Prof. dr. sc. Z.

Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA

Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu)
List: 1
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

EMISIJA TETNIH SASTOJAKA U ATMOSFERU

IZ PROCESA IZGARANJA

IZGARANJE - IZVOR EMISIJE

Izgaranje - najvei uzrok emisije u atmosferu zbog ljudskih
(antropolokih) aktivnosti!!!

Glavni utjecajni faktori emisije oneiujuih (tetnih) sastojaka
iz procesa izgaranja:
- sastav goriva,
- nain izgaranja,
- sekundarni procesi u atmosferi.
Drastini sluajevi zagaenja atmosfere:
 1930. godina - Meuse Valley (Belgija) - tijekom 3 dana pod
utjecajem zagaene atmosfere umrlo je 60 ljudi, a vie stotina ih je
oboljelo.


1948. godin - Donora, Pensilvanija (SAD) - tijekom 4 dana 20 ljudi

je umrlo a 6000 ih je oboljelo od ukupno 14000 stanovnika koji su
bili izloeni velikim koncentracijama zagaenja zraka.
1952. godina - London (Engleska) - tijekom jedne sedmice, pod
utjecajem velike magle i smoga u gradu, umrlo je 4000 ljudi.

Svi navedeni sluajevi bili su posljedica visoke koncentracije

sumpornih oksida i lebdeih estica iz stacionarnih izvora odnosno iz
loita fosilnih goriva.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA

Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu)
List: 2
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KEMIJSKE REAKCIJE IZGARANJA

(STEHIOMETRIJSKE JEDNADBE)

 VRSTA I TEKUA GORIVA

Sastav tekuega i vrstog goriva iskazuje se u mas. udjelima, odnosno:
mC + mH + mS + mO + mN + mW + mP = 1

Izgaranje ugljika:
C + O2 = CO2 + toplina
1 kmol C + 1 kmol O2 = 1 kmol CO2
12 kg C + 22,4 mn3 O2 = 22,4 mn3 CO2
1 kg C + 1,867 mn3 O2 = 1,867 mn3 CO2
Izgaranje vodika:
2 H2 + O2 = 2 H2O + toplina
2 kmol H2 + 1 kmol O2 = 2 kmol H2O
4 kg H2 + 22,4 mn3 O2 = 44,8 mn3 H2O
1kg H2 + 5,6 mn3 O2 = 11,2 mn3 H2O

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA

Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu)
List: 3
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Izgaranje sumpora:
S + O2 = SO2 + toplina
1 kmol S + 1 kmol O2 = 1 kmol SO2
32 kg S + 22,4 mn3 O2 = 22,4 mn3 SO2
1 kg S + 0,7 mn3 O2 = 0,7 mn3 SO2

Teoretska (minimalna) koliina kisika za izgaranje:

VO, min = 1,867 mC + 5,6 mH + 0,7 mS - 0,7 mO

(mn3/kgg)

Teoretska (minimalna) koliina zraka za izgaranje:

Vzr, min =

1
V
0 ,21 O ,min

(mn3/kgg)

Vzr, min = 4,76(1,867 mC + 5,6 mH + 0,7 mS - 0,7 mO)

(mn3/kgg)

Stvarna koliina zraka za izgaranje:

Vzr = Vzr,min

(mn3/kgg)

Vzr = 4,76(1,867 mC + 5,6 mH + 0,7 mS - 0,7 mO)

(mn3/kgg)

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA

Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu)
List: 4
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Produkti izgaranja:
- Ugljik IV oksid (CO2):
VCO2 = 1,867 mc

(mn3/kgg)

- Vodena para (H2O):

VH2O = 11,2mH + 1,24mW
- Sumpor IV oksid (SO2):
VSO2 = O,7mS

(mn3/kgg)

(mn3/kgg)

- Kisik (O2) od vika zraka za izgaranje:

VO2=0,21(-1) Vzr, min
- Duik (N2):

VN2=0,79Vzr,min+0,8 mN

(mn3/kgg)

(mn3/kgg)

- Ukupna koliina dimnih plinova izgaranja:

Vpl= VCO2+ VH2O+ VSO2+ VO2+ VN2

(mn3/kgg)

- Sastav dimnih plinova izgarnja:

CO2=VCO2/Vpl
H2O=VH2O/Vpl
SO2=VSO2/Vpl
O2=VO2/Vpl
N2=VN2/Vpl
CO2 + H2O + SO2 + O2 + N2 = 1

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA

Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu)
List: 5
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 PLINOVITA GORIVA
Plinovita goriva sadre:
vodik (H2), lake ugljikovodike (CmHn), ugljik II oksid (CO), ugljik IV
oksid (CO2), kisik (O2) te ponekad sumpor-vodik (H2S).
Sastava plinovitih goriva iskazuje se u vol. udjelima.
Stehiometrijske jednadbe izgaranja plinovitih goriva:
1mn3 (H2)+ 0,5mn3 (O2)= 1mn 3 (H2O)
1mn3 (Cm Hn) + (m+0,25n)mn3 (O2) = m mn 3 (CO2)+ 0,5 mn3 (H20)
1mn3 (CO) + 0,5mn3(O2) = 1mn3 (CO2)
1mn3 (H2S) + 1,5mn3 (O2) = 1mn3 (H2O) + 1 mn3 (SO2)

Teoretska (minimalna) koliina kisika za izgaranje plinovitih

goriva:
VO,min=0,5(CO+H2)+(m+0,25n)(CmHn)+1,5(H2S)-(O2)

(mn3/mn,g3)

Teoretska (minimalna) koliina zraka za izgaranje plinovitih

goriva:

V
o2 ,min
Vzr,min=
0 ,21

(mn3/mn,g3)

Stvarna koliina zraka za izgaranje plinovitih goriva:

Vzr=Vzr,min

(mn3/mn,g3)

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA

Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu)
List: 6
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Produkti izgaranja plinovitih goriva:

- Ugljik IV oksid (CO2):
VCO2=(CO)+m(CmHn)

(mn3/mn,g3)

- Vodena para (H2O):

VH2O=(H2)+ (H2S)+0,5n(CmHn)
- Sumpor IV oksid (SO2):
VSO2=(H2S)

(mn3/mn,g3)

- Kisik (O2) iz vika zraka za izgaranje:

VO2=0,21(-1)Vzr,min
- Duik (N2):

VN2=0,79Vzr,min

(mn3/mn,g3)

(mn3/mn,g3)
(mn3/mn,g3)

Ukupna koliina dimnih plinova:

Vpl=(m+0,5n)(CmHn)+(CO)+(H2)+2(H2S)+(-0,21)Vzr,min

Sastav dimnih plinova izgaranja plinovitih goriva:

CO2=VCO2/Vpl
H2O=VH2O/Vpl
SO2=VSO2/Vpl
O2=VO2/Vpl
N2=VN2/Vpl
CO2 + H2O + SO2 + O2 + N2 = 1

(mn3/mn,g3)

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA

Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu)
List: 7
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

NASTAJANJE I EMISIJA DUINIH OKSIDA (NOx)

Duik nije goriva tvar.

Duini oksidi ne nastaju kao produkti izgaranja.

Duini oksidi nastaju kemijskim reakcijama duika iz goriva i zraka
s kisikom iz zraka.

Duini oksidi nastaju endotermnom reakcijom pri temperaturama
iznad 1000 K.

Koliina duinih oksida ovisi o pretiku zraka za izgaranje,
sadraju duika u gorivu te o temperaturi procesa izgaranja.

Duini oksidi nastaju na dva naina:
- oksidacijom duika iz zraka - termiki duini oksidi
- oksidacijom duika iz goriva - duini oksidi iz goriva.
Termiki duini oksidi:

Pri temperaturi iznad 1000 K nastaje disocijacija kisika:
O2
O+O

Slobodni kisik moe prekinuti stabilnu vezu duikovih atoma u
molekuli N2:
N2 + O
NO + N

Atom duika kemijski reagira s molekulom kisika:
O2 + N
NO + O

U loitu nastaje duini oksid u obliku NO (> 95 %).

NO2 nastaje oksidacijom NO, nakon izlaska iz dimnjaka,

djelovanjem fotokemijskih efekata sunevih zraka uz prisustvo
raznih organskih spojeva u atmosferi.

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA

Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu)
List: 8
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Duini oksidi iz zraka (termiki NOx):

(prema teoriji N.N. Semenova, Ya. B. Zeldovicha i D.A. Frank-Kamenetsky)
90000

C
= 4 ,6 C C
exp

O2 N 2
NO ,zr
RT

(g/mn3,pl)

- Koncentracija duika (CN2) u dimnim plinovima:

g
kg
28
C
= 0 ,79
= 0 ,9875 3 1000 3
N2
m n , pl
22 ,4
m n , pl

- Koncentracija kisika (CO2) u dimnim plinovima:

32 ( 1 )V zr ,min
C
= 0 ,21
O2
V
22 ,4
pl
-

kg
3
m n , pl

( 1)V zr ,min

= 300
V

pl

Plinska konstanta:

R=8314 (J/molK)
- Duini oksidi iz zraka:
C NO , zr = 2500

( 1)V zr ,min
V pl

10800
exp

(g/mn,pl3)

g
3
m n , pl

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA

Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu)
List: 9
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Duini oksidi iz goriva:

.

C NO, g = 10m

N red

(g/mn,3pl)

V pl , red

gdje je:

N red =

m N (%)
Hd

(%/MJ)

-. mN(%) - masena koncentracija duika u gorivu ( %)

- Hd - donja toplinska vrijednost goriva ( MJ/kg)

V pl ,red =
-Vpl -

V pl
Hd

(mn3/MJ)

koliina dimnih plinova (mn3/kg,g)

- Koeficijent m= 0,2 (za velike generatore pare),

m = do 0,4 (za male generatore pare).

Ukupna koliina duinih oksida:

CNO=CNO,zr+ CNO,g

(g/mn3,pl)

Prof. dr. sc. Z. Prelec

INENJERSTVO ZATITE OKOLIA

Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu)
List: 10
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

EMISIJA ESTICA
Koliina estica u dimnim plinovima:

g = a

A
C
1 +
100
100 C

(kg/kg,g)

gdje je:
- A - sadraj pepela u gorivu (% mas),
- a - udjel odnoenja estica iz loita kroz dimnjak (kg/kg),
- C - sadraj gorivog dijela u lebdeim esticama (% mas).

Udjel odnoenja estica kroz dimnjak:

Vrsta loita
Loite sa suhim odvodom pepela
Otvoreno loite
Poluotvoreno loite
Dvo-komorno loite
Loite sa primarnim vertikalnom komorom
Horizontalno ciklonsko loite

a
0,95
0,7 do 0,85
0,6 do 0,8
0,5 do 0,6
0,2 do 0,4
0,1 do 0,15