Luka Antoni

B smjer

Mjerenje indeksa prelamanja svjetlosti metodom

prizme
Prvo smo izmjerili jedan ugao optike prizme i dobili sljedeu vrijednost:
=59 59' 5' . Nakon toga smo za 5 razliitih talasnih duina odredili indekse

prelamanja. Grafiki smo prikazali zavisnost talasne duine svjetlosti od

minimalnog ugla skretanja i zavisnost indeksa prelamanja od talasne duine.

Beograd, 2015.

Univerzitet u Beogradu
Fiziki fakultet

UVOD
Kada dolazi do prelaska svjetlosti iz jedne sredine u drugu, pri emu se brzine prostiranja
svjetlosti u tim sredinama razlikuju dolazi do prelamanja svjetlosti. Ako je neki upadni ugao, a
prelomni ugao dolazi se do relacije:
sin v 1
=
sin v 2
gdje je

v1

brzina prostiranja svjetlosti u prvoj sredini, a

(1)
v2

brzina prostiranja u

drugoj sredini. Ako je prva sredina vakuum dobija se:

sin c
= =n
sin v 2 2
n2

(2)

je apsolutni indeks prelamanja druge sredine. Lako dolazimo i do izraza za

relativni indeks prelamanja izmeu sredina 1 i 2:

v1
v
sin
c n2
1
= = = =n21
sin v 2 v 2 n1
c

(3)

n21 je relativni indeks prelamanja pri prelasku iz prve u drugu sredinu.

Jedan od naina da se odredi indeks prelamanja svjetlosti je metoda prizme. Ukoliko se
indeks prelamanja odreuje za vidljivi dio spektra koristi se optika prizma. Na slici 1 je
shematski je prikazana jedna prizma:

Mjerenje indeksa prelamanja svjetlosti

2

Slika 1 - Prizma

Ugao koji je na slici predstavljen sa se naziva ugao skretanja i predstavlja ugao izmeu
pravaca prije i nakon prolaska svjetlosti kroz prizmu. Pomou trigonometrije moe se odrediti da
je:
=1 + 4 A

(4)

Neophodno je odrediti vrijednost upadnog ugla pri kojem je ugao skretanja minimalan.
Ispostavlja se da se taj ugao postie kada je :
2=

A
2

(5)

Minimalni ugao skretanja se moe izraziti kao:

min=2arcsin n sin

A
A
2

(6)

Iz ove formule se lako dolazi do izraza za indeks prelamanja:

min + A
2
A
sin
2

sin
n=

(7)

Mjerenje indeksa prelamanja svjetlosti

3

Ugao prizme se odreuje tako to se ka tjemenu datog ugla usmjeri paralelan snop
svjetlosti kao na slici 2:

Slika 2 Mjerenje ugla prizme

Primjenom trigonometrije moe se doi do izraza:

=

(8)

OPIS INSTRUMENTA
Prilikom rada na vjebi koristili smo instrument koji se zove goniometar i koristi se za
precizno mjerenje uglova. Prikazan je na slici 3:

Mjerenje indeksa prelamanja svjetlosti

4

Slika 3 - Goniometar

Za mjerenje uglova ili razlika uglova na goniometru koriste se dva uglomjera sa

nonijusom.

EKSPERIMENT
Na poetku vjebe trebalo je odrediti jedan od uglova prizme. Prvo smo postavili prizmu
na stoi (slika 3).

Slika 4 Postavka instrumenta pri mjerenju ugla prizme

Pomjerali smo durbin ulijevo sve dok se konanica nije poklopila sa likom pukotine.
Oitali smo uglove u pravcu lijevog, odnosno desnog repernog zareza, koji su na slici 4 oznaeni
1 L
1 D
sa
, odnosno
, redom. Potom smo pomjerali durbin udesno i ponovili postupak. Ovi
Mjerenje indeksa prelamanja svjetlosti
5

uglovi su oznaeni sa

2 L

2 D

. Vrijednost koja se dobija pri mjerenju na lijevom

repernom zarezu je:

L=

1 L 2 L
2
Vrijednost izmjerena na desnom repernom zarezu data je sa:

D=

1 D2 D
2
Srednja vrijednost uglova

je:

L + D
2
Iz ovoga se moe dobiti traeni ugao sa slike 2.

Tabela 1

1L

31427

2L

19429

5959

ugao prizme

Uzeli smo da je greka svakog mjerenja 5'.

'
'
Dakle, traeni ugao je: =59 59 5 .

Mjerenje indeksa prelamanja svjetlosti

6

1D

13423

2D

1424

5959
5959

Zatim smo pristupili mjerenju ugla minimalnog skretanja. Instrument smo postavili kao
na slici 5.

Slika 5 Postavka instrumenta pri mjerenju ugla minimalnog skretanja

Prvo pomjeramo durbin sve dok se u vidnom polju ne pojavi spektar nastao usljed
disperzije svjetlosti koja prolazi kroz ivinu lampu. Zatim otpustimo zavrtanj koji dri stoi
fiksiranim i pomjeramo ga u jednom smjeru. U jednom trenutku, pri pomjeranju stoia, spektar
se pone pomjerati u suprotnom smjeru. Poloaj koji odgovara trenutku zaustavljanja je poloaj
minimalnog ugla skretanja prizme.
U eksperimentu smo mogli jasno primjetiti 5 linija iz spektra, pa smo za ove linije vrili
mjerenja. Za svaku liniju, minimalni ugao skretanja je:
L=

1 L 2 L
2

D=

1 D2 D
2

Mjerenje indeksa prelamanja svjetlosti

7

Srednja vrijednost minimalnog ugla skretanja prizme je:

L + D
2

Podaci koje smo dobili predstavljeni su u tabeli 2:

Tabela 2

[nm]

612,32
7
546,07
3
491,60
7
435,29
3
404,65
6

pozicija
durbina lijevo

pozicija
durbina desno

1 L

2 L

1 D

22231

22223

4221

4212

4158

4131

4112

29943

29951

2226
22141

22122

2 D
11932
11943

3007

120

30033

30054

12026

12042

indeks
prelamanj
an

1,5164

0,1147

1,5181

0,1148

1,5211

0,1150

1,5260

0,1154

1,5296

0,1156

minimalni ugao skretanja

L

3836

3844

3901

3926

3946

3835

3845

3901

3928

3945

3836

3844

3901

3927

3945

min

Indeks prelamanja svjetlosti za svaku talasnu duinu smo odredili pomou formule 7.
Greku za indeks prelamanja raunali smo po formuli:

| | |

n=

1
2

min +
+
+
1
1

cos min
sin sin min
cos
2
2
2
2 2
2
2
min +

2
sin
sin
2
2

cos

Mjerenje indeksa prelamanja svjetlosti

8

Pomou podataka iz tabele 2 prikazali smo kalibracionu krivu spektroskopa sa prizmom,

tj. zavisnost talasne duine od ugla minimalnog skretanja =f(min). Ova kriva je prikazana na
slici 6.
Zatim smo, koristei iste podatke, prikazali na slici 7 disperzionu krivu, tj. zavisnost
indeksa prelamanja svjetlosti od talasne duine.

Slika 6 Zavisnost talasne duine svjetlosti od minimalnog ugla skretanja

Mjerenje indeksa prelamanja svjetlosti

9

Slika 7 Disperziona kriva

LITERATURA
- Odabrana poglavlja i eksperimentalne vebe iz elektromagnetizma, talasa i optike;
Predrag Iskrenovi; Beograd 2005.

Mjerenje indeksa prelamanja svjetlosti

10