Jose saramago

KRLK
Trkesi AYKUT DERMAN
ISBN 975-510-928-5
Jose Saramago & Editorial Caminho, SA-1995
by arrangement with Dr. Ray-Giide Mertin,
Literarische Agentur, Bad Homburg, Germany /
Akal Telif Ajans / Can Yaynlan Ltd. ti. (1997)
Bu kitap, stanbul'da Can Yayinlan'nda dizildi,
zal Basmevi'nde basld. (1999)
Dizgi: Glay Altunkaynak
ROMAN
Trkesi AYKUT DERMAN
CAN YAYINLARI LTD. T.
Hayriye Caddesi No. 2, 80060 Galatasaray, stanbul
Telefon: (0-212) 252 56 75 - 252 59 88 - 252 59 89 Fax: 252 72 33

zgn ad Ensaio sobre a Cegueira

Portekiz'in en tannm yazarlarndan olan Jose Saramago, 16 Ekim 1922 tarihinde dodu.
Henz yandayken, ailesi Lizbon'a tand. Ekonomik skntlar nedeniyle yksekrenim
yapamayarak, baka ilere ynelmek zorunda kald; salk grevlisi, yaync, evirmen,
gazeteci olarak alt. 1947 ylnda ilk roman olan Gnah l-kesi'n yazd. On iki yl boyunca
bir yaynevinde yayn ynetmenlii ve Yeni Seara dergisinde edebiyat eletirmenlii yapt.
1972-1973 yllarnda Lizbon'da siyasi makaleler yazd. Portekiz Yazarlar Birli-i'nin ynetim
kurulunda grev ald. 1976 ylndan beri ise, yalnzca yaptlarndan gelen gelirle yaamaktadr.
Saramago'nun uluslararas dzeyde tannmasn salayan yapt, 1983 ylnda yaynlanan
Memorial do Convento'dur. Fernando Pessoa'mn takma isimlerinden biri olan Ricardo Reis'in
Lizbon'a dnp yaratcsyla karlamasn konu alan O Ana da Morte de Ricardo Reis, 1984
ylnda yaynland. Saramago'nun en ironik yapt saylan Historia de Cerco de Lisboa da (1988)
tarih zerine kurulu bir denemedir. 1995 ylna ait Ensaio sobre a Cegueira (Krlk) insan
varoluunun z, tanr ve eytan hakknda bir romandr. 1997 ylnda ise, sradan bir memur
olan Senhor Jose'nin evresinde dnen bir roman olan Todos os nomes yaynland.
Saramago'nun yaptlarnn arasnda iki iir kitab, birok deneme, oyun ve roman vardr.
Bunlarn arasnda zellikle romanlaryla birok dller alm olan Saramago'nun edebiyat
yaamnn asl meyvesi, 1998 ylnda ald Nobel Edebiyat dl'dr. Yaptlarn-daki hayal
gc, sevecenlik ve ironiyle, anlalmas zor gereklerin kavranmasn salayarak amzn en
nemli edebiyatlar arasnda yerini alan Saramago, halen Kanarya Adalar'nda yaamaktadr.

Plar'a Kzm Violante'ye

Bakabiliyorsan, gr. Grebiliyorsan, gzle.

Nasihatler Kitab

Sar k yand., ndeki iki araba, krmz k yanmadan ileri atld. Yeilli adamn silueti yaya
geidinde belirdi. Beklemekte olan yayalar, kara asfalta ekilmi beyaz eritlerin zerinden
yrmeye balad, zebraya bundan daha az benzeyen bir ey olamaz, oysa bu geitlere
'zebral geit' diyorlar. Ayaklarn kavrama pedalnn zerinde tutan sabrsz srcler
arabalarn yksek devirde altryor, krbacn havada saklayacan nceden duyumsayan
sinirli atlar gibi bir ileri bir geri gidiyorlard. Yayalarn hepsi gemiti, ne var ki yolu arabalara
aacak olan n yanmas birka saniye daha gecikecekti ve kimi insanlar, grnrde nemsiz
olan bu gecikmenin, kentteki binlerce trafik lambas ile arpldnda ve bu lambalarn her biri
iin ayr renkteki n art arda yanmas hesaba katldnda, ara trafiinin skmasnn ya
da yaygn deyimiyle tkanmalarn en byk nedeni olduunu ileri sryor.
Yeil k sonunda yand, arabalar ok gibi ileri frlad ama hepsinin ayn hzla ileri frlamad
hemen anlald. Orta eritte en ndeki araba yerinde duruyordu, mekanik bir arza sz
konusuydu anlalan, gaz pedal yerinden km, vites kolu skm ya da hidrolik sistemde bir
arza meydana gelmi, frenler bloke olmu, elektrik devresi kesilmiti herhalde ya da yalnzca
benzin bitmiti, buna da ilk kez rastlanmyordu. Kaldrmlarda biriken yeni yayalar, durmakta
olan aracn iindeki srcnn, arkadaki aralar sinirli sinirli korna alarken, n camn ardnda
bir eyler gevelediini gryorlar. Daha imdiden arabalarndan frlayan birok src, arzal
arabay trafii aksatmayacak bir yere kadar itmeye hazr, arabann kapal camlarna
vuruyorlar,
ierdeki adam ban onlara eviriyor, nce bir yana, sonra teki yana, bararak bir eyler
sylediini gryorlar ve az hareketlerinden, bir szc durmadan yineledii anlalyor,
hayr, bir deil iki szc, evet, bunu zaten, ilerinden biri kapy amay baardnda
anlayacaklar, Kr oldum.
Hi de yle grnmyor. lk bakta, yle bir gz atnca, ki imdilik bundan baka bir ey
yaplamaz, adamn gzleri salkl grnyor, gzbebekleri saydam, parlak, gzlerinin ak
porselen gibi beyaz ve sk dokulu. ri iri at gzkapaklar, yznn krm derisi, birden
atlm kalar, btn bunlar, bunu herkes gzleyebilir, iine dt bunalmn ykc izleri.
Gzle grlen bu belirtiler, adamn beyninin iinde son yakalad grnty, trafik lambasnn
krmz ve yuvarlak n korumak istiyormuasna yapt ani bir hareketle, skl
yumruklarnn ardnda kayboldu. Kr oldum, kr oldum, diye yineliyordu umutsuzca,
evredekiler arabasndan kmasna yardm ederlerken boanan yalar, l olduklarn ileri
srd gzlerini daha parlak kld. Geecek, greceksiniz, geecek, kimi zaman yalnzca sinir
bozukluundan ileri gelir byle eyler, dedi bir kadn. Trafik deimiti, merakl yayalar,
orada toplananlara yaklayor ve arkadaki arabalarda, ne olup bittiini bilmeyen srcler,
sradan bir trafik kazasndan, krlan bir far, ezilen bir amurluktan baka bir ey olmadn, bu
kadar grltye ne var, diye dndkleri olay protesto ediyorlar, Polis arn, diye
baryorlard, kaldrn u klstr yolun ortasndan. Kr adam yalvaryordu, Ne olur, biri beni
evime gtrsn. Sinir bozukluundan sz eden kadn, bir ambulans arp zavall adam
hastaneye gtrmek gerektiini syledi, ama kr adam buna kar kt, o kadarn istemiyor,
onu yalnzca oturduu evin kapsna kadar gtrmelerini istiyordu. Buraya ok yakn, bana
byk bir iyilikte bulunmu olacaksnz. Peki, ya araba, dedi bir ses. Bir baka ses ona yant
verdi, Anahtar stnde, arabay kaldrma park ederiz. Buna gerek yok, diye sze kart bir
nc ses, ben arabayla ilgilenirim, bu beyi de evine gtrrm. Onaylayan mrldanmalar
iitildi. Kr adam, birisinin onu kolundan tuttuunu duyumsad, Gelin, benimle gelin, diyordu
ayn ses. Srcnn yanndaki koltua oturmas iin yardm ettiler, emniyet kemerini
baladlar, Grmyorum, gr10

myorum, diye mrldanyordu adam, alarken. Nerede oturduunuzu syleyin bana, dedi teki
adam. Arabann camna, yeni bir eylere susam merakl yzler yapmt. Kr adam, ellerini
gzlerinin hizasna kaldrd, hareket ettirdi, Hibir ey grmyorum, youn bir sisin ortasnda
kalm, bir st denizine batm gibiyim, yi ama krlk byle olmaz, dedi teki, krlerin
karanlk iine gmldkleri sylenir, yi de ben her eyi bembeyaz gryorum. Kadnn hakk
vard, bu durum belki de sinirlerle ilgilidir, sinirlere gelince, eytans eylerdir onlar, Bir felaket,
biliyorum bunu, bir felaket, Nerede oturduunuzu syleyin bana, ltfen, ve ayn anda motorun
alt duyuldu. Kr adam, grememe durumu sanki belleini zayflatm gibi kekeleyerek
adresini verdi, sonra, Size nasl teekkr edeceimi bilemiyorum, dedi, teki yant verdi, Haydi
canm, teekkr edecek bir ey yok, bugn size, yarn bana, yarnn neler getireceini kimse
bilemez, Haklsnz, bu sabah evimden ktmda, byle bir felaketin bama geleceini kim
syleyebilirdi. Arabann hl hareket etmemi olmas onu artt, Neden ilerlemiyoruz, diye
sordu, Krmz k yanyor, diye yantlad teki. Ah, dedi kr adam ve yeniden alamaya
balad. Bundan byle ne zaman krmz k yandn bilemeyecekti.
Syledii gibi, kr adamn evi ok yakndayd. Ne var k kaldrm kenarlar araba doluydu.
Arabay park edecek bir yer bulamadlar ve yan sokaklarda bir park yeri aramak zorunda
kaldlar. Arabay park ettikleri yerde, srcnn yanndaki koltuk, kaldrmn darl yznden
nnde duracaklar binann duvarna yaklak yirmi santim mesafede kalacakt, sonradan vites
kolunun zerinden geip dar ofr koltuundan kmak zorunda kalmamak iin kr adam
arabadan nceden indi. Sokan ortasnda yalnz bana ylece kalakalmt, aknd, bast
zemin ayaklarnn altndan kayyordu sanki, boazna dmlenen bunalm yenmeye
alyordu. Kollarn yznn hizasna kaldrm, biraz nce st denizi olarak adlandrd eyin
iinde sinirli sinirli yzmeye abalyor gibiydi, azn ap yardm istemek iin baracakt ki son
anda teki adamn eli koluna hafife dokundu. Sakin olun, sizi gtreceim. Ar ar yola
koyuldular, kr adam dmekten korkuyor, bu yzden ayaklarn sryerek ilerliyordu, ama bu
kez de yolun kk
11
engebelerine taklarak sendeliyordu, Sabrl olun, neredeyse geldik, diye mrldanyordu adam,
biraz tede sordu, Evde sizinle ilgilenecek biri var m, kr adam yant verdi, Bilmiyorum, karm
kukusuz iinden dnmemitir daha, bugn ondan daha nce ktm ya, bama gelecek
varm, Banza hibir ey gelmeyeceinden eminim, bir insann byle birdenbire kr oluverdiini imdiye kadar hi duymadm, Oysa ben gzlk kullanmamakla, gzle hi gerek
duymam olmakla vnyordum, Gryorsunuz ite. Binann kapsna gelmilerdi, komu iki
kadn bu sahneyi merakla izliyordu, Bak sen, kolundan tutularak gtrlen bir komu, ama
ikisinin de sormak aklna gelmedi, Gznze bir ey mi kat, byle bir dnce akllarndan
bile gemedi, dolaysyla o da onlara yant veremezdi, Evet, gzme bir st denizi kat. Eve
girdiklerinde kr adam, ok teekkr ederim, size verdiim rahatszlk iin beni balayn,
artk bamn aresine bakabilirim, Durun, durun, ben de sizinle yukar kyorum, sizi burada
brakrsam iim rahat etmez. Darack asansrn iine dikkatle sktlar, Hangi katta
oturuyorsunuz, nc katta, size ne kadar minnettar olduumu bilemezsiniz, Teekkr
etmeyin bana, bugn sra bende, Evet, haklsnz, yarn sra bana gelecek. Asansr durdu,
sahanla ktlar, Kapy amanza yardm edeyim mi, Teekkr ederim, bunu baaracam
sanyorum. Cebinden kk bir anahtar demeti kard, eliyle her birinin dilerini teker teker
yoklad ve Bu olmal, dedi, kilidi sol elinin parmak ularyla yoklayarak kapy amaya alt,
Bu deilmi, zin verin de ben bakaym, size yardm etmi olurum. nc anahtarda kap
ald. Bunun zerine kr adam koridora doru bard, Evde misin? Yant veren olmad, adam,
Ben de byle dnmtm, daha eve dnmemi, dedi. Ellerini ne doru uzatarak, koridorda
el yordamyla ilerlemeye balad, sonra dikkatle geri dnd, yzn adamn olmas gerektii
yne doru dndrerek, Size nasl teekkr edebilirim, dedi, Ben yalnzca grevimi yaptm,
dedi, iyiliksever adam, bana teekkr etmeyin, ve ekledi, Yerlemenize yardmc olabilirim,
isterseniz, karnz gelinceye kadar size arkadalk edebilirim. Bu gayretkelik kr adamn
birden kukulanmasna neden oldu, o anda belki de kendisini, korunmasz zavall bir kr adam
zararsz hale getirmek iin kskvrak balamaya, i12
lemeye, sonra da bulaca her trl deerli eyay almaya hazrlanan bir yabancnn evine
girmesine hibir ekilde izin veremezdi herhalde. Buna gerek yok, zahmet etmeyin, dedi, ben
bamn aresine bakarm ve kapy yavaa kapatarak yineledi, Zahmet etmeyin.

Aa inen asansrn sesini duyduunda rahat bir nefes ald. Mekanik bir hareketle, durumunu
unutarak, kapnn stndeki gzetleme deliinin kapan kaldrd ve dar bakt. Karsnda
beyaz bir duvar vard sanki. Gzetleme deliinin madeni kresinin kann altna temas ettiini
duyumsuyordu, kirpikleri kck mercee deiyordu ama hibir ey gremiyordu, dipsiz bir
beyazlk her eyi rtyordu. Kendi evinde olduunu biliyordu, evini kokusundan, havasndan,
sessizliinden tanyordu, mobilyalar ve eyalar dokunur dokunmaz, parmaklarn onlara
hafife dedirir dedirmez ayrt edebiliyordu ama te yandan, daha imdiden her ey tuhaf,
yn yordam, kuzeyi gneyi, st alt olmayan bir boyutta birbirine karyor gibiydi.
Kukusuz herkes gibi o da genliinde olaslkla, Ya kr olsaydm oyununu oynam, gzlerini
be dakika yumulu tuttuktan sonra, sonuta krln tartmasz korkun bir felaket olduu,
bununla birlikte, talihin byle bir darbesini yemi kurbann, yalnzca renklerin deil, biimlerin
ve planlarn, yzeylerin ve konturlarn ansn da belleinde koruduu durumda, grece olarak
katlanlabilir bir ey olduu sonucuna varmt, tabii doutan kr olmad varsaylrsa. Hatta
krlerin iinde yaad karanln sonuta basit bir k yokluu olduunu, krlk denen eyin
varlklarn ve nesnelerin grnn basite rten, onlar kara perdelerinin ardnda el
dememi klan bir ey olduunu dnd de olmutu. imdiyse, tersine, ylesine kl,
ylesine btnsel bir beyazln iine dalmt ki, bu beyazlk nesneleri ve varlklar emmek
yerine, onlar yutarak iki kat grnmez klyordu.
Oturma odasna yneldiinde, admlarn dikkatle ve ar ar atmasna, elini duraksama dolu
bir hareketle duvar boyunca kaydrmasna karn, bir iek vazosunu yere drd, bunu hi
beklemiyordu. Onun oradaki varln unutmu ya da kars o vazoyu iine gitmeden nce,
sonradan daha uygun bir yere koyma dncesiyle oraya brakmt. Yapt kazann ciddiye13
tini anlamak iin yere eildi. Su, cilal parkenin zerine yaylmt. Dalan iekleri toplamak
istedi ama cam krklarn dnmemiti, uzun, ok ince bir cam kym parmana girdi,
acdan ve bir ocuk gibi terk edilmi olma duygusundan, le sonrasnn ilerleyen saatinde
lolamaya balayan bir evin ortasnda, beyaz bir krlk iinde alamaya balad. iekleri
elinden brakmakszn, parmann kanadn duyumsayarak, cebinden mendilini karmak iin
bedenini bkt ve parman iyi kt sard. Sonra el yordamyla, bir yerlere taklarak,
mobilyalarn evresini dolanarak, ayan hallara takmamaya alarak yryp, karsyla
birlikte televizyon izledikleri kanepeye ulat. Oturdu, iekleri dizlerinin zerine koydu ve
mendili zenle zd. Dokununca eline adal gelen kan, iini kaldrd, ama bu duygunun onda,
kan gremedii iin uyandn dnd. Kendi kan, bir biimde ona yabanc ama ona ait
olan, kendinde kendine kar bir tehdit oluturan adal bir svya dnmt. Usul usul,
salam eliyle hafife dokunarak, minicik bir kl kadar keskin, ince cam kymn aratrd ve
iaret parma ile ba parmann trnaklarn kska gibi kullanarak kym etinden karmay
baard. Yaral parman yeniden mendiliyle sard, kann phtlamas iin skt ve bitkin,
tkenmi olarak kanepenin arkalna yasland. Bir dakika kadar sonra, baz bunalm ya da
umutsuzluk anlarnda kendini yalnzca manta teslim etse tm sinirlerin gergin ve uyank
kalacan bildiinden, bedenin kendini brakvermesi yznden zerine bir bitkinlik kt,
gerek bir uykudan ok, bir sersemlik haliydi bu ama gzkapaklar uykusu varm gibi ard.
Hemen, Ya kr olsaydm dn grmeye balad, dnde gzlerini birok kez ap kapatarak
bekliyor ve bildii, tand dnyay her defasnda, sanki bir yolculuktan dnmesine,
biimleriyle ve tm renkleriyle deimemi olarak, brakt gibi buluyordu. Bu gven verici
kesinlii yine de bir kuku kemiriyordu, belki de aldatc bir dt ve kendini hangi gerekliin
beklediini bilemedii bu dten er ge uyanacakt. Hemen sonra, ancak birka saniye sren
bu duruma dermanszlk ad verilebilirse, uyankln yakn olduu bu yar uyku durumunda,
uyanaym m, uyanmayaym m, uyanaym m, uyanmayaym m diyerek kararszlk iinde
kalmann doru olmadn, sonunda her za14
man, iin dozunu ayarlama nnn geldiini ciddi olarak dnd, Kucamda iekler, gzlerim
kapal burada byle ne yapyorum ben, sanki gzlerimi amaya korkuyorum, Kucanda
ieklerle burada byle neden uyuyorsun, diye soruyordu kars.
Verecei yant beklememiti. Vazo krklarn toplamaya, parkeyi snger paspasla silmeye
koyulmutu, bunlar yaparken de saklamaya gerek grmedii bir sinirlilikle homurdanyordu,
Seni hi ilgilendirmiyormu gibi orada yatp uyuyacana, bu ileri sen de yapabilirdin. Adam,

hi sesini karmad ve gzlerini kapal gzkapaklarnn ardnda gizledi. Birden aklna gelen bir
dnceyle irkildi, Ya gzlerimi ap grmeye balarsam, dedi kendi kendine, kaygl bir umut
iinde. Kars yanna yaklat, kanlanm mendilini grd, iindeki kt niyet birden kayboldu,
acma duygusuyla, Zavall yavrum, ne oldu sana byle, diye sordu, acemice yaplm bandaj
aarken. te o anda adam karsn, olduunu bildii yerde, ayaklarnn dibinde diz km
durumda grebilmeyi o kadar ok istedi ki, ama gzlerini, onu bir daha gremeyeceinden
emin olarak at, Sonunda uyandn, koca uykucu, dedi kadn, glmseyerek. Bir sessizlik oldu
ve adam, Kr oldum, seni gremiyorum, dedi. Kars sylendi, Sama akalar yapmay brak,
akas yaplmayacak eyler vardr, aka olmasn ne kadar ok isterdim, ama doru, gerekten
kr oldum, hibir ey grmyorum, Yalvarrm sana, korkutma beni, bak bana, buraya,
buradaym ben, k da ak, Burada olduunu ok iyi biliyorum, sesini duyuyorum, sana
dokunuyorum, yakm olacan dnyorum, ama krm ben. Kadn, alamaya balad,
ona sk sk sarld, Doru deil bu, doru olmadn syle bana. iekler yere dmt, kan
lekesi olmu mendilin zerine yaral parmandan yeniden kan damlamaya balamt, adama
gelince, baka szlerle ifade etmek istiyor, fakat baaramyormu gibi, Ktnn iyisi
durumdaym, her eyi bembeyaz gryorum, dedi ve hznle glmsedi. Kars yanna oturdu,
ona olanca gcyle sarld, alnn, yzn, gzlerini dikkatle, tatl tatl pt, Greceksin
geecek, bir hastaln falan yoktu, kimse byle birdenbire kr olmaz, Belki, Ne olup bittiini
anlat bana, neler duyumsadn o anda, ya da hayr, dur, gzlerinden bir doktora sz etmemiz
gerekir
15
nce, tandn bir doktor var m, Hayr yok, sen de, ben de gzlk kullanmyoruz ki, Seni
hastaneye gtreyim bari, Grmeyen gzler iin bir acil servis olacan sanmyorum, Haklsn,
en iyisi, yaknlarda muayenehanesi olan bir gz doktoruna gitmek, telefon rehberine bakaym.
Kadn ayaa kalkt, adama sordu, Bir deiiklik var m, Hibir deiiklik yok, dedi adam, ok
dikkatli ol, imdi sndreceim, ne olduunu bana syleyeceksin, ite yaptm, Yok, Nasl,
Fark etmedi, ayn beyazl grmeyi srdryorum, sanki hi gece olmam gibi geliyor bana.
Karsnn, gzyalarn tutabilmek iin burnunu ekerek, i geirerek telefon rehberini
kartrdn duyuyordu, sonunda, Bu, iimize yarar, bizi kabul edeceini sanyorum, dediini
iitti. Numaray evirdi, orasnn doktorun muayenehanesi olup olmadn sordu, doktorun
orada olup olmadn, oradaysa onunla grp gremeyeceini rendi, Hayr, hayr, beni
tanmyor, zel bir durum iin aramtm, ltfen, anlyorum, tamam, durumunu size
anlatacam, ama kendisi iin doktordan bir randevu almanz rica ediyorum, kocam birdenbire
kr oldu, evet, evet, aynen size sylediim gibi, birdenbire, hayr, kendisi doktorun hastas
deil, kocam gzkik kullanmaz, imdiye kadar hi kullanmad, evet, gzleri ok iyiydi, benim
gibi, ben de ok iyi gryorum, ah, ok teekkr ederim, bekliyorum, bekliyorum, evet,
doktor, evet, birdenbire, her eyi bembeyaz grdn sylyor, nasl olduunu bilemiyorum,
bunu ona sormaya vakit bulamadm bile, biraz nce eve dndm ve onu o durumda buldum,
ona sormam ister misiniz, ah, size ok ok teekkr ederim, doktor, hemen geliyoruz, hemen.
Kr adam, ayaa kalkt, Dur, dedi kars, dur da nce parmana pansuman yapaym, ksa bir
sre ortadan kayboldu, elinde bir ie oksijenli su, bir ie cval krom, pamuk ve bir kutu gazl
bez ile geri dnd. Pansuman yaparken sordu, Arabay nereye braktn, ve birden aklna geldi,
yi ama bu durumda araba kullanamazdn, ya da eve geldikten sonra, Hayr, sokakta bama
geldi bu durum, krmz kta durduumda, biri beni buraya kadar getirme nezaketini gsterdi,
arabay yandaki sokaa braktk, Tamam, inelim yleyse, ben arabay aramaya gittiimde sen
kapda beklersin, anahtarlar nereye koydun, Bilmiyorum,
16
adam anahtarlar bana vermedi, Hangi adam, kim o, Beni eve getiren kii, bir erkekti, uraya
brakm olmas gerekir, bir bakaym, Yarar yok, ieri girmedi, yi ama anahtarlarn bir
yerlerde olmas gerekir, Vermeyi unuttu herhalde, farknda olmadan gtrmtr, Bir bu
eksikti, Kendi anahtarlarn kullan, tekilere sonra bakarz, Peki, gidelim, ver elini bana. Kr
adam, Bu durumda kalacak olursam, canma kyarm, dedi. Ne olur samalama, bamzda
zaten bir felaket var, bu kadar fazlasyla yeter, Gzlen kr olan benim, sen deilsin, bunun ne
demek olduunu anlayamazsn, Doktor seni iyiletirecek, greceksin, Greceim.
Dar ktlar. Aada, evin giriinde, kadn otomat yakt ve adamn kulana fsldad, Beni
burada bekle, komulardan biri gelecek olursa, onunla doal bir ekilde konu, beni beklediini
syle, ilk bakta kimse senin kr olduunu anlayamaz, bu davrann bizi, bamza gelen

felaket hakknda bir de bakalarna dert anlatmaktan kurtarr, Tamam, ama gecikme. Kadn,
koarak dar kt. Komulardan hibiri ieri girmedii gibi, dar kan da olmad. Kr adam,
zaman saatinin tik taklarn duyduu srece, otomat lambasnn snmeyeceini biliyordu,
dolaysyla, sesin her kesiliinde dmeye bast. Ik, orada yanan k onun iin bir sese
dnmt. Karsnn neden bu kadar geciktiini anlamyordu, yandaki sokaa gitmiti,
seksen ya da yz metre ileriye. ok gecikirsek, doktor gidecek, diye dnd. Dnd bir
hareketi mekanik olarak yapmaktan kendini alamayarak sol kolunu kaldrd, saate bakmak iin
ban edi. Bir yerine ani bir sanc saplanm gibi dudaklarn skt ve komulardan birinin o
anda belirmemi olmasna dua etti, nk kendisine sylenecek ilk sz, hngr hngr
alamasna neden olacakt. Sokakta bir araba durdu, Pek de abuk olmad, diye dnd, ne
var ki motorun sesi onu artt, Bir dizel motor bu, bir taksi, dedi kendi kendine ve elektrik
dmesine bir kez daha bast. Kars ieri giriyordu, sinirliydi, alt st olmutu, Seni korumasna
alan o aziz, o iyi yrekli kii arabamz alp gitmi, Olamaz, arabay grememisindir, Neden
gremeyecek-miim, gzlerim iyi gryor benim, bu son szler azndan istemeden kt,
Arabann yan sokakta olduunu syledin bana, diye dzeltti, orada yok, ya da baka bir
sokaa braktnz, Hayr,
Krlk
17/2
hayr, o sokakta braktk, bundan eminim, yleyse yok oldu, Bu durumda anahtarlar, Senin
aknlndan, skntl durumundan yararlanp arabamz ald, Oysa ben, korkumdan onu eve
almadm, sen gelinceye kadar yanmda kalsayd, arabay a-lamayacakt, Haydi gidelim, taksi
bizi bekliyor, yemin ederim ki o dolandrcnn da gzlerinin kr olmas iin, yaammn bir yln
verirdim, O kadar yksek sesle konuma, Ve birilerinin onu soyup soana evirmesi iin, Belki
geri gelir, Ha evet, yarn kapmz alp bize bu ii dalgnlkla yaptn syleyecek, zr
dileyecek, senin nasl olduunu soracak.
Doktorun muayenehanesine kadar konumadlar. Kadn, arabann alnm olduunu
dnmemeye alyor, kocasnn ellerini ellerinin arasnda sevgiyle skyordu, oysa adam,
ofrn dikiz aynasndan gzlerini grmemesi iin ban ne emi, bu kadar byk bir
felaketin bana nasl geldiini kendi kendine sorup duruyordu, Neden ben? Araba durduunda,
trafiin kard grlt kulana bir-iki ton yksek geliyordu, bu bazen olur, hl
uyumaktayzdr, oysa d dnyadan gelen sesler, bizi beyaz bir rt gibi saran bilinsizlik
perdesini delip geer. Beyaz bir rt gibi. geirerek ban sallad, kars yavaa yanana
dokundu, bu, Sakin ol, ben yanndaym, anlamna geliyordu, adam, ofrn ne dneceine
aldrmadan ban onun omzuna koydu, Benim yerimde sen olsaydn, araba bile kullanamazdn,
dedi kendi kendine ocuka, ve bu dncenin samaln dikkate almakszn, iinde
bulunduu umutsuz duruma karn hl mantkl akl yrtebildii iin kendini kutlad. Karsnn
yardmyla taksiden inerken sakindi ama yazgsnn ksa sre sonra ne olacan renecei
muayenehaneye girerken, ona dudaklar titreyerek, mrlt halinde sordu, Buradan karken
nasl olacam, ve ban, artk umudu kalmam bir insan gibi sallad.
Kars, sekreter kza, yarm saat nce kocasnn hastal hakknda telefon eden kii olduunu
syledi ve kz onlar, teki hastalarn bekledii kk bir salona ald. ierde, gznn biri siyah
bir bantla rtl bir ihtiyar, annesi olduu anlalan bir kadnn yannda oturan ehla bir erkek
ocuk, koyu renk caml gzlk takm bir gen kz, gzle grlr bir belirti tamayan ama kr
olmadklar belli olan -krler gz doktoruna gelmez18
ler- iki kii daha vard. Kadn, kocasn oturacak bo bir yere gtrd, baka yer olmad iin,
onun yannda ayakta durdu. Beklememiz gerekecek, diye fsldad kulana. Adam bunun
nedenini anlad, orada bulunan insanlarn seslerini duymutu, ama imdi akln baka bir ey
kurcalyordu, doktor onu ne kadar ge muayene ederse, krlnn o lde ilerleyeceini,
dolaysyla da iyiletirilemez hale geleceini, tedavi kabul etmez duruma deceini
dnyordu. skemlesinin zerinde kprdand, tedirgindi, kayglarn karsna aktaracakt ki
kap ald ve sekreter kz onlara, Ltfen ieri girin, dedi, sonra, teki hastalara dnenerek,
Doktorun talimat byle, acil bir durum sz konusu, dedi. ehla ocuun annesi itiraz ederek,
srann sra olduunu, kendisinin oraya en nce geldiini ve bir saattir beklediini syledi.
teki hastalar onu alak sesle destekledi, ne var ki hepsi, hatta kadnn kendisi bile bu konuyu
fazla stelememek gerektiini dnd, doktor belki bu davrana sinirlenecek ve bu
sabrszlklarn onlara, onlar daha uzun sre bekleterek detecekti, bu daha nce grlmemi

bir ey deildi. Gz siyah bantl ihtiyar cmertlik gsterdi, Brakn zavally, iimizde en zor
durumda olan o. Kr adam onu duymad, muayene odasna giriyordu, kars da, Bu
iyiliinizden dolay size ok teekkr ederim doktor, diyordu, kocam, ve durdu, dorusunu
sylemek gerekirse, neler olup bittiini tam olarak bilmiyordu, bildii tek ey, kocasnn kr
olduu, arabalarnn da alndyd. Doktor, Oturun, rica ederim, dedi, hastann oturmasna
yardm etti, sonra, elini onun elinin stne koyarak, dorudan onunla konutu, Banza ne
geldi, anlatn bakalm. Kr adam, arabasnn iinde yeil n yanmasn beklerken, birden
hibir ey grmez olduunu, insanlarn onun yardmna kotuklarn, yalca bir kadnn -bunu
ses tonundan karyordu elbet-, bunun belki sinirsel bir durum olduunu sylediini, daha
sonra bir adamn ona evine kadar elik ettiini, nk evine yalnz bana dnecek durumda
olmadn anlatt, Her eyi bembeyaz gryorum, doktor. Arabasnn alndndan sz etmedi.
Doktor ona sordu, Byle bir ey daha nce banza gelmi miydi, yani imdi banza gelen ya
da bunun benzeri, Hi gelmedi doktor, Ve bunun birdenbire olduunu sylyorsunuz, Evet
doktor, Snen bir k gibi, Daha dorusu yanan bir k
19
gibi, Son gnlerde, grnzde bir deiiklik fark ettiniz mi, Hayr doktor, Ailenizde krlk
vakalarna rastlanyor mu ya da daha nce rastlanm m, Tandm akrabalarm iinde ya da
bana anlatlan yaknlarm iinde hi kr yok, ekeriniz var m, Yok doktor, Frengi geirdiniz mi,
Hayr doktor, Kan basncnz ya da kafa ii basncnz yksek mi, Kafa ii basnc iin bir ey
diyemem ama kan basncmn yksek olmadn biliyorum, nk iyerimde bizi periyodik
olarak salk denetiminden geiriyorlar, Bugn ya da dn, banz bir yere serte arptnz m,
Hayr doktor, Ka yandasnz, Otuz sekiz yandaym, Peki, gzlerinizi muayene edelim
bakalm. Kr adam, muayeneyi kolaylatrmak istiyormuasna gzlerini aabildii kadar at
ama doktor onu kolundan tutarak bir aygtn nne oturttu, biraz d gc olan biri bunun,
szlerin yerini gzlerin ald, gnah karann gnahkrn dorudan ruhuna bakt yeni model
bir gnah kartma yeri olduunu dnebilirdi, enenizi uraya dayayn, gzlerinizi ak tutun
ve kprdamayn. Kadn kocasna yaklat, elini omzuna koydu, Greceksin her ey yoluna
girecek, dedi. Doktor, ift mercekli dzenei kendi tarafndan indirip kaldrd, ince ayar
vidalarn dndrd ve muayeneye balad. Saydam tabakada bir ey bulamad, gza-knda bir
ey yoktu, gzbebeinde bir ey yoktu, atabakada, billur cisimde, san noktada, gz sinirinde
de bir ey yoktu, hibirinde bir'ey yoktu. Aygttan gzlerini ayrd, sonra hibir ey
sylemeden, incelemeye en bandan yeniden balad, bir kez daha bitirdiinde, yznde
akn bir ifade vard, Hibir doku bozukluuna rastlamadm, gzleri kusursuz. Kars, sevinle
ellerini kavuturarak bard, Sana sylemitim, her ey yoluna girecek, diye. Kr adam onun
szlerine kulak asmadan sordu, enemi ekebilir miyim doktor, Tabii ekebilirsiniz, zr
dilerim, Sizin de sylediiniz gibi, madem ki gzlerimde bir ey yok, neden kr oldum yleyse,
u anda bunu size syleyemem, daha derin incelemeler, tahliller, ekografi, ansefalog-ram
yaptrtmamz gerekecek, Beyinle ilgili bir ey olduunu dnyor musunuz, Olabilir ama
sanmyorum, Bununla birlikte, gzlerimde hibir kusur bulmadnz sylyorsunuz doktor,
Doru, Anlamyorum, Sylemek istediim ey, pratik olarak kr olduunuz, buna karn
krlnzn u an iin bir akla20
masnn bulunmay, Kr olup olmadmdan kukunuz var m, Kesinlikle yok, sorun, byle bir
vakaya ok ender rastlanmasndan kaynaklanyor, kiisel olarak meslek yaamm boyunca
byle bir vakaya ben hi rastlamadm, hatta daha ileri giderek bylesine gz hekimlii alannda
da hi rastlanmam olduunu ileri sreceim, iyileebileceimi dnyor musunuz, lke
olarak evet, nk hibir doku bozulmasna, aileden gelen yap bozukluuna rastlamadm,
dolaysyla bu soruya olumlu yant vermem gerekiyor, Ama yantnz olumlu deil, Tedbirli
davranm olmak iin, sonradan tersi kabilecek bir durum hakknda size mit vermek
istemediim iin, Anlyorum, Gzel, Peki, tedavi grecek miyim, ila alacak mym, u an iin
size reete yazmayacam, bunu yaparsam krlemeden gitmi olurum, te, cuk diye tam
yerine oturan bir deyim, dedi kr adam. Doktor, bu szleri duymazdan geldi, muayene iin
oturduu tabureden kalkt, bir reete kdnn stne, gerekli grd incelemeleri ve
tahlilleri, yerine oturmadan yazd. Kd kadna uzatt, te bayan, sonular alnca kocanzla
birlikte gelin, bu arada durumunda bir deiiklik olursa, bana telefon edin. Borcumuz, doktor,
Sekreter kza dersiniz. Onlar kapya kadar geirirken, Greceiz, greceiz, umutsuzlua
dmemek gerek, gibi rahatlatc bir eyler mrldand, yalnz kalnca da yandaki kk

banyoya geerek, aynada yzne uzun uzun bakt. Ne olabilir bu, diye mrldand. Sonra,
muayene odasna geri dnd, sekreter kz ard, Sonraki hastay ieri aln. Kr adam o gece,
dnde kr olduunu grd.
21
Sonradan arabay alan adamn, kr adama yardmn sunduu anda hibir kt niyeti yoktu,
tam tersine, cmertlik ve zgecilik ad verilen duygulara uymaktan baka bir ey yapmamt,
ki bunlar, herkesin bildii gibi, insan soyunun en iyi iki yann oluturur, hatta bu duygulara,
mesleinde ilerleme ans bulunmayan ve bu ii yaparken, tersine, zavalllarn aresiz durumda
olmalarndan yararlanan gerek patronlar tarafndan smrlen ve yrei bizim basit araba
hrsznnkinden ok daha kat sulularda bile rastland olur. Sonuta, kr bir adama nce
yardm edip sonra arabasn almak ile mark bir ihtiyarla ilgilenirken, laf aznn iinde
geveleyip onun mirasna gz dikmek arasnda ok da byk bir fark yoktur. Bu dnce
bizimkinin aklna, kr adamn evine yaklat srada, yapaca ey dnyann en doal eyiymi
gibi geliverdi, tam olarak, kazanaca iine doduu iin deil de, yalnzca karsna bileti
kt iin piyango bileti almaya karar veren, o bileti, bakalm ne olacak diye, byk ikramiyeyi
kazanmak umuduyla deil, belki ufak bir ey vurur ya da hibir ey vurmaz diyerek alan birinin
yapt gibi, denebilir, kimileri bunu, kiiliinden kaynaklanan koullu reflekse uyarak yaptn
da ileri srebilir. nsan doas hakknda kukucu olanlar -ki bunlarn says olduka fazla olduu
gibi, byleleri dncelerinde inatdrlar-, nne kan frsatlarn, insan ille de hrsz
yapmad doru olsa bile, hrsz olmasna anak tuttuu da zard edilemez, derler. Bize
gelince, kr adam, hem gerek, hem de sahte iyiliksever Samaral-nn' kendisine son anda
yapt ikinci neriyi kabul etmi olsayd -ki bu durumda iyilik yapma istei ar basabilirdi-,
yani
1 ncil'de ad geen iyiliksever kii. (ev.)
22
kars gelinceye kadar yannda kalmasna izin verseydi, kendisine bahedilen gven
duygusunun salayaca ahlaki sorumluluun etkisi, onun sua eilimini dizginler, bylelikle de
en sefil ruhlarda bile her zaman rastlayabileceimiz parlty ve soyluluu yzeye karrd, diye
dnmemize izin verilmesini rica ediyoruz. Sonu olarak, Pleblere zg eski bir zl szn
bize teden beri bkp usanmadan rettii gibi, kr adamn erkek kurttan kaarken dii kurda
yakalandn syleyebiliriz.
Bir sr bilind enin saldrsna urayan, bir o kadar baka enin yok sayd ahlak bilinci,
varolan bir niteliktir, her zaman da varolagelmitir, Drdnc Zaman filozoflarnn, ruh denen
ey henz basit, belirsiz bir taslak olduu sralarda icat ettii bir ey deildir. Birlikte
yaamann getirdii etkinlikleri ve genetik deimeleri bir yana brakacak olursak, bilincimizi
giderek damarlarmzda dolaan kann rengine ve gzyala-rmzn tuzuna bulatrdk, bu da
yetmiyormu gibi, gzlerimizi iimize dnk birer aynaya dntrdk, sonuta gzlerimiz,
azmzla yadsmaya altmz eyleri ou zaman hi saknmadan gzler nne serer hale
geldi. Bu genel olguya bir de ilenen suun basit zihinlerde yol at pimanla ou zaman
en eski atalarmzdan miras kalan her trl korkunun da karmasnn getirdii zel durum
eklendi, bunun sonucu olarak da, sulunun iledii su, henz sopay yemeden ya da taa
tutulmadan nce, cezas iki kez hak edilmi bir su haline geldi. Dolaysyla, bizi ilgilendiren
durumda, hrszn arabay almak zere altrr altrmaz, sz konusu korkularn ve
pimanlkla kvranmaya balayan bilincinin iin iine ne lde kartn belirleme olanan
bulamayacaz. Ne var ki, kr olduu anda ayn direksiyonu iki eliyle tutan, ayn n camdan
dar bakan ve birden hibir ey gremez hale gelen kiinin oturduu koltua oturmam olsak
da, bu tr dncelerin bunu yapan kiinin iinde o srngen, korkun korku hayvann
uyandracan dnememek iin, insann en kk d gcnden bile yoksun olmas gerekir,
oysa, o hayvan hrszn iinde daha imdiden ban kaldrd bile. Ama bu ayn zamanda, daha
nce szn ettiimiz gibi, doruk noktasna varm bilincin ifadesi olan pimanlkt, ya da daha
etkileyici biimde ifade etmi olmak iin, src dileri olan, kr adamn kapy kapad andaki
are23
siz imgesini hrszn gznn nne getiren bir bilincin ifadesiydi diyelim, Gerei yok, gerei
yok, demiti zavall, bundan byle birisinin yardm olmadan tek bir adm bile atamayacak
halde olmasna karn.

Hrsz, bylesi korkun dncelerin akln iyice kartrmasn engellemek iin, arabay her
zamankinden ok daha dzgn kullanmaya dikkat etti, en kk hataya, en kk dalgnla
dmemesi gerektiini biliyordu. Polis, mahallede dolap duruyordu, ilerinden birinin onu
durdurmas yeterliydi, Sigortanz ve src belgeniz, ltfen, ve bu onun iin, yeniden hapsi
boylamak anlamna geliyordu, hem de yaam boyu. Trafik lambalarna hatasz uyuyor, krmz
kta hi ilerlemiyor, sar kta dikkat ediyor, yeil sabrla bekliyordu. Bir an geldi,
lambalara uymann onda saplant haline geldii dncesine kapld. Bunun zerine, arabann
hzn, bazen hzlanp bazen yavalayarak arkasndan gelenleri sinirlendirmek pahasna, her
defasnda yeil a rastlayacak ekilde ayarlad. Sonunda, akn ve son derece gergin
durumda, trafik lambalarnn olmadn bildii bir yan sokaa sapt ve ok iyi ofr
olduundan, arabay neredeyse gz kapal park etti. Sinir krizi geirmek zere olduunu
duyumsuyordu ve bu durumu kendi kendine ayn szlerle ifade etti, Burada imdi bir sinir krizi
geireceim. Arabann iinde bouluyordu. Her iki yandaki cam indirdi, ama dardan giren
hava ierdeki atmosferi serinletmedi. Ne yapyorum ben, diye sordu kendi kendine. Arabay
gtrmesi gereken hangar uzakta, kentin d semtlerinden birindeydi, iine dt duruma
baklrsa, oraya hi ulaamayacakt. Bir aynasz beni enseleyecek ya da bir kaza yapacam, ki
bu daha da kt, diye mrldand. Bunun zerine, en iyisinin arabadan biraz karak kafasn
serinletmek olduunu dnd, Bu belki de kafamn iindeki kara dncelerden syrlmama
yardmc olur, o adam kr oldu diye, ayn eyin benim de bama gelmesi gerekmez, insan
krle gribe yakalanr gibi yakalanmaz, u evlerin evresinde bir tur atarsam rahatlarm.
Arabadan kt, kaplar kilitlemeye gerek yoktu, nasl olsa hemen dnecekti ve uzaklat. Otuz
adm atmamt ki kr oldu.
Muayene odasnda en son muayene olan iyi yrekli ihtiyar oldu, hani u birdenbire kr olan
adam hakknda o ok sevimli
24
szleri syleyen kii. Doktora gelmesinin tek nedeni, elinde kalan ve katarakt olan tek gznn
ameliyat gnn saptamakt, teki gzndeki bant, zaten grmeyen gzn saklamak iindi
ve imdiki rahatszlyla hi ilgisi yoktu. Bunlar, yan getirdii felaketler, demiti doktor bir
sre nce, zaman gelince alrz, iyiletikten sonra, iinde yaadnz dnyay tanyamayacak
kadar gzel bulacaksnz. Gz siyah bantl ihtiyar ktktan, sekreter kz da bekleme
salonunda baka hasta kalmadn syledikten sonra doktor kr olan adamn fiini alp yeniden
okudu, sonra ikinci kez okudu, birka dakika dnd, sonunda bir meslektana telefon etti ve
aralarnda yle bir konuma geti, Bugn ne kadar tuhaf bir vakayla karlatm bilemezsin,
grme yetisini bir anda yitiren bir adam geldi, inceleme sonunda fark edilebilir hibir doku
bozukluuna rastlamadm gibi, doutan gelme bir hatal oluum da gremedim, her eyi
bembeyaz grdn sylyor, gzlerine yapm bir tr sts, kaln bir beyazlk, bana
sylediklerini sana olduu gibi aktarmaya alyorum, evet, tabii tek bir vaka, hayr, adam
gen, otuz sekiz yanda, benzeri bir vakaya rastladn m hi, bu tr bir ey okundun mu ya da
bilgin var m, evet, ben de ayn eyi dndm, u an iin bir zm gremiyorum, zaman
kazanmak iin tahlil yaptrmaya gnderdim, evet, nmzdeki gnlerde birlikte muayene
edebiliriz, akam yemeinden sonra kitaplarm kartrp bibliyografyaya bir daha gz
atacam, belki bir ey bulurum, evet, biliyorum tabii, tanyamamazlk, psiik krlk, bu da bir
olaslk, ama bu belirtilerle ilki sz konusu olabilir, nk adamn kr olduu kuku gtrmez,
tanyamamazlk, bilindii gibi, insann grd eyi tanyamamasdr, evet, bunu ben de
yeterince dndm, aslnda belki de bir bakarkrlk vakas sz konusudur, ama unutma ki
szmn banda sana bu krln beyaz bir krlk olduunu sylemitim, buysa gzn
btnyle kararmas olan bakarkrln tam tersi, tabii beyaz, yani beyaz bir kararma tablosu
oluturan bir bakarkrlk de varsa, o baka, evet, biliyorum, imdiye kadar hi grlmemi bir
ey, tamam, yarn ona telefon ederim, onu birlikte muayene etmek istediimizi sylerim.
Konuma bittikten sonra, doktor srtn iskemlesine dayad, birka dakika yle kald, sonra
kalkt, yorgun hareketlerle ar ar nln kard.
25
Gidip banyoda ellerini ykad, ama bu kez aynaya bakp o metafizik soruyu, Ne olabilir acaba,
sorusunu sormad, bilimsel tutumunu yeniden yakalamt, tanyamamazlk ile bakarkrl-n
kitaplarda ayrntlaryla tanmlanm olmasna karn bu, pratikte baz deikelerin, deyim
yerindeyse mutasyonlarn ortaya kmayaca anlamna gelmezdi, ite o gn gelmi gibi
grnyordu. Beynin kilitlenmesi iin binbir neden vard, bir uyarnn biraz ge kalmas,

kaplarn kapanm olmas iin yeterliydi. Gz doktorunun edebiyat zevki vard ve yapt bir
alnty yerine oturtmay bilirdi.
Akam, yemekten sonra karsna, Bugn muayenehanede tuhaf bir vakayla karlatm, psiik
krln ya da bakarkrl-n bir deikesi olabilir, ne var ki imdiye kadar hi rastlanmam
bir vakaya benziyor dedi, O hastalklar, bakarkrlk ve teki, ne tr hastalklar, diye sordu
kars. Doktor, karsnn merakn giderebilmek iin, meslee yabanc bir insann anlayabilecei
bir aklama arad, sonra, gidip kitaplarn durduu raftan o konuyla ilgili kitaplar ald, bazlar
eski, faklte zamanndan kalma, bazlar yeni, birka da en son yaymlanm, henz gz
atmaya frsat bulamad kitaplard. lerindeki konular gsteren dizinleri tarad, sonra,
tanyamamazlk ve bakarkrlk hakknda bulduu her eyi yntemli biimde okumaya balad,
bunu yaparken, kendine ait olmayan bir alana, hakknda fazla bilgisinin bulunmad sinir
cerrahisi alanna davetsiz girmi bir yabancym izlenimine kapld. Gecenin ge bir saatinde,
bavurduu kitaplar yana itti, yorgun gzlerini ovuturdu ve srtn oturduu iskemlenin
arkalna dayad. O anda, belirtilerin oluturduu seenek, ona btnyle ak seik geliyordu.
Tanyamamazlk vakas sz konusu ise, hastann her zaman grd eyleri grmeyi
srdrmesi, yani grme yetisinde hibir azalmann olmamas gerekiyordu, yalnzca, beyni, bir
iskemle grdnde, onun bir iskemle olduunu tanyamaz hale gelmiti, ksacas, gz sinirinin
tad uyarlara doru tepki vermeyi srdryordu ama konu hakknda bilgisi olmayan
kiilerin anlayabilecei gnlk dille ifade edecek olursak, bildii eyleri bildiini anmsama
yeteneini yitirmiti, stelik, bunu syleme, ifade etme yeteneini de yitirmiti. Bakarkrle
gelince, bu konuda hibir kukuya yer yoktu. Bu hastaln sz konusu
26
olabilmesi iin, hastann her eyi kapkara grmesi gerekiyordu ama bu durumda grmek
szc tartmalyd, nk hasta iin mutlak karanlk sz konusuydu. Kr adam, grdn
ak seik ifade etmi -bu eylemin kullanmnda yukarda sz edilen tartmal durum sakl
kalmak kaydyla tabii-, grd eyin tekdze, youn, beyaz bir renk olduunu sylemiti,
ak gzlerle bir st denizinin iine dalm gibi. Beyaz bir bakarkrlk, bu, szck temelinde bir
eliki olaca gibi, sinirsel bakmdan da bir olanakszlk oluturacakt, nk bu durumda
gerekteki grntleri, biimleri ve renklerini alglayamayacak olan beynin, deyim yerindeyse,
normal gre sahip birinin grd -tabii normal gr denen eyin ne olduunun kesin
olarak ortaya konmasnn her zaman ok zor olduu da hesaba katlmak kaydyla- renklerin,
biimlerin ve grntlerin ton fark olmayan beyaz bir rtyle kaplanmasna da olanak
bulunmayacakt. Doktor, k olmayan bir durumla kar karya bulunduunun btnyle
bilincinde olarak, ban aresizce sallad ve evresine baknd. Kars ortalkta grnmyordu,
bir an ona yaklap salarna pck kondurduunu belli belirsiz anmsyordu, Ben yatyorum,
demiti olaslkla, ev imdi sessizlie gmlm, kitaplar masann zerine dalmt, Ne
oluyor, diye dnd ve birden iini korku sard, bir an sonra kendisi de kr olacakt sanki ve
bunu imdiden duyumsuyordu. Nefesini tuttu, bekledi. Bir ey olmad. Ne var ki bir dakika
sonra kitaplar rafa koymak zere toplarken olan oldu. nce ellerini grmediini fark etti,
sonra kr olduunu anlad.
Koyu renk gzlkl gen kzn ikyeti nemli deildi, basit bir gz zar yangs sz konusuydu,
ki bu da doktorun yazd reetedeki ilalarn hafif dozda kullanlmasyla birka gnde geerdi.
Ve bildiinize kukum yok, o sre iinde, gzlklerinizi yalnzca yatarken karmanz gerek,
demiti ona. Bu aka hi de yeni saylmazd, hatta gz doktorlarnn bunu kuaktan kuaa
aktardklar bile ileri srlebilir, ne var ki her defasnda etkisini gsteriyordu, doktor sylerken
glmsyor, hasta dinlerken glmsyordu ve bu durumda da sz konusu akay yapmaya
demiti, nk gen kzn gzel dileri vard ve onlar gsterme frsatn da karmyordu.
nsanlarda doal olarak bulunan ikiyzlln drtsyle ya da yaamnda gereinden
27
ok d krklna uram olmak yznden, bu kadnn yaamnn ayrntlarn bilen sradan,
kukucu bir kii, onun gl-ndeki gzelliin mesleki kurnazlktan kaynaklandn ileri
srebilirdi -ki bu, kt niyetli ve temelsiz bir iddia olurdu-, bu iddiasn da bunun, yani kadnn
glnn, ok uzak saylmayacak bir sre nce, kadn henz kz olan kzken -anlamn
yitirmi bir szck-, gelecek onun iin henz zarf almam bir mektupken ve zarf ama
meraknn henz iine domad sralarda da ayn olmasna balard. Basite indirgeyecek
olursak, bu kadn fahie ad verilen kategoriye sokabiliriz ama toplumsal ilikilerin izledii
karmak yol, bu ilikiler ister gndz, ister gece ilikileri, ister dikey, ister yatay ilikiler olsun,

kadncazn burada sz edilen yaam dnemi iin kestirme ve kesin yarglara varma
eilimimizi frenlemeye itiyor bizi ve bu eilim, kendimizi her konuda gereinden ok yeterli
grmemiz yznden, bizim belki de kurtulmay hi baaramayacamz bir kusur oluturuyor.
Tanra Hera'nn ok oynak bir yapya sahip olduu bilinse de, bir Yunan tanras ile, onun
yannda atmosferde aslt haldeki bir su damlas kadar sradan bir ktleye sahip gibi duran bir
karakteri onun karakter yapsyla karlatrmakta diretmek hi de doru olmaz. Bu kadnn
para karlnda yataa girdii su gtrmez bir gerek, buysa onu hi duraksamadan gerek
fahie kategorisine sokmamz salayabilir ama te yandan bunu yalnzca istedii zaman ve
can kiminle isterse onunla yapt da ortadayken, tekilerle arasnda beliren bu fark yznden
ve tedbirli davranm olmak adna, korporasyo-nun -bu szc burada birlik anlamnda
alalm- dnda tutulmaya hak kazandn da sylemeden gemeyelim. Normal her insan gibi
onun da bir meslei var ve normal her insan gibi o da bo zamanlarndan, birazck bedensel
zevk almak, bu arada zel ve genel baz gereksemelerini gerektii gibi karlamak iin
yararlanyor. Yapt eyi ilkel bir tanmlamaya indirgemek istemiyorsak, sonuta onun
hakknda genel olarak sylememiz gereken, can nasl istiyorsa yle yaad, bunun dnda da
yaamdan elinden geldii lde zevk almaya altdr.
Gen kz muayenehaneden ktnda gece olmutu. Gzlklerini karmad, nk sokak
lambalarnn, zellikle de reklam panolarnn gzn rahatsz ediyordu. Doktorun yaz28
d ilac almak iin bir eczaneye girdi, onunla ilgilenen kalfa, baz gzlerin koyu camlar ardna
gizlenmesinin hi de doru olmadn sylediinde, bu szleri duymazdan gelmeye karar
verdi, bir eczacnn, onun hastal hakknda fikir yrtmeden yapt bu gzlem son derece
kabayd, stelik, onun dncesiyle de eliiyordu, nk o, koyu renk gzlklerin kendisine
mthi bir gizem kazandrdndan, bu gizemin, gelen geen erkeklerin ilgisini ektiinden,
hatta bu gizemi zmek iin onlarda para deme istei uyandrdndan emindi, srf bu yzden
bugn bir erkek onu bekleyecekti, bu, maddi vdoyum bakmdan ve baka bakmlardan
kendisine iyi eyler salayacan hakl olarak dnd bir bulumayd. Bulumaya
hazrland adam tanyordu, onu gzlklerini karamayaca konusunda uyard zaman
sesini karmamt, ki bu uyary ona, doktorun bu konuda kendisine yapt uyary
renmeden nce yapmt ve bu tuhaf rastlant onu gldrd. Gen kz, eczaneden ktnda
bir taksiye el etti, ofre gidecei otelin adresini verdi. Koltua yaslanm, tensel zevkin,
dudaklarn tene ilk dokunuundan, ilk ateli sarlmadan balayp onu gz kamatran ve ba
dndren bir armha gerilmi gibi -bu benzetmeyi balayn- bitkin ve mutlu klacak bir
orgazmn art arda gelen patlamalarna kadar farkl ve ok eitli duyularn daha imdiden
tadn karyordu, tabii bu deyi ne kadar yerindeyse. Dolaysyla, koyu renk caml gzlkl
takan gen kzn cinsel ilikiden -tabii ki partneri grevini zamanlama ve teknik asndan
gerektii gibi yaparsa- sonradan aldnn her zaman iki katn ald sonucunu karabiliriz.
Gen kz bu dncelere dalp gitmiken, doktora muayene paras dedii iin olacak
kukusuz, bugnden balayarak, akayla kark bir rtmece deyile 'hak edilen dl' olarak
adlandrd eyin dzeyini ykseltmenin zamannn gelip gelmediini kendi kendine sordu.
Taksiyi inecei yerden bir blok nce durdurdu, gidecei yne doru ilerleyen kalabaln
arasna, grnte hibir kusuru olmayan sradan biri,gibi kart, kendini onlara tatyordu
sanki. Otele doal bir hava iinde girdi, hol geip bara yneldi. Birka dakika nce geldiine
gre, beklemesi gerekecekti, nk buluma saati kesinlikle belirlenmiti. Serinletici bir ey
smarlayp sakin sakin, kimseye bakmadan iti, onu sradan bir
29
erkek avcs sanmalarn istemiyordu. Biraz sonra, leden sonrasn mzelerde geirdikten
sonra, dinlenmek iin odasna kan bir turist edasyla asansre yneldi. Erdem, herkesin artk
bildii gibi, yetkinlie giden etin yolda her zaman engellerle karlar, gnaha ve ktle
gelince, ans onlar her zaman ylesine sever ve kollar ki, gen kz daha asansrn kapsna
gelir gelmez kaplar ald, ierden yal bir ift kt, gen kz ieri girdi, nc katn
dmesine bast, arad odann numaras yz ikiydi, ite buras, kapya hafife vurdu, on
dakika sonra rlplakt, on be dakika sonra inliyordu, on sekiz dakika sonra aldatmacalara
bavurmaya gerek duymadan ak szckleri fsldyordu, yirmi dakika sonra akl bandan
gitmeye balyordu, yirmi bir dakika sonra bedeni zevkten eriyip gidiyordu, yirmi iki dakika
sonra bard, imdi, imdi, ve bitkin, mutlu olarak yeniden bilincine kavutuunda, Her eyi
hl bembeyaz gryorum, dedi.

30
Oto hrszn evine bir polis memuru getirdi. Sivil gvenlik glerinin bu saknml ve iyiliksever
yesi, yalnzca tkezleyip dmemesi iin kolundan tuttuu adamn kaarlanm bir sulu
olduunu, baka koullarda olsa, kamamas iin koluna sk sk yapacan dnemezdi.
Buna karn, hrszn karsnn kapy ap da niformal bir polis memuru ile burun buruna
geldiinde ve yannda da, yzndeki hznl ifadeye baklrsa, tutuklanm olmaktan daha
beter bir eyin bana geldii anlalan kocasn grdnde kapld korkuyu kolaylkla
dleyebili-riz. Kadn bir an iin, kocasnn sust yakalandn, polisin de evde arama
yapmaya geldiini dnd, elikili gibi grnse de rahatlatc bir dnceydi bu, nk
kocas arabadan baka bir ey almazd, boyutlar dnlecek olursa, araba denen meret yle
yatan altna falan saklanacak ey deildi. Kukusu ok ksa srd, nk polis memuru, Bu
beyin gzleri grmyor, onunla ilgilenin, dedi ve sonuta polis memuru ona yalnzca elik ettii
iin iine su serpilmesi gereken kadn, gzlerinden szlen lk yalarla, bandan geen, bizim
de bildiimiz yky anlatarak kocas kendini onun kollarna braktnda, balarna ne byk
bir felaketin geldiini kavrayverdi.
Koyu renk gzlkl gen kz da annesiyle babasnn yanna bir polis memuru tarafndan
getirildi, ne var ki, onun kr olduu anda iinde bulunduu koullar bir hayli iticiydi, bir otelde
lklar atan, otel sakinlerini ayaa kaldran plak bir kadn, bu arada, birlikte olduu ve
pantolonunu yarm yamalak ayana geirdikten sonra, oradan svmaya alan bir erkek,
btn bunlar, aslnda trajik olduu su gtrmeyen durumu bi31
raz sulandryordu. Grme yetisini yitirmesinin, kendisini kaptrd zevkin geici, yeni ve
beklenmedik bir sonucu olmadn anladnda avaz avaz barmaya balaynca, alelacele
giydirilen kr kadn, hi de ho olmayan davranlarla ve neredeyse yaka paa otelden dar
atldnda, sklma ve utanma duygular iinde olduundan, bu davran karsnda alamaya
ve szlanmaya, kalkmad, ki bu duygular, onun para karl ak satan biri olduunun ortaya
kmas karsnda ikiyzllerin ve namus ant geinenlerin homurdanmalarna karn, o anda
du-yumsadklaryla btnyle badayordu. Polis memuru, biraz kaba, biraz da alayl bir ses
tonuyla ona nerede oturduunu sorduktan sonra, taksi cretini deyecek parasnn olup
olmadn renmek istedi, Byle durumlarda, devlet deme yapmaz, diye uyard onu, yle
bir anmsatlp geilen bu tutum, bu kiilerin yaptklar ahlak d ticaretten kazandklar parann
vergisini vermedikleri dnlecek olursa, belirli bir mantktan yoksun saylmazd. Gen kz,
bayla 'var' anlamnda bir iaret yapt, ama kr olduundan, -sizin de dneceiniz gibi- polis
memurunun bu iareti belki de grmediini dnerek mrldand, Evet, param var, ve ta
iinden gelen bir sesle ekledi, Keke olmasayd, bu szler bize konuyla ilgisiz gibi gelebilir ama
insan aklnn iinde dncelerin halka halka yayldn, orada kestirme ve dz yollarn
bulunmadn dikkate alacak olursak, gen kzn sylediklerinin ok ak seik olduunu kabul
edebiliriz, nk o, kt davran, ahlakszl yznden cezalandrldn sylemek istiyordu,
hepsi bu. Annesine, akam yemeinde evde olmayacan sylemiti, oysa eve vaktinde, hatta
babasndan bile nce dnecekti.
Gz doktorunun durumu biraz farkl oldu, bu yalnzca onun kr olduu srada evde
bulunmasndan deil, doktor oluundan dolay, bir bedenleri olduunun yalnzca bir yerlerine
bir ey olduunda farkna varan teki insanlarn tersine, bana gelen bu durum yznden
kendini hemen ve btnyle umutsuzlua teslim etmeye niyetli olmamasndan
kaynaklanyordu. ok kt bir durumda bulunmasna, bunalmn kskacna yakalanm
olmasna ve gzlerinin nnde kahredici bir gece olmasna karn, Homeros'un, her eyden
nce lm ve aclar anlatan bir iir olan lyada'snda syledii eyi anmsayabildi,
32
Bir doktor tek bana birok insana bedeldir, ki bizlerin bu aklamay, salt niceliksel bir deyi
olarak deil, niteliksel zelliiyle anlamamz gerekir, doktor da zaten bunun byle olduunu
anlamakta gecikmeyecekti. Karsnn, yar uykulu durumda bir eyler mrldanarak sokulmak
iin kprdanmasna karn, onu uyandrmadan yatana yatma yrekliliini gsterdi. Uzun
saatler boyunca uyank kaldktan sonra, artk btnyle tkendii iin ksa sren bir uykuya
dald. Karsna, meslei bakalarnn gzlerindeki hastalklar iyiletirmek olan bin sfatyla, Kr
oldum, demek zorunda kalmamak iin, gecenin hi bitmemesini isterdi, ama ayn zamanda,
gn nn abuk gelmesini de isterdi ve bu dnce aklna, onu bir daha gremeyeceini
bilmesine karn bu s7,cklerle, 'gn ' szckleriyle geldi. Gzleri kr bir gz doktoru

hibir ie yaramazd elbette, ama salk otoritelerini durumdan haberdar etmeyi, olayn ulusal
bir felakete, imdiye kadar grlmemi bir krlk salgnna dnebileceini onlara bildirmeyi
kendine grev sayyordu, iin akas yoktu, bu hastalk son derece bulac bir tablo
oluturuyor ve insanlar, nceden iltihaplanma, mikrop kapma ya da herhangi bir deformasyon
gibi patolojik belirtiler gstermeden ya-kalayveriyordu, ki buna, gzlerini uzun uzun inceledii
hastada ya da kendisinde tank olmutu, kendi gzleri hafif miyoptu, biraz da astigmat vard
ve bu iki deformasyon o kadar nemsizdi ki imdilik gzlk takmamaya karar vermiti. Artk
grmeyen gzler, btnyle kr olmu, buna karn, farkl blmlerinde hibir kusur
bulunmayan, eski ya da yeni, doutan gelme ya da sonradan olma en kk doku
bozukluuna rastlanmayan gzler. Kr adamn gzlerini byk bir dikkatle incelediini,
muayene aygtnda bakt o gzlerin salkl grndn, hibir bozulma belirtisi tamadn
-ki otuz sekiz yanda bir insanda ender rastlanr bir durumdu bu, hatta daha gen insanlarda
bile- anmsad. Bir an iin kendisinin de kr olduunu unutarak, o adamn kr olmamas
gerektiini dnd, insan denen yaratk ite bylesine byk zveriler gsterebiliyordu,
buysa eskiden beri sregelen bir davrant, baka biimde ifade etmi gibi grnmesine
karn, Homeros'un da ayn eyi sylemi olduunu unutmayalm.
Krlk
33/3
Kars kalktnda, uyuyormu gibi yapt. Daldn sand derin uykusundan uyandrmamak
iin, alnna kondurduu hafif pc duyumsad, O. adamcazn sergiledii olaanst
krlk vakasn aratrmak iin ok ge yatmtr zavall, diye dnd belki de. Gsne
ken, burun deliklerinden iine giren, onu ierden kr eden ar bir bulut yznden yava
yava bouluyormu duygusuna kaplan doktorun, ksa bir inlemeden sonra, gzlerinden iki
damla ya akt, gzlerini boan, iki yanandan szlen bu yalar iin, Bunlar beyaz gzyalar
olmal, diye dnd, hastalarn ona, Doktor, kr oluyorum galiba, dediklerinde, kendilerini
nasl bir korkuya kaptrm olduklarn imdi anlyordu. Ev yaamna zg baz grltler,
yatt odaya kadar geliyordu, kars, hl uyuyup uyumadna bakmak iin gelmekte
gecikmeyecekti, birazdan, hastaneye gitme zaman gelecekti. Dikkatle kalkt, robdambrn el
yordamyla arayp bulup srtna giydi, banyoya girdi, iini yapt. Sonra odaya, nerede
bulunduunu bildii aynann nne dnd, ama bu kez, Tanrm, ne olabilir bu, diye kendi
kendine sormad, Bir insan beyninin kilitlenmesi iin binbir neden olabilir, demedi, ellerini
aynaya deecek kadar ileri uzatt yalnzca, grntsnn orada olduunu ve kendisine
baktn biliyordu, grnt onu gryor, buna karn o, grnty grmyordu. Karsnn
odaya girdiini duydu, Ah, kalktn m, dedi ona, Evet kalktm, diye yant verdi. Sonra,
yaknnda olduunu duyumsad, Gnaydn sevgilim, bunca yllk evlilikten sonra birbirlerine
hl sevgi szckleriyle sesleniyorlard, bunun zerine doktor da ona, tiyatro oynuyorlarm da
sz sras kendisine gelmi gibi, lerin iyi gideceini sanmyorum, gzmde bir ey var, dedi.
Kadn, cmlenin yalnzca son szlerine dikkat etti, Dur da bakaym, dedi ve onun gzlerini
dikkatle inceledi, Hibir ey grmyorum, dedi, kukusuz repliini armt, nk bu szler,
onun rolnde yoktu, kocasnn sylemesi gereken szcklerdi, ne var ki adam kendini daha
yaln biimde yle ifade etti, Grmyorum, ve ekledi, Hastal dnk adamdan aldm
sanyorum.
Doktor karlar, kocalarna yakn olmalar sayesinde tp konusunda zamanla baz bilgiler
edinirler, kocasna her bakmdan ok yakn olan bu kadncazn da, krln bir salgnda
34
olduu gibi hastadan hastaya gemediim, bir insann kr birine bakt diye kr olmayacan,
krln o kii ile onun doarken sahip olduu gzleri arasndaki kiisel sorun olduunu
bilecek kadar bilgisi vard. te yandan, bir doktor da azndan kan szlerin ne anlama
geldiini her durumda bilirdi, tp faklteleri bunun iin vard ve hal byle iken bu doktor, kr
olduunu ileri sryor ve hastaln kendisine bakasndan bulatn sylyorsa, tp
konusunda bir sr bilgi krnts edinmi bile olsa, bu kadncaz kim oluyordu da ondan
kukulanmaya kalkyordu yani. Dolaysyla, zavall kadnn gzlerinin nndeki r-tlemez
kant karsnda, sonunda sradan bir e gibi -ki bunlardan ikisini daha nce tanmtk-,
kocasnn boynuna sarlp, iine dt byk acnn tm belirtilerini da vurmas anlalr bir
davrant, Ne yapacaz imdi, diyordu, gzyalar iinde, En ksa srede tm salk
birimlerine, bakanla haber vereceiz, gerek bir salgn sz konusuysa, nlemler almak

gerekecek, Ama imdiye kadar hi krlk salgn grlmedi ki, diye karlk verdi kars, bu son
dnceye umutla sarlarak, Durup dururken, nedensiz kr olan insan da grlmedi, oysa u
anda bu durumda olan en az iki kii var. Son szlerini henz bitirmiti ki, yz allak bullak
oldu. Karsn neredeyse kabaca iterek geri ekildi. Uzakla benden, yaklama, hastal sana
geirebilirim, sonra, skl yumruklarn kafasna vurarak, Ne apal, ne salak, ne kafasz
doktorum ben, nasl oldu da daha nce dnemedim, tm bir geceyi ayn yatakta geirdik,
muayenehanemde kalp kapy da ierden kilitlemem gerekirdi, Konuma byle, ltfen, ne
olacaksa olacak, haydi gel, sana kahvalt hazrlayaym, Brak beni, brak beni, Seni
brakmayacam, diye bard kadn, ne yapmak istiyorsun sen, Tanr akna, evin iinde
sendeleye sendeleye dolamak, telefonu ararken mobilyalara arpmak, bulmak istediin
numaray grmeyen gzlerinle telefon rehberinde aramak m, bu arada ben de kristal bir fanus
iinde kendimi korumaya alm olarak bu manzaray sakin sakin izleyeceim, yle mi?
Kocasnn koluna skca yapt ve Haydi gel, sevgilim, dedi.
Doktor, karsnn ona srarla hazrlad bir fincan kahve ile kzarm ekmei bitirdiinde, bunu
ne byk bir zevkle yaptn dnebiliriz, vakit henz ok erkendi, yani uyarmas ge35
reken kiileri brolarnda bulmas iin ok erkendi. Akl ve mant, karlat vakalar en ksa
srede salk bakanlnn yksek bir yetkilisine iletmesi gerektiini sylyordu ama kendini
yalnzca nemli ve ivedi bilgiye sahip bir doktor kimliiyle tantmasnn, ne kadar stelerse
stelesin sekreter kzn onu nceden dert anlataca orta dereceli bir yetkiliye bile balamasna
yetmeyeceini anladnda, bu dncesinden ksa srede vazgeti. Adam, onu bir stne
balamadan nce, ne olup bittiini kesin olarak renmek istiyordu, nk iinde en kk bir
sorumluluk duygusu tayan bir doktor, karsna ilk kana pat diye, krlk salgn olduunu
syleyecek olursa, hemen bir panik kmas kanlmazd. Telefondaki memur, Size inandm
sylememi istiyorsanz, syleyeyim, size inanyorum, ne var ki benim de uymak zorunda
olduum ynetmelikler var, bana ne olup bittiini sylersiniz ya da bu konumay burada
keseriz, dedi. Gizlilik tayan bir durum bu, Gizlilik tayan durumlar telefonla bildirilmez, kalkp
buraya gelseniz iyi olur, Evimden dar kamam, Hastala siz de mi yakalandnz, Evet, ben
de yakalandm, dedi kr doktor bir an duraksadktan sonra, Bu durumda, kendinize bir doktor
armaksnz, gerek bir doktor, diye karlk verdi memur ve verdii bu yanttan honut,
telefonu doktorun yzne kapad.
Bu kaba davran, doktorda bir amar yemi etkisi brakt. Karsna, kendisine ne byk bir
kabalkla davranldn dinginlik iinde anlatabilmesi iin, birka dakika kendine gelmesi
gerekti. Sonra, aklna uzun sre nce kefetmesi gereken bir ey gelmi gibi, hznl bir sesle
mrldand, Yar ilgisizlik, yar kt kt niyetten oluan bir irkef iinde yzyoruz. Ve artk
zaman yitirdiini, bilgiyi gitmesi gereken yere en gvenli biimde ulatrmann, brokratlarn ii
savsaklatma giriimini atlayp alt hastanenin klinik efiyle doktor doktora karlkl
konumak olduunu anlamt, daha sonra da o kahrolas re"smi mekanizmann dililerini
harekete geirmeye alacakt. Kadn, hastanenin ezbere bildii numarasn evirdi. Doktor,
kardan ses geldiinde kimliini syledi, sonra hzla geitirerek, yiyim, teekkr ederim,
dedi, sekreter kz, Naslsnz, doktor, diye sormutu kukusuz, o da insan iyi olmad, hatta
lecek durumda olduu halde bunu yiitlie dk srdrmemek iin itiraf et36
mek istemediinde sylendii gibi, yiyim, demiti, olaylar onun yapt gibi bilinsiz olarak
tersine dndrmek, yalnzca insan trne zg bir davrant. Telefona klinik efi kp, Ee, ne
oluyor bakalm, dediinde, doktor ona yalnz olup olmadn, ona syleyeceklerini evrede
duyacak birinin bulunup bulunmadn sordu, ekinecek bir ey yoktu, sekreter kzn gz
hastalklaryla ilgili konumay dinlemekten daha iyi ileri vard yapacak, zaten o yalnzca kadn
hastalklaryla ilgili konumalarla ilgilenirdi. Doktorun anlattklar ksa fakat kesindi, sz
dolatrmad, gereksiz eyler sylemedi, ayn eyi iki kez aklamad, syleyeceklerini klinik bir
kurulukla aktard, bu tutumu, doktorun iinde bulunduu koullar dikkate alan klinik efini
artt, Gerekten kr m oldunuz, diye sordu, Hi kukum yok, Her ey bir yana bu bir
rastlant olabilir, belki de tam anlamyla bir bulama sz konusu deildir, Tamam, bunun
bulama ile getii henz kantlanm deil ama byle bir olaslk var, Kukusuz yle ama
sonu karmak iin vakit henz erken, birbirinden ayr iki vaka istatistik olarak bir anlam ifade
etmez, Bu say birden hzla anmazsa tabii, inde bulunduunuz ruh durumunu anlyorum ama

sonradan aslsz kma olasl bulunan bir konuda kendimizi ktmserlie kaptrmaktan
kanmamz gerekir, Teekkr ederim, sizi sonra ararm, Hoa kaln.
Yarm saat sonra doktor, karsnn da yardmyla acemice tra olmay bitirmiti ki telefon ald.
Klinik efi yeniden aryordu ve ses tonu farklyd, Burada, birdenbire kr olmu kk bir ocuk
var, her eyi bembeyaz gryor, annesi, oluyla birlikte dn sizin muayenehanenize gittiini
sylyor, Sol gznde alk vard, da bakyordu sanrm, Evet, Tamam yleyse, hi kuku
yok, ayn ocuk bu, Bu konu beni kayglandrmaya balad, durum gerekten ciddi,
Bakanla..., Evet, hastane ynetimine hemen telefon edeceim. saat sonra, doktor ve
kars sessizlik iinde le yemei yiyorlard, adam, elinde atal, karsnn kk kk kestii
et paralarn tabanda el yordamyla bulmaya alrken telefon yeniden ald. Kadn telefonu
amaya gitti ve hemen geri geldi, Seni aryorlar, bakanlktan. Ayaa kalkmasna yardm etti,
alma odasna kadar gtrd ve ahizeyi eline tututurdu. Ksa bir konuma oldu. Bakan, dn
onun muayenehanesine gelen hastalarn kimliklerini bilmek is37
tiyordu, doktor, her biri iin tutulan klinik fite kimlikleriyle ilgili btn bilgilerin, adlarnn,
soyadlarnn, medeni durumlarnn, mesleklerinin, adreslerinin bulunduunu syledi ve evine
gelecek yetkiliye ya da yetkililere elik etmeye hazr olduunu bildirdi. Hattn teki ucundan,
kestirip atan tonda bir yant geldi, Buna gerek yok. Telefon ahizesi el deitirdi, bu kez baka
bir ses duyuldu, Gnaydn, ben salk bakanym, zaman yitirmeden hareket ettiiniz iin,
hkmetim adna size teekkr ederim, uyank davranmanz sayesinde, gerekli nlemleri alp
duruma egemen olacamzdan eminim, bu arada ben sizden, evinizde kalp dar kmama
inceliini gstermenizi rica edeceim. Bu son szler, son derece nazik bir ses tonuyla
sylenmiti ama bir buyruk olduuna kuku yoktu. Doktor yant verdi, Elbette bakan bey, oysa
kar taraf telefonu kapatmt.
Birka dakika sonra, telefon yeniden ald. Klinik efiydi, sinirli bir sesle geveleyerek
konuuyordu, u anda aldm bir habere gre, polis iki ani krlk vakas saptam, Polislerden
mi, Hayr, biri erkek, teki kadn, erkek sokakta bulunmu ve kr oldum diye baryormu,
kadn da kr olduu srada bir oteldeymi, anlaldna gre bir yatak maceras, Onlarn da
benim hastalarm olup olmadklarn dorulamak gerekiyor, adlarn biliyor musunuz,
Sylemediler, Bakan benimle temasa geti, muayenehaneme gidip filere bakacaklar, Ne
kark bir durum, Bunu bana siz mi sylyorsunuz. Doktor telefonun ahizesini brakt, ellerini
gzlerine gtrd, daha da byk ktlklerden korumak istiyormuasna ylece tuttu, sonra
ksk bir sesle, O kadar yorgunum ki, dedi, Uyu biraz, seni yatana kadar gtreyim, dedi
kars, Gerei yok, uyuyamam, zaten akam da olmad, zaman ktlkler^ gebe, buna hi
kuku yok.
Son kez telefon aldnda, saat neredeyse akamn alts olmutu. Doktor, telefonun yannda
oturuyordu, ahizeyi kaldrd, Evet, evet, benim, dedi, hattn teki ucundaki kiinin
sylediklerini dikkatle dinledi ve telefonu kapatmadan nce hafif bir ba iareti yapmakla
yetindi. Kimdi, diye sordu kars, Bakand, yarm saat iinde bir cankurtaran beni almaya
gelecek, Byle bir ey bekliyor muydun, Evet, byle bir olaslk vard, Nereye gtrecekler
seni, Bilmiyorum, hastaneye sanrm, Bir bavul karaym, iine amar, giysi koyaym,
yolculua kmyorum,
38
Ne olduunu bilmiyoruz. Onu kollayarak yatak odasna gtrp yatan zerine oturttu,
Burada sakin sakin otur, ben her eyle ilgilenirim. Karsnn, odann iinde oraya buraya
gittiini, ekmeceleri, dolaplar ap kapattn, giysileri karp yerdeki bavula yerletirdiini
duydu ama bavulun iinde, kendine ait giysilerden baka, birka etek ve bluz, iki pantolon, bir
entari ve kadn ayakkablar da olduunu gremezdi. Bu kadar giysiye gerek duymayacan
dnd ama sesini karmad, ayrntlar konumann sras deildi. Bir kilitlenme sesi duyuldu
ve kadn, Tamam, cankurtaran artk gelebilir, dedi. Bavulu, merdivene bakan kapnn yanna
koydu, kocasnn, Brak, bu ii ben yapabilirim, her tarafm sakat deil, diyerek yardm etme
isteini geri evirdi. Sonra, oturma odasndaki kanepeye oturarak beklemeye baladlar. El ele
tutumulard, adam, ne kadar bir sre iin ayr kalacamz bilemiyorum, dedi, kadn, Kt
eyler dnme, diye yantlad.
Bir saate yakn beklediler. Zil aldnda, kadn kapy amak zere kalkt ama kapda kimse
yoktu. Konuma aygtna yneldi ve yant verdi, Tamam, aa iniyor. Kocasnn yanna dnd,
Seni aada bekliyorlar, yukar kmamak iin kesin buyruk almlar, dedi, Anlalyor ki

bakanlk gerekten korkuyor, Haydi gidelim. Aa inmek iin asansre bindiler, kadn
kocasnn son basamaklar inip cankurtarana binmesine yardm etti, sonra bavulu almak iin
merdivene geri dnd, tek bana kaldrd ve cankurtarann iine itti. Kendisi de cankurtarana
binip kocasnn yanna oturdu. Arabann ofr itiraz etti, Yalnzca beyi gtrebilirim, byle
buyruk aldm, sizin inmeniz gerekiyor bayan. Kadn, dinginlik iinde yant verdi, Beni de
gtrmeniz gerekiyor, ben de u anda kr oldum.
39
O dnce bakann kendi kafasndan kmt. Hangi adan incelenirse incelensin yalnzca
durumun ortaya koyduu salk sorunu bakmndan deil, douraca toplumsal sonular ve
bunlarn siyasal uzantlar bakmndan iyi, hatta kusursuz bir dnce gibi grnyordu.
Hastaln nedenleri ne kadar uzun sre aydnlanmazsa, daha dorusu, uygun bir deyim
kullanm olmak iin, bu beyaz felaketin nedenleri -dgc paalarndan taan ok zeki bir
yetkili yardmcs, kulaklar rahatsz eden krlk szc yerine bu deyimi kullanmay daha
uygun bulmutu- nedenbilme uygun olarak aklanamazsa, diyelim, yani hastalkla savama
ve iyiletirme yntemleri, hatta yeni vakalarn ortaya kmasn nleyecek bir ann bulunmas
ne kadar gecikirse, krle yakalanm kiiler, bu kiilerle fiziksel temasta bulunmu ya da bu
kiilerin yaknnda olmu kiiler bir araya toplanp karantinaya alnacak, bylelikle sonraki
bulamalarn n alnm olacakt, bu yaplmayacak olursa, hastaln yaylmas, bilimsel
deyimiyle geometrik dizi halinde artard. Bakan, quod erat demonstrandum, diyerek szlerini
balad. Herkesin kavrayna seslenecek biimde aklayacak olursak, bu kiilerin hepsini,
kolera ve sarhumma salgnlar dneminden miras kalm eski uygulama uyarnca -o
dnemlerde hastaln grld ya da var olduundan kukulanld durumlarda gemiler
limana alnmaz, krk gn akta bekletilirdi karantinaya alarak, olaylarn gelimesini
beklemek sz konusuydu. Olaylarn gelimesini beklemek, syleyi tonu bakmndan belirli bir
amaca ynelik gibi grnen oysa belirsizliiyle bilmeceden farkl olmayan bu szler bakann
kendi azndan
40
mt, sonradan bu szlerine yine kendisi aklk getirdi, Demek istiyordum ki, sz konusu
karantina krk gn srebilecei gibi, krk hafta, krk ay, hatta krk yl da srebilir, yaplmas
gerekli olan, bu kiilerin kapatldklar yerden dar kmamalar, imdi karar vermemiz
gereken ey, bu insanlar nereye toplayacamz, dedi, ok ivedi olarak kurulan ve grevi
hastalan tamak, teki insanlardan ayrk tutmak ve beslenmelerini salamak olan lojistik ve
gvenlik komisyonu bakan, u anda elimizde hangi olanaklar var, diye sordu bakan, Elimizde
bo, baka bir ama iin kullanlmay bekleyen bir Akl hastanesi, son zamanlarda ordunun
yeniden yaplandrlmas dolaysyla artk bir ie yaramayan askeri tesisler, yapm neredeyse
bitmek zere olan bir sanayi fuar, ayrca, nedenini bir trl kendime aklayamadm, iflas
halinde bir supermarket var. Size gre, bizim gereksemelerimizi bu meknlarn hangisi en iyi
biimde karlayabilir, Gvenlii en ok kla salayabilir, Elbette, Ama kk bir sakncas var,
ok byk bir mekn, oraya kapattmz insanlarn gzetimi hem zor, hem de klfetli olur,
Anlyorum, Spermarkete gelince, bu konuda olaslkla birok hukuksal engelle karlaabiliriz,
karmzdakilerin baz yasal haklarn gz nne almamz gerekir, Peki, ya fuar alan, Fuar
alann, sayn bakanm, dnmesek daha iyi ederiz, Neden, Sanayiciler buna kesinlikle kar
kacaklardr, o alana milyonlar yatrld, Bu durumda, geriye akl hastanesi kalyor, Evet, sayn
bakanm, akl hastanesi, Eh, yleyse akl hastanesini kullanalm, akl hastanesi zaten bize her
bakmdan en iyi kullanma koullarn sunuyor, drt bir yannn duvarlarla evrili olmasnn
dnda, iki kanattan olumasnn avantaj da var, bunlardan birini gerek krlere ayrr, tekine
de kukulu olanlar yerletiririz, buras bylelikle, sonradan kr olanlarn daha nce kr
olanlarn yanna gnderilecei bir no man's land, bir tarafsz blge oluturur, Ben bunda bir
saknca gryorum, Nasl bir saknca bakanm, Oraya, hastalar gerektiinde teki yana
aktaracak personel yerletirmek zorunda kalrz, oysa bunu yapacak gnllleri bulma
konusunda pek umutlu deilim, Bunu yapmak gerekeceini sanmyorum, sayn bakanm, Nasl,
aklayn, Hastal kapm olduundan kuku duyulanlardan biri kr olduunda -bu durum
doal olarak er ge meydana gelecektir- tekiler,
41
yani grme yetisini henz yitirmemi olanlar, o kiiyi nnda kap dar edeceklerdir, bundan
emin olabilirsiniz, bakanm, Hakknz var, Ayrca, te yanda can sklan bir krn de aralarna
katlmasna kesinlikle izin vermeyeceklerdir, ok doru bir akl yrtme, Teekkr ederim,

sayn bakanm, yleyse, planlarmz uygulamaya geirebilir miyiz, Evet, size ak kart
veriyorum. Komisyon, hzl ve etkin biimde harekete geti. Henz akam olmamt ki kr
olduklar bilinen krlerin tamam evlerinde ve iyerlerinde yaplan bir yldrm harektyla
topland gibi, hastal kapm olduklar dnlen belirli sayda insan da, yani en azndan
durumlar ve yerleri saptanabi-lenler ele geirilmiti. Doktor ve kars, akl hastanesine ilk
gnderilen kiilerdi. Askerler kapda nbet tutuyordu. Kap ancak onlar geebilecei kadar
araland, sonra hemen kapand. Binadan ana kapya kadar kaln bir ip gerilmiti ve trabzan
kpetesi grevi gryordu, Biraz daha saa yanan, bir ipe dokunacaksnz, o ipi yakalayp
doru, dosdoru gidin, basamaklara kadar, alt basamak var, diye uyard bir avu. Binann
iinde, ip ikiye ayrlyor, biri saa, biri sola dnyordu, avu, Dikkat edin, siz sa tarafa
gideceksiniz, diye barmt. Kadn, bir yandan bavulu srklerken, bir yandan da kocasn,
giriten sonraki en yakn koua gtryordu. Buras.griye boyanm ama boyalar uzun sre
nce kalkmaya balam iki sra karyolann bulunduu eski revirlere benzeyen upuzun bir
salondu. Yatak rtleri, araflar ve yorganlar da ayn renk, yani griydi. Kadn, kocasn
kouun en dibine gtrd, yataklardan birinin zerine oturtarak, Bir yere kprdama, burann
neye benzediini grmek iin gidip yle bir evreye bakacam, dedi. Baka koular, uzun ve
dar koridorlar, doktor odalar olduu anlalan odalar, kir pas iinde tuvaletler, kt yemek
kokularndan henz arnmam bir mutfak, zeri inko plakalarla kapl masalar olan bir
yemekhane, duvarlar iki metre ykseklie kadar minder kaplanm, zeri mantar levhalarla
kapatlm hcre vard. Binann arkasnda, duvarla evrili, iinde kendi haline braklm,
gvdeleri soyulmu izlenimi veren aalar olan terk edilmi bir bahe vard. Her yana pler
salmt. Doktorun kars ieri girdi. Kapaklar yar ak bir dolabn iinde, deli gmlekleri
grd. Kocasnn yanna geri dndnde, Bizi ne42
reye getirmiler, biliyor musun, diye sordu, Bilemezsin, diye ekledi, Bir akl hastanesine, kocas
onun szn kesti, Sen kr deilsin, burada kalmana raz olamam, Evet, haklsn, kr deilim,
Seni eve gtrmelerini, benimle birlikte kalabilmek iin onlara yalan sylediini anlatacam,
Hi zahmet etme, burada seni kimse duymaz, duysa bile dinlemez, Ama senin gzlerin
gryor, imdilik gryor ama yarn ya da br gn, belki de bir dakika sonra benim de kr
olacam kesin, ek git buradan, yalvarrm, steleme, zaten askerlerin merdivene adm bile
atmama izin vermeyeceklerinden eminim, Seni bunu yapmaya zorlayamam, Hayr sevgilim,
zorlayamazsn, sana yardm etmek iin burada kalyorum, ayrca gelecek olan tekilere de,
Hangi tekilere, Burada yalnz olacamz dnmyorsun sanrm, lgnlk bu, Elbette yle,
bir akl hastanesindeyiz biz. teki krler hep birlikte geldiler. Evlerinden teker teker
alnmlard, ilk nce otomobildeki adam, ardndan onun otomobilini alan hrsz, koyu renk
gzlkl gen kz, ehla ocuu, yok hayr, ehla ocuu evinden deil, annesinin tedavi iin
gtrd hastaneden almlard. Annesi yannda yoktu, doktorun kars kadar kurnaz
davranamam, kr olmad halde kr oldum demeyi akl edememiti, basit bir insand, kendi
iyilii iin yalan sylemeyi bile beceremiyordu. Yatakhaneden ieri, birbirlerini ite kaka,
elleriyle boluu yoklaya yoklaya girdiler, ierde onlara klavuzluk edecek ip yoktu, doru yne
gitmeyi, kendilerine zarar vererek, oralarn buralarn actarak reneceklerdi, ocuk alyor,
annesini istiyordu, koyu renk gzlkl gen kz onu sakinletirmeye alyor, Gelecek, gelecek,
diyordu, ve gznde gzlklerle hem kr gibiydi, hem de deil, tekiler gzlerini saa sola
eviriyor, fakat hibir ey grmyordu, oysa gen kz, gznde gzlklerle, Gelecek, gelecek,
dedii iin, umutsuz anne birazdan kapda belirecekmi izlenimi brakyordu. Doktorun kars,
azn kocasnn kulana yaklatrarak fsldad, eri drt kii girdi, bir kadn, iki erkek ve bir
ocuk, Erkeklerin grnleri nasl, diye sordu doktor, alak sesle, Kadn, adamlar ona tarif
etti, o da, lkini tanmyorum, ama teki benim muayenehaneme gelen kr olacak, Kk
ocuk ve kadn gzlk takyor, gzelce bir kadn, kisi de bana muayeneye geldi. Krler,
grlt patrt iinde, kendilerini gven43
de hissedecekleri bir yer aradklarndan, bu konumalar duyamadlar, orada kendileri gibi
baka insanlarn da bulunduunu dnmyorlard kukusuz, ayrca kr olduklarndan bu yana
az bir sre getiinden, iitme duyularn normalin stnde gelitirmeye henz vakit
bulamamlard. Sonunda, eldekinden de olmamaya karar vermi olacaklarki her biri ilk
arpt yatan stne oturdu, iki erkek yan yanayd, ama bundan ikisinin de haberi yoktu.
Gen kz, kk ocuu alak sesle avutmay srdryordu, Alama, greceksin bak, annen

birazdan burada olacak. Sonra bir sessizlik oldu, bunun zerine doktorun kars, yatakhanenin
ucundan, herkesin duyabilecei bir sesle, Burada iki kii var, siz ka kiisiniz, dedi. Bu
beklenmedik ses, yeni gelenleri yerinden sratt, iki erkek, sessiz kalmay srdrd, yant
veren, gen kz oldu, Sanrm drt kiiyiz, u kk ocuk ve ben varz. Baka kim var, tekiler
neden ses vermiyor, diye sordu, doktorun kars, Ben varm, dedi, bir erkek sesi, sanki bu
szleri sylemek ona zor geliyordu, Ben de varm, diye mrldand, can skkn bir baka erkek
sesi. Doktorun kars kendi kendine, Bu ikisi birbirlerini tanmaktan korkuyorlar sanki, dedi.
kisi de bzlm, gergindi, boyunlar bir koku alyormuasna ileri uzanmt, ne var ki
yzlerindeki ifade hayret uyandracak biimde aynyd, tehdit altnda olduu izlenimini veren,
korkuyla kark bir ifade, oysa birinin korkusu tekininkiyle ayn olmad gibi, tehdit edilme
duygusu da ayn nedenden kaynaklanmyordu. Kadn kendi kendine, Bu ikisinin arasnda ne
olabilir acaba, diye sordu.
Tam o anda, gl ve keskin bir ses duyuldu, buyruk vermeye alkn bir insan sesi. Ses, ieri
girdikleri kapnn zerine yerletirilmi bir hoparlrden geliyordu. Dikkat, szc kez
yinelendikten sonra, ses konumaya balad, Hkmetimiz, hakk ve grevi olarak grd
eyi, iinden gemekte olduumuz ve grnte bir krleme salgn olarak ortaya kan ve
imdilik 'beyaz felaket' deyimiyle ifade edilen kriz dnemi iinde, elindeki tm olanaklar
seferber ederek, halk koruma grevini enerjik biimde yerine getirmek zorunda kaldndan
dolay zgndr, ve salgnn daha fazla yaylmasn -bu durumun yalnzca, aklanamaz bir dizi
rastlantdan ibaret olmayp, gerek bir salgnla kar karya bulunduumuz varsayldndan44
nlemek iin tm yurttalarn yurtseverliine ve dayanma duygusuna gvenebileceini mit
eder. Hastala yakalanm kiileri ayn mekn iinde ve bu yere yakn, fakat ayr bir yerde de
bu kiilerle herhangi bir biimde temas etmi kiileri toplama karar, uzun uzun dnldkten
sonra alnmtr. Hkmetimiz, sorumluluunun kesin olarak bilincindedir ve bu iletinin ulat
kiilerin de, zerlerine dt gibi, sorumluluklarnn bilincinde kiiler olarak, disiplin iinde
hareket edeceklerini ve u an iin teki insanlardan ayrk tutulmalarnn, her trl kiisel
dncenin tesinde, ulusun geriye kalan kesimiyle bir dayanma hareketi oluturduunu
teslim edeceklerini mit eder. Bu cmleden olmak zere sizi, aklayacamz u talimatlar
dikkatle yerine getirmeye davet ediyoruz, bir, klar srekli olarak ak kalacaktr, elektrik
dmeleriyle oynamann hibir yarar yoktur, nk kumanda etmez duruma getirilmilerdir,
iki, binadan izinsiz olarak ayrlmak, kendi lm fermann imzalamak anlamna gelecektir, ,
her yatakhanede yalnzca salk ve temizlik gereleri istekleri iin kullanlabilecek birer telefon
vardr, drt, ierdekiler amarlarn elde ykayacaklardr, be, yatakhane sorumlular
seilmesi nerilmektedir, bu bir buyruk deil, neridir, ierdekiler, uygun grdkleri en iyi
biimde rgtleneceklerdir ve bundan byle, yukarda sraladmz kurallara uyacaklardr, alt,
yiyecek kasalar gnde kez, giri kapsnn sana ve soluna braklacak, yiyecekler yalnzca
hastalar ve zanllar tarafndan tketilecektir, yedi, tm artklarn yaklmas gerekmektedir,
yiyeceklerin dnda, yanacak malzemelerden retilmi kasalar, tabaklar ve rtler de artk
olarak kabul edilmektedir, sekiz, yakma ilemi i avluda ya da bahede duvarlarn yannda
yerine getirilecektir, dokuz, sz geen yakma ileminden doacak tm olumsuz sonulardan
ierdekiler sorumlu tutulacaklardr, on, kazara ya da kasten bir yangn karlacak olursa,
itfaiye arlmayacaktr, on bir, ierdekiler, aralarndan bazlarnn hastalandn sylemesi,
karklk kmas ya da saldr olmas durumunda dardan gelecek hibir yardma bel
balamayacaklardr, on iki, nedeni ne olursa olsun bir lm meydana geldiinde ierdekiler
ly hibir dinsel tren yapmadan bahe duvarlarnn dibine gmeceklerdir, on , hastalar
kouu ile zanllar kouu arasndaki balant yalnzca
45
ana binadan, ieri girdikleri kapdan yaplacaktr, on drt, zanllar arasnda krle
yakalananlar, daha nce kr olmularn kouuna hemen gtrlecektir, on be, bu anons,
yeni gelenleri durumdan haberdar etmek iin her gn bu saatte yinelenecektir. Hkmetimiz
ve ulusumuz, her birinizin zerine den grevi yerine getireceinizi mit eder. yi geceler.
Bu szleri izleyen ilk sessizlikte, kk ocuun przsz sesi iitildi, Annemi istiyorum, ne var
ki bu szler ifadeden yoksundu, daha nce sylenen bir cmle onlar askda brakm, o cmle
bitince de sylenenlerle ilgisiz biimde birdenbire boalm, otomatik olarak yinelenen bir
mekanizma gibi sylendi. Doktor, Biraz nce duyduumuz buyruklar hi kuku brakmyor,
karantinaya alndk biz, olaslkla da yakalandmz hastala bir ila bulununcaya kadar

buradan kma umudu olmakszn karantinaya alndk, dedi, Sizin sesinizi tanyorum ben, dedi,
koyu renk gzlkl gen kz, Ben doktorum, gz doktoru, Siz, beni dn muayene eden
doktorsunuz, bu onun sesi, Evet, peki siz, siz kimsiniz, Gzmde bir zar yangs olmutu,
sanrm hl var ama artk kr olduuma gre bunun o kadar da nemi yok, Peki, ya sizinle
birlikte olan kk ocuk, Benim deil o, benim ocuum yok, Dn, gznde kayma olan bir
ocuk muayene ettim, o sen misin, diye sordu doktor, Evet, bendim efendim, ocuun
yantndaki ses tonunda gcenme var gibiydi, bu fiziksel zrn sylenmesinden
holanmamt sanki, hakk da vard, nk bunun gibi, dikkat edilmeyince fark edilmeyen
zrler, sz edilir edilmez gze batmaya balard. Burada, tandm daha baka kiiler de var
m, diye sordu doktor yeniden, dn karsyla birlikte muayenehaneme gelen hasta burada m,
arabasnn direksiyonunda birdenbire kr olan kii, Benim o kii, diye yant verdi birinci kr,
Aramzda bir kii daha var, o da bize kim olduunu syler mi, burada bilemediimiz bir sre
birlikte yaamak zorunda kalacaz, dolaysyla kanlmaz olarak birbirimizi tanmamz
gerekiyor. Oto hrsz geveleyerek yant verdi, Evet, evet, bu szlerin oradaki varln belli
etmeye yeteceini dnerek ama doktor steledi, Olduka gen bir insann sesine sahipsiniz,
siz gznde katarakt olan hasta deilsiniz, Hayr doktor, ben o kii deilim, Nasl kr oldunuz
peki, Sokakta, Ee sonra, Sonras yok, sokaktaydm ve
46
birden kr oldum. Doktor, onun krlnn de beyaz krlk olup olmadn soracakt ama
sustu, bunu renmek ne ie yarard ki, yant ne olursa olsun, ister kara krlk, ister beyaz
krlk sz konusu olsun, durumlarnda ne gibi bir ilerleme salayabilirdi ki, nasl olsa hibiri
oradan kamayacakt. Duraksa-yarak karsna doru uzatt elini, yar yolda eline dokundu
onun. Kars, yanana bir pck kondurdu, o solgun aln, o gevek az, grr izlenimi veren
ama aslnda grmeyen korku dolu cam gibi gzleri ondan baka kimse gremezdi, Benim de
sram gelecek, diye dnd, ne zaman, belki hemen, kendi kendime sylediim bu szleri
bitirmeye zaman bulamadan, herhangi bir anda belki de onlar gibi kr olarak uyanacam,
uyumak iin gzlerimi kapattmda, bunu yalnzca uyumak iin yaptm dneceim ama
kr olarak uyanacam.
Ayaklarnn dibinde, toparlayp getirebildikleri azck teberiyle yataklarnn stnde oturan drt
kre bakt, kk ocuun okul antas, tekilerin de kk bavullar vard, hafta sonu tatiline
gider gibi gelmilerdi. Koyu renk gzlkl gen kz, kk ocukla gevezelik ediyordu, kar
sradaysa, birinci kr ile oto hrsz birbirine yakn, aralarnda farknda olmadan yalnzca bo bir
karyola brakm durumda kar karya oturuyorlard. Doktor, Buyruklar dinledik, bamza ne
gelirse gelsin hi kimsenin bize yardm etmeyeceini biliyoruz, bu yzden imdiden bir dzen
kurmaya balasak iyi olur, nk bu kou ksa srede dolacak, bu ve teki koular, Baka
koular da olduunu nereden biliyorsunuz, diye sordu gen kz, Buraya yerlemeden nce
evreyi biraz kolaan ettik, buras kapya en yakn yatakhane, diye aklad doktorun kars, bu
arada daha dikkatli olmas iin kocasnn kolunu skarak. Gen kz, En iyisi, doktoru yetkili kii
semek, her ey bir yana o bir doktor, dedi, Gzleri grmeyen, yannda ila olmayan bir doktor
ne ie yarar, Doktor, sz dinlenir bir kiidir. Doktorun kars glmsedi, Bu neriyi kabul
etmen gerekiyor sanrm, tekiler de ayn dncedeyse elbette, Bunun iyi bir dnce
olduunu sanmyorum, Neden, u anda burada yalnzca alt kiiyiz, yarn daha kalabalk
olacamz kesin, her gn daha baka insanlar gelecek, bu insanlarn hepsinin kendilerinin
semedii bir yetkili-, nin szn dinleyeceklerini, stelik bunu, szn dinledikleri,
47
onun yetkesini ve konulmu kurallar kabul ettikleri halde kendilerine hibir ey
salayamayacak durumda olan birine kar yapacaklarn dnmek saflk olur, yleyse burada
yaamak zor olacak, Yalnzca zor olsa, yine de ansl saylrz. Koyu renk gzlkl gen kz,
Doktor gerekten hakl, her koyun kendi bacandan aslacak, dedi.
Bu szlerle sarslan ya da fkesini daha fazla bastrmay baaramayan erkeklerden biri birden
ayaa frlad, Bamza alan belann sorumlusu bu herif, gzlerim grseydi onu u anda
ldrrdm, diye kkredi, doktorun bulunduunu sand yeri iaret ederek. aret ettii yer
konusunda fazla yanlmamt ama bu hareketi gln bir etki yaratt, nk sulayan
parman dramatik biimde masum bir baucu masasna yneltmiti. Sakin olun, dedi doktor,
bir salgn hastalk sz konusu olduunda sulu yoktur, herkes kurbandr, Yapm olduum gibi,
iyiliksever grnmeye kalkmasaydm, onun evine gitmesine yardm etmemi olsaydm, deerli
gzlerimi u anda yitirmemi olacaktm, Kimsiniz siz, diye sordu doktor ama sulayan adam

yant vermedi, konutuuna piman olmu gibiydi. Bunun zerine teki erkein sesi iitildi,
Beni evime gtrd, bu doru, ama daha sonra, durumumdan yararlanarak arabam ald,
Yalan, ben hibir ey almadm, Evet efendim, aldnz, Sizin klstr biri aldysa, o ben
deilim, yaptm iyilie karlk, dl olarak kr oldum, ayrca tanklar nerede, tanklarnz var
m, Tartma sizi hibir yere gtrmez, dedi, doktorun kars, araba orada darda, oysa ikiniz
de ierdesiniz, birbirinizle ba-rsanz iyi olur, burada birlikte yaamak zorunda olduumuzu da
unutmayn, Ben, burada onunla birlikte yaamak istemeyecek birini tanyorum, dedi birinci
kr, siz ne isterseniz yapn ama ben gidip teki koua yerleeceim, bu herif gibi, bir krn
arabasn alabilecek tynette bir serseriyle ayn yerde kalacak deilim, benim yzmden kr
olduunu ileri sryor, iyi ki kr olmu, bu kavanoz dipli dnyada biraz olsun adalet kaldn
gsterir bu. Bavulunu kavrad ve tkezlememek iin ayaklarn sryerek, bota kalan eliyle
boluu yoklayarak, iki .yannda kt yataklarn dizili bulunduu gei yoluna yneldi,
Koular nerede, diye sordu ama yantn iitemedi -zaten yant veren de olmad-, nk
birden, zerine tekme tokat birinin
*48
yklendiini fark etti, bana gelen ktlklerden onu sorumlu tutan ve almak iin
tehditlerini uygulamaya geiren oto hrsznn saldrsna uramt. Alt alta, st ste,
karyolalarn bacaklarna arparak dar arala yuvarlandlar, bu arada yeniden korkuya kaplan
a ocuk alayarak annesini istemeye balamt. Doktorun kars kavgay tek bana
ayramayacan bildiinden, kocasnn koluna yaparak fkeli kavgaclarn boaz boaza
debelendikleri arala gtrd. Kocasnn ellerini ynlendirdi, kendisi de en yakndaki krle
ilgilendi, kavgaclar byk glkle ayrabildiler. Aklszca davranyorsunuz, diye azarlad
doktor ikisini de, burada kaldmz sreyi cehenneme evirmek istiyorsanz kavga etmeyi
srdrn, doru yoldasnz, burada kendi bamza brakldmz da anmsayn yalnz,
dardan hibir yardm gelmeyecek, sylenenleri duydunuz, Arabam ald benim, diye
homurdand birinci kr, teki krden ald darbeler yznden pestili km, iflah kesilmi
durumda, Brakn dalamay, u anda bunun ne yarar var, dedi doktorun kars, arabanz
alnd anda zaten onu bir daha kullanamayacak durumdaydnz, Evet, doru, ama benim
arabamd o ve bu hrsz onu bilmediim bir yere gtrd, Arabanz byk bir olaslkla bu
adamn kr olduu yerde duruyor, dedi doktor, Akll bir insansnz, doktor, orada ylece
duruyor, dedi hrsz. Birinci kr, kendisini tutan ellerden kurtulmak ister gibi bir hareket yapt,
ama fazla zorlamadan, aalanmasnn cn almakla arabasnn geri gelmeyeceini, geri
gelse bile, yitirdii gzlerini ona yeniden kazandrmayacan anlamt sanki. te yandan hrsz
tehditlerini srdryordu, Buradan elini kolunu sallayarak kabileceini sanyorsan fena halde
yanlyorsun, Araban aldm, tamam, araban alan benim, oysa sen benim gzlerimi aldn,
syle bakalm, hangimiz daha rezil, sen mi, ben mi, Kesin unu, diye kar kt doktor, burada
hepimiz krz, bunun iin yaknp durmadmz gibi, kimseyi de sulam-yoruz, Bakalarnn
derdi beni hi ilgilendirmez, dedi hrsz, aalayc bir ses tonuyia, Baka koua gitmek
istiyorsanz, dedi doktor birinci kre, karm size yardmc olabilir, yn bulma duygusu
benimkinden daha gl, Fikir deitirdim, burada kalyorum. Hrsz, onunla alay etti, Yalnz
banza kalmaktan korkuyorsunuz, hepsi bu, canavarlara yem olmaktan dnz
Krlk
49/4
patlyor, Yeter artk, diye bard, sabr tkenen doktor, Yava ol doktor amca, diye
homurdand hrsz, burada hepimizin eit olduumuzu unutma, bana buyruk veremezsin,
Buyruk verdiim yok, bu adam rahat brakmanz istiyorum yalnzca, Tamam, tamam, ama
benimle dalamak iin bahane aramayn, fkem burnumdadr, tepem atnca da adam katr gibi
teperim, herkes gibi ben de uslu ocuk olabilirdim ama balamasz bir adamm ben. Hrsz,
hrn el kol hareketleriyle biraz nce zerinde oturduu yata arad, bavulunu yatan altna
itti, sonra seslendi, Ben yatyorum, ses tonuna baklacak olursa, Arkanz dnn,
soyunuyorum, demek istemiti sanki. Koyu renk gzlkl gen kz ehla ocua, Senin de
yatman gerekiyor artk, dedi, sen u tarafta yatacaksn, gece bir ey istersen bana seslen,
iimi yapmak istiyorum, dedi ocuk. Onu duyan herkeste birden ve ivedi olarak ieme istei
uyand ve ayn eyi onun szleriyle ya da daha baka szlerle dndler, Bir de o ii nasl
yapabileceimizi bilebilsek, birinci kr, lazmlk olup olmadna bakmak iin eliyle yatan altn
yoklad, bu arada iinden, nallah yoktur, diyordu, nk tekilerin nnde iini yapmaya
utanacakt, onu gremezlerdi elbette, ne var ki i sesi duyulur, gizlemeye pek olanak yoktur,

erkekler, onlar en azndan, kadnlara oranla farkl bir yntem kullanabilirler, bu bakmdan
onlardan daha ansl saylrlar. Hrsz, yatann stne oturmu syleniyordu, Allah kahretsin,
bu barakada insan nereye ieyebilir ki, Szlerinize dikkat edin, yanmzda bir ocuk var, diye
itiraz etti, koyu renk gzlkl takan gen kz, Tamam nonoum ama bir yer bulman gerekiyor,
yoksa ocuk donuna yapacak.
Doktorun kars, tuvaletleri bulmaya alacam, dedi, u taraftan burnuma bir koku geliyor
gibi, Ben de sizinle geliyorum, dedi, koyu renk gzlkl gen kz, kk ocuu elinden
tutarak, Oraya hep birlikte gitsek iyi olacak, dedi doktor, bylelikle, gerek duyduumuzda
hangi yolu izleyeceimizi renmi oluruz, Kafann iini okuyorum senin, diye dnd oto
hrsz, ne var ki yksek sesle, Ne zaman iim gelse, sevgili karnn beni iemeye gtrmesini
istemiyorsun, demeye cesaret edemedi. Bu dnce, ierdii gizli anlam yznden kamnn
hafife sertlemesine neden oldu, buysa onu artt, oysa kr
50
oldu diye cinsel istein azalmas ya da yok olmas gerekmiyordu, Tamam, dedi sonunda, her
eyimi yitirmi deilim, llerin ve yarallarn arasndan paay kurtarm biri kar nasl olsa
karma ve tekilerin konutuklarna kulaklarn tkayarak, kendini d dnyasna brakt. Ne
var ki d kurmasna frsat tanmadlar, doktor, Arka arkaya durup kuyruk oluturacaz, karm
nden yryecek, herkes elini nndekinin omzuna koyacak, bylelikle birbirimizi
kaybetmeyeceiz, diyordu. Birinci kr, ben bu herifle gitmem, dedi, arabasn alan adam
kastediyordu kukusuz.
Birbirlerini bulmaya da, kamaya da alsalar darack gei yerinde zorlukla hareket
ediyorlard, stelik, doktorun kars da gzleri grmyormu gibi hareket etmek zorundayd.
Sonunda sra oluturuldu, doktorun karsnn arkasnda ehla ocuu elinden tutan koyu renk
gzlkl gen kz vard, onun arkasnda, ayanda i donu, zerinde bir triko ile hrsz, sonra
doktor ve kuyruun sonunda, imdilik saldrlma tehlikesi iinde bulunmayan birinci kr.
Kendilerine klavuzluk eden kiiye gvenmiyormu gibi, botaki elleriyle havay yoklayarak,
getikleri yerlerde duvar, kap kasas gibi destek alabilecekleri kat cisimler arayarak ok yava
ilerliyorlard. Koyu renk gzlkl gen kzn arkasndan giden hrsz, ondan gelen gzel kokuyla
ve biraz nce kamnn kalkmasnn ansyla uyarldndan olacak, ellerini daha yararl biimde
kullanmaya karar vererek bir eliyle kzn salarnn altndan ensesini okarken, teki eliyle,
perev yapmaya hi gerek grmeden gsn kavrayverdi. Gen kz bu kstaha davrantan
kurtulmak iin silkindi ama adam ona skca sarlmt. Bunun zerine, ayan ifte atar gibi
iddetle arkaya sallad. Ayakkabsnn ivi gibi ince topuu, hrszn yumuak ve plak baldrna
sapland, adam aknlk ve acyla bard. Doktorun kars arkasna bakarak, Ne oluyor, diye
sordu, Sendeledim, diye yant verdi koyu renk gzlkl gen kz, arkamdakinin cann yakm
olmalym. Bir yandan inlerken, te yandan svp sayan ve yedii tekmenin yapt hasar
anlamaya alan hrszn parmaklarnn arasndan kanlar akyordu. Yaralandm, bu nono
ayaklarn koyaca yeri gremiyor, Ya siz, siz de ellerinizi nereye koyacanz bilmiyorsunuz,
diye serte yant verdi gen kz. Doktorun kars, ne olup bitti51
ini anlad, nce glmsedi ama alan yarann pek de hafif bir yara olmadn hemen fark
etti, zavall eytann bacandan aa kan szlyordu, oysa yanlarnda ne oksijenli su, ne
cval krom, ne pansuman, ne bandaj, ne de mikrop ldrc toz vard, bunlarn hibiri yoktu.
Sra bozulmutu, doktor soruyordu, Nerenizden yaralandnz, uradan, uradan nereden,
Bacamdan, grmyor musunuz, nonoun topuu bacam deldi, Sendeledim, benim suum
deil, diye yineledi gen kz, ama hemen ardndan, fkeye kaplarak patlad, Bu salak beni
elledi, beni ne zannediyor. Doktorun kars araya girdi, u anda yaray temizleyip bantlamak
gerekiyor, Peki, su nerede var, diye sordu hrsz, Mutfakta var, mutfakta su var ama oraya
hepimizin gitmesi gerekmiyor, kocamla ben bu beyi oraya gtreceiz, tekiler bizi burada
bekleyecek, fazla gecikmeyiz, Benim iim geldi, dedi ocuk, Tut biraz, hemen geri geleceiz.
Doktorun kars, saa, sonra sola dnmesi, sonra da dik a oluturan uzun bir koridoru
gemesi gerektiini biliyordu, mutfak en dipteydi. Birka dakika sonra, arm gibi yaparak
durdu, geri dnd, sonra bard, Ah, tamam, anmsyorum, sonra dosdoru mutfaa gittiler,
daha fazla vakit yitirmemek gerekiyordu, yaradan ok kan akyordu..Balangta, su ok kirli
akt, berraklamas iin beklemeleri gerekti. Ilk bir suydu, borularn iinde kokumu gibiydi,
bacana su deince yaral adam rahatlayarak i geirdi. Yarann grn iyi deildi, imdi
bacan nasl bandajlayaca-z, diye sordu doktorun kars. Bir masann altnda, yer silmek iin

kullanld anlalan pis bezler vard ama onlar bandaj yapmak iin kullanmak byk
tedbirsizlik olurdu, Grne gre, burada hibir ey yok, dedi kadn, aryormu gibi yaparak,
Ama bu durumda kalamam doktor, kann akmas kesilmedi, yalvarrm size, yardm edin bana,
biraz nce kt davrandm iin de beni balayn, diye szlanyordu hrsz. u anda size
yardm etmekteyiz, dedi doktor, sonra, Srtnzdaki trikoyu karn, baka aremiz yok. Yaral
adam homurdanarak trikonun kendisi iin gerekli olduunu syledi ama kard. Doktorun
kars trikoyu hemen rulo haline getirerek adamn bacana sk sk sard, kollarn eteiyle
birletirerek kaba bir dm atmay baard. Bunlar, bir krn kolayca baaraca hareketler
deildi ama kr taklidi yapmay srdrerek daha fazla zaman
52
yitirmek istemedi, gelirken yolunu kaybetmi gibi yapmakla roln fazlasyla oynamt. Hrsz,
durumu biraz anormal buldu, doru mantk yrtlecek olursa, gz doktoru bile olsa bandaj
onun yapmas gerekirdi ama tedavi edilmesinin getirdii avunma duygusu, iinde uyanan
kukular bastrd, bunlar aklndan gelip geen belli belirsiz kukulard zaten. tekilerin
bulunduu yere geri dndler, hrsz topallayarak yryordu, doktorun kars ehla
ocukcazn iini tutamayp donunu slattn hemen grd. Bunu birinci kr de, koyu renk
gzlkl gen kz da fark etmemiti. ocuun ayaklarnn dibine bir i tabakas yaylmt,
pantolonunun ap arasndan hl i damlyordu. Doktorun kars, hibir ey olmam gibi,
Haydi, gidip u tuvaletleri bulalm, dedi. Krler, birbirlerini bulmak iin kollarn kaldrarak
hareket ettirmeye balad ama koyu renk gzlkl gen kz kendisini elleyen o kstah adamn
nnde yrmeyeceini bata sylediinden, bu yoklama harektna katlmad, sonunda hrsz
ile birinci kr yer deitirdi, doktor da aralarna girdi ve kuyruk oluturuldu. Hrsz, daha
grnr biimde topallyor, ayan sryordu. Kuyruk iinde hareket etmek ona rahatszlk
veriyor, yaras da o kadar iddetle atyordu ki, sanki kalbi yer deitirmi, yarann tam
ortasna yerlemiti. Koyu renk gzlkl gen kz, ocuu yeniden elinden tutmutu ama ocuk
yedii halt anlalmasn diye olabildiince aktan yryordu, doktor, Buras sidik kokuyor, diye
homur-dandnda, kars onun bu izlenimini onaylamnn doru olacan dnd, Evet,
doru, bir koku var. Kokunun tuvaletten geldiini syleyemezdi, nk tuvaletten henz ok
uzaktaydlar ve kr gibi hareket etmesi gerektiinden, kokunun ocuun slak pantolonundan
geldiini de syleyemezdi.
Tuvalete vardklarnda, kadn erkek hepsi ilk rahatlamas gereken kiinin ocuk olduunda
birleti ama sonunda erkekler ivedilik ve ya durumuna aldr etmeksizin pisuvarlara hep
birlikte yneldi, byle bir yerde pisuvarlarn kolektif olmas kanlmazd, hatta kabinler de
yleydi. Kadnlar kapnn nnde kald, onlarn kendilerini daha kolay tuttuklar sylenir ama
her eyin de bir snr vardr, doktorun kars bir sre sonra, Belki baka bir tuvalet daha vardr,
dedi, koyu renk gzlkl gen kz, Ben bekleyebilirim, dedi, Ben de, diye karlk verdi
53
teki kadn ve bir sessizlik oldu, sonra konumaya baladlar, Nasl kr oldunuz, Herkes gibi,
birdenbire grmez oldum, Evinizde miydiniz, Hayr, yleyse, kocamn muayenehanesinden
ktktan sonra banza geldi bu i, yle gibi, Nasl yani, Yani hemen oradan ktktan sonra
olmad, Bir ac duydunuz mu, Hayr, ac duymadm, gzlerimi atmda kr olmutum, Bana
yle olmad, Nasl, yle olmad, Benim gzlerim kapal deildi, kocam cankurtarana bindiinde
kr oldum ben, anslym, Kim, Kocanz, bylelikle birlikte olabileceksiniz, Evet, bu konuda da
ans bana yardm etti, Kuku yok yle, Ya siz, siz evli misiniz, Hayr, evli deilim ve bundan
byle kimsenin de benimle evleneceini sanmyorum, Ama bu krlk salgn o kadar anormal,
bilimin tm verilerine o kadar aykr ki ok uzun srmesi sz konusu olamaz, Ya yaammzn
geri kalan blmn kr olarak yaamaya mahkm olmusak, Biz mi, Yani herkes, Bu korkun
olurdu, krlerin oluturduu bir dnya, Bunu dnmek bile istemiyorum.
Tuvaletten nce kk ocuk kt, aslnda ieri girmese de olurdu. Pantolonunu dizlerine
indirmi, oraplarn da karmt, Geldim, dedi ve koyu renk gzlkl gen kzn eli hemen
sesin geldii yere yneldi, ilk denemede amacna ulaamad, ikincisinde de, ancak nc
denemede ocuun duraksayan elini bulabildi. Biraz sonra, doktor kapda belirdi, ardndan
birinci kr geldi, birinci kr, Neredesiniz, dedi, doktorun kars, kocasnn kolunu tutmutu bile,
teki koluna da koyu renk gzlkl gen kz dokundu ve kavrad. Birinci kr, birka saniye
boyunca, aslacak kimse bulamad, sonra biri elini omzuna koydu. Hepimiz burada myz, diye
sordu doktorun kars, Baca yaral adam hl ierde, byn de yapmas gerekiyordu, diye
yant verdi kocas. Bunun zerine, koyu renk gzlkl gen kz, Belki baka bir tuvalet daha

vardr, sktrmaya balad, zr dilerim, dedi, Arayalm, dedi doktorun kars ve el ele
tutuarak uzaklatlar. On dakika sonra geri geldiler, tuvaleti olan bir muayene odas
kefetmilerdi. Hrsz, tuvaletten km, souktan ve aryan bacandan yaknyordu.
Gelilerinde olduu gibi yeniden kuyruk oluturdular, bu kez daha kolay ve hibir kazaya
uramadan yatakhaneye dndler. Doktorun kars, ustalkla fakat hi sezdirmeden her birinin
kendi yatan bulmasna yar54
dim etti. Daha yatakhanenin dnda herkese, yerini bulmann en kolay yolunun yataklar
saymak olduunu anmsatmt. Bizimkiler sada en sonda, on dokuzuncu ile yirminci, dedi.
Yataklarn arasndaki akla ilk dalan hrsz oldu. Neredeyse plakt, souktan titriyordu,
aryan bacan dinlendirmek istiyordu, buysa ona ncelik tanmak iin yeterliydi. Yataklar
teker teker, altnda brakt bavulunu bulmak iin yoklayarak geti, bavulunu bulunca da
bard, Buras, ve ekledi, on drt, Hangi taraf, diye sordu doktorun kars, Sol taraf, diye yant
verdi ve bunu daha nceden bilmesi gerektiini dndnden, biraz ard. Sonra sra
birinci kre geldi. Yatann hrszla ayn tarafta, onunkinden iki yatak sonra olduunu
biliyordu. Artk ondan korkmuyordu, yaknmalarna ve i ekmelerine baklacak olursa, ta gibi
olmu bacayla yerinden kprdayacak hali kalmamt, yatana vardnda, On alt, sol, diye
bildirdi ve stndekileri karmadan yatt. Bunun zerine, koyu renk gzlkl gen kz, Bizim o
beylerin srasnda kar tarafa yerlememize yardmc olun, orada rahat ederiz, dedi. Drd
birlikte ilerleyip ksa srede yerletiler. Birka dakika sonra, ehla ocuk, Karnm a, dedi,
koyu renk gzlkl gen kz mrldand, Yarn yemek yiyeceiz, imdi uyu. Sonra, kk
bavulunu aarak, eczaneden satn ald kk ieyi arad. Gzlklerini kard, ban arkaya
att, gzlerini iri iri at ve bir eliyle teki elini ynlendirerek gzlerine birka damla gz
damlas damlatt. Damlalarn hepsi gzne isabet etmedi ama bylesine zenli bir bakmla
gzndeki yang ksa srede iyileecekti.
55
Gzlerimi amalym, diye dnd doktorun kars. Gece boyunca birok kez uyanm, kapal
gz kapaklarnn ardndan, yatakhaneyi zar zor aydnlatan ampullerin snk n fark etmiti
ama imdi arada bir fark olumutu, bir baka aydnlk varm gibi geliyordu ona, bu belki de
afan ilk klar ya da gzlerini kuatan st deniziydi, kimbilir. Kendi kendine, Ona kadar
sayp gzlerimi aralayacam, dedi, bunu iki kez syledi, iki kez ona kadar sayd, gzlerini
ikisinde de amad. Kocasnn, yannda derin derin soluk aldn, horladn duyuyordu, u
adamn baca nasl oldu acaba, diye sordu kendi kendine, ama o anda ona kar gerek bir
acma duygusu iinde olmadn biliyordu, kafasnn iindeki bir baka dnceyi kovmaya,
gzlerini amak zorunda kalmamaya alyordu. Oysa bir an sonra gzleri almt bile, hem
de amaya karar vermedii halde. afan soluk ve mavimsi klar, duvarlarn yansndan
balayp yukar doru uzanan ve tavann yirmi santimetre kadar aasnda biten
pencerelerden ieri giriyordu. Kr olmamm, diye mrldand ve birden panie kaplarak
yatanda doruldu, karsndaki kt yata igal eden koyu renk gzlkl gen kz onu
duyabilirdi. Kzcaz uyuyordu. Onun yannda, duvara dayal yatan iinde yatan kk ocuk
da uyuyordu. Benim gibi yapm, diye dnd doktorun kars, ocua en korunakl yeri
vermi, oysa ikimiz de zayf birer duvar, yolun ortasna yerletirilmi kk birer ta gibiyiz,
dmann o taa taklp sendelemesini salamaktan baka umudumuz yok, dman m, hangi
dman, bize saldrmak iin kimse buraya gelmeyecek, darda soyulabilir, ldrlebilirdik,
kimse buraya bizi tutukla56
maya gelmeyecek, araba alan adam btnyle zgr olduundan bundan daha fazla emin
olamazd, dnyadan o kadar uzaz ki zaman gelecek artk kim olduumuzu unutacaz,
birbirimizin adn bile sylemek aklmza gelmeyecek, zaten bu neye yarar ki, adlarmzn bize
ne yarar olur ki, kpekler birbirini bizim yaptmz gibi tanmazlar ya da tansalar bile,
kendilerine verilmi olan adla deil, onun kokusunu teki kpeklerinkin-den ayrt ederek
tanrlar, kendilerini de kendi kokularyla tantrlar, biz burada baka tr kpekler gibiyiz,
birbirimizi havlamalarmzdan, szlerimizden tanyoruz, geriye kalan, yz izgileri, gz rengi,
ten rengi, sa rengi hesaba katlmyor, sanki bunlarn hibiri yok, ben henz gryorum ama
ne zamana kadar. Ikta hafif bir deime oldu, hava yeniden kararmyordu herhalde, olsa
olsa, gk bulutlarla kaplanyor, gnn ilk klarn geciktiriyordu. Hrszn yatandan bir inleme
geldi, Yaras mikrop kapmsa, diye dnd doktorun kars, iyiletirecek hi ila yok

yanmzda, hi yardm gelmeyecek, bu koullarda en kk bir kaza felakete dnebilir, onlar

da olaslkla bunu bekliyorlar, yani hepimizin burada teker teker lmemizi, ylan lrse zehir de
lr. Doktorun kars yatandan kalkt, kocasnn zerine eildi, uyandracakt ama onu
uykusundan ekip koparmaya, gzlerinin hl grmediine yeniden tank olmaya cesaret
edemedi. plak ayaklarnn ucuna basa basa hrszn yatana yneldi. Hrszn gzleri akt ve
sabit bir noktaya bakyordu. Nasl oldunuz, diye sordu doktorun kars. Hrsz, ban sesin
geldii yne evirdi, Kt, bacam ok aryor, dedi, kadn, zin verin de bir bakaym,
diyecekti ki tam zamannda kendini tuttu, ne -byk bir tedbirsizlik olacakt bu ama orada
yalnzca krlerin bulunduunu unutan hrsz oldu ve hi dnmeden, birka saat nce, yani
kr olmadan, darda bir doktor, Gsterin bir bakaym, dediinde yapaca eyi yapt ve
zerindeki rty kaldrd. Gzleri gren bir kii, o yar karanlkta bile kana bulanm araf,
yarann evresi imi kara deliini grebilirdi. Bandaj zlmt. Doktorun kars, rty
dikkatle rtt, sonra, hafif ve hzl bir hareketle, elini adamn alnna koydu. Derisi kuru ve alev
alevdi. Ik yeniden deiti, bulutlar almt. Doktorun kars yatana dnd ama yatmad.
Uykusunda mrldanan kocasna, tekilerin gri rtlerin al57
tndaki siluetlerine, kirli duvarlara, sahiplerini bekleyen bo yataklara bakyordu ve dinginlik
iinde, o da kr olmak, nesnelerin grnen kabuunun tesine gemek, onlarn zlerine,
aresizlik iindeki kr noktalarna ulamak istedi.
Birden, yatakhanenin dndan, olaslkla binann iki n kanadn birbirinden ayran boluktan,
iddetli bir barma sesi duyuldu, Dar, dar, kn dar, Defolun, Burada kalamazsnz,
Buyruklara uymak zorundasnz. Grlt patrt byd, sonra azald, bir kap gmbrtyle
kapand, yrei daralm baz kiilerin hkrklarndan, ayan bir yere arpp sendeleyen
birinin kard grltden baka ses duyulmuyordu imdi ve bunlar oradakilerin aina olduu
seslerdi. Yatakhanedeki herkes uyanmt. Herkes ban girie evirmiti, ieri girecek
olanlarn kr olduunu anlamak iin, gzlerinin grmesine gerek yoktu. Doktorun kars ayaa
kalkt, yeni gelenlere yardm edecek, onlara birka ho sz edecek, yataklarna kadar elik
edecek, onlar uyaracakt, Sakn unutmayn, bu yatak soldan yedinci yataktr, u yatak sadan
drdnc yatak, yanlmayn sakn, evet, biz burada alt kiiyiz, dn geldik, evet, ilk gelenler
bizleriz, adlarmz m, adlarmzn ne nemi var, hrszlk yapm bir adam, sanrm, maln
aldrm bir baka adam, koyu renk gzlk takan, gz yangsn iyiletirmek iin gzne gz
damlas damlatan gizemli bir gen kz, madem ki krm, gzlk camlarnn koyu renk
olduunu nereden biliyorum, diye dneceksiniz, eh syleyeyim, nk kocam gz
doktorudur ve kzcaz tedavi olmak iin ona geldi, evet, kendisi de burada, herkes bu
hastala yakaland, ah, bu doru, bir de gzleri ehla kk bir ocuk var. Yerinden
kprdamad, kocasna, Geliyorlar, demekle yetindi. Doktor, yatandan kt, kars,
pantolonunu giymesine yardm etti, oysa bunun nemi yoktu, nasl olsa hi kimse onu
gremezdi, tam o anda krler ieri girmeye balad, be kiiydiler, erkek, iki kadn. Doktor,
sesini ykselterek seslendi, Sakinliinizi yitirmeyin, birbirinizi itelemeyin, biz burada alt kiiyiz,
siz ka kiisiniz, herkese yer var. Ka kii olduklarn bilmiyorlard, binann sol kanadndan bu
yana yneltildiklerinde birbirlerine temas etmiler, zaman zaman da arpmlard kukusuz
ama ka kii olduklarn bilmiyorlard. Yanlarnda eyalar da yoktu. Kendi koularnda ya58
taklarnda kr olarak uyanp yaknmaya baladklarnda, tekiler onlar paldr kldr kapnn
nne koyuvermi, hi olmazsa orada onlarla birlikte olan yaknlarna ya da dostlarna veda
etmelerine bile izin vermemilerdi. Doktorun kars, En iyisi birbirlerini saymalar ve her birinin
kimliini aklamas, dedi. Krler, kprdamyor, duraksyorlard ama ilerinden birinin
balamas gerekiyordu, iki erkek ayn anda konumaya balad, hep byle olur, sonra ikisi
birden sustu, nc erkek konumaya balad. Bir, dedi, sonra duraklad, adn syleyecek
gibi oldu, ardndan, Polis memuruyum, dedi, doktorun kars, Adn sylemiyor, bunun
nemsizliini o da biliyor olmal, diye dnd. Ardndan, bir baka erkek kendini tantmaya
balamt, ki, deyip ncekinin rneim izledi, Ben taksi ofrym.
nc erkek, , ben eczac kalfasym, dedi, sonra bir kadn, Drt, ben bir otelde oda
hizmetisiyim, dedi, ondan sonra sonuncu kadn konutu, Be, ben bir broda sekreterim. Bu
benim karm, benim karm, diye bard birinci kr, neredesin, syle bana neredesin, Burada,
buradaym, diyordu kadn, alayarak ve yataklar arasndaki aralkta, gzlerini falta gibi
am, iine gmld st deniziyle ellerini sallayarak bouup tir tir titreyerek ilerlerken.

Adam ona doru, kendinden biraz daha emin olarak ilerledi, Neredesin, neredesin, diye
mrldanyordu imdi, dua eder gibi. Bir el bolukta teki elle bulutu, bir an sonra birbirlerini
kucaklyorlard, tek bir beden olmulard, pckler pckleri aryor, bazen de hedefini arp
havada asl kalyordu, nk yanaklar nerede, gzler nerede, az nerede bilemiyorlard.
Doktorun kars da, onu yeni bulmu gibi, hkrklar iinde kocasna sk sk sarld ama o, Ne
byk bir talihsizlik bizimki, ne kt bir yazg, diyordu. Bu srada, kk ehla ocuun sesi
iitildi, Peki ya benim annem, o da burada m, diye soruyordu. ocuun yatana oturmu olan
koyu renk gzlkl gen kz mrldand, Gelecek, zlme sen, o da gelecek.
Burada herkesin gerek evi uyuduu yer olduundan, yeni gelenlerin ilk yaptklar eyin, tpk
teki kouta henz gzleri grrken yaptklar gibi, kendilerine birer yatak semek olmasna
armamak gerekir. Birinci krn karsnn durumunda hi59
bir duraksama sz konusu olamazd, ona en uygun yer doal olarak kocasnn yan, yani on
yedinci yatakt, bylelikle, onu koyu renk gzlkl gen kzdan bir bolukla ayran on sekizinci
yatak bo kalyordu. Ayrca, hepsinin birbirine olabildiince yakn olmaya altn grmek de
bizi artmamal, nk onlar birbirine yaklatran birok neden vard, bunlardan bazlarn
biliyoruz, bilmediklerimiz de ok gemeden ortaya kacak, rnein, koyu renk gzlkl gen
kza gz damlasn satan, eczac kalfasyd, birinci kr doktora ofrn taksisiyle gitti, polis
memuru olduunu syleyen kii, kr hrsz sokakta bir ocuk gibi alarken bulan polisti, oda
hizmetisine gelince, koyu renk gzlkl gen kz lklar atmaya baladnda odaya ilk giren
kiiydi. Bununla birlikte, bu yakn ilikilerin hepsi, uygun bir frsat kmamas, kimsenin bu
yakn ilikileri bilmemesi ya da duyarl ve incelikli davranma gerei yznden gzler nne
serilmeyecek. Oda hizmetisi, plak grd kadnn burada olduunu aklnn ucuna bile
getirmeyecek, eczac kalfasnn koyu renk gzlk takan ve gz damlas alan baka mterilere
de hizmet ettiini biliyoruz, kimse kp da burada araba alan bir hrszn bulunduunu polise
gammazlama dncesizliini gstermeyecek, ofre gelince, son gnlerde arabasnda kr bir
mteri tamadna yemin etmeye hazr. Birinci kr, buraya tklanlardan birinin arabalarn
alan it olduunu karsnn kulana tabii ki fsldad, Ne byk bir rastlant dnebiliyor
musun, ama bu arada, bacandaki yara yznden o zavall eytann ok berbat bir durumda
olduunu renmi olduundan, Bu ceza ona yeter, diyerek gnl ycelii gsterdi. Ve kars,
kr olmaktan dolay duyduu byk znt ile kocasn yeniden bulmaktan dolay duyduu
byk sevin yznden -znt ile sevin, su ile yan tersine, birbirine karabilir-, iki gn
nce, o alak herifin de -bu niteleme onundu-kr olmas iin yaammn bir yln verirdim,
dediini anmsamad bile. Yaral adam acnas biimde, Doktor, ne olur yardm edin bana,
diyerek inlediinde, iinde kalan hncn son glgesi de kesin olarak dalp gitti. Karsnn
klavuzluunda onun yanna gelen doktor, yarann evresine dikkatle dokunuyor, elinden de
baka bir ey gelmiyordu, zahmet edip ykamaya bile gerek yoktu, yarann mikrop kapmas,
sokaklarn zeminine temas
60
etmi bir ayakkab topuunun iddetli darbesinden kaynaklanm olabilecei gibi, akl
hastanesinin eskimi, kt durumdaki su borularndan gelen, yar yarya kokumu suyun
iindeki mikroplardan da kaynaklanm olabilirdi. nlemeyi duyarak yatandan kalkm olan
koyu renk gzlkl gen kz, yataklar sayarak usulca yaklat. ne doru eilip elini uzatt
ama doktorun karsnn yzne dokundu, sonra, nasl olduunu kendisi de anlayamadan, yaral
adamn ate gibi yanan elini buldu ve Sizden zr diliyorum, bu btnyle benim suum,
yapm olduum hareketi yapmamam gerekirdi, dedi, Aldrma, diye yant verdi adam,
yaamda insann bana byle eyler gelebilir, yapm olduum o hareketi de benim
yapmamam gerekirdi.
Hoparlrden, karlkl sylenmi bu son szleri neredeyse bastran sert bir ses ykseldi,
Dikkat, dikkat, girie yiyecekle birlikte salk ve temizlik malzemeleri brakld duyurulur,
braklanlar nce krler gidip alacaktr, zanllar kouu sras geldiinde uyarlacaktr, dikkat,
dikkat, girie yiyecek braklmtr, dar nce krler kacaktr, nce krler. Yksek ate
yznden aptallam olan yaral adam, sylenenlerin hepsini anlamad, karantina sresi
bittiinden, dar kmalar buyuru-luyor sanarak kalkmaya davrand ama doktorun kars onu
engelledi, Nereye gidiyorsunuz, duymadnz m, dedi, Krlerin dar kmalar isteniyor, Evet,
ama braklan yiyecekleri almak iin. Yaral adam, cesareti krlarak. Ya yle mi, dedi ve
yarasnn etini daladn yeniden duyumsad. Doktor, Siz burada kaln, ben gideceim, dedi,

Ben de seninle geliyorum, dedi kars. Kouun kapsndan kmak zereydiler ki teki binadan
gelmi olanlardan biri, Kim bu adam, diye sordu, yant birinci krden geldi, Bir doktor, bir gz
doktoru, Bu, yaammda duyduum en ho sz, dedi taksi ofr, yazgmz, bu durumda hibir
ie yaramayacak tek doktoru gndermi bize, Yazgmz bize, bizi hibir yere gtremeyecek bir
de taksi ofr gndermi, dedi koyu renk gzlkl gen kz, sinirli bir ses tonuyla.
Yiyecek kasas girie braklmt. Doktor, Beni binann giriine kadar gtr, dedi karsna,
Neden, imizde yaras fena halde mikrop kapm birinin bulunduunu, elimizde de hi ila
olmadn haber vereceim onlara, Yaplan uyary anmsa, Evet ama belki de somut bir vaka
karsnda... Bundan kukulu61
yum, Ben de yle ama bizim grevimiz, ansmz denemek. Darda, sahanlkta karlat
gn kadn sersemletti, oysa ortalk ok aydnlk deildi, gkyznden koyu bulutlar
geiyordu, belki de yamur yaacakt, Aydnlk alkanlm abuk yitirmiim, diye dnd.
Ayn anda, bir asker onlara giri kapsndan baryordu, Durun, geri dnn, ate etme
buyruu aldm, sonra, ayn ses tonuyla, avuum, dar kmaya kalkanlar var, Biz dar
kmak istemiyoruz, dedi doktor, yi ki istemiyorsunuz, zaten byle bir ey dnmenizi hi
nermem, dedi avu, giri kapsnn parmaklklarnn arkasndan, sonra, Ne oluyor, ne var,
diye sordu, Bacandan yaral birinin yaras mikrop kapm durumda, ok ivedi olarak
antibiyotik ve baka ilalara gerek var, Aldm buyruklar ok ak seik, kimse dar
kmayacak, ieri yalnz yiyecekler girecek, Yara daha da azarsa, ki yle olacana kuku yok,
adamn lmne neden olabilir, Bu beni ilgilendirmez, yleyse stlerinizle temasa gein, Beni
iyi dinle kr adam, ya bu kadnla birlikte hemen geldiiniz yere dnersiniz, ya da zerinize ate
aarm, Gidelim buradan, dedi kadn, yapacak bir ey yok, bu onlarn suu deil, korkudan
dleri patlyor ve aldklar buyruklara uyuyorlar, Byle bir davranta bulunulmu olmasna
inanmak istemiyorum, insanlk kurallarna tmyle aykr bu, nansan iyi edersin, imdiye
kadar bu kadar ak seik bir gerekle kar karya kalmadn, Hl burada msnz, diye bard
avu, e kadar sayacam, olduunda hl gzmn nnden yok olmamsa-nz, ieri
girmeyi hibir zaman baaramayacaksnz, biiir, ikiii, , tamam, sihirli szckler etkisini
gsterdi, sonra askerlere dnerek, Kardeim bile olsayd gznn yana bakmazdm, dedi
ama bunu ila istemek iin gelen adam iin mi, yoksa teki, baca mikrop kapm adam iin
mi sylediini aklamad, ierde, yaral adam, ilalar ieri brakp brakmayacaklarn sordu
doktora, la istemeye gittiimi nereden biliyorsunuz, dedi doktor, Bu apak belliydi, siz
doktorsunuz, ok zgnm, Yani ila vermeyecekler, Anladm, Peki, n'apalm?
Yiyecekler, pintice tam be kii iin hesaplanmt. ie stler ve biskvi vard ama taynlar
ayarlayan kii, bardak koymay unutmutu, ayrca, ne tabak vard, ne de atal bak, btn
bunlar, le yemei ile verilecekti kukusuz. Doktorun kars,
62
yaralya iecek gtrd ama adam itiini geri kard. ofr, st sevmediini, kahve olup
olmadn sordu. Kimileri, yedikten sonra yeniden yatt, birinci kr, evreyi tanmak iin
karsn dar kard, yatakhaneden dar kanlar yalnzca onlar oldu. Eczac kalfas doktorla
konumak istediini syledi, yakalandklar hastalk hakknda bir kanya varlp varlmadn
renmek istiyordu, Bunun imdilik kesinlikle bir hastalk olarak nitelebileceini sanmyorum,
diyerek sze balad doktor, sonra, gzleri kr olmadan nce kitaplarda okuduklarn ok basite
indirgeyerek zetledi. Birka yatak tede yatan ofr, sylenenleri dikkatle dinliyordu, doktor
szlerini bitirince, Olup bitenin, gzden beyine giden kanallarn tkanmasndan baka bir ey
olmadna kalbm basarm, dedi, Ne apal adam, diye mrldand eczac kalfas, onu
aalayarak, doktor, Kim bilebilir, diyerek elinde olmadan glmsedi, gerekten de gzler
birer mercekten, objektiften baka bir ey deil, gerek anlamda gren organ beyindir, tpk
filmin zerinde beliren grnt gibi ve kanallar, bu beyin syledii gibi, tkanrsa... Tpk bir
karb-ratr gibi, diye sze girdi ofr, benzin gelmezse motor almaz, araba da yrmez,
Grdnz gibi, bundan daha basit bir aklama olamaz, dedi doktor, eczac kalfasna. Bu
durumda, burada ne kadar kalacamz dnyorsunuz doktor, diye sordu oda hizmetisi, En
azndan, grmediimiz srece buradayz, Bu ne kadar srebilir, tenlikle syleyeyim, bunu hi
kimsenin bileceini sanmyorum, Peki, bu geici bir durum mu, yoksa srekli mi, Bunu
renebilmek iin ok ey feda edebilirdim. Oda hizmetisi i geirdi ve ksa sre sonra, O
kzcazn ne olduunu bilmek isterdim, dedi, Hangi kzn, diye sordu eczac kalfas, Oteldeki
kzn, odann ortasnda, soyulmu muz gibi rlplak, Kr oldum, diye haykrp durmas beni

ok etkiledi, krl ondan kaptma hi kuku yok. Doktorun kars, koyu renk gzlkl kzn,
gzlklerini aktrmadan karp yastnn altna koyduunu grd, bu arada ehla ocua, Bir
biskvi daha ister misin, diye sordu. Doktorun kars, oraya geldiinden bu yana ilk kez, ne
yaptklarn onun grdnden kukulanmayan kiilerin davranlarn mikroskop altnda
inceledii izlenimine kapld ve birden, bu yapt ona iren, yakksz grnd. Bakp da beni
gremeyen kiileri bakp grmeye be63
nim de hakkm yok, diye dnd. Gen kz, titreyen elleriyle gzlerine birka damla gz
damlas damlatyordu. Bylelikle, gzlerinden akan eyin gzya olmadn herkese rahatlkla
syleyebilirdi.
Birka saat sonra hoparlrden, le yemeini almaya gidebilecekleri bildirildiinde, birinci kr
ile taksi ofr, grme duyusunun gerekmedii, dokunmann yeterli olduu bu grevi yerine
getirmek iin gnll olarak gittiler. Kasalar, girii koridora balayan kapnn uzanda
duruyordu, bulmak iin, dizleri zerinde emeklemeleri gerekti, kollarndan birini ileri, bolua
uzatp zemini yoklayarak ilerlerken, teki kol nc ayak grevi gryordu, geriye dnerken
zorluk ekmediler, nk doktorun kars, kendi deneyiminden tekileri de yararlandrmak
amacyla, araflardan birini eritler halinde yrtarak, bir ucunu yatakhanenin kapsnn d
koluna, teki ucunu da yiyecekleri almaya gidecek kiinin ayak bileine balamay akl etmiti.
ki adam, kasalar boaltt, tabak, kak ve atal vard ama taynlar yine be kiiye gre
ayarlanmt, nbetilere komutanlk yapan avu ierde fazladan alt kii olduunu bilmiyordu
herhalde, nk byk giri kapsnn ardndan te yanda ne olup bittiine dikkat edilse bile,
bir kanattan tekine baka insanlarn getii, giriin loluunda ancak rastlant sonucu fark
edilebilirdi. ofr, eksik kalan yiyecekleri istemeye gitmeye talip oldu ve tek bana gitti,
yanma kimseyi istemedi. Biz be kii deil, on bir kiiyiz, diye bard askerlere, ona uzaktan
yant veren de ayn avutu, zlmeyin, daha da kalabalk olacaksnz, koua dndnde,
Adam beni makaraya ald, dediine baklrsa, konuma tonu ofre alayc gelmiti. Yiyecekleri
paylatlar, be kiilik tayn ona bldler, bu arada yaralnn payn da bltler, o yalnzca
iecek bir ey istiyordu, Tanr rzas iin adamn dudaklarn slattlar. Teni alev alev yanyordu.
Yaraya dokunmasna ve arlna uzun sre dayanarnad iin zerindeki rty zaman
zaman kaldrarak bacan ayor ama yatakhanenin souk havas onu ksa sre sonra yeniden
rtnmeye zorluyordu ve btn vaktini bu hareketi srayla yineleyerek geiriyordu.
Bacandaki sabit ve youn sanc, sanki artacan nceden ona sezdirmeden ve dayanabilmek
iin diini skmasna, acy dayanlabilir dzeyde tutmasna frsat brakmadan
64
birdenbire iddetleniyor, adamcazn dzenli aralklarla ve bastrlm hrltlarla inlemesine yol
ayordu.
leden sonrasnn ilerlemi bir saatinde, teki binadan kovulmu kr daha girdi ieri.
Aralarnda, doktorun muayenehanesinde alan sekreter kz da vard, doktorun kars onu
hemen tand, tekilere gelince, biri, yazgnn cilvesine bakn ki, koyu renk gzlkl gen kzn
otelde bulutuu adamd, teki de onu evine gtren kaba saba polisti. Tela iinde rasgele
birer yatak bularak zerine oturdular, sekreter kz umutsuzca alyordu, teki iki adam,
balarna gelen eyin henz bilincine varmam gibi, seslerini karmyordu. Sokaktan birden
karmakark barmalar geldi, ulur gibi verilen buyruklar, birbirine karan dzensiz sesler.
Yatakhanedeki krlerin hepsi balarn kapya dndrp beklemeye balad. Grmyorlard,
ama birka dakika iinde ne olacan biliyorlard. Kocasnn yannda yatan stnde oturan
doktorun kars, alak sesle, Bu kanlmazd, vaat edilen cehennem birazdan balayacak, dedi.
Doktor, onun elini skarak, Uzaklama, bundan sonra elinden bir ey gelmez, diye mrldand.
Banmalar azalmt, imdi, binann giriinden gelen bouk grltler duyuluyordu, bunlar
sr halinde itiip kakan, kaplardan geerken birbirlerini sktran krlerdi, bazlar yolunu
ararak baka koulara gitti ama ounluk, eile kalka, salkm taneleri gibi birbirine
yapm halde ya da tek balarna ilerleyerek, elleriyle bouluyor-mu gibi bunalt iinde
hareketler yaparak, bir kompresrn pistonu onlar dardan ieri doru bastryormu gibi,
anafor halinde yatakhaneden ieri girdiler. Birou yere derek ayaklar altnda kald. Sra
halindeki karyolalarn oluturduu dar yola skan krler, kt yataklarn arasndaki boluklara
teker teker dalyor ve orada her biri, frtnadan kap korunakl bir limana snan gemiler
gibi, kiisel demirleme yeri olan yataklarn sahipleniyor, ardndan da herkese yetecek sayda
yatak olmadn bararak durumu protesto ediyor, sonradan gelenlerin baka yere gitmeleri

gerektiini sylyordu. Doktor, salonun dibinden bararak, baka koular da olduunu

syledi ama kendine yatak bulamayan birka kii, kafalarnn iinde kurduklar, salonlardan,
koridorlardan, kapal kaplardan, son anda farkna varlan merdivenlerden oluan bir labirentin
iinde yiKrlk
65/5
tip gitmekten korkuyordu. Orada kalamayacaklarna sonunda akllar yatt ve ieri girdikleri
kapy byk glklerle arayarak, bir bilinmeyene doru servene atldlar. Be kiiden oluan
ikinci krler grubu, srekli kalabilecekleri daha emin bir snak arar gibi, ilk grupla kendileri
arasnda kalan bo yataklar can havliyle igal etmeyi baarmt. Yalnzca yaral adam biraz
uzakta, sol taraftaki on drdnc yatakta tek bana korumasz kald.
eyrek saat sonra, birka alama, birka yaknma ve yerleme sesinin dnda yatakhaneye,
dinginlik demesek bile telaszlk geri geldi. Bundan byle btn yataklar igal edilmiti. Vakit
akama yaklayor, ampullerin soluk klar daha da be-lirginleiyordu. Hoparlrn kuru sesi
nlad. lk gn yapld gibi, yatakhanelerin nasl kullanlaca ve ieri alnanlarn uymalar
gereken kurallar yineleniyor, Hkmetimiz, hakk ve grevi olarak grd eyi, yani halk
koruma grevini enerjik biimde yerine getirmek zorunda kald iin zgndr, iinden
gemekte olduumuz kriz dneminde... vb., vb., deniyordu. Ses kesildiinde, kendilerini
aalanm gren insanlardan koro halinde protesto sesleri ykseldi, eri kapattlar bizi,
Hepimiz burada leceiz, Buna haklar yok, Bize sz verdikleri doktorlar nerede, Yetkililer bize
doktor vereceklerini, yardm edeceklerini, hatta bizi salmza btnyle kavuturacaklarn
sylemilerdi. Gerektiinde, kendisinin onlarn hizmetinde olacan sylemedi, doktor. Bundan
byle de bunu hi sylemeyecekti. Bir. doktor yalnzca ellerini kullanmaz, hastalarn ilala,
yattrclarla, kimyasal bileiklerle, u ya da bu bileii birlikte kullanarak iyiletirir, oysa
burada bu sylenenlerin glgesi bile bulunmad gibi, bunlar salama konusunda en kk bir
umut bile yoktu. Ayrca, gzaknn solukluunu fark edecek, dolam bozukluundan
kaynaklanan kzarmay ya da mukozalarn ve pigmentlerin renk deitirdiini gzleyecek
gzlere sahip deildi artk, ki bu belirtiler ka kez, daha dikkatli inceleme yapmaya gerek
gstermeyen klinik bir tablo oluturarak hastaya tan koymasn salamt, Bu kez paay
kurtaramayacaksn. evredeki btn yataklar igal edilmi olduundan, doktorun kars, olup
biteni kocasna artk anlatamazd, ama doktor, son kr grubunun geliinden beri yatakhaneye
ar, gergin, her an patla66
maya hazr bir havann yerletiini seziyordu. Hatta soluduklar havann bile daha youn, daha
durgun olduunu ve ar koktuunu, zaman zaman mide bulandrc bir hava akmnn birden
ortal kapladn duyumsuyordu, Bir hafta sonra durum ne olacak, diye sordu kendi kendine
ve bir hafta sonra burada hl kapal durumda olaca dncesi onu korkuttu, Azk salama
iinin aksamayaca dnlse bile, hibir eye gvenilmez, dardakilern bizim burada ka
kii olduumuzu her an bildiklerinden kukuluyum, salk sorunlar da cabas, hepimiz ksa
sre nce kr olduumuza gre, bakasnn yardm olmadan nasl ykanacaz
dnemiyorum, dularn alp almayacan, alrsa ne kadar sre alacan kendi
kendime hi sormuyorum, geriye kalan eylerden sz ediyorum, pis su atklarndan,
musluklardan biri, tek bir musluk tkanacak olsa, ortal bok gtrr. Ellerini yznde gezdirdi
ve gnlk sakalnn sertliini duyumsad. Bylesi daha iyi, bize tra ba, makas
gndermek gibi kt bir dnce gemez akllarndan, umarm. Bavulunun iinde tra
malzemesi vard, ama tra olursa hata yapacan biliyordu, Ayrca nerede tra olacakt,
burada kouta herkesin ortasnda deil, karm beni tra edebilir, bu doru, ne var ki tekiler
bunu fark etmekte gecikmezler ve ilerinden birinin byle bir hizmet grebilmesi onlar artr,
bir de dular, dularda ne byk bir curcuna olacak, Tanrm, gzlerimizin grmemesi ne byk
bir eksiklik, belirsiz glgeler halinde bile olsa grebilmek, ah grebilmek, bir aynann nnde
durmak ve koyu, pek iyi seilemeyen bir lekeye bakp, Bu benim yzm, k alm teki
nesneler benim alanma girmiyor, onlar ben deilim, diyebilmek.
Protestolar yava yava azald, teki yatakhaneden gelenlerden biri, gelen yiyeceklerden bir
eyler kalp kalmadn sordu, taksi ofr, krnt bile kalmadn syledi, eczac kalfas da
kestirip atan bu yant yumuatmak amacyla, Belki yeniden gnderirler, dedi. Gndermediler.
Gece bastrd. Darda ne yiyecek vard, ne bir ses. Yandaki koutan barmalar duyuldu,
sonra sessizlik geri geldi, biri alayacak olsa, bunu ok alak sesle yapyor, hkrk sesleri

duvarlar gemiyordu. Doktorun kars, hastann ne durumda olduuna bakmaya gitti. Benim,
diyerek, rty usulca kaldrd. Adamn baca korkutucu bir gr67
nm almt, kalasndan balayarak btnyle imiti ve evresinde kanl mor lekeler olan
kara bir delie dnm yara ok bymt, etleri ierden gelen basnla dar doru iiyordu sanki. Yaradan iren ve baygnlk veren bir koku ykseliyordu. imdi naslsnz, diye
sordu doktorun kars, Beni grmeye geldiiniz iin teekkr ederim, Naslsnz, syleyin bana,
Kt, Arnz var m, Hem evet, hem hayr, Daha ak anlatn, Ac ekiyorum ama bacam
bana ait deil sanki, bedenimden ayrlm gibi, bunu anlatmak zor, tuhaf bir izlenim, burada
yatmm ve bana ac veren bacam kardan izliyormuum gibi geliyor bana. Ate yznden
byle oluyor, Kukusuz, imdi uyumaya aln. Doktorun kars elini onun alnna koydu, artk
yerine dnecekti ama ona iyi geceler dilemeye bile zaman bulamad, hasta, onun koluna
yapp kendine ekti, yzn yzne yaklatrmaya zorlad, Gzlerinizin grdn biliyorum,
dedi ok alak sesle. Doktorun kars, ok arp olduu yerde srad ve mrldand,
Yanlyorsunuz, bu dnce de nereden geldi aklnza, burada herkes ne kadar gryorsa ben
de o kadar gryorum, Beni yanltmaya kalkmayn, grdnz biliyorum, ama rahat olun,
kimseye sylemeyeceim. Uyuyun, uyuyun, Bana inanmyorsunuz, nanyorum, Bir serserinin
szne gvenmiyorsunuz, Gvendiimi syledim size, yleyse bana neden gerei
sylemiyorsunuz, Bunu yarn yine konuuruz, uyuyun -siz imdi, Evet, yarn, yarna kadar
dayanabilirsem tabii, Daha da ktsn dnmemek gerekir, Ben dnyorum, tabii bunu
benim yerime basmdaki ate dnmyorsa. Doktorun kars kocasnn yanna dnd ve
kulana fsldad, Yara korkun bir grnm alm, belki de kangren olmutur, Bu kadar ksa
srede kangren olabileceini hi dnemiyorum, yle ya da byle, ok kt durumda, Ya biz,
dedi doktor, sesini zellikle ykselterek, kr olduumuz yetmiyormu gibi, bir de burada elimiz
kolumuz balanm gibiyiz. Sol taraftaki on drdnc yatakta yatmakta olan hasta yant verdi,
Benim elimi kolumu kimse balayamayacak, doktor.
Saatler geti, krler teker teker uykuya dald, ilerinden
bazlar ban rtnn altna sokmutu, karanln, gerek,
'tapkara bir karanln, artk snm birer gneten baka bir
fey olmayan gzlerini btnyle karartmasn istiyordu sanki.
68
Tavandan sarkan eriilemez ykseklikteki ampulden, kt yataklarn stne kirli sar, glge
oluturamayacak kadar zayf bir k dklyordu. Krk kii uyuyor ya da umutsuzca uyumaya
alyordu, bazlar uykusunda i ekiyor, mrldanyordu, belki de dledikleri eyi
gryorlard dlerinde ya da, Bu bir dse, ben bu dten uyanmak istemiyorum, diyorlard
belki. Kollarndaki saatler durmutu, yeniden kurmay unutmular ya da bunun zahmete
demeyeceini dnmlerdi, zaman gstermeyi srdren, yalnzca doktorun karsnn
saatiydi. Saat sabahn n gemiti. Araba hrsz, dirseklerine dayanarak bedenini ar ar
kaldrd. Bacann varln artk duyumsa-myordu, varolan yalnzca duyduu sancyd, gerisi
ona ait deildi bundan byle. Diz eklemi kaskatyd. Bedenini, yataktan aa sallandrd
salkl bacana doru ykt, sonra, ellerini kalasnn altna koyarak, yaral bacan da ayn
yne ekmeye alt. Sanclar, birden uyanan bir kurt srs gibi, her ynden, onlar besleyen
lm kraterine hemen t. Ellerinin yardmyla yava yava, bedenini yataklar arasndaki
koridor ynnde srkledi. Karyolann demirlerine ulatnda, biraz soluklanmas gerekti.
Astm varm gibi zorlukla soluyordu, omuzlarnn stnde sallanan ban dik tutmakta zorluk
ekiyordu. Birka dakika sonra, daha dzenli soluk almaya balad ve arln salam
bacana vererek yava yava dorulmaya balad. teki bacann hibir ie yaramayacan,
srklemek zorunda kalacan biliyordu. Ba hafife dnd, bedenini, bas-tramad bir
titreme sard, souk ve ate, dilerinin birbirine vurmasna neden oldu. Karyolalarn
demirlerine tutunup, birinden tekine bir mekik gibi geerek, uyuyanlarn arasndan ilerledi.
Varln kimse fark etmedi, kimse ona, Gecenin bu saatinde nereye gidiyorsun, diye sormad,
soracak olsayd, ne yant vereceini biliyordu, i yapmaya gidiyorum, diyecekti, istemedii
tek ey, doktorun karsnn ona seslenmesiydi, onu, evet onu aldatamaz, ona yalan
syleyemez, kafasnn iindeki dnceyi aklamak zorunda kalr, Burada ryp gitmek
istemiyorum, derdi, kocanz benim iin elinden geleni yapt, ona minnet duyuyorum, ne var ki,
bundan nce bir araba almam gerektiinde, birine gidip, benim iin u arabay al,
demiyordum, bu da ayn, oraya benim tek bama gitmem gerekiyor, beni bu du-

69
rumda grdkleri zaman, hi de iyi olmadm hemen anlayacak ve derhal bir cankurtaran
arp hastaneye kaldracaklar, yalnzca krleri alan hastaneler vardr mutlaka, fazladan bir
kr daha alsalar bir ey deimez, sonra beni tedavi edip iyiletirecekler, lm cezas alm
kiilere bile byle davrandklarn duydum, birinin apandisiti patlayacak olsa, nce ameliyat
edip sonra idam ediyorlarm ve bunu, salkl biimde lmeleri iin yapyorlarm, bana
gelince, iyiletirdikten sonra, isterlerse yeniden buraya getirebilirler, benim iin fark etmez.
nlememek iin diini skarak biraz daha ilerledi, ama srann sonuna vardnda, birden gelen
sancy bastramad ve dengesini yitirdi. Karyolalarn saysn iyi hesap edememiti, bir karyola
daha var sanyordu, oysa bolua gelmiti. Dt yerde, derken kard grltnn
kimseyi uyandrmadna emin oluncaya kadar yerinden kprdamad. Sonra, yerde olmann bir
kr iin en ideal durum olduunu dnd ve srne srne ilerlemeye balad, yolunu byle
daha kolay bulacakt. Bylece girie kadar srnd, orada durup ne yapacan dnd,
buradan seslenmek daha m iyiydi, yoksa, trabzan grevi gren ve hl yerinde durduundan
kuku bulunmayan ipten yararlanarak parmaklklara kadar srnmeyi srdrmeli miydi?
Yardm istemek iin, bulunduu yerden seslenirse, hemen geldii yere dnmesini
buyuracaklarn ok iyi biliyordu, te yandan, karyola demirlerinin verdii salam destee
karn buraya gelmek iin ne kadar eziyet ektiini, imdiyse klavuzluk etmek iin elinin
altnda yalnzca gevek ve titrek bir ip bulunduunu dnmek, iini kuku doldurdu. Birka
dakika sonra, zm yolunu bulduunu dnd, Srnerek ilerleyeceim, dedi kendi kendine,
ipin altndan gideceim, doru ynde olup olmadm anlamak iin de ara sra elimi kaldrp ipi
yoklayacam, tpk araba alarken olduu gibi, insan sonunda her zaman bir zm buluyor.
Birden, hi beklemedii bir ey oldu, vicdan uyand ve zavall bir krn arabasn alabildii
iin onu aka sulad, u anda bu durumdaysam, bu onun arabasn aldm iin deil, ona
evine kadar elik ettiim iin, nk bunu yapmam byk bir hata oldu, diye akl yrtt.
Vicdan, bu gibi durumlar pek ince eleyip sk dokuyacak yapda deildi, akl yrtmesi basit ve
akt, Krler kutsal saylan kiilerdir, gzleri kr olan biri70
nin bir eyi alnmaz, Teknik adan bakacak olursak, ben onun bir eyini almadm, arabas
cebinde deildi, burnuna da tabanca dayamadm, diye kendini savundu hrsz, Bu kadar
yanltmaca yeter, diye homurdand vicdan, nereye gideceksen git haydi.
afak vaktinin souk esintisi yzn serinletti. nsan ak havada ne kadar iyi soluk alyor,
diye dnd. Baca ok daha az sancyormu gibi geldi ona, ama bu onu artmad, bu
durum, bana birka kez daha gelmiti. imdi sahanlkta, binann dndayd, birazdan
merdivenlere ulaacakt, Esas zorluk orada balayacak, diye dnd, ba aa merdiven
inmek zorunda kalacam. pin hl bann stnde durduundan iyice emi olabilmek iin
elini yukar kaldrd ve ilerledi. nceden dnd gibi, bir basamaktan tekine inmek kolay
deildi, zellikle de hareketini zorlatran baca yznden, ksa sre sonra da korktuu bana
geldi, bir eli basamaklardan birini inerken kayd, bedeni btnyle bir yana kaykld ve lanet
olas bacann l arl yznden aa doru srklendi. Sanclar birden bu kez
testerelerle, matkaplarla ve ekilerle donanm olarak geri geldi, nasl olup da lk
atmadn kendi de bilemedi. Karn st, yz yere dnk durumda uzun sre yatt. Zemini
yalayan ani bir esinti, dilerinin birbirine arpmasna neden oldu. zerinde yalnzca gmlek ve
i donu vard. Yaras yere yapm durumdayd, Mikrop kapacak, diye dnd, sama bir
dnceydi bu, yatakhaneden beri bacan o durumda srkledii aklna gelmedi, Tamam,
nemli deil, mikrop kapmasna frsat kalmadan beni tedavi edecekler, diye dnd, kendini
sakinletirmek iin ve ipe daha rahat uzanabilmek iin yan dnd. pi hemen bulamad.
Merdivenlerden yuvarlanp kald yerde ipe doksan derece ayla durduunu sezememiti,
yine de igdsne uyarak olduu yerde kald. Sonra, mantkl dnnce oturmaya ve br
merdivenin ilk basamana deinceye kadar poposunun stnde yava yava ilerlemeye karar
verdi ve kaldrd elinde ipin sertliini duyumsadnda, iini bir zafer cokusu kaplad.
Olaslkla, ayn duygu onun, yarasn yere dedirmeden ilerlemeyi, srtn giri kapsna vermeyi
ve belden aas olmayan sakatlarn eskiden yapt gibi, ellerinden koltuk denei gibi
yararlanarak, bedeni dik durumda yava yava ilerle71
meyi hemen akl etmesini de salad. Geri geri tabii, nk o durumda, baka durumlarda
olduu gibi, kendini itmek, ekmekten daha kolayd. Bylelikle, baca o kadar sancmyordu,

ayrca, ka doru hafif eik olan zeminden de yararlanm oluyordu. pe gelince, onu yitirme
riski yoktu, nk neredeyse bana deiyordu. Giri kapsna ulamas iin, geriye kalan yolun
ok olup olmadn soruyordu kendi kendine, geri geri, her defasnda onar santim yol almann,
iki bacann stnde yrmekle ilgisi yoktu. Kr olduunu bir an unutarak, daha ne kadar yol
kat etmesi gerektiini grmek iin ban dndrd ama nnde ayn delinemez beyazl
buldu. Gece mi, yoksa gndz m, diye sordu kendi kendine, gndz olsayd, beni nmdiye
kadar fark etmi olmalar gerekirdi, oysa bize sabah kahvalts gndermilerdi, gndereli de
epeyce oldu. Kendisinde kefettii mantkl akl yrtme yetisine, akl yrtmesinin
abukluuna ve doruluuna aryordu, kendini farkl buluyordu, bir baka insan olmutu, u
lanet olas baca da olmasayd, kendini tm yaam boyunca hi bylesine iyi duyumsamadn syleyebilirdi. Srt, giri kapsnn sac kapl alt blmne dedi. Gelmiti. Souktan
korunmak iin kulbesinin iine girmi olan nbeti asker, ne olduunu tam olarak
anlayamad hafif sesler duyduu izlenimine kaplm ama bu seslerin ierden geldiini
dnmemiti, olsa olsa, aalarn belirli aralklarla salnmasnn ya da bir daln rzgrla
parmaklklara demesinin kard ses olabilirdi bu. Birden, kulana bir baka ses daha geldi,
bu ses ncekilerden farklyd, bir darbe, daha dorusu bir arpma sesiydi bu, rzgrn kard
ses olamazd. Huzur-suzlanan asker, otomatik silahnn emniyetini aarak kulbesinden kt ve
kapya gz att. Bir ey grmedi. Bununla birlikte, o ses bu kez daha kuvvetli olarak yinelendi,
imdi, sert bir yzeyi trmalayan trnaklarn kard sese benziyordu. Kapnn sac levhas, diye
dnd. avuun uyuduu adra doru bir adm att ama yanl bir alarm verecek olursa,
avuun kendisini bir gzel halayaca dncesi onu durdurdu, avular uykudan
uyandrlmaktan holanmaz, hakl bir nedenle olsa da. Yeniden kapya doru bakt ve gerginlik
iinde bekledi. Madeni iki ubuun arasndan, hayalet gibi beyaz bir yz yava yava belirdi.
Bir krn yz. Askerin kan korkudan dondu ve o
72
korku, silahn dorultup salvo halinde ate etmesine neden oldu.
Patlamalarn kesik kesik kan takrts, binann korunmasyla grevli askerlerin adrlarndan
yar plak hemen dar frlamasna yol at gibi, binann iinden de dar frlayan insanlar
oldu. avu komutay ele ald, Ne oluyor, Allah kahretsin, Bir kr, bir kr, diye geveledi asker,
Nerede, Orada, ve silahnn namlusuyla kapy iaret etti, Ben bir ey grmyorum, Oradayd,
grdm. Askerler niformalarn giymi, sra halinde, ellerinde silah bekliyorlard. Ilda
yakn, diye buyurdu avu. Askerlerden biri, orada duran aracn platformuna kt. Birka
saniye sonra, gz kamatran bir k kapy ve binann nyzn aydnlatt. Kimse yok orada,
salak, dedi avu ve ona benzer bir baka gzel sz daha syleyecekti ki, iddetli kta,
kapnn altnda koyu bir lekenin yayldn fark etti. Onu bir gzel haklamsn, dedi. Sonra,
ald kesin buyruklar anmsayarak bard, Geri ekilin, bulacdr. Askerler korku iinde geri
ekildiler ama kaldrm talarnn arasndan yava yava yaylan birikintiye bakmay
srdrdler. Herif ld m, dersin, diye sordu avu, Kesinlikle, salvoyu suratnn tam ortasna
yedi, diye yantlad asker, birden, ne kadar iyi nianc olduunu gstermi olmaktan memnun.
Tam o anda, bir baka asker sinirli sinirli bard, avu, avu, uraya bakn. Ildan
aydnlatt sahanln stnde, krlerin oluturduu bir grup dikilmi duruyordu, on kiiden
fazlaydlar, lerlemeyin, diye grledi avu, bir adm daha atarsanz, hepinizi indiririm.
Kardaki binann pencerelerinde, silah sesleriyle uyanm birok insan, camlarn ardndan
korku iinde bakyordu. Bunun zerine avu bard, inizden drt kii, cesedi almaya gelsin.
Birbirlerini gremedikleri ve sayamadklar iin, alt kr ileri kt. Drt kii dedim, diye bard
avu, isterik bir sesle. Krler birbirlerini yokladlar, ikisi arkada kald. tekiler, ip boyunca
ilerlemeye balad.
73
Buralarda bir krek ya da bel, yani topra kazacak bir alet olup olmadna bakmak gerek,
dedi doktor. Sabaht, cesedi zorlukla baheye tayp yere, plerin ve aalardan den
yapraklarn ortasna koymulard. imdi gmmeleri gerekiyordu. lnn ne durumda olduunu
yalnzca doktorun kars biliyordu, salvo halinde atein datt bir yz ve kafatas, boynunda
ve gsnde kurun delii. Binann iinde, mezar kazacak hibir alet bulunmadn da
biliyordu. Onlara ayrlan blgenin her yerini dolam, bula bula bir demir ubuk bulmutu. Hi
yoktan iyiydi ama yeterli deildi. Ve hastal bulatrmalarndan kukulanlanlara ayrlm
binann, bahe ynnden bakldnda daha aada kalan uzun koridoru boyunca sralanm
kapal pencerelerinde, kendi sralarn, tekilere, Kr oldum, demek zorunda kalacaklar o

kanlmaz n bekleyen insanlarn dehet iindeki yzlerini fark etmiti, balarna geleni
gizlemeye kalkacak olsalar, hatal bir hareket, bir glgeyi arayan bir ba hareketi, gzleri
gren bir insann normal olarak taklmayaca bir eye taklp sendelemeleri onlar ele
verecekti. Btn bunlar doktor da biliyordu, biraz nce syledii cmlenin, karsyla
szletikleri gibi, tekileri kandrmaktan baka bir amac yoktu, buna karlk kars,
Askerlerden bize bir krek atmalarn istesek, nasl olur, diyecek, o da ona, yi fikir, bir
deneyelim, diyecek ve herkes bunun iyi bir fikir olduunu onaylayacakt, krek ya da bel
konusunda bir ey sylemeyen yalnzca koyu renk gzlkl gen kzd o anda onun azndan
yaknmalardan baka bir ey kmyor, gzlerinden de yalar boanyordu, Benim suum bu,
diye alyordu, dorusu da buy74
du, kimse bunu yadsyamazd, ama doru olan ve gen kzn yreine belki de biraz su
serpecek bir ey daha vard ki o da uydu: Yapacamz her hareketten nce ciddi olarak
dnmeye balasak, verecei sonulan nceden kestirmeye alsak, nce kesin sonular,
sonra olas sonular, sonra rastlantsal sonular, daha sonra da ortaya kmas
dnlebilecek sonular dnmeye kalksak, aklmza bir ey geldiinde, bulunduumuz yere
aklr, hangi yne olursa olsun bir adm bile atamazdk. Szlerimizin, hareketlerimizin iyi ve
kt sonular, kukusuz, ilerde yaayacamz gnlere, hatta bizim bu sonular dorulamak,
kendimizi kutlamak ya da bakalarndan zr dilemek iin artk bu dnyada bulunmayacamz
gnlere greceli olarak dzgn ve dengeli biimde dalr, zaten kimi insanlar da bu durumun
lmszlk denen ve ok sz edilen eyin ta kendisi olduunu ileri srer, yi gzel de, bu
adam ld, bizim de onu gmmemiz gerekiyor. Doktor ve kars bylece bu konuyu
sorumlularla grmeye karar verdi, bir trl avutulamayan koyu renk gzlkl gen kz da
onlara elik edeceini syledi. Kapnn eiinde henz belirmilerdi ki bir asker onlara bard,
Olduunuz yerde kaln, ve bu kesin szl uyarya uyulmayaca-ndan korkmu olacak ki,
ayrca havaya ate etti. Korkup, giriin glgede kalan korunakl yerine, ak duran kapnn
kaln, ahap kanatlarnn ardna ekildiler. Sonra, doktorun kars tek bana ilerledi, bulunduu
yerden askerin hareketlerini izleyebilir, gerektiinde kendini birden geriye atabilirdi. ly
gmmek iin elimizde hibir alet yok, dedi, bize bir krek gerek. Ana giri kapsnda, kr
adamn dt yerin kar ynnden bir baka asker belirdi. Bir avutu bu, ama nceki
avu deil, Ne istiyorsunuz, diye bard, Bize bir krek ya da bir bel gerek, Ne krek var, ne
de bel, defolup gidin, Cesedi gmmemiz gerekiyor, Gmmeyin, brakn orada rsn,
rmeye brakrsak, tad mikroplar havaya bular, Bulasn, bylelikle size de byk bir
iyilikte bulunmu olur, Hava durduu yerde durmaz ki, bazen burada olur, bazen de sizin
tarafta. leri srlen savn kesinlii, askeri dnmeye zorlad. Kr olan ve hemen, kara
ordusunda grevli asker hastalarn topland yere kaldrlan teki avuun yerine buraya
gnderilmiti. Hava ordusu ile denizcilerin de kendilerine ait toplama yerleri bulundu75
unu sylemeye gerek yok, ne var ki bu yerler kara ordusuna ayrlan yerlerden daha kk ve
nemsizdi, nk bu iki ordunun askerleri sayca daha azd. Kadn hakl, dedi avu, bu gibi
durumlarda, gerekli tm nlemlerin alndndan hibir zaman emin olunamaz. Gaz maskesi
takm iki asker, kan birikintisinin zerine nlem olarak bol miktarda amonyak dkmt,
kan son buharlar avuun gzlerini yaartyor, boazndaki ve burnundaki mukozalarn
karncalanmasna yol ayordu. avu sonunda, Gidip bir bakacam, dedi, Yiyeceimiz de yok,
dedi, durumdan yararlanp onu greve aran doktorun kars, Yiyecekler henz gelmedi,
Yalnzca bizim kouta elli kiiden fazla var, az, gnderdiiniz yiyecekler yetmiyor, Yiyecek
salama konusu ordunun grevi deil, yle de olsa, birilerinin bu konuyla ilgilenmesi gerek,
hkmet bizi doyuracana sz verdi, eri dnn, o kapnn yannda kimseyi grmek
istemiyorum, Krek, diye bard son bir kez doktorun kars ama avu oktan uzaklamt.
Yatakhanedeki hoparlrlerden konuma sesi duyulduunda, vakit leye yaklayordu, Dikkat,
dikkat, ier-dekiler yemein geldiini dnerek sevindi, ama deildi, krekten sz ediliyordu,
Gelip aln ama grup halinde deil, bir kii gelsin, Ben gidiyorum, biraz nce askerlerle ben
konutum, dedi doktorun kars. Sahanla kar k maz krei fark etti. Aletin bulunduu
yerin uzaklna, merdivenlerden ok, giri kapsna yakn durduuna baklacak olursa,
dardan ieri atlm olmas gerekiyordu. Kr olduumu unutmamam gerekiyor, diye dnd
doktorun kars, Nerede, diye sordu, Merdiveni in, seni ynlendireceim, diye yant verdi
avu, ok gzel, imdi ayn ynde ilerle, yle, yle, dur, biraz saa dn, hayr, sola, daha

az,daha az, imdi dosdoru, zik zak izmezsen tam stne gideceksin, elma dersem saa,
armut dersem sola, elma, elma, Allah kahretsin, zikzak izme dedim sana, elma elma, yine
saptyorsun, armut, hep armut, tamam, imdi bir yarm daire iz, seni yeniden
ynlendireceim, bostan beygirinin dolabn evresinde dnd gibi dnp durman, sonunda
paldr kldr kapnn yanna yuvarlanman istemiyorum, O kadar kayglanma, diye dnd
kadn, buradan kapya kadar dmdz gideceim, sonuta kr olduumdan kukulansan bile
umurumda deil, nasl olsa gelip beni almaya kalkamazsn. Kazma76
yi, almaya giden bir toprak iisi gibi omzuna koydu ve kapya kadar saa sola tek adm bile
atmadan yrd, avu grdnz m unu, diye bard askerlerden biri, kr deilmi gibi
yryor adeta, Krler yollarn bulmay abuk renirler, diye fetva verdi avu, kendinden
emin bir ses tonuyla.
ukur amak ok zor oldu. Toprak sert ve baskt, yzeyin hemen altnda da kkler vard.
Taksi ofr, iki polis memuru ve birinci kr srayla kazdlar. lm karsnda hnlarn iddetini
ve zehrini yitirmesi beklenir, buna karn nasrlam kinlerin hi eskimedii ve bunun
kantlarna edebiyatta ve yaamda bol bol rastland ileri srlr ki bu da dorudur, ama bu
durumda, dorusunu sylemek gerekirse, aslnda hn sz konusu olmad gibi, nasrlam
kin hi sz konusu deildi, nk bir arabann alnmasnn, o arabay alm olan l
karsnda ne arl olabilir ki, zellikle de o l acnacak bir du-rumdaysa, nk o yzde ne
burun, ne az kaldn grebilmek iin, insann gznn ille de grmesi gerekmez.
kartan daha derine inemediler. l iri yar olsayd, gbei darda kalrd, ne var ki hrsz
clzd, gerek bir kemik uvalyd, zellikle de son gnlerde tuttuklar orutan sonra, ukur
onun gibi iki kiiyi bile alrd. Dua edilmedi. Bana bir ha dikebilirdik, dedi, yrei pimanlk
dolu koyu renk gzlkl gen kz, ama orada bulunanlarn hibiri, rahmetlinin yaarken
Tanr'yla ve dinle arasnn nasl olduunu bilmiyordu, en iyisi susmakt, lnn banda baka
hibir tren yaplmad, ayrca bir ha yapmak sanld kadar kolay deildi, oradaki btn
krlerin nereye adm atacaklarn bile*blemedikleri dnlrse, kimbilir ne kadar zaman
alrd. Yatakhaneye geri dndler. Daha ok girilip klar yerlerde, bahe duvarnn yan gibi
ak havada olmamas kouluyla, insan yolunu armaz, kolunu ne uzatsa, parmaklarn
bceklerin antenleri gibi kmldatsa, her eyi becerebilir, hatta daha da yetenekli krlerin,
alnyla grmek denen eyi bile baarabilecekleri ileri srlebilir. Doktorun karsnn rnein, bu
Allah'n belas salonlarda, ky bucakta, koridorlarda hareket edip ynn bulabilmesi, tam
yerinde keyi dnver-mesi, kapnn nnde durup hi duraksamadan amas, yatana
gitmek iin teki yataklar saymamas ne mthi bir ey. imdi kocasnn yatanda oturuyor,
her zaman yapt gibi onunla al77
ak sesle gevezelik ediyor, ikisinin de iyi yetimi insanlar olduu grlyor, her zaman
birbirlerine syleyecek bir eyleri var, birinci kr ile karsnn oluturduu teki ift gibi deil
onlar, bulumalarnn heyecan getikten sonra birbirleriyle doru drst konumadlar bile,
iinde bulunduklar ac, aklarna ar bast herhalde, zamanla alrlar. ehla ocua gelince,
srekli, Acktm, demekten usanmyor, oysa koyu renk gzlkl gen kz, kendi lokmasn
neredeyse azndan karp ona veriyor. Birka saatten beri ocuk, Annemi isterim, diye
tutturmuyor ama karnn doyurur doyurmaz, bedeni, basit fakat buyurucu gerekliin, yaamn
srdrme gereinin arlndan kurtulduunu duyumsar duyumsamaz annesinin yeniden
aklna geleceine kuku yok. afak vakti olup bitenler ya da bilemediimiz nedenler yznden,
sabah verilen yiyecek kasalar getirilmedi. imdi vakit leye yaklayor, doktorun karsnn
gizlice bakt kol saati neredeyse biri gsteriyor ve mide salglarnn sabrszlanmas yznden,
bu kouta olduu gibi, teki kouta da baz krlerin yiyecein gelmesini girite beklemeye
gitmesine kimse armamal, bunun hakl iki nedeni var, baz krlerin ileri srd ilk neden,
bylelikle zaman kazanmak, aklanmayan teki neden de, herkesin bildii gibi, nce gidenin
daha iyi beslendii. Alrken d kapnn kard gcrty ve o kutsal kasalar getiren askerlerin
ayak seslerini kollayan krler, en azndan on kasa yiyecek geleceini biliyorlar. Sol binada
toplanan kukulular kendi hesaplarna, birdenbire kr olmaktan korktuklar iin, dar kp
tekilerin yanna yaklamaya yanamadlar ama ilerinden bazlar, kendi sralarnn gelmesi
iin sabrszlandndan, kapnn eiinde bekliyor. Zaman geti. Beklemekten yorulan krler
yere oturmulard, daha sonra ilerinden iki kii yatakhaneye geri dnd. Biraz sonra, giri
kapsnn herkesin aina olduu gcrts duyuldu. Heyecanlanan krler, itiip kakarak,

dardan gelen seslere gre, kapnn bulunduunu dndkleri yere yneldiler ama birden,
kendilerine tanmlamaya da, aklamaya da frsat bulamadklar ksa bir sre iinde belirsiz bir
kaygya kaplp durdular ve yemei getiren askerlerle onlara elik eden silahl elikilerin ayak
sesleri duyulmaya baland srada dzensiz biimde geri ekildiler.
78
Gece meydana gelen trajik olaylar yznden olacak, kasalar getiren askerler, daha nce
yaptklar gibi bunlar iyi kt, binann iki kanadna alan kaplarn yanna deil, girie
brakmaya karar vermi ve Ne haliniz varsa grn, dercesne davranyorlard, ierdeki tipler
balarnn aresine baksnlar, diyorlard. Dardaki iddetli n gzlerini kamatrmasnn
ardndan, kendilerini birdenbire giriin loluunda bulmalar yznden, orada bekleyen krleri
ilk bakta gremediler. Ama hemen ardndan varlklarn fark ettiler. Ellerindeki kasalar
dehet lklar atarak yere atp, kapya doru lgn gibi kotular. Eliki olarak gelen ve
sahanlkta bekleyen askerlerden ikisi, bu tehlike karsnda rnek oluturacak bir tepkide
bulundu. Nasl ve neden olduunu Tanr bilir, ilerinde uyanan o masum ve hakl korkuyu
bastrp kapnn eiine kadar ilerleyerek arjrlerini ieri boalttlar. Krler birbiri stne
yklmaya balad, bu arada yere derken bile bedenlerine kurun yemeyi srdryorlard ki
bu, cephane israfndan baka bir ey deildi, her ey inanlmayacak bir yavalk iinde olup
bitti, yere yklan bir beden, ardndan bir beden daha, kimi zaman sinemada ya da
televizyonda grld gibi, yklmalarnn sonu gelmeyecekmi gibi geliyordu insana. Oraya
zamannda gidip askerlerden birini, att kurunlarn nedenini aklarken dinleseydik, nefsi
mdafaa durumunda ate ettiine bayra zerine yemin ederken yakalardk onu, ayrca, bir
insanlk grevini silahsz olarak yerine getirirken birden, kendilerinden sayca stn bir kr
grubu tarafndan saldrya urayan arkadalarn korumak iin ate ettiklerini de sylerlerdi
kukusuz. lgn bir iti kak iinde demir kapya kadar geri ekildiler, bu arada nbetteki
teki askerler, hayatta kalan krler almak iin saldrya gemeye hazr-lanyorlarm gibi,
onlar korumak iin kapnn parmaklklar arasndan titrek elleriyle silahlarn dorultmulard.
Ate eden askerlerden korkudan beti benzi atm biri, ldrseler bile oraya bir daha admm
atmam, diyordu, gerekten de oraya bir daha adm atmad. Ayn gn akama doru, o da
krler arasnda bir kr olmutu ama onu asker oluu kurtard, yoksa orada, sivil krlerin, yani
silahyla geberttii krlerin arkadalar arasnda kalacakt, bu durumda ona ne yaparlard Tanr
bilir. avu, En iyisi bunlar alktan gebermeye brakmak, dedi, hayvan
79
lrse, zehir de lr. Ayn eyi sylemi ve dnm olan askerlerin azmsanmayacak sayda
olduunu biliyoruz, ne mutlu ki, iinde hl birazck insanlk kalm biri, Bundan byle kasalar
yar yola kadar gtrp brakalm, krler de oraya kadar gelip alsnlar, bylelikle onlar gz
altnda tutmu oluruz ve en kk kukulu davranta ate aarz, dedi. avu kumanda yerine
yneldi, mikrofonu at ve szckleri elinden geldiince dzgn kullanmaya, kurduu cmleleri
daha nce bu gibi durumlarda duyduu cmlelere benzetmeye alarak, Ordu, bakaldr
sayd ve ivedi bir risk yaratacandan kukuland bir hareketi silahla bastrmak zorunda
kald iin ok zgndr ve bu davranndan dolayl ya da dorudan sorumlu deildir,
bugnden balayarak da enterne edilen kiilerin binann dna karak yiyeceklerini
kendilerinin gelip almalar gerektiini herkese duyurur, dzeni bozacak her trl giriimde de
dn akamki durumla kar karya kalacaklar konusunda herkesi uyarr. Biraz ara verdi,
konumasn nasl bitireceini bilemediinden syleyecek bir ey bulamyordu, oysa
sylenebilecek daha baka eyler vard kukusuz, Bu bizim hatamz deil, bu bizim hatamz
deil, diye yinelemekle yetindi.
Binann iinde, giriin kk meknnda kulaklar sar eden bir sesle patlayan silahlar dehet
yaratmt. lk anlarda herkes askerlerin yatakhanelere dalp, karlarna kan herkesin stne
salvo halinde ate edeceini, hkmetin karar deitirdiini, krleri kitle halinde ldrmeyi
benimsediini sand, kimileri yataklarn altna sakland, kimileri de ok korktuundan olduu
yerde ta kesildi, ilerinden bazlar da sal tam olarak yerinde olmamann zaten salkszlk
anlamna geldiini, sonunda kanlmaz olarak leceklerse, bunun en ksa srede
gereklemesinin daha iyi olacan dnd, ilk tepki verenler, hastalk mikrobunu tayanlar
oldu. Silahlar patladnda kamaya balamlard, ardndan gelen sessizlik, geriye dnme
cesareti verdi onlara ve girie alan kapya yeniden yaklatlar. st ste ylm bedenleri,
karo ta deli zeminin stnde kann canlym gibi ar ar, kvrlarak yayldn ve yanda
duran yiyecek kasalarn grdler. Alk, onlar dar, gz diktikleri yiyeceklere doru itti, oysa

o yiyecekler krler iin getirilmiti ve biraz sonra, ynetmelie uygun olarak alp gtrmeye
gele80
eklerdi, ama ynetmeliin can cehenneme, kimse bizi grmyor, eldeki bir, gelecek olan
ikiden her zaman daha iyidir, her zamann ve her yerin yal kiileri bunu byle demi, aslnda
hi de aklsz deillermi. Bununla birlikte alk ancak adm ilerletebildi onlar, araya akl
girdi ve o cansz bedenlerde, zellikle de o kanda, saknmasn bilmeyenleri tehlikenin bekledii
konusunda uyard, krlerin delik deik olmu etlerinden daha imdiden Tanr bilir hangi
buular, hangi gazlar, hangi zehirli miyasmalar ykseliyordu. Onlar l, bize hibir ey
yapamazlar, dedi, kendine ve evresindekilere gven vermek isteyen biri ama bunu
sylediine piman oldu, krlerin l olduklar, artk kprdayamayacaklar doruydu, ama bu
beyaz krln asin -da ruhla ilgili bir hastalk olmadn nereden bileceiz, yleyse, yani bu
varsaym doruysa, bu krlerin ruhlar u anda imdiye kadar olmad kadar zgrd, nk
bedenlerinden ayrlmlard, dolaysyla istediklerini yapmakta da ok daha zgrdler, zellikle
de ktlk yapmakta, ki en kolay yaplan eyin ktlk olduunu herkes bilir. Ne var ki,
sereserpe duran yiyecek kasalar kanlmaz olarak gzlerini alyordu, nk midenin kantlar
o kadar gldr ki baka hibir eyi dikkate almaz. Kasalarn birinden beyaz bir sv szyor ve
kan birikintisine yaklayordu, bunun st olduuna hi kuku yoktu, renk yanltmaz. Hastalk
mikrobu tayanlardan en cesaretli ya da en yazgc olan -bu iki nitelii birbirinden ayrmak her
zaman kolay deildir- iki kii ilerledi, ellerini agzllkle ilk kasaya atacaklard ki teki binaya
alan kapnn eiinde bir sr kr belirdi. nsan imgelemi ylesine gldr ki -zellikle de bu
gibi uursuz koullarda gcnn doruuna erimi gibi grnr-, yiyecek kefine km iki
mikrop tayc zerinde bu durum, yerde yatan l krler tabii ki eskisi kadar kr, fakat ok
daha tehlikeli, nk alma duygularyla donanm olarak- ayaa kalkmlar izlenimi brakt.
Dikkatle ve sessizce kendi binalarnn giriine doru geri ekildiler, belki de krler ie, acma ve
sayg duygularnn gereine uyarak ncelikle kendi lleriyle megul olmakla balar ya da hi
olmazsa gzlerinden kaan bir kasay -kk de olsa- orada brakrlard, aslnda mikrop
tayanlar ok fazla sayda deillerdi, bu yzden belki de en iyi zm onlara, Ne olur acyn
bize, hi olmazsa kk bir yiyecek
Krlk
81/6
kasas brakn, nk bugn olup bitenlerden sonra artk belki de yiyecek getirmeyecekler,
demek olacakt. Krler krlerin yapt gibi, elleriyle evreyi kollayarak, sendeleyerek,
ayaklarn sryerek ilerliyorlard, bununla birlikte, yaplmas gereken ileri, aralarnda nceden
i blm yapm gibi, byk bir beceriyle paylatrmay baardlar, ilerinden bazlar,
yapkan kan birikintisi ile yaylan stlerin stnde patinaj yaparak cesetleri hemen kaldrp
baheye doru tamaya balad, bakalar da kasalarla ilgilendi, askerlerin brakt sekiz
kasay birbiri ardndan srasyla tadlar. Krlerin arasnda bir kadn vard ki, her an her
yerdeymi izlenimi brakyordu, kasalarn srtlanma-sna yardm ediyor, erkekleri ynetirmi
gibi davranyordu, bunu kr bir kadnn baarmasna olanak yoktu, ayrca birok kez
rastlantyla ya da bilerek, ban mikrop tayanlarn bulunduu binaya doru evirdi, sanki
onlar gryor ya da varlklarn du-yumsuyordu. Ksa srede giri boaltld, geriye byk kan
le-kesiyle onun yannda daha kk, byk lekeye dokunan bir lekeden -yere dklen stbaka bir ey kalmad, bunlarn dnda birbiriyle kesien ayak izleri, krmz ya da yalnzca
slak izler grlyordu. Mikrop tayanlar yazglarna boyun eerek kapy kapatp yerde krnt
aramaya baladlar, o kadar ylgndlar ki -ve bu, ne byk bir umutsuzluk iinde olduklarn
gsteriyordu- ilerinden biri, Gerekten kr olacaksak, yazgmz buysa, daha imdiden onlarn
yanna gitsek iyi olurdu, orada hi olmazsa yiyecek bir eyler bulurduk, dedi, Askerler belki
bizim de paymz getirir, dedi ilerinden biri, Siz askerliinizi yaptnz m, diye sordu bir
bakas, Hayr, Ben de yle dnmtm. ller birinci ve ikinci yatakhanelere ait
olduundan, bu iki yatakhaneyi igal edenler, nce yiyeceklerini yiyip llerini sonra m
gmeceklerine ya da bunun tersini mi yapacaklarna karar vermek iin toplandlar. Kimlerin
ldn kimse merak etmiyormu gibi grnyordu. lerinden bei teki yatakhanedendi,
birbirlerini daha nceden tanyorlar myd, tanma istei duyup birbirlerine almlar myd
bilemiyoruz. Doktorun kars, bu be krn geldiklerini anmsamyordu. Buna karn teki drt
kr tanyordu, yani onlarla ayn at altnda yatmlard,
82

ama ilerinden bin hakknda hibir ey bilmiyordu, ayrca daha fazlasn nasl bilebilirdi ki,
kendine saygs olan bir erkek, karsna ilk kan kiiye zel yaamn anlatmazd, rnein bu
hastala bir otel odasnda koyu renk gzlk takan bir gen kzla seviirken yakalandm
sylemezdi, gen kz da -eer bu bizim tandmz gen kzsa- kendisinin her eyi bembeyaz
grmesine neden olan erkein imdiye kadar hep yannda olduunu, hl da ok yaknnda
bulunduunu aklnn ucuna bile getiremezdi. Taksi ofr ile iki polis memuru da lenler
arasndayd, salam kii, kendi gereksemelerini rahatlkla karlayabilecek ve meslekleri,
farkl biimde de olsa, bakalaryla ilgilenmek olan insan, ne var ki bu insan imdi,
yaamlarnn en olgun anda acmaszca ldrlmt ve birilerinin kendilerine son
grevlerini yapmalarn bekliyorlard. Hayatta kalanlarn yemeklerini yiyip bitirmesini beklemek
zorundalar, bu durum, insanlarn al-lageldik bencilliinden deil, birinin onlara byk bir iyi
niyetle, dokuz ly bu kadar sert bir topraa, hem de alet olarak tek bir bel ile gmmenin en
azndan akam yemeine kadar sreceini anmsatm olmasndan kaynaklanyor. Ve bu ii
yapacak iyi niyetli kimselerin ter dkerken, tekilerin tknmas kabul edilebilir bir dnce
olmayacandan, llerle uramay daha sonraya brakmaya karar verdiler. Yiyecekler kii
bana porsiyon olarak getiriliyordu, dolaysyla datm kolayd, te senin payn, ite bu da
seninki ve bu datm yiyecek kalmayncaya kadar sryordu. Ne var ki durum hakknda bilgisi
olmayan baz krlerin srarl sabrszlklar, normal koullarda kolaylkla yaplabilecek datm
ilemini zorlatrd, aslnda dinginlikle ve tarafszlkla dnlecek olursa, baz ar
davranlarn ortaya kmasn da normal karlamak gerekir, bunun iin, rnein getirilen
yiyecein herkese yetip yetmeyeceinin balangta bilinememesini dnmek yeterli olur.
Krleri ve yiyecekleri grmeden bunlar sayp datmann da ok zor olduunu kukusuz herkes
anlayacaktr. Bunun dnda, ikinci yatakhanede kalanlardan birka, kendilerini olduklarndan
daha ok gstermeye yeltenmek gibi, knanmann da tesinde bir ayplanmay hak edecek bir
davranta bulundu. Doktorun kars, her zaman olduu gibi bu durumun da stesinden
gelmeyi baard. Tartmalara yol aarak durumu daha da ktletirecek uzun bir konuma
yerine, zamannda ve yerinde
83
sylenmi birka szle durum yattrld. Bu arada kt niyetliler ve grgszler, bir yerine iki
pay almaya yalnzca kalkmakla kalmayp bunu elde ettiler. Doktorun kars bu knanacak
davrann farkna vard ama onlar ele vermekle tedbirli davranm olmayacan dnd. Kr
olmadnn anlalmasnn yol aaca sonular aklna bile getirmek istemiyordu, en azndan
herkesin hizmetisi, birkann da klesi olurdu. Balangta ileri srlen, her yatakhaneden bir
sorumlu seilmesi dncesi belki de bu tr sorunlarn, hatta daha ciddi sorunlarn sonuca
vardrlmas iin bir zm olabilirdi, yeter ki sz edilen sorumlu, iini hi kimsenin hibir
zaman en kk bir kuku bile duymayaca biimde yrtsn ve herkese byle bir insan
olduu tannsn. Bunu baaramazsak, diye dnd, sonunda birbirimizin boazn skmaya
balayacaz. Bu klkl konuyu kocasna amaya karar verdi, bir yandan da yemek paylarn
datmay srdrd.
Kimileri geveklikten, kimileri de nazik bir mideye sahip olduklarndan, yemek yendikten
sonra, mezar kazma iine girimeye kimse yanamad. Doktor, bu durumdan rahatsz olarak nk bu onun iin, tekilerin sahip olmad bir meslek sorumluluu sorunuydu-, haydi gelin
u zavalllar gmelim, dediinde ortaya hi gnll kmad. Yataklarna uzanm yatan
krlerin aklndaki tek ey, ksa srecek sindirim dnemini rahata geirmekti, bazlar hemen
uykuya dald, aslnda geirdikleri korku ve sarsntlardan sonra, iyice beslenen bedenlerinin
kendini sindirim kimyasnn gevekliine brakm olmas hi de alacak bir durum deildi.
Daha sonra, gnein batna doru, gn nn azalmas nedeniyle tavan lambalarnn
parlakl artm gibi grnen, ama yine de pek bir ie yaramayan biraz daha belirgin hale
geldiinde doktor, karsyla birlikte kendi kouundan iki kiiyi, en azndan durumu
deerlendirip yaplacak ii grmek ve katlam cesetleri ayrmak gerek, diyerek baheye
kadar gitmeye raz edebildi, nk her iki kouun llerini ayr ayr gmmesi
kararlatrlmt. Krlerin avantaj, k yanlsamas denebilecek eyden yararlanmalaryd.
Aslnda, zamann gndz ya da gece, sabahn ya da akamn alacakaranl olmasnn, afak
vaktinin sessizlii ya da le saatinin grlt patrts iinde bulunmalarnn krler iin fazla bir
nemi yoktu, onlar her zaman, sisin iinde parlayan gnein
84

verdii k gibi, grkemli bir beyazlk iinde yzyorlard. Krlk onlar iin, sradan karanlklar
iinde deil, grkemli bir k iinde yaamakt. Doktor, cesetleri ayracaklarn syleyerek hata
yaptnda, ona yardm etmeyi kabul eden ilk kr, lleri birbirinden nasl ayrt edeceklerinin
kendisine aklanmasn istedi, bu bir kr iin mantkl bir soruydu ve doktoru skntda brakt.
Bu kez ona yardm etmek kendimi ele vermek olur, diye dnd doktorun kars. Doktor bu
kt durumdan, kendi kendine glmseyip hatasn itiraf ederek incelikle kurtuldu, Gren
gzlerimiz olmasna o kadar alz ki, dedi, bir ie yaramadklar halde onlar hl
kullanabileceimizi dnyoruz, aslnda orada bizden drt kii olduunu biliyoruz, taksi
ofr, iki polis ve bizimle olan bir kii daha, dolaysyla yapacamz ey, aralarndan rasgele
drt ceset seip gmmek olacak, bylelikle grevimizi yerine getirmi olacaz. lk kr bu
neriyi kabul etti, arkada da yle yapt ve yeniden srayla alarak mezar ukuru amaya
koyuldular. Bu yardmclar kr olduklarndan, gmdkleri cesetlerin tam tamna biraz nce
duraksayarak szn ettikleri cesetler olduunu hibir zaman bilemeyecekler, tabii, rasgele
setiklerini dndkleri bedenlerin aslnda doktorun eliyle setii cesetler olduunu, onun elini
de bir cesedi kolundan ya da bacandan tutup eken karsnn ynlendirdiini, doktora ise,
te u ceset, demekten baka bir ey kalmadn sylemeye gerek yok. ki cesedi
gmmlerdi ki, sonunda onlara yardm etmek iin yatakhaneden kii daha geldi, darda
gece karanlnn hkm srdn syleselerdi, olaslkla gelmezlerdi. nsan kr de olsa,
gndz gzyle mezar kazmak ile o ii gn batmndan sonra yapmak arasnda psikolojik
bakmdan ok byk bir fark olduunu kabul etmemiz gerekir. stleri balar topraa batm
durumda, kan ter iinde, burunlarnda kokumaya yeni balam cesetlerin ekimsi kokusuyla
yatakhaneye geri dndkleri anda, hoparlrden gelen ses zaten bildikleri eski talimatlar
yineleyip duruyordu. Olup bitenlerden hibir ekilde sz etmediler, atlan silahlar, len insanlar
da sz konusu edilmedi. zin almadan binadan dar kmak, lm anlamna gelecektir ya da
erdekiler cesetleri bahe duvarnn yanna hibir tren yapmadan gmeceklerdir, gibi
talimatlar imdi, yaamn kat deneyimiyle -ki bu deneyim,
85
karlatmz zorluklarn mutlak egemeni ve efendisidir- tam olarak anlamn buluyor, bu
arada, gnde n yiyecek vaat eden ses kabalkla hafife alnmaya ya da katlanlmas daha
da zor olan ac alaya dnyordu. Ses kesildiinde, binay artk en uzak kelerine kadar
tanmaya balam olan doktor tek bana, Biz llerimizi gmdk, diye seslenmek iin teki
yatakhanenin kapsna gitti, Birkan gmdyseniz geriye kalanlar da gmebilirdiniz, diye
yant verdi ierden bir erkek sesi, Her yatakhanenin llerini kendi gmmesi kararlatrlmt,
biz ilerinden drdn aldk ve gmdk, Tamam, geriye kalanlarla da yarn biz ilgileniriz, diye
karlk verdi bir baka erkek sesi, sonra baka bir ses tonuyla sordu, Baka yiyecek gelmedi
mi, Hayr, diye yant verdi doktor, Ama hoparlrden gnde n yemek vereceklerini
sylediler, Szlerini her durumda yerine getireceklerinden kukum var, yleyse, gelmi olan
yiyecei eit paylara ayrmak gerek, dedi bir kadn sesi, Bu bana iyi bir fikir gibi geliyor,
isterseniz bunu yarn konualm, Olur, dedi kadn. Doktor geri dnecei srada ilk konuan
adamn sesi yeniden duyuldu, Burada kimin sz geecek bilmemiz gerekiyor. Birisinin yant
vermesi iin szne ara verdi, ona karlk veren biraz nceki kadn oldu, Ciddi olarak organize
olamazsak burada alk ve korku hkm srecek, llerimizi onlarla birlikte gmmeye
gitmemi olmamz zaten yeterince utan verici, Madem ki bu kadar zekisiniz, eneniz de bu
kadar kuvvetli, neden gidip o ii siz yapmyorsunuz, Tek bama yapamam ama yardm etmeye
hazrm, Tartmann anlam yok, dedi ikinci erkek sesi, o ile yarn sabah ilgileniriz. Doktor i
geirdi, birlikte yaamak kolay olmayacakt. Koua gitmek zere davrandnda tuvalete
gitme gereini iddetle duydu. Bulunduu yerden tuvaletleri bulmas pek kolay olmayacakt
ama ansn denemeye karar verdi. lerinden birinin en azndan, yiyecek kasalarna konan
temizlik ktlarndan tuvaletlere gtrmeyi akl etmi olmasn umut ediyordu. ki kez yolunu
ard, bunalmaya balamt, nk giderek daha ok skyordu, neyse ki en ok zorland
anda pantolonunu indirip alaturka bir tuvalete kmeye zaman bulabildi. Tuvaletten ykselen
pis koku boucuydu. Yumuak bir eyin stnde yrmt sanki, delii tut86
turamam ya da rahatlamadan nce delii hizalayp hizalaya-madna aldrmam olan bir
krn brakt pisliin zerine basm olabilirdi. Nasl bir yerde olduunu dnmeye alt,
onun gznde, gremedii duvarlar ya da zemin olsun, her ey beyaz, kl, parlakt, bu
yzden de bulunduu yerdeki n ve beyazln kt koktuu sonucunu kard, bu sama bir

dnceydi elbette. Korku bizi delirtecek, diye dnd. Sonra, temizlenmek istedi ama kt
yoktu. Arkasndaki duvar eliyle yoklad, oralarda bir yerde asl tuvalet kd rulolar ya da hi
olmazsa zerine ktlar geirilmi iviler bulunmas gerekiyordu. Hibir ey yoktu. Kendini
mutsuz, hatta zavall duyumsad, bacaklarn am, pantolonunu pis yerlere dememesi iin
eliyle tutuyordu ve krd, hibir ey gremeyen zavall bir krd, dayanamayp sessizce
alamaya balad. El yordamyla birka adm att, bu kez de karsndaki duvara toslad. nce
bir kolunu, sonra tekini uzatt ve sonunda kapy buldu. Tuvaleti arayan ve tkezleyip duran
bir baka kiinin ayak seslerini iitti, Nerede bu kahrolas yer, diye mrldanyordu duygusuz bir
ses tonuyla, aslnda nerede olduu umurunda deilmi gibi. Orada baka bir insann da
bulunduunun farkna varmadan, doktorun otuz santim yanndan geip gitti ama bunun nemi
yoktu, ortaya uygunsuz bir durum kmad, aslnda kabilirdi, nk doktor pantolonu inik
durumdayd, neyse ki huzur karc bir utan duygusu iinde son anda pantolonunu yukar
ekebilmiti. Sonra, yalnz kaldnda pantolonunu yeniden indirdi ama bunu hemen yapmad,
i amarlarn kirletmiti, bunu biliyordu, o zamana kadar hi olmad kadar kirli
duyumsuyordu kendini. Hayvanlamann birok aamas var, diye dnd, ilk aama bu
herhalde. te yandan durumundan ok da yaknmamas gerekiyordu, nk yannda onu
temizlemekten yksn-meyecek biri vard.
Krler yataklarna yatm, uykunun onlara acyp iinde yzdkleri derin zntden kurtarmak
zere bir an nce gelmesini bekliyorlard. Doktorun kars, tekiler bu acnacak durumu
grebilirlermi gibi, kocasnn olabildiince temizlenmesine gizli gizli yardm etmiti. Koua
imdi, hastalarn uykularnda ac ektikleri bir hastane havas egemen olmutu. Doktorun kars
dinginlik iinde yatana oturmu, yataklara, koyu si87
luetlere, bir krn yzndeki sabit solgunlua, bir bakasnn d grrken kprdatt koluna
bakyordu. Kendi kendine, bir gn onlar gibi kr olup olmayacan, imdiye kadar hangi
aklanamaz nedenlerle kr olmadn soruyordu. Yorgun ellerini salarn dzeltmek iin
yzne gtrd ve Yaknda hepimiz le gibi kokmaya balayacaz, diye dnd. Ayn anda
evresinde i ekmeler, geirmeler, bastrlm hafif lklar, szckleri andran, szck olmas
gereken ama hafife ykselen lklara, homurdanmalara, sonunda da hrltlara dnrken
anlamlarn yitiren sesler duydu. Yatakhanenin dibinden birinin, protesto eden, Domuzlar,
domuzdan baka bir ey deilsiniz, diyen sesi iitildi. Oysa bard ynde domuzlukla
sulanabilecek insanlar deil, yal bir kr kadnla yal bir kr erkek vard yalnzca ve onlar
hakknda bilebilecei tek ey de olaslkla buydu.
Bo alan mide abuk uyanr. Krlerin birou gzn ayn anda at, oysa sabah olmasna
daha epeyce zaman vard, gzlerini amalarnn nedeni karnlarnn ackm olmas deil, daha
ok yaygn bir deyile biyolojik saatlerinin ritmini yitirmekte oluuydu, gn doal epeyce
zaman oldu sandlar ve kendi kendilerine, Amma da uyumuum, dediler ama yle olmadn
da ,hemen anladlar, nk baz arkadalar horlamay srdryordu, dolaysyla da yanldklar
ortadayd. Oysa kitaplardan rendiimiz, daha ok da deneyimlerimizden edindiimiz bilgilere
gre, zevk iin ya da zorunlu olduu iin erken kalkan biri, evresindekilerin horul horul
uyumasna yle pek rahat katlanamaz, hatta bizi ilgilendiren durumda daha da az katlanr,
nk uyuyan bir kr ile gzlerini am olmas hibir ie yaramayan bir kr arasnda ok
byk fark vardr. Bu anlatnn betimlemeye alt felaketin olaanst boyutlar yannda
grnte gereksiz, psikolojik zentili bu ince gzlemlerin tek amac, sz geen krlerin
neden bu kadar erken uyandklarn aklamaktr, daha nce sz edildii gibi, kimi midesinden
gelen uyar yznden uyand, kimi de erken kalkan ve insanlarn toplu olarak bulunduu kla,
kou gibi yerlerde kesinlikle kanlmaz olan ve katlanlmas gereken grltleri karan teki
krlerin sinirli sabrszl yznden uykusundan koparld. Burada kendini bilen, iyi yetimi
insanlar yok yalnzca, kendilerini rahatsz eden salya smklerden ve barsaklarndaki
gazlardan evresindekilerin nnde sabah sabah uluorta kurtulmakta saknca grmeyen
grgszler de var, ayrca bu durum gn boyunca srdnden, yatakhanenin havas giderek
arlayor ve
89
yapacak bir ey de yok, dar alan tek yer kap, pencerelere gelince, her biri o kadar yksek
ki erimeye olanak yok.
Yatan darl yznden kocasnn yannda ona olduunca sokularak yatan, bundan ayrca
zevk de alan doktorun kars saatine bakt, gece boyunca, byle bir yerde uygun kamayacak

eyi yapmaktan, krlerden birinin 'Domuzlar!' diye bard kiilerin durumuna dmekten
kanmlard. Saat ky on geiyordu. Biraz daha dikkatle bakt ve saniye ibresinin hareket
etmediini fark etti. O lanet saati kurmay unutmutu, gnden bu yana bu basit grevi bile
yerine getirmeyi akl edemediime gre, asl lanetli olan benim, dedi kendi kendine. Kendini
tutamayp, bana felaketlerin en by gelmi gibi sarslarak hkrmaya balad. Doktor, en
ok korktuu eyin bana geldiini, karsnn da kr olduunu sand ve Sen de mi kr oldun,
diye sorma densizliini gsterecei srada onun mrldandn iitti, Hayr, deil, dndn
gibi deil, sonra, ban rtnn altna saklayarak, duyulmayacak kadar hafif bir sesle
mrldand, apaln tekiyim ben, saatimi kurmay unuttum, dedi ve avutulamaz biimde
alamay srdrd. Koyu renk gzlkl gen kz kar sradaki yatanda doruldu ve
hkrklarn geldii yere doru ellerini ne uzatm durumda yaklat, bir yandan ilerliyor, te
yandan, ok zgnsnz, bir derdiniz mi var, diye soruyordu, elleri sonunda yan yana
uzanm iki bedene dokundu. Utanma duygusu, ellerini hemen geri ekmesini gerektiriyordu,
beyni ona bu buyruu kukusuz vermiti ama elleri ona boyun emedi, kaba kumatan
dokunmu lk rtnn zerinde daha yumuak bir dokunula gezindi. Bir derdiniz mi var, diye
yeniden sordu gen kz ve bu kez geri ektii elleri, holand bir eyden vazgeme
duygusuyla ksr beyazlk iinde yitip gitti. Doktorun kars, hkrmay srdrerek yataktan
kalkp gen kza sarld, Bir ey deil, birdenbire kederlendim, dedi, Siz ki bu kadar
glsnz, siz cesaretinizi yitirecek olursanz bizler mahvolmu saylrz, diye yaknd gen
kz. Doktorun imdi biraz daha sakinlemi olan kars, gen kzn yzne bakarken, Gzndeki
zar yangs neredeyse btnyle gemi, bunu ona syleyememek ne kadar ac, buna ne kadar
sevinirdi, diye dnyordu. Evet, bu onu belki sevindirirdi ama bo bir sevin olurdu, onun
kr oluundan deil yalnzca, oradaki her90
kesin de kr oluu yznden, grecek kimse olmadktan sonra, l l, gzel gzleri olmas
gzlen gerekten gzeldi neye yarard. Doktorun kars, Hepimizin zayf anlar olur ve alama
yeteneimizin olmas bizim iin anstr, gzyalar bizi ou kez huzura kavuturur,
alayamadmz baz durumlarda lecek gibi oluruz, dedi, Bizim iin huzur sz konusu deil,
diye yant verdi koyu renk gzlkl gen kz, Kim bilebilir, belki de bu krlk baka krlklere
benzemeyen bir krlktr, gnn birinde, geldii gibi gider, O zaman, lenler iin ok ge
kalm olur, Gnn birinde hepimiz leceiz, Ama bizim ncelikle lmemiz gerekmiyordu, ben
birini ldrdm, Kendinizi sulamayn, koullar yznden meydana geldi o lm, bizler burada
hem sulu, hem de masumuz, bamzdaki askerler ok daha ktsn yapt, buna karn
onlar bile zrlerin en geerlisi olan eye, yani korkuya snabilir, O zavall adamn benim
oram buram sktrmasnn ne nemi vard, yle davranmam olsaydm u anda hayatta
olacak, benim bedenim de imdikinden farkl olmayacakt, Bunu dnmeyin artk, dinlenin
biraz, uyumaya aln. Ona yatana kadar elik etti, Haydi yatn, ok naziksiniz, dedi gen
kz, sonra, sesini alaltarak, Ne yapacam bilemiyorum, adet greceim, oysa yanmda
koruyucu bir ey getirmedim, zlmeyin, bende var. Koyu renk gzlkl gen kzn elleri,
tutabilmek iin bolukta onun elerini arad, doktorun kars onun ellerini yumuak bir hareketle
ellerinin iine ald, Dinlenin siz, dinlenin. Gen kz gzlerini kapad, bir dakika kadar yle kald,
birden ykselen bir az dala duyulmasayd belki de uyuyacakt, biri tuvalete gitmi,
dndnde de yatanda baka birini bulmutu, bunda bir kt niyet yoktu, teki adam da
ayn amala yatandan kalkm, hatta yolda karlamlard ama birbirlerine, Geri
dndnzde sakn yatanz armayn, demek tabii ikisinin de hi aklna gelmemiti.
Doktorun kars, dikildii yerden iki krn birbiriyle tartmasn izliyordu, ellerini kollarn
sallamadklarn, hatta bedenlerini neredeyse hi oynatmadklarn gzledi, iinde bulunduklar
durumda yalnzca sesin ve kulan yararl olduunu kavramlard artk, elleri kollar vard
elbette, itiip kakabilir, kavga edebilir, hatta birbirlerine yumruk sallayabilirlerdi ama yatan
arm olmak o kadarn gerektirmiyordu, yaammz
91
boyunca yaptmz tm hatalar keke buna benzer hatalar olsayd, iki adamn yapaca ey
karlkl anlamakt yalnzca, Benim yatam- iki numaral yatak, oysa sizinki numara, nce
bu konuda kesin olarak anlaalm, Kr olmasaydk bu yanll yapmazdk, Haklsnz, bamza
ne geliyorsa krlk yznden geliyor. Doktorun kars kocasna, Dnya burada btnyle iine
kapank bir btn, dedi.

Btnyle iine kapank denemezdi. rnein yiyecekler ortada yoktu ve herkesin karn
ackmt. ki koutan gelen insanlar girite yerini alm, hoparlrden ar yaplmasn
bekliyordu. Sinirli ve sabrszdlar, olduklar yerde drt dnyorlard. Askerlerin yiyecek
kasalarn, syledikleri gibi d kap ile merdiven arasna brakacaklarn, kendilerinin de o
kasalar almak iin parmaklklara kadar gitmek zorunda kalacaklarn biliyorlard ve bunun bir
dzen, bir tuzak olmasndan kukulanyorlard, zerimize ate amayacaklarn nereden
bilebiliriz, Daha nce bunu yaptklarna gre, yeniden yapabilirler, onlara gvenemeyiz, Ben
dar kmayacam, Ben de, Kursamza bir eyler girmesini istiyorsak, iimizden birinin
kasalar almaya gitmesi gerekiyor, Bir kurunla m, yoksa alktan yava yava lmek mi daha
iyi, bilemiyorum, Ben gideceim, Ben de, Hep birlikte gitmemize gerek yok, Byle yapmamz
askerlerin houna gitmeyecek, belki de korkuya kaplacak, kamaya altmz sanacaklar,
bacanda yara olan adam belki de bu yzden ldrmlerdir, yle ya da byle kesinlikle bir
karar almamz gerekiyor, Tedbirli davranmak bir ie yaramaz, dn olup bitenleri anmsayn,
ortada hibir neden yokken tam dokuz kii ld, Askerler bizden korkuyor, Oysa ben onlardan
korkuyorum, Onlar da bizim gibi kr olsa ok houma giderdi, Kim onlar, Askerler, Bana
kalrsa, bizden nce onlarn kr olmas gerekirdi. Nedenini kendine sormadan herkes bu
dncede birleti, bu dnce birliinin doru nedenini kimse sylemedi, kimse kp da, O
durumda bize ate edemezlerdi, demedi. Zaman geiyor, saat ilerliyor, hoparlr suskunluunu
srdryordu. llerinizi gmdnz m, diye sordu birinci yatakhaneden bir kr, bir ey
sylemi olmak iin, Henz deil, Kokmaya baladlar, her eye mikrop bulatryorlar,
N'apalm yani, kokarlarsa koksunlar, mikrop bulatrrlarsa bulatrsnlar, bana kalrsa,
92
karnm doymadka kk parmam bile oynatmam, ne demiler, nce yemek yenir, sonra
tencere ykanr, Treler yle deil, sylediin o zl sz yanl, genellikle ller gmldkten
sonra yenir iilir, Bana gre bunun tersi geerli. Birka dakika sonra krlerden biri,
Dnyorum da, dedi, Ne dnyorsun bakalm, Yiyecekleri nasl paylaacamz
dnyorum, Daha nce yaptmz gibi yaparz, ka kii olduumuzu biliyoruz, taynlar
sayarz, herkes kendi payn alr, bu ii yapmann en basit ve en doru yolu budur, Bunu
yapmak daha nce iyi sonu vermedi, iimizden bazlar kemer skmak zorunda kald, te
yandan bazlar da ift porsiyona kondu, Paylatrma iyi yaplmad o zaman, Disiplin ve sayg
olmazsa hibir zaman iyi yaplmayacak demektir, iimizde birazck da olsa gzleri gren biri
olsayd, Seninki de laf m, o durumda o kii en iyi pay kendine ayrrd, Birinin vaktiyle
syledii gibi, krler lkesinde tek gzller ba olur, Brak imdi birini, Ama bu biri deminki biri
deil, Buradan alar bile paay kurtaramaz, bana kalrsa en dorusu, gelen yiyecei iki
yatakhane arasnda eit olarak paylatrmaktr, ondan sonra, her yatakhane kendi payna
denle bann aresine bakar, Kim dedi bunu, Ben, Ben diyorsun ama kimsin sen, Ben, Hangi
yatakhanedensin sen, kinci, Ben de yle dnmtm, u akgz gryor musunuz, tabii
siz sayca daha az olduunuzdan bylesi sizin karnza olacak, miktar olarak bizden ok daha
fazla yemi olacaksnz, biz de azna kadar dolu birinci yatakhane olarak geriye kalanla idare
edeceiz, Ben bunu, bylesinin daha basit olacan dndm iin sylemitim, Bir bakas
da iimizden birinin gelen yiyecekleri blp paylatrmasn istiyordu, tabii bu kiinin en iyi
yiyecekleri kendine ayrabileceini, drst olmayabileceini ya da paylatrmay
beceremeyeceini hi dnmeden, Allah kahretsin, bakalarnn ne dediini anlatmay kesin
artk, ataszleri de midemi bulandryor, Bana kalrsa, yiyecein tamamn yemekhaneye
tayalm, her kou kendi iinden kii sesin, paylatrmay bu kiiler yapsn, alt kii
olurlarsa aldatma ya da hile yapma riski de ortadan kalkar, Peki, tekiler biz yatakhanede u
kadar kiiyiz dedii zaman bunun doru olduunu nereden bileceiz, Drst insanlar
seeceiz, Bunu demin bir bakas da sylyordu, Hayr, ben sylyorum, Sayn baym, her
93
ey bir yana, biz burada u anda yalnzca bir sr karn a insanz.
Bu tartmalar olurken, bir yandan da hoparlrden gelecek parolay ya da baka deyile 'Al
susam al' denmesini bekliyorlard, sonunda bekledikleri ses konumaya balad, Dikkat,
dikkat, ierdekiler gelip yiyeceklerini alsnlar, una da nemle dikkatinizi ekiyorum, iinizden
biri ana kapya ok yaklaacak olursa, kendisine nce szl uyar yaplacak, hemen geri eklmezse, ikinci uyar bir kurun olacak. Krler ar ar ilerledi, ilerinden bazlar, daha yrekli
olanlar, ana kapnn bulunduunu dndkleri yere dorudan ilerledi, yeni edinmekte

olduklar yn bulma yetisi henz yeteri kadar gelimemi olan, dolaysyla kendine fazla
gvenemeyenler de duvar boyunca ilerlemeyi yeledi, bylelikle yollarn armayacak, keye
geldiklerinde yapacaklar ey, duvarla birlikte dik a yaparak ilerleyip kapya ulamak olacakt.
Hoparlrdeki ses biraz nceki buyruu sabrsz ve buyurucu bir tonla yineledi. Ses tonunda
meydana gelen ve durumdan kukulanmak iin bir neden bulamayan kiilerin bile fark
edebilecei bu deime krleri korkuttu. lerinden biri, Ben dar kmayacam, bizi buradan
kartp hepimizi ldrmeyi dnyorlar, dedi, Ben de kmyorum, dedi bir bakas, Ben de,
diye yineledi bir ncs. Hareketsiz, kararsz ylece duruyorlard, ilerinden birka dar
kmak istiyordu ama yava yava hepsinin yreini korku saryordu. Ses bir kez daha nlad,
u andan balayarak dakika iinde gelip yiyeceklerinizi almazsanz, kasalar geri
gtrlecek. Bu tehdit, ilerindeki korkuyu bastrmaya yetmedi, onu yalnzca, kapana kslm,
saldrya geme zamann kollayan bir hayvan rnei, beyinlerinin en dipteki maaralarna
ekilmeye zorlad. Korku iinde, birbirlerinin arkasna saklanarak merdivenin sahanlnda
ilerlediler. Yiyeceklerin dndkleri gibi el altnda saylamayacak kadar uzakta olduunu
gremezlerdi, askerlerin, hastalk bular korkusuyla, krlerin hepsinin sk sk tutunarak
ilerledii ipe yaklamam olduklarn bilemezlerdi. Yiyecek kasalar, doktorun karsnn lleri
gmmek iin bulduu ubuun bulunduu yerin yaknna braklmt. lerleyin, ilerleyin, diye
buyurdu avu. Krler, dzgn biimde ilerleyebilmek iin itiip kakarak sraya girmeye
alyorlard, avu
94
onlara bard, Kasalar orada deil, ipi brakn, brakn dedim, saa doru ilerleyin, kendi
sanza doru salak herifler, sa elinizin ne tarafta olduunu bilmeniz iin gzlerinizin grmesi
gerekmiyor. Bu aklama doru zamanda yapld, nk dar kafal baz krler, verilen buyruu
doru anlamamt, onlarn mantna gre sa demek, konuan kiinin sa taraf anlamna
geliyordu, bylelikle de kasalar kimbilir nerede aramaya hazrlanyor, tutunduklar ipin
altndan gemeye alyorlard. Baka koullarda olsa bu manzara onu izleyen en ciddi insann
bile kahkahalarla glmesine yol aard, gerekten de insan glmekten atlatacak
durumdaydlar, bazlar emekleyerek, yzleri yere yakn, kollarn ne uzatarak domuzlar gibi
ilerliyor, bakalar da altnda durduklar atdan uzaklarlarsa, iine girecekleri beyaz boluun
onlar yutacandan korkmu olacak ki, tutunduklar ipe umutsuzca aslyor, kasalara
ulaldn belli edecek ilk lklara kulak kabartarak ylece bekliyorlard. Askerlere gelince,
gzlerinin nnde, gdk kalm duyargalarn kopan bacan bulabilmek iin oynatp duran
topal yengelerden fark olmayan bu salaklarn zerine bilinli olarak ate ap, onlar gzlerini
krpmadan ldrmek geiyordu hepsinin iinden. Alay komutannn o sabah, krlerin ortaya
kard sorunun ancak sahte insan sevgisine boverip, bir bedene saln kazandrabilmek
iin kangren olan uzvu kesip atar gibi, hepsinin -u anda kr olanlarn ve ilerde kanlmaz
olarak kr olacaklarn ortadan kaldrlarak zlebileceini sylediini biliyorlard. Komutan
bir benzetme yaparak, kuduz olan kpein gereini doa yerine getirir, demiti. Byle ssl bir
dilin gzelliine yeterince duyarl olmayan baz askerler, kuduz kpeklerin bu krlerle ne ilgisi
olduunu bir trl anlayamamt ama bir alay komutannn azndan kan her sz altn
deerindeydi -gerek altn deil elbette, dndklerinde, dediklerinde ve yaptklarnda hakl
olmayan bir insan o kadar yksek rtbeye eriemezdi. Krlerden birinin aya sonunda
kasalardan birine taklmt, kasalara yapm, Burada, burada, diye barp duruyordu, bu
adamcaz gnn birinde grme yetisine yeniden kavuacak olsa, bu artc gzel haberi
bylesine byk bir sevinle du-yurmazd herhalde. Birka saniye sonra teki krler kollar
bacaklar birbirine kararak, kasalara rasgele aslarak, birbirleriy95
le, Bunu ben gtryorum, Hayr ben gtreceim, diye tartarak itiip kakmaya
balamlard bile. pe yapp olduklar, yerde akl kalanlar bir baka sinirlilik, bir baka
korku salmt, gsterdikleri tembellik ya da dleklik yznden, yaplan paylamadan dlanma
korkusuydu bu, Ya, demek kurun yememek iin bizim gibi knz havada yerlerde srnmeye
yanamadnz yle mi, imdi de biraz oru tutun bakalm, bu gibi durumlarda ne dendiini
anmsayn, Riske girmeyen avucunu yalar. Bu kesin dnceden ok etkilenen krlerden biri,
tuttuu ipi brakp kollarn bolukta sallayarak grltlerin geldii yne yrd, Beni yok
saymanza izin vermeyeceim, ne var ki tartmalar birdenbire kesildi, yerde srklenen bir
eylerin kard sesler, bouk barmalar duyuluyordu yalnzca ve bu sesler kulana,
birbirine karan, hem her ynden, hem de hibir ynden gelmiyormu izlenimi brakan bir ses

yuma halinde ulayordu. Durdu, kararszd, tuttuu ipin salad gvenli duruma geri
dnmek istedi ama yn bulma duygusu yeterli deildi, aydnlk gkyznde yldzlar
gremezsiniz, kasalar tayan krleri merdivene doru ynelten avuun buyruklar veren sesi
duyuluyordu imdi ama o ses, kasalar tayanlar iin bir anlam ifade ediyordu yalnzca, nk
insann kendisinden istenen yere ulaabilmesi iin, nce nerede olduunu bilmesi gerekir. pe
tutunmay srdren kr kalmamt, istedikleri yere gitmek iin, geldikleri ynn tersine
dnmeleri yeterli olmutu ve imdi tekilerin de sahanla ulamalarn bekliyorlard. Ynn
aran kr, bulunduu yerden ayrlmaya cesaret edemiyordu. Bunalm iinde haykrd, Yardm
edin bana, ne olur, askerlerin o anda ona namlularnn ucundan bakmakta olduklarn, yaamla
lm birbirinden ayran o belirsiz izgiyi amasn beklediklerini bilmiyordu. Ee kr efendi,
yarn nasl olsa bana gelecek olan bugnden mi oldurmak istiyorsun, diye sordu avu, hafif
sinirli bir sesle, nk komutanyla ayn dncede deildi, Bu felaketin yarn benim de kapm
almayacan kim syleyebilir, askerlere gelince, buyruk alr ldrr, buyruk alr lrler, Ben
buyruk vermeden ate etmeyin, diye bard avu. Kr adam bu szler zerine, ne byk bir
tehlike iinde olduunu bir anda sezdi. Diz kp yalvarmaya balad, Ne olur yardm edin
bana, ne yne gitmem gerektiini syleyin, Gel
96
byle zavall kr, byle gel, dedi askerlerden biri sesinde sahte bir dostlukla, kr adam ayaa
kalkp adm att, sonra olduu yerde yeniden aklp kald, askerin szlerinden kuku
duymutu, gel demek, git anlamna gelmiyor, buraya demek oluyordu, evet, kesinlikle buraya,
bu tarafa demek oluyordu, yani arldn yne geleceksin ve orada seni bir baka krle
gtrecek kurunla buluacaksn, anlamna geliyordu. Bu bir anlamda, niyeti bozuk bir askerin
onu ldrmeyi dndn gsteriyordu, avu bu giriimi verdii iki buyrukla nnda nledi,
ona, Dur, geri dn, dedikten sonra, aslnda eline silah verilmemesi gerektiinden kuku
duymad o disiplinsiz eri de sert bir buyrukla hizaya getirdi. avuun iyi niyetle ie
karmasndan cesaret alan ve bu arada merdivenlerin zerindeki sahanla ulam bulunan
krler, yle bir amata kopardlar ki kardklar ses, ynn kaybetmi kr adama manyetik
kutup grevi grd. Kendinden daha emin olarak, dosdoru ilerlemeye balad, Devam et,
devam et, diyordu avu, bu arada krler bir yarta uzun ve gayretli bir kounun son
metrelerini izlermi gibi alk tutuyorlard. Sahanla vardnda herkes onu kucaklad, o andaki
koullar bunu gerektiriyordu, nk insan, gerek dostlarn kara gnnde, yaad o
talihsizlik nnda tanyordu.
Bu kardelik havas uzun srmedi. Kargaadan yararlanan birok kr bu arada tayabildii
kadar ok miktarda kasay yklenip svmt ve bu yakksz davran yiyeceklerin
datmnda elbette adaletsizliklerin yaanmasna yol aacakt. yi niyetli insanlar -kim ne
derse desin byle insanlar her zaman vardr-, bunun hi de ho bir davran olmadn utanla
ileri srerek durumu protesto ettiler, Birbirimize gvenemeyecek-sek bu iin sonu nereye
varr, diyordu kimi krler, gzel bir deyile ve ok hakl olarak, kimileri de, O serserilere iyi bir
ktek atmak gerek, diyordu tehdit dolu bir ses tonuyla. Krler, binann giriinde bir araya
geldikten sonra, sz konusu davrann yaratt nazik duruma zm bulmak\iin yaplabilecek
en iyi eyin, geriye kalan kasalar -neyse ki kasalar ift saydayd- iki yatakhane arasnda eit
olarak paylatrmak olduuna, ayrca, kaybolan ya da daha dorusu alnan kasalar
soruturmak iin eit sayda yeden oluan bir komisyon kurmaya karar verdiler. ncelik,
sonralk konusunda bir sre tarttlar -bu, aralarnda
Krlk
97/7
artk adet haline gelmiti-, yani, nce yemek yiyip sonra aratrma yapmak m ya da bunun
tersini m yapmak gerektiini tarttlar, baskn dnce, nce midelerini doldurmak, sonra
aratrma yapmakt, bunca saauir kursaklarna bir ey girmedii dnlecek olursa bu ok
doald, Ayrca, arkadalarnz da gmmeniz gerekiyor, diye anmsatt, birinci yatakhaneden
bir kr, Onlar daha ldrmedik ki gmelim, diye yant verdi, ikinci yatakhaneden akac bir
kr, szcklerle neeli biimde oynayarak. Hepsi gld. Ne var ki, kurnazlk yapanlarn
koularda olmadklarn fark etmekte gecikmediler. Krler, yiyeceklerin gelmesini beklemek
iin koularn kaplarnda toplanmlard, koridorlardan aceleyle geen insanlarn ayak
seslerini iittiklerini, buna karn ieriye kimsenin girmediini sylediler, hele yiyecek
kasalaryla kimse girmemiti, buna yemin edebilirlerdi. lerinden biri, o ktlar ortaya
karmann en emin yolunun, herkesin kendi yatann bana gitmesi olduunu syledi, bo

kalan yataklarn o dzenbazlarn yata olduu bylelikle otaya kacakt, dolaysyla da onlar
tepelerine binip bir gzel slatmak ve bundan byle ortak mala sayg gstermek gibi ok kutsal
bir ilkeye uymalarn salamak iin, aldklar yiyecekleri saklandklar yerde azlarn
aprdatarak yiyip bitirdikten sonra geri gelmelerini beklemek gerekecekti. ok yararl ve derin
bir adalet duygusunun izlerini tayan bu nerinin uygulanabilmesi, saatlerdir drt gzle
bekledikleri, u anda artk soumu bulunan ve Tanr bilir ne zaman yiyebilecekleri sabah
kahvalts konusunda karar almak gibi ok etrefilli bir durumu da birlikte getiriyordu, nce
karnmz doyuralm, dedi krlerden biri ve bu neri ounluk tarafndan kabul edildi. Bu yz
kzartc hrszlktan sonra, ne yazk ki geriye kalan birazck yiyecekle nefislerini kreltebildiler.
O srada, drst insanlar aresiz olarak ok daha azyla yetinirken, hatta o kadarn bile
bulamazken, yemek hrszlar eski ve svalar dkk binann gzden rak bir yerinde, stl
kahve -elbette souk-, galeta ve zerine margarin srlm ekmekten oluan, bylelikle de
beklenmedik biimde zenginlemi kahvalty ikier er porsiyon olarak tkmyorlard. Binann
birinci kanadndaki baz krler, kuru ekmeklerini hznle kemirirken, mikrofonun, mikrop
tayanlarn bulunduu kesimdekileri yemeklerini al98
maya ardn duydular. Yiyecek hrszlnn yaratt olumsuz havadan etkilendiine kuku
bulunmayan krlerden birinin aklna bir fikir geldi, Binann giriine kadar gidip onlar orada
beklersek, bizi grdklerinde dleri patlar ve ellerinden drdkleri birka yiyecek kasasn
almadan kaarlar, dedi, ama doktor, bunun ona iyi bir fikir gibi gelmediini syledi, masum
insanlar korkutmak doru olmazd. Herkes yemeini yedikten sonra, doktorun karsyla koyu
renk gzlkl gen kz karton kutular, boalm st ve kahve kaplarn, karton bardaklar,
ksacas, yiyemeyecekleri her eyi baheye tadlar, pleri yakmamz, bylelikle de o korkun
sinek srsnden kurtulmamz gerek, dedi daha sonra doktorun kars.
Krlerin her biri kendi yatana oturup srden kaan koyunlarn ala dnmesini bekledi,
Boynuzlu bunlar, baka bir ey deil, dedi kaln sesli biri, dncesini baka trl ifade etmeyi
beceremeyen bir kyly anmsattn dnmeden. Ne var ki cieri be para etmezler
ortalkta grnmyordu, ekmiyorlard herhalde, ilerinde, buradaki krlerden birinin aklna
gelen ktek atma dncesini sezen biri vard kukusuz. Zaman ilerliyordu, krlerin birou
yatmt, biri uyumutu bile. Nedir bu yaptmz Tanr akna beyler, burada yiyip iip
yatmaktan baka bir ey yapmyoruz, Sonuta kt durumda olduumuz sylenemez, Bir de
yiyecekler yeterli olsa kendimizi otelde sanacaz. Baka trls bizim iin cehennem azab
olurdu, kentte olsaydk gerek bir cehennemde yaardk. Sokaklarda tkezleyerek
yrdnz dnn, herkes sizden kaard, aileniz yannza yaklamaktan korkard, ana
sevgisi, evlat sevgisi, hepsi bir anda uup giderdi, onlarn arasnda bir kr olsaydm, bana tpk
buradaki gibi davranrlard, bir odaya kapatr, en byk ltuf olarak da kapmn nne bir kap
yemek brakrlard. Akl yrtmeye her zaman glge dren nyarglara ve duygulara
kaplmadan soukkanllkla bakabilseydik, yetkililerin btn krleri bir araya toplamalarnn,
her birimizi czamllara yaptklar gibi benzerlerimizin yanna birbirimizle iyi geinmek zere
koymalarnn byk bir ileri grllk olduunu anlardk, kouun dip tarafnda yatan doktor
bize rgtlenmemiz gerektiini sylediinde haklyd, gerekten de bir rgtlenme sorunu sz
konusu bizim iin, nce beslenme, son99
ra rgtlenme, ikisi de yaamda en gerekli eyler, belirli sayda disiplinli ve bizi btn bu
sylediklerimiz konusunda disiplin altna almay bilen kiiler semek, bir arada yaayabilmek
iin yaplmas gereken basit ilerin kurallarn saptamak, rnein s-prmek, yerletirmek,
ykamak, temizlik sz konusu olduu iin bundan yaknmaya hakkmz yok, bunun iin bize
sabun ve deterjan bile verdiler, yataklar yapmak, zellikle de -bu ok nemli- kendimize
saygmz yitirmemek, bizi gzetim altnda tutarken grevlerini yapan askerlerle tartmaya
kalkmamak -nk imdiye kadar yeterince l verdik-, iimizde geceleri bize ykler
anlatabilecek birilerinin olup olmadn aratrmak, yk, masal, anekdot, hangisi olursa,
iimizden biri ncil'i ezbere bilse, bunun bizim iin ne byk bir ans olacan bir dnn,
dnyann yaratlndan bu yana btn olup bitenleri yeni batan renirdik, nemli olan
insanlarn birbirini dinle-mesidir, bir radyomuzun olmamas ne byk ansszlk, mzik insan
her zaman elendirir, ayrca, haberleri dinleyebilir, rnein yakalandmz hastala bir are
bulunup bulunmadn renebilirdik, btn bunlar bizi ne ok sevindirirdi.

Bu arada, olmas gereken oldu. Sokaktan silah sesleri geldi. Bizi ldrmeye geliyorlar, diye
bard biri, Sakin olun, dedi doktor, mantkl olalm, bizi ldrmek isteselerdi, ieri girip ate
ederlerdi, sokakta deil. Doktor haklyd, avu askerlere havaya ate etme buyruu vermiti,
yoksa, parma tetikte tam ate edecei srada birden kr olan bir er falan sz konusu deildi,
ayrca, otobslerden iti kak inen yeni krleri bir arada tutup sz dinlemelerini salamann
baka yolu olmadn da gz ard etmemek gerekir, Salk Bakanl Savunma Bakanl'n
uyarmt, Size drt otobs dolusu kr gndereceiz, Yani ka kii, Yaklak iki yz kii, Btn
bu insanlar nereye yerletireceiz, Binann sa kanadnda krlere ayrlm yatakhane var,
elimizdeki bilgilere gre bunlarn toplam kapasitesi yz yirmi kii, u anda ierde, ldrmek
zorunda kaldmz yaklak on iki kiiyi dersek, altm-yetmi kii var, zm basit,
yatakhanelerin hepsini dolduracaz, Ama bu durumda, mikrop tayanlar krlerle dorudan
teniasa gemi olacaklar, Byk bir olaslkla, er ge onlar da kr olacaklar, ayrca duruma
baklrsa, hastaln hepimize zaten bulam olduunu dnyorum,
100
krlerin gznn demedii tek bir kimse kalmadna kuku yok, yi gzel de, krler
grmediine gre, hastal gzleriyle nasl bulatryorlar bir trl anlamyorum, Generalim,
bu hastalk bana gre dnyann en mantkl hastal, grmeyen gz, gren gze krl
bulatryor, ite bu kadar basit, Burada bir albay var, bu iin zmnn, kr olan insanlar
ldrmekten getiini ilen sryor, Kr olmak yerine lmeleri istatistik bakmdan byk bir
deiiklik getirmez, yi de, kr olmak lmek deil ki, Evet ama lmek kr olmak demek,
Tamam, yleyse bize iki yz kadar kr gnderiyorsunuz, Evet, Peki, otobs ofrlerini ne
yapacaz, Onlar da ieri alacaksnz. Ayn gn akama doru Savunma Bakanl Salk
Bakanl'na telefon etti, Haberi duydunuz mu, size szn ettiim albay kr oldu, imdi ne
dnyor peki, Dnd bile, bir kurunla beynini datt, Sylenecek bir ey yok, davran
ok tutarl, Ordu herkese rnek olmaya her zaman hazrdr.
Giri kaps ardna kadar ald. avu, kla geleneklerinin etkisiyle beli saflar halinde sra
oluturmak istedi ama krler bunu bir trl beceremiyorlard, yan yana geldiklerinde ya beten
fazla ya da daha az saflar oluturuyorlard, askeri dzenden haberi olmayan sivil vatandalar
olarak sonunda dzensiz biimde girie yldlar, hatta benzeri felaket durumlarnda uyulan
kurallar akllarnn ucuna bile gelmediinden, kadnlar ve ocuklar n tarafa almadlar. Silah
sesleri yalnzca havaya atlan kurunlardan kmamt, otobs ofrlerinden biri gzlerinin ok
iyi grdn syleyerek krlerin arasna katlmaya kar km, sonuta, l olmann kr
olmak demek olduunu ileri sren Salk Bakanl saniye sonra hakl kmt, unutmadan
bunu da belirtmemiz uygun olur. avu, zaten bildiimiz buyruklar onlara da verdi, Dosdoru
ilerleyin, ileride alt basamakl bir merdivene ulaacaksnz, alt basamak dedim, oraya
vardnzda ar ar yukar kn, iinizden biri tkezleyecek olursa, daha sonra banza
gelecekleri dnmek bile istemiyorum, bu arada, ipe tutunarak ilerlemeleri konusunda bir ey
sylemedi ama bu da ok anlalr bir davrant, nk krler ipi kullanmaya kalksalard, hep
birden ieri girmeleri aylar srerdi, krlerin hepsi imdi kapnn bu yannda olduundan ii
rahatlayan avu, Dikkat, diye uyaryordu onlar, sa tarafta ,
101
sol tarafta da yine kou var, her kouta krkar yatak bulunuyor, aileler birbirinden
ayrlmasn, tkezlememeye dikkat edin, ieri girerken saym yapn, her ey yolunda gidecek,
tela etmeden yerlein, hi tela etmeyin, yiyecekleriniz daha sonra gelecek.
Bu kadar ok sayda kr, meleyerek mezbahaya giden koyun srs gibi dnmemek gerek,
sk tepi durduklar doru, ne var ki onlar geldikleri yerde de zaten yle yayorlard, dip
dibe, birbirlerinin soluklarn yzlerinde, enselerinde du-yumsayarak, kokularn alarak. Kimileri
alyor, kimileri korkuyla ya da fkeyle baryor, kimi krler de lanet kusuyor, bunlardan biri
korkun fakat bo bir tehdit savurdu, Sizi bir gn elime geirirsem, bu szleri askerlere
sylyordu sanrm, gzlerinizi oyacam. Merdivenlere ilk nce ulaanlar, orada durdular, bu
kanlmazd, nlerine kan basaman yksekliini ve derinliini ayaklaryla yoklamak
zorundaydlar, birka arkadan gelenlerin itmesiyle ne kapakland, neyse ki birkann kaval
kemiinin syrlmas dnda nemli yaralanmalar sz konusu olmad, avuun kesin uyarlar,
hayr duas ilevi grmt herhalde. Kalabaln byk bir blm girite toplanmt ama iki
yz kiinin yerlemesi o kadar da kolay deildi, zellikle de kimsenin rehberlik etmedii bir
krler ordusu sz konusu olduunda, zaten rktc olan bu duruma bir de binann ok eski,
i dzeninin de ilevsellikten yoksun oluu ekleniyordu, mesleini ok iyi bilen bir avuun, Her

iki yanda da er yatakhane var, demesi yeterli deildi, binann iinin nasl olduunu da bilmek
gerekiyordu, rnein kap girileri o kadar dard ki huni azndan fark yoktu, ayrca koridorlar
da binay dolduranlar kadar mantkszd, nerede baladn, neden orada baladn
bilemediiniz gibi, nerede bittiini, ne amala yle yapldn da bilemiyordunuz. Krler
ordusunun ban ekenler igdsel olarak ,iki sraya ayrlmt ve sralardan her biri, ieri
girebilecei bir kap arayarak duvarlar boyunca karlkl ilerliyordu, kat ettikleri yol boyunca
nlerinde onlar tkezletecek eya bulunmadn dnrsek, bunun gvenli bir yntem
olduuna kuku yoktu. Yeni gelenler gerekli beceriyi ve sabr gstererek er ge yeni yerlerine
yerleeceklerdi ama bunun gereklemesi, sol srann banda ilerleyenler ile mikrop tayanlar
102
arasnda patlak veren kavgann sonucuna balyd. Byle bir kavgann kmasn zaten
beklemek gerekiyordu. Daha nce alnan karara gre -hatta Salk Bakanl bu konuda bir
ynetmelik hazrlamt-, binann o kanad krlk mikrobunu tayanlara ayrlacakt, ieriye
kapatlanlarn hepsinin ok byk bir olaslkla sonunda kr olaca ngrlebilirdi, bu
doruydu, te yandan, en yaln manta dayanarak, gzleri grd srece krlemeye yazgl
olmadklar da ileri srlebilirdi, bu da doruydu. Oturduunuz yerde sakin sakin
oturuyorsunuz, tank olduunuz kantlar tersini de gsterse, en azndan kendinizin bu iten
syrlacanzdan eminsiniz, oysa birden, sizde dehet uyandran o insanlarn bayku sesleri
kararak sr halinde s -ze doru gelmekte olduunu gryorsunuz. Mikrop tayanlar nce
bunlarn kendileri gibi tayc grubu olduunu sand ama bu yanlg ksa srd, gelenler tam
anlamyla krd, Buraya giremezsiniz, bu blm bize ayrld, krler iin deil, teki blme
gitmeniz gerekiyor, diye bard kapda nbet tutanlar. Krlerden birou geri dnp
kendilerine ieri girecek baka bir kap aramaya davrand, onlar iin sa ya da sol taraf olmu,
hi fark etmiyordu, oysa dardan ieri girmekte olanlarn oluturduu kitle, ndekileri
kanlmaz olarak ileri itiyordu. Mikrop tayanlar, kaplarn tekme tokat savunuyor, krler de
buna ellerinden geldiince karlk veriyordu, rakiplerini grmyor, buna karn tekmelerin
hangi ynden geldiini ok iyi anlyor-lard. Giri, iki yz kiiyi birden alacak byklkte
olmad gibi, daha azn da alamazd, dolaysyla kalabalk, baheye alan ve olduka geni
olan kapnn giriinde ok ksa sre iinde skp kald, ileri ya da geri gitmeye olanak yoktu,
ierde skp ezilenler, evrelerine ifteler savurarak, sktranlara dirsek atarak kendilerini
savunmaya alyordu, lklar iitiliyor, kr ocuklar alyor, kr kadnlar baylyor, bu arada
ieri girmeyi baaramayan birok insan, bu salaklar srsnn neden kprdamadn
anlayamayan askerlerin barmalarndan dehete dtnden, ndekileri giderek artan
iddetle itiyordu. Bu kargaadan ve bir an sonra kar karya kalacaklar ezilme tehlikesinden
kurtulmak isteyenlerin kendilerini saknmaya almas yznden geriye doru bir dalgalanma
meydana geldiinde korkun bir an yaand, kendimizi, ieri girenlerin byk bir
103
blmnn birdenbire yeniden dar kmaya baladn gren askerlerin yerine koyalm, o
anda akllarna, olabileceklerin en kts geldi, krlerin hep birlikte dar kacan
dndler -daha ncekilerin bana ne geldiini unutmayalm-, bunu yapmalar gerek bir
kyma yol aabilirdi. Neyse ki avu bir kez daha duruma egemen oldu, herkesin dikkatini
ekmek iin tabancasyla havaya ate ederek megafondan bard, Sakin olun, merdivenlerde
olanlar biraz geri ekilsin, araya mesafe koyun, itimeyin, birbirinize yardmc olun. Bunu
sylemek kolayd, ierdeki bouma devam ediyordu, ne var ki krlerin byke bir kitle
olarak sa kapya ynelmesiyle binann girii yava yava rahatlad, burada bulunan krler
onlar, imdiye kadar bo duran nc yatakhaneye gtrmeye, ayrca ikinci yatakhanedeki
bo yataklara yerletirmeye balamlard. Bu savam bir an iin mikrop tayanlarn lehine
sonulanacak gibi grnd, bunun nedeni onlarn daha gl olmalar ya da gzlerinin henz
grmesi deil, krlerin kar taraftaki kapdan ieri girilebildiini anlamalar, bylelikle de
avuun askerlere sava stratejilerini ve temel taktikleri anlatrken kullanabilecei deyimle,
scak temas kesmeleriydi. Kaplarn kahramanca savunan tayclarn sevinci yine de uzun
srmedi. Binann sa tarafnda bulunan kapdan, ierde yer kalmadn, btn yatakhanelerin
dolduunu bildiren barmalar duyulmaya baland, bu arada birok kr ierdekilerin itmesiyle
kendini yeniden girite buldu, ayrca bu ileri geri hareket kapnn aznda ie mantar gibi
skm kitlenin gevemesine yol atndan, darda kalanlarn kendilerini ieri atarak
askerlerin tehdidinden kurtulup bundan byle yaacaklar atnn altna girmelerini salad. te
yandan, pratik olarak ayn anda meydana gelen bu iki hareket sonucu, biraz nce kapnn

nnde yarm kalan kavga yeniden alevlendi, yumruklamalar, barmalar yeniden balad,
bu yetmiyormu gibi, i avluya alan kapy skma sonucu kefedip zorunlu olarak oraya
doluan krler, ierde llerin bulunduunu bararak sylemeye baladlar. Kendilerini
ellerinden geldiince geri atmaya altlar. Burada ller var, burada ller var, diye
yineliyorlard, onlardan sonra sra kendilerine gelecekmi gibi, binann giriinde bir anda,
benzerine ancak byk felaket anlarnda rastlanabilecek fkeli bir ana104
for olutu, insan kitlesi daha sonra ani ve umutsuz bir itkinin etkisiyle, nne kan her eyi
kendisiyle birlikte srkleyip sol kanada doru atlarak mikrop tayanlarn direncini krd,
bunlarn ou, tayc olmann tesine geip kr olmulard bile, geriye kalanlar da bu karanlk
yazgdan kurtulabilmek amacyla deli gibi kouturup duruyordu. Ama bouna. Art arda hepsi
kr oldu, hepsinin gzleri, koridorlar, yatakhaneleri, boluun tamamn kabaran bir deniz gibi
kaplayan o iren beyazlk iinde bouldu. Darda, binann giriinde, avluda ne yapacaklarn
bilemeyen krler oradan oraya srklenip duruyordu, kimi ald darbelerden iki bklm
olmu, kimi de ayaklar altnda ezilmiti, her zaman olduu gibi, bunlarn ounu yallar,
kadnlar, ocuklar oluturuyordu, henz koruma altna alnmam ya da daha imdiden
korumasz kalm kiilerdi bunlar, btn bu olup bitenlerin sonucunda gmecek daha fazla
lnn ortaya kmam olmas bir mucizeydi. Yerlerde, sahibini kaybetmi ayakkablarn
yannda, dank olarak antalar, bavullar, torbalar duruyor, bu insanlarn bundan byle
sonsuza kadar yitirdii son zenginlikler bunlar, nk kayp eya brosuna giden bir kii bu
eyalardan birinin kendine ait olduunu ileri srp gtrebilir.
Gzn siyah bantla rtm yal bir adam avludan ieri girdi. O da eyalarn kaybetmi ya da
hi eya getirmemi. Oradaki llere aya taklan ilk kr o olmutu, ne var ki barma-d.
Onlarla birlikte kald, onlarn yannda durarak ortaln yatmasn, sessizliin geri gelmesini
bekledi. Tam bir saat bekledi. Kendine barnacak bir yer arama sras sonunda ona da geldi.
leri uzatt kollaryla ar ar yolunu bulmaya alt. Sa kanattaki ilk yatakhanenin kapsn
kefetti, ierden gelen sesleri duydu, bunun zerine ieri seslendi, Burada bana bir yatak var
m?
1
105
8
Bu kadar ok sayda krn gelmesi, bir avantaj da beraberinde getirmi grnyordu. yi
dnlecek olursa, aslnda iki avantaj sz konusuydu, bunlardan ilki, deyim yerindeyse
psikolojikti, nk yeni kiraclarn gelmesi aslnda her an bekleniyordu, ayrca bina sonunda
dolmutu, komularla bundan byle, imdiye kadar olduu gibi, yeni gelenlerin araya
girmesiyle balarn srekli yeniden kurulmasn gerektiren kesintili ilikiler deil, tersine, kalc,
srekli ilikiler kurup bunu koruma olana domutu, ikinci avantaja gelince, dorudan ve
yaamsal olarak pratik arlklyd, nk saylarnn az olmas dolaysyla yumuak bal
davranmaya eilimli, zaman zaman meydana gelen aksaklklar yznden yiyeceksiz kalmaya
ya da gecikmelere ses karmayan yaklak otuz be kiiye yiyecek salarken, ayn hizmeti
birdenbire, huyu suyu, kkeni ve karakteri birbirinden ok farkl iki yz krk kiiye birden
vermek durumunda kalan sivil ve asker otoriteler iin nemini ve sorumluluunu ok iyi
kavramt. ki yz krk kii, dile kolay, hatta daha da fazlas, nk yatacak kerevet
bulamam en az yirmi kii de yerlerde yatyor. Kim ne derse desin, on kiiye yetecek yiyecei
otuz kiiye datmak ile iki yz krk kiiye yetecek yiyecei iki yz altm kiiye datmann
ayn ey olmadn da kabul etmek gerekir. Arada ok az fark olduunu syleyeceksiniz. yle
olsa bile, bu durum otoritelerin birdenbire artan bu sorumluluun bilincine varmalarna, ayrca
hi de yabana atlmayacak bir varsaym olarak, yeni ayaklanmalarn patlak vermesinden
korkup tutumlarn deitirmelerine ve yeterli miktarda yiyecein belirli saatlerde dzenli
gnderilmesine karar
106
vermelerine yol at. Tank olmak zorunda kaldmz, her bakmdan knanacak o kavgadan
sonra, o kadar kr baz kk itiip kakmalar olmakszn yerlerine yerletirmek elbette kolay
deildi, bunu anlamak iin, ok yakn zamana kadar gzleri gren ama artk kr olan o zavall
mikrop tayclar, birbirinden ayrlan iftleri, kaybolan ocuklar, iki ya da kez ayaklar
altnda kalan, itilip kaklanlarn yaknmalarn, ok sevgili elerini kaybeden ve hl bulamam
olanlar dnmek yeterli olur sanrz, bu zavall insanlarn ektikleri acy unutmak, onlar yok

saymak iin insann btnyle duyarsz olmas gerekir. Bununla birlikte, le yemeinin
geldiini bildiren duyurunun herkesin yreine su serpen bir merhem etkisi yaptn da
yadsyamayz. Bu kadar byk miktarda yiyecein bir araya getirilip bu kadar ok boazn
doyurulmas iin datm yaplmasnn, bu iin uygun dzenlemeden ve gerekli disiplini
salayacak bir batan yoksun olarak gerekletirilmesinden doan yeni ekimelere yol
atna kuku olmasa da, ierde havann ok deitiini kabul etmeliyiz, hem de
dnlemeyecek lde, nk eskiden akl hastanesi olarak kullanlan binann tmnde
imdi, azlarna attklar lokmay hep birlikte ineyen iki yz altm azn kard sesten
baka ses duyulmuyordu. Yemek bittikten sonra artklar kim temizleyecek, ite size u an iin
yantsz kalan bir soru, herkesin iyilii iin uyulmas gereken iyi davran kurallarnn papaan
gibi yinelenmesi hoparlrden ancak akama doru duyulacak, yeni gelenler bu kurallara ne
kadar uyacak bakalm. Binann sa kanadndaki ikinci kouu igal edenlerin llerini
gmmeye sonunda karar vermi olmalar yabana atlacak bir gelime deil, en azndan o
kokudan kurtulmu olacaz, bylelikle yaayanlarn kokusuna almamz -mide bulandrc da
olsa- daha kolay olacak. Birinci koua gelince, belki de en nce igal edilen kou
olduundan, dolaysyla da krle almaya daha uzun zamandan bu yana baladndan,
orada kalanlar yemeklerini yiyip bitirdikten on be dakika sonra, yerlerde tek bir yal kt
paras, unutulmu tek bir tabak, iinden yere sulu yemek art damlayan tek bir kap
grlmyordu. Btn yemek artklar toplanm, kk kaplar byk kaplarn iine
yerletirilmi, daha kirli olanlar daha temiz olanlarn iine konmu, btn bu iler, yemek
artkla107
nnn toplanmasnda olabildiince etkinlik salama ve ilerin kotarlmas iin gerekli enerjiden
olabildiince tasarruf etme kaygsndan doan aklc salk kurallar uyarnca yerine getirilmiti.
Bu tr toplumsal davranlar zorunlu olarak belirlemesi gereken zihniyet hemen ortaya
kmad gibi, kendiliinden de domaz. Bizi ilgilendiren durumdaysa, sz konusu iyi
davranlar bir kadnn, yani yatakhanenin dibinde yatan gz doktoru krn karsnn eitici
davranndan doan kesin etki sayesinde, yani onun bkp usanmadan yineleyip durduu,
Btnyle normal insanlar gibi yaama yeteneimizi yitirmi olsak da, yaammz hayvanlar
gibi srdrmemek iin elimizden geleni yapmalyz, szleri sayesinde gereklemi gibi
grnyor, bu yaln ve temel nitelikteki szleri o kadar ok yineledi ki kouun geriye kalan
bu deyii sonunda zl sze, zdeyie, retiye, hatta yaam kuralna dntrd.
Gereksemelerin ve iinde bulunulan koullarn daha iyi anlalmasn salayan bu zihniyetin,
gz siyah bantl yal adam ban kouun kapsndan ieri uzatp, Burada benim
yatabileceim bir yatak var m, diye sorduunda, ok candan biimde olmasa da iyi niyetle
karlanmasna katkda bulunduu ileri srlebilir. leride douraca sonular bakmndan
mutlu bir rastlant olarak bo bir yatak vard, tek bir yatak, bylesi bir kuatmadan sonra nasl
bo kalabildiini varn siz dnn, otomobil hrsz o yatakta tarifi olanaksz aclar ekmiti,
belki de bu yzden o yatan evresinde aclardan oluan bir ayla kalm, buysa insanlarn
yaklamasn engellemiti. Dolaysyla, yazgnn alarn gizemli biimde rmesi sonucu o yatak
itah kabartc bir lokma olarak kalmt, ayrca bu, karlatmz ilk rastlant deildi, tam
tersine, bu yatakhane, gznden ikyeti olduu iin doktorun muayenehanesine giden ilk
hastay arladktan sonra, iin bu kadarla kalaca dnlrken, o muayenehaneye giden
teki hastalarn da hepsini arlamt. Doktorun kars, her zaman olduu gibi, kendi varln
bakalarna sezdirmek istemiyormuasna kocasnn kulana ok alak sesle fsldad, O da
belki senin hastalarndan biriydi, yal bir adam, ba kel, birka tel sa var, gznde de siyah
bir bant var, sen bana byle bir adamdan sz etmitin, anmsyorum, Bant hangi gznde, Sol
gznde, yleyse o olmal. Doktor, yataklarn arasndan ilerlerken, sesini
1.08
biraz ykselterek, Bize yeni katlan kiiye dokunmak istiyorum, ben ona doru giderken o da
bana doru gelebilir mi, dedi. Yolun yarsnda arptlar, birbirini antenleriyle tanmaya alan
karncalar gibi, parmaklar parmaklara dedi ama bu tanma karncalarn tanmas gibi
olmayacakt. Doktor, yal adamn yzne dokunmak istediini syledi ve gzndeki band
hemen kefetti, Hi kuku yok, siz burada bulunmas gereken son hastasnz, yani gz bantl
hastasnz, diye bard, Ne demek istiyorsunuz, kimsiniz siz, diye sordu yal adam, Ben sizin
gz doktorunuzum ya da gz doktorunuzdum, anmsayn, katarakt ameliyatnzn tarihini
saptamtk, Nasl tandnz beni, Daha ok, sesinizden, nk ses, gremeyen insann grme

duyuudur, Evet yle, imdi ben de sizin sesinizi anmsyorum, byle bir rastlantya kim
inanrd doktor, beni artk ameliyat etmeniz gerekmiyor, Bu hastala bir ila gerekiyorsa, artk
ikimize de gerekiyor, Doktor, iinde yaadm dnyay ameliyat olduktan sonra
tanyamayacam sylemitiniz bana, bunu anmsyorum, ne kadar hakl olduunuzu u anda
artk ikimiz de biliyoruz, Ne zaman kr oldunuz, Dn akam, Ve sizi hemen buraya getirdiler
yle mi, Darda insanlarn iine dt korku o kadar byk ki, kr olduunu fark ettikleri
insanlar yaknda ldrmeye bile balayabilirler, Burada daha imdiden on kiiyi ldrdler,
dedi bir erkek sesi, Evet, onlar fark ettim, diye doallkla yant verdi gz siyah bantl yal
adam, Onlar teki koutand, bize gelince, biz kendi llerimizi hemen gmdk, diye ekledi
ayn ses, verdii raporu bitirircesine. Koyu renk gzlkl gen kz yaklamt, Beni anmsyor
musunuz, koyu renk gzlk takyordum, ok iyi anmsyorum, gzm-deki katarakta karn
ok gzel bir kz olduunuzu anmsyorum, gen kz glmsedi, Teekkr ederim, dedi ve
yerine dnd, Kk ocuk da burada, dedi, Ben annemi istiyorum, dedi ocuun sesi, uzak ve
yararsz bir alamadan yorulmu gibi, Ve ben, kr olanlarn ilkiyim, dedi birinci kr, burada
karmla birlikteyim, Ben de muayenehanedeki sekreterim, dedi sekreter kz. Doktorun kars,
imdiye kadar kendini tantmayan tek kii benim, dedi ve kendini tantt. Yal adam bunun
zerine, iyi kabul grd bu insanlara teekkr edermiesine, Bir radyom var, dedi, Radyo
mu, diye bard koyu renk gzlkl gen kz,
109
ellerini rparak, mziimiz olacak, ne mutluluk, Evet ama kk bir pilli radyo, piller de yaam
boyu dolu kalmyor, diye anmsatt yal adam. Burada sonsuza kadar kalacamz sylemeyin
bana, dedi birinci kr, Hayr, sonsuza kadar deil, sonsuzluk, bize gre her zaman ok uzun bir
sre olarak kalacak, Radyo, haberleri dinlememizi salayacak, dedi doktor, Ve biraz da mzik,
diye steledi koyu renk gzlkl gen kz, Herkes ayn tr mzikten holanmaz, buna karn
darda neler olup bittiini renmek ister, dolaysyla radyoyu ekonomik olarak kullanmak iyi
olur, Ben de ayn eyi dnyorum, dedi gz siyah bantl yal adam. Kk radyosunu
ceketinin d cebinden karp at. stasyon aramaya balad ama eli ayar dmesine henz
almadndan, istasyonlarn tam stnde durmakta zorluk ekiyordu, balangta yalnzca
hrtlar, blk prk mzikler ve konumalar iitildi, sonunda eli alt, radyodan net bir
mzik sesi ykseldi, Bu mzik biraz kalsn, ne olur, diye yalvard koyu renk gzlkl gen kz,
bu arada adam radyoda bir konuma yakalamt, Haber program deil bu, dedi doktorun
kars, sonra, aklna ylesine gelmi gibi yaparak, Saat ka acaba, diye sordu, ne var ki bu
sorunun yantn kimsenin veremeyeceini biliyordu. stasyonlar arayan ibre, kk kutudan
sesler karmay srdryordu, sonunda durdu, bir ark alyordu, pek yle sevilip tannmayan
bir ark, ne var ki krler yava yava yaklatlar, tkezlemiyorlar, nlerinde bir eyin varln
sezer sezmez duruyorlar ve orada, gzlerini ark syleyen kadnn sesine doru iri iri am
olarak dinliyorlard, ilerinden bazlar alyordu, .bir kr nasl alayabilirse yle alyordu her
halde, gzyalar bir emeden akarcasna gzlerinden aa szlyordu. ark bitti, sunucu,
Dikkat, nc sinyalde saat drt olacak, dedi. Krlerden biri glerek sordu, Akamn drd
m, sabahn drd m, gl kendi kendini rahatsz etmiti sanki. Doktorun kars, saatini
gizlice ayarlayp kurdu, saat akamn drdyd, aslnda saatin saat olarak gnn hangi nn
gsterdii umurunda deildir, birden balar on ikiye kadar ilerler, gerisini insanlar kendi
kafalarndan uydururlar. Bu zayf ses de ne, diye sordu koyu renk gzlkl gen kz, yoksa
bana m yle geliyor, Benden geliyor, radyoda saatin drt olduunu duydum ve saatimi
kurdum, insann otomatik olarak
110
yapt hareketlerden biri ite, diye ekledi doktorun kars hemen ardndan. Sonra, bu tr
risklere girmenin gerei olmadn dnd, vakti anlamak iin o gn gelen krlerin kolundaki
saatlerden birine bakmas yeterli olacakt, ilerinden biri dzgn alyordu mutlaka. Gz
siyah bantl yal adamn kolunda bir saat vard, ona bakt ve kendi saatinin doru altn
fark etti. O srada doktor, Anlatn bakalm darda durumlar nasl, diye sordu. Gz siyah
bantl adam yant verdi, Memnuniyetle, ama nce oturmam gerek, ayakta dkilemiyorum artk.
Bunun zerine krler de olanaklar lsnde bir yerlere oturdular, bir yataa -drt kii ya da
daha fazlas ve sustular, sonra gz siyah bantl yal adam bildiklerini, kr olmadan nce
kendi gzleriyle grdklerini, salgnn balangc ile kr olmas arasnda geen birka gn
iinde, olup bitenler hakknda duyduklarn anlatmaya balad.

Balangta, anlatlanlar doruysa, ilk yirmi drt saat iinde yzlerce krlk vakasna
rastlanmt, hepsi aynyd ve hepsi ayn biimde, ayn abuklukla ortaya kyor, hibir doku
bozukluuna rastlanmyor, gr alann ok parlak bir beyazlk kaplyor, ncesinde de,
sonrasnda da ar sz olmuyordu. kinci gn, sylediklerine gre, yeni vaka saysnda bir
lde gerileme olmutu, hastala yakalananlarn says yzlerden onlara dmt, buysa
hkmeti, en akla yakn tahminlere gre, duruma yaknda egemen olunacan kesin olarak
ilan etmeye itmiti. O andan balayarak, ilgin baz yorumlarn dnda -bu kanlmazd-,
evresindekiler yal adamn anlatsn dikkatle dinlemeyi brakp, kulland szckler
dorultusunda ve aldklar bilgileri deerlendirmek amacyla bu anlaty kendi kafalarna gre
yeniden dzenlemeye giritiler. Bu beklenmedik tutum deiikliinin nedenini anlatcnn,
olduka dikkatle kulland egemen olmak fiilinde aramal, yle ki, aktarc olma nitelii bu
yzden neredeyse gme gidiyordu -bu nitelik elbette nemliydi, nk o olmasayd darda
neler olup bittiini hi renemeyecektik-, evet, o bize bunlar aktarmam olsayd, o
olaanst olaylar hi mi hi bilemeyecektik, oysa herkes bilir ki, ne tr olursa olsun bir olayn
betimlenmesi, can alc ve uygun terimlerin kullanlmasyla nem kazanr. Konumuza dnecek
olursak, hkmet balangtaki varsaymn, yani imdiye kadar
111
ei grlmemi, henz belirlenmemi ani etkili, kuluka dnemi ya da gzle grnr hibir d
belirtisi olmayan bir virsn yol at bir salgn hastalkla kar karya bulunulduu
varsaymn bir kenara brakt. Ortaya konan yeni bilimsel gre ve bu gre bal olarak
hkmetin benimsedii ynetsel yoruma gre, henz gn na karlamam koullarn
kendiliinden ve talihsiz biimde bir araya gelmesi sonucu meydana gelmi, buna karn
gelimesi bundan byle n belirtilerin gerilemesiyle yavalayan bir hastalk sz konusuydu ve
bu hastaln, hkmetin elindeki verilere gre, ksa srede d kaydedecei ve ortadan
kalkma eilimine girecei ngrlyordu, yaymlanan hkmet bildirisinde byle deniyordu.
Bir televizyon yorumcusu, hastalkla ilgili benzetmeyi yerinde bularak salgn ya da ad her
neyse bu olay, gkyznde ok yksee frlatlan, en yksek noktasna ulatktan sonra
askda kalm gibi bir an duran, yerekimiyle ve Tanr'nn kayrclyla hemen sonra
kanlmaz olarak dmeye balayan, bylelikle de bizi iine dtmz zc ve korkun
karabasandan kurtaran bir okla kyaslad ve bu anmsatmay insan ilikilerindeki kabala,
sonra da salgna balad. Be-alt szck vard ki, byk medya bunlar srekli olarak
kullanyor, sonunda da talihsiz krlerin grme yetilerine yeniden kavumalar iin her zaman
dualar ediliyor, bu arada da, resmi ya da zel olsun rgtl toplumun onlarla btnyle
dayanma iinde olduu anmsatlyordu. Uzak gemite ayn dnceler ve benzetmeler,
toplumu oluturan insanlarn yrekli iyimserlii sayesinde benzeri zl szlere dnm,
rnein eskiler, Gnler geer ama hibiri birbirine benzemez, demilerdi, ya da biraz yaznsal
bir deyile, Hibir mutluluk sonsuza kadar srmedii gibi, mutsuzluk da geicidir, demilerdi ki,
bu ok deerli zl szler, yaam ve mutluluk konusunda insanlara madalyonun tersini de
gsterecek kadar eskiydi ve krler lkesinde sylenmi olsayd, herhalde, Dn gryorduk,
bugn grmyoruz, yarn yine greceiz, biimini alrd, tabii cmlenin tns, bu gzel szlerin
yararl sonular vermesine karn, insan akl son anda o sonulara birazck da umut katma
tedbirliliini unutmam gibi, son blmde hafif bir soru vurgusu tard.
112
Ne yazk ki benzeri dileklerin bounal kendini gstermekte gecikmedi, hkmetin umutlar
ve bilim evrelerinin ngrleri tam anlamyla fos kt. Krlk, her eyi boarak nne katp
gtren an bir deniz kabarmas gibi deil, kendini topraa kurnazca emdirdikten sonra, birden
btnyle boan binlerce takn derecik halinde yaylyordu. Gemi azya alan toplumun alarma
gemesi zerine otoriteler, katlanlarn ounu gz doktorlar ile sinir doktorlarnn oluturduu
ivedi tbbi toplantlar dzenlediler. Yaplacak dzenlemelerde kanlmaz olarak ortaya kan
gecikmeler yznden, baz yelerin ngrd kongreyi toplamaya bir trl olanak
bulunamad, buna karn, kimi halka ak, kimi kapal kaplar ardnda birok kolokyum seminer
ve yuvarlak masa toplants yapld. Tartmalarn yararsz olduunun aka ortaya kmas,
buna ayrca baz ani krlk vakalarnn toplantlar srasnda konumaclarn birden, Kr oldum,
kr oldum, diye barmaya balamasyla belirmesinin uyandrd etki de eklenince gazeteler,
radyo ve televizyon, yukarda sz geen giriimlere neredeyse btnyle srtlarn dndler,
tabii baz iletiim aralar da olup biteni dorudan aktarmaya yeterince hazrlkl ve donanml
olmadndan, tekiler gibi sansasyon yaratma frsatn her biimiyle sonuna kadar

kullanamadndan, bakalarnn mutluluunu ya da mutsuzluunu durumun ortaya koyduu

tm trajik eleri de sergileyerek canl olarak aktaramadndan, rnein bir gz doktorunun
birdenbire kr oluunu izleyicilere nnda gsteremediinden, bu tavrn dnda kalp aka ve
her bakmdan vlesi bir davran sergilemi oldu.
Hkmet bile bir hafta iinde iki kez strateji deitirmekle, salgn konusundaki genel
dncenin giderek umutsuzlua dnmesinin kantn sergilemi oldu. Balangta, krleri ve
mikrop tayanlar belirli yerlere -iinde bulunduumuz akl hastanesi gibi- kapatarak felaketin
nlenebilecei dnlmt. Sonra, vakalarn nne geilemez biimde artmas, kabinenin
etkili yelerinin, resmi giriimlerin bu iin altndan kalkmak iin yeterli olamayacan, bunun
politik adan kt sonular vereceini, krleri ailelerin kendi yannda tutmalar, zaten
arapsana dnm olan trafii daha da berbat hale getirmemek iin sokaa salmamalar,
bylelikle de henz gzleri gren
Krlk
113/8
ve yaplan gven verici uyarlara pek aldrmayp, beyaz felaketin, tpk kem gz gibi, baklarn
temasyla getiine inanan insanlarn duyarllyla oynanmamas gerektiini dnmelerine yol
at. Gerekten de hznl, normal ya da neeli dncelere -insanlarda hl neeli dnce
kaldysa- dalm bir insan, kardan kendisine doru gelen birinin yz ifadesinin birden
deitiini, yznde mutlak bir dehetin tm izlerinin belirdiini grrse, ardndan da
kanlmaz olan o l, Kr oldum, kr oldum, ln duyarsa, o insann asab bozulmaz da
ne olur. Bu duruma sinir mi dayanr. En kts de aile bireylerinin, zellikle de fazla kalabalk
olmayan aile bireylerinin hepsinin ksa sre iinde kr olmalar, dolaysyla da ailede krlerle
ilgilenecek, onlar yneltecek, toplumun henz grme yetisini yi-tirmemi kesiminden
koruyacak kimsenin kalmamasyd, te yandan istedikleri kadar iyi baba, iyi anne, hayrl evlat
olsunlar, birbirlerine yardm edemeyecek durumda olduklar da apak ortadayd, bunu
yapacak olsalar, hani u nl tabloda birbirlerine tutunup hep birlikte yryen, hep birlikte
yere yuvarlanan, hep birlikte len krlerden farklar kalmazd.
Bu durum karsnda hkmetin elinde hibir seenek kalmamt, son hzla geri adm atp,
kullanlacak yaplar ve alanlar konusunda getirdii lleri geniletmek zorunda kald,
bylelikle, terk edilmi fabrika, ibadete kapal dinsel yap, kapal spor alan ve bo antrepo gibi
yerlerden ivedi olarak yararlanma yoluna gidildi, ki gn nce, bo arazilere sahra adrlar
kurmak sz konusuydu, diye ekledi gz siyah bantl yal adam. Balangta, en balarda,
birok hayr kurumu krlerle ilgilenecek, yataklarn yapacak, odalarn temizleyecek,
amarlarn ykayacak, yemeklerini yapacak, gzleri grenler iin bile, aksadnda yaam
ekilmez klan bu gibi hizmetleri grecek gnlller salamt. Bu zavall iyiliksever kiiler ksa
srede kr oluyorlard, ne var ki en azndan tarih onlarn yapt bu jestin gzelliini lmsz
klacakt. O gnlllerden buraya gelen oldu mu hi, diye sordu siyah bantl yal adam, Hayr,
diye yant verdi doktorun kars, hibiri gelmedi, Peki ya kent, trafik ne durumda, diye sordu,
kendi arabasn ve onu salk ocana gtren, sonra da burada gmd ofr anmsayan
birinci kr, Trafik tam bir kaos iinde, diye yant verdi gz siyah bantl
114
yal adam, sonra olaylarn ve meydana gelen kazalarn ayrntlarna geti. lk kez, bir otobs
ofr kalabalk bir caddede giderken direksiyon banda birdenbire kr olduunda, kazann
birok kiinin lmne ve yaralanmasna yol amasna karn kimse olaya gerekli nemi
vermedi, bunun nedeni, insanlarn benzeri olaylar kanksam olmasyd, buysa toplu tama
firmasnn halkla ilikiler sorumlusunu, kazann srcnn hatas sonucu meydana gelmekle
birlikte -bu elbette zcyd-, sonu olarak o zamana kadar kalbinden hi ikyeti olmam bir
insann birdenbire kalp krizi geirmesinden fark olmadn ileri srmeye itti. Firmamzn
alanlar, diye aklad sorumlu kii, periyodik olarak salk denetiminden geirildii gibi,
otobslerimizin mekanik ve elektrik sistemleri de periyodik olarak ok dikkatli biimde
revizyondan geirilmektedir, bu durum zaten neden-sonu ilikilerini dorudan ve ak seik
ortaya koyan bir raporda firmamza ait otobslerin en az kaza yapan otobsler olarak
belirtilmesiyle de kantlanmtr. Bu uzun aklama gazetelerde kt, ne var ki insanlarn
kafalarn basit bir otobs kazasndan daha fazla megul edecek eyler vard, ayrca, otobsn
rnein frenleri patlam olsayd, sonuta ortaya bundan daha kt bir durum kmazd. Zaten
iki gn sonra meydana gelen bir baka kazann gerek nedeni fren patlamasyd, ama dnya
yle kurulmutu ki, gerein ortaya kmas iin ou kez nce yalanlarla maskelenmesi

gerekiyordu, bu olayda da ofrn araba kullanrken kr olduu dedikodusu yayld. Gerekten

olup bitene kamuoyunu inandrma olana bulunamad ve bunun sonular da ortaya kmakta
gecikmedi, insanlar, bakalarnn kr olmas yznden lmek yerine, kr olmay beklemeyi ye
tuttuklarn syleyerek otobse binmekten vazgetiler. Bunun hemen ardndan yine ayn
nedenle meydana gelen, bu kez bo bir otobsn yapt bir nc kaza halkn zihniyetini
byk lde yanstan, O cehennemin iine girecek bir ben mi kaldm, gibi yorumlarn
yaplmasna yol at. Byle syleyenler aslnda ne kadar hakl olduklarn bilemezlerdi. Ksa
sre sonra, i hat seferi yapan bir uan iki pilotu birden ayn anda kr olunca, uak yere
aklarak yand, mrettebatla birlikte tm yolcular ld, oysa bu kez aracn mekanii ve
elektronik sistemleri kusursuz durumdayd, bunun byle olduu,
115
uaktan geriye kalan tek salam ey olan kara kutunun incelenmesiyle ortaya kmt. Bu
lde bir felaket, sradan bir otobs kazasyla karlatrlamazd tabii, sonuta iinde hl
birazck umut tayanlar o umutlarn da yitirdi ve bundan byle tm lkede hibir motor sesi
duyulmamaya baland, kk ya da byk, hzl ya da yava hibir tekerlek dnmedi. Eskiden
trafiin giderek arapsana dnmesinden yaknan insanlar, hareket halinde ya da duran
aralarn srekli yolunu kesmesi yznden ilk bakta ortalkta sersem tavuk gibi dolaan
yayalar, aralarn park edecek yer bulabilmek iin ortalkta dnp duran srcler, hepsi imdi
birer yaya olmu, eskiden yayalarn yaknd eylerden yaknmaya balamlard, srclere
zg alkanlklarn yerine getirip az dolusu kfrler ettiklerine gre, artk rahatlam
olmalar gerekirdi ama bundan byle kimse, en ksa mesafe bile sz konusu olsa ara
kullanmaya cesaret edemediinden, otomobiller, kamyonlar, motosikletler, hatta tngr mngr
giden bisikletler kentin iinde karmakark, korkunun mlkiyet duygusuna ar bast anda
urada burada terk edilmi olarak duruyordu. Bu gln gerein simgesi de, zerinde n
dingilinden yar ykseklie kadar kaldrlm bir otomobil duran vinti, vincin operatr
alrken, olaslkla bir anda kr oluvermiti. Herkesin durumu ktyd, krlerin-kiyse tam bir
felaketti, nk onlarn nereye gittiklerini, ayaklarn nereye bastklarn bilmelerine olanak
yoktu. Onlarn terk edilmi arabalara tek tek arpp bacaklarnda syrklar olutuunu, kiminin
yere dp alamaya baladn grnce, insann iini acma duygusu kaplyordu. Yardm edin
de ayaa kalkaym, diyordu kimi, kimi de iine dt umutsuzluk yznden kabalatndan
ya da doutan kaba olduundan, kendisine yardm eli uzatanlara kfrler savuruyordu, Rahat
brak beni, senin de sran gelecek, bunun zerine, yardm etmek isteyen kii korkuya kaplyor,
iyilikseverlii yznden kendini hangi tehlikeye attnn birdenbire bilincine vararak oradan
hzla uzaklap ortal kaplam kaln, beyaz sis tabakasnn iinde kayboluyor, belki birka
metre tede o da kr oluyordu.
te darda durumlar byle, diye bitirdi szn gz siyah bantl yal adam, stelik ben
btn olup bitenleri tam olarak bilemiyorum, size yalnzca iki gzmle grdklerimi akta116
ryorum ve szn burasnda durdu, biraz bekledikten sonra dzeltti, Hayr, iki gzmle deil,
benim zaten tek gzm vard, imdi o tek gze bile sahip deilim ya da bir gzm var ama bir
ie yaramyor, Siyah bant yerine neden camdan bir gz tamadnz size hi sormadm,
Neden cam gz tayacakmm, bunu bana aklayabilir misiniz, diye sordu gz siyah bantl
yal adam, Adet byle, cam gz daha estetik duruyor, stelik daha salkl, cam gz
karabilir, temizleyebilir, yeniden yerine takabilirsiniz, aznza taktnz bir protez gibi,
Elbette, kukusuz ama bugn iki gzn birden yitirmi -yani fiziksel olarak yitirmi demek
istiyorum- herkesin camdan iki gz sahibi olmas ne ie yarard, syler misiniz bana, Gerekten
de hibir ie yaramazd, Hepimiz srayla kr oluyorsak -ki bana yle geliyor- estetik neye
yarayacak, sala gelince, doktor, byle bir yerde hangi salktan sz edilebilir dersiniz, Belki
de her ey gerek kimliine krler dnyasnda kavuur, dedi doktor, Peki, ya insanlar, dedi
koyu renk gzlkl gen kz, Onlar da, nk artk onlar gren gz kalmam olur, Aklma bir
ey geldi, dedi gz siyah bantl yal adam, vakit geirmek iin bir oyun oynayalm, Oynad
eyi grmeden nasl oyun oynar insan, diye sordu birinci krn kars, Yapacamz ey aslnda
tam olarak oyun saylmaz, her birimiz kr olduumuz anda en son grdmz eyi
anlatacaz, Syleyeceklerimiz uygun olmayabilir, diye uyard bir ses, Oynamak istemeyen
oynamaz, nemli olan kafadan uydurmamak, Siz balayn, dedi doktor, yle yapacam, dedi
gz siyah bantl yal adam, ben kr gzme baktm srada kr oldum, Bu da ne demek,
ok basit, kr olan gzmn ii yanyor gibi gelmiti bana, bakmak iin band kardm, ite

tam o anda teki gzm de kr oldu, Eitici bir yk gibi, dedi kimin olduu bilinmeyen bir
ses, yok olduunu grmeyi reddeden bir gzn yks, Ben, dedi doktor, ortaya kan bu
salgn karsnda, gz hastalklaryla ilgili kitaplar kartryordum kendi evimde, son grdm
ey, kitabn zerinde duran ellerim oldu, Benim grdm son ey farklyd, dedi doktorun
kars, kocamn binmesine yardm ederken bir cankurtarann iini grdm, Ben bama geleni
daha nce doktora anlattm, dedi birinci kr, krmz kta durmutum, insanlar kardan
karya geiyordu, ite tam o srada kr oldum, sonra,
117
nceki gn len adam beni evime gtrd, onun yzn grmedim elbette, Bana gelince, dedi
ilk krn kars, grdm son ey mendilim oldu, evimdeydim ve alyordum, tam mendilimi
gzlerime gtrmtm ki kr oldum, Ben, dedi doktorun muayenehanesindeki sekreter kz,
asansre binmitim, dmeye basmak iin elimi kaldrdm ve birden grmez oldum, ne byk
bir bunalma dtm dnn, yukar m kacam, aa m ineceimi bilemez durumda
ierde kapal kaldm, kapy aacak dmeyi bulamyordum, Benimki daha basit oldu, dedi
eczac kalfas, insanlarn durup dururken kr olduklarn duymutum, ben de kr olsaydm
acaba nasl olurdu, dedim kendi kendime, bunu anlamak iin gzlerimi yumdum, yeniden
atmda kr olmutum, Bu da bir baka eitici yk sanki, dedi bilinmeyen ses, kssadan
hisse, kr olmak istersen, olursun. Sustular. teki krler yataklarna dnmlerdi, bunu
yapmak aslnda aslnda kolay bir i deildi, kendi yatak numaralarn biliyorlard ama batan ya
da sondan saymaya balarlarsa, birden yirmiye ya da yirmiden bire doru geriye sayarlarsa
kendi yataklarna geldiklerinden emin olabiliyorlard. Tekdze bir at gibi srp giden sayma
mrltlar sona erdiinde, koyu renk gzlkl gen kz bana geleni anlatt, Ben bir otel odasndaydm, zerimde bir erkek vard, szn burasnda sustu, orada ne yaptn, o anda her
eyi bembeyaz grdn sylemeye utanyordu, ne var ki gz siyah bantl yal adam sordu,
birden her eyi bembeyaz grdnz, deil mi, Evet, diye yant verdi gen kz, Belki de sizin
krlnz, bizimkiyle ayn deildir, dedi gz siyah bantl yal adam. Geriye yalnzca oda
hizmetisi kalmt, Yataklardan birini yapyordum, bir gen kadn biraz nce kr olmutu,
araf havalandrp serdim, kenarlarn gerektii gibi yerletirdim ve iki elimle svazlayarak
dzeltirken grmez oldum, araf nasl dzelttiimi anmsyorum, ok yava, serdiim araft,
yorgan klf deil, diye bitirdi, son sylediinin zel bir nemi varm gibi. Herkes grd en
son nn yksn anlatt m, diye sordu gz siyah bantl yal adam, Baka kimse
kalmadysa ben de kendiminkini anlatacam, dedi kimsenin tanmad ses, Kaldysa sizden
sonra anlatr, siz kendi yknz anlatn, Benim en son grdm ey bir tabloydu, Bir tablo,
diye yineledi gz siyah bantl yal adam, peki nere118
de, Bir mzeye gitmitim, zerinde kargalar uuan bir buday tarlas, serviler ve baka
gnelerin paralarndan olutuu izlenimini veren bir gnein resmedildii bir tabloydu, O
tablonun bir Hollandal tarafndan yapldndan eminim, Ben de yle sanyorum, ama bir de
yere gmlmekte olan bir kpek vard, zavall kpek yar beline kadar topraa gmlmt,
Ha, ona gelince, olsa olsa bir spanyol tarafndan resmedilmi olabilir, o s-panyoldan nce bir
kpei o durumda hi kimse resmetmemi-ti, ondan sonra da kimse etmeye kalkmad,
Olabilir, ayrca bir de kuru ot ykl, iki atn ektii, rma geen araba vard, Sol tarafta da bir
ev, Evet, yleyse o ressam bir ngiliz, Olabilir, ama ben yle olduunu sanmyorum, nk
tabloda, kucanda ocuk olan bir kadn da vard, Kucanda ocuk olan kadnlar, onlarn
resmini yapm birok ressam var, Doru, bunu ben de fark etmitim, Benim anlamadm ey,
birbirinden bu kadar farkl figrlerin ve ressamlarn tek bir tablonun zerinde ayn anda
bulunmas. Ve yemek yiyen insanlar da vard, Sanat tarihinde le yemei, ikindi kahvalts,
akam yemei gsteren o kadar ok tablo var ki, yalnzca bu aklama ile orada yemek yiyen
insanlarn kim olduklarn karmak olanaksz, Bu insanlar on kiiydiler, Ha, o zaman kolay,
devam edin siz, Bir de ok uzun sar salar olan, denizde yzen bir kabuun zerinde duran
plak bir kadn vard, evresinde de ok iek vard, Bir talyan tabii, Ve bir sava sahnesi,
Yemek sahneleri ve kucanda ocuk tutan anneler gibi, bu aklama da tabloyu yapan
ressamn kim olduunu bilebilmek iin yeterli deil, ller ve yarallar vard, Bu doal, er ya da
ge btn ocuklar lr, askerler de, Ve rkm bir at, Gzleri yuvalarndan frlam,
Tamamen yle, Atlar yledirler, peki, sizin tablonuzun iinde daha baka hangi tablolar vard,
Bunu anlamaya zaman bulamadm, tam ata bakarken kr oldum, Korku, insan kr eder, dedi
koyu renk gzlkl gen kz, Haklsnz, gzlerimiz grmemeye balamazdan nce bizler zaten

kr olmutuk, korku bizi kr etmiti, ayn korku yznden krlmz srp gidecek, Konuan
kim, dedi doktor, Bir kr, diye yant verdi ses, sradan bir kr, buradakiler gibi. Bunun zerine,
gz siyah bantl yal adam sordu, Krln tam olarak var olabilmesi iin, ka kiinin kr
olmas gerekir. Bu soruya kimse yant veremedi. Koyu
119
|!"
renk gzlkl gen kz, ondan radyosunu amasn istedi, haber saati gelmiti belki. Haberler
daha sonra okundu, krler o zamana kadar biraz mzik dinlediler. Derken, kouun kapsnda
bir sr kr belirdi, ilerinden biri, Gitarm getirmediime o kadar zlyorum ki, dedi.
Haberler i ac deildi, yaknda bir ulusal birlik ve esenlik hkmeti kurulacandan sz
ediliyordu.
120
Balangta, burada henz bir avu kr varken, birbirine yabanc insanlarn aralarnda iki- laf
etmesinin kader yolda olmalarna yettii, iki- laf daha edince yaptklar tm hatalar -bazs
ok byk de olsa- karlkl baladklar, hatalar o anda balanmasa bile, birka gn sabrla
beklemenin bunun iin yeterli olduu dnemde, alld zere bizim doal gerekseme
dediimiz eyi ivedi karlamak, bylelikle de bedenlerini rahatlatmak iin bu zavall insanlarn
her defasnda neler ektiklerini izliyorduk. Her eye karn, kusursuz eitim alm insanlara ne
kadar az rastlandn bilerek, ayrca, utanma duygusuna en ok sahip olanlarn bile ufak tefek
kusurlar bulunabileceini de teslim ederek, burada ilk karantinaya alnan krlerin,
insanolunun doasndaki dklama gereinin onun srtna zorunlu olarak ykledii ha
bilinli ya da bilinsiz, yine de onurla tadklarn kabul etmemiz gerekir. Ama imdi, yerlerde
yatan krleri saymazsak, btn yataklarn iki yz krk tane igal edildii u durumda,
karlatrma, imgeleme ve eretileme bakmndan ne kadar zengin ve yaratc olursa olsun
hibir imgelem, burada dalar gibi biriken pislikleri gerektii gibi betimleyemez. Sz konusu
olan, yalnzca cehennemde iine gnahkr ruhlarn atld o iren inlerden fark olmayan
tuvaletlerin ksa srede ald durum deil, kimi insanlarn bakalarna kar yeterince saygl
davranmamas ya da baz kiilerin birdenbire fena halde sktklarnda koridorlar ve daha
baka yerleri ksa srede kenefe dntrmeleri ve ara sra aresiz olarak bavurulan bu
davranlarn giderek adet haline getirilmi olmas. Sz edilen umursamaz kiiler ya da 'altn
tutamaz'lar, Bu yaptm eyin
121
hi nemi yok, nasl olsa kimse beni grmyor, diye dnyor, daha uzaa gitmeye gerek
duymuyorlard. Tuvaletlere ulamak her bakmdan olanaksz hale gelince, krler tm bedensel
dklarn avluya brakmaya baladlar. Yap olarak incelikli ya da aldklar eitim dolaysyla
incelmi kiiler, Tanr'nn kutsal gnn karnlarn bastrarak ya da bacaklarn skarak
kendilerini tutmakla geirip vaktin gemesini bekliyor, gece olduunda da -koulardaki
insanlarn ou uyumaya balaynca gece olduunu varsayyorlard-, avluda kendilerine otuzkrk santimetre karelik bir alan bulabilmek iin yola koyuluyor, bunu, binlerce kez inenmi
boklardan oluan bir halya dnen ok geni bir alanda yapyor, stelik bunun iin onlara
sonsuz byklkteymi gibi gelen, kerteriz noktas olarak yalnzca, vaktiyle burada kalan akl
hastalarnn gvdelerine acmaszca zarar verdii tek tk aa ile daha imdiden dzlemi,
lleri ancak rten hafif tmseklerin bulunduu avluda kaybolma riskini gze alyorlard.
Hoparlrdeki ses gnde bir kez, her zaman gn bitiminde, ayn saate kurulmu bir alar saat
gibi, artk herkesin ezberledii nerileri ve yasaklar yineliyor, temizlik malzemelerinin dzenli
olarak kullanlmasnn nemini belirtiyor, bu malzemeler eksildiinde gerekli yere haber
verilebilmesi iin her kouta bir telefon bulunduunu bildiriyordu, ne var ki burada gerekten
gerek duyulan ara, ortala yaylm boklar temizleyecek gl bir arazz, sonra, musluklar
ve su donanmlarn onarp alr hale getirecek bir onarmc ordusu, sonra da su,
kanalizasyonlara gitmesi gereken eyleri oralara tayacak bol bol su, bunlarn dnda da
acma duygusu, gz, basit gzler, bizi bir yerlere gtrecek, bize rehberlik edebilecek bir
yardm eli, bize, u taraftan, diyecek bir ses. Bu krler, onlara yardm etmeyecek olursak
yaknda birer hayvana dnecek, iin daha da kts, kr hayvanlara dnecekler. Bunu
syleyen, tablolardan ve dnyaya zg imgelerden sz eden o yabanc ses deil, doktorun
karsyd, baka deyile, gecenin ortasnda kocasnn yanna yatm, ban onunla ayn yasta
koyarak unlar sylyordu, Bu deheti ortadan kaldrmann bir aresini bulmak gerek, artk

katlanamyorum, grmez gibi davranmay srdremem, Bunun sonularn dnmelisin, bunu

yaptnda herkes seni kendi klesi, her eye koan bir hizmeti
122
yapmaya alacak, her konuda her eyle ilgilenmek zorunda kalacaksn, senden kendilerine
yemek vermeni, onlar ykaman, yataklarna yatrman, uraya ya da buraya gtrmeni,
burunlarn silmeni, gzyalarn dindirmeni isteyecek, uyurken bara ara seni uykundan
uyandracak, gecikirsen hakaretler edecekler, yi ama bu zavalllar gzlerimle grmeyi
srdrmemi, her zaman gzmn nnde olmalarna, buna karn onlara hibir yardmda
bulunamamaya katlanmam benden nasl isteyebilirsin, Sen zaten gereinden fazlasn
yapyorsun, Gsterdiim tm aba, gzlerimin grdn onlardan saklamak olduuna gre,
onlar iin ne yapyor saylabilirim ki, Kimi insanlar gzlerin grd iin senden nefret
edecektir, krln bizi daha iyi birer insan kldn sanma, Daha da kt klmad, Biz doru
yoldayz, bunu anlamak iin, sra yemek datmna geldiinde ne olup bittiini grmen yeter,
ok doru, gzleri gren kii, yiyeceklerin buradaki herkese paylatrlmas iini stlenebilir,
bunu iyi niyetle ve hakkaniyetle yapabilirdi, bylece protestolar kesilir, beni deli eden
ekimeler sona ererdi, iki krn birbiriyle kavga etmesini grmenin ne demek olduunu
anlayamazsn sen, insanlar arasndaki kavga yle ya da byle bir tr krlktr, Bu sylediin
farkl bir ey, Doru olduuna inandn eyi yapabilirsin, ama bizlerin kr olduumuzu, gzel
konumasn bilmeyen, acma duygusu olmayan sradan birer kr olduumuzu unutma, iyi
yrekli krlerin acma dolu pitoresk dnyas yok artk, onun yerine, tam anlamyla kat,
acmasz ve amansz bir krler dnyas var, Neler grmek zorunda kaldm bir bilebilseydin,
gzlerinin grmemesini isterdin, Sana inanyorum ama buna gerek yok, ben zaten krm,
Bala beni sevgilim, bir bilebilseydin, Biliyorum, biliyorum, benim yaamm insanlarn
gzlerinin iine bakmakla geti, gz belki de insan bedeninin iinde hl bir ruh barndran tek
uzvudur ve insanlar gzlerini yitirdiklerinde... Yarn onlara gzlerimin grdn
syleyeceim, Bunu sylediine piman olmazsn umarm, Evet, bunu onlara yarn
syleyeceim, duraklad ve sonra ekledi, O zamana kadar ben de onlarn dnyasna katlmazsam tabii.
Beklenen ey bu kez de gereklemedi. Doktorun kars, adeti olduu zere ertesi sabah
erkenden uyandnda, gzleri
123
eskiden olduu gibi her eyi prl prl gryordu. Koutaki krlerin hepsi uykudayd. Onlara
haberi nasl vereceini dnd, hepsini bir araya toplayp pat diye mi, yoksa bbrlenmeden,
utanp sklarak m sylemeliydi, bylesi daha iyi olurdu herhalde, kr olmadn onlara bunu o
kadar da nemsemediini sezdirerek anlatabilir, rnein, Dnn biraz, bu kadar krn
arasnda benim grme yetimi koruduuma kim inanrd, diyebilirdi ya da gerekten krm de,
sonradan gzleri birdenbire alm gibi davranrd -bylesi belki daha iyiydi-, bu bir bakma
tekilere biraz umut vermek olurdu, Madem ki o yeniden grmeye balad, derlerdi, gnn
birinde belki biz de yeniden grrz, ama Madem ki yle, defolup gidin buradan, da
diyebilirlerdi, o da onlara, kocas olmadan gidemeyeceini, nk ordunun, karantinaya
alnm bir yerden kimsenin kmasna izin vermediini sylerdi, o durumda da orada kalmasn
zorunlu olarak kabul ederlerdi. Krler, kt yataklarnn iinde saa sola dnp duruyorlar, her
sabah yaptklar gibi, barsaklarndaki gazlar boaltyorlard, buna karn, ierideki hava
giderek le gibi kokmaya balamad, doyum noktasna ulamt kukusuz. eride
tuvaletlerden dalga dalga yaynt halinde gelen ve insan kusacak gibi yapan ok kt bir koku
yoktu yalnzca, bedenleri srekli terleyen, srtlarnda, ykanamadklar ve su olsa bile kendi
kendilerine ykanmay beceremeyecekleri iin giderek daha da partallap kirlenen giysiler
tayan ve ou boka bulam yataklarda yatan iki yz elli kii vard. Dularn ou bozuk,
kanalizasyonlar tkalyken, dolaysyla da deliklerden geri gelen pis sular du teknelerinden
dar taarak yaylp kori-dorlardak talarn arasna, atlaklarna szarken, uraya buraya
braklm birka sabun, amar suyu, deterjan neye yarard. Doktorun kars kukuya
kaplarak, ne byk bir lgnlk bu benim yaptm, diye dnd, beni kendilerine hizmet
etmeye zorlamasalar bile -bundan hi emin deilim ben zaten dayanamam, her eyi
ykamaya, her yeri temizlemeye girieceim, gcm bunlar yapmaya ne kadar yeter Tanr
bilir, bu tek kiinin altndan kalkabilecei bir yk deil. Balangta sarslmaz gibi grnen
kararll, szlerden artk eyleme geme zamannn geldii u anda, burun deliklerini dolduran,
gzlerini rahatsz eden irkin gerek karsnda giderek zayflamaya, dalmaya

124
balyordu. Korkan tekiyim ben, diye mrldand fke iinde, kr olsaydm, misyonerlere zg
bu dncelerin tuzana dmezdim. Aralarnda eczac kalfasnn da bulunduu kr ayaa
kalkm, giri blmnde birinci yatakhanenin nne braklan yiyeceklerden bu yatakhanenin
payna deni almaya gidiyordu. Datmn gren gzlerle yapld gibi yaplamadn
sylemeye gerek yok, gerekten de gzlen grmedii iin, tek bir kutuyu ardklarnda
krlerin en batan balayarak kutular yeniden saymalarn, ilerinden birinin tekilerden daha
kukucu olduu iin kimin ne kadar gtrdn renmeye kalkmasn izlemek, sonunda her
zaman birbirleriyle tarttklarn, itiip kaktklarn, birbirlerine kanlmaz olarak krle-meden
tokat salladklarn grmek gerekten yrek paralaycyd. Kouta imdi herkes uyanm,
kahvalt payn bekliyordu, bu konularda deneyim kazandklarndan, olduka uygun bir datm
biimi oluturmulard, yiyeceklerin hepsini nce kouun dip blmne, doktorla karsnn,
koyu renk gzlkl gen kzn ve boyuna annesini isteyen kk ocuun yataklarnn olduu
yere getirip koyuyorlar, sonra, girie en yakn yataklardan balayarak sadan birinci, soldan
birinci yatak, daha sonra sadan ikinci, soldan ikinci yatak olmak zere ikier ikier, itiip
kakmadan, az dala yapmadan gidip oradan alyorlar ve bu bylece srp gidiyordu,
datm daha ok zaman alyordu, bu doru, ne var ki rahat ve huzurlu yaplmas bu gecikmeyi
dnlyordu. En batakilere, yani en yakndakilere, yiyecekler ellerinin altnda olanlara sra en
son geliyordu, ehla ocuun dnda tabii, o her zaman, koyu renk gzlkl gen kz daha
kendi payn almadan yemeini yemi oluyordu, dolaysyla gen kzn paynn bir blm de
hi amakszn ocuun kursana gidiyordu. Krlerin hepsinin ba kapya dnkt ve
arkadalarnn ayak sesini, yk tayan krlerin o kararsz, ok farkl ayak sesini bekliyorlard,
bununla birlikte birden duyduklar, bekledikleri ses deil, koar adm gelen ayak sesleri oldu,
oysa byle bir davran, admlarn nereye doru atacan tam kestiremeyen insanlar iin
byk bir yreklilik saylrd. Soluk solua kalm haberciler kapda belirdiinde
syleyebildikleri tek ey, Darda ne oldu ki byle tela iinde kotunuz, oldu. Beklenmedik
haberi ierdekilere hemen ulatrmak iin,
125
kr ayn anda kapdan ieri girmek istiyordu, Yiyeceklerimizi alp buraya getirmemize engel
oldular, dedi ilerinden biri, tekiler de onun sylediini yineledi, Bize engel oldular, Kim oldu,
askerler mi, Hayr, krler, Hangi krler, burada hepimiz krz, Kim olduklarn bilmiyoruz, dedi
eczac kalfas, sanrm hep birlikte en son gelenlerdendi, Peki, nasl olur da yiyeceinizi alp
gtrmenize engel olurlar, diye sordu doktor, imdiye kadar bu konuda en kk bir sorun bile
kmamt, Artk bitti, diyorlar, karnn doyurmak isteyen bundan byle parasn deyecek.
Yatakhanenin her yanndan protestolar ykseldi, Olmaz yle ey, Yiyeceimizi elimizden
alyorlar, Hrsz etesi, Utan verici ey, krlere kazk atan krler, dnebiliyor musunuz,
byle bir eye tank olacam yaamm boyunca aklma gelmezdi, avua gidip ikyette
bulunalm. Daha kararl biri, kendi paylarna deni hep birlikte gidip almay nerdi, Kolay
olmaz bu, dedi eczac kalfas, grup oluturduklar izlenimini aldm, en kts silahlar var, Silah
m, ne silah, En azndan sopalar var, bana salladklar sopa yznden hl kolum aryor, dedi
bir bakas, Bu ii dosta zmlemeye alacaz, dedi doktor, sizinle gelip o insanlarla
konuacam, bir yanl anlama olmal, Evet, ben de sizin gibi dnyorum, doktor, ama
takndklar tavr grnce, onlar inandrmanz ok zor olacak gibi geliyor bana, Yine de onlarla
grmemiz gerek, byle elimiz kolumuz bal duramayz, Ben de seninle geliyorum, dedi
doktorun kars. Kk grup koutan kt, kolu aryan ve grevini yaptn dnen krn
dnda, o, kouta kalp tekilere bandan geen serveni anlatt, Yiyecekler iki adm temizdeydi ama onlar etten olumu bir duvar koruyordu, diyor, hem de sopalarla, diye srarla
yineliyordu.
Sk bir grup oluturup, teki koularda kalan krlerin arasndan kendilerine yol aarak
ilerlediler. Girie vardklarnda doktorun kars, onlarla diplomatik bir grme yapmaya olanak
bulunmadn, bunun hibir zaman gerekletirilemeyeceini hemen anlad. Giri blmnn
ortasnda, birtakm krler, ellerinde sopalarla ve sng ya da karg gibi ileri uzattklar karyola
demirleriyle yiyecek kasalarnn evresini sarm, kendilerini umutsuzca kuatan krlere kar
direniyordu, krlerden bazlar, ellerini kollarn kendilerine siper ederek, bir aklk, ted126
birsizlik yznden kapatlmam bir gedik bulma umuduyla bu savunma hattn beceriksizce
delmeye alrken, bakalar, rakiplerinin bacaklarna dolanncaya kadar emekleyerek ilerliyor,

karn boluklarna sivri demirler batrlyor, tekmeleniyorlard. Krlemeden atlan kr daya

yiyorlard yani. Bu tabloda protestolar ve fkeli barmalar da eksik deildi tabii, Yiyecek
paymz istiyoruz, Ekmeimizi elimizden alamazsnz, Serseriler, Bu yaptnz irenlikten
baka bir ey deil, karabasan gryoruz sanki, saf ya da dncesiz biri, ii, Polis
armalyz, demeye kadar vardrd. Burada, iimizde belki polisler de vard, bildiiniz gibi,
krlk insanlarn ne mesleine, ne de igal ettii makama bakar, ne var ki kr bir polis ile
sonradan kr olmu bir polis arasnda fark vardr, tandmz iki polise gelince, onlar lm ve
byk glklerle gmlmlerdi. Kim olursa olsun bir otoritenin bu deliler evine gelip bozulan
bar yeniden kuraca, adaleti yeniden salayaca, dinginlii geri getirecei gibi sama
umuda kaplan kr bir kadn, ana kapya olabildiince yaklaarak havaya bard, mdat,
yiyeceklerimizi alyorlar. Askerlerde kap duvard, avuun buray denetime gelen bir
yzbadan ald buyruk kat ve kesindi, Birbirlerini ldrmeleri bizim iin daha iyi, hi
olmazsa saylar azalr. Kadnjcaz, eskiden burada kalan deliler gibi boazn yrtarcasna
barmay srdryordu, o da neredeyse delirmiti ama onunki yalnzca bunalmdan
kaynaklanyordu. Sonunda bouna bardn anlayarak sustu, hkrklar iinde geri dnd ve
ne tarafa yneldiini kestiremednden plak bann stne bir sopa yiyip boylu boyunca
yere uzand. Doktorun kars onu kaldrmak iin komak istedi ama ortalk yle karmt ki iki
adm bile atamad. Yiyecek paylarn istemeye gelen krler daha imdiden bozgun halinde geri
ekilmeye balam, ynlerini btnyle yitirmi, birbirlerine arpp tkezliyor, yerlere
dyor, ayaa kalkyor, yeniden dyorlard, ilerinden bazlar ayaa kalkmaya bile
davranmyor, yere yzst kapanp, aclar iinde, tkenmi, kahrolmu durumda ylece
kalyordu. Doktorun kars, haydut etesini oluturan krlerden birinin cebinden birden bir
tabanca kararak havaya dorulttuunu dehetle grd. Tabancadan kan mermi, tavandan
byke bir al tabakasnn kopup zavall insanlarn kafalarnda paralanmasna neden ol127
du, buysa panii daha da artrd. Kr adam bard, Kesin sesinizi, tek bir sz bile etmeyin,
iinizden biri sesini ykseltmey. kalkacak olursa ate ederim, cannz cehenneme, sonradan ?l
vah demeyin. Krler kmltsz kald. Tabancal adam konumasn srdrd, Size sylenen
eyden geri dn yok, bugnden balayarak yiyecek datmn biz yapacaz, kimse dar
kp payn aramaya kalkmasn, hepinizi uyaryorum, girie nbetiler koyacaz, buyruklara
kar kacak olursanz, sonularna katlanrsnz, u andan balayarak yiyecekler para ile
satlacak, karnn doyurmak isteyenin bunun bedelini demesi gerek, Neyle deyecek, diye
sordu doktorun kars, Sessizlik istiyorum dedim size, diye homurdand eli tabancal adam,
silahn saa sola sallayarak, imizden birisinin konumas gerek, nasl davranacamz bilmek
isteriz, yiyeceklerimizi nereden alacaz, hep birlikte mi, yoksa teker teker mi, Bu kadn
kurnazlk ediyor, dedi o gruptaki krlerden biri, onun bulunduu yne ate edersen, bir boaz
eksilmi olur, Grebilseydim, gbeinin ortasna oktan bir kurun skm olurdum. Sonra,
herkese seslenerek, imdi hemen yatakhanelerinize dnn, yoksa ate ederim, yiyeceklerinizi
ieri getirdiimizde, ne yapmanz gerektiini size syleriz, Peki, ya deme, diye sordu
doktorun kars, bir stl kahve ile bir biskvi bize kaa mal olacak, Bu kar gerekten
kanyor, dedi ayn ses, Brak sen, ben onunla ilgilenirim, dedi teki ve sesinin tonunu
deitirerek, Her kou aralarndan iki sorumlu seecek, bu kiiler para edecek teberiyi,
zerinizde bulunan para, mcevher, yzk, bilezik, kpe, saat gibi her trl deerli eyay
toplamakla grevli olacak ve bunlar bizim bulunduumuz, sol taraftaki nc koua
getirecekler ve size bir dost nasihati, bize numara yapmaya kalkmayn, iinizden bazlarnn
zerindeki deerli eyalardan bir blmn saklayacan biliyoruz, inann bana bu ok kt bir
fikir, bize getirdikleriniz gzmze yeterli gzkmezse, o zaman yapacanz ey ok basit
olacak, yemek falan yemeyecek, kt paralarnz inemekle ve teki eyalarnz da
kemirmekle yetinip eleneceksiniz. Sa taraftaki ikinci yatakhaneden bir kr sordu, Peki nasl
olacak, elimizdeklerin tmn bir defada m vereceiz, yoksa yiyecek aldka m deme
yapacaz, Anladma gre, kendimi iyi ifade edememiim, dedi eli tabancal adam gle128
rek, nce deyecek, sonra yiyeceksiniz, sizin sylediinize gelince, yani yediinizin parasn
demeye gelince, bu ok karmak bir muhasebeyi gerektirir, en iyisi demeyi bir defada
yapmak, bu sayede biz de sizlerin ne kadar yiyecei hak ettiinize karar verebileceiz, ama
sizi bir kez daha uyaryorum, ne olursa olsun elinizdekleri bizden gizlemekten saknn, nk
bu size ok pahalya mal olur, sonradan size kar drst davranmadmz sylemek

istemiyorsanz, elinizde avucunuzda ne varsa bize verin, daha sonra yapacamz sk denetim
srasnda en kk bir ey bulursak, vay halinize, imdi hepiniz defolup gidin buradan, hem de
abuk. Elini kaldrp bir kez daha havaya ate etti. Tavandan bir para daha al dt. Ve sen,
dedi eli tabancal adam, senin sesini hi unutmayacam, Ben de senin yzn, diye yant
verdi doktorun kars.
Bir krn grmedii bir yz unutmayacan sylemesinin ne kadar sama olduunun kimse
farkna varmad. Krler olabildiince abuk geri ekilmiler, kapy aryorlard, ksa sre sonra
da birinci koutaki krler arkadalarm durumdan haberdar ediyorlard. Kulamza alnanlara
bakacak olursak, imdilik onlara ba emekten baka aremiz olduunu sanmyorum, dedi
doktor, iin en kts de silahl olmalar, Biz de silah bulabiliriz, dedi eczac kalfas, Evet,
aalarn dallarn koparabiliriz, uzanabileceimiz ykseklikte dal kaldysa tabii, bir de
becerebilirsek karyola demirlerini kullanabiliriz, ama onlarn elinde en azndan bir tane ateli
silah var, Ben bana ait olan hibir eyi o orospu ocuu krlere vermem, dedi bir ses, Ben de,
diye ona katld bir bakas, Tamam, ya hep birlikte veririz ya hibirimiz vermeyiz, dedi doktor,
Seeneimiz yok, dedi doktorun kars, stelik, bize orada dayatlan kuraln burada da geerli
olmas gerekir, demek istemeyen demez, bu onun hakk, buna karlk da karnn
doyuramaz, nk kendi karnn hibir biimde bakalarnn zararna doyuramaz, Hepimiz
vereceiz, hem de her eyimizi, dedi doktor, Peki, ya verecek bir eyi olmayanlar, dedi eczac
kalfas, O durumda olanlar da bakalarnn onlara verdikleriyle karnn doyurur, nk bir
bymzn dedii gibi, herkes yeteneinin elverdii lde, gerei kadar alr. Bir sessizlik
oldu, ardndan gz siyah bantl yal adam sordu, Kimi sorumlu seeceiz, Ben doktoru
seiyorum,
Krlk
129/9
dedi koyu renk gzlkl gen kz. Oylamaya gitmek gerekmedi, herkes ayn fikirdeydi. ki kii
olmamz gerekiyor, diye anmsatt doktor, gnll var m, diye sordu, Baka aday yoksa ben
varm, dedi birinci kr, ok iyi, yleyse toplamaya balayalm, bize bir torba, bir anta ya da
bir valiz gerekiyor, hangisi olsa i grr, Ben unu boaltabilirim, dedi doktorun kars ve hangi
koullar altnda yaayacan bilemediinden iine gzellik malzemeleriyle bir sr kvr zvr
doldurduu antay boaltmaya balad. Buraya baka bir dnyadan gelmi ieler, kutular ve
tpler arasnda sivri ulu uzun bir makas vard. O makas oraya koyduunu anmsamyordu
ama oradayd ite. Doktorun kars ban kaldrd. Krler bekliyordu, kocas birinci krn
yatana gitmi onunla gevezelik ediyordu, koyu renk gzlkl gen kz ehla ocua, yemein
gecikmeden geleceini sylyordu ve yerde, bir baucu masasnn arka tarafna doru itilmi,
zerinde kan lekeleri bulunan bir kadn ba duruyordu, koyu renk gzlkl gen kz onu
grmeyen gzlerden saklamak istemiti sanki. Doktorun kars makasa bakyor ve makasa
neden yle baktn dnyordu, nasl yle, yle ite, ama baknn nedenini sezemiyordu
bir trl, gerekten de avularnn iinde yatan o iki nikel bakl, sivri ve parlak ulu, uzun,
basit makas hangi nedeni gizliyor olabilirdi. Buldun mu, diye sordu kocas, Evet, dedi ve
arkasna gtrd teki eliyle makas saklarken, bo antay kocasna uzatt, Neyin var, diye
sordu doktor, Hi, diye yant verdi kadn, Grebilecein bir ey yok, sesim seni artm
olmal, hepsi bu, diyebilirdi pekl. Doktor, birinci krle birlikte o yne ilerleyip, duraksayan
elleriyle antay ald ve Neyiniz varsa hazrlayn, toplamaya balayacaz, dedi. Kadn, nce
kendi kolundaki, sonra kocasnn kolundaki saati kard, kulandaki kpeleri ald, yakut tal
kk yzn, boynunda tad altn zinciri, alyansn, kocasnn alyansn kard -bunlar
karmak zor olmad-, Parmaklarmz incelmi, diye dnd, kardklarnn hepsini antann
iine koydu, sonra sra paralara geldi, farkl deeri olan kt paralarla biraz bozuk paraya,
Hepsini koydum, dedi, Emin misin, diye sordu doktor, iyice bakn, stmzde tadmz
deerli saylabilecek eylerin hepsi bu kadar. Koyu renk gzlkl gen kz deerli eyalarn
hazrlamt bile, onlarn130
kinden fazla olarak iki bilezii, eksik olarak da bir tek alyans vard. Doktorun kars, kocas ile
birinci krn kendisine srtlarn dnmelerini, koyu renk gzlkl gen kzn ehla ocua doru
eilmesini bekledi, Beni annenmim gibi dn, diyordu gen kz, hem senin iin, hem de
kendim iin deme yapacam, doktorun kars daha sonra dipteki duvara kadar geriledi.
Orada, teki duvarlarda da olduu gibi, akl duran iviler, kancalar vard ve bunlar eskiden
burada kalan akl hastalarnn kimbilir hangi deerli eyalarn ya da fantezilerini asmaya

yaryordu. Eriebildii en yksek kancay seip makas ast. Sonra gelip yatana oturdu.
Kocasyla birinci kr ar ar kapya ynelmiler, sadan soldan kendilerine verilenleri
toplamak iin zaman zaman duruyorlard, baz krler, utan verici biimde soyulduklarn
syleyerek protesto ediyordu ve iin gerei de buydu, baka krler de ellerindekini, sonuta
bu dnyada mutlak olarak sahip olduumuz hibir ey bulunmadn dnr-cesine bir tr
umursamazlk iinde veriyordu ki, bu da ncekinden geri kalmayan ok nemli bir gerekti.
Toplamay bitirip kouun kapsna vardklarnda doktor sordu, Hepimiz her eyimizi verdik mi,
durumu kabullenmi birok ses, evet, dedi, geriye kalanlar sessizliklerini korudu, bunu yalan
sylemi olmamak iin mi yaptklarn zaman gelince reneceiz. Doktorun kars gzlerini
makasa doru kaldrd. O kadar yksekte, bir kancaya asl durduunu grmek onu artt,
makas oraya kendi elleriyle asan o deildi sanki, sonra iinin ta derininde bir yerde kendi
kendine, makas yanna alm olmakla ok iyi ettiini syledi, bundan byle erkeinin
sakallarn dzeltip onu daha dzgn grnl klabilecekti, nk, bildiimiz gibi, iinde
yaadmz koullarda bir erkein normal olarak tra olmas kesinlikle ok zordu. Gzlerini
kap ynne yeniden evirdiinde, iki adam koridorun loluunda kaybolmu, yiyecekleri
yemeklerin bedelini deme buyruu aldklar sol taraftaki nc koua doru ilerliyordu.
Bugnk yemein, yarnkinin de, belki de btn hafta yiyecekleri yemein, Peki, ya sonra, bu
sorunun yant yoktu, elimizde avucumuzda bulunanlarn hepsi bu antann iinde.
Allmn tersine koridorlar botu, genellikle byle olmazd, koutan ktnda insan
tkezler, birine arpar ve yere
131
derdi, kendilerine arplanlar svp saymaya balar, olmayacak kaba kfrler savururlar,
arpanlar da onlara ayn biimde karlk verir ma kimse bunun zerinde durmazd. nsanlarn
zaman zaman, boalmalar gerekir, zellikle de kr olanlarn. nde, ileride ayak sesleri ve
konumalar duyuluyordu, bunlar bir baka koutan ayn zorunluluu yerine getirmeye giden
sorumlular olmalyd. u bamza gelene bir bakn doktor, kr olduumuz yetmiyormu gibi,
bir de kr hrszlarn eline dtk, benim gerek yazgm buymu sanki, karma nce bir araba
hrsz kt, imdi de yemek hrszlar, stne stlk bu sonuncularn bir de silah var, Aradaki
en byk fark o silah, Evet, ama o silah sonsuza kadar dolu kalmayacak, Hibir ey sonsuza
kadar srp gitmez, ama iinde bulunduumuz durumda, srp gitmesi belki daha iyi, Neden,
nk silahn boalmas, birinin onu kullanmasn gerektirir, oysa biz imdiden yeterince insan
yitirdik, Katlanlmaz bir durumdayz, Durum buraya geldiimizden beri zaten katlanlmazd,
buna karn katlanyoruz, Siz iyimser bir insansnz, doktor, Ben iyimser deilim ve bu
yaadklarmzdan daha ktsnn olabileceini dnemiyorum, Bana gelince, ben, kt
yrekliliin ve ktln bir snn olabileceini hi mi hi sanmyorum, Belki de siz haklsnz,
dedi doktor, sonra, kendi kendine konuur gibi, Burada mutlaka her eyi deitirecek bir olayn
gereklemesi gerekiyor, dedi, vard bu sonuca belirli bir elikinin glgesi dm gibiydi,
nk sonuta ya bundan daha kt -durumlarla karlaacaklar ya da bundan byle her ey
dzelmeye balayacakt, tabii bunu dndrtecek belirtiler henz olmasa da. Kat ettikleri
yola, dndkleri' kelere baklrsa, nc koua artk ok uzak olmamalar gerekiyordu.
Doktor da, birinci kr de oraya hi adm atmamlard ama mantksal olarak binann iki
kanadnn tam bakml yaplm olmas gerekirdi, dolaysyla insan sa kanadn dzenini
biliyorsa, sol kanadn iinde de ynn kolaylkla bulabilirdi, bunun tersi de doruydu elbette,
kanatlardan birinde sola dnmeniz gerekiyorsa, tekinde saa dnmeniz ynnz bulmanz
iin yeterliydi. Sesler duydular, nlerinden gidenlerin sesleriydi kukusuz, Beklememiz
gerekecek, dedi doktor alak sesle, Neden, Koukiler kimin ne getirdiini tam olarak bilmek
isteyeceklerdir, geen zaman onlarn
132
umurunda deil, kahvaltlarn etti hepsi, aceleleri yok, le yemei vaktinin yaklam olmas
gerekir, O iki kiinin gzleri grseydi, bu yine de bir ie yaramazd, kollarnda artk saatleri bile
yok. eyrek saat sonra -yaklak bir-iki dakika farkla- dei toku sona erdi. ki adam, doktor
ile birinci krn nnden geti, konumalarndan anlaldna gre, ellerinde yiyeceklerle geri
dnyorlard, Dikkat et, yere drme, diyordu biri, te-kiyse mrldanyordu, Gtrdklerimiz
herkese yetecek mi bilmiyorum, Kemerlerimizi skacaz. Doktor, peinden gelen birinci krle,
elini duvar boyunca kaydrarak parmaklar kapnn kasasna deinceye kadar ilerledi, Biz
sadaki birinci koutanz, dedi. Bir adm daha atacakt ki baca bir engele arpt. Bunun,
yanlamasna konmu, tezgh grevi yapan bir yatak olduunu anlad, Dzeni iyi kurmular,

diye dnd, her eyi zenle dzenlemiler. Konumalar, ayak sesleri iitti, Ka kii
olabilirler, kars ona yaklak on kiiden sz etmiti ama daha fazla olma olasln da gz ard
etmemeliydi, nk onlar yiyecekleri almaya gittiklerinde hepsi binann giriinde deildi.
Tabancal adam elebayd, alayc sesiyle, imdi de sa taraftaki birinci yatakhanenin bize
getirdii hazineleri grelim bakalm, diyen o idi, sonra, alak sesle, ok yaknnda bulunduu
anlalan birine, Not al, dedi. Doktorun kafas karmt, bu da nesi, Not al, ne demek, diye
dnd, burada yaz yazan biri var demek ki, kr olmayan biri, bylelikle, grenlerin says
ikiye km oluyor, Tetikte olmamz gerekiyor, diye dnd, yarn br gn bu adam bizim
hi haberimiz olmadan yanmza yaklaabilir, doktorun dndkleri birinci krn
dndklerinden hi de farkl deildi, Bir tabanca ile bir gammazn insafna kaldk, bundan
byle bamz bile kaldramayacaz, diye dnyordu. erdeki kr, yani hrszlarn ba,
antay amt bile, alkn elleriyle iindeki eyay, paralar karyor, ne olduklarn
sylyordu, altn olan eya ile olmayan eyay da dokunarak ayrt edebiliyordu kukusuz, ayn
biimde, kt paralarla bozuk paralarn deerini de ayrt edebiliyordu, insann deneyimi varsa
bunu yapmak kolay tabii, ne var ki, birka dakika sonra doktorun dikkatsiz kula, ok zel bir
delme sesini ayrt etmeye balad ve bunun ne sesi olduunu hemen anlad, yan tarafta biri
krler alfabesiyle -anagliptik yaz da denen- yaz yaz133
yordu, aygtn sivri ucunun kaln kd delip alttaki madeni tabakaya vururken kard ayn
zamanda sar ve net ses duyuluyordu. Buysa, namusu ve vicdan kalmam krlerin arasnda
bir de normal kr bulunduu anlamna geliyordu, bu adam eskiden kr ad verilen insanlara
benzeyen bir krd yani, rastlant sonucu tekilerle ayn aa taklmt, avc onu ayrt etmeye
zaman bulamamt, Siz modern krlerden mi, yoksa modas gemi eski krlerden misiniz,
grememe biiminizi aklayn bakalm bize. Bu krler de amma ansl ha, Tanr onlara yaz
yazabilen, ayrca rehberlik de edebilecek bir kr gndermi, nk krlere zg eitim alm
bir kr bambaka biridir, deerine paha biilmez. Envanter karma ii sryordu, eli tabancal
adam bir-iki kez muhasebecinin dncesini ald, u para hakknda ne dnyorsun,
muhasebeci dncesini bildirmek iin, yapt ie ara veriyordu, Be para etmez, bu durumda
eli tabancal adam, Bunlardan daha fazla karsa, yemek yemek yerine oru tutarlar, diyordu
ya da muhasebeci, Gerek, diyordu, bu durumdaysa adamn yorumu, Drst insanlarla i
yapmak ne gzel, oluyordu.
Sonunda yatan zerine kasa yiyecek kondu, Aln bunlar, dedi eli tabancal adam.
Doktor kasalar sayd, tane yeterli deil, burada bizden baka kimse olmad zaman drt
tane veriyorlard, dedi, ayn anda tabancann buz gibi namlusunu boynunda hissetti, bir kr
olarak hi de kt nian almyordu dorusu. Her zrlaynda bir kasa eksik verdrteceim,
imdi defol, sana verilenleri al ve hl kursanza girecek bir eyler bulabildiiniz iin Tanrna
dua et. Doktor mrldand, Tamam, kasalardan ikisini kavrad, tekini de birinci kr ald ve bu
kez kendilerini koua gtren yolu daha ar admlarla -nk yk tayorlard- yeniden kat
ettiler. Grnte bo olan giri blmne vardklarnda doktor, Byle bir frsat bir daha hi
yakalayamayacam, dedi, Ne demek istiyorsunuz, diye sordu birinci kr, Tabancasn
boynuma dayad, ekip elinden alabilirdim onu, Riskli olurdu, O kadar da deil, ben tabancann
nerede olduunu biliyordum, o benim ellerimin nerede olduunu bilemezdi, Yine de riskli
olurdu, O anda onun benden daha kr durumda olduundan eminim, bunu dnememekle
ok yazk ettim ya da dndm
134
ama dndm yapmaya cesaret edemedim, Peki, ya sonra, dedi birinci kr, Ne sonras,
Diyelim ki gerekten de elinden silah aldnz, onu kullanmaya cesaret edebileceinizi hi
sanmyorum, Bizi iinde bulunduumuz durumdan kurtaracana emin olsaydm, evet,
kullanrdm, Ama emin deilsiniz, Hayr, aslnda emin deilim, yleyse, silahlarn kar tarafta,
onlarn elinde kalmas daha iyi, tabii bize saldrmak iin bu silahlan kullanmadklar srece,
Birini silahla tehdit ettiinizde ona zaten saldrm olursunuz, Tabancasn elinden alm
olsaydnz, gerek sava ite o zaman balam olurdu ve biz byk bir olaslkla o tabancay
hibir zaman kullanamazdk, Haklsnz, dedi doktor, bu olaslklarn hepsini dnm gibi
davranacam, Bana biraz nce sylediinizi anmsayn, doktor, Ne demitim size, Mutlaka bir
olayn gerekleeceini sylemitiniz, O olay oldu bitti, bana gelince, ben bundan
yararlanamadm, Hayr, olacak olan o deil, baka bir ey.

Koua girip onlara sunabilecekleri birazck yiyecei masann zerine koyduklarnda, kimi
krler, doktorla birinci kr kar kp daha fazlasn istemedikleri iin sulad, oysa krleri
temsil etmek zere bu amala seilmilerdi. Bunun zerine, doktor orada olup bitenleri
aklad, muhasebe tutan kr, elinde silah olan krn yapt kabalklar, tabii tabancay da
anlatt. Durumdan memnun olmayanlar seslerini alaktlar ve sonuta, kou karlarnn
savunulmasnn emin ellerde olduu dncesine onlar da katld. Sonunda, getirilen
yiyeceklerin datm yapld, krlerden biri sabrszlananlara, birazck da olsa bir eyler
attrmann, hi yiyememekten her zaman daha iyi olduunu, stelik geip giden saatleri
dnecek olurlarsa, le yemeinin birazdan gelmesi gerektiini syledi, in asl kzlacak
yan, hani u tam ala alacakken len o nl eein durumuna dm olmamz, dedi bir
bakas. tekiler bu akaya dudaklarnn ucuyla glmsediler, ilerinden biri, O zavall eein,
ld na kadar leceini aklna getirmedii doruysa, bu hi de kt bir dnce deil, dedi.
135
10
Gz siyah bantl yal adam, abuk bozulur oluu ve herkesin bildii gibi, yararl kullanm
sresinin kstll yznden tanr radyonun yiyecek karl verilecek deerli eya listesine
girmeyeceini dnm, radyonun kullanlabilirliini nce iinde pil olmasna, sonra da bu
pillerin dayanma sresine balamt. kan bouk seslere baklrsa, o kk kutudan bundan
byle pek bir ey beklememek gerektii ortadayd. Dolaysyla, gz siyah bantl yal adam
ana haber bltenlerini bundan byle yksek sesle dinlememeye karar verdi, bu karan sol
taraftaki nc kouta kalan krlerin farkl bir amala mutlaka bana eceklerinden
korkmaktan ok -aygtn maddesel deeri yznden deil, bir deeri olmad, ok ksa bir sre
sonra da hi kalmayaca yukarda aklanmt-, o anda ok yksek olan kullanm deeri
dolaysyla almt hi kukusuz, ayrca, tabancann bulunduu yerde byk bir olaslkla pil de
bulunurdu. Gz siyah bantl yal adam evresindekilere, haberleri bundan byle yatanda,
ban yorgann altna iyice gmerek dinleyeceini, ilgin bir haber duyduu anda da bunu
onlara ileteceini duyurdu. Koyu renk gzlkl gen kz, hi olmazsa ara sra biraz mzik
dinlemesine izin vermesini rica etti, Mziin varln yalnzca unutmamak iin, diyerek kendini
hakl gstermeye kalkt, ne var ki yal adam, nemli olan darda neler olup bittiini
renmek, mzik dinlemek isteyen, bunu kafasnn iindeki mzikleri anmsayarak yapabilir,
bellek denen ey bunun iin var, diyerek kesinlikle dn vermedi. Gz siyah bantl yal adam
haklyd, radyodan dinlenen mzik, ancak kt bir annn yapabilecei gibi, insann kulak
zarlarn trmal136
yordu, bu yzden de haber saatini beklerken ses dmesini olabilen en dk dzeyde
tutuyordu. Haberler balaynca da sesi biraz ap, sylenenlerin tek bir hecesini karmamak
iin kulak kesiliyordu. Sonra, haberleri kendi ifadesiyle zetleyerek en yakndaki komularna
aktaryordu. Bylece haberler yataktan yataa bir alcdan tekine geerken, aktarlan bilginin
nemi her alcnn iyimserlik ya da ktmserlik derecesine gre artm ya da eksilmi olarak,
yava yava kouu dolayordu. Sz konusu aktarm, spikerin sesi kesilip gz siyah bantl
yal adam artk bilgi ilet/nemeye balayncaya kadar srd. Bu durum, radyo arzaland ya
da piller bittii iin meydana gelmemiti, yaam deneyimi ve insan yaamlar zamana egemen
olunamayacan ak seik kantlyordu, bu kk aygt daha uzun sre dayanmayacaa
benziyordu ama spikerin sesi radyo kadar da dayanmad. Merakl krlerin hain basks altnda
geen bu ilk gn boyunca gz siyah bantl adam vaktini haberleri dinleyip evresine
aktarmakla geirmi, iyimser resmi kehanetlerin ak seik yanlln kendi iradesiyle gz ard
etmiti ve gecenin bir hayli ilerlemi u saatinde ban yorgann altndan kararak, radyonun
iindeki pillerin artk iyice zayflam olmas yznden, spikerin ok zayf kan sesini
duyabilmek iin kulan hoparlre yaptrmt, birden adamcazn, Kr oldum, diye
bardn, ardndan mikrofona sert bir cismin arptn, birtakm karmak seslerin,
barmalarn ktn duydu, sonra da birden sessizlik oldu. Aygtyla yakalayabildii tek
istasyon susmutu. Yal adam, sesin geri gelmesini, haberlerin devamn bekiiyormu gibi,
lm sessizliine gmlm kk kutuyu kulana yapk tutmaya uzun sre devam etmiti.
Bununla birlikte, aygttan artk ses kmayacan seziyor, hatta biliyordu. Beyaz felaket
yalnzca spikeri kr etmemiti. Havada uuan tozlar gibi yaylarak ksa srede radyo
istasyonundaki tm personele de srayla bulamt. Gz siyah bantl yal adam bunun
zerine elini gevetti ve radyo yere dt. O anda, ipten kazktan kurtulmu krler gizlenen

mcevherleri aramak iin yatakhaneyi basmlar da portatif radyolar deerli eya listesine
neden almadklarna mantkl bir kant bulmular duygusuna kaplmt. Gz siyah bantl yal
adam, iinden geldii gibi doya doya alayabilmek iin yorgann bana ekti.
137
Kou, zayf ampullerin sarms kirli nda giderek derin bir uykuya dald, gn boyunca
n yemek yendiinden bedenler rahatlamt - buysa uzun sreden beri pek seyrek
gereklemiti. Bu byle srecek olursa, sonunda kanlmaz olarak bir kez daha, en byk
ktlklerin bile, iinde o ktle sabrla katlanmamza yetecek kadar iyilik barndrd
sonucuna varacaz, buysa iinde yaadmz koullara aktarldnda, ilk bata yaplan kayg
verici ngrlerin tersine, yiyeceklerin toplayc ve datc bir rgtn elinde bulunmasnn,
yaam savamn -inatlklar yznden a kalma pahasna- kendi olanaklaryla srdrmeyi
yeleyen baz idealistlerin yaknmalarna karn, sonuta olumlu yanlarnn da olduu anlamna
geliyor. Her koutaki krlerin ou, pein deme yapann sonunda her zaman kt hizmet
aldn gz ard edip yarnlarndan kayglanmay kestii iin yumruklar skl ml ml
uyuyordu. Geriye kalanlar da, yaadklar aalanmalara bou bouna onurlu bir zm
aramaktan yorgun dm durumda, bugnden daha iyi, daha zgr, hi olmazsa bolluk
uakmndan daha zengin gnler yaayacaklar umuduna yava yava sarlarak uykuya daldlar.
Sa taraftaki ilk kouta uyumayan tek kii doktorun karsyd. Yatann zerine uzanm,
kocasnn ona anlattklarn, bir an iin, hrsz krler arasnda gren ve casus olarak kullanlma
olasl olan birinin bulunduunu sylemesinin onda uyandrd dnceleri kafasnn iinde
eviriyordu. Bundan ona daha sonra sz etmemi olmas tuhaft, hani olur ya, karsnn
gzlerinin grdn unutmutu sanki. Bu dnce aklna taklmt ama sesini karmad, o
gerei onun yzne vurmak istemedi. Onun yapamayaca eyi ben yapabilirdim, Neyi, diye
soracakt kocas, anlamam gibi davranarak. Doktorun kars, gzlerini duvarda asl duran
makasa dikmi, Gzlerimin grmesi ne ie yaryor, diye soruyordu kendine. Hibir zaman
dleyemeyecei dehetin daha da tesini grmesine yaramt o gzler, Keke kr olsaydm,
dedirtmiti. Saknarak dorulup yatann iine oturdu. Koyu renk gzlkl gen kz ile ehla
ocuk karsnda uyuyorlard. Yataklarnn birbirine ok yakn olduunu fark etti, gen kz,
avutulmaya gerek duyduunda, yitirdii annesi iin dkt gzyalarn kurutmak
gerektiinde ocuun hemen yannda olmak iin kendi yatan onunkine
138
yaklatrmt. Bunu nasl dnemedim, diye sordu kendine, ben de kendi yataklarmz
bititirebilir, bylece kocamla birlikte uyuyabilir, onun yataktan aa dmesinden srekli
olarak kayglanmaktan kurtulurdum. Btnyle tkenmi durumda derin bir uykuya dalm
olan kocasna bakt. Yannda makas olduunu, bir gn sakallarn dzelteceini ona sylemeye
bir trl karar verememiti, ayrca o ii, makas cildine ok yaklatrmamak kaydyla bir kr de
yapabilirdi. Sonunda, ona bunu sylemekten kanmasna iyi bir gereke buldu, Syleseydirri,
erkeklerin hepsi peime derdi, ben de sakal dzeltmekten baka bir ey yapamazdm.
Bedenini kaydrarak yataktan kp ayaklarn yere bast, terliklerini arad. Giyecei anda durdu,
gzn terliklere dikti, sonra ban sallayp onlar sessizce yeniden yere brakt. Yataklarn
arasndaki yolda ilerleyip yavaa kouun kapsna yneldi. Ayaklarnn altndaki zeminin tozlu
pisliini duyumsuyordu ama darda, koridorlardaki pisliin bundan da beter olacan
biliyordu. Uykusu kam bir kr olup olmadn anlamak iin sana soluna bakyordu, ama
ister bir, ister birka kr uyank olsun, hatta kouun hepsi uyank olsun, ses karmad
srece bunun hibir nemi yoktu, hatta ses karsa bile ne olacakt ki, nk bedenimizin bizi
zamana bal olmakszn baz gereksemelerini gidermeye zorladn biliriz, ksacas, kocasnn
zamanndan nce uyanp onun yokluunu fark etmesini ve Nereye gidiyorsun, sorusunu
sormasn istemiyordu, kocalarn karlarna olaslkla en ok sorduklar soruydu bu, en ok
sorduklar ikinci soru da, Neredeydin, sorusuydu tabii. Krlerden biri yatann zerine
oturmu, srtn yatan alak arkalna dayam, bo baklarn karsndaki duvara dikmiti
ama duvar gremiyordu. Doktorun kars, o baklarn havada oluturduu grnmez izgiye
dokunmaktan korkuyormu gibi, basit bir dokunu o izgiyi bir daha dzelmemek zere
bozabilirmi gibi, bir an durdu. Kr adam kolunu kaldrd, evresindeki havann hafife
titretiini fark etmi olmalyd, sonra umursamazlk iinde yeniden brakt, komularnn
horlamalarndan uyuyamamas ona yetip artyordu zaten. Doktorun kars ilerlemeyi srdrd,
kapya yaklatka admlarn sklatryordu. Giri boluuna ynelmeden nce, o ynde teki
koulara giden uzun koridora, daha sonra

139
daha tedeki tuvaletlere, sonunda da mutfaa ve yemekhaneye bakt. Srtn duvara dayayp
uyuyan krler vard, geldiklerinde kendilerine bir yatak kapamam, herkes saldrdnda
geride kalm ya da kavga dv bir yataa sahip olacak gc gsterememilerdi. On metre
kadar ilerde kr bir erkek, bacaklarn onun bedenine mengene gibi sarm kr bir kadnn
zerine yatmt, ilerini olabildiince sessizlik iinde gryor, herkesin iinde gizli kalmaya
alyorlard ama ne yaptklarn anlamak iin, insann ok keskin bir iitme duyusu olmas
gerekmiyordu, zellikle, iin sonuna yaklatklarn belli eden anlamsz szckleri, yani i
ekmeleri ve inlemeleri tutamaz hale geldiklerinde. Doktorun kars onlar izlemek iin durdu,
ayn zlemi duyduu iin deil -benzeri doyumu ona salayan kocasyla birlikteydi nk-,
adn koyamad baka tr bir duygu yznden durmutu, iinden geen ve onu, Bana
aldrmayn siz, ben halden anlarm, iinize bakn, demeye iten yaknlk duygusu yzndendi
belki, belki de acma duyuyordu, O en yksek doyum n yaamnz boyunca srebilse bile
hibir zaman tek bir beden olamazsnz, demek istiyordu. ki kr imdi birbirlerinden ayrlm,
yan yana, birbirlerinin elini tutmu dinleniyordu, gen insanlard, belki de sinemaya gitmi iki
kt ve orada ikisi birden kr olmutu ya da olaanst bir rastlant onlar burada
birletirmiti, iyi ama birbirleriyle nasl tanmlard, tabii ki sesleriyle, gz kr olan yalnzca
kan deildi, akn da gz krd. Bununla birlikte, grme yetisini ikisinin de ayn anda yitirmi
olmas en gl olaslkt, bu durumda, elleri u anda deil, ta bandan beri zaten birlemiti.
Doktorun kars iini ekerek ellerini gzlerine gtrd, bu hareketi zorunlu olarak yapmt,
nk bulank gryordu ama korkmad, bunun gzlerine dolan yalardan kaynaklandn
biliyordu. Sonra yoluna devam etti. Girie geldiinde, sokaa alan byk kapya yaklat.
Dar bakt. Kapdan ieri vuran k, bir askerin kara siluetini belirgin klyordu. Sokan kar
yanndaki yaplarn hepsi glgedeydi. Sahanla kt. Tehlike yoktu. Asker onun siluetini fark
etse bile, merdiveni inip kendisi iin Lir baka grlmez snr olan o izgiye yaklatnda, uyar
yaptktan sonra ate ederdi ancak. Doktorun karsnn kulaklar yatakhanedeki srekli
grltye alk olduundan ses140
sizlik onu artt, bir yokluun oluturduu boluu kaplyor gibiydi bu sessizlik, insanlk
tmyle ortadan kalkm, dnyay korumak iin geriye yalnzca parlak bir k, bir asker, bir
avu erkek ve onu gremeyen kadnlar brakm gibiydi. Yere oturup srtn, biraz nce
yatakhanede grd kr kadn gibi, kapnn kasasna dayad, onun yapt gibi gzlerini
karya dikti. Gece souktu, rzgr binann nyznden esiyordu. Yeryznde hl rzgrn
esmesi ve gecenin karanlk olmas inanlmaz bir olay gibi geliyordu ona, bunu kendi adna
deil, sonsuz bir gndz yaayan krler adna dnyordu. Kardan gelen kta bir baka
siluet belirdi, nbet deiimi sz konusu olmalyd. Gecenin geriye kalan blmnde adrnda
uyumaya gidecek olan asker, Kayda deer bir ey yok, diyofdu mutlaka teki askere, o iki
insann bu kapnn ardnda olup bitenleri dnmelerine olanak yoktu, ierde sklan
kurunlarn sesi olaslkla dar ulamamt, sradan bir tabanca fazla grlt yapmaz. Makas
hi ses karmaz, diye dnd doktorun kars. Bu dncenin nereden ktn sormad kendi
kendine, bu gereksizdi, aklna geliindeki yavala, ilk szcn kendine yer amak iin
geirdii zamana, ardndan gelen szcklerin gecikmesine ard yalnzca, sonra, o
dncenin zaten orada, belirsiz bir yerde durduunu, eksik olan eyin yalnzca onu giydirecek
szckler olduunu dnd, bu biraz, aklndan yalnzca yatma dncesini geiren bir
bedenin, iine yerleecei ukurluu aramas gibi bir eydi. Asker giri kapsna yaklat, n
gzne kardan gelmesine karn, hareketsiz duran siluete doru bakt grlyor, u anda o
siluetin yere ylece oturmu, kollarn bacaklarna dolayp enesini dizlerine dayam bir kadn
olduunu grmesine yetecek kadar k yok, bu yzden, yerde duran feneri bu tarafa
ynlendiriyor, imdi artk hibir kukuya yer yok, bir kadn bu, biraz nce kafasnn iinde
doan dnce kadar yava hareketlerle yerinden kalkyor, askerin bunu bilmesine olanak yok
elbette, bildii tek ey, yerinden kalkmas bir trl bitmeyen o figrden korktuu ve kendi
kendine bir an, alarm verip vermemesi gerektiini soruyor, bir an sonra da bunu yapmamaya
karar veriyor, sonuta yalnz bana bir kadn bu ve uzakta, yine de ne olur, ne olmaz, diye
dnerek silahn ona dorultuyor, ama bunu yapmak iin nce feneri yere
141
brakmas gerekiyor, bunu yaparken de fenerin gzne vuruyor, gznn atabakas ani
bir darbe yemi gibi bir an iin kamayor. Yeniden grmeye baladnda, kadnn gzden

kaybolmu olduunu fark ediyor, bu nbeti artk, nbeti devralmak iin gelen askere, Kayda
deer hibir ey olmad, diyemeyecek.
Doktorun kars u anda binann sol kanadnda, onu nc koua gtrecek koridorda.
Burada da yerlerde yatan krler var, sa kanattakinden daha da ok sayda. Ses karmadan,
ar ar yryor, zeminin ayaklarna yaptn duyumsuyor. ilk iki kouun iine bakyor ve
grmeyi dnd eyleri gryor, yorganlarn altnda yatan kabark biimler, orada da
uykusu kam, bunu umutsuzluk iinde syleyen bir kr var, krlerin neredeyse tmnn
kesik kesik horladn duyuyor. Bu bedenlerden ykselen koku onu artmyor. Binada
bundan baka koku yok zaten, kendi bedeninin, zerinde tad giysilerin kokusu bu.
Koridorun nc koua giden kesini dndkten sonra durdu. Kapda bir adam var, bir
baka nbeti. Elinde tuttuu oban sopasna benzer sopay, kendisine yaklaacak olanlar
fark edebilmek iin ar ar, daireler izerek sallyor. Burada yerde uyuyan hibir kr yok,
koridor bombo. Kapdaki kr, eikte tekdze gidi geliini srdryor, bu onu yormuyor sanki,
bununla birlikte bir sre sonra sopay teki eline alp yeniden sallamaya balyor. Doktorun
kars, ona yaklamamaya alarak, karki duvarn dibinden ilerledi. Sopann izdii yay,
koridorun ortasna bile ulamyor, yle ki bu nbetinin bo bir silahla nbet tuttuu
sylenebilir. Doktorun kars imdi nbetinin tam karsnda duruyor ve onun arkasndan
kouun iini grebiliyor. Yataklarn hepsi dolu deil, ierde ka kii var acaba, dedi kendi
kendine. Biraz daha ilerleyip sopann ulaabilecei noktann snrna yaklat ve orada durdu,
kr adam olaand bir ey, bir i eki,.bir hava titreimi sezmi gibi ban ona doru
evirmiti. riyar bir adamd, elleri de kocamand. nce, sopay tutan elini ne doru uzatt,
abuk hareketlerle boluu tarad, sonra ileri doru ksa bir adm att, doktorun kars bir an
iin, adamn onun varlnn farkna vardndan, ona yalnzca ne ynden saldracana karar
verememi olmasndan korktu, Bu gzler kr deil, diye korkuyla dn142
d. Ama hayr, kr olduuna kuku yoktu, bu at altnda, bu duvarlar arasnda yaayanlarn
hepsi kadar krd, kendisi dnda. Adam alak sesle, mrldanr gibi, Kim var orada, diye
sordu, gerek nbetiler gibi, Kim var orada, diye barmad, bu soruya hemen verilecek yant,
Bar isteyen biri, olabilir, o da buna, Yaklama, diye karlk verebilirdi, ama olay byle
gelimedi, adam kendi kendine, Ne kadar salam ben, kimse yok elbette, bu saatte herkes
uykuda, dermi gibi ban sallamakla yetindi. Botaki eliyle yoklayarak kapya geriledi, iine
gven gelmi olmal ki kollarn aa brakt. Uykusu gelmiti, ok uzun zamandr bir
arkadann gelip nbeti devralmasn bekliyordu, ama bunun gerekleebilmesi iin o kiinin,
iinden onu greve aran bir sesle kendiliinden uyanmas gerekiyordu, nk burada alar
saat olmad gibi, krler iin byle bir aygt kullanma olana da yoktu. Doktorun kars,
byk bir dikkatle kapnn teki ayana yaklap ieri bakt. Yatakhane dolu deildi.
erdekileri abucak sayd, on dokuz-yirmi kii kadardlar. Dip tarafa ylm bir miktar yiyecek
kasasn fark etti, geriye kalanlar bo yataklarn zerine konmutu, Byle olacan dnmem
gerekirdi, diye dnd, gelen yiyeceklerin hepsini datmyorlar. Kr adam yeniden tedirgin
olmu gibiydi, ama nedenini kefetmek iin hibir hareket yapmad. Dakikalar geiyordu,
ierden iddetli bir ksrme ykseldi, bir tiryaki ksr. Kr adam ban sabrszlkla o yne
evirdi, sonunda yatmaya gidebilecekti. Yatmakta olanlardan hibiri kalkmad. Bunun zerine
kr adam, nbet yerini terk ederken sust yakalanmaktan ya da nbetilerin uymalar
gereken kurallara uymad iin enselenmekten korkar gibi, kapnn giriini kapatan yatan
zerine yavaa oturdu. Ba omuzlarnn zerinde ksa bir sre salland, sonra kendini dalga
dalga gelen uykuya brakt, uykuya dalmadan nce olaslkla, nemi yok, nasl olsa kimse beni
grmyor, diye dnmtr. Doktorun kars ierde uyuyanlar yeniden sayd. Bununla birlikte
yirmi kiiler, buradan doru bir bilgiyle dnecekti en azndan, gece gezisi boa gitmemi
olacakt. yi ama, buraya yalnzca bunun iin mi gelmitim, diye sordu kendine, bu sorunun
yantn almak iin kendini fazla zorlamak istemedi. Kr adam, ban kapnn kasasna dayam
uyuyordu, elindeki sopa grltszce
143
kayp yere dmt, ite size silahsz, aresiz bir kr. Doktorun kars kendini bu adamn bir
yiyecek hrsz olduunu, teki insanlarn elinden, onlarn hakk olan zorla aldn, bebeklerin
lokmalarn azlarndan ekip aldn dnmeye zorlad, bununla birlikte bu tkenmi beden,
arkaya devrilmi bu ba, iri damarlarla kapl bu boyun karsnda nefret duyamad gibi, en
kk bir kzgnlk bile duymuyor, iinde yalnzca tuhaf bir acma duygusu uyanyordu.

Koutan ktndan bu yana ilk kez souktan titredi, zemine denmi talar ayaklarnn
altnda birer buz kalb gibiydi, tabanlarn yakyordu, ifay kapmammdr umarm, diye
dnd. Hayr, duyumsad sonsuz bir yorgunluktu yalnzca, kendi zerine reklenme istei,
gzler al, zellikle gzler, o gzleri kendi iine dndrebilme, ok, ok, daha ok dndrp
kendi beyninin iini, grme ile grmemenin arasndaki farkn plak.gzle grlemedii o yeri
gzleyebilme istei. Ar ar, bu kez daha da ar, srnerek geriye, ait olduu yere dnd,
uyurgezer izlenimi veren krlerin arasndan geti, o da onlarn gznde bir uyurgezerdi, kr
numaras yapmasna bile gerek yoktu. Ak kr ift artk el ele tutumuyordu, yan yatm,
beden slarn korumak iin bklmlerdi, kadn, erkein bedeninin oluturduu yayn iine
gmlmt, sonuta, evet, dikkatle baklacak olursa hl el ele tutuuyorlard, erkein kolu
kadnn bedenini sarm, parmaklar birbirine dolanmt. Uykusu kaan kr kadn hl
yatann iinde oturmu, beden yorgunluunun, aklnn inat direniini krmasn bekliyordu.
tekilerin hepsi uyuyordu, kimileri bulunmas olanaksz bir karanl ararm gibi ban yorga-nn altna sokmutu. Koyu renk gzlkl gen kzn gece masasnn zerinde gz damlas iesi
duruyordu. Gzleri iyilemiti ama o bunun farknda deildi.
144
11
Vicdansz krler kouundaki yasad kazanlarn muhasebesini tutmakla grevlendirilmi kr,
topallayan vicdanna birden bir k dvermi gibi, zerinde yaz yazd levhalaryla,
ktlaryla ve delicisiyle birlikte binann bu kanadna tanmaya karar vermiti, bundan byle,
soyulup soana evrilen yeni yoldalarnn iine dt yoksunluklarn ve ektii saysz
baka dertlerin retici, kahredici ve de ibret verici gnln tutacakt kukusuz. Geldii
yerdeki zorbalarn evrenin egemeni ve efendisi kalabilmek iin drst krleri kap dar
etmekle kalmayp, sol kanattaki koularda kalanlarn banyo ve temizlik yeri -vaktiyle yleymif
herhalde- olarak adlandrlan helalar kullanmalarn yasakladklarn sylemekle ie
balayacakt herhalde. Ksa vadede, bu utan verici egemenliin ac eken btn o zavall
ademlerin akn akn bu taraftaki tuvaletlere gelmesine yol atna dikkat ekecekti, bu aknn
sonucunda ne olduunu dnmek buralarn daha nce zaten ne halde bulunduunu
unutmam biri iin hi de zor olmasa gerek. avludaki bahede insann, crcr olup
barsaklarn boaltan ya da barsaklarndaki mjdeleyici buruntu yznden iki bklm olmu
ama bir trl sonuca ulaamayan krlere aya taklmadan yryemez hale geldiini bize
aktaracak ve gzlemci bir kafaya sahip olduu iin, insanlarn aldklar birazck besin ile bol bol
dar attklar arasndaki farkn zerinde duracak, bylelikle belki de ska sz edilen o nl
bantya, neden-sonu bantsna her zaman bel balanamayacan -en azndan nicelik
bakmndan kantlam olacakt. Ayrca, vicdansz krler kouunun u anda yiyecek
kasalaryla dolup tamasna karn, buradaKrlk
145/10
ki zavalllarn elinden, bir kar kir balam zemin zerindeki krntlar toplamaktan baka bir
ey gelmediini de syleyecekti. Kr muhasebeci, hem yarg hem gnlk yazar niteliklerini
birlikte stlendiinden, yiyeceklerin, bunlara ok gerekseme duyanlara verilmesi yerine,
bozulmasn ye tutan -baz yiyeceklerin niteliini yitirmeden haftalarca kalabildii doruysa
da, bazlar, zellikle de pimi olanlar hemen tketilmezse ksa srede ekime yapar ya da
kflenir, bylelikle de insanlar, insanlk niteliklerini hl koruyabiliyorlarsa tabii, onlar
yiyemez-baskc krleri, kafasnn iinde at davada mahkm etmeyi de unutmayacakt.
Gnlk yazarmz, ayn izlei srdrmekle birlikte konu deitirip, kaleme aldklarndan byk
ac duyarak, burada hastalklarn insanlarn hazm sistemini yalnzca kursaklarna yeterince
besin gitmemesi ya da kursaklarna giden besinlerin gerektii gibi ayrmamas yznden
etkilemediini de yazacak, kr olmakla birlikte, geldiklerinde salklar yerinde, hatta ta gibi
olanlarn imdi tekiler gibi sefil yataklarndan dorulmakta glk ekmelerini, nereden
geldii bilinmez bir grip virsn aldklarnda yataklarna yapp kalmalarn bunun kant
olarak gsterecekti. Ve be kouun hibirinde ate drecek, ba arsn geirecek tek bir
aspirin bile bulunmadn, vaktiyle var olan birka ilacn hemen tketildiini, kadnlar
tuvaletindeki ecza dolabnn dibine dar ekildiini syleyecekti. Gnlkmz tedbirli davranm
olmak iin, bylesine insanlk d bir karantinaya alnm yze yakn insann ouna ac
ektiren teki hastalklardan belki sz etmeyecekti ama otoritelerin kr avclna kp
insanlar buraya tkarken rastladklar ve hi zerinde durmadklar -hatta ii, yasann herkes

iin eit olduunu, demokrasinin insanlara ayrcalk tan-' makla badamadn sylemeye
kadar vardrdklar- ilerlemi .iki kanser vakasn, en azndan bu iki vakay hasr alt
edemeyecekti. Kt talihe bakn ki bu kadar insann arasnda tek bir doktor vard, o da bir gz
doktoruydu, yani burada en az gerek duyulan tp daln temsil ediyordu. Kr muhasebeci, iin
bu aamasna geldiinde, bunca sefaleti ve acy kaleme almaktan bkarak elindeki madeni
kt delicisini masann zerine brakacak ve tm zamanlarn en son gnlk tarih yazar olarak
stlendii grevi yerine getirirken masann bir kesine ayrd kuru ek146
mei titreyen eliyle arayacak fakat bulamayacakt, nk ekmek kokusunu alan bir baka kr
onu oktan armt. Kr muhasebeci bunun zerine, giritii kardelik jestini, onu binann bu
kanadndakilere yardm etmeye iten zveri dolu atlm srdrmekten vazgeerek, yapaca en
iyi eyin, henz vakit varken sol taraftaki nc koua geri dnmek olduuna karar verdi,
nk vicdan o vicdansz krlerin yapt hakszlklar karsnda hakl olarak szlasa da orada
en azndan a kalmayacakt.
Aslnda sz konusu olan da zaten bu. Yiyecekleri tamakla grevlendirilmi sorumlular koua
her seferinde ellerine tututurulan daha az miktarda yiyecekle dndnde, herkesten fkeli
protestolar ykseliyor. Her seferinde biri ortaya kp rgtl kolektif bir eylem, bir kitle
hareketi yapmay neriyor, buna kesin gereke olarak da say arttka gcn arttn bu
sklkla kantlanm bir eydir-, diyalektik dncenin doruuna kard sylemle ifade
edilirse, genelde birbiriyle ok zor bir araya gelen iradelerin, belirli koullarda pekl bir araya
gelebileceini, hatta bu saynn sonsuza kadar oalabileceini ileri sryor. Bununla birlikte,
karan kafalarn yatmas uzun srmyordu, daha tedbirli olanlarn, nerilen eylemin
avantajlarn ve risklerini tarafsz olarak teraziye koymu olmak iin, heyecanlanan kiilere
tabancalarn genellikle lmcl etkileri olduunu anmsatmas bunun iin yeterli oluyordu, En
nden gidecekler kendilerini neyin beklediini bilirler, onlarn ardndan gideceklere gelince,
tabanca ilk kez patladnda herkes panie kaplacak olursa balarna byk bir olaslkla ne
geleceini hi dnmemek daha iyi olur, kurun yiyerek leceklerine, ezilerek lrler,
diyorlard. Koulardan birinde ara zm olarak, bundan byle yiyecekleri almaya, imdiye
kadar yeterince hakarete uram her zamanki sorumlularn deil, on-on iki kiiden oluacak
ve herkesin honutsuzluunu hep bir azdan ifade etmeye alacak daha tok -bu szck de
buraya hi gitmiyor- bir grubun gnderilmesine karar verildi ve bu durum teki koulara da
iletildi. Bu ii stlenecek gnlller arand ama tedbirli kiilerin uyarlar yznden olacak,
ortaya kan gnlllerin says dnlen sayya ulamad. Neyse ki ii dzenleme dncesini
ortaya atan koutaki katlm oran ortaya 147
knca, insanlardaki ahlak kntsnn ak kant olan bu durumun hibir nemi kalmad,
hatta utan konusu bile edilmedi. Bu maceray gze alan sekiz kii, vicdanszlar kouundan
bir araba sopa yiyerek geri pskrtld, bu arada tek bir kurunun atld doru olmakla
birlikte, bu kurunun nceki iki kurun gibi havaya sklmad da ortadayd, bunun kant da
durumu protesto etmek iin oraya gidenlerin, kurunun balarnn hemen zerinden slk
alarak getiine yemin etmeleriydi. O kurunun ldrme kast ile sklp sklmadn daha
sonra reneceiz, o kurunu skan biz imdilik kuku perdesi ardnda keyif atmaya
brakalm, ama o kurun belki de daha ciddi bir uyaryd yalnzca ya da vicdanszlarn ba
protestocularn boylarn kestirememi, onlar daha ksa boylu dnmt ya da daha
dorusu, adamn yapt hata onlar olduklarndan daha uzun boylu dnmek olmutu, buysa
kayg verici bir varsaymd ve bu durumda kurunun drme kast ile atldn dnmek
kanlmaz oluyordu. kinci derecede nemli bu sorular imdilik bir kenara brakp oradakilerin
genel kar hakknda kafa patlatalm, en nemlisi de zaten bu, oraya giden protestocularn
kendilerini X kouunun delegeleri olarak tantmas basit bir rastlant olmakla birlikte aslnda
umulmadk bir davrant. Sz konusu kou bylelikle gn oru tutma cezasna arptrlan
tek kou oldu, ama bu o kou iin byk bir anst, nk bir daha hi yiyecek almama
cezasna da arptrlabilirdi, kendini besleyen eli srmaya cret edene verilecek ceza da buydu
dorusu. Ba kaldran kouta kalanlarn o gn boyunca kou kou dolap Tanr akna,
biraz kuru ekmek -olabilirse yannda biraz bir eylerle birlikte- dilenmekten baka aresi yoktu,
alktan lmediler elbette ama gzelce azarlandlar, Kafanzda byle dncelere yer verirseniz
her zaman srtnz kayacak biri kay, Sizin palavralarnza kanm olsaydk u anda kim bilir
ne durumda olurduk, ama iin en ekilmez yan, Aclarnza katlann, eyet, aclarnza katlann,

szlerini dinlemek zorunda kalmalaryd ki, kfr iitseler daha iyiydi. gnlk oru bitip de
kendileri iin yeni bir gnn balayacan dnrlerken, iinde krk isyancy barndran
talihsiz koua verilen cezann henz bitmedii anlald, nk verilen yiyecek o zamana
kadar ancak yirmi kiiye yeterken, bu kez veri148
lenlerle on kii bile aln gideremiyordu. Bu durumda, teki koulardaki insanlarn isyann,
utancn ve sylemesi ac ama gerek gerektir alar tarafndan kuatldklarn gren ve
insan dayanmas ve yallara sayg gibi klasik grev duygular ile insan acmaya nce
kendinden balamal, diyen pek de klasik olmayan dnce arasnda iki arada bir derede kalan
bu insanlarn iine dtkleri korkuyu varn siz dnn.
ler bu noktaya varmt ki vicdanszlardan yeni bir buyruk daha geldi, verdikleri yiyeceklerin
deer olarak kendilerine denen bedeli atn, yeniden para ve deerli eya toplayp
gndermeleri gerektiini, bu arada sz konusu hesaplamann da ok cmerte yapldn
sylyorlard. Koular bu istee, skntl bir tedirginlik iinde ceplerinde tek kuru kalmad,
toplanan tm deerli eyann eksiksiz teslim edildii ve yaplan teslimatlar arasndaki deer
farkn dikkate almama eilimi tayan her trl kararn btnyle hak gzetir saylamayaca bu gerekten iren bir kantt- ya da daha basite syleyecek olursak, gnahkrlarn cezasn
susuzlarn demesinin doru olamayaca, dolaysyla da olaslkla henz alacakl bulunanlarn
yiyeceklerinin kesilmemesi gerektii yantn verdiler. Koularn hibiri teki koularn teslim
ettii eyann deerini bilmiyordu elbette, yine de her biri, tekiler kredilerini yitirmi de olsa,
karnn doyurmay srdrme konusunda kendini hakl karacak gerekeler ileri sryordu. Ne
mutlu ki vicdanszlar verdikleri kararda dn vermeksizin direndi, buyruk herkes tarafndan
yerine getirilmeliydi ve deerlendirme konusunda farkllklar olduysa bile bu, kr alfabesiyle
yazmay bilen kr muhasebecinin ald notlarn arasnda bir giz olarak kaynayp gitmiti.
Koular ateli, sert, hatta bazen de iddetli tartmalara sahne oldu. Bazlar, kt niyetli,
bencil birka kiinin, toplama yapld srada ellerinde bulunan deerli eyann bir blmn
gizlemi olmalarndan, bylelikle de topluluun kar uruna soyulup soana evrilmeyi
drste kabullenmi olanlarn zararna beslendiklerinden kukulanyordu. Bakalarysa,
imdiye kadar toplulua ait olduu kabul edilen bir gerekeyi kendilerine mal ederek, arada
asalaklar da beslenmemi olsa, verdiklerinin daha uzun bir sre karnlarn doyurmaya
yeteceini ileri sryordu. Balangta vicdansz krlerin, koulara
149
gelip buyrua uymayanlar cezalandracaklarn syleyerek savurduklar tehdit, sonunda her
kouta bu kez o kouun sakinleri tarafndan uygulamaya kondu, bylelikle iyi krler kt
krlere kar cephe ald, nk bu ikinciler de vicdanszd. Ortaya olaanst zenginlikler
dklmedi ama yine de birok kol saati ile yzk bulundu, bunlar da kadnlardan ok,
erkeklere aitti. Kou ii adaletin verdii cezalara gelince, rasgele baz kiileri biraz
tartaklamaktan, hedefini tam bulamayan birka yumruktan teye gitmeyip, daha ok,
hakaretlerle, rnein, Sen anan bile soyarsn, gibi modas gemi sulayc cmlelerle yetinildi,
tm insanlarn kr olduunu, gzlerinin nurunu yitirdikleri yetmiyormu gibi, sayg n da
yitirdiklerini ve benzeri rezilliklerin, hatta daha da beterlerinin diz boyu ktn bir dnn.
Vicdansz krler yiyecek bedelini kabul ederken, koularn hepsine kar sert misillemede
bulunacaklar tehdidini savurdular, neyse ki bu misillemeler daha sonra uygulamaya
geirilmedi, unutmulardr kukusuz, diye dnd herkes, oysa vicdanszlarn kafasnda
aslnda bir baka dnce vard, bunu renmekte de gecikmeyecektik. Tehditlerini yerine
getirselerdi, ortaya kacak baka hakszlklar durumu daha da kt-letirecek, belki de ortaya
ksa srede dramatik sonular kacakt, yle ki, ellerindeki deerli eyay gizlemekle sulanan
koulardan ikisi tm koular adna konumaya gidip, gnahsz koulara ilemedikleri sular
yklediler, bu koulardan biri o kadar masumdu ki, elinde ne var ne yok daha ilk gn teslim
etmiti. Neyse ki kr muhasebeci ii daha da karmak hale getirmemek iin, ikinci kez yaplan
katklar ayr birer kt zerine kaydetmeye karar verdi, bylelikle masum ya da sulu olsun
herkesi byk bir ykten kurtarm oldu, nk her koua ayr hesap atnda, yaplan
katklar arasndaki farklarn gznden kamayacana hi kuku yoktu.
Aradan bir hafta geti, vicdansz krler bu kez de kadn istedi. Hi utanp sklmadan, resmen,
Bize kadn gnderin, diyorlard. Btnyle tuhaf olmamakla birlikte beklenmeyen bu buyruk,
krler arasnda dnlmesi hi de zor olmayan bir fke yaratt, akna dnm araclar gelip

de bu buyruu bildirdiklerinde, koularn, yani sa taraftaki kou ile sol taraftaki iki
kouun, kadnl erkekli yerlerde yatan krler de iinde
150
olmak zere, insan onurunun, yani kadn onurunun bu lde hie saylmasna kar
ktklarn, sol taraftaki nc kouta hi kadn yoksa bunun sorumluluunun -byle bir
sorumluluk sz konusu edilebilirse- kendilerine ait olamayacan, dolaysyla da bu kadar
alaltc bir istee kar kmaya oy birlii ile karar aldklarn sylemek iin hemen geri dnmek
zorunda kaldlar. Verilen yant ksa ve kesin oldu, Kadn yoksa, mama da yok. Araclar
koulara utan iinde geri dnp yeni buyruu, Ya oraya gideceksiniz ya da a kalacaz,
diyerek krlere ilettiler. Bekr kadnlar, yani yatak arkada olmayan ya da belirli yatak
arkada olmayan kadnlar bu buyrua hemen itiraz etti, baka erkeklerin kadnlarnn
karnlarn kendi bacaklarnn arasndaki araclyla doyurmak zorunda deillerdi, ilerinden
biri, bacaklarnn arasndakine duymas gereken saygy unutarak, Oraya gidip gitmemeye
yalnzca ben karar veririm, kazancm da bana ait olur, houma giderse kalp orada yaarm,
bylelikle yememi ve yatmam garantiye alm olurum, diyebilecek kadar ileri gitti.
Aklamasn anlam ok ak bu szlerle yapt ama daha sonra szlerini eyleme geirmedi,
nk gelen buyruun kesinliini anmsayarak, zincirden boanm yirmi erkein arasna tek
bana gitmeye kalkarsa, azgnlklarn gidermek iin orada hi de ho vakit geirmeyecei tam
zamannda aklna geliverdi. Bununla birlikte, sadan ikinci kouta ince eleyip sk dokunmadan
ileri srlen bu dnce pek de havada kald saylmaz, nk araclardan biri bu szlerden tam
zamandr diyerek hemen yararland ve kendi istei ile yapaca eyin, insana genellikle
zorunlu olarak yapaca ey kadar g gelmeyeceini ileri srerek, bu i iin gnlller
aramay nerdi. Szlerini herkesin bildii bir zl sz ile bitirmek iin, Zevk peinde koan
yorulmaz, diyecekti ki iinde kalan son utanma duygusu ile ar tedbirli davranma alkanl
buna engel oldu. Bu zveri, konumasn bitirir bitirmez evresinden iddetli protestolarn
ykselmesine engel olamad yine de, drt bir yandan kadnlarn fkeli sesleri ykseldi, erkek
milletini acmaszca, gznn yana bakmadan yerin dibine hatrdlar, incinen kadnlarn her
biri kendi kltr dzeyine, toplumsal evresine ve kiisel slubuna uygun olarak onlar
yardaklkla, pezevenklikle, slklkle, vampirlikle, muhabbet tellallyla, godolukla su151
lad. Baz kadnlar, srf cmertliklerinden ve acma duygusu iinde olduklarndan, burada ayn
yazgy paylatklar baz yoldalarnn cinsel isteklerine karlk verdiklerini, oysa bu kiilerin
imdi ne kadar iyilik bilmezlikle davrandklarn ve kendilerini yazglarn en ktsne ittiklerini
grdkten sonra, bunu yaptklarna ok piman olduklarn sylediler. Erkeklere gelince, yle
davrandklarnn sylenemeyeceini, duruma dram havas vermemek gerektiini, insanlarn
ancak konua konua anlaabileceini, sz gelii yle sylediklerini, nk zor ve tehlikeli
durumlarda belirli ileri yapmak iin gnll istemenin adet olduunu, iinde bulunduklar
durumun da benzeri bir durum olduunun tartma gtrmediini ileri srerek kendilerini
savunmaya altlar, Hem siz, hem biz, yani hepimiz alktan lme tehlikesiyle kar
karyayz, dediler. Bylelikle akla manta davet edilen kadnlarn birou yatt ama
ilerinden biri birden aklna gelmi gibi alayl biimde, Peki, kadn deil de erkek istemi
olsalard ne yapardnz, syleyin bakalm ne yapardnz, diyerek yangna krkle gitti. Kadnlar
hep bir azdan, Syleyin, syleyin, diye baryor, erkekleri kendi mantklarnn tuzana
drp keye sktrarak aresiz braktklar iin azlan kulaklarnda, o kadar vndkleri
erkeklere zg tutarll nereye kadar gtrebileceklerini grmek istiyorlard, imizde ecinsel
yok, diye ekinerek Kar kt bir erkek, o kkrtc soruyu sormu olan kadn, Orospu da yok,
diye karlk verdi, olsayd bile mesleklerini burada sizin karnza icra etmek
istemeyebilirlerdi. Zor durumda kalan erkekler, kadnlarn bu alma duygusunu
doyurabilecek tek bir yant bulunduunun bilincinde olarak geri adm atmak zorunda kaldlar,
Erkek istemi olsalard giderdik, demeleri gerekirdi ama ilerinden biri kp da ak seik,
gizlisi sakls olmayan bu ksa yant vermeye cesaret edemedi, kafalar o kadar karmt ki
bunu sylemekle byk bir riske girmi olmayacaklarn, nk o it c>lu itlerin azgnlklarn
erkeklerle deil, kadnlarla gidermek istediklerini dnemiyorlard.
Oysa erkeklerin aklna gelmeyen bu kant yle grlyor ki kadnlarn aklna gelmiti, bu
tartmalarn hemen arkasndan koua egemen olan sessizliin baka aklamas yoktu
kukusuz, ardndan kanlmaz olarak bozgun geleceine gre, bu
152

sz dellosundan zaferle kmann bir nemi olmadn anlamlard sanki, insan mant ve
tabii mantkszl her zaman, her yerde kendini yinelediine gre, benzeri durumun teki
koularda da var olduuna kuku yoktu. O koulardan birinde son sz, karantinaya
annesiyle birlikte alnm ve onun karnn doyurabilmek iin baka aresi olmayan elli
yalarnda bir kadn syledi. Ben oraya gideceim, dedi, bu szn, birinci kouta doktorun
karsnn sylediklerinin bir yanks olduundan haberi yoktu, Ben oraya gideceim, birinci
kouta fazla kadn yoktu, protestolarn fazla uzayp sertlernemesnin nedeni belki de buydu,
koyu renk gzlkl gen kz vard, birinci krn kars vard, doktorun muayenehanesinde
alan sekreter vard, otelde alan oda hizmetisi vard, kim olduunu bilemedikleri kadn
vard, bir de geceleri gzne uyku girmeyen kadn vard ama o ylesine mutsuz ve acnacak
durumdayd ki, onu rahat brakmak daha doru olurdu, kadnlarn dayanmasndan yalnzca
erkeklerin yararlanmas gerekmiyordu. Birinci kr ilk bata karsnn ne karlnda olursa
olsun bedenini yabanclara verme utancna katlanmaya niyeti olmadn, bunu karsnn da
istemediini, istese bile buna izin vermeyeceini, insan onuruna bedel biilemeyeceini, ie
kk eylere raz olmakla balanrsa, sonunda yaamn hibir anlamnn kalmayacan
syledi. Bunun zerine doktor ona, burada herkes a, kulaklarnn arkasna kadar kir pas
iindeyken, bitler tarafndan kemirilip, tahtakurular tarafndan yenip, pireler tarafndan srlrken, byle bir yaamn onun iin ne anlam olabileceini sordu, Karmn oraya gitmesini ben
de istemiyorum ama isteklerimi iin iine katmaya hakkm yok, oraya gidebileceini syledi, o
karar kendi iradesiyle, hibir etki altnda kalmadan ald, bu kararn erkeklik gururumu, bu
kadar aalanmadan sonra iimizde hl erkeklik gururu olarak adlandrmaya deer bir ey
kaldysa elbette, yaralayacan biliyorum, u anda bile yaralam durumda, buna engel
olamam, ama hayatta kalmak istiyorsak, bunun olaslkla tek zm olduunu dnyorum,
Herkes kendi ahlak anlayna gre hareket eder, ben byle dnyorum, dncemi
deitirmeye de niyetim yok, diye karlk verdi birinci kr, saldrgan bir hava iinde. Bunun
zerine koyu renk gzlkl gen kz, tekiler burada ka kadn oldu153
unu bilmiyor, dolaysyla kendi karnz kendinize saklayabilirsiniz, biz sizi besleriz, sizi ve
karnz, biz bunu yaptmzda sizin kendi onurunuz hakknda ne dneceinizi, getirip
nnze koyduumuz ekmekten ne tat alacanz merak ediyorum dorusu, dedi. Sorun bu
deil, diye kem km etti birinci kr, sorun u ki, ama cmlesi havada kald, aslnda sorunun ne
ol-olduunu bilmiyordu, imdiye kadar ileri srdklerinin hepsi tutarll kalmam, bir baka
dnyaya ait dncelerdi, u anda iinde yaadklar dnyaya ait deildi hibiri, buna karn
yapmas gereken ey, ellerini ge kaldrp, bakalarnn karlar tarafndan beslenme
onursuzluunu yaamak yerine, onurunun bir bakma aile iinde kalm olmasna kretmesi
gerekirdi. Kesin ve doru olarak ifade etmek istersek, zellikle de doktorun kars tarafndan
beslenmediine kretmesi gerekirdi, nk dank yaam hakknda her eyi bildiimiz, zgr
ve bekr koyu renk gzlkl gen kz dndaki kadnlarn kocalar olsa bile burada deillerdi,
oysa doktor karsyla birlikteydi. Havada kalan cmleden sonra gelen sessizlik, birisinin bu
duruma kesin bir aklama getirmesi iin karlm bir ary andryordu, ite bu yzden,
konumas gereken k sze balamakta gecikmedi, bu kii birinci krn karsndan bakas
deildi tabii, Benim teki kadnlardan bir farkm yok, onlar ne yaparsa ben de onu yapacam,
dedi kararl bir ses tonuyla, Ben ne istersem onu yapacaksn, diye szn kesti kocas, Bu
otoriter havalar brak, burada bir ie yaramyor, ben ne kadar korsem, sen de o kadar krsn,
Bu yaptn densizlik, Benim densiz olup olmamam sana bal, u andan balayarak yemek
yemeyeceksin, o zamana kadar kocasna kar uysal ve saygl grnen kadn, ona bu acmasz
ve beklenmedik yant verdi. Birden bir kahkaha ykseldi, otelde alan oda hizmetisinin
kahkahasyd bu, Oh, yiyecek, yiyecek, zavall yemeyip de ne yapacak, dedi, sonra kahkahas
birden gzyalarna dnt, szn deitirdi, Yapabileceimiz ey belli, dedi, bu bir soruydu
sanki, olacaa boyun een, umutsuz bir ba eii andran ve yant olmayan bir soru, bu o
kadar doruydu ki, doktorun muayenehanesinde alan sekreter de, Yapabileceimiz ey belli,
demekle yetindi. Doktorun kars gzlerini duvarda asl duran makasa kaldrd, yzndeki
ifadeye baklrsa, o da onlara ayn eyi sylyordu, u farkla ki,
154
onun arad, makasn ona sorduu sorunun yantyd, Beni ne iin kullanmak istiyorsun?
Bununla birlikte, her eyin bir zaman var, insann sabahn krnde kalkt diye herkesten nce
lmesi gerekmez. Sol taraftaki nc kouu igal eden krler, organize olmu insanlar, en

yaknlarnda bulunandan, binann o kanadndaki kouta kalan kadnlardan ie balamak

istediler. Evirip evirme ynteminin -bu szck buraya zellikle oturuyor- bir sr avantaj var,
buna karn hibir sakncas yok, ncelikle, nereye gelindiinin ve geriye ne kaldnn
bilinmesini salayacak, geip giden zaman sarkal bir saate bakarak her an deerlendirmek
gibi bir ey, uradan uraya kadar zaman yaadm, geriye ok zamanm var ya da ok az
zamanm kald, diyebilirsiniz, ayrca bir baka avantaj da, btn koularn evrilip evrilmesi
bittiinde balang noktasna dn mthi bir yenilik oluturacak, zellikle de tensel bellei
zayf olanlar iin. nce sa taraftaki koularda kalan kadnlar tatsn o zevki, ne yapalm, ben
buradaki arkadalarmn dertleriyle har neir olurum, bu szleri kp da kimse sylemedi
ama btn kadnlar dnd, hepimizin zerimizde ikinci bir ten gibi tadmz, adna
bencillik denen eyden yoksun kii henz anasndan domad, o ikinci ten ylesine kalndr ki,
birinci tenimiz bir evet ya da hayr yznden hemen kanarken ona hibir ey olmaz. Ayrca bu
kadnlarn ifte doyuma ulatklarn sylemek gerekir, nk tehdidin yaklamakta olmas,
nnde sonunda katlanmak zorunda kalacaklar aalanma, birlikte yaama yznden her
kouta tekdze hale gelmi, dolaysyla da yosun tutmaya balam tensel alklar uyandrp
azdrd, erkekler, ellerinden alnmadan nce kadnlara damgalarn umutsuzca vurmak, kadnlar
da ellerinde olsa kar gelecekleri bu saldrya kar kendilerini daha iyi savunmak iin,
belleklerini kendi istekleriyle aldklar tensel zevklerin anlaryla doldurmak istiyorlard sanki,
insan ruhu ite byle tuhaf gizlerle doludur. nsan, sadan birinci kouu rnek alarak,
kadnlarla erkekler arasndaki saysal fark sorununun, iktidarsz erkekler hesaptan dlse bile
-yleleri de var, gz siyah bantl yal adamn byle olmas gerekir rnein, gen olsun, yal
olsun bizim bilemediimiz daha baka iktidarszlar da olabilir, nk onlar imdiye kadar u ya
da bu neden155
|FW
le azlarn ap size aktarmakta olduumuz bu anlaty ilgilendirecek hibir ey sylemedilernasl zldn sorabilir tabii. Daha nce sylediimiz gibi bu kouta yedi kadn var,
gzne uyku girmeyen kadn ile kimliini bilemediimiz kadn da bu saynn iinde, buysa,
ehla ocuu saymasak bile, cinselliini dzenli yaayamayan bir sr erkek var, anlamna
geliyor. teki koularda belki de erkekten ok kadn vardr, ama burada doan, daha sonra
da yasa haline gelen bir kurala gre, ortaya kan her sorunun ortaya kt kouta
zmlenmesi gerekiyor, yeri geldike bilgeliklerini vmekten hi bkmayacamz eski
insanlarn bize braktklar u zl szde olduu gibi, Komuma gittim, utandm, evime
dndm, kendi iimi kendim grdm. Dolaysyla, sa taraftaki birinci kouta kalan kadnlar
ayn at altnda yaadklar erkeklerin gereksemelerini karlamak iin kendi balarnn
aresine bakacaklar, kimsenin istekte bulunmaya, elini uzatmaya cesaret edemedii doktorun
kars dnda tabii, bunun nedenini varn siz dnn. Birinci krn kars, kocasna verdii
edepsiz yantla o ynde bir adm ileri ktndan, syledii gibi, teki kadnlarn yaptn
evresine pek belli etmeden o da yapt. te yandan yle direniler vardr ki bunlann nne ne
akl, ne de duygular geebilir, eczac kalfasnn, bin bir dereden su getirmesine, yalvarp
yakarmalarn giderek artrmasna karn bir trl rae edemedii, bylelikle de balangta
yapt densizliin cezasn ekmek zorunda kald koyu renk gzlkl gen kzn olaynda
olduu gibi. Bazlarnn anlad gibi, buradaki kadnlarn en gzeli, en dzgn bedene sahip
olan, en ekicisi, gzellii kulaktan kulaa yayldnda btn erkeklerin onu arzu etmeye
balad ayn gen kz, bir gece kendi istei ile gz siyah bantl yal adamn koynuna
giriverdi, adamcaz iin bunun, birdenbire gelen yaz yamurundan fark yoktu ve yana gre
hi de iena saylmayacak bir performans gstererek elinden geleni yapt, bylelikle de d
grnn yanltc olduunu, insanlarn yreindeki gc yalnzca yzne ya da bedeninin
evikliine bakarak deerlendirmemek gerektiini bir kez daha kantlam oldu. Kouta
herkes, koyu renk gzlkl gen kzn gz siyah bantl yal adama kendini yalnzca acma
duygusuyla sunduumu anlad ve ona daha nce sahip olmu, d kurmay seven duyarl
erkek156
ler, tek bana yatana uzanm, olamayacak eyleri dlerken, bir kadnn yorgan usulca
kaldrarak yatan iine szlmesi, bedenini o erkein bedenine dokundurmas, sonra, sonunda
hareketsiz kalmas, damarlarnda dolaan ateli kann, tenlerinin rperiini yattrmasn
sessizlik iinde beklemesi kadar harika bir dl olamayacan dnmeye, bunun dn

kurmaya baladlar. Ve bir kadnn btn bunlar hibir zel nedeni olmadan, yalnzca iinden
yle geldii iin yaptn dnn. nsan byle bir ansa her sokan banda rastlayamaz,
kimi zaman yal olmas, yaam boyunca hi gremeyecek bir gznn stnde siyah bir bant
tamas gerekir. Ya da en iyisi, baz eyleri aklamaya hi kalkmamak, yalnzca olup
bitenleri -doktorun karsnn gece yatandan kalkarak, st alm ehla ocuu rtmesi gibianlatmakla yetinmek, insanlarn eri derin benliklerini sorgulamaya girimemek. Doktorun kars
yatana hemen dnmemiti. ki sra kt yatan ortasnda srtn duvara dayam, karsnda,
kouun ta dibindeki kapya, gnn birinde eiinden ieri adm attklar -o gnden bu yana
ok uzun bir zaman gemi gibi geliyordu ona-, imdiyse eiini atklarnda insan hibir yere
gtrmeyen kapya umutsuzluk iinde bakyordu. Dikilmi ylece duruyordu ki, kocasnn
yatandan kalkp, uyurgezer gibi sabit baklarla koyu renk gzlkl gen kzn yatana
yneldiini grd. Onu engellemek iin hibir hareket yapmad. Ayakta, hareketsiz, onun
yorgann kaldrp yanma szldn grd, gen kzn uyandn ve hi kar gelmeden onu
kabul ettiini grd, iki azn birbirini arayp bulduunu grd, daha sonra da olmas
gerekenler oldu, birinin doyuma ulamas, tekinin doyuma ulamas, her ikisinin doyuma
ulamas gerekleti, bastrlm mrldanmalar duyuldu, kadn, Ah doktor, ah, dedi, bu szlerin
o anda gln kamas gerekirdi ama yle olmad, doktor, Bala beni, bana ne oldu
anlayamyorum, dedi, biz de anlayamadk, gerekten de onun bile anlayamad eyi, ondan
farkl olan yanmzn yalnzca gzlerimizin grmesi olan bizler nasl anlayabilirdik. Birlikte
yattklar dar yatakta, birisinin onlar gzlemekte olduunu dnemezlerdi, doktor birden
kayglanarak, karsnn uyuyup uyumadn ya da her gece yapt gibi koridorlarda dolap
dolamadn sordu kendi kendine, yatana geri dnmek
157
iin davrand ama bir ses, Kalkma, dedi, ardndan ku gibi hafif bir el gsnden bastrd,
doktor konuacak, belki de kendisine ne olduunu anlayamadn syleyecekti, ama o ses,
Hibir ey sylemezsen seni daha iyi anlarm, dedi. Koyu renk gzlkl gen kz alamaya
balad, Ne byk bir ayp bu, diye mrldand, sonra, Ben de istemitim, bunu ben de
istemitim, yalnzca doktorun suu deil, Kes sesini, dedi doktorun kars yumuak bir sesle,
hepimiz susalm, yle anlar vardr ki szckler bir ie yaramaz, u arda alayabilmeyi, her
eyi gzyalarmla sylemeyi, anlalmak iin szcklere bavurmak zorunda kalmamay ben
de ok istiyorum. Yatan kenarna oturdu, ikisinin de bedenini sarmak istiyormuasna
kolunu uzatt ve koyu renk gzlkl gen kza doru eilerek, kulana ok alak sesle, Benim
gzlerim gryor, dedi. Gen kz hareketsiz kald, huzur bulmutu, duyduu szcklerin onu
artmam olmasnn tedirginliini yayordu yalnzca, bunu ilk gnden beri biliyordu ama
kendini ilgilendiren bir giz olmad iin yksek sesle sylemek istememiti sanki. Ban biraz
evirerek o da doktorun karsnn kulana, Bunu biliyordum, tam emin deildim ama bildiimi
sanyorum, diye fsldad, Bu bir giz, kimseye sylememen gerekiyor, Hi kayglanmayn, Sana
gveniyorum, Gvenebilirsiniz, size ihanet etmektense lmeyi yelerim, Bana sen diyebilirsin,
Hayr, bunu yapamam. Birbirlerinin kulana fsldayarak konuuyorlard, bazen biri, bazen
teki, dudaklar tekinin salarna, kulak memesine deiyordu, karlkl yaptklar nemsiz bir
konumayd, birbirine bylesine ters den dnceleri bir araya getirdii iin aslnda derinlii
olan bir konumayd, aralarnda yatan erkei yok sayar gibi yaplan, buna karn onu dnce
dnyasna, sradan gereklerin dnyasna yabanc bir mantkla sarmalayan, ortak duygular
paylaan bir konumayd. Sonra, doktorun kars kocasna, stersen biraz daha kal, dedi, Hayr,
yatamza dnyorum, yleyse sana yardm edeyim. Onun rahat hareket edebilmesi iin
yataktan kalkt, bir an kirli yastn zerinde yan yana duran, gzleri grmeyen iki baa,
onlarn kirli yzlerine, allam salarna bakt, o yzlerde parlakln koruyan tek ey
gzlerdi, buysa bir ie yaramyordu. Doktor, kendine bir dayanak arayarak yavaa doruldu,
sonra yatan banda hareketsiz, kararsz, sanki birdenbire
158
nerede olduunu karamyormu gibi dikilip durdu, bunun zerine kars her zaman yapt
gibi onu kolundan tuttu ama bu hareket bundan byle yeni bir anlam kazanmt, doktor
imdiye kadar birisinin yardmna bu kadar ok gerek duymamt ama bunun farknda deildi,
bunun gerekten iarknda olduklarn, doktorun kars teki elini gen kzn yanana
dokundurduunda, o da bu eli igdyle alp dudaklarna gtrdnde, yalnzca o iki kadn
anlad. Doktor bir alama duyar gibi oldu, belli belirsiz bir ses, gzlerden szlp dudaklarn
kenarna yavaa akan, orada, insanolunun tarifsiz aclarnn ve sevinlerinin sonsuz evrimini

yeniden balatmak zere yitip giden gzyalarnn karabilecei sese benzer bir ses. Koyu
renk gzlkl gen kz yatanda tek bana kalacakt, avutulmas gereken kii oydu aslnda,
doktorun karsnn elini onun yznden ekmekte bu kadar gecikmesinin nedeni buydu.
Ertesi gn, akam yemei vaktinde, zavall birka para kuru ekmek ile rm ete yemek
denebilirse tabii, binann teki kanadndan gelen kr kouun kapsnda belirdi, Burada ka
kadn var, dedi ilerinden biri, Alt, diye yant verdi doktorun kars, uykusuz kr kadn hesaba
katmamak gibi vlesi bir niyetle, ne var ki o, bouk bir sesle bu yant dzeltti, Yedi kiiyiz.
Krler gldler, Vay canna, dedi ilerinden biri, yleyse bu akam hepinizin iman gevreyecek,
bir baka kr, isterseniz yandaki koutan takviye alalm, dedi, Gerek yok, dedi, hesaba kitaba
akl iyi yatan nc kr, pratik olarak her kadna erkek der, buna dayanabilirler. Yeniden
kahkahay bastlar, ka kadn olduunu soran kr, Yemeinizi bitirdikten sonra bizim koua
geleceksiniz, diye buyurdu ve ekledi, Yarn da yemek yiyebilmek ve erkeklerinize meme
vermek istiyorsanz tabii. Bunu gittikleri her kouta sylyorlard ve bu aka onlar ilk kez
sylenmi gibi elendiriyordu. Glmekten krlyor, havada ifteler atyor, ellerindeki kaln
sopalar yere vuruyorlard, ilerinden biri birden, iinizde adet grmekte olan varsa, istemeyiz,
dedi, Hi kimse adet grmyor, dedi doktorun kars serinkanllkla, yleyse hazrlann,
oyalanmayn sakn, sizi bekliyoruz. Geri dnp kayboldular. Kou sessizlie gmld. Bir
dakika kadar sonra birinci krn kars, Bir ey yiyecek durumda deilim, dedi, elinde tuttuu
yiyecek diinin kovuuna gitmezdi
159
ama o bunu bile yiyemiyordu, Ben de, dedi uykusuz kadn, Ben de yiyemiyorum, dedi kimliini
bilmediimiz kadn, Ben bitirdim bile, dedi doktorun muayenehanesindeki sekreter kadn,
Yanma ilk yaklaann suratna kusacam, dedi koyu renk gzlkl gen kz. Hepsi ayaktayd,
titriyorlard fakat kararlydlar. Doktorun kars bunun zerine, nden ben gideceim, dedi.
Birinci kr ban yorgann altna saklad, bu yapt bir ie * yararm gibi, adam zaten krd,
doktor, karsn kendine doru ekti, hibir ey sylemeden alnna hafif bir pck kondurdu,
daha baka ne yapabilirdi ki, teki erkeklere gelince, bu durum onlar ne zer, ne de
sevindirirdi, bu kadnlar zerinde hibir kocalk haklar ya da ykmllkleri yoktu, dolaysyla
da kimse onlar, Hayatndan memnun olan boynuzlu ifte boynuzludur, diye alaya alamazd.
Koyu renk gzlkl gen kz doktorun karsnn arkasna geti, daha sonra srasyla oda
hizmetisi, doktorun muayenehanesindeki sekreter, birinci krn kars, kimlii bilinmeyen
kadn geliyordu, en sona da hi uyu-yamayan kadn geti, bylelikle, kaba saba, kt kokan,
partallar iindeki kadnlardan oluan bir kuyruk kt ortaya, cinsel birlemenin hayvans
gcnn, duyularmzn en duyarls olan koku alma duyumuzu bu lde krletirebmesini
insann akl almyor, hatta baz dinbilimciler, belki de ayn szlerle ifade etmiyor ama,
cehenneme dayanmaktaki en byk zorluun oraya egemen olan kt koku olduunu ileri
sryor. Kadnlar, doktorun karsnn nclnde, her birinin bir eh ndekinin omzunda, ar
ar yola koyuldular.
Hepsi plak ayakt, nk kucaktan kucaa giderken ve yaayacaklar skntlar srasnda bir
de ayakkablarn kaybetmek istemiyorlard. Giriteki bolua geldiklerinde, doktorun kars
kapya yneldi, d dnyann hl var olup olmadndan emin olmak istiyordu kukusuz. Serin
havay duyumsayan oda hizmetisi korkmu bir sesle, Dar kamayz, orada askerler var,
dedi, uykusuz kadn da buna, yle yapsak daha iyi olurdu, bir dakikadan daha ksa bir sre
iinde lm olurduk, Biz mi, diye sordu doktorun muayenehanesindeki sekreter kadn, Yani
hepimiz, nk bize bu yakr, birer l olmalyz, buradaki btn kadnlar, bylelikle kr
olmamzn bedelini kusursuz bir ekilde demi olurduk. Buraya geldiinden beri art arda bu
ka160
dar laf etmemiti. Doktorun kars, Gidelim, dedi, yalnzca vadesi dolan lr, lm bizi bize
haber vermeden seer. Sol kanada alan kapy ap uzun koridorlara daldlar, ilk iki koutaki
kadnlar, onlar neyin beklediini syleyebilirlerdi, isterlerse tabii, ne var ki yataklarnn zerine
sopadan geirilmi hayvanlar gibi bzlmlerdi, erkekler onlara dokunmaya cesaret
edemiyordu, yanlarna yaklamaya bile yanamyorlard, nk hemen haykrmaya
balyorlard.
Doktorun kars son koridorun dibinde her zamanki gibi nbet tutan bir kr grd. Onlarn
ayaklarm sryerek ilerlediini duymu olacak ki, Geliyorlar, geliyorlar, diye bard, ieriden
barmalar, kinemeler, kahkahalar ykseldi. Drt kr, girite engel grevi yapan yata

abucak ekti, abuk, kzlar, girin, girin, hepimiz boalar gibi azgnz, ziyafete konacaksnz,
diyordu biri. Krler kadnlarn evresini sarp oralarn buralarn sktrmaya davrandlar ama
balar, yani eli tabancal kr, nce ben seerim, biliyorsunuz, diye barnca geri ekildiler.
Erkeklerin hepsi alkla kadnlar aryordu, bazlar elleriyle sabrszca boluu yokluyor,
rastlantyla bir kadna dokunacak olurlarsa, artk hangi yne bakacaklarn kestirmi
oluyorlard. Kadnlar, yataklarn arasndaki bolukta, geit resmi iin hazrlanm, tefti
bekleyen askerler gibiydi. Krlerin ba, elinde tabanca ile yaklat, hareketleri, gren bir
insanmki kadar evik ve dinti. Botaki eliyle, srann en banda duran uykusuz kadn
yakalad, nn, arkasn, kalalarn, memelerini, bacak arasn yoklad. Kadn lklar atmaya
balaynca onu itti, Bir ie yaramazsn, orospu. Sonrakine geti, kimlii bilinmeyen kadna,
tabancasn pantolonunun cebine koymu, kadn iki eliyle mncklyordu, Oh, bu hi de fena
deil dorusu, sonra birinci krn karsna saldrd, sonra doktorun muayenehanesindeki
sekreter kadna, ardndan oda hizmetisine ve bard, ocuklar, bu karlar felaket gzel.
Krler kinediler, yakas almam kfrler ettiler, Dzelim unlar, vakit geiyor, diye brd
bazlar, Sakin olun, dedi eli tabancal adam, brakn da tekiler nasl, ona da bir bakaym.
Koyu renk gzlkl gen kz yoklad ve slk ald, t pt bir kar, byk ikramiyeyi vurduk,
imdiye kadar byle bir ksrak hi gememiti elimizden, sonra doktorun karsna dnd ve bir
slk daha ald, BiKrlk
161/11
raz olgun, ama bana kalrsa bu da felaket bir mal. iki kadn birden kendine doru ekti ve
neredeyse salyalar akarak, Ben bu ikisini alyorum, ilerini bitirince size gnderirim, dedi.
Kadnlar kouun dip tarafna, yiyecek kasalarnn, paketlerin, konserve kutularnn bir
garnizonu besleyecek kadar byk bir yn oluturduu yere doru iteledi. teki kadnlar hep
bir azdan baryor, bu arada yumruklar atlyor, tokatlar saklyor, verilen buyruklar
iitiliyordu, Kesin sesinizi orospu takm, bu cadalozlarn al birini vur tekine, inekler gibi
brmeden edemezler, Yk yere unu, o zaman sesini keser, Sra bana geldii zaman, bir
daha, bir daha diyecekler, greceksiniz, Elini biraz abuk tut, artk dayanamyorum. Uykusuz
kr kadn, gbekli bir krn altnda cyak cyak, umutsuzca baryordu, teki drt kadnn
evresini, bir hayvan leinin banda itiip kakan srtlanlardan fark olmayan, pantolonlarn
gevetip ayak bileklerine drm erkekler sarmt. Doktorun kars, adamn onu ite kaka
getirdii yatan banda ayakta duruyor, kaslm elleriyle karyolann demirlerini skyordu,
tabancal krn, koyu renk gzlkl gen kzn eteini ekip yrttn, klotunu indirdiini,
sonra, parmaklaryla yn bularak organn onun organna bastrdn, onu zorladn grd,
adamn homurdand-n, edepsizce szler ettiini duydu, koyu renk gzlkl gen kz hi
sesini karmyordu, ban yana evirdi, gzlerini teki kadnn bulunduu yne dikip kusacak
zaman zor bulabildi, adam olup bitenin farknda bile deildi, kusmuk kokusu, hava ve evre
daha temiz kokuyorsa fark edilebilir ancak, adam sonunda tepeden trnaa titredi, yere kazk
akyormu gibi, kez kesik kesik gitti geldi, boazlanan bir domuz gibi soludu, iini
bitirmiti. Koyu renk gzlkl gen kz sessizce alyordu. Tabancal kr, vck vck organn
geri ekti ve doktorun karsna doru elini uzatarak, kuzu melemesi gibi titrek bir sesle,
Kskanma gzelim, seninle de ilgileneceim, dedi, sonra sesini ykselterek, Hey ocuklar, bunu
gelip alabilirsiniz, ama fazla hrpalamayn sakn, yeniden isteyebilirim, diye ekledi. Be-alt kr,
yataklarn arasndan tepinerek ilerledi, koyu renk gzlkl gen kz bileinden yakalayp
neredeyse srkleyerek gtrdler, nce ben, nce ben, diyordu her biri. Tabancal kr,
yatan stne oturmu, inik organ ilteye yapmt, pantolonu
162
da ayaklarna dolayordu. Buraya, bacaklarmn arasna diz k, dedi. Doktorun kars diz
kt. Al azna, dedi, Hayr, dedi kadn, Ya azna alrsn ya da sopay yersin, ayrca sana
yemek de vermeyeceim, dedi, Isrp koparmamdan korkmuyor musun, diye sordu kadn,
stersen dene, ellerim boaznn stnde duruyor, daha kanatmaya bile frsat bulamadan seni
bomu olurum, diye karlk verdi adam. Sonra, Senin sesini tanyorum ben, dedi, Ben de
senin yzn, Krsn sen, beni gremezsin, Hayr, seni gremem, yleyse benim yzm
tandn neden sylyorsun, nk bu sesin nasl bir yzde bulunacan ok iyi biliyorum, Al
azna, benimle dalamay da brak, Hayr, Ya alrsn ya da senin kouun tamam azna
ekmek krnts bile koyamaz, onlara gidip, benimkini azna almay kabul etmediin iin a
kaldklarn sylersin, sonra da gelip ne olup bittiini anlatrsn bana. Doktorun kars eildi, sa

elinin iki parmak ucuyla adamn yap yap organn tutup kaldrd, yere koyduu sol eli
pantolona dokundu, yoklad, tabancann madeni ve souk sertliini duyumsad, stesem, onu
ldrebilirim, diye dnd. Oysa bunu yapamazd. Adamn pantolonu ayaklarna dolamt,
tabancann bulunduu cebe ulamasna olanak yoktu. Onu u anda ldremem, diye dnd.
Ban uzatt, azn at, sonra kapatt, grmemek iin gzlerini yumdu ve adamn sylediini
yapt.
Vicdansz krler kadnlar zgr braktklarnda gn douyordu. Uykusuz kr kadn arkadalar
kucaklayarak tamak zorunda kaldlar, oysa kendilerini zor srklyorlard. Saatler boyunca
kucaktan kucaa dolam, her defasnda bir baka aalanmay, bir baka onur krkln
yaamlard, cann almak dnda bir kadna yaplabilecek her ey yaplmt onlara. Eli
tabancal kr, kadnlar giderken, demenin mal karl yapldn biliyorsunuz, sevgili
erkeklerinize syleyin de gelip orbalarn alsnlar, demiti alay ederek. Sonra da, Yaknda
grrz kzlar, gelecek seansa iyi hazrlann, diye eklemiti, alay etmeyi srdrerek. teki
krler de adeta koro halinde, Yaknda grrz, dediler ama szn sonunu kimi fstklar, kimi
de orospular, diye bitirdi, bu arada, heveslerini iyice aldklar, seslerinin zayf ve bkkn
kmasndan anlalyordu. Kadnlarn hepsi sar, kr, dilsiz ve sarsakt, nde yryenin elini
brak163
mayacak kadar iradeleri kalmt ancak, evet, elini, gelilerinde olduu gibi omzunu deil,
Neden el ele tutuuyorsunuz, diye sorulsayd, bunun yantn hibiri veremezdi kukusuz,
yleydi ite, her zaman kolayca aklanamayacak baz davranlar vardr, hatta kimi zaman
kendinizi zorlaanz da aklayamazsmz. Girii geerlerken doktorun kars dar bakt,
askerler oradayd, bir de kamyonet vard, karantinaya alnan eitli yerlere yiyecek datyordu
herhalde. Uykusuz kr kadnn bacaklar ite tam o srada artk hi tutmaz oldu, orakla bir
vuruta biilmiti sanki, derken kalbi de durdu, balayan arpnts henz bitmemiti bile,
bylelikle bu kr kadn neden uyku tutmadn anlam oluyoruz, bundan sonra artk bol bol
uyuyacak, uyandrmayalm onu. ld, dedi, doktorun kars, sesinde belirgin bir ifade yoktu,
bu canl azdan, syledii sz kadar l bir sesten baka ses kabilir miydi? Doktorun kars,
kan iindeki bacaklaryla, ezilmi karniyla, hoyratln izlerini tayan zavall, plak
memeleriyle, dilenmi omuzlaryla birdenbire tkeniveren bu bedeni kollaryla kavrayarak
yerden kaldrd, te benim bedenimin u andaki resmi, diye dnd, buradaki btn
kadnlarn bedenlerinin resmi, onunla bizim aramzda, yaanm bu kabalklarla, bu
hoyratlklarla bizim aclarmz arasnda tek bir fark var, bizler imdilik hl yayoruz. Nereye
gtrelim onu, diye sordu koyu renk gzlkl gen kz, imdilik koua, daha sonra gmeriz,
dedi doktorun kars.
Erkekler kouun kapsnda bekliyorlard, aralarnda yalnzca birinci kr yoktu, kadnlarn
gelmekte olduunu duyup ban yeniden yorgannn altna sokmutu, bir de ehla ocuk
yoktu, o da uyuyordu. Doktorun kars, uykusuz kr kadn en kk bir duraksamaya
kaplmadan, yataklar teker teker saymaya kalkmadan dosdoru gtrp kendi kt yatana
yatrd. tekilerin buna arma olasln dikkate almad, sonuta hepsi ok iyi biliyordu ki o,
buralarn her kesini kar kar bilen tek krd. ld, dedi bir kez daha, Nasl ld, diye
sordu doktor ama kars ona yant vermedi, sorulan soru yalnzca, Nasl ld, deil, Orada ne
yaptnz, anlamn da tayordu belki, bu iki sorunun da yant yoktu, ld, ite o kadar, neden
ldnn nemi yok, bir insann neden ldn sormak sama bir davran, lm nedeni
zaman iinde unutulur, yalnzca o
164
tek szck kalr, ld, ve bizler bu kapdan kp giden kadnlar deiliz artk, o kadnlarn
syleyecei eyleri syleyemeyiz, teki szlere gelince, onlarn arasnda da ad konamayacak
olanlar vardr, ite bu da yle bir ey ve bu kadar yeter. Gidip yiyecekleri aln, dedi doktorun
kars. Rastlant, yazg, talih, kader -bu kadar ok ad olan bir eyin ille de adn sylemek o
kadar nemli deil-, ite o, aslnda kaba gldrden baka bir ey deil, yoksa kouu temsil
etmek ve verilen yiyecekleri almak zere ve bu yiyeceklerin ne karlnda alnaca hi
hesapta yokken neden o iki kadnn kocalarnn seilmi olduunu anlamaya olanak
bulamazdk. Bekr, zgr, savunacak aile onuru olmayan baka erkekler de temsilci
seilebilirdi, gelin grn ki onlar deil de bu iki adam seildi, imdi, karlarnn rzna geen o
kaba saba vicdanszlara el ap yiyeceklerini isterken artk tepeden trnaa utan iinde
olmayacaklar kukusuz. Birinci kr, kesin kararl bir adam tavr iinde, steyen gitsin, ben

gitmeyeceim, dedi, Ben giderim, dedi doktor, Ben de sizinle gelirim, dedi gz siyah bantl
yal adam, Verdikleri yiyecek bol deil ama ar ekiyor, Yediim ekmei tayacak kadar
gcm var hl, Tamas insana daha ar gelen yalnzca bakalarnn ekmeidir, Yaknmaya
hakkm yok, bakalarnn paynn oluturduu arl yklenmekle, kendi paym demi
olacam. Biz imdi, bu iki insan arasnda sonu nasl geleceini bildiimiz diyalogu deil de o
diyaloga katlan ve gzleri gryormu gibi kar karya duran insanlar izleyelim, yle ki bu
iki insann bir anlamda birbirlerini grdklerini dnebiliriz, bunun gereklemesi iin
belleklerinin, konuan azlarn onlar evreleyen dnyann kr edici beyazlndan ekip
karmas yeterli, sonra, yzn geriye kalan bu merkezden ar ar yaylan bir may andrr
gibi belirecektir, yal adamn yz, gen adamn yz, bu biimde de olsa hl grebilen
insanlar gelin de kr olarak nitelemeyelim artk. ki adam, birinci krn zentili bir dille fke
iinde ifade ettii gibi, utanlarnn karln almak zere uzaklatklarnda, doktorun kars
teki kadnlara, Bir yere ayrlmayn, hemen geliyorum, dedi. Ne istediini biliyordu ama
istediini bulup bulamayacan bilemiyordu. Bir kova ya da onun iini grecek bir ey
aryordu, o kovay mikroplu da olsa, pis de olsa suyla doldurmak, uykusuz kr kad165
nn lsn ykamak istiyordu, onu kendi kanndan, bakalarnn akntsndan temizlemek,
topraa temiz olarak vermek, tabii iinde yaadmz bu deliler evinde beden temizliinden
sz etmenin ne kadar anlam kaldysa, ruh temizliine gelince, kimse yanna bile yaklaamaz,
bunu biliyoruz.
Yemekhanedeki uzun masalarn stnde krler yatyordu. i kirli kaplarla dolu bir eviyeye, iyi
kapanmam musluktan ince bir su akyordu. Doktorun kars bir kova, bir kap bulabilmek iin
evresine baknd ama iine yarayacak bir ey gremedi. Krlerden biri onun orada olmasna
ararak, Kim var orada, dedi. Yant vermedi, iyi karlanmayacan, ona kimsenin, Su mu
istiyorsun, iyi, al bakalm, ha, bir ly ykayacaksan istediin kadar su alabilirsin,
demeyeceini biliyordu. Yerde dank olarak duran plastik yemek torbalar vard, bazlar
byk-eydi. Bu torbalar mutlaka deliktir, diye dnd, sonra kendi kendine, iki- tanesini i
ie geirirsem ok az su karr, dedi. Elini abuk tuttu, krler yattklar masalardan inip, Kim
var orada, diye soruyorlard, musluun alp suyun aktldn duyduklarnda daha da
telalanp o yne gittiler, doktorun kars masalardan birini itip yaklaamayacaklar bir set
oluturdu, sonra musluktaki torbann bana dnd, su yava akyordu, umutsuzlua kaplp
musluu kurcalad, bunun zerine su, kaplar alan bir hapisaneden boanan mahkmlar gibi
birdenbire iddetle boalarak onu tepeden trnaa srlsklam yapt. Krler, borunun patladn
dnp korkuya kaplarak geri ekildiler, yere yaylan su ayaklarna deince de doru
dndklerinden emin oldular, suyun, ieri giren tanmadklar kii tarafndan aktldn
bilemezlerdi, doktorun kars daha fazla suyun tamak iin ok ar olacan anlamt.
Torbann azn bzerek dm yapt, srtna vurup koarak oradan ayrld.
Doktor ile gz siyah bantl yal adam, ellerinde yiyeceklerle koutan ieri girdiklerinde,
ierdeki kadnlarn yedisinin de plak olduunu, uykusuz kadnn, yaam boyunca hibir
zaman olamad kadar temizlenmi olarak yataa yatrlm olduunu, bu arada bir baka
kadnn, kendisi ykanmadan nce arkadalarn teker teker ykadn grmediler, nasl
grebilirlerdi ki.
166
12
Vicdanszlar drt gn sonra yeniden ortaya kt. kinci* koutaki kadnlar vergilerini
demeye armak iin gelmilerdi ama birinci kouun kapsnda biraz oyalanp kadnlarn
geen geceki erotik saldrdan sonra kendilerine gelip gelmediini sordular, Mthi bir geceydi,
tad damamzda kald, dedi ilerinden biri yalanp durarak, bir bakas, Bu yedi kadn on drt
kadna bedel, ilerinden biri pek o kadar ahm ahm deildi ama o grlt patrt arasnda
kimse farkna bile varmad, buradaki erkekler ansl saylrlar, yeterince erkeklikleri varsa tabii,
dedi, Olmamas daha iyi, yoksa, kadnlar bir daha uzun sre kant tutmaz. Doktorun kars
kouun dibinden, Artk yedi kii deiliz, dedi, inizden biri tyd m yoksa, diye sordu
gruptan biri glerek, Hayr, tymedi, ld, Hay Allah, bu durumda gelecek defa biraz daha
zorlanacaksnz, Byk bir kayp saylmaz, zaten mthi bir kar deildi, dedi doktorun kars.
aran haberciler ne yant vereceklerini bilemediler, duyduklar szler onlara uygunsuz
gelmiti, ilerinden biri belki de, Bu kadnlarn hepsi kaltak, ilerinden biri tahta gsl,
gevek kalal, diye, arkasndan byle konumak ne byk terbiyesizlik, diye dnmtr.

Doktorun kars onlara bakyordu, kapnn eiinde aklm gibi, kararsz duruyor, mekanik
kuklalar gibi olduklar yerde sallanyorlard. Tanyordu onlar, rzna geen kii bunlard.
Sonunda ilerinden biri elindeki sopay yere vurarak, Davrann, gidiyoruz, dedi. Yere vuran
sopalarn sesleri, Aln, aln, biz geliyoruz, bartlar uzun koridorda giderek snd, ardndan
sessizlik geldi, onun ardndan da bouk barmalar duyuldu, ikinci koutaki kadnlara akam
yeme167
inden sonra gl endamlarn gsterme buyruu veriliyordu. Zeminde yeniden sopa sesleri
yankland, Aln, aln, kapnn nnden siluet halinde kr geip kayboldu.
ehla ocua bir masal anlatmaya balam olan doktorun kars, kolunu kaldrp iviye asl
duran makas sessizce ald. ocua da, Macerann sonunu sana sonra anlatrm, dedi. Uykusuz
kr kadn hakknda neden bu kadar aalayc szler sylediini kouta kimse sormamt
ona. ok ksa bir sre sonra ayakkablarn kartp kocasna, Uzun kalmayacam, hemen
dnerim, dedi. Kapya yneldi, eie geldiinde durup bekledi. On dakika sonra, ikinci
koutaki kadnlar koridorda belirdi. On be kiiydiler. Bazlar alyordu. Pe pee deil,' grup
halinde yryor, birbirleriyle balanty ellerinde tuttuklar uzun bir kuma eritle -bunu
araflan yrtarak yaptklarna kuku yoktu- salyorlard. Doktorun kars, hepsi nnden
getikten sonra, onlar izlemeye balad. zlendiklerinin farkna hibiri varmad. Kendilerini
neyin beklediini biliyorlard, incitme ve aalamalarn dnya kurulduundan bu yana
varolduu kimse iin bir giz deildi, insan artacak bir yan da yoktu, hatta dnyann bu tr
davranlarla baladna kuku yok, dense yeriydi. Onlar urayacaklar tecavzden daha ok
dehete dren, ehvet alemine katlmaya, bayalamaya zorlanacak, bu korkun geceyi
byle geirecek olmalaryd, yataklara ya da yerlere devrilmi on be kadn, birini brakp
tekine geen, domuz gibi soluyup duran erkekler, En kts de bundan zevk almam olur,
diye dnyordu kadnlardan biri. Onlar gidecekleri koua gtren koridora girdiklerinde
nbetteki kr, ieridekileri uyard, Ayak seslerini duyuyorum, tp tp geliyorlar. Barikat
oluturan karyola kapnn nnden hemen ekildi, kadnlar ieri teker teker girdiler, Oh,
bunlarn srsne bereket, diye bard muhasebeci kr ve kadnlar heyecanla saymaya
balad, On bir, on iki, on , on drt, on be, evet on be, tam on be kadn. Admlarn, ieri
en son giren kadnn admlarna uydurdu, sabrsz ellerini daha imdiden kadnn eteklerinin
altna sokmutu, Bu, akmaya balad bile, bu kadn benim, diyordu. Kadnlar teker teker
yoklamay, beden llerini nceden deerlendirmeyi bir yana brakmlard. Nasl olsa hepsi
ayn muameleden geeceinden, hepsinin boyuna pouna, me168
melerine, kalalarna bakarak zaman yitirmenin, azgnl ertelemenin ne gerei vard. Erkekler
onlar daha imdiden yataklara srklyor, stlerindekileri hoyrata karyorlard ve bunun
hemen ardndan her zamanki alamalar, szlanmalar, yalvarmalar duyuldu ama yantlar -yant
veren olursa tabii- hi deimiyordu, Karnn doyurmak istiyorsan, a bacaklarn. Ve
bacaklarn ayorlard, bazsna azn kullanmas buyurulu-yordu, ba vicdanszn bacaklar
arasna km u kadn gibi, ama bu kadnn sesi soluu kmyordu. Doktorun kars koua
girip yataklarn arasndan usulca szld ama aslnda bu kadar nlem almasna gerek yoktu,
ayanda sabo bile olsa kimse onu duymazd, bu alt alta st ste bouma srasnda birisi ona
dokunup kadn olduunu anlayacak olsa, bana gelecek en kt ey teki kadnlara katlmak
zorunda kalmak olurdu, kimse onun kim olduunun farkna varmazd, bu gibi durumlarda, on
be ile on alt arasnda fark edilebilecek kadar fark yoktur.
Vicdanszlar bann yata, her zaman olduu gibi kouun dibinde, yiyecek kasalarnn yl
olduu yerdeydi. teki dkk yataklar uzaa ekilmiti, adam rahatna dknd, komularna
arpmak, taklmak istemiyordu. Onu ldrmek kolay olacakt. Doktorun kars, yataklarn
arasndaki dar yoldan yavaa ilerlerken, birazdan ldrecei bu insann hareketlerini gzlyor,
doyuma ulatnda ban geriye atna, daha imdiden boynunu ona teslim eder gibi
uzatna dikkat ediyordu. Usulca yaklat, yatan evresini dnp adamn arkasna geti. Kr
kadn angaryasn srdryordu. Girecei yere bir deil, iki haner gibi girmesi iin ucunu biraz
aralad makas eliyle yavaa yukar kaldrd. Kr adam, yaknnda birinin olduunu son anda
fark eder gibi oldu ama tam o srada doyuma ulamak zereydi, buysa onu sradan duyular
dnyasndan ekip koparm, refleksini kreltmiti. Doyumu tadamayacaksm, diye dnd
doktorun kars ve kolunu iddetle indirdi. Makasn iki ba krn boynuna hart diye girdi,
ekseni etrafnda dnd, kkrdaklar ve zar dokularn zorlayp yrtt, sonra, fkeyle yoluna

devam ederek boynun arkasndaki omurlar tarafndan durduruluncaya kadar ilerledi. Adamn
l neredeyse hi duyulmad, boalmakta olan bir adamn kard hayvans homurtudan
fark yoktu, tekilerden de benzer sesler geliyordu
169
zaten, ama belki de nce sylediimiz doruydu, nk diz km kadnn yz birden
fkran kanla rtld anda, adam da sarslarak kadnn azna boalmt. Krleri alarma
geiren, kadnn barmas oldu, kadnlarn attklar lklar konusunda epey deneyimliydiler,
ama bu lk tekilere benzemiyordu. Kadn lklar atyordu, ne olup bittiini anlayamamt
ama lk atp duruyordu, bu kan da nereden geliyordu byle, nasl olduunu bilmeden belki
de kafasnn iinde tasarlad eyi yapm, adamn organn dileriyle koparmt. Krler,
altlarndaki kadnlar brakm, el yordamyla yaklayor, Ne oluyor, neden byle haykryorsun,
diye soruyorlard, ne var ki kadnn azn bir el kapatm, bir ses kulana, Sesini karma,
diye fsldyordu, sonra birinin onu usulca geriye ektiini du-yumsad, Hibir ey syleme, bir
kadn sesiydi ve bu onu yattrd, tabii bu kadar byk bir bunalmn ortasnda kullanlan bu
yatt szc buraya ne kadar uygun dyorsa. En nde muhasebeci kr geliyordu, yataa
enlemesine ylm cansz bedene ilk dokunan, elleriyle yoklayan o oldu. Bir an sonra, lm,
diye bard. Adamn ba le gibi yatan te yanndan aa sarkm, boynundan hl oluk
oluk kan geliyordu, ldrlm, dedi muhasebeci kr. Krler olduklar yerde kaldlar, dilleri
tutulmutu, duyduklar eye inanmalarna olanak yoktu, Ne demek ldrlm, Kim ldrm,
Boaznda koca bir delik var, bunu yapsa yapsa, onunla birlikte olan o orospu yapmtr,
yakalayalm onu. Krler yeniden harekete getiler, ama bu kez daha yava, eflerini ldren
su aletiyle burun buruna gelmek istemiyorlard sanki. Muhasebeci krn lnn ceplerini tela
iinde elleriyle yokladn, tabancay ve iinde on kadar kartu bulunan bir plastik torbay
aldn gremezlerdi. Kadnlarn ayaa kalkp panik iinde lk atmas herkesin dikkatini
datt, kendilerini dar atmak istiyorlard ama bazlar kapnn hangi ynde olduunu
kestiremiyordu, bu yzden yanl tarafa ynelip krlerle arptlar. Krler, kadnlarn
kendilerine saldrdn sanp savunmaya geti ve ortalk bir anda ana baba gnne dnd.
Doktorun kars kouun dibinde hareketsiz duruyor, kamak iin frsat kolluyordu. Bir eliyle
kr kadnn elini sk sk tutuyor, havaya kaldrd teki eliyle de, yaklaacak ilk erkee
saplamaya hazr olarak makas tutuyordu. Kouun
170
dibindeki bo alan u an iin gvenliydi ama burada fazla oyala-namazd, bunu biliyordu.
Kadnlarn bazlar sonunda kapy bulmutu, bazlar da kendilerini yakalam ellerden
kurtulmaya abalyordu, bir tanesi de dmann boazn skmaya, bylelikle l saysn ikiye
karmaya urayordu. Muhasebeci kr, kendi tayfasna otoriter bir ses tonuyla bard, Sakin
olun, sakin olun, bu ile ben megul olacam, ve daha inandrc olmak iin havaya bir el ate
etti. Sonu, beklediinin tam tersi oldu. aran, tabancann el deitirdiini, dolaysyla da
balarna yeni birinin geeceini anlayan krler, kadnlarla boumay kesmi, onlar
boyunduruk altna almaktan vazgemilerdi, hatta ilerinden biri her eyden vazgemiti,
nk boazlanmt. Doktorun kars ilerlemek iin ite bu n seti. Saa sola yumruklar
sallayarak kendine yol at. imdi baran, itiip kakan, birbirlerinin stne kan erkeklerdi,
gzleri gren biri duruma bakacak olsayd, daha nceki kargaann ocuk oyunca olduuna
karar verirdi. Doktorun kars kimseyi ldrmek istemiyor, oradan en ksa srede kmak,
zellikle de ierde tek bir kadn bile brakmak istemiyordu. Ne var ki makas birinin gsne
saplamak zorunda kald ve kendi kendine, Bu herhalde yaamaz, dedi. Bir el daha silah sesi
iitildi. Gidelim buradan, gidelim buradan, diyordu doktorun kars, yolunun stnde karsna
kan kadnlar kapya doru iterek. Yerden kalkmalarna yardm ediyor, abuk, abuk, diye
yineliyordu. Muhasebeci kr imdi kouun dibinden baryordu, Yakalayn onlar, karmayn,
ama artk ok geti, kadnlarn hepsi koridora kmt bile, yar plak, sendeleyerek kayor,
bir yandan da stlerini balarn toplamaya alyorlard. Doktorun kars kouun giriinde
dikilip fkeyle bard, Geen gn, yzn unutmayacam sylemitim ona, anmsayn, imdi
de size syleyeceim ey zerinde dnn biraz, sizin yzlerinizi de unutmayacam, Bu
yaptm bana deyeceksin, diye bard muhasebeci kr, tehdit dolu bir sesle, sen ve
dostlarn, hatta oradaki enayi dmbelei erkek bozuntular bunu bana hep birlikte
deyeceksiniz, Kim olduumu, nereden geldiimi bilmiyorsun, Sen teki kanattaki birinci
koutansn, dedi kadnlar armak iin gitmi olanlardan biri, muhasebeci kr de ekledi, Ses
yanltmaz,

171
bundan byle yanlp da yanmda tek bir sz edersen kendini lm bil, teki de sylemiti
bunu, nereye gittiini biliyorsun, Ama ben onun gibi, sizin gibi bir kr deilim, siz kr
olduunuzda btn dnyay oktan tanmtm ben, Benim krlm hakknda hibir fikrin yok
senin, Kr deilsin yleyse, beni kandrma, Ben belki de krlerin en krym, insan ldrdm
nk ve gerekirse bunu yine yapacam, Bunu yapana kadar alktan gebereceksin,
bugnden balayarak size yiyecek yok, o deliinizi altn tepsiyle sunsanz bile, Sizin
yznzden a geireceimiz her gn iin, iinizden biri lecek, burnunu kapdan dar
uzatmas gebermesi iin yeterli, Bunu beceremezsin, yle gzel beceririz ki, bugnden
balayarak kendi yiyeceimizi almaya biz gideceiz, siz de elinizdeki yiyeceksiniz, Orospunun
kz, Orospu kzlar dediklerin ne erkektir, ne kadn, yalnzca orospu kzdr, neler
yapabildiklerini de artk biliyorsun. Muhasebeci kr fkelenerek kapya doru ate etti. Kurun,
adamlarn bann arasndan kimseye dokunmadan geip koridorun duvarna sapland.
Vuramadn beni, dedi doktorun kars, kurunlarn bittiinde kolla kendini, burada baa
gemeyi en az senin kadar isteyen bir sr adam var.
Oradan uzaklat, salam birka adm att, sonra, neredeyse baylacakm gibi, koridor duvar
boyunca ilerledi, birden dizleri bkld ve yere dt. Gzleri perdelendi, Kr oluyorum, diye
dnd, ama birden, bunun bu kez de olmayacan anlad, grn bulandran, yalnzca
gzyalaryd, yaam boyunca hi dkmedii kadar bol gzya, Bir insan ldrdm, dedi ok
alak sesle, ldrmek istedim ve ldrdm. Kouun kapsna doru evirdi ban, adamlar
dar kacak olsa, kendini savunamayacakt. Koridor bombotu. Kadnlar ortadan
kaybolmulard, silah seslerinden korkan, daha ok da ierde lenlerden dehete den
erkekler, dar kmaya cesaret edemiyordu. Doktorun karsnn yava yava eli aya tutmaya
balad. Gzya dkmeyi srdryordu ama ar ar, heyecansz, yerine konamaz bir kayp
karsnda dklen gzyalar gibi. Byk zorlukla ayaa kalkt. Ellerinde ve giysisinde kan
vard ve bitkin bedeni birden yalandn anmsatt ona. Yal bir kadn katil, diye dnd,
ama gerekirse yeniden insan ldrebileceini biliyordu, Peki, ne zaman ldrmek gerekiyor,
diye sordu
172
kendi kendine, ana girie doru ilerlerken, yant yine kendisi verdi, Henz hayatta olan
ldnde. Ban sallayp dnd, Ne demek btn bunlar, szckler, yalnzca szckler,
baka bir ey deil. Yoluna tek bana devam etti. Avluya alan kapya yaklat. Ana giri
kapsnn demirleri ardnda nbet tutan askerin siluetini semekte zorland, Darda hl
insanlar var, gzleri gren insanlar. Arkadan gelen bir ayak sesi onu yerinden sratt, Onlar,
diye dnd, birden geriye dnd, makas elinde tutuyordu. Kocasyd gelen. kinci koutaki
kadnlar, kapnn nnden geerken, binann teki kanadnda olup bitenleri bara bara
arlatmlar, bir kadnn, vicdanszlarn ban makas darbeleriyle ldrdn, silahla ate
edildiini sylemilerdi, doktor, kadnn kim olduunu sormad, kendi karsndan bakas
olamazd bu kii, ehla ocua, macerann sonunu daha sonra anlatacan sylemiti, u anda
ne durumdayd, belki o da lmt, Buradaym, dedi kadn, ona yneldi, kucaklad, kocasnn
giysilerine kan bulatrdn fark etmiyordu ya da fark ediyor ama nemsemiyordu, bugne
kadar onunla her eyi paylamlard. Ne oldu, dedi doktor, bir adamn ld syleniyor,
Evet, o adam ben ldrdm, Neden, O ii birinin yapmas gerekiyordu, benden baka kimse
de yoktu, Peki imdi, imdi artk zgrz, bizi kullanmaya bir daha kalkrlarsa balarna ne
geleceini biliyorlar, Bu bir bouma, bir sava olacak, Krler hep sava halindedir, her zaman
da yle olmulardr, Yeniden adam m ldreceksin, Gerekirse yaparm, kendimi artk bu yeni
krlkten kurtaramam, Peki ya yiyecek, Kendi yiyeceimizi kendimiz gidip alacaz, buraya
kadar gelmeye cret edebileceklerini sanmyorum, ayn eyin kendi balarna da gelmesinden,
bir makasn boazlarnda delik amasndan hi olmazsa belirli bir sre iin korkacaklardr, lk
isteklerini bize dayatmaya geldiklerinde onlara gerektii gibi direnemedik, Doru, korktuk,
oysa korku her zaman en iyi yol gsterici deildir, imdi ekip gidelim buradan, daha fazla
gvende olabilmek iin koularn kaplarna onlann yapt gibi yataklar koymakta yarar var,
bu yzden birka kiinin yerde yatmak zorunda kalmas nemli deil, alktan lmekten iyidir.
Sonraki gnlerde, bamza bu da m gelecekti, diye sordular kendi kendilerine. lk bata
armadlar, balangtan beri
173

zaman zaman alk ekmeye almlard, yiyecek datmnda her zaman aksaklklar olmutu,
vicdansz krler, askerlerin zaman zaman datm aksattklarn sylerken haklydlar, ne var ki
ardndan alayc bir tonla, bu iin tek zmnn herkesi belirli bir tayna raz olmaya zorlamak
olduunu, bunun da insan ynetmenin en zor taraflarndan biri olduunu ileri srerek durumu
kendilerine yontuyorlard. nc gn, koular kaz-san bile artk tek bir ekmek krnts
bulunamayacak hale gelindiinde, doktorun kars, birka arkadayla birlikte avlu tarafna
yaklap, Hey, oradakiler, bu gecikme de ne oluyor, yiyeceklerimiz neden gelmiyor, iki gndr
azmza lokma koymuyoruz, diye seslendi. avu, bir bakas, nceki avu deil,
parmaklklara yaklaarak, bunun ordunun hatas olmadn, ordunun kimsenin lokmasn
azndan almadn, askerlik onurunun buna hibir zaman izin vermeyeceini, yiyecek
gelmiyorsa, olmad iin gelmediini, syledi, Ve ileri doru tek bir adm daha atmayn, bunu
ilk yapan, bana ne geleceini bilir, buyruklar deimedi, diye ekledi. Szleri bylece
azlarna tklm olarak binaya geri dnp durum deerlendirmesi yaptlar, Peki, yiyecek
getirmemeyi srdrrlerse ne yapacaz, Belki yarn ya da yarndan sonra getirirler, Ya da
artk kolumuzu kaldracak halimiz kalmadnda, Dar kmalyz, Bunu yapmaya kalkacak
olsak kapya bile ulaamayz, Gzmz grseydi keke, Gzmz grseydi bizi bu cehenneme
tkmazlard, Darda yaam nasl acaba, kendi kendime bunu soruyorum, O koutaki
tiplerden yiyecek bir eyler isteseydik belki bize verirlerdi, yiyecek artk bize yetmiyorsa,
yaknda onlara da yetmeyecek demektir, te bu nedenle bize ellerindeki vermezlerdi, Onlarn
ellerindeki yiyecek bitinceye kadar hepimiz alktan lrz, Ne yapmal acaba. Doktor,
doktorun kars, gz siyah bantl yal adam, sa sol kanattaki her koutan iki- kii daha,
girite yanan tek ampuln sarms nn altnda oturmu, yamuk bir daire oluturmulard ve
bu krler topluluu neyse o olduundan, her zaman ne olmas gerekiyorsa o oldu, erkeklerden
biri, Bildiim tek ey, efleri ldrlm olmasayd bizim u anda byle bir zorluk iinde
bulunmayacamz, kadnlar ayda iki kez oraya gidip doann kendilerine verdiini onlara
verselerdi kyamet mi kopard, kendi kendime bunu soruyorum, dedi. Ki174
mi bu anmsatmay ho buldu, kimi dudaklarnn ucundaki glmsemeyi gizledi, protesto
etmek iin ykselen bir sesi de adamn midesinden gelen gurultular bastrd, adam iin can
alc noktasna gelerek, Bunu kimin yaptn bilmeyi ok isterdim, dedi. Orada bulunan
kadnlar kendilerinin yapmadna yemin ettiler, Adaleti yerine getirmek iin o kiiyi bizim
cezalandrmamz gerekir, yi ama nce kim olduunu bilmek gerekir, O adamlara, Aln ite
aradnz kii burada, haydi imdi yiyecek verin bize, diyebilirdik, yi de nce kim olduunu
bilmek gerekiyor. Doktorun kars ban nne eip dnd, Hakk var, burada birisi alktan
lecek olursa bu benim suum olacak, ama sonra iinden ykselen fkeye kulak vererek,
Benim suumun onlarnkini demesi iin nce onlarn lmesi gerekir, dedi kendi kendine.
Sonra gzlerini kaldrarak dnd, Onu ldren kiinin ben olduumu imdi sylesem, kesin
olarak lme gnderdiklerini bile bile beni onlara teslim ederler mi acaba. Aln etkisiyle ya
da bu dnce bir uurum gibi ban dndrp onu kendisine ektiinden olacak, bir sersemlik
dalgas kafasnn iini silip sprd, bedeni ne eildi, az konumak iin ald ama ayn anda
biri kolunu tutup skt, gz siyah bantl yal adamd bu, Kendini ele verecek olan kendi
ellerimle ldrrdm, dedi, Neden, diye sordular hep birlikte, nk cehennem iinde
cehenneme evirdiimiz bu yerde utan szcnn hl bir anlam kaldysa bu, o srtlan
gidip kendi ininde ldrmeyi gze alabilmi olan o yrekli kii sayesinde oldu, Buna bir
diyeceim yok ama tabaklarmz da utan szcyle dolduramayz, Kim olursan ol, sen
haklsn, kursaklarn yeterince utanma duygusu tamadklar iin doldurabilen insanlar
imdiye kadar her zaman kmtr, ama bizlerin, u na kadar hak etmediimiz o son onurdan
baka elimizde hibir ey kalmam olan bizlerin, ite hakkmz olan o onuru kurtarmak iin
hl savaabileceimizi kantlamamz gerekir, Ne demek istiyorsun, Kadnlarmz gnderip
tara pezevenkleri gibi onlarn srtndan karnlarmz doyurmakla ie balayan bizlerin, oraya
artk erkekleri grdermemizin zaman geldi, demek istiyorum, tabii iimizde hl erkek
kaldysa, Bu sylediklerini akla bize, ama nce nereden olduunu syle, Sa taraftaki birinci
koutan, Konu, ok basit, kendi yiyeceimizi gidip ken175
dimiz alalm, Silahlan var, Bildiimiz kadaryla ellerinde tek bir tabanca var, ellerindeki
arjrleri de sonsuza kadar kullanamazlar, Ellerindeki arjrler biroumuzu ldrmeye yeter,
Daha nce hibir neden yokken len insanlar da oldu, Geride kalanlar keyfine baksn diye

lmeye hazr deilim ben, Birisi sen yemek yiyebilesin diye cann verdiinde o yemei elinin
tersi ile itmeye de hazr msn, diye sordu gz siyah bantl yal adam sinirli bir sesle, teki
yant vermedi.
Gizli gizli onlar dinleyen bir kadn, sa kanattaki koulara giden koridorun kapsnda belirdi.
Bu, fkran oluk gibi kann yzne akt, len adamn azna boald, doktorun karsnn,
kulana, Konuma, dedii kadnd ve doktorun kars imdi dnyor, Bu erkeklerin arasnda
oturduum yerden sana, Konuma, beni ele verme, diyemem, benim sesimi tandna da
kuku yok, o sesi unutmu olmana olanak yok, elimi senin aznn zerine koydum, bedenin
bedenime yasland ve sana, Konuma, dedim, kimi kurtardm, senin kim olduunu
renmenin zaman geldi artk, ite bu yzden konuacam, beni sulayabilmen iin yksek
ve przsz bir sesle konuacam, yazgn buysa eer, tabii benim de yazgm buysa, oysa
kadn, Oraya gidecek olanlar yalnzca erkekler olmayacak, kadnlar da gidecek, aalandmz
o yere, azmza boaltlan tk-rp attmz gibi, aalanmann tm izlerini silmek,
kendimizi zgr klmak iin biz de yeniden gideceiz, dedi. Doktorun kars bekledi, teki
kadn, Sen nereye gidersen ben de oraya, gideceim, diyerek bitirdi szlerini. Gz siyah
bantl yal adam glmsedi, mutluluktan glmsyor gibiydi, gerekten de yleydi belki, bunu
ona sormann sras deil imdi, balarnn zerinden bir ey, bir ku, bir bulut gemi, utanga
bir ilk k filizlenmi gibi, teki krlerin yznde beliren aknl izlemek daha ilgin. Doktor,
karsnn elini elinin iine alarak sordu, iimizde hl, o adam kimin ldrdn ille de bilmek
gerektiini dnen kimse var m ya da onu hep birlikte boazladmz konusunda ayn
dnceyi paylayor muyux ya da daha dorusu, her birimiz kendi elimizle ldrdmz
dnmyor muyuz? Kimse yant vermedi. Doktorun kars, Onlara biraz daha sre tanyalm,
yarnn kadar bekleyelim, askerler yarna kadar yiyecek getirmezlerse, harekete geeriz. Kalkt176
lar, ayrldlar, kimi binann sa kanadna, kimi sol kanadna ilerledi, tedbirsizlik etmi,
vicdanszlar kouundan birinin kendilerini dinleyebileceini hesaba katmamlard, ne mutlu ki
eytan her zaman her kapnn ardnda olmaz, bu zl sz burada tam yerini buldu. Hoparlre
gelince, yersiz ve zamansz konumaya balad, son zamanlarda baz gnler konuuyor, baz
gnler de konumuyordu ama daha nce belirttii gibi hep ayn saatte konuuyordu, yayn
dzeninde, nceden kaydedilmi bir band zaman gelince harekete geiren bir saat vard
kukusuz, bu dzenin zaman zaman neden aksadn hibir zaman bilemeyeceiz, nk
bunlar d dnyay ilgilendiren konular ama yine de nemli, nk sonuta takvimin
aksamasna, gnlerin dzenli olarak saylamamasna, belleklerine gvenemeyen, bu yzden,
gnce tutarm gibi her gn bir ipe dm atan, yap olarak biraz manyak ya da dzen ki bu zararsz bir saplant saylr- baz krlerin armasna yol ayor. Bugn aksama gnyd,
mekanizma bozulmu, bir dili deforme olmu ya da bir lehim atmt kukusuz, umarz ki
mekanizma, banda alnm kayd ta en bandan alp srekli yinelemez, diyelim, bir bu eksikti,
bylece kr olmakla kalmayp bir de delirirdik. Koridorlarda, koularda otoriter bir ses,
gereksiz bir son uyar gibi nlayp duruyordu, Hkmet, hakk ve grevi sayd eyi, yani
yaamakta olduumuz ve bir krlk salgn biiminde ortaya km bulunan ve geici olarak
beyaz felaket olarak adlandrlan kriz srasnda elindeki tm olanaklar kullanarak halk koruma
grevini yerine getirmek zorunda kalm olmaktan dolay zgndr ve sz konusu salgnn tabii bir dizi aklanamayan rastlantyla deil, gerek bir salgnla kar karya bulunuyorsakdaha da yaylmasn engelleme konusunda tm vatandalarn anlay gsterip devletle ibirlii
iinde olacan umut etmektedir. Hastal kapm olanlar ayn at altnda, onlarla temas
etmi olanlar da buraya yakn baka bir yerde toplama karar, zerinde uzun uzun
dnldkten sonra alnmtr. Hkmet, zerine den sorumluluklarn btnyle
bilincindedir ve bu iletinin ulat kimselerin de disiplinli birer vatanda olarak kendi zerlerine
den grevleri yerine getireceklerini ve u anda teki insanlardan yaltlm bulunmalarn, her
trl kiisel dncelerinin tesinde, ulusun geriye kalan blKrlk
177/12
mne kar bir dayanma borcu gibi alglayacaklarn umut etmektedir. Bu aklamadan sonra,
sizleri aadaki ynergeler konusunda dikkatli davranmaya aryoruz, bir, klar her zaman
yank duracaktr, dmelerle oynamann yarar yoktur, nk hibir dme kumanda etmez,
iki, binay izinsiz terk etmek, lme nnda davetiye karmak anlamna gelecektir, , her
kouta bir telefon bulunmaktadr, bu telefon yalnzca dardan salk ve temizlik malzemeleri

istemek iin kullanlacaktr, drt, ierdekiler teberilerini elde ykayacaklardr, be, koularda
kou sorumlular seilmesi nerilir, bu bir buyruk deil neridir, ierdekiler yaamlarn nasl
uygun grrlerse yle dzenleyeceklerdir, yeter ki yukarda sylenmi olan, aada da
sylenecek olan kurallara uyulsun, alt, yiyecek kasalar gnde kez ana giriin sana ve
soluna braklacaktr, bu yiyecekleri yalnzca hastalar ve hastalk kapm olmasndan
kukulanlanlar tketecektir, yedi, artklarn hepsi yaklacaktr, yemek artklarnn dnda,
yanabilen malzemeden retilmi kasalar, tabaklar ve atal bak takmlar da artk olarak kabul
edilmelidir, sekiz, yakma ilemi i avluda duvara yakn bir yerde yaplmaldr, dokuz,
ierdekiler bu yakma ileminden doabilecek her trl olumsuz sonutan sorumlu olacaklardr,
on, kastl ya da kastsz bir yangn ktnda itfaiye duruma mdahale etmeyecektir, on bir,
ierdekilerin kacak bir kargaa ya da bir saldr sonucu meydana gelebilecek yaralanmalarda
ya da hastalk durumlarnda dardan gelecek yardma bel balamamalar gerekir, on iki,
ierdekiler nedeni ne olursa olsun bir lm meydana geldiinde ly hibir dinsel tren
yapmadan avluya gmeceklerdir, on , binann hastalar kanad ile hastalk kukusu tayanlar
kanad arasndaki iletiim merkez binada, herkesin ilk bata ieri girdii blm araclyla
gerekletirilecektir, on drt, hastalk kukusu tayanlardan kr olanlar hemen krlerin
kouuna tanacaktr, on be, bu bildiri her gn ayn saatte, yeni gelenleri durumdan
haberdar etmek iin yinelenecektir. Hkmet... bu son szck sylendii anda klar snd,
hoparlr sustu. Krlerden biri, hi umursamadan, elinde tuttuu sicime bir dm att, sonra
atm olduu dmleri, yani gnleri saymaya alt ama vazgeti, arada birbirinin stne
binmi dmler, yani bir bakma kr dmler vard. Doktorun kars
178
kocasna, Iklar snd, dedi, Ampul yanmtr, bunda bir tuhaflk yok, o kadar zamandr klar
srekli yanyor, Hepsi birden snd, darda bir arza var, Bu durumda sen de kr oldun
demektir, Gnein domasn bekleyeceim. Koutan dar kt, girii geti, dar bakt.
Kentin bu blm karanla gmlmt, askerlerin lda snmt, genel ebekeye balyd
herhalde, enerji sknts ba gsterdii aka grlyordu.
Ertesi gn, gne her biri iin ayn saatte domadndan -bu ounlukla her birinin iitme
duyusunun keskinliine balyd- kimi erken kimi ge farkl koulardan gelen kadn ve
erkekler binann dndaki merdivenlerde toplanmaya baladlar, o saatte kukusuz sabah
kahvalts yapmakta olan vicdanszlar kouu bunun dndayd tabii. Toplananlar, ana kapnn
alrken karaca sesi, yalanmam menteelerin gcrtsn, yiyecein geldiini haber veren
sesleri, sonra, o ie bakan avuun, Dar kmayn, kimse yaklamasn, diye barn,
ayaklarn sryen askerlerin seslerini, yere braklan yiyecek kasalarnn bouk sesini,
askerlerin koar adm geri giderken, kapnn yeniden kapanrken kard sesi, ardndan
avuun, Tamam, gelip alabilirsiniz, diyen sesini bekliyorlard. Sabahn ardndan le vaktinin,
onun ardndan da akamn gelmesini beklediler. Kimse, doktorun kars bile, yiyecek
konusunda soru sormad. Soru sormadklar srece, duymaktan korktuklar olumsuz yant
duymayacaklar, o yant verilmedii srece, Geliyor, geliyor, sabrl olun, ala birazck daha
katlann, gibi cmleler duyma umutlarn srdreceklerdi. Tm iyi niyetine karn bazlar daha
fazla dayanamayp, birden uykuya dalarm gibi orada bayld, doktorun kars onlar sarst, bu
kadnn evresinde her olup biteni sezmesi inanlr gibi deil, altnc hisle, gzleri
gerektirmeyen bir grme duyusuyla donatlm olmal, ite bu sayede baylan zavalllar hemen
ieri tand ve gnete pimekten kurtuldu, yzleri zaman zaman suyla slatlp hafife
tokatlanarak sonunda kendilerine geldiler. Ne var ki yapacaklar savamda onlara
gvenilemezdi, yzleri kire gibiydi, bacaklar titriyordu, ksacas muhallebi gibiydiler. Gz
siyah bantl yal adam sonunda, Yiyecekler gelmedi, gelmeyecek, gidip oradaki yiyecekleri
alalm bari, dedi. Gayret edip ayaa kalktlar ve vicdanszlarn kalesinden en uzakta bulunan
kouta toplandlar, ge179
en gnk tedbirsizlikten sonra bylesi gerekiyordu. Binann teki kanadna casuslar
gnderdiler, bu casuslar ok mantkl olarak orada yaayan krler arasndan setiler, nk
onlar oralar daha iyi tanyorlard, Kukulu ilk harekette gelip bizi uyarn. Doktorun kars
onlara elik etti, dndnde de pek i ac olmayan bir haber getirdi, Kouun giriinde st
ste drt yatak koyarak barikat kurmular, Drt yatak olduunu nasl bile-biliyorsun, diye
sordu biri, Mneccimlik yapmyorum, ellerimle yokladm, Onlar da seni fark etmedi yle mi,
Sanmyorum, Ne yapyoruz, Oraya gidelim, diye yineledi gz siyah bantl yal adam, karar

verdiimiz biimde hareket edelim, yoksa yava yava lmeye mahkm olacaz, Oraya
gidecek olursak, aramzdan bazlar daha abuk lecek, dedi birinci kr, lecek olan zaten
imdiden lm ama o bunu bilmiyor, lmeye yazgl olduumuzu doduumuzdan beri
biliyoruz, te bu yzden, bir bakma hepimiz l domu saylrz, Gereksiz laf salatasn
brakn, dedi koyu renk gzlkl gen kz, ben oraya tek bama gidecek deilim herhalde,
daha nce konutuklarmza yeniden dnecek olursak, gidip yatama yatp lm beklemeye
balayacam, Yalnzca vadesi dolanlar lr, bakalar deil, dedi doktor ve sesini ykselterek
sordu, Oraya gitmeye kararl olanlar elini kaldrsn, insan ne syleyeceini dnmeden,
rasgele konuursa byle olur ite, bu insanlardan ellerini kaldrmalarn istemek ne ie yarar ki,
kalkacak kollar sayp, On kiiyiz, diyebilecek kimse yok aralarnda, ayrca iyi ki de yok,
olsayd, kan sonucu mantn na vurduklarnda bu kez de kanlmaz olarak bir baka
tartma balayacak, olas bir uursuzluktan kanmak iin sayy on drde karacak bir
gnll arayacaklar ya da kura ile bir kiiyi karp on ikiye dreceklerdi. Bazlar elini,
sonuca pek de inanmadan, duraksama ile kuku arasnda kalm gibi kaldrmt, bu hem
kendilerini ne byk bir tehlikeye attklarnn bilincinde olmalarndan, hem de yaplan teklifin
samalnn farknda olmamalarndan kaynaklanyordu. Doktor gld, Sizden elinizi
kaldrmanz istemem ne byk aptallk, bu ii baka trl zelim, dedi, oraya gidemeyecek
olanlar ya da gitmek istemeyenler koularna geri dnsn, biz de geriye kalanlarla bir eylem
plan hazrlayalm. Kprdanmalar oldu, ayak sesleri, mrldanmalar, i ekme180
ler iitildi, zayf olanlar, korkanlar yava yava ekildi, doktorun dncesi hem kusursuz, hem
cmertti, bylelikle, orada olanlarla gidenleri birbirinden ayrmak pek kolay olmayacakt.
Doktorun kars kalanlar sayd, kendisi ve kocasyla birlikte on yedi kiiydiler. Sa taraftaki
birinci koutan gz siyah bantl yal adam, eczac kalfas, koyu renk gzlkl gen kz vard,
teki koulardan orada kalan gnlllerin hepsi, Sen nereye gidersen, ben de oraya giderim,
diyen kadnn dnda, erkekti. Yataklarn arasndaki bolukta sraya girdiler, doktor sayd, On
yedi, On yedi kiiyiz, Kalabalk deiliz, dedi eczac kalfas, bir sonu alamayz, Burada askeri
ifade kullanmama izin verirseniz, saldr cephesinin dar tutulmas gerekir, dedi gz siyah
bantl yal adam, nk saldrlacak hedef, bir kapnn darlyla snrl, daha kalabalk
olsaydk, bu, ileri daha da karmaklatr-maktan baka bir eye yaramazd, O durumda hedef
gzetmeksizin ate edebilme frsat verirdik onlara, diye ekledi biri, sonunda, fazla kalabalk
olmamalarna hep birlikte sevindiler.
Silahlarn biliyoruz, karyolalardan sktkleri demirleri kullanyorlar, bunlar, kendilerini
savunurken savunma silah, saldrrken de mzrak grevi gryor. Genliinden kalma baz
taktik bilgilere sahip olduu gzlenen gz siyah bantl yal adam, her durumda birbirlerinden
ayrlmamalar, yzlerinin de her zaman ayn yne dnk olmas gerektiini syledi, nk
birbirlerine yanllkla saldrmaktan kanmann tek yolu buydu, ayrca, basknn bekledikleri
etkiyi yapabilmesi iin, mutlak bir sessizlik iinde ilerlemeleri gerekiyordu, Ayakkablarmz
karalm, yi ama sonradan ayakkablarmz bulmamz ok zor olur, dedi biri, buna bir bakas
karlk verdi, stelik o ayakkablar gerek birer l ayakkabs olacak, ne var ki bu kez
sonradan birilerinin iine yarayacak, Bu l ayakkabs laf da ne oluyor, Bir deyi, l
ayakkabs beklemek, artk bekleyecek hibir eyi kalmam olmak, aresizlik iinde olmak
anlamna gelir, Neden, nk lleri vaktiyle kartondan ayakkablarla gmerlerdi, bu da onlara
yeterdi, nk bildiim kadaryla ruhun aya yoktur, Bir baka ey daha var, dedi gz siyah
bantl yal adam, oraya vardmzda iimizden alt kii, kendini en cesaretli gren alt kii,
karyolalar var gleriyle ieri doru itip bize yol aacak, Ama o durumda, elimizdeki demirleri
b181
rakmamz gerekecek, yle olmas gerekmiyor, bana kalrsa, dikine kullanrsak iimize bile
yarayacak. Biraz duraklad, sonra szn kaygl bir sesle srdrd, zellikle de birbirimizden
ayrlmamamz gerekiyor, ayrlrsak l erkek oluruz, Ve l kadn, dedi koyu renk gzlkl
gen kz, kadnlar unutma, Sen de bizimle geliyor musun, dedi gz siyah bantl yal adam,
senin gelmemeni yelerdim, Nedenmi o, renebilir miyim, ok gensin, Burada ne yan, ne
de cinsiyetin nemi var, bu yzden de kadnlar unutma, Hayr unutmuyorum, gz siyah
bantl yal adamn bunlar sylerken kan sesi bir baka diyaloga aitmi gibiydi, oysa sonra
syledii eyler tam yerine oturuyordu, Tersine, sizlerden birinin bizim gremediklerimizi
grebilmesi, bizi doru ynde gtrebilmesi, teki kadnn yapt gibi, demirlerimizin ucunu o

vicdanszlarn boazlarnn tam ortasna yneltebilmesi iin her eyimi verirdim, Bu bizden
gereinden fazlasn beklemek olurdu, ayrca o kadnn orada yaamn yitirmediini nereden
biliyoruz, dikkat ettiyseniz kimse onun szn etmiyor, diye anmsatt doktorun kars,
Kadnlar birbirlerinin iinde yeniden doar, namuslulardan orospular, orospulardan namuslular
doar, dedi koyu renk gzlkl gen kz. Sonra uzun bir sessizlik oldu, kadnlar hakknda
sylenecek her ey sylenmiti, imdi erkeklerin syleyecek bir eyler bulmas gerekirdi ama
bulamayacaklarn daha en bandan biliyorlard.
Koutan tek sra halinde ktlar, konutuklar gibi, aralarnda doktorun ve eczac kalfasnn da
bulunduu en gl alt kii nde, gerisi arkada, her birinin elinde bir karyola demiri, kir pas
iinde, hrpani bir birlik oluturuyorlard, girii geerlerken ilerinden biri elindeki demirj yere
drd, deme talarnn zerinde kan sesler bir mitralyz salvosu gibi yankland,
vicdanszlar bu tangrty duyup niyetimizi sezdilerse yandmzn resmidir. Doktorun kars
kimseyi, kocasn bile uyarmadan ileri doru koup koridor boyunca bakt, sonra ok sessiz,
duvara srnerek ilerleyip kouun giriine yaklat, ieri kulak kabartt, ierden gelen seslerde
alarm belirtisi yoktu. Bu bilgiyi tekilere aktarmak iin acele etti ve geldii gibi geri dnd. Bu
kk ordunun ar ar ve sessizlik iinde ilerlemesine karn, vicdanszlarn bulunduu
kanattaki koular igal eden
182
ve yaknda olup biteceklerden haberi olanlar, biraz sonra kopacak sava lklarn daha iyi
duyabilmek iin kaplara yanayorlard, hatta bunlarn arasnda, henz patlamam barutun
kokusuyla uyarlm sava atlar gibi sinirlerini dizginleyeme-yen baz kiiler son anda gruba
katlmaya karar verdi, birka kii de silahlanmak iin geri dnd, artk on yedi kii deil, bunun
en az iki kat bir grup oluturuyorlard, bu takviye, gz siyah bantl yal adamn houna
gidecek cinsten deildi kukusuz, ne var ki tek bir birlie deil, iki birlie birden komuta
ettiini hibir zaman bilemedi. avluya alan seyrek pencerelerden ieri gri, lgn, hzla
solan, gelmekte olan gecenin dipsiz ve karanlk kuyusuna doru imdiden kayp giden bir k
szyordu. Krlerin, krln neden olduu giderilemez hznn sreklilii bir yana braklacak
olursa, gzlerinin henz grmekte olduu uzak bir gemite yaptklar bir sr umutsuz
davrann kaynan oluturan atmosfer deiikliklerinin ve benzeri baka nedenlerin yol at
ypratc zntlerden uzak kalma avantajlar vard. Lanetli kouun kapsna geldiklerinde,
ortalk o kadar kararmt ki doktorun kars kapnn nne drt deil, sekiz yatan ylm
olduunu fark edemedi, sz konusu engellerin says onlarn haberi yokken iki katna kmt
ama bu, ksa vadede ierdekilerin aleyhine bir durum yaratacak, bunun byle olduunu da ok
gemeden fark edeceklerdi. Gz siyah bantl yal adamn sesi haykrr gibi ykseldi, azndan
buyruk olarak imdi, szc km, o klasik Hcum, szc aklna gelmemiti ya da mikrop
yuvas, iinde bitlerin ve tahta-kurularnn cirit att, yataklar terden ve sidikten rm,
vaktiyle gri olan, oysa imdi insann iini kaldran alaca bulaca renk alm araflan uval
bezinden farksz, sefil karyolalara kar giriilecek saldry askeri bir terimle balatacak kadar
ciddiye almak ona gln gelmiti, doktorun kars btn bunlar nceden biliyordu, ama u
anda gremiyordu, hatta kapdaki engellerin pekitirildiini bile fark edememiti. Krler, kendi
grkeminden ba dnm birer ba melek gibi ilerleyip, ellerindeki demirleri kendilerine
sylendii gibi olabildiince yukarda tutarak engele kar saldrya getiler, ne var ki karyolalar
yerinden kprdamad, aslnda bu Herkl paralar, arkadan gelenlerden daha gl olmadklar
bir yana, ellerindeki demirleri
183
ili
't! itamakta bile zorlanyorlard, bu halleriyle de vaktiyle srtnda bir armh tam, sonra da
insanlarn gelip onu bu armha germelerini beklemi kiiyi andryorlard. Sessizlik
bozulmutu, dardakiler baryordu, ierdekiler de barmaya balamlard, krlerin ne
kadar dehet verici sesler kardn o gne kadar olaslkla kimse fark etmemiti, neden
bardklarn bilmeden bardklarn dnyorsunuz, susmalarn sylemek geiyor iinizden
ama bir de bakyorsunuz ki siz de barmaya balamsnz, geriye bir tek sizin de kr olmanz
kalyor ama o gn henz gelmedi. Bu arada, kimileri saldrdklar, kimileri de savunduklar iin
barp duruyordu, dardakiler, karyolalar \temedikleri iin umutsuzlua kaplp ellerindeki
demirleri yere rasgele brakm, kapnn eiine kadar ilerlemeyi baarm olanlar hep birlikte
tek bir beden oluturmulard sanki, oraya kadar ilerleyememi olanlar da nlerindekileri var

gleriyle srtlarndan itiyorlard, karyolalar birazck kmldatmlar ve neredeyse zafere

ulaacaklard ki birden* hibir uyar yaplmadan, hibir tehdit savurulmadan el ate edildii
duyuldu, muhasebeci kr tabancann namlusunun aa indirerek ate etmiti. Saldranlardan
ikisi yaralanarak yere yld, tekiler hzla geri ekildi, el yordamyla hareket ettiklerinden,
demirlere basp yere dyor, koridorun duvarlar lgnca haykrmalarla yanklanyor, bu arada
teki koulardan da barmalar geliyordu. Karanlk neredeyse tam olarak bastrmt,
kurunlarn kime isabet ettiini anlamaya olanak yoktu, uzaktan, Kim yaraland, diye
barlabilirdi tabii, ama bu uygun bir davran olmazd, yarallara kar saygl ve dikkatli
olmak, onlara acma duygusuyla yaklamak, kurun rastlant sonucu oradan ieri girmise elini
alnna koymak, sonra alak sesle nasl olduklarn sormak, yaralarnn nemli olmadn,
ilkyardm ekibinin gelmek zere olduunu sylemek, ayrca onlara su vermek -tabii
karnlarndan yaralanmamlarsa, ilkyardm kitaplar bu durumda onlara su verilmemesi
gerektiini yazar- gerekir. imdi ne yapyoruz, dedi doktorun kars, yerde iki yaral var. Yerde
iki kii olduunu nereden bildiini ona kimse sormad, oysa sekmelerin yol aaca
yaralanmalar hesaba katmazsak -sekme olduysa tabii el ate edilmiti. Gidip onlar
bulmalyz, dedi doktor, Tehlike byk, dedi gz siyah bantl yal adam, verdii saldr buy184
ruunun tam bir felakete dntn grd iin cesaretini yitirmi bir sesle, varlmz fark
ederlerse yeniden ate ederler, sznn burasnda durdu, iini ekti ve ekledi, Ama oraya
gitmeliyiz, ben hazrm, Ben de size katlyorum, dedi doktorun kars, emekleyerek gidersek
tehlikeyi azaltm oluruz, onlar en ksa zamanda, ierdekilerin tepki vermesine frsat
brakmadan bulmalyz, Ben de geliyorum, dedi, Sen nereye ben de oraya diyen kadn,
oradakilerin hibirinin aklna, yarallar belirlemenin ok kolay olduunu dikkat, yarallar
olduu gibi ller de olabilir, bunu u anda bilemiyoruz-, herkesin srayla Gideceim ya da
Gitmeyeceim, demesinin bunun iin yeterli olduunu, bunu sylemeyenlerin aradklar kiiler
olacan ileri srmek gelmedi.
Drt gnll srnerek ilerlemeye balad, iki kadn ortada, iki erkek yanlarda, kendiliinden
byle oldu, yani erkeklere zg kibarlktan dolay ya da valyelere zg kadnlar koruma
gdsyle yle sralanmadlar, dorusunu isterseniz, muhasebeci kr bir kez daha ate etmeye
kalkarsa her ey at asna bal olacakt. Her neyse, belki de hibir ey olmaz, gz siyah
bantl yal adamn aklna yola kmadan nce bir fikir gelmiti, nceki fikirlerinden belki de
daha iyi bir fikir, oradaki arkadalarn hep birden ok yksek sesle konumaya, hatta
barmaya balamalarn istemiti, bunu yapmalar iin zaten ok neden vard, bylelikle bu
sesler onlarn dndklerini yaparken kanlmaz olarak karacaklar grlty rtecei gibi,
yolda giderken kazara karabilecekleri baka grltleri de rtecekti. lkyardm ekibi hedefine
birka dakikada ulat, hatta oraya vardklarn daha yerde yatan bedenlere dokunmadan
anladlar, zerinde srnerek ilerledikleri kan birikintisi onlara, Ben yaamn ta kendisiydim,
benden sonra hibir ey yok, der gibiydi, Tanrm, diye dnd doktorun kars, ne kadar ok
kan akm, doruydu, ortalk kan glne dnmt, elleri ve giysileri, deme talarnn,
deme tahtalarnn zerine zamk dklm gibi yapyordu. Doktorun kars, dirseklerinin
zerine kalkarak ilerlemeye balad, tekiler de yle yaptlar. Kollarn ileri doru uzatarak
ilerleyip sonunda bedenlere ulatlar. Geride kalan arkadalar, var gleriyle byk bir amata
koparmay srdryorlard, transa gemi alayclardan farklar yoktu artk.
185
Doktorun karsnn ve gz siyah bantl yal adamn elleri, yere ylan bir adam birer
topuundan kavrad, doktor ile teki kadn da kendi hesaplarna teki adam biri kolundan,
teki bacandan yakalamt, imdi ekmeleri, ate alanndan en ksa srede kmalar
gerekiyordu. Ama bu kolay deildi, biraz dorulup emekleme durumuna gemeleri
gerekiyordu, kalan birazck glerini en iyi biimde kullanmann baka aresi yoktu. Bir el ate
edildi ama kurun bu kez kimseye isabet etmedi. lerinde kabaran korku onlar kartmad,
tersine, gerek duyduklar enerjiyi harekete geirmeye yarad. Bir an sonra gvendeydiler,
kouun kapsna yakn olan duvara olabildiince ok yaklamlard, ancak ok yanlamasna
sklacak bir kurun ulaabilirdi onlara, neyse ki muhasebeci krn balistik konusunda o kadar
usta olduu kuku gtrrd. Bedenleri kaldrmay denediler ama bundan vazgetiler. Ancak
srmeyebiliyorlard, phtlamaya balam kan bir yandan kazma aleti kullanlyormu gibi
yerde izler brakrken, yaralardan taze kan gelmeye devam ediyordu. Bekleyenler, Kim bunlar,
diye sordu, Grmediimize gre nereden bilebiliriz, dedi gz siyah bantl yal adam, Bu byle

srp gidemez, dedi biri, koutan kp saldracak olurlarsa, iki yaraldan ok daha fazlasyla
kar karya kalrz, Ya da iki lden, dedi doktor, nk nabz atlarn alamyorum. Geri
ekilmekte olan bir ordu gibi, yarallarn koridor boyunca tadlar, girie geldiklerinde soluk
almak iin ara verdiler, orada kamp yapmaya karar vermi gibi grnyorlard ama gerek
bambakayd, btnyle tkenmilerdi, Ben burada kalyorum, elimi kaldracak halim yok.
nceleri bu kadar kstah ve saldrgan olan, kabalamaya kolayca can atan vicdansz krlerin
artk yalnzca kendilerini savunmakla yetinmelerinin tuhaf karlanabileceini anmsatmann
zaman geldi, sava alannda dmanla gs gse, di die savamaktan korkuyormu gibi
barikatlar kurup hi riske girmeden ieriden ate ediyorlar. Her ey gibi bunun da bir
aklamas var tabii, ilk bakanlarnn trajik biimde lmesinden sonra, koua egemen olan
disiplin ve itaat anlay gevemi, buysa muhasebeci krn iktidar antada keklik saymak
iin, yalnzca tabancaya el koymasnn yeterli olacan dnmek gibi byk bir hata
yapmasndan kaynaklanmt, oysa uygulamada tam tersi bir sonula kar kar186
ya kald, tabancay her kullannda namlusu kendine dnk ate etmi gibi oluyor, baka
deyile, namludan kan her kurun otoritesini bir para daha yitirmesine neden oluyor, bize
gelince, cephanesi bitince neler olacak, onu bekliyoruz. Papaz giysisi giymekle papaz
olunmad gibi, eline s almakla da kral olunmaz, bu gerei hi unutmamak gerekir. Krallk
ssm u arda muhasebeci krn tad bir gerek, ama insann dilinin ucuna, lm,
koua gmlm ama gerektii gibi deil, ancak kar derine gmlebilmi olan kraln
varln herkese hl duyurmakta olduunu, hatta evreye le gibi bir koku yaydndan,
fazlasyla duyurmakta olduunu sylemek geliyor. Bu arada, ay gkyznde ykseldi. D
avluya alan kapdan ieriye giderek byyen donuk bir aydnlk szlyor, yerde yatan ikisi
l, gerisi canl bedenler yava yava birer hacim, desen, biim, izgi, kontur kazanyor, yani
ad konmam bir dehetin tm arln kuanyor, bunun zerine doktorun kars, kr gibi
davranmay srdrmenin artk hibir anlam tamadn -zaten imdiye kadar da bir anlam
tamamt- anlyor, burada hi kimse iin artk bir kurtulu ans olmad ak, aslnda krlk
biraz da bu, hibir umudun kalmad bir dnyada yaamak. Dolaysyla, llerin kim olduunu
syleyebilirdi, bunlardan biri eczac kalfas, teki de krlerin rasgele ate aacaklarn sylemi
olan kiiydi, bir bakma ikisi de hakl kmt, Onlarn kim olduklarm nereden bildiimi
sormayn bana, nk bunun yant basit, gzlerim gryor. Orada bulunanlarn bazs bunu
zaten bildiinden hibir ey sylemedi, bazlar da bir sreden beri bundan kukulanyordu ve
kukularnn doru olduunu grmlerdi, ama geriye kalanlarn bu durumu umursamamas
beklenmedik bir eydi, bununla birlikte, iyi dnecek olursak bu davrann bizi artmamas
gerekir, baka bir zaman yaplsa byle bir aklamann herkesi ayaa kaldraca, byk bir
heyecan yarataca, ne kadar anslsn, herkesin bandaki bu felaketten kurtulmay nasl
baarabildin, gzlerine hangi damlay damlatyorsun, bana doktorunun adresini versene, bu
hapishaneden kmama yardm et, gibi konumalara yol aaca dnlebilirdi, ancak u anda
hibir nemi yoktu, lm geldiinde herkes ayn krle brnm olacakt. Ne var ki bu ii
byle, her trl savunma aracndan yoksun srd187
remezlerdi, karyola demirleri bile orada kalmt, kendilerini yumrukla savunmalarna olanak
yoktu. Doktorun karsnn rehberliinde lleri dar, sahanla karp orada aynn altnda,
onun st gibi beyaz aydnlnda braktlar, ller dtan beyazd ama ileri kapkarayd. Biz
koulara dnelim, dedi gz siyah bantl yal adam, nasl bir organizasyon yapacamza
sonra karar veririz. Bunlar, kimsenin dikkate almad lgn szlerdi. Geldikleri yere gre
gruplara ayrlmamlar, bazlar binann sol kanadna, bazlar da sa kanada doru giderken
yolda rastlap birbirleriyle tanmlard, doktorun kars ile Sen nereye gidersen ben de oraya,
diyen kadn buraya kadar birlikte gelmilerdi, ama doktorun karsnn aklnda o anda byle bir
dnce yoktu, hayr, bunu hi dnmemiti, ama bundan sz etmek istemedi, verilen szler
her zaman tutulmaz, bunu kimi zaman zayflmzdan, kimi zaman da bizi aan, hesaba
katmadmz bir gcn zorlamasyla yaparz.
Bir saat geti, ay gkyznde ykseldi, alk ve korku uykuyu kovar, koularda kimsenin
gzne uyku girmiyor. Ne var ki bu uykusuzluun tek nedeni bunlar deil. Ksa sre nce
giritikleri ve byk bir bozgunla sonulanan savan yol at heyecan ya da havada titreen
ama bir trl adn koyamadklar bir eyler yznden krler tedirgin. Kimse koridorlara
kmay gze alamyor ama her kouun, hani u herkesin bildii, dzenden ve yntemden pek

holanmayan, geleceklerini bir an olsun dnmeden vzldayp duran eekarlarndan oluan

bir kovandan fark yok, ama krleri, o zavall insanlar eekarlar-na benzeterek asalak ve
kak dman yerine koymaya da hakkmz yok, ayrca onlar hangi asalaklkla, hangi kak
dmanlyla sulayabiliriz ki, neyse, benzetmeler yapmaktan, hem de hi dnmeden
yapmaktan kanmalyz. Bununla birlikte, istisnas olmayan kural olmaz ve bu szn
doruluu burada bir kadn tarafndan kantland, sa taraftaki ikinci kouta kalan bu kadn,
koua girer girmez teberisini kartrmaya balad ve bulduu kk bir nesneyi, bakalarnn
gznden gizlemek istiyormu gibi, avucunun iine saklad, btnyle unutulduklar sanlsa
bile eski alkanlklar gnn birinde ortaya kar. Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz iin kuralnn
geerli olmas gereken bu yerde, gllerin, zayf olanlarn azndan lokmasn
188
acmaszca nasl aldn grdk, gece antasnn iinde bir akma olduunu anmsayan bu
kadn, btn bu grlt patrt arasnda oktan kaybolmas- gereken o akma sinirli sinirli
arad ve sonunda buldu, imdi hayatta kalmasnn tek kouluy-mu gibi onu kskanlkla
saklyor, arkadalarndan birinin son bir sigaras kalm olabileceini, yakabilmek iin de
akman karaca o kk aleve gerek duyabileceini aklnn ucuna bile getirmiyor. yle
olsa bile, adam kadndan ate istemeye zaten zaman bulamayacak. Kadn, tek bir sz
etmeden, kimseye allahasmarladk ya da sonra grrz demeden koutan kt, bo
koridorda ilerliyor, ilk kouun kapsnn nnden geiyor, ierde onun oradan getiinin
farkna kimse varmad, binann giriini geiyor, alalmakta olan ayn deme talarnn
zerinde bir st gl oluturmu, kadn imdi binann teki kanadnda, karsna kan yeni bir
koridorda ilerliyor, gitmek istedii yer, dmdz gidildiinde en uta, hedefi ile kendi arasnda
hibir engel yok. Zaten onu aran sesleri duyduu yok, aslnda aran falan da yok,
duyduu sesler, en dipteki kouta, kazandklar askeri zaferi bir lenle kutlayan
vicdanszlarn yapt amatadan baka bir ey deil, len szcnn bilerek abartl
kullanlm olmasn balayn, yaamda her eyin greceli olduunu unutmayalm, adamlar
ellerinde ne varsa onu yiyip iiyorlar yalnzca, yaasn bele ziyafet, tekiler de bu ziyafete
bayla bayla katlmak isterlerdi ama buna olanak yok, nk ziyafetle aralarnda st ste
konmu sekiz yatak, bir de dolu tabanca var. Kadn, kouun giriinde, karyolalarn tam
nnde dizlerinin zerine km duruyor, araflar, rtleri usulca dar ekiyor, sonra
ayaa kalkp yukardaki ilteyi indiriyor, ardndan nc ilteyi, kollar drdnc ilteye
uzanabilecek kadar uzun deil, ayrca bunun nemi de yok, araflar barut der gibi dendi,
alevlerin her yere uzanabilmes iin ucunu atelemek yeter. Kadn, akmak alevinin
olabildiince yksek yanmas iin ne yapmas gerektiini de anmsyor, bir makas ucu gibi
titrek o kk alev demeti uzuyor ite. Yukardaki yataktan balyor tututurmaya, alev
kuman yal kirini sabrla yalyor, sonunda kuma yanmaya balyor, sonra ortadaki ilte,
sonra aadaki, kadn kendi sandan gelen yank kokusunu ald, dikkat etmesi gerek, ray
tututuracak olan kii o, ra gibi
189
yanacak olan deil, ieride vicdanszlarn bardn duyuyor ve dnyor, Ya ellerinin altnda
su varsa, ya atei sndrr-lerse, bunun zerine umutsuzluk iinde alttaki yatan altna
giriyor, akma iltenin altnda uzun uzun gezdiriyor, alevler birden urada burada hzla
canlanp oalyor, kavurucu tek bir alev perdesi haline geliyor, derken sudan bir stun bu alev
perdesini delip kadnn zerine boalyor ama bouna, artk kadnn bedeni de alevleri
beslemekte. erde neler oluyor, kimsenin girmeye cesareti yok, ama d gc dediimiz ey
de biraz iimize yaramal deil mi, alevler bir yataktan tekine hzla atlyor, btn yataklarda
birden ayn anda yatmak istiyor sanki ve bunu baaryor, vicdanszlar ellerindeki suyu oraya
buraya derken boa harcadlar, imdi pencerelere ulamaya alyorlar, alevlerin henz
yalamad gece masalarnn zerine dengesiz biimde trmanyorlar, ama birden alevler onlara
ulayor, kayp dyorlar, alevler orada ve alevlerden snan camlar patlamaya, darmadan
olmaya balyor, ieri slk alarak serin hava giriyor ve alevleri canlandryor, ah evet, bu
arada evreden ykselen fke ve korku lklarndan, hrlamalardan, can ekimelerden sz
etmeyi de unutmayalm ama bu seslerin giderek zayflayacan da belirtelim, rnein akmakl
kadnn uzun sreden beri artk hi sesi kmyor.
Yangnn bu aamasnda, teki krler duman kaplam koridorlardan korku iinde kayor,
Yangn var, yangn var, diye baryorlar ve biz burada insanlarn toplu olarak kaldklar
dknler evi, hastane ve akl hastanesi gibi yerlerin ne kadar kt tasarlandna, ne kadar

kt dzenlendiine sca scana tank oluyoruz, her kt karyola bile tek bana sivri demirleriyle ldrc bir tuzaa dnebilir, yerlerde yatanlar bir yana, krk kii kalacak byklkte
yaplm koua tek bir kap konmu olmasnn, yangn buradan balayp k engelleyecek
olursa dourabilecei korkun sonular bir dnn. Ne mutlu ki, mutluluklarn felaket
getirdiinden pek sz edilmese de felaketlerin mutlu sonular dourmasna sk rastlanyor,
insanlk tarihi bunu kantlyor, dnyamzn byle elikileri var ite ve baz elikiler zerinde
daha fazla duruluyor, bizi ilgilendiren durumdaysa tersine, koularn tek bir kapsnn
bulunmas bir mutluluk oldu, nk bu sayede, vicdanszlar yakp kl eden
190
ate teki yerlere ok ge srad, karklk ciddi boyutlara ulamazsa, daha fazla insan
kaybetmenin acsn belki yaamayacaz. Ayaklar altnda kalan, itilip kaklan, sille tokat yiyen
krlerin says az deil tabii, ama bu, panik sonucu ortaya kan bir durum, dolaysyla doal
karlanabilir, hayvanlara zg yap byle ite, aslnda kendilerini topraa sk sk balayan bir
sr kkleri olmasa bitkiler de daha farkl davranmazd, ormandaki aalar ayaklanp
yangndan kamaya balasa ne manzara olurdu han. Avlunun i blmnn oluturduu
smak, koridorda avluya bakan pencereleri amay akl eden krlerce kullanld. Atladlar,
takldlar, yerlere dtler, imdi alyor, baryorlar ama hepsi kurtuldu, imdilik salklar da
yerinde, ate aty sarp kmesine yol atnda havaya fiek gibi savuraca yanar odun
paralar inallah aa dallarn tututurmaz diyelim. Binann teki kanadnda da korku kendini
ayn biimde gsteriyor, krlerden birinin burnuna yank kokusu gelmesi, atei ta yannda
duyumsamasna yetiyor, aslnda byle bir ey yok tabii, bu yzden koridorlar ksa srede
dolup tat, birisi kp da bu duruma eki dzen vermeyecek olursa gerek bir tragedya
yaayacaz. Birinin aklna birden doktorun karsnn gzlerinin grd geliyor, Nerede o, diye
soruyor herkes, ne olup bittiini, nereye gitmemiz gerektiini sylesin bize, nerede o,
Buradaym, koutan dar ancak kabildim, ehla ocuun yznden, hangi delie girdiini
kimse bilmiyordu, imdi burada, elinden sk sk tutuyorum, elini brakmam iin kolumu
koparmalar gerekir, teki elimle de kocamn elini tutuyorum, diyor, sonra koyu renk gzlkl
gen kz geliyor, sonra gz siyah bantl yal adam, birbirlerinden hi ayrlmyorlar, sonra
birinci kr, sonra kars, hep birlikte, buradaki scakln bile patlatp datamayaca sk bir
am kozalandan farkmz yok. Bu arada, bu kanattan birok kr, teki kanattakileri izleyerek
dar, avluya atlamlard, teki binann byk bir blmnn kor haline geldiini gremiyorlar
ama yzlerinde ve ellerinde o ynden gelen alev gibi rzgr duyumsuyorlar, u anda at
henz dayanyor, aalarn yapraklan yava yava kvrlp bklyor. Bin bard, Ne
duruyoruz burada, neden dar kmyoruz, oraya toplanm insanlarn balarnn oluturduu
denizden gelen yant szckten ibaretti, Orada askerler var, ama
191
gz siyah bantl yal adam, Burada canl canl yanmaktansa, tek bir kurunla lmek daha
iyidir, dedi, deneyimli bir azdan dklr gibiydi bu szler, belki de o deil de, onun azndan,
muhasebeci krn att son kurunun isabet etmedii akmakl kadn konumutu. Doktorun
kars, zin verin de geeyim, askerlerle konuacam, dedi, bizi burada byle lmeye terk
edemezler, onlarn da duygular vardr. Askerlerin de duygular olmas umudu sayesinde,
kalabaln arasnda dar bir erit alabildi, doktorun kars bu dar eritten, peindeki grupla
birlikte zorlukla ilerledi. Duman grmesini engelliyordu, ksa sre sonra tekiler kadar kr
olacakt. Girite, kendilerine ancak geebilecek kadar bir yol aabildiler. Avluya alan kaplar
kapatlmt, oraya snan krler sndklar yerin emin olmadn abuk fark etti, dar
kmak istiyor, birbirlerini itiyorlard, ne var ki te yandakiler direniyor, yay gibi geriliyorlard,
ilerinde tadklar askerlere grnme korkusu imdilik ar basyordu ama gleri
tkendiinde, alevler yaklatnda -gz siyah bantl yal adam haklyd-, bir kurunla lmeyi
ye tutacaklard. O kadar uzun sre beklemeleri gerekmedi, doktorun kars sonunda sahanla
kmay baarmt, neredeyse yar plakt, iki eli de megul olduundan, ilerlemekte olan
kk gruba katlmaya, yani kalkan trene binmeye alanlarn orasna burasna aslmalarna
kar kendini koruyamamt, nlerine gs yar plak durumda vardnda askerlerin az bir
kar ak kalacakt. Ana giri kapsna kadar olan geni alan artk ay deil, yangnn
kzll aydnlatyordu. Doktorun kars bard, Ne olur, sevdiklerinizin ba stne, brakn
dar kalm, ate etmeyin. Yant veren olmad. Ildak yanmyordu, kprdayan hibir siluet
fark edilmiyordu. Doktorun kars iki basamak indi, hl korkuyordu, Ne oluyor, diye sordu
kocas, kadn yant vermedi, gzlerine inanamyordu. Son basamaklar da indi, giri kapsna

yneldi, ehla ocuk, kocas ve takmn geriye kalan ardndan geliyordu, hi kuku yoktu,
askerler ekip gitmilerdi ya da birileri onlar gtrmt, nk onlar da kr olmulard,
sonunda hepsi kr olmutu.
Ksaca syleyecek olursak, her ey ayn anda oldu, doktorun kars bararak herkesin artk
zgr olduunu syledi, binann sol kanadnn ats korkun bir grltyle kt, alev
192
paralan her bir yana yamur gibi yad, krler haykrarak avluya doru koutular, bunu
baaramayanlar ierde kald ve duvarlarda ezildi, daha bakalar ayaklar altnda kalarak
biimsiz, kanl birer ktleye dnt, birden her yana yaylan alevler onlar sonunda yakp kl
edecekti. Ana giri kaps ardna kadar ak, akl hastanesindeki deliler dar uruyor.
Krlk
193/13
13
Krlerden birine, zgrsn, diyorlar, onu d dnyadan ayran kap alm, Haydi git,
zgrsn, diyorlar yeniden, yerinden kprdamyor, sokan ortasnda hareketsiz duruyor, onun
gibi tekiler de korku iinde, nereye gideceklerini bilemiyorlar, nk tanm olarak aklc,
kusursuz bir labirent olan deliler evinde yaamak ile bir rehberin elini ya da bir kpein
tasmasn tutmadan kentin lgn labirentinde, bellein bize o kentin farkl yeklerinin yalnzca
imgesini gsterebilecei ama oralara ulamada hibir yardmnn dokunamayaca o labirentin
iinde kendini tehlikeye atmak arasnda hibir ba kuramyorlar. imdi bir utan tekine
alevler iinde yanan binann nnde aklp kalm krler yangnn oluturduu iddetli scak
dalgasn yzlerinde duyumsuyorlard, bu scak hava onlar bir bakma, daha nce evrelerini
saran, ayn zamanda hem hapishane hem barnak olan duvarlar gibi koruyordu. Birbirlerinden
ayrlmyorlar, srdeki koyunlar gibi birbirlerine sokulmular, kimse kara koyun olmak
istemiyor, nk hibir obann peinden onu aramaya gelmeyeceini nceden biliyor. Alevler
giderek canlln yitiriyor, ay yeniden ortal aartmaya balyor, krler kprdanmaya
balyor, Burada sonsuza kadar kalamayz, diyor ilerinden biri. Biri, gndz m, gece mi
olduunu soruyor, yersiz gibi grnen bu merakn nedenini herkes hemen anlyor, Belki de
yiyecek bir eyler getirirler bize, kimbilir belki bir aksaklk ya da gecikme olmutur, bunu daha
nce de birok kez yaadk, yi ama askerler artk burada deil ki, Bunun bir anlam yok, belki
de artk onlara gerek kalmad iin gitmilerdir, Anlamyorum, rnein, hastaln artk
bulama tehlikesi
194
kalmamtr belki, Belki de yakalandmz hastala bir ila bulmulardr, Harika olurdu bu,
evet bu harika olurdu, Ne yapyoruz, Ben gn douncaya kadar burada kalyorum, Gnn
doduunu nereden anlayacaksn, Gneten, gnein scaklndan, Hava kapal olmazsa tabii,
Bekleye bekleye sonunda gn dodururum. Yorgunluktan tkenen birok kr yerlere
oturmu, daha da bitkin bakalar kendilerini olduklar gibi yere b-rakvermi, bazlar da
baylmt, gecenin serinlii onlar olaslkla kendine getirir ama emin olduumuz bir ey varsa,
o da, harekete gemek gerektiinde bu zavalllardan bazlarnn yerinden kalkamayaca,
kounun bitmesine metre kala yere ylan maratoncu gibi, gleri ancak buraya kadar
yetti, sonu olarak aka grdmz ey, her insann yaamnn vaktinden nce sona erdii.
Krler, askerlerin ya da bakalarnn, rnein Kzl Ha elemanlarnn, kendilerine yiyecek ve
yaamalar iin gerekli daha baka eyleri getirmelerini bekliyorlard, ne var ki onlar da u
anda oturmu ya da yatar durumdaydlar, onlar umutlarn biraz daha ge yitirecekler, aradaki
tek fark bu. Ve yle grnyor ki, krlmz geirecek bir ilacn bulunduuna inanan kii
iimizdeki en mutlu kii.
Doktorun kars da ayn eyi dnd ama baka nedenlerle ve kendi grubuna, sabah
beklemenin daha doru olacan syledi, u anda yaplacak en ivedi ey, yiyecek bir eyler
bulabilmek, ama gece karanlnda bu hi de kolay deil, Kentin neresinde bulunuyoruz, bir
fikrin var m, diye sordu kocas, Yaklak olarak neredeyiz, Evimizden uzakta, Olduka uzakta.
Kendi evlerinin ne kadar uzakta olduunu tekiler de renmek istedi, adreslerini verdiler,
doktorun kars onlara yaklak bilgiler verdi, ehla ocuk oturduu yeri anmsamyordu, bunda
aracak bir ey yok, uzun sredir annesini istemekten vazgemiti zaten. En yakndakinden
balayp en uzaktakine doru gidecek olurlarsa, urayacaklar ilk ev koyu renk gzlkl gen
kzn eviydi, sonra gz siyah bantl yal adamnki, sonra doktorun karsnn evi, sonuncu ev
de birinci krn eviydi. Bu yolu izleyeceklerine kuku yoktu, nk koyu renk gzlkl gen

kz, olanak bulunur bulunmaz kendi evine braklmasn istedi, Annemle babam ne durumda
bulacam bilemiyorum, diyor ve bu iten kayg, zellikle toplum ahlak konusunda
195
yanl davranlarn ne yazk ki ok yaygn olduu gnmzde, insanlarda gl duygularn,
zellikle de ana baba sevgisinin bulunmadn ilen sren nyarglarn ne kadar temelsiz
olduunun bir gstergesi. Gece serinlii kt, alevlerin yakaca pek bir ey kalmad artk,
yanm binadan yaylan scaklk, doktorun kars ve grubu gibi giriten ok uzakta bulunan
krlerin titremesini nlemeye yetmiyor. Birbirlerine sokulup oturmular, kadnla kk
ocuk ortada, erkekler onlarn evresinde, onlar gren doduklarndan beri yle olduklarn
sanr, nk gerekten tek bir beden, tek bir soluk ve tek bir alk oluturan bir topaktan
farklar yok. Teker teker hepsi hafif bir uykuya dald ve bu hafif uykudan birok kez uyand,
nk evredeki krler zerlerindeki sersemlii atyor, ayaa kalkyor, uyurgezer gibi
dolarken bu kk insan ynna taklp tkezliyordu, yle ki uyuyanlardan biri yerinden
kprdamamaya karar verdi, orada ya da gidip bir baka yerde uyumak fark etmiyordu hi.
Sabah olduunda, ykntlarn zerinden yalnzca ince birka duman stunu ykseliyordu, ama
o da uzun srmedi, nk ok gecikmeden yamur yamaya balad, ince bir isenti, havada
toz gibi uuan damlalar, ama kararl, damlalar balangta scak zemine ulaamyordu bile,
topraa deer demez buharlayordu, ama biliyoruz ki, srekli yaan kk yamur byk
frtna getirir, bu sz daha gzel sylemek istiyorsanz, uyakl kouklu bir eyler dnmek
size dyor. Krlerden bazlarnn kr olan yalnzca gzleri deil, beyinleri de kr, yoksa,
yamur yad iin yiyeceklerin gelmeyecei sonucuna varmalarna yol aan dolambal akl
yrtmeyi nasl aklarsnz. Onlar, mantklarnn temelini oluturan nermenin yanl,
dolaysyla sonucun da yanl olduuna inandrmann bir yolunu kimse bulamad, kahvalt
vaktinin henz gelmediini sylemek bir ie yaramad, umutsuzluk iinde kendilerini yerlere
attlar, Gelmeyecekler, yamur yayor, gelmeyecekler, diye yineleyip duruyorlard, yle ki,
harabe haline gelmi yangn art binalarn iinde az da olsa barnlacak bir durum olsayd, sz
konusu binalar bu arpk mantkl krler yznden yeniden deliler evi olarak kullanlmaya
balanrd.
Gece aya taklp tkezledikten sonra bir yere gitmeyip orada kalan kr yerinden kalkamad.
Yamur iddetini artrd196
nda, karn blgesindeki son scakl korumak istermiesine bir yumak gibi iki bklm ylece
durmay srdrd. ld, dedi doktorun kars, bize gelince, henz biraz daha gcmz varken
buradan ekip gitsek iyi olacak. Zorlukla, sendeleyerek, balar dnerek birbirlerine tutunup
ayaa kalktlar, sonra her biri kuyruktaki yerini ald, gzleri gren kadn nde, gzleri olup da
grmeyenler, yani koyu renk gzlkl gen kz, gz siyah bantl yal adam, ehla ocuk,
birinci krn kars, onun kocas onun ardnda yer alyor, doktor da kuyruu tamamlyor.
Tuttuklar yol onlar kentin merkezine gtriyor, ne var ki, ardndan gelenleri en ksa zamanda
bir at altna brakp, sonra da tek bana yiyecek aramaya kmak isteyen doktorun kars
byle dnmyordu. Sokaklar tenha, nk vakit daha ok erken ya da yamur giderek
iddetini artrd iin kimse dar kmam. Her yerde pler var, baz dkknlarn kaps ak
ama ou kapal, ilerinde kimse yok, klar da snk. Doktorun kars, birlikte olduu kiileri
bu dkknlardan birine brakp dnte yine ayn yerde bulabilmek iin dkknn sokan ve
kap numarasn almann iyi bir fikir olduunu dnyor. Durdu, koyu renk gzlkl gen kza,
Beni burada bekleyin, bir yere ayrlmayn, dedi, sonra da gidip, caml kaps olan bir eczaneden
ieri bakt, ierde yatan siluetler grr gibi oldu ve cam tklatt, glgelerden biri yerinden
kprdad, cama yeniden vurdu, teki siluetler de ar ar kprdanmaya balad, ilerinden biri
ban sesin geldii yere doru dndrerek kalkt, Hepsi kr bunlarn, diye dnd doktorun
kars, ama neden orada olduklarn anlayamad, belki de eczacnn ailesiydi, iyi ama o sert
zeminden kukusuz daha konforlu olan kendi evlerinde neden kalmyorlard, dkkn m
koruyorlard acaba, ama kime kar, zellikle de koruduklar maln tr dnlecek olursa,
nk alnan ila insan iyi edebilecei gibi, ldrebilirdi de. Oradan uzaklat, biraz ilerde bir
baka maazann iine bakt, orada da yatan insanlar vard, kadnlar, erkekler, ocuklar,
bazlar dar kmaya hazrlanyor gibiydi, ilerinden biri kapya kadar geldi, elini dar uzatt
ve Yamur yayor, dedi, iddetli mi, diye sordular ierden, Evet, azalp azalmayacan
grmek iin beklemek gerekiyor, dedi kr, konuan bir erkekti ve doktorun karsna iki adm
mesafede duruyordu, onun varlnn

197
farkna varmamt, kadn ona Gnaydn, deyince yerinden srad, nk insanlarn birbirine
gnaydn deme alkanl kalmamt artk, bu durum yalnzca, bir kr iin szcn szlk
anlamyla gnn hibir zaman aydn olmamas yznden deil, gnn o saatinin akam ya da
gece olduundan hi kimsenin emin olamamas yzndendi, te yandan bu insanlarn, imdi
sylenenlerle elikili olarak, iyi kt sabaha rastlayan bir saatte hep birlikte kalkmalarnn
nedeni, ilerinden bazlarnn daha birka gn nce kr olmalar, dolaysyla da gndz gece,
uyuma uyanma alkanlklarn henz btnyle yitirmemi olmalaryd. Adam, Yamur
yayor, dedi, sonra, Kimsiniz siz, diye sordu, Buralardan deilim, Yiyecek mi aryorsunuz,
Evet, drt gndr azmza bir lokma koymadk, Bu bir hesaplama yalnzca, Yalnz msnz,
Kocamla ve arkadalarla birlikteyiz, Ka kiisiniz, Toplam yedi kii, Bize katlmay
dnyorsanz, bu dnceyi aklnzdan karn, biz zaten ok kalabalz, Biz yalnzca
buradan geiyorduk, Nereden geliyorsunuz, Krlk salgn baladnda karantinaya alndk,
Ha, evet, karantina, hibir halta yaramad, Neden byle diyorsunuz, Dar kmanza izin mi
verdiler, Yangn oldu, sonra bizi orada tutan askerlerin ekip gittiini fark ettik, Siz de dar
ktnz, Evet, Sizin askerler herhalde en son kr olanlardan, herkes kr oldu, Herkes mi,
Kentteki herkes, lkedeki herkes kr m yani, Gren birka kii kalm bile olsa, onlar da
grdklerini sylemiyor, bunu gizliyor, Neden kendi evinizde kalmyorsunuz, nk kendi
evimin nerede olduunu bilmiyorum, Bilmiyor musunuz, Peki ya siz, siz evinizin nerede
olduunu biliyor musunuz, Ben... doktorun kar kocas ve arkadalaryla birlikte, biraz g
bulmak amacyla bir eyler attrmak iin kendi evine gitmekte olduunu syleyepekti ki,
durum tm aklyla gzlerinin nne geliverdi, bugn evinden kan bir krn yeniden oraya
dnebilmesi bir mucize saylrd, nk eskiden olduu gibi, sokakta kardan karya gemek
ya da yanlp her zamanki ynn yitirdiinde yolunu yeniden bulmak iin, oradan geen
birinin yardmna bel balayamazd, Bildiim tek ey evimin buradan uzak olduu, diye
tamamlad szn, Ama oraya dnebilecek durumda deilsiniz, Hayr, Tamam ite
gryorsunuz, benim de bama gelen bu oldu, tabii bakalarnn da, ka198
rantinaya alnm olan sizlerin renecek ok eyiniz var, snacak bir yeri olmayan insanlar
iin yaamn ne kadar kolay olduunu dnemezsiniz, Anlamyorum, Bizim gibi grup halinde
yaayanlarn -aa yukar herkes bu durumda zaten, yiyecek aramaya kmalar
gerektiinde o ii hep birlikte yapmalar gerekiyor, birbirini yitirmemenin tek yolu bu, hep
birlikte yola koyulduumuz iin, arkada eve bakacak biri kalmyor, dnte kendi evimizi
bulmay baardmz bile dnsek, ev byk bir olaslkla, kendi evlerini bulamam bir
baka grup tarafndan igal edilmi oluyor, bizler, hi durmadan dnen bir bostan dolab
gibiyiz, balangta bu yzden birbirleriyle dalaanlar oldu ama biz krlerin aslnda szcn
tam anlamyla, bedenleri mizi rten pl prtdan baka hibir eye sahip olmadmzn ok
abuk farkna vardk, Bunun zm, gda maddeleri satan bir maazada yaamak olabilirdi,
en azndan ierdeki yiyecekler tkeninceye kadar dar kmak zorunda kalmazdnz, Bunu
yapanlar, daha ktsn sylememek iin u kadarn syleyeyim, bir dakika bile rahat
kalamazd, bunu sylememin nedeni, buna kalkm olan insanlar olduunu duymu olmam,
bunlar kendilerini maazaya kapatp kapy ieriden kilitlemiler, ne var ki yiyecek kokusunun
evreye yaylmasn engelleyememiler, karn a insanlar kapnn nne toplanm, ierdeki-ler
kapy amaynca da maazay atee vermiler, bylelikle de ii kknden zmleyivermiler,
ben byle bir eye tank olmadm, bana bakalar anlatt, ne olursa olsun, kkten bir zm
bu, bildiim kadaryla hi kimse byle bir ey yapmaya kalkmyor, Peki, kimse kendi evinde,
kendi dairesinde kalmyor mu, Kalyor tabii, ama deien bir ey olmuyor ki, benim evime de
yzlerce kii girip kmak zorunda kald, gnn birinde evimi yeniden bulabilecek miyim
bilmiyorum, zaten durum gz nne alnacak olursa, dz ayak bir maazada ya da bir
antrepoda yatp kalkmak ok daha elverili, bylelikle merdiven kp inmek zorunda
kalmyorsunuz, Yamur durdu, dedi doktorun kars, adam maazann iindekilere dnerek,
Yamur durdu, diye yineledi. Yatmakta olanlar bu szleri duyunca yerlerinden kalkp
teberilerini toplamaya baladlar, srt antalar, kk bavullar, bez ya da plastik torbalar,
yolculua kar gibiydiler, dorusu da buydu, yiyecek avna kyorlard, maaza199
dan teker teker ktlar, doktorun kars, tadklar giysilerin renklerinin hi de uyumlu
olmamasna, baz pantolonlarn giyenlerin kaval kemiklerini darda brakacak kadar ksa,

bazlarnn da paalarn kvrmak gerekecek kadar uzun olmasna karn stlerinin balarnn
hi de kt saylamayacan fark etti, myorlard kukusuz, baz erkeklerin stnde
gabardin bir giysi ya da palto vard, iki kadnn stnde uzun krk manto vard ama kimsede
emsiye yoktu, bunun nedeni, aldnda sivri ularnn gzlerine batma tehlikesi olmasyd
kukusuz. Grup, on be kii kadar vard ve uzaklat. Sokakta baka gruplar belirdi, bu arada
yalnz insanlar da grlmeye balad, erkekler, sabaha kadar dolmu olan sidik torbalarn
duvarlar boyunca boaltyordu, kadnlara gelince, terk edilmi arabalarn yanna kyorlard.
Yolun stnde urada burada yamurun slatp yumuatt dk kmeleri vard.
Doktorun kars, ieriden ekimi krema ve daha baka rm yiyecek kokular gelen bir
pastacnn sundurmasnn altna igdyle snm olan kendi grubunun bana dnd. Yola
koyulalm, dedi, snacak bir yer buldum ve onlar tekilerin biraz nce ktklar maazaya
gtrd. Maazada hibir eye dokunulmamt, ierideki mallar yenecek ya da ste giyilecek
trden mallar deildi, buzdolaplar, amar makineleri, bulak makineleri, normal frnlar,
mikro dalga frnlar, mikserler, elektrikli sprgeler vard her yanda, yani yaam
kolaylatrmak iin tasarlanm binlerce ev eyas. Havada pis kokular vard, yle ki ierdeki
eyalarn lekesiz beyazl insana sama geliyordu. Burada dinlenin, dedi doktorun kars,
yiyecek bir eyler bulmaya gideceim, nerede bulacam, yaknda m uzakta m bulacam
bilemiyorum, sabrla bekleyin beni, darda dolaan gruplar var, ieri girmeye kalkanlar
olursa, burann megul olduunu syleyin, ieri girmelerini engellemek iin bunu sylemek
yeterli, adet byle, Seninle geliyorum, dedi kocas, Hayr, tek bama gitmem daha iyi olur,
imdi yapacamz ey, insanlarn nasl yaadn kefetmek, duyduuma gre herkes kr
olmu, yleyse, dedi gz siyah bantl yal adam, darsnn da deliler evinden fark yok, Hi
ilgisi yok, istediimiz gibi dolaabileceiz, sonunda da mutlaka yiyecek bir eyler bulacaz,
bylelikle alktan lmeyeceiz, ayrca biraz da st ba bulmam ge200
rekiyor, paavralar iindeyiz, aslnda giysiye en ok gerek duyan oydu, belden yukars
neredeyse plakt. Kocasn pt ve o anda kalbini bir eyin delip getiini duyumsad,
Yalvaryorum size, ne olursa olsun, birileri ieri girmeye kalksa bile buradan ayrlmayn, sizi
dar atacak bile olsalar, byle bir ey olmayacan dnyorum ama her trl olasl
hesaba katm olmak iin syleyeyim, ben dnnceye kadar kapnn nnde kaln ve
birbirinizden ayrlmayn. Onlara yal gzlerle bakt, analarna baml kk ocuklardan
farklar yoktu, Ben lecek olsam, dedi kendi kendine, ne yaparlar bunlar, darda herkesin kr
olduu halde yaamay srdrebildiini dnmyordu, o da onlar gibi kr olsayd, insann,
zellikle de insanlktan km bir insann, bana gelen her eye alabileceim anlayabilecekti,
hatta o kadar ileri gitmeye de gerek yoktu, bunu anlamas iin artk annesini aramayan ehla
ocuu dnmesi yeterliydi. Sokaa kt, aklnn bir kesine kap numarasyla maazann
adn yazd, imdi de sokan adn renmeliydi, orada kede yazyordu sokan ad, yiyecek
ararken nerelere kadar gitmesi gerekeceini bilemiyordu, hangi yiyecek, acaba kap tede
mi, yoksa yz kap tede mi bulacakt o yiyecei, zellikle de kentin iinde kaybolmamas
gerekiyordu, nk yol soracak kimse bulamayacakt, gzleri gren bir avu insan da artk kr
olmutu, ona gelince, gzleri grd halde nerede olduunu karamazd. Gne ykselmi,
su birikintilerine, p dkntlerine vurmutu, sokaktaki deme talarnn arasnda
bitmeye balayan otlar imdi daha iyi seiliyordu. Sokaktakiler evdeki insanlardan fazlayd.
Ynlerini nasl buluyorlar, diye sordu kendi kendine. Belirli bir noktaya ynelmiyor, binalarn
dibinden ellerini ilen uzatarak ilerliyor, yollarn izleyen karncalar gibi birbirlerine srekli
arpyorlard, ne var ki arptklarnda birbirlerine sylendikleri iitilmiyordu, kimse konuma
gerei duymuyordu, ailelerden biri duvarn dibinden ayrlyor, ters ynde gelen bir aileye doru
ilerlemeye balyor, tekilerle rastlancaya kadar ilerlemeyi srdryordu. nsanlar zaman
zaman bir maazann giriinde durup, yiyecek kokusu gelip gelmediini anlamak iin iersini
kokluyordu, sonra yollarna devam ediyor, bir sokan kesini dnp gzden kayboluyorlar-d,
biraz sonra ayn yerden, aradklarn bulamadklar yzlerin201
den anlalan bir baka grup beliriyordu. Doktorun kars onlardan daha hzl hareket
edebiliyor, dkknlara girip ierde yiyecek olup olmadna bakmak iin zaman yitirr iyordu, ne
v?* ki bol bol erzak bulmann yle kolay olmadn ksa srede anlad, yolunun zerinde
rastlad birka bakkal dkkn soyulup soana evrilmi, ii bo deniz kabuklarna dnmt.

Sokaklar, caddeleri, meydanlar dolaa dolaa kendini bir spermarketin nnde bulduunda
kocasn ve arkadalarn brakt yerden daha imdiden ok uzaklam olduunu fark etti.
Marketin iindeki durum tekilerin durumundan hi de farkl deildi, bo raflar, yere indirilmi
vitrinler vard, krler kullanlabilir ya da tketilebilir bir eyler, daha nce almaya allm
ama almam bir kutu konserve, iinde ne olursa olsun bir paket, ezilmi de olsa bir patates,
ta gibi de olsa bir dilim kuru ekmek bulma umuduyla, ou drt ayak stnde, pis yerleri
elleriyle yoklayarak ierde dolap duruyorlard. Doktorun kars, Maaza ok byk, ben de bir
eyler bulabilirim, diye dnd. Bir kr inleyerek doruldu, dizine bir cam kr saplanmt,
bacandan kan akyordu. Onun grubundaki krler evresini aldlar, Neyin var, neyin var, diye
sordular, o da onlara dizimde bir cam kr var, dedi, Hangi dizinde, Sol. Bir kadn meldi,
Dikkat edin yerde belki daha baka cam krklar da vardr, hangi dizi olduunu anlamak iin
adamn dizlerini elleriyle yoklad, te, dedi, sert ve dimdik bir kymk. Kr bir erkek gld,
yle ise karma, dedi, tekiler de kadnl erkekli glmeye balad. Kadn, doal bir hareketle,
iaret parma ile ba parman cmbz gibi kullanarak cam kard, sonra, srtnda tad
antadan bir bez paras kararak yaray sard, sonunda, herkesi sarm olan neeli havaya o
da bir espri yaparak katld, ansm yokmu, sertlik yeterince uzun srmedi, yaral da buna
karlk, Kandn zaman, hangimizinki daha sert anlarsn, dedi, bu grupta evli insan yok
kukusuz, nk bu szler kimseyi utandrmad, trelere pek aldrmadan birlikte yaayan
kimseler olmal bunlar, bu ikisi birbiriyle evliyse o baka, o zaman bu patavatsz szler
anlalr, ama onlarda da evli insan havas yok, evli bile olsalar herkesin iinde byle
konumamalar gerekirdi. Doktorun kars evresine baknd, kalan yiyeceklere sahip olabilmek
iin krler tekme tokat birbirlerine giriyor, o202
u zaman da yumruklar havay dvyor, bu kavgalarda dost dman birbirine giriyor, zerinde
ekitikleri ey sonunda yere dp kayboluyor, bir baka krn ayana taklmay beklemeye
balyordu, Burada bir bok bulamayacam, diye dnd, her zaman kullanmad kaba bir
sz kullanarak, buysa insann konutuu dilin, iinde bulunduu koullarn zorlamasyla nasl
deitiini bir kez daha kantlyordu, bunun byle olduunu anlamak iin, kendisine
seslenildiinde bok szcn kullanarak yant veren, daha sonra ortaya kan ve o kadar da
tehlikeli olmayan durumlar karsnda, eitimsizliini ve grgszln gsteren kaba szler
syleyen askeri dnmek yeterliydi. Burada bir bok bulamayacam, diye dnd yeniden,
tam dar kacakt ki birden aklna parlak bir fikir geldi, Byle bir kuruluta, bir baka binada,
olaslkla bu binadan biraz uzakta bulunan byk bir antrepo olmas, o antrepoda da ok
tketilen mallarn bulundurulmas gerekir, diye dnd. Bu dnceyle heyecanlanarak,
evresinde onu arad hazineye gtrecek kapal bir kap aramaya balad, ne var ki tm
kaplar ardna kadar akt, ierleri de talan edilmiti, krler hep ayn yerlere dadanyorlard.
Sonunda, gn nn girmedii karanlk bir koridorda, depo kaps olduunu dnd bir
kap kefetti. Kapal madeni kaplar vard, bunlarn yannda da bir baka kap vard, kanad
raylar zerinde kayarak alan bir kap, Mahzen burada, dedi, buraya kadar gelen krler yolun
kapal olduunu dndler, bunun bir asansr kaps olduunu dnmlerdir kukusuz, ama
ayrca, gerektiinde kullanlacak, rnein imdi olduu gibi elektrik kesintisi olduunda
kullanlacak bir de merdiven bulunmas gerektiini kimse dnmemi. Kayar kapy itti, ayn
anda iki gl etki altnda kald, ilki, zemine ulamak iin iinden gemesi gereken kopkoyu bir
karanlkt, ikincisi de, hava geirmez denen ambalajlarn iinde korunmasna karn
yiyeceklerden gelen ok zel kokuydu, bu kokuyu almasnn nedeni, aln insann koku alma
duyusunu son derece keskinletirmesi, bu duyunun kpeklerinki gibi her trl engeli aacak
hale gelmesiydi. plerin arasndaki naylon torbalar toplamak iin hemen geri dnd,
toplayaca yiyecekleri iine koymak iin bunlara gerek duyacakt, bu arada kendi kendine,
Gtreceim eyleri karanlkta nasl seebileceim, di203
yordu, omuz silkti, bunu dnmek samayd, aslnda dnmesi gereken ey, bu kadar zayf
dtkten sonra, ii dolu antalar tayacak kadar gl olup olamayaca, geldii yere kadar
nasl geri dnecei olmalyd, ayn anda mthi bir korkuya kapld, kocasnn bulunduu yere
gen dnmeyi baaramazsa ne yapard, sokan adn biliyordu, unutmamt, ama o kadar ok
dnp dolamt ki, umutsuzluk elini ayan balad, sonra, hareketsiz duran beyni sonunda
ar ar almaya balam gibi, kendini bir kent plannn zerine eilmi, parmaklaryla en
ksa yolu ararken grd, iki deil de drt gz vard sanki, onu plan incelerken izleyen iki gz

ve plan gren, plann zerinde de gidecei yeri gren baka iki gz. Koridor hl botu, bu
onun iin ans olmutu, nk yapt kefin heyecanna kaplp kapy kapamay unutmutu.
imdi kapy zenle kapad, bylelikle de mutlak bir karanln iinde kald, dardaki krler
kadar krd, aradaki fark yalnzca renk farkyd, tabii siyah ve beyaz gerek birer renk olarak
dnrsek. Duvara srtne-rek merdiveni inmeye balad, buras hi kimsenin bilmedii bir
yer deilse ve aadan yukar kan biri varsa, sokakta grd insanlar gibi yapacaklar, biri
duvara yapk olarak gvenle ilerlemeyi srdrecek, teki de duvardan bir an iin ayrlarak
kardan gelenin belirsiz ktlesine srtnerek geecek, bu arada sama bir akl yrtme ile
duvarn bittiini dnecekti, Aklm yitiriyorum galiba, diye dnd, ksz, kapkaranlk bir
delie inmekte olduu ve aada k bulma umudu da olmad iin, byle bir eyin bana
gelmesi iin yeterince neden vard, Bu antrepolar genelde ne kadar derin Allah bilir, birinci
sahanla indim,
Krln ne demek olduunu artk biliyorum, ikinci sahanlk, imdi baracam, bas bas
baracam, nc sahanlk, karanln, yzne yapm kaln bir hamurdan fark yok,
gzleri katrandan birer top sanki, Aada beni ne bekliyor acaba, sonra aklna bir baka
dnce geldi, daha da rktc bir dnce, k merdivenini sonradan nasl bulacam,
birden gelen bir ba dnmesi, dmemek iin olduu yere kmeye zorlad onu, yar baygn
durumda mrldand, Temiz, zeminden sz ediyordu, temiz bir zemin, hayran olunacak bir ey
gibi geliyordu ona. Yava yava kendine geldi, midesinin derin bir ye204
rinde bir sanc vard, bu yeni bir ey deildi, ne var ki u anda bedeninde midesinden baka
organ yokmu gibi geliyordu ona, teki organlar da yerinde duruyordu kukusuz ama hibir
varlk belirtisi gstermiyordu, yalnzca kalbi, evet kalbi davul gibi gm gm vuruyor, karanln
iinde durmadan atyordu, karanlklarn ilkinin iinde, anasnn karnnda atmaya balamt ve
iine girdii bu son karanlkta duracakt herhalde. Plastik torbalar hl elindeydi, onlar elinden
brakmamt, imdi yapaca ey ise onlar bir gzel doldurmakt, bir antrepo, iinde
hayaletleri ve ejderhalar barndran bir yer deildir, yalnzca her yer karanlk, karanlk da
insan ne srr, ne de ona saldrr, merdivene gelince, onu nasl olsa bulurum, bu delii batan
baa dolamak zorunda kalsam bile. Kararlyd, ayaa kalkacakt srada krlerden daha kr
olduunu anmsad, en iyisi onlar gibi hareket etmekti, eli bir eye dokununcaya kadar
emekleyerek ilerleyecekti, erzaklarla dolup taan raflar, ne tr yiyecek olursa olsun, yeter ki
olduu gibi tketilebilsin, piirmek, hazrlamak gerekmesin, boa geirecek zaman yok artk.
Birka metre ilerlemiti ki bu kez yeni bir korku sard iini, yanlyordu belki, belki de nnde
karanln iinde azn am onu bekleyen bir ejderha vard. Ya da bir hayalet onu llerin
korkun dnyasna gtrmek zere elini uzatmt, llerin lmesinin sonu gelmiyordu, nk
birileri gelip onlar yeniden yaama dndryordu. Sonra, sonsuz bir hzn iinde ve yazgsna
boyun emi biimde, bulunduu yerin bir erzak deposu olmadn, bir garaj olduunu
dnd, hatta burnuna benzin kokusu gelirmi gibi oldu, insan akl kendi yaratt canavarlara
teslim olacak kadar ileri gidebiliyordu. Bu arada eli bir eye dedi, hayaletin yapkan
parmaklarna deil, ejderhann alev saan diline ya da azna da deil, parmaklarnn ucunda
bir madenin soukluunu duyumsad, dikine duran kaygan bir yzey, ve bunun madeni bir
rafn dikmesi olduunu sezdi, aslnda buna dikme dendiini de bilmiyordu. Oralarda buna
benzer yatay baka dikmeler de olmas gerektiini dnd, genellikle yle olurdu, imdi
bilmesi gereken, yiyeceklerin nerede olduuydu, burada deil, koku yanltmyor, burada
burnuna deterjan kokusu geliyor. k merdivenini bulmakta zorluk ekeceini aklndan
silerek, raflar arasnda, dokunduu eyleri elleyerek, koklayarak, sallayarak
205
ilerlemeye balad. Karton ambalajlar vard, kk, orta boy, byk ieler, konserve kutusu
olmas gereken kutular, eitli kaplar, tpler, kk paketler. Torbalardan birini rasgele
doldurdu, Btn bunlar yiyecek maddesi mi acaba diye, sordu kendi kendine kaygyla. Baka
raflara geti ve ikinci rafn zerinde bekledii mucize gerekleti, nereye uzattn bilmedii
iin eli bir eylere arpt ve yere bir sr kk kutu dt. Yere arptklarnda kard sesi
duyduunda, doktorun karsnn neredeyse kalbi duracakt, bunlar kibrit, diye dnd.
Heyecandan titreyerek eildi, yeri elleriyle yoklad ve buldu, bu, baka hibir kokuyla
kartrlamayacak bir kokuydu ve kutu sallandnda birbirine arpan kibrit plerinin kard
ses, kapan srlerek almas, kibrit plerinin fosforlu ucu, bu ucun kutunun prtkl
kenarna srtlmesi ve sonunda kk bir alevin belirmesi, bu alevin sisler iinde parlayan bir

yldz gibi donuk bir kla evreyi aydnlatmas, Tanrm, k denen bir ey varm, benim de
onu grebilecek gzlerim, yaasn k. Aradklarn bulup toplamas bundan byle daha kolay
olacak. Doktorun kars ie kibrit kutularn toplamakla balad, neredeyse bir torba kibrit
toplad, Hepsini gtrmeye gerek yok, diyordu saduyusu, sonra yanan kibritlerin titrek
alevinde raflar grmeye balad, uras, buras derken, torbalar abucak doldu, ilk torbay
boaltmak gerekiyordu, nk iinde yararl hibir ey yoktu, tekilerdeyse, tm kenti satn
alacak kadar zenginlik vard, deerler arasndaki farkn bizi yanltmamas gerekir, unutmayalm
ki kraln biri bir gn kralln tek bir ata deimi, ayn kral alktan lrken bu torbalardan
birini grseydi, kim bilir neler verirdi. Merdivenler orada sa tarafta. Doktorun kars yine de
nce yere oturdu, elindeki paketin iinden bir sosis kard, iinde dilimli esmer ekmekler
bulunan bir paketi at, yanna da bir ie su at ve bunlar pimanlk duymakszn yedi.
Karnn doyurmasayd, toplad btn bu yiyecekleri yerden kaldrmaya gc olmayacakt.
Bitirince torbalar kollarna ald, n bir koluna, n de teki koluna, sonra ellerini
kaldrarak kibriti yakt ve kibritlerin nda merdivenin bana kadar ilerledi, zorlukla yukar
kmaya balad, yedikleri daha olduu gibi midesinde duruyordu, kaslarna ve sinirlerine
ulamas iin zaman gerekiyordu, en direnli 206
kan organ yine beyni olmutu. Kayar kap ses karmadan ald, Koridorda birileri varsa ne
yaparm, diye dnd doktorun kars. Ortalkta kimse yoktu ama o yine, Ne yaparm, dedi
kendi kendine. Kapnn giriine vardnda geriye dnp, Koridorun dibinde bir kap var,
aaya, antrepoya bir merdiven iniyor, ierde yiyecekler var, yararlann, kapy ak braktm,
diye barabilirdi. Bunu yapabilirdi ama yapmad. Kapy omzuy-la iterek kapad ve kendi
kendine, yapaca en iyi eyin susmak olduunu syledi, bunu yaptnda olacaklar bir
dnn, krler oraya deliler gibi ecek, ortaln deliler evindeki yangndan bir fark
kalmayacakt, merdivenlerden yuvarlanacak, arkadan gelenlerin ayaklar altnda kalp
ezilecekler, bu kez de arkadan gelenler tkezlenip decekti, nk ayan salam bir
basamaa basmak ile kmldayp kayan bir bedenin zerine basmak arasnda fark vard.
Ayrca, Yiyecekler tkendii zaman, yeniden gelip alabilirim, diye dnd. Torbalar yerden
kaldrd, derin bir soluk ald ve koridorda ilerlemeye balad. Kimse onu gremezdi, ne var ki
yedii o sosis, Ne salak kadnm ben, o sosis arkasnda brakaca kokudan bir iz olacak.
Dilerini skt, elindeki torbalar sk sk tuttu, Komam gerek, dedi. Dizine cam batan kr
anmsad, Benim de bama ayn ey gelirse, ben de dikkatsizlikle bir cam parasna basarsam,
diye dnd, sylemeyi unuttuk, kadncazn ayanda ayakkab yoktu, teki krlerin yapt
gibi, kentteki bir ayakkab maazasna gitmeye vakit bulamamt daha, onlar zavallyd,
grmyordu ama dokunarak kendilerine iyi ayakkablar seebilirdi. Komas gerekiyordu ve
kotu. Balangta, krlerin oluturduu gruplarn arasndan kvrlp, onlara dokunmamaya
alarak komaya alt, ne var ki bu onu daha yava ilerlemeye, zaman zaman da ynn
bulmak iin, sosisin kokusu evreye yaylacak kadar uzun sre durmaya zorluyordu, koku
denen ey yalnzca ho kokulardan ibaret deildi tabii, krlerden biri birden bard, Burada
sosis yiyen kim, bunun zerine doktorun kars her trl nlemi bir yana brakarak lgnca ileri
atld, insanlara arpyor, onlar itiyor, yere deviriyor, cann kurtarmaya alyordu, ne var ki
bu hi de eletirilmeyecek bir davran saylmazd, nk zaten mutsuz olan kr insanlara
byle davranmak hi de doru deildi.
207
Kendini sokaa attnda akr akr yamur yayordu, Bylesi daha iyi, diye dnd, soluk
solua, titreyen bacaklarla, koku evreye daha zor yaylr. Biri, belden yukarsn yar yarya
rten son kuma parasn da yrtmt, bylece gsleri btnyle meydana kmt ve
gkten den suyla kutsal bir temizlik yaparcasna ykanyordu, nemli bir deyi bu, ama Halka
nderlik Eden zgrlk tablosunu da andrmyordu, nk azna kadar dolu antalar o kadar
ard ki, o tabloda bayra havaya dikmi kadn gibi yukar kaldrmasna olanak yoktu. Bu
durum da pek sakncasz saylmaz, nk antalardan kan kokular, uzun sreden beri
kendilerine bakacak, onlar besleyecek sahiplerinden ayr kalm kpeklerin burun hizasnda
yaylyordu, ok da kpek vard ortalkta, yle ki doktorun karsnn ardnda neredeyse koca bir
sr oluturdular, kpeklerden birinin aklna plastik antann ne kadar dayankl olduunu
anlamak iin dilerini geirmek gelmeyeceini umalm. Tufan andran byle bir yamur
yaarken insanlarn, yamurun dinmesini beklemek iin saak altna snmalar beklenir. Ama

hi de yle deil, her yerde azlarn havaya am, susuzluklarn gideren, bedenlerinin her
yann slatan krler grlyor, daha ileri grl, zellikle de daha mantkl olan bazlar da
ellerinde tuttuklar kovalar ve kap kaa bereket yaan ge kaldryorlard, bylelikle
Tanr'nn rahmetini susamlardan esirgemedii bir kez daha gzler nne seriliyordu.
Doktorun kars evlerin musluklarndan bu kutsal svnn bir damlasnn bile akmayacan
dnememiti, ite size uygarln kt taraflarndan biri, insan evinde musluundan srekli
akan suyun rahatlna alyor ve bunun gereklemesi iin birilerinin datm vanalarn ap
kapamas gerektiini, bentler, barajlar kurularak elektrik enerjisi elde etmek gerektiini, suyun
debisini dzenleyen, havuzlarn dolmasn salayan bilgisayarlar gerektiini, btn bunlar
yapmak iin de gren gzler gerektiini unutuyor. Gzmzn nndeki u tabloyu grmek
iin de gren gz gerek, sel gtren bir sokakta rm plerin, insan ve hayvan
pisliklerinin ortasnda elinde plastik torbalarla ilerleyen bir kadn, saa sola rasgele braklm,
halkn hizmetine sunulmu yolu tkayan otomobiller, kamyonlar, bazlarnn tekerleklerinin
evresinde daha imdiden otlar bit208
meye balam, ve krler, yzlercesi, gzlerini ve azlarn beyaz gkyzne doru kaldrm
krler, insan byle bir gkyznden yamur yaacana bile inanamyor. Doktorun kars
sokak adlarn okuyor, bazlarn anmsyor, bazlarn unutmu ve bir an geliyor, yolunu
ardnn, kaybolduunun farkna varyor. Kayboldu, buna hi kuku yok. Boyuna dnp
durduundan, sokaklar tanyamyor, adlarn anmsayamyordu, sular akan, amura bulanm
yolun stne kendini umutsuzluk iinde brakt ve gcn, tm gcn yitirmi olarak
hkrklara bouldu. evresini kpekler sard, torbalar kokluyorlar ama fazla itahl deiller,
yemek vakitlerini geirmiler sanki, kpeklerden biri kadnn yzn gzn yalyor, daha
kck bir yavruyken gzyalarn yalama alkanl edinmitir belki. Kadn bana dokunuyor
onun, elini slak boynunda gezdiriyor ve ona skca sarlarak gz pnarlarnda kalan son yalar
da boaltyor. Sonunda ban yerden kaldrdnda, gezginlerin Tanrsna krler olsun ki
kocaman bir plan vard gzlerinin nnde, hani u, belediyelerdeki turizm brolarnn kent
merkezlerine ast, genel olarak turistlere hizmet iin dnlm, onlara nereye geldiklerini,
nerede bulunduklarn gsteren kent planlarndan. Artk herkesin kr olduu dnlecek
olursa, bunun iin harcanan parann iyi yere gitmemi olduu apak ortaya kar, ama sonuta
sabrl olmak, zaman zamana brakmak gerekir, bir defa unu renmi olmamz gerekir ki,
yazgnn kendi amacna ulaabilmesi iin ok dnp dolamas gerekir, bu kadncaza u anda
nerede olduunu bildiren o plann vaktiyle oraya neden konulduunu ancak yazg dediimiz
ey bilebilirdi. Sand kadar uzakta deildi, yalnzca baka bir yne sapmt, meydana kadar
u sokaktan ilerleyeceksin, oraya vardnda, soldan iki sokak sayacaksn, sonra sadaki ilk
sokaa sapacaksn, aradn sokak ite oras, numaray unutmamsn. Kpekler arkada
kalmt, dikkatlerini datan bir ey olmutu herhalde ya da yaadklar mahalleye o kadar
almlard ki oradan ayrlmak istememilerdi, kadn yalnzca akan gzyalarn yalam olan
kpek izliyordu, yazgnn kadn ile plan arasnda bylesine iyi ayarlad bu karlama olaslkla
bir kpein varln da gerektiriyordu. Gerek olan bir ey varsa, o da kadnla kpein
maazaya birlikte girmesiydi, gzya yalayan kpek
Krlk
209/14
ierde l gibi hareketsiz yatan insanlarn bulunmasna hi a-rmad, buna alkt, kimi
zaman insanlar onun yanlarnda yatmasna ses karmyordu, kalkma saati geldiinde de
neredeyse hepsi canlanyordu. Uyuyorsanz kalkn, yiyecek getirdim size, dedi doktorun kars,
ama daha nce, sokaktakilerden kimse sylediklerini duymasn diye kapy kapamt. Ban ilk
kaldran ehla ocuk oldu, yapabildii tek hareket de buydu, ok halsizdi, tekilerin harekete
gemesi biraz daha uzun srd, dlerinde ta olduklarn gryorlard ve talarn uykusu da
ne kadar ardr bilirsiniz, tarlalarda yle bir gezecek olsanz bunun farkna varrsnz, talar
orada topraa yar gmlm olarak uyur, uyanmak iin neyi beklediklerini bilemezsiniz. te
yandan yemek szcnn de byl bir gc vardr, zellikle bombo mideler iin, gzya
yalayan kpek bile bizim konutuumuz dille hi ilgisi olmad halde bu szc duyduunda
kuyruunu sallamaya balad, igdsel olarak yapt bu hareket ona slanm kpeklerin
kanlmaz olarak yaptklar eyi henz yapmadn, iddetle silkinerek zerindeki suyu
evreye samadn anmsatt, bunu yapmak kpekler iin kolay, derilerini zerlerine birer
palto gibi giymiler sanki. Gkyznden dorudan yere inerek kpein tylerinin arasnda

biriken kutsal suyu yzlerine serpinti halinde yiyince, talar giderek insana dnmeye balad,
bu arada kadn da getirdii plastik torbalar tek tek aarak bu dnme katkda bulunuyordu.
Torbalarn iindekilerin hepsi kokusunu evreye yaymyordu ama soylu bir dil kullanm olmak
iin yle ifade edelim, bir para kuru ekmekten yaylan nefis koku yaamn z, hatta ta
kendisi saylabilirdi. Sonunda hepsi uyand, hepsinin elleri titriyor, yzleri kaygl, bu arada
doktor, gzya yalayan kpein biraz nce yapt gibi, kim olduunu ve ne yapmas
gerektiini anmsyor, Dikkat, ok yememeliyiz, bu bize dokunabilir, diyor, Bize dokunan ey
yalnzca alk, diyor birinci kr, Doktorun szn dinle bakalm, diye karlk veriyor kars, o
da susuyor ve hnla unlar dnyor, Bu adam da her boku bildiini, grdn sanyor,
oysa bu hi de doru deil, zellikle de doktorun en az onlar kadar kr olduu dnlecek
olursa, bunun kant, adamcazn karsnn memelerinin akta olduu bile fark edememesi,
kadn rtnebilmek iin onun ceketini istemek
210
zorunda kald, bunun zerine teki krler onun bulunduu yne baktlar, ama ge kalmlard,
balarn daha nce dndrmeleri gerekiyordu.
Oturup hep birlikte yemek yerken, kadn bandan geenleri anlatt, bana gelen her eyi ve
kendi yaptklarn tek tek anlatt, atlad tek ey, karken antreponun kapsn kapattyd,
bunu yaparken kendini ikna etmek iin kulland insancl dncelerin doru olduundan emin
deildi, buna karn, dizine cam saplanan kr anlatt, herkes kahkahalarla gld, yok, hayr,
herkes deil, gz siyah bantl yal adam yle bir glmsedi yalnzca, ehla ocua gelince, o
yalnzca enelerinin yemek yerken kard sesi duyuyordu. Gzya yalayan kpek de kendi
yiyecek payn ald ve borcunu, birisi gelip kapy iddetle sarstnda ona bol bol havlayarak
dedi. Yabanc fazla stelemedi, sokaklarda kuduz kpeklerin dolat syleniyordu. Ortalk
yeniden sakinleti, herkes ilk aln bastrdnda, doktorun kars, yamurun yap
yamadn anlamak iin maazann kapsna kan krden sz etti. Sonra u sonuca vard,
Syledikleri doruysa, evlerimizi braktmz gibi bulacamzdan emin olamayz, kapsndan
ieri girebileceimiz bile kukulu, evden ayrlrken anahtarn yanna almay unutanlar
dnyorum ya da kaybedenleri, biz rnein, anahtarmz yanmzda deil, yangnda
kaybettik, ykntlarn arasnda arayp bulamayz, bunlar sylerken, alevlerin makas sardn,
nce zerinde kurumu kanlarn yandn, sonra saplarnn, sivri ularnn sndn, kprr
gibi olduunu, yava yava yumua-yp bkldn, biimsiz hale geldiini grr gibi oldu ve
bu haliyle o sivri ularn birinin boazn delip gemi olduuna inanmak g olacak ve yangn
yapacan yapp bittiinde erimi tek bir ktle haline gelen maden paralarnn hangisinin
makas, hangisinin anahtar olduu ayrt etmek ok zor olacak. Anahtarlar bende, dedi doktor,
yrtk prtk pantolonunun belindeki kk cebe parman zorlukla sokarak, zerinde
anahtar bulunan bir halka kard, Bu anahtarlar nasl oluyor da senden kyor anlamyorum,
onlar deliler evinde kalan seyahat antamn iine kendi ellerimle koymutum, Onlar oradan
aldm, kaybolur diye korkuyordum, her zaman zerimde tarsam gvende olacaklarn
dndm, ayrca bu bir bakma benim gnn birinde evimize dneceimize olan inancm
pekiti211
riyordu, Anahtarmzn olmas iyi ama gittiimizde kapy ardna kadar ak bulabiliriz, Belki de
hi dokunmamlardr. Ksa bir sre iin tekilerin varln unutmulard ama imdi herkesin
anahtarn ne yaptn renmek gerekiyordu, ilk konuan koyu renk gzlkl kz oldu,
Cankurtaran beni almaya geldiinde, annemle babam evde kald, daha sonra ne oldular
bilemiyorum, sonra sra gz siyah bantl yal adama geldi, Gzlerim kr olduunda
evdeydim, kapya vuruldu, ev sahibi hastabakclarn beni aradn syledi, anahtarlarm
dnmenin vakti deildi, geriye birinci krn kars kalmt ama o, Bilmiyorum,
anmsamyorum, dedi, aslnda biliyordu ama birdenbire kr oluverdiini anladnda lklar
atarak evden dar ktn, komular ardn, apartmandaki kadnlarn ona yardma
komaktan kandklarn, ayn felaket kocasnn stne ktnde ok soukkanl, ok yazgc
davrand halde imdi deliler gibi saa sola saldrdn, evinin kapsn ak brakp dar
uradn, kolundan yakalayp gtrdklerinde de kapsn kapatp gelmek iin bir dakika izin
istemeyi aklnn ucundan bile geirmediini aa vurmak istemiyordu. ehla ocua
anahtarnn nerede olduunu kimse sormad, zavall ocuk nerede oturduunu bile
anmsamyor. Bunun zerine doktorun kars dudaklarn koyu renk gzlkl gen kzn eline
dedirdi, Senin evinden balayacaz, dedi, bulunduumuz yere en yakn ev seninki ama nce

stmze ve ayamza giyecek bir eyler bulmalyz, byle pis ve dklen giysilerle ortalkta
dolaamayz. Ayaa kalkaca srada karnn tka basa doyurmu ehla ocuun yeniden
uyuduunu fark etti. Dinlenelim, dedi, uyuyalm biraz, bamza ne gelecekse daha sonra
gelsin. Islak eteini kard, sonra, snmak iin kocasna sokuldu, birinci krle kars da ayn
eyi yapt, Sen misin, diye sordu adam ona, kadn evini anmsyor ve ac ekiyordu, Avut beni,
demedi ona ama adam bunu dnm gibi davrand, buna karn koyu renk gzlkl gen
kzn bir kolunu gz siyah bantl yal adamn boynuna hangi duygular iinde attn
bilemiyoruz, gerek olan, bu hareketi yapm olmas ve ikisi de ylece kaldlar, kadn uyudu,
adam gzn krpmad. Kpek kapnn nne girii engelleyecek biimde uzand, yalayacak
gzya bulamad zaman baya hrn ve sz dinlemez bir hayvan oluyor.
212
14
stlerine giyecek bir eyler, ayaklarna da ayakkab buldular ama henz bulamadklar bir ey
var, ykanacak yer, buna karn daha imdiden teki krlere fark attlar, bulabildikleriyle
yetinmekle birlikte zerlerine giydikleri eylerin renkleri birbiriyle uyumlu, nk seimi zevkli
bir gz tarafndan yapld, buysa insann yannda, unu alsan daha y, bu pantolonla daha iyi
gidiyor, izgiler kuman dokusuna uyuyor, gibi nerilerde bulunacak birinin bulunmasnn
salad bir stnlk, erkekler bu tr ayrntlara ounlukla ayvaz kasap hep bir hesap
gzyle bakar, ne var ki birinci krn kars ile koyu renk gzlkl gen kz giydikleri giysilerin
rengini ve biimini renmekte srar ettiler, bylelikle imgelemlerinin yardmyla kendilerine
aynada bakyormu gibi olacaklar. Ayakkablara gelince, kullanlln klktan nce gelmesi
gerektiine hep birlikte karar verdiler, dikili ve yksek topuklu ayakkablar semeyeceklerdi,
kromla sepilenmi dana derisi ya da rugan ayakkablar da olmayacakt, sokaklarn durumuna
baklrsa bu delilik olurdu, ideal olan hi su geirmez, dize kadar yksek, giyip karman kolay
alt kauuk izmelerdi, irkeflerin iinde dolamak iin ondan iyisi olamazd. Ne yazk ki
herkese o model ayakkak bulamadlar, rnein ehla ocua uyan ayakkab bulamyorlard,
hangisini giydirseler iinde ayaklar dans ediyordu, dolaysyla belirli zellii olmayan spor
ayakkablarla yetinmek zorunda kald, kendisine bu ayrnt anlatlacak olsa, Ne byk bir
rastlant, derdi annesi, u anda neredeyse, gzleri grseydi olumun seecei ayakkab da
bunun tpatp ayns olurdu. Ayaklar olduka tarakl olan gz siyah bantl yal adan, bu
sorununu, iki met213
re boyunda oyuncular iin zel olarak retilmi, boyu bou ona gre dnlm basket
ayakkablar seerek zmledi. u anda biraz gln grnyor, bu doru, ayana
bembeyaz, kocaman ev terlikleri giymi gibi duruyor ama byle glnlkler uzun srmez, on
dakikaya kalmaz ayakkablar le gibi olur, yaamdaki her ey yle deil mi, zamana zaman
tanyn her eyi zmlesin.
Yamur durmu, azn havaya aan krler ortalktan kaybolmutu. Ne yapacaklarn
bilemeden dolap duruyor, sokaklarda volta atyorlar ama o ii hibir zaman fazla
uzatmyorlar, onlar iin yrmek ve durduu yerde durmak ayn kapya kyor, yiyecek
peinde komaktan baka hedefleri yok, hibir yerde mzik almyor, dnyada imdiye kadar
bu kadar byk bir sessizlik yaanmamtr, sinemalarla tiyatrolar evsiz barkszlara ve
kendilerine bir ev aramaktan bkm olanlara hizmet ediyor, baz gsteri salonlar, en byk
olanlar, nceleri, hkmetin ya da hkmetten geriye ne kaldysa onun, gemite sar humma
ya da veba gibi salgnlar srasnda uygulanm ve ok etkili olduklarn kantlam yntem ve
nlemlerin beyaz ktle kar da etkili olacan dnd dnemde, insanlar karantinaya
almak iin kullanlmt, ama artk her ey bitti, bitmesi iin deliler evindeki gibi bir yangn bile
gerekmedi. Mzelere gelince, tam yrekler acs, insann ii paralanyor, btn o insanlara,
yanl anlamadnz insanlar dedim, o resimlere, o heykellere bakan tek bir1 gz yok artk.
Kentteki krler bundan byle ne bekliyor, bunu kimse bilmiyor, iyileeceklerine inan-salar
iyilemeyi beklerlerdi, ne var ki resmi azlarn kimsenin kr olmaktan kaamadn, bir
mikroskoba bakabilecek tek bir salkl gzn kalmadn, laboratuvarlarn terk edildiini ve
yaamak istiyorlarsa bakterilerin bundan byle birbirlerini yemekten baka areleri kalmadn
akladndan bu yana iyileme umudunu btnyle yitirdiler. Balangta birok kr, gzleri
henz gren ve aile ba kavramn yitirmemi olan byklerinin eliinde hastanelere
komutu, ne var ki orada bula bula kr doktorlar buldular, bunlar hastalarn grmedikleri

nabzlarn tutuyor, srtn ve gsn dinliyorlard, iitme duyularn henz yitirmedikleri iin
ellerinden yalnzca bu geliyordu. Daha sonra, aln penesine den hastalardan hl yr214
yebilenler hastanelerden kamaya, kimse onlarla ilgilenmedii iin de sokaklarda lmeye
baladlar, aileleri, hl bir aileleri varsa, Tanr bilir nerelerdeydi, bu byle srp gitti,
sonunda, len insanlarn gmlebilmesi iin, birilerinin yrrken onlara rastlantyla taklmas
yeterli olmamaya balad, gmlebilmek iin bulunduklar yerde kokmaya balamalar
gerekiyordu, ayak alt bir yerde lm olmak kouluyla tabii. Ortalkta bu kadar ok kpein
dolamas artc deil, bazlar daha imdiden srtlan andryor, omurgalarnn boumlarnda
tyleri dklm, henz dokunulmam cesetlerin ve paralanm cesetlerin canlanarak,
savunmasz lleri paralam olmalarnn hesabn sorup onlar cezalandrmalarndan
korkuyormu gibi sada solda kouuyorlar. D dnya nasl, diye sormutu gz siyah bantl
yal adam, doktorun kars ona yant veriyor, Dars ile ierisi birbirinden farkl deil, buras
ile oras, az ile ok, imdiye kadar yaadklarmzla bundan sonra yaayacaklarmz arasnda
hi bir fark yok, insanlar nasl peki, diye sordu koyu renk gzlkl gen kz, Her biri birer
hayalet sanki, hayalet byle oluyor herhalde, yaamn var olduundan eminsiniz, nk
elinizde kalan drt duyu bunu size sylyor ama gzlerinizle gremiyorsunuz, Sokaklarda ok
araba var m, diye sordu, arabasnn alndn bir trl unutamayan birinci kr, Her yer araba
mezarl. Doktor da, birinci krn kars da soru sormad, alacaklar yantlar ncekilere
benzeyeceine gre, soru sormak neye yarard. ehla ocuk, her zaman giymeyi dnd
ayakkablara sahip olmann keyfiyle yetiniyor, ayakkablarn gremediine zlmek aklna bile
gelmiyor. Onun bir hayaleti andrmamas olaslkla bundan kaynaklanyor. Ve doktorun
karsnn peinden ayrlmayan gzya yalayan kpei srtlana benzetmek hakszlk olur, ceset
kokusu peinde komuyor o, kadnn canl olduundan kuku duymad gzlerini izliyor.
Koyu renk gzlkl gen kzn evi uzak deil, ne var ki bir haftadan beri a duran bu insanlar
glerine henz kavumakta, ite bu yzden ok ar ilerliyor, dinlenmeleri gerektiinde de
yere oturuyorlar, zerlerindeki giysiler daha imdiden le gibi olduuna gre, renklerini ve
biimlerini byk bir zenle semi olmak ne ie yarad acaba. Koyu renk gzlkl gen kzn
oturduu sokak hem ksa, hem dar, sokakta braklm araba
215
bulunmamasnn nedeni bu, arabalar tek ynl olarak bu sokaktan geebiliyorlard ama park
edemiyorlard, nk yasakt. Gelip geen olmamasnn da alacak hibir yan yoktu,
insanlarn byle sokaklardan gnn belirli saatlerinde elini eteini ekmesine sk rastlanr.
Evinin kap numaras ka, diye sordu doktorun kars, Yedi, ikinci katta sa tarafta oturuyorum.
Dairenin pencerelerinden biri akt, baka koullarda bu, evde mutlaka birinin yaadna
iaret ederdi, oysa imdi her eyden kukulanmak adet haline gelmiti. Doktorun kars, Hep
birlikte kmayalm, biz ikimiz karz, siz burada aada bekleyin, dedi. Giri kapsnn
zorlanm olduu grlyordu, kilidin dili epeyce erilmi, kapnn kasasndan byke bir aa
paras koparlm, decekmi gibi duruyordu. Doktorun kars tek bir sz etmedi. Gen kzn
nde yrmesine izin verdi, yolu o biliyordu, bu yzden merdivenin karanlndan rahatsz
olmuyordu. Tela iinde olduundan iki kez tkezledi ama sinirlenmek yerine glp gemenin
daha doru olacan dnd, Dnebiliyor -nusun, bu merdivenleri vaktiyle gzm kapal
inip kabilirdim, kalp halinde kullandmz cmleler byledir ite, duyularmzda meydana
gelen ince farkllklar dikkate almaz, bu cmle rnein, gzleri kapal olmak ile kr olmak
arasndaki farka aldrmyor, ikinci katn sahanlnda aradklar dairenin kaps kapalyd. Koyu
renk gzlkl gen kz, elini kapnn kasas zerinde kaydrarak zili buldu, Elektrikler kesik,
diye anmsatt doktorun kars ve herkesin bildii bir eyi yinelemekten baka bir ey
yapmayan bu iki szck, gen kzn kulanda kt bir haber gibi nlad. Kapy vurdu, bir kez,
iki kez, kez, ncsnde daha iddetli, yumruklayarak vurdu, Anne, anneciim, babacm,
diye baryordu ama kapy aan olmad, sevgi bildiren kltme ekleri gerei
deitirmiyordu, kapy ap da, Sevgili kzm benim, sonunda geri dnebildin, seni bir daha
gremeyeceimizi sanyorduk, gir, gir ieri, bu hanm senin bir dostun mu, girsin, o da girsin,
ev biraz dzensiz, kusura bakmayn, diyen olmad, kap duvard, ierde kimse yok, dedi koyu
renk gzlkl gen kz ve yzn ellerinin arasna alp kapya yaslanarak alamaya balad,
tm bedeniyle umutsuzca merhamet diliyordu sanki. nsan aklnn ne kadar karmak olduunu
bilmesek, aklna geleni zgrce yapan bu
216

gen kzn annesine ve babasna kar duyduu bu byk sevgi, birileri kp bu iki davrann
imdiye kadar birbiriyle hi elimediini, bundan byle de hi elimeyeceini daha nce
sylemi olsa bile, bizi artrd. Doktorun kars onu avutmak istedi ama syleyecei pek bir
ey yoktu, uzun sreden beri insanlarn kendi evlerinde kalmasnn hibir pratik yarar
kalmad bilinen bir eydi, Komulara sorabiliriz, dedi, komular buradaysa tabii, Evet yle
yapalm, diye karlk verdi koyu renk gzlkl gen kz, ne var ki sesinde hi umut yoktu.
Sahanln kar tarafndaki kapdan baladlar, oradan da ses seda kmad. st kattaki iki
dairenin kaps akt. leri talan edilmiti, asma dolaplarn ii bombotu, erzak dolaplarnn
iindeyse yiyecek bir eylerin izi bile yoktu. Ksa sre nce buradan birilerinin getii
anlalyordu, gezginci bir gruptu herhalde, imdi aa yukar herkes yleydi, evden eve,
yokluktan yoklua dolap duruyordu.
Birinci kata indiler, doktorun kars en yakndaki kapy vurdu, umutlu bir bekleyi iindeydiler,
bir sre sonra ierden gelen bouk bir ses sordu, Kim o, koyu renk gzlkl gen kz ilerledi,
Benim, ikinci kattaki komunuz, annemi babam aryorum, nerede olduklarn biliyor musunuz,
diye sordu. Birinin ayan sryerek kapya yaklat duyuldu, kap ald ve tiridi km yal
bir kadn eikte belirdi, bir deri bir kemik kalmt, al sprgesine dnm bembeyaz, gr
salaryla insana itici gelen bir pislik iindeydi. erden gelen ve insann iini kaldran, tarif
edilemez bir kflenme ve rmlk kokusu iki kadn geri ekilmek zorunda brakt. Yal
kadn, gzbebekleri kaybolmu, neredeyse yalnzca ak kalm gzleriyle bakarak, Annenle
baban hakknda hibir ey bilmiyorum, dedi, senin gidiinin ertesi gn gelip onlar da aldlar,
o srada gzlerim henz gryordu, Binada baka kimseler de var m, Zaman zaman
merdivenlerden birilerinin inip ktn duyuyorum ama onlar dardan gelen yabanclar,
buraya yalnzca yatmaya geliyorlar, Peki ya annem babam, Onlar hakknda bir ey bilmediimi
syledim, Peki ya kocanz, olunuz, gelininiz, Onlar da alp gtrdler, Ama sizi
gtrmemiler, neden, nk ben saklandm, Nereye, Aklna hi gelmeyecek bir yere, sizin
eve, yi de ieri nasl girebildiniz, Arkadan, yangn merdiveninden, camn
217
birini krp kapy atm, anahtar kapnn zerindeydi, Peki o zamandan bu yana evde tek
banza nasl yaayabildiniz, diye sordu doktorun kars, Bu kadn da kim, diye sordu yal
kadn srayp ban o yana dndrerek, Bir dostum, ayn gruptanz, dedi koyu renk gzlkl
gen kz, Yalnz olmak bir yana, bir de beslenme derdi var, bu kadar zamandr kendinizi nasl
besleyebildiniz, diye steledi doktorun kars, Salak deilim, bamn aresine bakyorum,
stemiyorsanz sylemeyin, benimki yalnzca bir merakt, Sylerim, sylerim merak etmeyin,
ilk yaptm ey apartmandaki btn daireleri dolaarak yiyecek ne varsa toplamak oldu,
bozulacak eyleri ncelikle yiyip bitirdim, geriye kalanlar sakladm, Elinizin altnda hl
yiyecek var m, Hayr, hepsini bitirdim, dedi yal kadn, kr gzlerinde birden beliren kuku
ifadesiyle, bu gibi durumlar anlatmak iin kullandmz deimez bir deyi bu tabii ki, yoksa
gerekle ilgisi yok, nk gzler, yani szck anlamyla aldnzda gz denen organ hibir
ifade tamaz, oyulup alnsa bile gzler cansz iki bilyeden baka bir ey deildir, eitli grsel
gzellikleri ve incelikleri tayan, insanlar gzler hakknda gzel szler sylemeye aran
yalnzca kalar ve kirpiklerdir, byle olduu halde parsay her zaman gzler toplar, yleyse
imdi ne yiyip iiyorsunuz, diye sordu doktorun kars, Sokaklarda lm kol geziyor ama sebze
bahelerinde yaam henz sona ermedi, dedi gizemli bir biimde yal kadn, Ne demek
istiyorsunuz, Sebze bahelerinde lahana var, tavan var, tavuk var, iekler de var ama
yenebilir cinsten deil, Peki nasl yapyorsunuz, Duruma gre deiiyor, bazen lahana
topluyorum, bazen de bir tavan ldryor ya da bir tavuk boazlyorum, i i mi
yiyorsunuz bunlar, Balangta ate yakyordum, sonradan i ete altm, ayrca lahanalarn
saplar ekerli, hi endie buyurmayn, anamn kz olarak alktan lmem ben. ki adm
geriledi, dairenin loluunda neredeyse hi grnmez oldu, yalnzca beyaz gzleri parlyordu,
Evine girmek istiyorsan, ieri gel, seni o tarafa geiririm, dedi. Koyu renk gzlkl gen kz,
Hayr ok teekkr ederim, annem babam ierde olmadna gre zahmete demez, diye
karlk verecekti ki birden odasn grmek geldi iinden, Odam grmek, kr olduuma gre bu
ne sama bir istek, ama hi olmazsa elimi duvarlarda, yatamn baucunda, o
218
deli bam koyduum yastn zerinde, mobilyalarn zerinde gezdiririm, iek vazosu belki
hl komodinin zerinde duru-yordur, yal kadn iindeki iekleri yiyemediine fkelenip yere
arpmadysa tabii. Bunun zerine, Madem ki sizce bir sakncas yok, nerinizi kabul ediyorum,

ok naziksiniz, dedi, Gir, gir, ama nceden biliyorsun ki evde yiyecek bir ey bulamayacaksn,
benim elimdekine gelince, bana bile yetmiyor, ayrca benim yediklerimi sen azna bile
koymazsn, i et sevmediinden eminim, Kayglanmayn, bizim kendimizi besleyecek
yiyeceimiz var, Ya, yiyeceiniz var demek, bu durumda, size yapacam hizmet karlnda
bana birazck bir eyler verirsiniz umarm, Veririz, kayglanmayn siz, dedi doktorun kars.
Koridoru gemilerdi ve pis kokular dayanlmaz hale gelmiti. Dardan gelen zayf kla ok
az aydnlanan mutfakta, yerlerde tavan postlar, tavuk tyleri, kemikler vard, masadaysa
zerinde kurumu kan lekeleri bulunan bir taban iinde, binlerce kez inendii iin tannmaz
hale gelmi et paralar. Peki, tavanlarla tavuklar, onlar ne yiyor, dedi doktorun kars,
Lahana, ot ve artklar, dedi yal kadn, Ne artklarn, Her eyin, hatta et artklarn bile,
Tavanlarla tavuklarn et yediklerini sylemiyorsunuz herhalde, Tavanlar daha balamad ama
tavuklar etleri didikliyor, hayvanlar da insanlar gibi, sonunda her eye alyorlar. Yal kadn
kendinden emin hareket ediyordu, bir iskemleyi taklp tkezlenmeden, gzleri gryormu gibi
yolunun zerinden alp kenara koydu, sonra yangn merdivenine kan kapnn yerini gsterdi,
uradan, dikkat edin, kaymayn, merdiven pek salam deil, Peki ya kap, diye sordu koyu
renk gzlkl gen kz, Amak iin itmeniz yeterli, anahtar bende, urada, Gen kz tam, O
anahtar benim, diyecekti ki, annesiyle babas ya da bakalar evin teki anahtarlarn, yani n
kapnn anahtarn yanlarnda gtrmlerse bu anahtarn kendi iine yaramayacan dnd,
ieri girip kmak istedii her defasnda gelip bu kadndan izin isteyemezdi. Kalbinin hafife
sktn duyumsad, bu belki de kendi evine girecek olmasndan ya da annesiyle babasn
orada bulamayacak olmasndan ileri geliyordu ya da kimbilir hangi nedendendi.
Mutfak temiz ve dzenliydi, mobilyalarn zerinde fazla toz birikmemiti, mevsimin yamurlu
olmasnn, lahanalarn ve
219
il
otlarn bymesini salamann dnda bir baka avantajyd bu da, gerekten de yukardan
baktnda sebze baheleri doktorun karsnn gzne minyatr ormanlar gibi grnmt,
Tavanlar orada zgrce dolayorlar m, diye sordu kendi kendine, elbette hayr, kafeslerinin
iinde durduklarna kuku yok, kendilerine lahana yapra uzatacak, sonra da kulaklarndan
yakalayp debelene debelene dar kartacak kr eh bekliyorlar, bu arada teki el de
beyinlerini datacak kr darbeyi indirmeye hazrlanmakta olacak. Bellei, koyu renk gzlkl
gen kz evin iinde ynlendiriyordu, alt kattaki yal kadn gibi o da sendelemedi ve
hareketlerinde duraksamad, annesiyle babasnn yata yapl deildi, onlar sabah erkenden
almaya gelmilerdi kukusuz, yatan zerine oturup alad, doktorun kars gelip onun yanna
oturarak, Alama, dedi, baka ne diyebilirdi, dnya tm anlamn yitirmise gzyalarnn ne
anlam kalrd ki. Gen kzn odasnda, komodinin zerinde, iinde kurumu iekler bulunan
cam bir vazo vard, su buharlap umutu, kr eller oraya yneldi, parmaklar ieklerin
kurumu tayap-raklarna dokundu, terk edildiinde yaam ne kadar krlgan. Doktorun kars
pencereyi ap sokaa bakt, hepsi oradayd, yere oturmular sabrla bekliyorlard, ban
yukar kaldran yalnzca gzya yalayan kpek oldu, keskin iitme duyusu onu uyarmt.
Gkyz yeniden kararmaya balyor, gece yaklayordu. Bugn yatacak bir yer aramalarna
gerek olmadn, burada yatabileceklerini dnd, Hep birden evinden gememiz yal
kadnn houna gitmeyecek, diye mrldand. Ayn anda, koyu renk gzlkl gen kz onun
omzuna dokunarak, Anahtarlar kilidin zerinde duruyor, kimse almam, dedi. Sorun, bir sorun
varsa elbette, zlmt yleyse, birinci kattaki yal kadnn suratn ekmek zorunda
kalmayacaklard. Aa inip onlar alaym, birazdan gece olacak, hi olmazsa bugn bir evde,
bir at altnda uyumak ne byk bir mutluluk, dedi doktorun kars, Siz annemle babamn
yatanda yatarsnz, Bunu daha sonra konuuruz, Burada patron benim, buras benim evim,
Haklsn, sen nasl istersen yle yaparz, doktorun kars gen kz pt, sonra grubu almak iin
aaya indi. Grubun, merdivenleri neeyle konuarak karken, bu arada, rehberleri onlar, ki
sahanlk arasnda on basamak var, diye uyard halde za220
man zaman tkezleyip der gibi olurken, dostlarn dolamaya gelmi konuklardan fark
yoktu. Gzya yalayan kpek, yaam boyunca baka bir ey yapmam gibi pelerinden
geliyordu. Koyu renk gzlkl gen kz onlara yukardan, sahanlktan bakyordu, birisi yukar
karken adet olduu zere yle yaplr, yabancysa kim olduunu anlamak iin, dostsa ona ho
geldin demek iin, bu durumdaysa, gelenlerin kim olduunu anlamak iin insann gzlerinin

grmesine bile gerek yoktu, Girin, girin, rahatnz bakn. Yal kadn, ayak seslerinin eve
uyumak iin gelen gruplardan birinden geldiini dnerek kapnn ardndan gzetlemiti,
aslnda yanlm da saylmazd, sordu, Kim var orada, koyu renk gzlkl gen kz yukardan
yant verdi, Benim grubum geliyor, yal kadn irkildi, o kz merdiven sahanlna nasl
kabilmiti, ne var ki durumu hemen anlad ve giri kapsnn anahtarlarn arayp bulmay akl
edemedii iin kendine kzd, aylardr tek bana igal ettii bir ev zerindeki mlkiyet haklarn
yitirmi gibi olmutu. Bu ani yoksunluunu dnleyebilmek iin kapy aarak, Bana da yiyecek
vermeyi unutmayn sakn, bana borlusunuz ha, demekten baka are bulamad. Doktorun
kars ile koyu renk gzlkl gen kzdan ses seda kmadn grnce de biri yukar
gelenlere rehberlik ediyor, teki de onlar karlamaya hazrlanyordu- atlak bir sesle,
Duydunuz mu beni, diye bard ve bylelikle de byk bir hata yapt, nk tam o anda onun
nnden gemekte olan gzya yalayan kpek fkeyle havlamaya balad, havlama sesi
merdivenleri nlatyordu, buysa ii kknden zd, yal kadn korkarak l bast ve
telala ieri kaarak kapy kt diye kapatt, Kim bu cad, diye sordu gz siyah bantl yal
adam, bu gibi szler insanlarn kendilerini grecek halleri yokken sylenen szlerdendir, o da
imdiye kadar kadncazn yaad gibi yaasayd, uygar insanlara zg davranlarn ne
lde srdrebilirdi grrdk.
Torbalarda tadklar yiyeceklerden baka yiyecekleri yoktu, kalan suyu da ok idareli
kullanmalar gerekiyordu, aydnlatmaya gelince, byk bir ans eseri mutfak dolabnn iinde,
olas elektrik kesilmelerinde kullanlmak zere oraya konmu iki mum buldular, doktorun kars
bunlardan birini yalnzca kendi yarar iin yakt, tekiler a gerek duymuyorlard, ka221
falarnn iinde yle iddetli bir k vard ki onlar kr etmiti. Bu kk grup yiyecek
bakmndan aman aman zengin saylmazd, ne var ki gerek bir aile leni dzenlediler, hani
u her bireyinin sahip olduu eyin herkese ait olduu ender ailelerin dzenledii trden bir
len. Masaya oturulmadan nce koyu renk gzlkl gen kzla doktorun kars, verdikleri sz
yerine getirmek iin ya da daha dorusu onun gmrnden gei cretini yiyecekle demek
iin alt kata indiler. Yal kadn onlar bitmez tkenmez yaknmalarla, homurdanmalarla
karlad, ona gre, o lanet olas kpein onu paralamamas bir mucizeydi, Byle vahi bir
hayvan yannzda tuttuunuza gre, yannzda ok yiyecek olmal, diye akl yrtt, bylelikle
kendisine borcunu demeye gelmi bu iki insana, hani u vicdan azab dedikleri eyi ektirmeyi
umut ediyordu herhalde, Gerdkten de, diyeceklerdi kendi kendilerine, bu it olu it tknp
dururken, zavall bir kadn ala terk etmek hi de insanca bir davran olmaz. ki kadn daha
fazla yiyecek getirmek iin yukar kmad, iinde bulunduklar yaam koullar gz nne
alndnda, ona yiyecek getirirken zaten fazlasyla cmert davranmlard, aslnda grnd
kadar kt bir insan olmayan alt kattaki yal kadn da bunu herhalde anlamt ki st katn
arka kapsnn anahtarn aramak iin ieri gitti, sonra da koyu renk gzlkl gen kza, Al, bu
senin anahtarn, diyerek anahtar uzatt, bu kadarn az bulmu olacak ki, kapy kapatrken bir
de, ok teekkr ederim, diye mrldand. ki kadn bu davrana ok sevinmi olarak yukar
kt, cadnn da duygular varm demek, Vaktiyle kaba bir kadn deildi, yalnzlk onu bu hale
getirdi herhalde, dedi koyu renk gzlkl gen kz, aslnda ne sylediine pek de dikkat
etmeksizin. Doktorun kars yant vermedi, o konuya daha sonra dnmeye karar verdi, herkes
yattnda, yatanlarn bir blm de kesin olarak uyuduunda, mutfaa gidip, bulaklara
girimezden nce biraz g toplamak iin ana kz gibi karlkl oturduklarnda doktorun kars,
imdi ne yapacaksn, diye sordu, Hi, burada kalp annemle babamn geri dnmesini
bekleyeceim, Yalnz bana ve kr olarak, Krle altm, Peki ya yalnzlk, Ona da ister
istemez alacam, aadaki komu da tek bana yayor, Onun gibi mi olmak istiyorsun,
bulabildiin srece lahanayla ve i etle beslen222
mek, bu binalarda kalan insanlar yayor saylmaz, yiyeceinizin tkeneceinden korktuunuz
iin sonunda birbirinizden nefret edeceksiniz, kopardnz her bitki sapn birbirinizin azndan
alm olacaksnz, o zavall kadn grmedin sen, yalnzca evinin iindeki kokuyu aldn, sana
unu syleyeyim ki bizim yaadmz yer o kadar iren deildi, Hepimiz er ge o kadn gibi
olacaz, sonra sonumuz gelecek, yaam bitecek, Ama u anda henz yayoruz, Dinle, benden
ok daha bilgilisin, ben senin yannda cahilin biriyim, ama bana yle geliyor ki biz imdiden
lm saylrz, krz nk lyz ya da bunu baka biimde sylememi istersen, lyz
nk krz, ikisi de ayn kapya kyor, Ben hl gryorum, Ne mutlu sana, ne mutlu senin

kocana, bana ve tekilere ama grmeyi srdrp srdrmeyeceini bilmiyorsun, gzlerin

grmez hale gelirse bizim gibi olacaksn, hepimizin sonu aadaki komu gibi olacak, Bugn
bugndr, yarn da yarn, ben bugnden sorumluyum, ama kr olursam yarndan sorumlu
olmayacam, Neyin sorumluluu, Herkes gzlerini yitirmiken benim hl grmekte oluumun
getirdii sorumluluk, Dnyadaki tm krlere rehberlik edemezsin, onlarn hepsini
doyuramazsn, yle yapabilmem gerekirdi, Ama elinden gelmez, nsanlara elimden geldiince
yardm ederim, Bunu yapacan ok iyi biliyorum, sen olmasaydn u anda ben de hayatta
olmazdm belki, Ve imdi senin lmeni istemiyorum, Burada kalmalym, benim grevim bu,
buras benim evim, geri dnecek olurlarsa annernle babamn beni burada bulmalarn
istiyorum, Dnecek olurlarsa, bunu kendi aznla sylyorsun, ayrca onlar hl senin annen
baban olarak kalabilecekler mi, bir de bunu bilmek gerekiyor, Anlamadm, Aadaki komu
kadnn eskiden iyi bir insan olduunu syledin bana, Zavall kadn, Zavall annen ve zavall
baban, birbirinize yeniden kavutuunuzda, gzleriniz gibi gnlnzn de krlemi olduunu
greceksiniz, imdiye kadar bizim iimizde yaayan ya da bizi imdiye kadar yaatan ve bizi
biz yapan duygulan gzlerimize borluyuz, gzlerimiz grme-seydi bambaka duygulara sahip
olurduk, bu nasl olurdu, duygularmz ne ynde deiirdi bunu bilemeyiz, l saylmamz
gerektiini nk grmediimizi sylyorsun, her eyin z burada yatyor ite, Kocan seviyor
musun, Evet, kendimi sev223
diim kadar seviyorum, ama kr olursam, kr olduktan sonra da imdi olduum insan
olmaktan karsam, onu sevmeyi kim olarak srdrrm ve bu nasl bir sevgi olur acaba,
Vaktiyle b;-zim gzlerimiz grrken de evremizde krler vard, imdiyle karlatracak
olursak saylar ok azd, yaygnlkla geerli olan duygular gren insanlarn duygularyd,
dolaysyla da krler her eyi teki insanlarn duygularyla duyumsuyorlard, kr insanlara zg
duygularla deil, imdiyse tersine, krlere zg gerek duygular doup gelimekte, daha iin
bandayz, u anda eskiden duyumsadmz duygularn anlaryla yayoruz, evrendeki
yaamn nasl olduunu anlaman iin gzlerinin grmesi gerekmiyor, biri kp da gnn
birinde insan ldreceimi syleseydi, bunu bir hakaret kabul ederdim, oysa ldrdm, Ne
yapmam istiyorsun peki, Benimle gel, bize gel, Peki ya onlar, Senin iin geerli olan onlar iin
de geerli ama ben ilerinde en ok seni seviyorum, Neden, Bunu ben de kendi kendime
soruyorum, belki de giderek kardeim gibi olduundan ya da kocamla yatm olduundandr,
Bala beni, Balanmas gereken bir su deil bu, Senin kann emeceiz, asalak olacaz
sana, Gzlerimiz grrken de evremizde asalaklardan geilmiyordu, kan emmeye gelince,
damarlarmdaki kann yalnzca iinde dolat bedeni ayakta tutmaya deil, bakalarnn da
iine yaramas gerek, haydi imdi gidip yatalm, yarn bizim iin bambaka bir yaam
balayacak.
Bir baka yaam ya da ayn yaam. ehla ocuk uyandnda tuvalete gitmek istedi,
barsaklar bozulmutu, ok dayanksz olduundan, yedii bir ey midesini bozmutu, ne var
ki tuvalete girmeye olanak bulunmad ksa srede anlald, alt kattaki yal kadnn binadaki
btn tuvaletleri artk kullanlamaz hale gelinceye kadar kullanm olduu aka grlyordu,
evdeki yedi kiinin gece yatmadan nce barsaklarn boaltma gerei duymam olmas da
byk bir rastlantyd, bunu yapm olsalard durum daha erken ortaya km olacakt. Oysa
imdi herkes bu gerei duyuyordu, zellikle de artk kendini tutamaz hale gelen zavall ehla
ocuk, aslnda, holansak da holanma-sak da yaamn pek sevimli olmayan bu tr
gereklerinin hangi metin olursa olsun kaleme alnan her metinde yerini almas gerek, her ey
yolunda giderken herkesin kendine zg dnce224
ler vardr, rnein, istersek gzlerle duygular arasnda dorudan bir iliki olup olmadn
tartabiliriz ya da insandaki sorumluluk duygusunun normal bir grme yetisine sahip olma
sonucu ortaya kp kmadn kendimize sorabiliriz, ama doal gereksemeler bizi acmaszca
sktrmaya baladnda, duyduumuz ac, ektiimiz sknt bedenimizin kaldramayaca
boyuta ulatnda, iimizdeki hayvan kendini tm varlyla ortaya koyar. Bahe, diye bard
doktorun kars, ve haklyd, vakit bu kadar erken olmasayd orada alt kattaki komuya
rastlardk, ayrca ona boyuna yal kadn demeyi de brakmalyz artk, nk bu sfat onu
aalamak iin kullanmtk, evet, alt komu orada evresinde tavuklar yere melmi olurdu,
neden mi, bu soruyu soran, tavuklar hakknda hibir ey bilmiyor demektir. Karnn iki eliyle
tutan, doktorun kars tarafndan aa gtrlen ehla ocuk merdivenleri boucu skntlar

iinde indi, oraya kadar kendini tutmay baarmt zavall ama ondan daha fazlasn
beklemeyelim, son basamaklara vardnda bzc kas iten gelen basnca artk dayanamad,
sonuta ne olduunu gzlerinizin nne getirebilirsiniz. Bu srada geriye kalan be kii yangn
merdivenlerini ellerinden geldiince hzl inmeye alyordu, yangn szc burada tam
yerine oturuyor ve karantinada yaadklar zamandan ilerinde kalan birazck utanma
duygusunu da ister istemez bir yana atma zaman neredeyse geliyordu. Sebze bahesinde
saa sola dalp bir yandan karn-larndaki sancl basnla inlerken te yandan ilerinde
koruduklar utanma duygusunun uyandrd skntya katlanarak becermeleri gereken eyi
becerdiler, doktorun kars da onlara katlmt, ne var ki o onlara bakarken alyordu ve
ellerinden alamak bile gelmeyen btn o insanlarn adna alyor gibiydi, kendi kocas, birinci
kr ve kars, koyu renk gzlkl gen kz, gz siyah bantl yal adam ve u ehla ocuk,
hepsini otlarn iine, lahanalarn arasna melmi durumda gryor, tavuklarn da
evrelerinde tetikte gezindiini izliyordu, gzya yalayan kpek de aa inmi, onlara
katlmt. Bir tutam otla, kiremit paralaryla, elleri neye uzanabildiyse onunla olabildiince
temizlendiler, bazlar temizlenmese daha iyi olurdu, dorusunu sylemek gerekirse,
temizlenemediler. Yangn merdivenini sessizlik iinde trmandlar, alt kattaki kadn dar kp
Krlk
225/15
kim olduklarn, nereden geldiklerini, nereye gittiklerini sormad, akam yedii esasl yemei
hazmetmenin verdii rahatlk iinde hl uyuyordu kukusuz, eve geri dndklerinde nce ne
konuacaklarn bilemediler, sonra koyu renk gzlkl gen kz, bu durumda kalamayacaklarn
syledi, evde ykanacak su yoktu, bu doruydu, dn olduu gibi bardaktan boanrcasna
yamur yamamas ne kt, hep birlikte, bu kez rlplak ve utan duymakszn yeniden
baheye kar, gkyznden inen o cmert suyun balarna ve omuzlarna yamas iin
dikilirlerdi, suyun srtlarndan, gslerinden ve bacaklarndan aa szl-dn
duyumsayacaklar, artk temizlenmi olan avularnn iinde toplayabilecekler ve elleriyle
oluturduklar bu tasn iindeki suyu bir bakasna -bunun kim olaca nemli deilsunabileceklerdi, belki de dudaklar suya demeden nce o ele deecekti ve ok susam
olduklarndan, o avu iindeki suyu son damlasna kadar iecekler, bylelikle belki de ilerinde
bir baka kurakln uyanp varln belli etmesine yol aacaklard. Koyu renk gzlkl gen
kz, daha nce de gzlemlediimiz gibi, kendi d gcnn kurban oluyor her zaman, bu
trajik, gln, umutsuz koullarda bile tuhaf fikirleri var. Her ey bir yana, pratik zmler
retmekten de geri kalmyor, bunun kant, nce kendi odasndaki, sonra da annesiyle
babasnn odasndaki dolaptan araflar ve el havlular kartp, Bunlarla temizlenelim, hi
yoktan iyidir, demesi oldu ve bu herkese ok iyi bir fikir gibi geldi, yemek yemek iin sofraya
oturduklarnda biraz daha farkl kokuyorlard.
Doktorun kars dncesini sylemek iin herkesin masaya oturmasn bekledi, Ne
yapacamza karar vermenin zaman geldi, kentteki herkesin kr olduundan eminim, en
azndan benim imdiye kadar grdm insanlar kr gibi davranyorlard, su yok, elektrik yok,
kesinlikle erzak falan datlmayacak, bir kaos iindeyiz, gerek kaos ite byle olmal,
Bamzda bir hkmet vardr herhalde, dedi birinci kr, Sanmyorum, olsayd bile krleri
yneteceini ileri sren krlerden olumu bir hkmet olurdu, yani hilii dzenlemek isteyen
bir hilik, yleyse gelecek diye bir ey yok, dedi gz siyah bantl yal adam, Bir gelecek olup
olmadn bilmiyorum ama iinde bulunduumuz imdiki zamanda nasl yaayabileceimizi
dn226
memiz gerekiyor, Gelecek yoksa imdiki zaman hibir ie yaramaz, varl fark edilmez bile,
nsanlk gzleri olmadan yaamay gnn birinde baarabilir, ama o zaman da insanlk
olmaktan kacaktr, sonucu biliyoruz, iimizde hangimiz hl eskiden olduu kadar insan
olduunu dnyor, ben rnein, bir insan ldrdm, Bir insan m ldrdn, diye sordu
birinci kr, azn aknlktan bir kar aarak, Evet, teki koua egemen olan adam
ldrdm, boazna bir makas sapladm, Bizim cmz almak iin ldrdn onu, biz
kadnlarn cn bir kadnn almas gerekiyordu, dedi koyu renk gzlkl gen kz, ve almak
doru bir ama uruna yaplmsa insanca bir davran olur, kurbann kendi cellad zerinde
hibir hakk yoksa, adalet yok demektir, nsanlk da yok demektir, diye ekledi doktorun kars,
birbirimizden ayrlmazsak yaammz srdrmeyi belki baarabiliriz ama ayrlrsak ktle bizi
yutar, yok oluruz, Organize olmu kr gruplarnn bulunduunu syledin bize, diye ekledi

doktor, bu, insanlarn yeni yaama biimleri yarattklarn kantlyor, belki de senin sylediin
gibi yok olmayz, Ne lde organize olabildiklerini bilmiyorum, birlikte yiyecek ve yatacak bir
yer peinde kotuklarn gryorum, hepsi bu, Dnya kurulduunda ortalkta dolaan srlere
dndk, dedi gz siyah bantl yal adam, u farkla ki biz onlar gibi, ok byk ve el
dememi bir doann ortasnda dolap duran birka bin kiilik bir grup deil, ok klm
bir dnyada volta atan yz milyonlarca kiiyiz, Ve de kr, diye ekledi doktorun kars, su ve
yiyecek bulmak zorlatka bu gruplar dalacak kukusuz, her biri yalnz bana daha kolay
yaayabileceini dnecek, nk elinde bakalaryla paylaacak bir eyi olmayacak,
bulabildii ey onun, yalnzca onun olacak, Gruplarn balarnda mutlaka bir ef vardr, onlar
yneten, organize eden biri, diye anmsatt birinci kr, Belki, ama ynetenler de ynetilenler
kadar kr, Sen kr deilsin, dedi koyu renk gzlkl gen kz, onun iin bizi organize edip
ynetiyorsun, Ynetmiyorum, elimden geldiince organize ediyorum, ben sizin artk grmeyen
gzlerinizim yalnzca, Bir tr doal bakan, grmezler lkesinin gren kral, dedi gz siyah
bantl yal adam, Madem ki yle, brakn da gzlerim grd srece size rehberlik edeyim,
ite bu yzden, o burada kendi evinde, siz kendi evinizde,
227
sen kendi evinde kalp birbirimizden ayrlacamza, birlikte yaamay srdrmemizi
neriyorum size, Burada kalabiliriz, dedi koyu renk gzlkl gen kz, Bizim dairemiz daha
byk, gal edilmemi olmas kouluyla, diye anmsatt birinci krn kars, Bunu oraya
gittiimizde anlayacaz, igal edilmise buraya geri dneriz ya da gidip sizin dairenize bakarz
ya da seninkine, dedi kadn, gz siyah bantl yal adama seslenerek, o da, Benim dairem
yok, ben tek gzl bir dairede yayordum, diye yant verdi, Ailen yok mu, diye sordu koyu
renk gzlkl gen kz, Hayr yok, Karn da, ocuklarn da, erkek ya da kz kardelerin de yok
yle mi, Kimsem yok, Annemle babam geri dnmezse ben de senin kadar yalnz olacam, Ben
seninle kalrm, dedi ehla ocuk, ama, Annem gelmezse, diye eklemedi, bu koulu ileri
srmedi, tuhaf bir tutum ya da aslnda o kadar da tuhaf deil, gen insanlar koullara daha
kolay uyuyor, nlerinde tm bir yaam var nk. Kararnz ne, diye sordu doktorun kars,
Ben sizlerle kalyorum, dedi koyu renk gzlkl gen kz, yalnz, annemle babam geri dnerse
diye senden haftada en az bir kez benimle birlikte buraya gelmeni isteyeceim, Anahtar
aadaki komuya brakrsn, Tek zm bu, nasl olsa imdiye kadar gtrdnden daha
fazlasn gtremez, Oray buray krar, Ben buraya uradktan sonra belki byle davranmaz,
Biz de sizinle birlikte kalyoruz, dedi birinci kr, yalnz, ne olup bittiini grmek iin en ksa
srede evimize bir bakmak isteriz, Gidip bakarz elbette, Benim evime bakmaya demez, nasl
bir yerde oturduumu syledim size, yi de sen de bizimle kalmyor musun, Kalrm ama bir
koulla, insann kendisine sunulan bir eye karlk koul ileri_srmesi ilk bakta size yakksz
bir davran gibi gelebilir, ne var ki baz yallar byledir, geriye sayl gnlerihin kalmasn ar
gururla dengelemek isterler, Neymi koulun, diye sordu doktor, Sizin iin katlanlmaz bir yk
olmaya baladmda bunu bana syleyeceksiniz, dostluk duygusuyla ya da bana acdnzdan
dolay bunu sylemeyecek olursanz, o gn geldiinde yapmam gerekeni yapabilecek kadar
saduyumun kalm olmasn diliyorum, Neymi o, renebilir miyiz, diye sordu koyu renk
gzlkl gen kz, ekilmek, uzaklamak, ortadan kaybolmak, eskiden fillerin yapt gibi, son
zamanlarda bunu yapamadklarn duydum, nk hibiri
228
artk o kadar ileri yalara ulaamyormu, Sen fil deilsin, Tam olarak bir insan da saylmam,
zellikle de byle ocuka yantlar vermeyi srdrrsen, diye karlk verdi koyu renk gzlkl
gen kz ve bu konuma daha fazla uzamad.
Plastik torbalar geldii zamankinden ok daha hafif, bunda alacak bir ey yok, alt kattaki
komu da iinden iki kez kendine den pay ald, ilki dn akamd, bugn de asl sahipleri
geldiinde vermesi iin yukardaki dairenin anahtarlar kendisine teslim edildiinde torbalardaki
yiyeceklerden biraz daha nasiplendi, srtn biraz svazlamak gerekiyor, huyunu suyunu
rendik artk, bu arada gzya yalayan kpekten sz etmedik, o da nasibini ald elbette,
yalvaran gzlerle gzlerinizin iine bakt zaman bir eyler uzatmamak iin insann ta yrekli
olmas gerekir, sz ondan almken, nereye kayboldu bu kpek, evde yok, kapdan kmad,
sebze bahesindedir herhalde, doktorun kars emin olmak iin gidip bakt, gerekten de
oradayd, zavall bir tavuu daha gk bile kmadan nnda yakalam, midesine indirmekle
meguld, ne var ki alt kattaki yal kadnn gzleri grseydi ya da gidip tavuklar saysayd, o
fkeyle anahtarlar ne yapacan Allah bilirdi. Bir su ilemi olmann bilinci ile koruduu

kiinin uzaklap gitmekte oluu arasnda bir an duraksadktan sonra gzya yalayan kpek,
yumuak topra telala kazmaya balad ve birinci kattaki yal kadn yangn merdiveninin
sahanlna kp dardan gelen grltlerin kaynan renmek iin evreyi koklamaya
balamadan tavuktan geriye kalan topraa gmmt bile, su kantlar ortadan kaldrlm,
vicdan azab ertelenmiti. Gzya yalayan kpek merdivenleri ok gibi trmand, yal kadnn
eteklerine srnrcesi-ne yanndan geti, yle ki kadncaz yanndan geip giden tehlikenin
farkna bile varmad, doktorun karsnn yanna geldiinde azn ap ne kadar korkusuz bir
kpek olduunun kantlarn vermeye balad. Bu vahi havlamalar duyan alt kattaki yal
kadn korkuya kaplarak yiyecek deposu hakknda kaygya dt ama biraz ge kalmt, bunu
biliyoruz ve boynunu st kata doru uzatarak, Bu kpei mutlaka balamak gerek, tek bir
tavuumu bile boazlamasn istemiyorum, diye bard, Kayglanmayn, dedi doktorun kars,
kpek a deil, yemeini yedi, zaten biz de hemen imdi gidiyoruz, Hemen imdi mi, di229
ye sordu yal kadn, sesi, zlm gibi atalland ya da sorduu sorunun baka biimde
alglanmasn istiyordu, rnein, Burada beni tek bama brakacaksnz, demek istemi
olabilirdi ama szlerine tek bir szck eklemedi, yalnzca, aslnda bir karlk gerektirmeyen
Hemen imdi mi, sorusunu sormakla yetindi, kat kalplilerin de kalbi krlabilir, yal kadn bu
davrana o kadar krld ki evinden rahata gemelerini salad bu iyilik bilmezlere gle gle
demek iin kapsn bile amad. Merdivenden indiklerini duydu, aralarnda konuuyor,
birbirlerine, Dikkat, tkezleme, Elini omzuma koy, Trabzan sk sk tut, diyorlard, bunlar
aslnda her zaman sylenen szlerdi ama imdi krlerin dnyasnda daha sk kullanlr
olmulard, bu arada bir kadnn, Buras kapkaranlk, hibir ey grmyorum, demesi alt
kattaki komuyu ok artt, bu kadnn krlnn beyaz krlk olmamas zaten kendi bana
olduka artcyd, bir de karanlk olduu iin gremediini sylemesi ne demek oluyordu
yani. Dnmeye alt ama boalm kafas ona yardmc olmad, sonra da kendi kendine,
Yanl duydum herhalde, deyip iin iinden kt. Doktorun kars sokaa ktklarnda,
merdivenden inerken syledii szleri anmsad, azndan kana daha ok dikkat etmesi
gerekiyordu, Gren bir insan gibi davranabilirim ama sylediklerim bir krn szleri olmal,
diye dnd.
Kaldrmn zerinde arkadalarn l sra halinde dzenledi, kocas ile koyu renk gzlkl
gen kz ehla ocuu ortalarna vererek ilk sraya koydu, arkada da teki kadnn iki yannda
gz siyah bantl yal adam ile birinci kr yer ald. Hepsinin kendisine yakn olmasn istiyordu,
her an bozulma olasl olan tek sra halinde yrmek iine gelmiyordu, nk byle bir
srann dalmas iin, onlardan daha kalabalk, daha kaba saba bir grupla karlamalar
yeterliydi, bu, byk bir yolcu gemisinin ak denizde nne kan bir filikay ortadan bimesi
gibi olurdu, bu tr kazalarn sonularn herkes bilir, usuz bucaksz bir denizin stne dalm
kalntlar, boulanlar, bouna yardm isteyen insanlar, yolcu gemisi yoluna devam eder,
kazann farkna bile varmamtr, ayn ey onlarn bana da gelebilir, denizde ard arkas
kesilmeyen ve ne yne gittikleri anlalamayan dalgalar gibi, teki krlerin oluturduu akma
kaplm
230
bir kr, biraz daha ilerde bir baka kr, doktorun kars nce kimi kurtaracan bilemezdi, elini
kocasna uzatrd, belki ehla ocua da ama bu arada koyu renk gzlkl gen kz, teki iki
kr yitirirdi, gz siyah bantl yal adama gelince, o ok uzakta, filler mezarlna doru
gitmekte olurdu. imdi, tekiler uykudayken araflan yrtarak oluturduu ip gibi band, kendi
de iinde kalmak zere onlarn evresine saryor, pe aslmayn ama sk sk tutun, ne olursa
olsun sakn brakmayn. Srekli arpmamak iin birbirlerine ok yakn durmamalar
gerekiyordu, ama birbirlerinin varln da her an duyumsamak, birbirleriyle olabildiince temas
halinde olmak durumundaydlar, arazide ilerleme ile ilgili bu yeni taktiklere kafa patlamas
gerekmeyen tek kii varsa o da ehla ocuktu, nk o tam ortada yryordu, dolaysyla da
her ynden koruma altndayd. Krlerimizin hibirinin aklna, teki gruplarn yol almak iin
hangi ynteme bavurduunu, ayn eyi yapp yapmadklarn sormak gelmedi, sorsalard
bunun yant kolayd, nk yapabildiimiz gzlemlere gre, bilemediimiz nedenler sonucu
meydana gelen daha byk arpmalar dnda genelde gruplar gn boyunca bir yandan
yelerini yitirirken, te yandan ye kazanyor, bir gruptan her an bir kr eksilip kaybola-bildii
gibi, grubun oluturduu ekim kuvvetine kaplp onun peine taklan bir baka kr de olabilir,
bu kr gruba ya kabul edilir ya dlanr, bu, beraberinde getirdii eye baldr. Alt kattaki yal

kadn penceresini usulca at, byle bir duygusal zayfl olduunu tekilere sezdirmek
istemiyor ama sokakta hi grlt yok, gitmiler bile, neredeyse hi kimsenin gelip gemedii
o yeri terk etmiler, yal kadnn memnun olmas gerekir, bylelikle tavanlarn ve tavuklarn
bakalaryla paylamak zorunda kalmayacak, memnun olmas gerekiyor ama deil, kr
gzlerinde iki damla gzya birikiyor ve kendine ilk kez, yaamas iin bir neden olup
olmadn soruyor. Bu soruya bir karlk bulamyor, karlklar insann aklna her zaman
zaman verilmesi gerektii anda gelmez, ou kez de verilebilecek tek karlk, aklna bir
karlk gelmesini oturup kuzu kuzu beklemektir.
Tutturduklar yola baklacak olursa, gz siyah bantl yal adamn bekr odasnn bulunduu
yerin iki blok tesinden ge231
meleri gerekiyor, ama yollarna devam etmeye karar verdiler, o odada yiyecek bir ey yok,
yal adamn giysiye de gereksemesi yok, kitap desek, zaten okuyamaz. Sokaklar yiyecek
peinde koan krlerle dolu. Maazalara girip kyorlar, ieri eli bo giriyor, ou kez de eli
bo kyorlar, sonra da oturup o semti terk edip kentin baka yerlerine gitmenin gerekli ya da
avantajl olup olmayacan tartyorlar birbirleriyle, ne var ki iinde bulunduklar koullarda en
byk sorun, akar su ve elektrik olmamas, havagaz olmamakla birlikte evlerde ate
yakmann ok tehlikeli oluu, dolaysyla da tuz, ya ve baharat bulunsa bile eski damak tadna
iyi kt yakn bir yemek piirmeye olanak bulunmay. Sebze bulunduunda yalnzca
halamakla yetinmeleri gerekiyor, ete gelince, allm olarak tketilen tavuk v^e tavan
dnda, yakalanabilen kedi ve kpekler de yenebilir, ne var ki deneyimler canllar yaam
ustas yaptndan, vaktiyle evcil olan o hayvanlar bile kendilerini okamaya kalkanlardan
ekinmeyi renmiler, artk gruplar halinde avlanyorlar, avclara kar da kendilerini gruplar
halinde savunuyorlar ve Tanr'ya kr gzleri hl grdnden, nasl kaacaklarn ve
gerektiinde nasl saldracaklarn ok iyi biliyorlar. Tm bu koullar ve nedenler insanlar,
kendileri iin en iyi besinin konserve olduuna karar vermeye itmi, yalnzca ounun nceden
piirilmi, yenmeye hazr olmas yznden deil, tanmalarnn ve kullanlmalarnn kolay
olmas dolaysyla da. Tm konserve kutularnn, ielerin ve eitli ambalajlarn zerinde son
kullanma tarihinin yazl olduu doru, hatta bazlarn bu tarihten sonra tketmek tehlikeli,
buna karn halk kendine zg bilgelikle ei bulunmaz bir deyi icat etmekte gecikmedi, bu
esiz deyii, daha nceleri kullanlrken, herkes kr olduu iin artk kullanmdan dm bir
deyiten, gzden rak gnlden rak deyiinden esinlenerek icat etti, ne diyorlar biliyor
musunuz, gzden rak mideye yakn, buysa insanlarn ne bulursa mideye indirdiinin bir kant.
Doktorun kars grubunun banda giderken kafasnn iinde, geriye ne kadar yiyecek kaldn
hesaplyor, ancak yetecek, hem de tek bir n iin, kpek dnda tabii, o da kendi bann
aresine baksn, tavuu bir anda boazlayp sesini ve yaamn keserken yapt gibi. Evinde,
bellei onu yanltmyorsa ve bu arada eve girip kan olmamsa, be232
lirli miktarda konserve var, iki kiiye yetecek kadar tabii, ama imdi doyurulmas gereken yedi
boaz var, ok sk bir paylatrma dzeni uygulansa bile rezervlerin tkenmesi fazla srmez.
Yarn ya da birka gn sonra o spermarketin antreposuna dnmek zorunda, yalnz bana m
gidecek, yoksa kocasndan ya da daha gen, daha gl kuvvetli olan birinci krden kendisine
elik etmesini mi isteyecek, buna karar vermesi gerek, bu seimi iin nitelii belirleyecek,
olabildiince ok miktarda er-za olabildiince ksa srede toparlayp dar kmak, dar
karken karlalacak koullan da unutmamak gerekiyor. Sokakta, dnden beri iki katna
km izlenimi brakan pler, nceki gnden kalan, iddetli yamurdan dolay yar sv hale
gelmi insan dklar var ve havay, iinde zorla ilerlenen kaln bir sis tabakas gibi, ok kt
bir koku kaplam. Ortasnda bir heykel, evresinde aalar bulunan bir meydanda bir kpek
srs bir insan cesedini paralyor. Yeni lm bir insan olmal, uzuvlar katlamam, bu,
kpekler dilerini geirdikleri etleri kemiklerinden ayrmak iin silkeledikleri zaman belli oluyor.
Kursana atacak bir para kollayan bir karga sada solda zplayp duruyor. Doktorun kars
ban evirdi ama ge kalmt, midesinden yukar doru dayanlmaz bir rt ykseldi, ikinci
kez, nc kez, mutlak umutsuzluun simgesi baka kpekler de onun canl bedenini
dileriyle silkeliyormu gibi duyum-suyordu kendini. Kocas, Neyin var, diye sordu, iple
balantl olan tekiler de birden korktuklar iin birbirlerine daha ok sokuldular, Ne oluyor,
Miden mi kt, Bayat bir ey mi yedik, Benim bir eyim yok, Benim de. Ne mutlu onlara,
hayvanlarn birbirleriyle dalarken kardklar sesi, bu arada bir kpek tarafndan kanad

nlan kargann gaklamasn duyuyorlard yalnzca, doktorun kars ortal telaa vermeksizin,
Kendimi tutamadm, balayn, dedi, burada bir baka kpei paralayan bir kpek sr var,
Bizim kpeimizi mi paralyorlar, diye sordu ehla ocuk, Hayr, senin deyiinle, bizim
kpeimiz hayatta, onlarn evresinde dnyor ama yaklamyor, Yedii tavuktan sonra pek de
a olmamas gerekiyor, dedi birinci kr, imdi biraz daha iyisin deil mi, diye sordu doktor,
Evet, yolumuza devam edelim, Peki ya bizim kpeimiz, diye sordu ehla ocuk bir kez daha,
O bizim kpeimiz deil, bize yalnzca elik etti
233
ve daha nce birlikte olduu bu kpeklerle kalacak kukusuz, arkadalarn buldu, Ben kakam
yapmak istiyorum, Buraya nv, Evet, ok sktm, karnm aryor, diye inledi ocuk, iini hjmen orada grd, elinden geldiince tabii, doktorun kars bir kez daha rd ama bu kez
baka nedenlerle. Sonra byk bir meydan getiler, aalarn glgesine vardklarnda
doktorun kars arkasna bakt. Daha baka kpekler de oraya toplanm, adamn bedeninden
geriye kalanlar yemek iin birbirleriyle bouuyorlard. Gzya yalayan kpek, iz peindeymi
gibi burnu yerde geliyordu, alkanlk ite, oysa ban kaldrsa arad kimseleri gzleriyle
grecekti.
Yeniden yola koyuldular, gz siyah bantl yal adamn evi arkalarnda kald, imdi iki yannda
yksek ve lks apartmanlarn bulunduu bir caddede ilerliyorlar. Buradaki arabalar daha
pahal, daha byk ve daha konforlu, ite bu yzden, ilerinde yatp uyuyan bir sr kr
grlyor, anlaldna gre, ok byk bir limuzin de srekli oturulan bir konut haline
getirilmi, bunun nedeni, gidilen yerden geri dnldnde arabann evden daha kolay
bulunmas herhalde, bu arabay mesken tutmu olanlar, karantina srasnda insanlarn kendi
yataklarn bulmak iin yapt gibi davranyorlardr, yani arabalar sokan bandan
balayarak elleriyle yoklayp sayyorlardr, sa taraftan yirmi yedinci araba, tamam, evime
geldim. Limuzinin nnde durduu bina bir banka binas. Araba, genel ynetim kurulu
bakann, beyaz krlk salgn baladktan sonra tm yelerin hazr bulunaca ilk haftalk
toplantya katlmas iin getirmiti, ne var ki arabay zeminin altndaki kapal garaja sokmaya
frsat olmad. ofr, bakan yapmaya her zaman bayld gibi binann ana kapsndan kaslarak
ieri girdii srada kr oldu ama bir lk atmaya yine de zaman bulabildi, ofrden sz
ediyoruz tabii, bakana gelince, bu l duymad bile. Zaten ad yleydi ama toplantda tm
yeler de hazr bulunamayacakt, yelerden birou ksa sre nce kr olmutu. Bakan,
gndem olarak, ynetim kurulundaki asil ve yedek tm yelerin kr olmas durumunda
alnacak nlemlerin tartlaca toplanty aamad, hatta toplant salonuna bile giremedi,
nk asansr kendisini on beinci kata karmaktayken elektrikler bir daha geri gelmemek
zere gitti, bu olay tam dokuzuncu katla
234
onuncu katn arasnda meydana geldi. Ve bir felaket hibir zaman tek bana gelmediinden,
binann iindeki elektrik ebekesinin bakmndan, dolaysyla da elektrik kesintisi olduunda,
aslnda uzun zaman nce deitirilmesi gereken, eski model, otomatik olmayan elektrik
retecinin altrlmasndan sorumlu elektrik teknisyenleri ayn anda kr oluverdiler, bylelikle,
daha nce de sylediimiz gibi, asansr dokuzuncu katla onuncu kat arasnda skt kald.
Bakan, kendisini yukar karan asansrc ocuun krlemesine tank oldu, zaten bir saat
sonra o da kr oldu, elektriklerin geri gelmemesi, ayrca o gn bankada krlk vakalarnn
birdenbire artmas yznden, yzde yz emin olmasak da kesin olarak syleyebiliriz ki her ikisi
de hl orada bulunuyor, l olarak elbette, ayrca belirtmeye gerek var m bilmem, elik bir
mezar iindeler, dolaysyla da adam paralayan kpeklere kar korunmu durumdalar, ne
mutlu onlara.
Hibir tank olmadna gre, ayrca olsayd bile hi kimse onlar olup bitenleri anlatmak zere
bu mahkemeye tank olarak armayacana gre, birinin kp da olaylarn neden baka trl
deil de byle gelitiini nereden bildiimizi sormas ok anlalr bir ey, ona vereceimiz
karla gelince, tm anlatlarn evrenin yaratl anlatsna benzediini, o srada kimsenin
orada olmadn, olaya kimsenin tank olmadn ama herkesin ne olup bittiini bildiini
syleyeceiz. Doktorun kars, Bankalar ne oldu, diye sormutu, bankalar iin kayglandndan
deil, biriktirdii tm paray bunlardan birine yatrm olduu ve yalnzca merak ettii,
aklndan ylesine getii iin sormutu bu soruyu, hepsi bu, kendisine yant verilmesini,
rnein, Balangta Tanr gkyzn ve yeryzn yaratt, yeryz biimsiz ve bombotu,
karanlklar dibi olmayan uurumlar rtyordu, ve Tanr'nn Ruhu sular zerinde geziniyordu,

diye balayan aklamalar yaplmasn falan beklemiyordu, ne var ki gz siyah bantl yal
adam hep birlikte bulvardan aa inerlerken anlatmaya balad, Tek gzm henz
grmekteyken bana anlattklarna gre, balangta mthi bir kargaa yaand, kr olmaktan
korkan ve daha o zamandan kr olmu insanlar paralarn ekmek iin bankalara tler,
geleceklerini gven altna alacak nlemleri almay dnyorlard, bu insanlar an235
lamak gerekir elbette, bir insan bundan byle hi alamayacan biliyorsa, yapaca tek ey,
eli aya tutarken ve nnde dnecek bir gelecek varken biriktirdii paraya -tedbirli davranp
boazndan artrarak kuru kuru biriktirdii bu para ona ne kadar sre yetecek olursa olsunbavurmaktr, bu lgn saldr sonucu byk bankalardan bazlar yirmi drt saat iinde iflas
etti, hkmet duruma mdahale ederek insanlar sakin olmaya, saduyulu davranmaya ard
ve arsn, memleketin iinden gemekte olduu bu felaket gnlerinin yol at ktlklerin
tm sorumluluunu zerine alacan, zerine den tm grevleri yerine getireceini resmen
ilan ederek bitirdi, ne var ki bu pansuman kimsenin iine su serpmedi, telan srmesi yalnzca
insanlarn art arda kr olmay srdrmesinden deil, gzleri henz grenlerin o ok deerli
paracklarn kurtarmaktan baka bir ey dnmemesinden kaynaklanyordu, sonuta, iflas
etmi olsun ya da olmasn, tm bankalar kaplarn kapatp, polisten kendilerini koruma altna
almasn istedi -byle olmas kanlmazd tabii-, ne var ki bu da hibir ie yaramad, nk
bankalarn nnde toplanarak barp aranlarn arasnda, bin bir glkle biriktirdikleri be kuruu kurtarmak isteyen sivil kyafet giymi polisler de vard, hatta bazlar daha rahat
hareket edebilmek iin, eflerine kr olduklarn bildirip kendilerini hasta listesine aldrmlard,
henz niformalarn karmam baka memurlar da silahlarn fkeli kalabalklara
dorultmuken birdenbire hedefi grmez oluyorlard ve bu gibiler bankada -be kurular
varsa, bu paray alma umutlarn btnyle yitirdikleri gibi, bir de egemen glerin safnda yer
alm olmakla sulanyorlard, en beteri daha sonra, gz dnm krler ve kr olmayan fkeli
kalabalklar tm umutlarn yitirip bankalara hcum ettiinde yaand, bundan byle gielerin
nne uslu uslu gidip grevli memura banka czdann uzatarak, Hesabm kapatmak
istiyorum, demek yerine herkes eline ne geerse gtrmeye balad, bylelikle bankalarn
gnlk cirosuna, tedbirsizlik gsterilip ak braklm ekmecelerde, kasalarda duran paralara,
torbalarn iinde saklanan, dedelerimizin kulland trden bozuk paralara el kondu, btn
bunlar dlemek bile zor, byk bankalarn geni ve grkemli giri blmleriyle bunlarn kenar
semtlerdeki ubeleri dehet veren
236
sahnelere tank oldu, bu arada bankomatlar da unutmamak gerek, hepsi hurdaya dnd ve
iinde ne varsa yamaland, en tuhaf da her birinin ekrannda, Bizim bankamz setiiniz iin
teekkr ederiz, diyen bir yaznn belirmesiydi, makineler kafasz nesneler, ama bu makinelerin
sahiplerine ihanet ettiklerini sylemek belki daha doru olur, ksacas, tm bankaclk sistemi,
kartondan ato gibi bir anda yklp gitti, tabii bunun nedeni parann para olarak deerini
yitirmi olmas deildi, bunun kant, paras olanlarn kimseye zrnk bile koklatmamasyd,
yarnn neler getireceinin bilinemeyeceini ileri sryorlard, bu dnce, byk bankalarn
kasalarnn bulunduu yer altndaki katlarn kendilerine mesken tutan krler arasnda daha
yaygnd kukusuz, bunlar kendilerini sahip olduklar hazineden ayran kaln, ar nikel elik
kaplar ardna kadar aacak mucizeyi beklerken buradan dar yalnzca yiyecek ve su aramak
ya da bedenlerinin baka gereksemelerini karlamak iin kp hemen geri dnyorlar, ieri
kendilerinden bakasnn girmesini nlemek iin parolalar, parmak iaretleri kullanyorlar,
mutlak bir karanlkta yayorlar tabii ama bunun ne nemi var, onlarn karanl bembeyaz bir
karanlk. Gz siyah bantl yal adam bankalarla ve finans dnyasyla ilgili bu korkun olaylar,
ehla ocuun barsaklarnda dayanlmaz hale gelen buruntuyu dindirmek iin ara sra mola
vererek hi acele etmeden kenti batan baa geerlerken anlatt, olaylar anlatrken yapt
tutkulu betimlemelerin gerekmi izlenimi uyandrmay baarm olmasn dikkate alacak
olursak, anlatsnda baz abartmalar olduunu dnmemize kimse kar kamaz sanrz, u
yer altnda yaayan krlerin yks rnein, btn bunlar onlarn kulland parolay ya da
parmak iaretini bilmeden nasl re-nebilmiti, her neyse, anlattklar yine de durum hakknda
bize bir fikir verdi.
Doktorla karsnn oturduu sokaa geldiklerinde akam etmilerdi. Bu sokan da tekilerden
fark yok, her yeri bok gtryor, urada burada dolaan kr gruplar var ve ilk kez bir ey
daha var, ok iri fareler, tabii bunlara daha nce rastlamam olmamz yalnzca bir rastlant, iki

tane fare, yle ki sokan kesinde volta atan kediler yanlarna yaklamaya cesaret edemiyor,
nk fareler neredeyse kediler kadar byk ve kuku237
suz onlardan ok daha fazla yrtc. Gzya yalayan kpek, farelere de, kedilere de,
onlarnkinden bambaka duygusal bir dnyada yaayan kiilerin kaytszlyla bakt, bu kpek,
varln hl kpek olarak srdrmeseydi, davrann ancak byle betimleyebilirdik. Kendisine
aina bu yerleri yeniden grdnde doktorun kars iinden, Zaman nasl geiyor, bir sre
nce burada mutluluk iinde yayorduk, demedi, onu artan, o anda yaad d krkl
oldu, bilinaltnda, o sokak kendi soka olduu iin buray temiz, sprlm, temizlenmi,
komularn da gzleri kr, buna karn akllar banda bulacan dnmt. Ne kadar
aptalm, dedi yksek sesle, Neden, ne var, diye sordu kocas, Hi, fanteziler kuruyordum,
Zaman nasl geiyor, apartman ne halde bulacaz acaba, Bunu birazdan greceiz. Gleri
iyice tkendiinden merdivenleri ok ar, her sahanlkta dinlenerek ktlar, Beinci kat,
demiti doktorun kars. Her biri kendi tkenmilik durumuna gre yukar trmanyordu,
gzya yalayan kpek, sr gtmek iin yaratlm gibi bazen nde bazen arkadayd, kuzularn
hibirini yitirmeye niyeti yoktu. Ak duran kaplar vard, ierden sesler geliyordu, dar buram
buram kan mide bulandrc kokular, iki kez, kaplarnn eiinde krler belirdi, bo gzlerle
bakyorlard, Kim var orada, diye seslendiler, doktorun kars ilerinden birini tand, teki bu
binadan deildi, Biz burada oturuyoruz, demekle yetindi. Kr de onu tanm gibiydi ama, Siz
doktorun kars msnz, diye sormad, belki de ieri girdiinde ierdekilere, Beinci kattaki
komular geri dnd, diyecektir. Son basamaklar da trmandklarnda, daha sahanla ayak
basmadan doktorun kars, Kap kapal, dedi. eri girilmeye allmt, bunun izleri vard ama
kap salam kmt. Doktor, elini yeni ceketinin i cebine att ve anahtarlar kartt. Havaya
kaldrp bekledi ama kars onun elini tutup kilidin deliine usulcack yaklatr-di.
238
15
Ailelerin evden uzak kalmasn frsat bilip mobilyalarn yzeyini giderek matlatran
tozlanmann dnda -pskl ve elektrikli sprge kullanlmayan, kouan ocuklarn hava
akm yaratmad bir mekn tozlarn oturup dinlenmesi iin ideal bir ortamd- ev temiz
saylrd, gze batan tek dzensizlik, telala klan bir evde rastlayabileceimiz dzensizlikti
yalnzca. Doktorun kars, o gn her eye karn, bakanlktan ve hastaneden gelecek telefonlar
kocasyla birlikte beklerken, saduyulu ve ince dnceli insanlar, ldkten sonra arkasnda
brakaca kimseleri skc temizliklere girimek zorunda brakmamak iin yaarken dzenli
olmaya iten bir ngryle, bulaklar ykam, yata yapm, banyoyu dzene sokmutu, hani
sylendii gibi her yer bal dk yala olmamt ama elleri titreyen, gzlerinden yalar boanan
bir kadndan da bundan daha fazlas beklenmezdi dorusu. Dolaysyla yedi hac bir bakma
cennete dnmt ve bu izlenim ylesine glyd ki, akn bir izlenim olduunu ileri srsek,
ifadeyi fazla zorlam olmazdk, evet, bu ylesine gl bir izlenimdi ki evden gelen hi
beklenmedik koku -yalnzca kapal kalm bir evin kokuuydu bu- onlar kapnn eiinde aklp
kalmaya zorlad, baka koullarda olsa, hemen koup btn camlan aardk ve, Havalandrmak
iin, derdik, oysa bugn ieri le gibi bir koku girmemesi iin pencereleri sngerlemek gerek.
Birinci krn kars, Evini berbat edeceiz, dedi, haklyd dorusu, her taraf amur ve dk
kapl ayak-kablaryla ieri girecek olsalar, bu cenneti bir anda cehenneme evirirlerdi ve
cehennem, uzmanlarn sylediine gre, yle bir yerdi ki lanetli ruhlarn orada en
katlanamadklar ey, kor hali239
ne gelmi kskalar, ii fokur fokur zift kaynayan kazanlar ve daha baka ikence aygtlar
deil, insann midesini bulandran, iini kaldran, kusacak hale getiren ok pis kokulard.
Anmsa-yamadmz bir gemiten bu yana ev sahipleri kaplarn alan konuklara, Buyurun,
buyurun ne olur, hi nemi yok, kirlenen ey temizlenir, demeyi adet haline getirmilerdi, ne
var ki bu ev sahibi konuklarnn hepsinin nereden geldiini biliyor, tabii konuklan da, iinde
yaadklar dnyada kirli olann daha da kirleneceini biliyor, ite bu yzden onlara teekkr
edip, ayakkablarn sahanlkta karmalarn rica ediyor, aslna baklrsa ayaklar da pek temiz
deil ama ayakkablarla karlatrlamaz elbette, koyu renk gzlkl gen kzn araflar ve
havlular ie yarad, pisliklerinin kabasn ald. Dolaysyla eve yalnayak girdiler, doktorun kars
byk bir plastik torba arayp buldu, ilerde ykayp temizlemek umuduyla iine btn

ayakkablar doldurdu, bu temizlii ne zaman, nerede yapabileceini bilmiyordu, sonra torbay

gtrp balkona koydu, ayakkablar darnn havasn nasl olsa daha fazla bozamazd. Gk
kararmaya balyordu, yukarda kara bulutlar vard, Yamur bir yasa, diye dnd.
Konuklarnn yanna dnerken ne yapacan biliyordu. Salonda hareketsiz, ayakta
duruyorlard, korkun derecede yorgun olduklar halde bir yere ilimeye cesaret
edememilerdi, yalnzca doktor elleriyle mobilyalar yokluyor, bu arada eyalarn yzeyinde
izler brakyordu, tozlar parmaklarnn ucuna yaptndan bylelikle evdeki ilk temizlik
balam oluyordu. Doktorun kars, Hepiniz soyunun, dedi, byle pis pis oturama-yz,
giysilerimiz de neredeyse ayakkablarmz kadar pis, Burada m soyunalm, dedi birinci kr,
birbirimizin nnde, bu davran uygun bulmuyorum, stiyorsanz, her birinizi evin bir baka
kesine gtrebilirim, dedi doktorun kars alayl bir sesle, bylece namusunuzu korumu
olursunuz, Ben burada soyunuyorum, dedi birinci krn kars, beni grecek olan yalnz sensin,
ayrca beni ok daha uygunsuz durumlarda grdn de unutmadm, kocamn gerekten ok
silik bir bellei var, Gemite kalm sevimsiz olaylar anmsatmann ne gerei var bilmiyorum,
diye homurdand birinci kr, Bir kadn olsaydn ve bizim bamza gelenler senin de bana
gelseydi baka trl dnrdn, dedi ehla ocuu soymaya balayan koyu renk
240
gzlkl gen kz. Doktor ile gz siyah bantl yal adam belden yukarsn karmlard bile,
imdi pantolonlarnn dmelerini ayorlard, gz siyah bantl yal adam yannda duran
doktora, izin ver de pantolonumu syrmak iin sana tutuna-ym, dedi. Zavalllar hoplayp
zplarken ylesine gln bir manzara oluturuyorlard ki insann iinden alamak geliyordu.
Doktor dengesini yitirdi, derken gz siyah bantl yal adam da yere srkledi, bu kazaya
ikisi de kahkahalarla gld, dnyann tm kirlerine bulam bedenleriyle, hamurlam
erkeklik organlaryla, krlam kllaryla, kara kllaryla sevimli yaratklard, gerekten de sona
eren bir saygnlk dneminir, sona eren bir meslein simgesi gibiydiler. Doktorun kars yerden
kalkmalarna yardm etti, biraz sonra hava iyice kararm olacak, kimsenin tedirgin olmasna
gerek kalmayacak. Bir yerlerde mum var myd, diye sordu kendi kendine doktorun kars,
sonra evde iki amdan, azl eski bir ya kandili ve cam fanusu olan bir gaz lambas
olduunu anmsad, imdilik ya kandili iimizi grr, yam var, bir fitil uydururuz, yarn bir
nalburdan biraz gaz bulurum, konserve bulmaktan daha kolay olur herhalde, Tabii gaz
nalburda aramamak kouluyla, dedi kendi kendine ve bu koullarda bile espri yapabilmesine
kendisi de ard. Koyu renk gzlkl gen kz ar ar soyunuyordu, yle ki insan, ne kadar
soyunursa soyunsun zerinde hep bir eyler kalaca izlenimine kaplyordu, bu kadar ardan
almasnn nedenini anlamak kolay deildi dorusu ama doktorun kars onun yanna
yaklasayd, bir kar kirin altnda yznn kzardn grebilirdi, u kadnlarn iine akl
erdirebilene ak olsun, biri, doru drst tanmad erkeklerle sada solda yatp durduktan
sonra birden utangalk krizine tutuluyor, tekine gelince, onun yanna yaklap kulana
olanca sakinliiyle, Utanma, nasl olsa seni gremez, diyebilir, bylelikle tabii kendi kocasna
gnderme yapm olurdu, nk bu yrtk kzn adamcaz gidip nasl kendi yatanda batan
kardn daha unutmadk, sonu olarak syleyebileceimiz tek ey var, alm eyde ey
durmaz. Byle dedik ama bu davrannn nedeni belki de bakadr, nk burada bir deil, iki
plak erkek var, bunlardan biri de onu yatana kabul eden erkek.
Krlk
241/16
Doktorun kars yere braklan giysileri toplad, pantolonlar, gmlekler, bir ceket, kazaklar,
bluzlar, le gibi bedenlerden karlm i amarlar, yle ki bu amarlar bir ay boyunca
ykansa eski beyazlklarna yine kavuamazd, hepsini kucana ald, Burada bekleyin, dedi,
geliyorum. Ayakkablar gibi bunlar da balkona kard, orada ar gkyznn altnda kapkara
uzanan kente bakarak kendisi de soyundu. Pencerelerde tek bir zayf k, binalarn nyzlerine
yansyan tek bir parlaklk yoktu, karsnda uzayp giden bir kent deil, sndktan sonra
souyup katlarken bina, at, baca biimlerini alm dnlemeyecek kadar ok miktarda
bir zift ktlesiydi, bu ktle zerinde her ey l, her ey snkt. Gzya yalayan kpek
balkona geldi, kayglyd, ne var ki kadnn gzlerinde yalayacak gzya yoktu artk,
umutsuzluk iinin en derin yerindeydi, gzleriyse kupkuru. Doktorun kars souktan rperdi,
ierdekileri anmsad, salonun ortasnda rlplak duruyor, neyi beklediklerini bilmiyorlard.
eri girdi. Cinsiyetleri belli olmayan basit birer kontur, birer bulank leke, glge iinde
kaybolan birer glge haline gelmilerdi. Ama onlarn gznde durum byle deil, diye

dnd, onlar kendilerini evreleyen kla birleiyorlar, onlarn grmesini engelleyen karanlk
deil, k. Bir lamba yakacam, dedi, u anda neredeyse sizler kadar krm, Iklar geldi mi,
diye sordu ehla ocuk, Hayr, bir ya kandili yakacam, Nedir o, diye sordu ocuk yeniden,
Ne olduunu sana daha sonra gsteririm. Torbalardan birinde bir kutu kibrit arad, mutfaa
gitti, yan nerede olduunu biliyordu, fazla yaa gerek yoktu, bir bulak bezi alp ince bir
erit yrtt, bunu fitil haline getirdi, sonra, kandilin bulunduu salona dnd, bu kandil
retildiinden bu yana ilk kez ie yarayacakt, balangta gnn birinde aydnlatma amacyla
kullanlaca bilinemezdi, ama bu iler byledir ite, kandillerin de, kpeklerin de, insanlarn
da, yani hibirimizin ve hibir eyin dnyaya ne amala geldii ilk gnden bilinemez. Kandilin
ayr ayr aznda birbiri ardndan bademi andran kk ve titrek alev belirdi, zaman
zaman inceliyor, ular havada kaybolacak gibi oluyor, sonra yeniden ktleerek youn, kat
birer akl tana dnyorlard. Doktorun kars, imdi gryorum, dedi, gidip size temiz
amar bakacam, yi ama bedenlerimiz pis, diye anmsatt koyu
242
renk gzlkl gen kz. Birinci krn karsyla o, bir elleriyle gslerini, teki elleriyle de edep
yerlerini rtyorlard, Benim yzmden deil, diye dnd doktorun kars, kandilin onlar
gryor, bu yzden rtyorlar. Sonra, Temiz bedenin stne kirli amar giymektense, kirli
bedenin stne temiz amar giymek daha iyidir, dedi. Ya kandilini ald ve komodinlerin
ekmecelerini, dolaplar kartrmaya balad, birka dakika sonra pijamalarla,
ropdambrlarla, eteklerle, bluzlarla, entarilerle, ayakkablarla, kazaklarla, utanp duran yedi
insan giydirebilmek iin gerekli tm teberiyle geri geldi, kadnlarn hepsinin boyu bou ayn
deildi elbette ama clzlklar onlar ayn csseye getirmiti. Doktorun kars giyinmelerine
yardm etti, ehla ocuun payna doktorun ortlarndan biri, hani u plajda ya da krda giyilen
ve erikinleri ocuk gibi gsteren trden bir ort dt. imdi oturabiliriz, diye i geirdi birinci
krn kars, bizi ynlendir ltfen, nereye oturacamz bilemiyoruz.
Salon, her salon naslsa yle. Ortada alak bir orta sehpas, evresinde de herkesi alacak kadar
kanepe var, doktorla kars, gz siyah bantl yal adamla birlikte u kanepede oturuyor,
uradakinde koyu renk gzlkl kzla ehla ocuk, u tekinde de birinci krn karsyla birinci
kr. Hepsi bitkin. ehla ocuk, ba koyu renk gzlkl gen kzn dizlerinde hemen uyudu, ya
kandili aklndan btnyle kmt. Bir saat byle geti, mutlu bir saat, kandilin ok yumuak
nda kirli yzler ykanm gibi duruyor, uyumayanlarn gzleri parlyordu, birinci kr
karsnn elini arayp buldu ve skt, bu jestiyle, dinlenmi bir bedenin akln uyumlu almasna
ne byk bir katkda bulunduunu kantlyordu. Doktorun kars, Birazdan bir eyler
attracaz, ama daha nce burada nasl yaayacamza bir karar versek iyi olur, orada
hoparlrden duyduunuz szleri yinelemeyeceim, bundan emin olabilirsiniz,, burada herkese
yatacak yer var, iki yatak odasn iftler kullanacak, tekiler burada salonda yatabilir, her
biriniz bir kanepede, yarn gidip yiyecek arayacam, elimizdekiler bitmek zere, iinizden
birinin torbalar tamak zere benimle gelmesinde yarar var, ayrca oradan buraya kadar
gelen yollan artk renmeniz, sokak kelerini tanmanz gerek, gnn birinde hasta olabilirim
ya da gzlerim
243
lllllh
grmez olabilir, bunu her an bekliyorum, o durumda, sizlerden reneceim ok ey olacak,
bir durum daha var, balkonda belirli baz gereksemelerimizi karlamak iin bir kova var,
yamur yadktan sonra ve hava soukken dar kmann ok ho olmayacan biliyorum
ama bu le gibi kokan bir evde oturmaktan daha iyidir, bizi ierde tuttuklar sre iinde nasl
bir yaammz olduunu unutmayalm, aalanmann her trlsne katlandk, hatta iren
durumlara dtk, baka biimlerde de olsa btn bunlar burada da bamza gelebilir, orada
suu dmzdaki insanlara atabiliyorduk, oysa burada byle bir mazeretin ardna snamayz,
iyiden ve ktden hepimiz ayn derecede sorumluyuz, iyi ne, kt ne, diye sormayn bana ne
olur, bu kavramlarn ne olduklarn, krln bizim iin istisna olduu dnemde biliyorduk,
doru ve yanl dediimiz kavramlar, bizim karmzdaki insanla olan ilikimizi farkl biimde
anlamamzdan kaynaklanyor, kendimizle olan ilikimizi deil, kendimizle olan ilikimize
gvenemeyiz, bu ahlak laf salatas iin beni balayn, krler dnyasnda yaayp gzleri
gren biri olmann ne demek olduunu bilmiyorsunuz siz, bilemezsiniz, ben bir kralie deilim,
hayr, gzleri deheti grsn diye dnyaya gelmi bir kadnn yalnzca, siz o deheti
duyumsuyor-sunuz, bana gelince, hem duyumsuyor hem de gzlerimle gryorum, bu kadar

sylev yeter, imdi yemek yiyelim. Kimse soru sormad, yalnzca doktor, Gnn birinde
gzlerim yeniden grmeye balarsa, bakalarnn gzlerine ok ciddi bakacam, gzlerinde o
kiilerin ruhlarn gryormuum gibi, dedi, Ruhlarn m, diye sordu, gz siyah bantl yal
adam, Ya da bilinlerini, kullanlan szcn o kadar nemi yok, koyu renk gzlkl gen kz
bunun zerine, fazla renim grmedii dikkate alnrsa kendisinden beklenmeyen bir sz etti,
hepimizin iinde adn koyamadmz bir ey var, bizi biz yapan ite o.
Doktorun kars, ellerinde kalan az miktarda yiyecein bir blmn masann zerine
koymutu, sonra oturmalarna yardm ederek, Ar ar ineyin, bylelikle midenizi kandrm
olursunuz, dtdi. Gzya yalayan kpek kendi payn istemeye gelmedi, oru tutmaya
almt, ayrca, sabahki yemek leninden sonra, alayan kadnn azndan tek bir lokmasn
bile almaya hakk olmadn dnmt, tekilerin onun gznde o
244
kadar nemi yok gibi. Ya kandili masann ortasnda, doktorun karsnn ehla ocua sz
verdii, kendisiyle ilgili aklamann yaplmasn bekliyor, Ellerini bana ver, dedi kadn ehla
ocua, sonra ocuun ellerini usulca ynlendirdi, Bu taban, grdn gibi yuvarlak, bu da st
blm tayan boyun, ayn zamanda ya haznesi, burada, dikkat et ellerin yanmasn, azlar
var, bir, iki, tane az, fitiller buradan dar kyor, zayf bir k veriyorlar ama evreyi
grmek iin yeterli, Grmyorum, Bir gn greceksin, ite o gn ben de sana bu kandili
armaan edeceim, Ne renk, Pirinten yaplm eya grdn m hi, Bilmiyorum,
anmsamyorum, Pirin sar bir madendir, Ha. ehla ocuk bir an dnd, imdi annesini
isteyecek, diye dnd doktorun kars ama yanlyordu, ocuk yalnzca su istedi, ok
susamt, Yarna kadar beklemen gerekecek, evde su yok, ama o anda evde su bulunduunu
anmsad, rezervuarn iinde el dememi be-alt litre su vard, bu su karantinadayken itikleri
sulardan daha kirli olamazd. Karanlkta kr kr banyoya gitti, rezervuarn kapan el
yordamyla kaldrd, iinde gerekten su olup olmadn gremezdi ama parmaklar ona su var
diyordu, bir bardak arad, barda rezervuarn iine daldrd, dikkatle doldurdu, uygarlk,
insanlarn su kullanmak iin su kaynaklarna kaplar daldrd aa geri dnmt. Salona
girdiinde herkes yerli yerindeydi. Kandilin alevi kendisine dnk yzleri aydnlatyordu, sanki
onlara, Ben buradaym, bakn bana, bu frsattan yararlann, bu n sonsuza kadar
yanmayacan dnn, diyordu. Doktorun kars su bardan ehla ocuun dudaklarna
yaklatrarak, te sana su, ar ar, minnet duyarak i, tadna var, bir bardak su mucizenin ta
kendisidir, ocua sylemiyordu bunlar, kimseye sylemiyordu, bir bardak su bulmann bu
evrende ne byk bir mucize olduunu yineliyordu yalnzca. Nereden buldun, yamur suyu mu
bu, diye sordu kocas, Hayr rezervuardaki su, Oradan yola ktmzda yanmzda bir
damacana su yok muydu, diye sordu yeniden, Kadn bard, Tabii vard, nasl unuttum, biri
yarm, teki tam dolu iki damacana suyumuz vard, oh, ne kadar sevindim, ime, o suyu artk
ime, diyordu ocua, hepimiz temiz su ieceiz, en gzel bardaklarmz karacam ve temiz
su ieceiz. Bu kez eline kandili alarak gitti mutfaa, oradan damacana ile dnd,
245
kandilin cama vuruyor, damacanann iindeki hazineyi aydnlatyordu. Damacanay
masann zerine koydu, bardak aramaya gitti, evindeki en gzel bardaklar, ince kristal
bardaklar doldurdu. Sonra, elim, dedi. Kr eller bardaklar arayp buldu. elim, diye yineledi
doktorun kars. Masann ortasnda duran kandil, evresinde parlak yldzlarn sraland gnei
andryordu. Bardaklar masaya brakldnda, koyu renk gzlkl gen kzla gz siyah bantl
yal adam alyordu.
Huzursuz bir gece geirdiler. Balangta silik, belirsiz dler, uyuyanlar teker teker dolayor,
uradan buradan topladklar yeni anlar, yeni gizleri, yeni arzulan birinden tekine tayordu,
uyuyanlar ilerini ekip mrldanyor, Bu d benim deil, diyorlard, ama d onlara yant
veriyordu, Sen hangi dlerin sana ait olduunu henz bilmiyorsun, koyu renk gzlkl gen
kz bylelikle, iki adm tesinde uyuyan gz siyah bantl yal adamn kim olduunu rendi, o
da gen kzn kim olduunu rendiini sand, yalnzca sand, nk dlerin zde olabilmeleri
iin iki kiinin onlar karlkl grmesi yeterli deil. afak sktnde yal adam alamaya
balad. Rzgrn camlara vurduu yamur binlerce krba gibi saklad. Doktorun kars uyand,
gzlerini ap mrldand, Ne yamur, sonra yeniden yumdu, oda hl koyu bir karanlk iinde
yzyordu, uyumay srdrebilirdi. Yeniden uykuya dalal bir dakika olmutu ki, kafasnda bir
ey yapmas gerektii dncesiyle uyand ama ne yapmas gerektiini henz bilemiyordu,
yamur ona, Kalk, diyordu, iyi de ne istiyordu bu yamur ondan. Kocasn uyandrmamak iin

odadan usul usul kt, salonu geti, kanepelerde uyuyanlara bakmak iin bir an durdu, sonra
koridora dalp mutfaa kadar gitti, rzgrla savrulan yamur binann bu yzne daha iddetli
vuruyordu. Buulanm cam sabahlnn koluyla silerek dar bakt. Gkyz kocaman tek bir
buluttan oluuyor, yamur bardaktan boanrcasna yayordu. Balkonda, zerlerinden
kardklar kirli giysiler st ste yl duruyordu, plastik kova ve ykanmas gereken
ayakkablar vard. Ykamak. O anda gzlerindeki uykunun son perdesi de yrtlver-di, yapmas
gereken ite buydu. Kapy ap admn dar att, bir alayann altna girmi gibi bir anda
tepeden trnaa sland. Bu sudan yararlanmam gerek, diye dnd. Yeniden mutfa246
a girdi ve grlt yapmaktan olabildiince saknarak leenleri, tencereleri ve gkyznden ip
gibi inen, rzgrn harekete geirerek ok byk bir sprge gibi atlarn altna grltyle
savurduu bu suyun hi olmazsa bir blmn iine doldurabilecei daha baka kap kaa
toplamaya balad. Eline geen kaplar balkona karp, korkuluun nne dizdi, le gibi
giysileri, mide bulandran ayakkablar ykayacak suyu olacakt artk. Yeter ki kesilmesin, bu
yamur zellikle kesilmesin, diye mrldanyor, bu arada mutfaktan deterjan, sabun, snger,
birazck olsun temizlik yapmaya yarayacak ne varsa almak iin ieri giriyordu, evet birazck, bu
ruh kirliliini birazck olsun temizlemek istiyordu. Kafasnn iindeki metafizik dnceyi
dzeltmek ister gibi, Beden kirliliini, diye dzeltti, sonra ekledi, Ayn kapya kar. Ve
dndkleri ile sylediklerinin kanlmaz sonucunu, uyumlu uzlamn sergilemek istercesine,
stndeki sabahl karp plak kald, yamur bedenini bazen okayp bazen de kam gibi
inerken, bir yandan giysileri ykyor, te yandan da kendi ykanyordu. Oysa yalnz deildi,
evresine den yamur damlalarnn aprtlar bunu anlamasn engelledi. Koyu renk gzlkl
gen kzla birinci krn kars da kapnn eiinde belirmiti, onlar hangi dnce, hangi sezgi,
ilerinden gelen hangi ses uyandrmt kimse bilmiyordu, mutfa nasl bulduklarn da
kimsenin bilmedii gibi, bu davrana bir aklama aramak gereksiz, isteyen istedii tahminde
bulunabilir. Doktorun kars onlar fark ettiinde, Yardm edin bana, dedi, Nasl edelim,
gzlerimiz grmyor ki, dedi birinci krn kars, stnzdeki giysileri kartn, kurutacak ne
kadar az ey olursa o kadar iyi, Ama biz grmyoruz, diye yineledi birinci krn kars, Olsun,
dedi koyu renk gzlkl gen kz, elimizden geleni yaparz, Eksik kalan ben tamamlarm, iyi
temizlenmemi olanlar temizlerim, haydi imdi i bana, dnyada iki gz ve alt eli olan tek
kadn biziz, dedi doktorun kars. Belki de kar binada, u kapal pencerelerin ardnda, saanak
halinde durmakszn yaan yamurun uykudan uyandrd kr kadnlar, kr erkekler alnlarn,
zerini gece boyunca kendi solukla-ryla oluan iy tabakasnn kaplad souk camlara
dayam, vaktiyle, imdi yaptklar gibi camn nnde durup darda yaan yamuru
izlediklerini anmsyorlard. Karda, uzakta, ana247
dan doma soyunmu kadn bulunduunu akllarndan bile geiremezler, lgn, evet lgn
olmal bu kadnlar, akllar banda olsa, o halde balkona kp kendilerini komulara
sergileyerek amar ykamaya kalkmazlard, kr olalm ya da olmayalm, byle eyler
yaplmaz, Tanrm, yamur sular bedenlerinden nasl da szlyor, memelerinin arasndan
aa inip ap aralarnn karanlnda kaybolup birikiyor, sonra bacaklarndan ve kalalarndan
aa doru yoluna devam ediyor, ama biz belki de bu kadnlar hakknda yanl dndk,
kentin tarihindeki en gzel, en mutlu olayn gereklemekte olduunu dnemeyen belki de
bizleriz, u anda balkondan aa balon-cuklu bir kpk tabakas inmekte, o kpk tabakasyla
birlikte temizlenmi, aklanp paklanm ve plak olarak ben de aa dmek isterdim. Bizi
yalnzca Tanr gryor, dedi, bana gelen bunca ktle ve d krklklarna karn Tanr'ya
hl kuvvetle inanan birinci krn kars, doktorun kars da bu szlere karlk, Tanr bile
grmyor, nk gkyz bulutlarla kapl, sizi yalnzca benim gzlerim gryor, dedi, Ben
irkin miyim, diye sDrdu koyu renk gzlkl gen kz, Clz ve kirlisin ama hi de irkin
deilsin, Peki ya ben, diye sordu birinci krn kars, Sen de onun kadar clz ve kirlisin, onun
kadar gzel deilsin ama benden daha gzelsin, Sen gzelsin, dedi koyu renk gzlkl gen
kz, Bunu nereden bilebilirsin, beni hi grmedin ki, Seni iki kez dmde grdm, Ne zaman,
ikinci kez bu gece grdm, inde yattn evin dn grdn, nk burada kendini gvende
duyumsuyordun, huzurluydun, bamzdan geen btn o olaylardan sonra byle olmas ok
doal, dnde ev olarak grdn bendim, beni grebilmi olmak iin de benim bir yze
sahip olmam gerekiyordu, dolaysyla da benim yzm olarak grdn, kendi kafann iinde
tasarladn yzd, Ben de seni gzel bir kadn olarak gryorum, buna karn seni dmde

hi grmedim, dedi birinci krn kars, Buysa krln irkin insanlarn cenneti olduunu
kantlyor yalnzca, Sen irkin deilsin, Hayr, aslnda irkin bir kadn deilim ama yalym, Ka
yandasn, diye sordu koyu renk gzlkl gen kz, Ellisine yaklayorum, Annem de yle, O
da benim gibi, Senin gibi ne, o hl gzel, Eskiden olduu kadar g248
zel deildir, Bu hepimizin bana gelen bir ey, hibirimiz eskisi kadar gzel deiliz, Sen hibir
zaman bu kadar gzel olmamtn, dedi birinci krn kars. Szckler byledir ite, durmadan
klk deitirir, birbirinin peine taklrlar, ne yne gittiklerini bilmezler sanki ve ilerinden
ikisinin ya da nn, ya da drdnn, rnein bir kii adlnn, bir zarfn, bir eylemin, bir
sfatn kendi halinde ylece birdenbire ortaya kvermesiyle, heyecanmz cildimizin yzeyine
ve gzlerimize kadar kar konulamaz biimde ykselir, duygularmzn iine hapsolduu baraj
ykar, kimi zaman da bu basnca dayanamayan sinirlerimiz olur, ok fazlasn yklenmitir, her
eyi yklenmitir, cendere iindedir, Doktorun karsnn elikten sinirleri var, diyorlar, aln
bakalm, iki gz iki eme alamaya balad, ve bunun nedeni bir kii adl, bir zarf, bir eylem
ve bir sfat, dilbilgisinin yalnzca birer takmn oluturan szckler, basit birer belirte, teki iki
kadnn da gzlerinden yalar boandna gre bu, ana cmlecii oluturan kadn sarp
sarmalayan teki belirsiz adllarn da aladn gsteriyor, yamurun altnda gzya dken
plak melek. Ne var ki benzeri durumlar sonsuza kadar srmez, bu kadnlar bir saati akn
bir sredir yamurun altnda, me zaman geldi, dm, dedi koyu renk gzlkl gen kz.
Giysileri daha iyi ykamaya olanak yok, ayakkablarn kiri byk lde km durumda, bu
kadnn artk kendilerinin de ykanma zaman geldi, birbirlerinin san ve srtn sa-bunluyor ve
kr olmadklar dnemde, kk birer kzken bahede krebe oynadklar dnemde yaptklar
gibi kkr kkr glyorlar. Gn aard artk, dnyann omzunun arkasndan evreye yle bir
gz atmak iin ban karan gne yeniden bulutlarn ardna ekildi. Yamur hl yayor
ama iddeti azald. amarc gzelleri mutfaa ekilip doktorun karsnn banyodan getirdii
havlularla kurulandlar, ciltleri deterjan kokuyor ama ne yaparsnz yaam byle ite, koyunun
bulunmad yerde keiye Abdurrahman elebi denir, sabun gz ap kapayncaya kadar eriyip
bitti, yine de bu evde ne ararsan var, neyin ne zaman, nerede kullanlaca ok iyi biliniyor
herhalde, sonunda giyindiler, dars yani balkon onlara cennet gibi gelmiti, doktorun
karsnn sabahl hl srlsklam ama o, srtna yllardr
249
giymedii dall iekli bir entari geirdi, bylelikle de gzellikte teki kadnlar geti.
Salona getiklerinde, doktorun kars gz siyah bantl yal adamn zerinde yatt kanepeye
oturmu olduunu grd. Ban ellerinin arasna alm, parmaklarn aklam, aly andran,
akaklarna ve ensesine inmi salarnn arasna sokmutu ve ylece hareketsiz duruyordu,
gergindi, hibir ey dnme-meye ya da aklna gelen dncelerin zihninde yer etmesini
engellemeye alyor gibiydi. eri girdiklerini fark etti, nereden geldiklerini, biraz nce plak
olduklarn biliyordu, bu kadar ok ey bilmesi, birdenbire grme yetisine kavumu ve teki
yal erkeklere zenip ayak ucuna basa basa gidip onlar, ressamn Suzanne Banyoda adl
tablosundaki gibi gizlice izlemi olmasndan, hatta bir yerine kadn birden izlemi
olmasndan ileri gelmiyordu, teden beri krd ve kr kalacakt, mutfan kapsna kadar
gitmiti yalnzca ve durduu yerden kadnlarn balkonda kendi aralarnda konumalarn,
glmelerini, yamurun sesini, dklen sularn rltsn iitmiti, ayrca burnuna sabun
kokusu da gelmiti, bunun zerine kendi kendine, dnyada yaamn henz sona ermediini
syleyerek kanepesine dnm, yine kendi kendine bu dnyada ona da kck bir yerin
dp dmediini sormutu. Doktorun kars, Kadnlar ykand, imdi sra erkeklerde, dedi,
gz siyah bantl yal adam, Yamur hl yayor mu, diye sordu, Evet yayor, balkondaki
kaplarda da su var, yleyse ben banyoda, teknede ykanmay yelerim, bu szc onlara
nfus kdn gsterir-mi gibi kullanyor, onlara, Ben, banyo kveti yerine tekne szcnn
kullanld tarihlerden kalmaym, demek istiyordu ve ekledi, Tabii senin iin bir sakncas
yoksa, evini kirletmek istemediimden emin olabilirsin, yerlere su sratmamaya dikkat
edeceim, yani elimden geleni yapacam, Bu durumda, su kaplarn banyoya getireyim, Sana
yardm edeyim, Tek bana tayabilirim, Benim de bir ie yaramam gerekiyor, sakat deilim
ben, yleyse gel. Doktorun kars neredeyse tamam dolu bir kab mutfak kapsnn nne
doru itti, Gz siyah bantl yal adamn ellerini ynlendirerek, urasndan tut, dedi, Haydi
gidiyoruz, kab birlikte kaldrdlar, yi ki bana yardma gelmisin, aslnda bu ii tek bama
yapamazmm, u zl sz bilir mi-

250
sin, Hangisini, Yallar az retir, azmsayan kendine gldrr, O zl sz yle deil, Biliyorum,
yal yerine ocuk, azmsayan yerine de kmseyen demem gerekirdi, ama ayn anlam ifade
etmeyi srdrsnler istiyorsak, onlar da zamana ve zemine uydurmamz gerekir, Sen bir
filozofsun, Amma da yaptn, ben bir moruum yalnzca. Su kabn banyo kvetine boalttlar,
sonra doktorun kars bir ekmeceyi ekti, evde bir sabun daha olduunu anmsamt. Sabunu
gz siyah bantl yal adamn eline tututurdu, Gzel kokacaksn, bizden daha gzel, istediin
gibi bol bol sabunlan, elin titremesin, belki yiyecek sknts ekeriz ama marketlerde
istemediin kadar sabun bulabiliriz sanrm, Teekkr ederim, ok dikkatli ol, kayp dme,
istersen kocam araym, gelip sana yardm etsin, Hayr, kendi kendime ykanabilirim, Nasl
istersen, urada da, bak, ver elini bana, bir tra ba, bir de fra var, tra olmak istersen
kullanabilirsin, Teekkr ederim. Doktorun kars banyodan kt. Gz siyah bantl yal adam,
giysiler datlrken kendi payna den pijamasn kard, sonra byk bir dikkatle kvetin
iine girdi. Su souktu, ykseklii de azd, yirmi santimetre ya var ya yoktu ve kadnlarn
yapt gibi gkyznden den bol suyla ykanmak ile bir kar suda debelenmek arasndaki
fark ne kadar bykt. Kvetin iine kt, derin bir nefes ald ve ellerini birbirine
kavuturarak ald suyu gsne arpt, soluu kesilir gibi oldu. Tyleri diken diken olmaya
frsat kalmadan btn bedenini slatt, sonra dzenli ve yntemli olarak sabunlanmaya balad,
omuzlarndan balayarak, kollarn, gsn ve karnn, karnnn altn, erkeklik organn, ap
arasn kuvvetle ovalad, Bir hayvandan daha pisim, diye dnd, sonra zayf kalalarn ve bir
kar kir tutmu ayaklarna varncaya kadar her yerini ovalad. Daha iyi temizlenmesi iin
bedenini bir sre kpkl brakt ve, Bam da ykamam gerek, dedi, gzndeki band
karmak iin elini ensesine gtrd, Senin de banyo yapman gerek, diyerek band suyun iine
brakt, bedeni artk snmt, ban slatp salarn sabunlad, bembeyaz ve sonsuz bir
krln tam ortasnda beyaz kpkler iinde kalm bir adam olmutu, yle ki bu haliyle
varlnn kimse farknda olmazd, byle dnd ama yanlyordu, nk tam o srada srtna
birinin dokunduunu, bir ift elin kollarndaki ve gsndeki k251
pkleri alp srtna yaydn ve bu hareketi ok yava, ne yaptn gremedii iin ok dikkatle
yapmas gerekiyormu gibi yaptn duyumsad. Kimsin sen, diye sormak geti iinden ama
dili damana yapt, soramad, imdi bedeni titriyordu ama souktan deil, eller onu usulca
ovalamay srdryordu, kadn, Ben doktorun karym, ben birinci krn karym, ben koyu
renk gzlkl gen kzm, demedi, eller grevini yapmay bitirdi, gen ekildi, sessizlik iinde
banyonun kapsnn usulca kapand iitildi, gz siyah bantl yal adam banyoda yalnz
bana kald, kvetin iinde diz st km durumdayd, Tanr'dan onu balamasn istiyordu
sanki ve titreyip duruyordu, Hangisi olabilir bu kadn, diye soruyordu kendine, akl ona bu
kadnn olsa olsa doktorun kars olabileceini sylyordu, gz gren tek kii o, bizi koruyan,
bize bakan, bizi doyuran o oldu, bu ince hareketi onun yapm olmas hi de artc olmazd,
akl ona bunu sylyordu ama o aklna inanmyordu. Titremeyi srdryor, heyecandan m,
yoksa souktan m titrediini bilemiyordu. Suyun iinde gz bandn arad, sk sk itiledi,
skt, yeniden bana geirdi, imdi o kadar plak deildi sanki. Salona kurulanm, mis gibi
kokarak girdiinde, doktorun kars, te size temiz ve tral bir erkek, dedi, sonra, yaplmas
gereken ama eksik braklm bir ey kefetmi gibi, Srtn ykayamamsn, ne yazk, diye
ekledi. Gz siyah bantl yal adam yant vermedi, iinden kendi kendine, aklna inanmamakta
hakl olduunu sylyordu.
Kalan birazck yiyecei ehla ocua verdiler, tekiler yeni yiyeceklerin gelmesini bekleyecekti.
Yedekte bekleyen kompostolar, kuru meyveler, eker, alm bir biskvi paketi, birka
peksimet vard ama bu yiyecekleri ve bunlara olaslkla eklenecek baka yiyecekleri ancak
aresiz kaldklarnda tketeceklerdi, her gnn yiyecei o gn bulunup getirilecekti, yiyecek
bulma ii aksarsa, o zaman tamam, herkese iki biskvi ile bir kak komposto datlacakt,
ilek ve eftali kompostosu var, hangisini istersiniz, yarm yarm ceviz, bir bardak su, ne
lks, ellerinde bunlar olduu srece elbette. Birinci krn kars erzak arama iinde onlara seve
seve katlacan syledi, o i iin kii fazla saylmazd, ikisi kr de olsa yk tayabilirdi,
ayrca, olabilirse, ok uzanda deillerdi nk, gidip kendi evinin
252
de ne durumda olduuna bir bakmak istiyordu, igal edilmi miydi, igal edenler tand
kimseler miydi, rnein krlk salgn kasabalarn sard iin kente gelen yaknlaryla aileleri

kalabalklaan komular myd, bir kentin salad olanaklar bir kasabann saladklarndan her
zaman daha oktur, bu bilinen bir ey. Bylelikle, evde giysi saylabilecek ne kalmsa
zerlerine geirip yola koyuldular, teki giysilerin, yani ykananlarn kurumas iin gneli hava
beklemek gerekiyordu. Gkyz yine kapalyd ama yamur yamyordu. zellikle eimli
sokaklarda, suyla srklenen pler birikmi, kk tepeler oluturmu, sokan teki
blmleri bylelikle temizlenmiti. Yamur inallah srer, gnein amas bizim iin bamza
gelecek en kt ey olur, dedi doktorun kars, bu durumda bile yeterince p ve pis koku var,
O kokulan artk duymuyoruz, nk temizlendik, dedi birinci krn kars, souk suyla yapt
banyo yznden biraz tm gibi grnen kocas da ona hak verdi. Sokaklarda srler
halinde krler dolayordu, bunlar yamurun durmasndan yararlanarak yiyecek aramaya ve
azck yiyip itikleri halde kanamadklar dklama gereksemelerini gidermeye kmlard.
Kpekler her yerde cirit atyor, pleri eeliyordu, bazlarnn aznda boulmu birer fare
vard, oysa bu duruma ok ender rastlanrd, nk bilindii gibi fareler ok iyi yzcdr,
boulanlara gelince, son gnlerde ar yaan yamurlarn getirdii seller onlar biimsiz bir
yerde kstrm, yzmeyi ok iyi becermeleri bir ie yaramamt herhalde. Gzya yalayan
kpek, srler halinde dolap avlanan eski dostlarna katlmad, seimini yapmt, ne var ki
onu bakalarnn beslemesini bekleyecek trden bir kpek deildi, daha imdiden aznda bir
eyler geveliyor, ne buldu acaba, bu p dalarnn iinde kimbilir ne hazineler vardr,
yaplmas gereken yalnzca aramak, kartrmak ve bulmak. Birinci krle kars da zaman
geldiinde kendi belleklerini kartrp aradklarn bulmak zorunda kalacaklar, iinde yaadklar
evin drt bir yann tanmalar yeterli deil, onlara rehberlik edebilmesi iin evin bulunduu
sokan da drt bir yann tanmalar gerek, krler iin kuzeyin, gneyin, dounun ve batnn
ne ynde olduunu bilmek nemli deil, nemli olan, her yere dokunan ellerinin onlara doru
ynde olup olmadklarn sylemesi, eskiden, saylar bu
253
kadar kabark deilken beyaza boyanm kr denei kullanrlard, zemine ve duvarlara srekli
vurduklar bu denein kard ses, yollarn bulmalarn salayan bir tr ifreydi ama bugn
herkesin kr olduu bir ortamda ve bu grlt patrt ortasnda byle bir denek neredeyse
hibir ie yaramaz, stelik kendi beyaz krlklerine dalm olan krlerin ellerinde beyaz bir
denek olup olmadnn farkna varamama olaslklar da iin cabas. Gd adn verdiimiz
eyin dnda, bilindii gibi, kpeklerin yn bulmak iin baka yetileri de vardr, miyop olduklar
iin grme duyularna pek gvenmezler, buna karn burunlar gzlerinden bir hayli ileride
olduundan, varmak istedikleri noktaya her zaman varrlar, iinde bulunduumuz durumdaysa gzya yalayan kpek, bacan kaldrarak rzgrn estii drt ana yne srasyla
evirdi, bylelikle gnn birinde yolunu aracak olursa, rzgr onu dosdoru eve getirecek.
Bir yandan yryorlar, bir yandan da doktorun kars, ok azalm olan erzak stoklarn takviye
etmek amacyla bir bakkal ya da market grmeyi umut ederek sokaklarda saa sola
bakmyordu. Her ey btnyle talan edilmemiti, eski tr bakkaliyelerin bazlarnda varillerin
dibinde biraz kuru fasulye, biraz bezelye bulunabiliyordu, bunlar pimesi uzun zaman alan kuru
sebzelerdi, su ve ate gerektiriyorlard, oysa iinde bulunduklar durumda bu bakmdan ansl
saylmazlard. Doktorun kars ataszlerine fazla merakl deildi ama eskiden duyduu
szlerden kulanda bir eyler kald anlalyordu, nk getirdii torbalardan ikisini fasulye
ve bezelye ile doldurmu, bylelikle de anneannesinin, Susadnda yiyecek bir armudun her
zaman bulunmal, szn unutmadn kantlamt, sonuta bu sebzeleri slatmak iin
kullanaca su, onlar piirmeye yarayaca gibi, artan su da artk su deil, iilebilecek halama
suyu olur. Hani syledikleri gibi, doada hibir ey kaybolmaz, her ey dnr, bu durumda
da yiyecee dnm olacakt.
Birinci krle karsnn oturduu sokaa daha bu kadar yol varken, fasulye ve bezelye
torbalarnn tadklar gibi, sokaklarda rastladklar daha bir sr eyi de neden tayorlard,
ite size, yaam boyunca hi ktlk ve yokluk ekmemi birinin azndan kabilecek bir soru.
Anneannesi doktorun karsna ayrca, Btn yumurtalar ayn sepete koymamak gerek, demiti
254
ama, Dnyay dolaacak bile olsan buna dikkat etmelisin, diye eklememiti, nk u anda bir
kahramanlk yapyor, o eve en uzak yoldan gidiyorlar. Neredeyiz, diye sordu birinci kr,
doktorun kars nerede olduklarn syledi, gzleri bu ie yaryordu, adam da, Ben burada,
trafik klarnn olduu kavakta kr oldum, dedi, Krlk beni ite bu kavakta yakalad,
Burada m, Evet tam burada, o korkun n anmsamak istemiyorum, arabann iinde kapal

kalm, hibir ey gremiyordum, insanlar darda syleniyordu, bana gelince, ben umutsuzluk
iindeydim, kr olduumu sylyordum bara bara, derken bana eve kadar elik eden o
adam geldi, Zavall adam, dedi birinci krn kars, bir daha hi araba akmayacak, Gnn
birinde leceimizi dnerek yaamak bize o kadar zor geliyor ki, dedi doktorun kars, lp
gidenlerin yapp ettiklerine her zaman bir mazeret aryoruz, sra bize geldiinde bizi
balamalarn imdiden ister gibiyiz, Her ey bana hl bir dm gibi geliyor, dedi birinci
krn kars, dmde kr olduumu grr gibiyim, Seni evde beklerken ben de ayn eyi
dnmtm, dedi kocas. Adamn bana o kazann geldii meydan gemilerdi, imdi
dolambal, labirent gibi sokaklar trmanyorlard, doktorun kars bu semti pek tanmyor, ne
var ki birinci kr ynn kaybetmedi, onlara rehberlik ediyor, sokaklarn adn sylyor ve,
Sola dnelim, saa dnelim, deyip duruyordu, sonunda, te bizim sokak buras, dedi, ev sol
tarafta, aa yukar sokan tam ortasnda, Ka numara, diye sordu doktorun kars, adam
numaray anmsamyordu, Vay canna, anmsamyorum, aklmdan btnyle silinmi, dedi, bu
ok kt bir iaret, u anda nerede oturduumuzu karamyorsak bu, dn gerein yerini
aldn gsterir, bu durumda nereye gideceiz. Ne var ki durum o kadar da umutsuz deildi,
ne mutlu ki birinci krn kars bu keif gezisine katlmakta srar etmiti, evin kap numarasn
sylyor, bylelikle de birinci krn bbrlendii eyi yapmaktan, evi bulmak iin, sihirli ve
beyaz bir kr denei kullanr gibi, parmaklarn salad dokunma duyusunun bysne
bavurmaktan kurtuluyorlar, birinci vuru maden, ikinci vuru ahap, -drt kez daha
vurunca size nasl bir kapnn nnde durduunuzu anlatabilirdi. Doktorun kars nde ieri
girdiler, Kanc kat, diye sordu kadn, nc, diye yant ver255
I
di birinci kr, belleinde yle sanld kadar ok yldz uumuyordu, insan baz eyleri
unutabilir, yaam bu, baz eyler de hi unutmaz, rnein, bu kapnn eiini kr bir adam
olarak atnda, arabasn henz almam olan o adamn ona, Kanc katta oturuyorsunuz,
diye soruunu unutmad, nc katta, diye yant vermiti, aradaki fark, u anda yukar
asansrle kmamalaryd, ayn zamanda hem karanlk, hem aydnlk olan bir merdivenin
basamaklarn trmandlar, kr olmayan biri iin binann ii ok karanlkt, gne na ya da
muma gerek duyuyordu, doktorun karsnn gzleri karanla uyum salad artk, yukar
kanlar yolun yarsnda yukardan inen iki kadnla arpt, yukar katlarda oturan kr
kadnlard bunlar, belki de nc katta, kimse soru sormad, komularn eski komular
olmad belli oluyordu.
Kap kapalyd. Ne yapacaz imdi, diye sordu doktorun kars, Ierdekilerle konuacam, dedi
birinci kr. Bir, iki, kez vurdular kapy. lerinden biri, erde kimse yok, dedii srada kap
ald, bu yavalkta alacak bir yan yoktu, bir kr, kap alndnda koridorun dibinden
koarak gelip kapy aamazd, Kim o, ne istiyorsunuz, dedi kapy aan adam, ciddi bir havas
vard, eitimli ve kibar bir insana benziyordu. Birinci kr, Ben bu evde oturuyordum, dedi, Ya,
dedi teki adam, sonra ekledi, yannzda bakalar da var m, Karm ve bir dostumuz var,
Burasnn sizin eviniz olduunu nereden bilebilirim, Kolay, dedi birinci krn kars, evin iinde
neler olduunu size syleyeyim. Adam, birka saniye sessiz kald, sonra, Girin, dedi. Doktorun
kars en son girdi, buradaki insanlar iin rehbere gerek yoktu. Kr adam, Evde yalnzm,
benimkiler yiyecek aramaya kt, benimkiler dedim ama doru mu syledim tam olarak
bilemiyorum, biraz durdu ve ekledi, Bunu tam olarak bilemiyorum da, Ne demek istiyorsunuz,
diye sordu doktorun kars, Szn ettiim kimseler karmla iki kzm, Peki, ne diye hem
benimkiler, hem de tam olarak bilemiyorum diyorsunuz, nk ben bir yazarm, bir yazarn da
bu gibi eyleri bilmesi gerekir, en azndan yle varsayp sayamayacan. Birinci krn biraz
koltuklar kabarmt, dnebiliyor musunuz, evimde bir yazar oturuyor, sonra aklna bir
kuku dt, adama adn sormak saygszlk olur muydu acaba, belki adn duyduu bir ya256
zard, hatta belki de okuduu bir yazar, o henz merak ile saygl davranm olma duygulan
arasnda bocalarken kars pat diye sordu, Adnz ne sizin, Krlerin ad olmas gerekmez, beni
haneremden kan ses olarak dnn, gerisi o kadar nemli deil, yi ama imdiye kadar
birok kitap yazdnz ve bu kitaplarn stnde bir ad vard, dedi doktorun kars, O kitaplar
artk kimse okuyamadna gre, hibirini yazmam gibiyim. Birinci kr, bu konumann onu
ilgilendiren yanttan ok uzaklara gittiini dnd, Peki nasl oldu da benim evime girdiniz,
diye sordu, Eski oturduu evde artk oturmayan birok insan gibi, bir gn evimin igal edilmi

olduunu grdm, igalciler laf anlamyorlard, bizi kap dar ettikleri sylenebilir, Eviniz
buradan uzakta m, Hayr, Evinizi geri almak iin baka giriimlerde bulundunuz mu, insanlar
sk sk ev deitiriyor, ki kez daha denedim, O insanlar, u anda hl evinizi igal ediyorlar
m, Evet, Peki burasnn bizim evimiz olduunu rendiinize gre ne yapacaksnz, diye sordu
birinci kr, tekilerin sizi kovduu gibi siz de bizi mi kovacaksnz, Bunu yapmaya ne yam
elverir, ne de gcm yeter, yle olsayd bile, byle bir kabadayla bavurabileceimi
sanmyorum, bir yazar, yazabilmesi iin gerekli sabr her zaman bulur, yleyse evi bize
brakacaksnz, Evet, baka zm bulamazsak yle yapacam, Baka nasl bir zm olabilir
dnemiyorum. Doktorun kars yazarn verebilecei yant sezmiti, Siz ve karnz, bir de
dostunuz bir evde yayorsunuz sanrm, Evet, dostumuzun evinde kalyoruz, Uzak m, ok
uzak olduu sylenemez, yleyse izin verirseniz size bir ey nereceim, Syleyin, imdiye
kadar nasl olduysak yle devam edelim, u anda ikimizin de iinde yaayacamz bir evimiz
var, Ben kendi evimi kollamay srdreceim, gnn birinde boaldn grrsem, evinizi
hemen boaltrm, siz de ayn eyi yapn, buraya dzenli olarak gelin, evi bo bulduunuzda da
hemen tann, Bu dncenin pek houma gittiini syleyemem, Hounuza gitmesini
beklemiyordum zaten, ne var ki uygulanabilecek tek zmn daha ok hounuza gideceini
umuyorum, Neymi o, Sizin olan bu evi hemen size brakalm, yi ama siz, Biz gidip bir
yerlerde, Tanr bilir nerede yaarz, Hayr, kesinlikle olmaz, diye sze kart birinci krn
kars, her ey naslsa yle brakalm, zaman geKrlk
257/17
line ne yapacamz dnrz, Dnyorum da, bir baka zm daha var, dedi yazar,
Nasl bir zm, diye sordu birinci kr, Bizim burada sizin kiracnz olarak kalmamz, ey
hepimizi barndracak kadar byk, Hayr, dedi birinci krn kars, biz imdiye kadar olduu
gibi dostumuzun evinde kalmay srdreceiz, benimle ayn dncede olup olmadn sana
sormaya gerek duymuyorum, dedi doktorun karsna dnerek, Ben de sana yant vermeye,
diye karlk verdi o da, Hepinize teekkr ediyorum, dedi yazar, dorusunu sylemek
gerekirse, mal sahiplerinin her an kapya dikileceini dnerek yayorduk, Kr insanlarn
ellerindekiyle yetinmesi dnyann en doal davrandr, dedi doktorun kars, Salgn
baladndan bu yana nasl yaadnz, Karantinaya alnmtk, kal gn oldu, Ya, demek
siz karantinaya alnanlardansnz, Evet, kolay olmad, Bu aklama yeterli olmamal, Korkuntu,
Siz yazarsnz, biraz nce sylediiniz gibi szckleri ok iyi bilmeniz, tartmanz gerekiyor,
dolaysyla sfatlarn hibir ie yaramadn bilirsiniz, bir insan bir baka insan ldrdnde
rnein, bunu yaln bir biimde ifade etmeli ve bu ifadeyi olayn korkunluu zerine, yalnzca
bunun zerine oturtmal, byle yapmak yerine, olayn korkun olduunu dorudan syleyecek
olursa, bu bizde ok etkisi yapar, Gereinden fazla szck var demek istiyorsunuz yani, Gerei
kadar duyguya sahip olmadmz sylemek istiyorum, Ya da yeteri kadar duyguya sahibiz
ama bu duygulan ifade edecek szckleri bir yana brakyoruz, Dolaysyla da duygularmz
yitirmi oluyoruz, Bana karantina yaamnzdan sz etseniz daha ok sevinirim, Neden, nk
ben yazarm, Bunu anlamak iin orada yaam olmak gerekirdi, Yazar da teki insanlar
gibidir, her eyi bilemedii gibi, yaayamaz da, insanlara sorular sorup bunlar imgeleminde
canlandrmas, kurgulamas gerekir, Oradaki yaamn nasl olduunu belki gnn birinde size
anlatrm, siz de bir kitap yazarsnz, Ben o kitab zaten yazmaktaym, Kr olduunuza gre
bunu nasl yapyorsunuz, Krler de yaz yazabilir, Kr alfabesini renmeye frsat bulabildiinizi
mi sylyorsunuz, Hayr, kr alfabesini bilmem, Peki nasl yazyorsunuz yleyse, diye sordu
birinci kr, Size gstereyim. Oturduu sandalyeden kalkt, ieri gitti, bir dakika sonra elinde bir
kt ve bir tkenmez kalemle geri
258
dnd, Bu elimdeki, yazdm son sayfa, Gremeyiz ki, dedi birinci krn kars, Ben de dedi,
yazar, yleyse naSl yazabiliyorsunuz, diye sordu doktorun kars, odaya egemen olan yar
karanlkta zerindeki ok skk, kimi zaman birbirinin stne binen yazlar bulunan kda
bakarak, Dokunarak, dedi yazar, glmseyerek, zor deil, kd biraz yumuaka bir zemin
zerine koyuyorsunuz, rnein ince bir kt tomarnn zerine, bundan sonra yapacanz ey
oturup yazmak oluyor, Ama gzleriniz grmyor ki, dedi birinci kr, Tkenmez kalem krler
iin ok iyi bir yazma aracdr, yazdnz eyi okuyabilmenizi saladktan baka, nereye ne
yazdnz da belli eder, bunu baarmak iin, son yazdnz satrn kd ukurlatrm
izlerine dokunup izlemek, kdn kenarna kadar gitmek, alt satrn mesafesini hesaplayp

yazmay ya da okumay srdrmek yeterlidir, grdnz gibi ok kolay, Grdm kadaryla

satrlarnz zaman zaman birbirinin stne biniyor, dedi doktorun kars, kd yazarn elinden
dikkatlice alarak, Bunu nasl bitebiliyorsunuz, Benim gzlerim gryor, Gryor musunuz,
grme yetinize yeniden kavutunuz mu, nasl, ne zaman, diye sordu yazar sinirli bir havaya
brnerek, Sanyorum o yetiyi imdiye kadar yitirmeyen tek insan benim, Peki neden, bunu
nasl aklyorsunuz, Hibir biimde aklayamyorum, olaslkla da bir aklamas yok, yleyse
siz olup biten her eyi gzlerinizle grdnz, Grdklerimi grdm yalnzca, greceim ya da
grmeyeceim eyleri seme olanam yoktu, Karantinaya ne kadar insan alnd, yz kii
kadar, Ne zamandan beri, Salgnn bandan beri, oradan kal yalnzca gn oluyor, size
daha nce syledim, Kr olan ilk kii bendim sanyorum, dedi birinci kr, Korkun bir ey
olmal bu, Bu szc bir kez daha kullandnz, dedi doktorun kars, Balayn, hepimiz,
karm, kzlarm ve ben kr olduktan sonra tm yazdklarm gzme bir anda ok gln
grnd de, Neleri kaleme aldnz, ektiimiz aclar, yaammz, Herkes yalnzca bildii
eylerden sz etmeli, bilmediklerini de bakalarna sormal, Bilmediklerimi size soracam, Ben
de size anlatacam, bunu ne zaman yaparm bilmiyorum, bir gn, diyelim. Doktorun kars
yazarn eline elindeki ktla dokundu, Nerede altnz, yazlarnz nerede yazdnz
grmemde bir saknca var m, Kesinlikle
259
hayr, gelin benimle, Biz de gelebilir miyiz, Buras sizin eviniz, dedi yazar, ben geiciyim. Yatak
odasnda, zerinde snk bir lamba duran kk bir masa vard. Pencereden ieri szlen
soluk kta, sol tarafta beyaz ktlarn, te yanda da zeri yazl ktlarn durduu
seiliyordu, ortada da yarsna kadar yazlm bir kt vard. Lambann yannda iki yeni
tkenmez kalem duruyordu. te burada, dedi yazar. Doktorun kars, Bakabilir miyim, diye
sordu ve yazarn yantn beklemeden zeri yazl ktlar ald, yirmi sayfa kadar vard, minicik
yazlara, yukar kp aa inen satrlara, bembeyaz kdn zerine yazlm, krln zerine
kaznm szcklere bakt, Ben geiciyim, demiti yazar, bunlar da geip giderken brakt
izlerdi ite. Doktorun kars elini yazarn omzuna koydu, o da bu eli iki avucu-nun arasna alp
yavaa dudaklarna gtrd, Kaybolmayn, sakn bir yere kaybolmayn, dedi, bunlar
beklenmedik szlerdi, bilmece gibiydi, iinde bulunduklar duruma pek de uygun dmemi
izlenimi veriyordu.
Yanlarnda onlara gn yetecek kadar yiyecekle eve dndklerinde doktorun kars olup
biteni, sk sk araya giren birinci kr ve kars ile birlikte kocasna anlatt. Akam olduunda,
yapmay dnd gibi, ktphaneden ald kitabn bir blmn onlara okudu. Kitabn
konusu ehla ocuu ilgilendirmedii iin ocukcaz biraz sonra, ba koyu renk gzlkl kzn
dizinde, ayaklan gz siyah bantl yal adamn bacaklarnda uyuyakald.
260
16
ki gn sonra doktor, Muayenehanem ne hale geldi grmek isterdim, dedi, u an iin o da ben
de bir ie yaramyoruz, gnn birinde bakarsnz insanlar yeniden grmeye balar, onun iin
aygtlarn orada onlar beklemesi gerek, Ne zaman istersen gidip bakarz, dedi kars, istersen
hemen gidelim, Sizin iin bir sakncas yoksa, bu gezintiden benim evime de yle bir uramak
iin yararlanabiliriz, dedi koyu renk gzlkl gen kz, annemle babamn dnm olabileceini
dndm iin vicdanm rahatlatmak istiyorum, Sana da urarz, dedi doktorun kars.
Evleri dolama gezisine baka katlmak isteyen olmad, birinci krle kars evlerinin durumunu
biliyorlard, gz siyah bantl yal adam da gelmek istemedi ama baka nedenlerle, ehla
ocua gelince, oturduu sokan adn hl anmsamyordu. Hava akt, yamurlu havalar
artk gemi gibiydi, fazla parlak olmamakla birlikte gne kendini insann cildinde
duyumsatmaya balyordu, Yaz scaklar bastrdnda, her yerde kokmaya, rmeye balayan
bu plerle, hayvan leleriyle, belki de insan cesetleriyle -evlerinde lp gitmi insanlar vardr
mutlaka- ne yapacaz bilmiyorum, dedi doktor, btn ktlk bir dzen kuramam
olmamzdan kaynaklanyor, her binada, her sokakta, her semtte bir dzen kurulmas gerek, Bir
hkmet gerek, dedi kars, Bir dzen, beden de belirli dzeni olan bir yap, bu dzeni
koruduu srece hayatta kalyor, lme gelince, bu, dzenin bozulmasnn getirdii sonutan
baka bir ey deil, Bir krler toplumu yaamn srdrebilmek iin nasl bir dzen kurabilir,
rgtlenerek, rgtlenmek bir bakma grmeye balamak demektir, Haklsn kukusuz ama
yaad261

mz bu krlk deneyimi bize yalnzca lm ve sefalet getirdi, gzlerim, senin muayenehanen

gibi hibir ie yaramad, Yaramaz olur mu, biz senin gzlerin sayesinde hayatta kaldk, dedi
koyu renk gzlkl gen kz, Benim gzlerim grmeseydi de hayatta kalrdk, evremiz
yaayan krlerle dolu, Ben, hepimiz sonunda leceiz, diyorum, bu yalnzca bir zaman sorunu,
lm her zaman bir zaman sorunu olmutur, dedi doktor, Ama insann yalnzca kr olduu iin
lmesi lmlerin en kts, Hastalandmz, kazaya uradmz iin ya da bir rastlant sonucu
lyoruz, imdi bir de kr olduumuz iin leceiz, yani demek istediim, krlkten ve
kanserden, krlkten ve veremden, krlkten ve AiDS'ten, krlkten ve kalp krizinden
leceiz, hastalklar insandan insana deiebilir, ama u anda bizi tam anlamyla ldren
yalnzca krlk, lmsz deiliz, lmden kaamayz ama hi olmazsa kr olmaktan
kanmalyz, dedi doktorun kars, Nasl kanabiliriz, krlmz somut ve gerek, dedi
doktor, Ben yle olduundan o kadar emin deilim, dedi kars, Ben de yle, dedi, koyu renk
gzlkl gen kz.
Kapy zorlamalar gerekmedi, normal bir kapy aar gibi atlar, anahtar doktorun
anahtarlnda duruyordu, karantinaya almak zere geldiklerinde evde brakmt, ite bekleme
salonu, dedi doktorun kars, Beklediim salon,, dedi koyu renk gzlkl gen kz, d sryor
ama bu dn hangi d olduunu bilemiyorum, o gn burada kr olduumu dlediim d
m, yoksa teden beri kr olduumu ve buraya hibir krlk riski tamayan bir gz yangsn
tedavi ettirmek iin geldiimi dlediim d m, Karantina bir d deildi, dedi doktorun
kars, Hayr deildi, orada rzma geilmesinin bir d olmamas gibi, Ne de bir erkei
baklamann, Beni muayene odama gtr, kendim de gidebilirim ama sen gtr, dedi doktor.
Odann kaps akt. Doktorun kars, Her ey alt st olmu, dedi, yerlerde ktlar var, iine
hastalarnn filerini koyduun dolap ekmeceleri gtrlm, Bakanln adamlardr, aramakla
zaman yitirmemek iin byle yapmlardr, Olabilir, Peki ya aygtlar, lk bakta salam
grnyor, En azndan onlar kurtardk, dedi doktor. Tek bana, kollarn ne uzatarak ilerledi,
iinde merceklerin bulunduu kutuya, muayene aygtna, masa262
sna dokundu, sonra koyu renk gzlkl gen kza, Bir d grm olduunu sylediinde ne
demek istediini anladm, dedi. Masasna oturdu, ellerini zerini toz kaplam cam tepsinin
zerine koydu, sonra hznl ve ironik bir glmsemeyle, nnde duran bir insanla
konuuyormu gibi, Eh doktor, ok zgnm ama sizin vakanz iyiletirecek bir yntem henz
bulunamad, o eski zl sze, Baa gelen ekilir, szne bel balamaktan baka areniz yok,
dedi, Bize ac ektirme, dedi kars, Bala beni, sen de bala, vaktiyle mucizeler yaratlm
olan bir yerde bulunuyoruz, oysa imdi o mucizelerin kantlarnn bile yerinde yeller esiyor,
belge olarak ne varsa alp gtrmler, Bizim kendi leimizde gerekletirebileceimiz tek
mucize, yaamay srdrmektir, dedi kars, u krlgan yaammz krlganlyla korumaktr ve
buna her doan gn yeniden balamaktr, kr olan gzlerimiz deil de yaamn kendisiymi
gibi, ne yne gideceini bilemeyen o imi gibi, belki de gerek budur, ne yne gideceini
gerekten bilemiyordur belki de, bize aklmz baladktan sonra kendini bizim ellerimize
teslim etmitir, oysa bizim onu ne hale getirdiimize bir bakn, Sen de bizim gibi kr-msn
gibi konuuyorsun, dedi koyu renk gzlkl gen kz, Bu bir bakma doru, beni kr eden sizin
krlnz, gzleri grenlerin says daha ok olsayd belki ben de daha iyi grmeye
balardm, Kendini, kimin tarafndan arldn ve orada neyi aklayacan bilmediin bir
mahkeme karsna kmaya hazrlanan bir tank gibi grmyorsundur umarm, dedi doktor,
Zaman tkeniyor, rmlk yaylyor, hastalklar kaplar ak bulup ieri dalyor, su
tkeniyor, yiyecekler zehre dnt, ite size yapacam ilk aklama, dedi doktorun kars, Ya
ikincisi, diye sordu koyu renk gzlkl gen kz, Gzlerimizi aalm, Bunu yapamayz, nk
krz, dedi doktor, Krlerin en krnn artk grmek istemeyen kr olduunu sylersek ok
byk bir gerei dile getirmi oluruz, Ben grmek istiyorum, dedi koyu renk gzlkl gen
kz, Greceksin, ne var ki grmek istediin iin deil, bundan byle krlerin en kr
olmayacan iin greceksin, aradaki tek fark bu olacak, gidelim artk, burada grlecek bir
ey yok, dedi doktor.
Koyu renk gzlkl kzn evine giderken, bir grup krn, onlara bir eyler anlatan bir baka kr
grubunu dinledii bir
263
meydandan getiler, ilk bakta iki grup da kr izlenimi brakmyordu, konuanlar balarn
dinleyenlere srarla evirmi, dinleyenler de ayn biimde balarn konuanlara dikkatle

evirmiti. Bu meydanda, dnyann sonunun geldii ilan ediliyordu, gnahlarmzn cezasn

ekerek huzura kavuacamz syleniyor, yedinci gnden, meleklerin yeryzne ineceinden,
evrenin paralanp dalacandan, gnein sneceinden, kabile zihniyetinden, adamotunun
zsuyundan, kaplann evresine yayd kokudan, maymunun erdeminden, rzgrn
disiplininden, aydedenin kokusundan, karanlklarn arsndan, eytan kovma ayinlerinin
gcnden, topuun brakt izden, gln armha gerilmesinden, akkann saflndan, kara
kedinin kanndan, glgelerin uyuukluundan, bataklklarn bakaldrsndan, yamyamln
mantndan, acsz idi etme ynteminden, gksel dvme yapmndan, gnll krlkten,
ibkey, dbkey, dz, dikey, yatk, youn, yaynk, yrtc dnceden, ses tellerinin
alnmasndan, szn lmnden sz ediliyordu, Burada kimse rgtlenmekten sz etmiyor,
dedi doktorun kars kocasna, Belki bir baka meydanda sz ediliyordur, diye yant verdi
adam. Yollarna devam ettiler. Biraz uzaklamlard ki doktorun kars, Sokaklarda normalde
rastladmzdan daha ok l var, dedi, Direncimiz tkenme noktasna geldi, zaman tkeniyor,
su bitiyor, hastalklar oalyor, yiyecekler zehre dnyor, bunlar biraz nce syleyen
sendin, diye anmsatt doktor, Annemle babam belki de bu llerin arasnda, dedi koyu renk
gzlkl gen kz, ve ben onlar gremeden yanlarndan geip gidiyorum, llerin yanndan
onlar grmeden geip gitmek insanln ok eski bir alkanldr, dedi doktorun kars.
Koyu renk gzlkl gen kzn oturduu sokakta algladklar terk edilmilik havas ncekinden
daha fazlayd. Kapnn nnde bir kadn bedeni vard. lyd, serseri serseri dolaan
hayvanlar tarafndan yar yarya paralanmt, gzya yalayan kpek iyi ki bizimle gelmedi,
dilerini bu bedene geirmesini engellemek gerekecekti. Birinci katta oturan komu bu, dedi
doktorun kars, Kim, nerede, diye sordu kocas, Hemen urada, birinci kattaki komu, kokusu
burnumuza geliyor, Zavallck, dedi koyu renk gzlkl gen kz, sokaa neden kt ki,
264
evinden dar hi kmyordu, Belki lmn yaklatn du-yumsamt, evde yalnz bana
kalp rme dncesini kaldramamtr belki de, dedi doktor, Artk kendi evime giremem,
anahtarm yok, Annenle baban dnmlerdir belki, seni yukarda bekliyorlardr, dedi doktor,
Buna inanmyorum, nanmamakta haklsn, dedi doktorun kars, anahtarlar burada. Kadnn
yerde yar ak duran cansz elinin iinde l l parlayan anahtarlar vard, Belki de kendi
anahtarlardr, dedi koyu renk gzlkl gen kz, Sanmyorum, lmeye geldii bir yere
anahtarlarn da getirmesi iin hibir neden olamaz, Ama ben o anahtarlar gremem ki,
krm, ya o anahtarlar benim evime girebilmem iin getirmise, Anahtarlar yanna aldnda
aklndan neler geirdiini bilemeyiz, gnn birinde senin yeniden greceini dnmtr
belki, burada olduumuz srada pek doal saylmayacak kadar kolay hareket etmemizden
kukulan-mtr belki de, benim, merdivenlerin ok karanlk olduunu, neredeyse hibir eyin
seilemediini, bir ey gremediimi sylediimi duymutur, ya da bunlarn hibiri geerli
deildir, kadncaz bunad iin sanrlar grmeye balam, akln yitirdiinden, anahtarlarn
sana vermek onda saplant haline gelmitir, bildiimiz tek ey var, o da, admn binadan dar
atar atmaz dp ld. Doktorun kars anahtarlar kadnn elinden alp koyu renk gzlkl
gen kza verdi ve sordu, imdi ne yapyoruz, onu burada byle brakyor muyuz, Sokaa
gmeme-yiz onu, deme talarn skecek bir ey yok yanmzda, diye yant verdi doktor,
Sebze bahesi var, Bu durumda onu ikinci kata kadar karp yangn merdiveninden aa
indirmemiz gerekir, Oraya gtrmenin tek yolu bu, Bunu yapabilecek kadar gcmz var m,
diye sordu koyu renk gzlkl gen kz, Sorun, bunu yapabilecek gcmzn olup olmadn
bilmek deil, onu burada brakacak myz, brakmayacak myz, buna karar vermek, Hayr,
brakmayacaz, dedi doktor, yleyse o gc kendimizde buluruz. Gerekten de o gc
kendilerinde buldular, ne var ki cesedi merdivenlerden karp indirirken canlan kt, ar
olduu iin deil, kadn zaten doutan ufak tefekti, bedeninin bir blmn kedilerle
kpeklere kaptrdndan imdi daha da klmt, dolaysyla zorluk ar oluundan
kaynaklanmyordu, bedeni kaskat kesilmiti, darack merdi265
venlerde bu bedeni dndrmekte zorlanyorlard, ksa bir mesafe kmalarna karn drt kez
dinlenmek zorunda kaldlar. kardklar grlt de, konuma sesleri de, kokumaya balam
bedenden kan koku da binada oturan teki insanlarn evlerinden dar kmasna neden
olmad, Ben de byle dnmtm, annemle babam eve dnmemiler, dedi koyu renk
gzlkl gen kz. Sonunda kapya ulatklarnda bitkin haldeydiler, oysa yangn merdivenine

varmak iin evi arkaya doru batan baa gemeleri gerekiyordu, ne var ki azizler yardma
kotu, aa inerken gl kuvvetli birer insan oluverdiier, ykleri onlara daha hafif geldi,
keleri daha kolay dndler, nk merdiven ak hava merdiveniydi, dikkat ettikleri tek ey,
zavall kadnn cesedini ellerinden drmemekti, drecek olsalard btn kemikleri dalrd,
tabii ekecei aclar da cabas, ldkten sonra ekilen aclar daha da katlanlmazdr.
Sebze bahesi balta girmemi bir orman andryordu, son yamurlar otlarn ve rzgrn ektii
yabani bitkilerin bollap bymesine yol amt, bahede zplayp duran tavanlar taze ottan
yoksun kalmayacakt, tavuklara gelince, onlar kurak mevsimde de balarnn aresine
bakabilirdi. Yere oturmulard, soluk solua kalmlar, tkenmilerdi, yanlarnda yatan,
doktorun karsnn tavuklar ve tavanlar kovarak koruduu ceset de onlar gibi dinleniyordu,
burunlarn titretirip duran tavanlarnki yalnzca merakt, oysa gagalarn sng gibi uzatm
tavuklar her eye hazr bekliyorlard. Doktorun kars, Sokaa kmadan nce tavanlarn
kafesini amay dnm, tavanlarn alktan lmesini istememi, Zor olan, insanlarla
birlikte yaamak deil, dedi doktor, onlar anlamak. Koyu renk gzlkl gen kz bir tutam otla
ellerini temizliyordu, ellerinin kirlenmesi onun hata-syd, ly tutulmamas gereken bir
yerinden tutmutu, gzleri grmeyince insann bana byle iler geliyordu ite. Doktor, Bize
bir kazma ya da bel gerek, dedi, bu szlerde, durmakszn dnp dolap geri gelen tek zgn
eyin szckler olduunu gzleyebilirsiniz, ayn szckler ayn eyi anlatmak iin dnp
gelmiti, nce araba alan adam iin, imdiyse anahtarlar geri veren yal kadn iin, ikisi de
gmldkten sonra, hangi cmlenin hangi insan iin kullanldn kimse ayrt edemeyecek, bu
iki gmme olaynn ansn belleklerinde koruyanlarn dnda
266
tabii. Doktorun kars, temiz bir araf bulmak iin koyu renk gzlkl gen kzn evine
kmt, en az kirlenmi araf semek zorunda kald, geri dndnde tavuklar bayram
ediyordu, oysa tavanlar taze otlar kemirmekle yetiniyordu. Ceset sarlp sarmalandktan
sonra kadn evrede kazma ya da bel aramaya balad. inde baka aletlerin de bulunduu bir
kulbede ikisini birden buldu. Bu ii ben yapacam, dedi, toprak nemli, kazmas kolay, siz
dinlenin. Topran kazmayla srekli kesmek zorunda kalnan kklerin bulunmad bir yerini
seti, bu iin de o kadar kolay olduunu sanmayn, kkler aklldr, giyotin gibi inen kazma
darbeleriyle kesilmekten kurtulmak iin topran yumuaklndan yararlanp esnedike esner
her biri. Ne doktorun kars, ne kocas, ne de koyu renk gzlkl gen kz evredeki
balkonlarda krlerin belirdiini fark etti, ilki iiyle megul olduundan, tekiler de gzleri bir ie
yaramadndan, ok kalabalk deillerdi, her balkonda da yoktu, kazma sesini duymulard
kukusuz, toprak yumuak ve gevek de olsa kanlmaz olarak ses kyordu, ayrca kazmann
ucu gze grnmeyen kk bir taa rastladnda n n tyordu. Akp gidi-verecek
hayaletler gibi dikilip duran kadnl erkekli hayaletler belirmiti sanki her balkonda, yalnzca
basit merak yznden, vaktiyle nasl gmldklerini anmsamak amacyla gmme trenine
katlan hayaletler gibiydiler. Doktorun kars onlar sonunda, ukuru kazp bitirdikten sonra,
aryan belini dorultup alnnda biriken terleri koluyla sildiinde fark etti. Ve iinden ykselen
dayanlmaz bir itkiyle, hi dnmeden o krlere, ayn zamanda da dnyann btn krlerine
bard, Yeniden ayaa dikilecek, dikkatinizi ekerim, Dirilecek, demedi, szlkler bu iki
szc eanlaml gibi gsterse de anlam fark tadklar ak. Krler korkup evlerine
ekildiler, byle bir aklamay anlamak iin hazr olmadklar bir yana, bu szlerin neden
sylendiini anlamamlard, biraz nceki meydanda yaplan byl aklamalar o listeyi
tamamlamak iin, peygamber devesinin ba ile akrebin intihan deyilerini de eklemek
gerekiyordu-dinlemeye falan gittikleri yoktu, bu aka belli oluyordu. Doktor sordu, Yeniden
ayaa dikilecek, dedin, neden, kime seslendin, Balkonlara km krlere, beni korkuttular,
kukusuz ben de onlar korkuttum, Ama neden o szckleri kullandn, Bilmi267
yorum, aklma yle geldi, ben de syledim, Demin getiimiz meydanda bir de gidip dua
edersen, her ey tamam olacak, Evet, bir vaaz vermeliyim, tavann dii ve tavuun gagas
hakknda, imdi gelin de bana yardm edin, uradan, tamam, ayaklarndan tut, ben yandan
kaldracam, dikkat, ukurun iine kayma, tamam, ite byle, yava yava in, biraz daha,
biraz daha, tavuklar gagalamasn diye derince bir ukur kazdm, gagalamaya balaynca
nereye kadar inecekleri belli olmaz, tamam, oldu, ok iyi. ukuru doldurmak iin beli kulland,
topra iyice bastrd, toprak topraa dndnde oluan kabarkl dzenledi, yaam
boyunca bu ile uramt sanki. Sonunda, bahenin bir kesinde yetimi gl aacndan bir

dal kopararak bastrlm dikdrtgen biimli topran baucuna daldrd. Yeniden ayaa
dikilecek, diye yineledi koyu renk gzlkl gen kz, soru sorar gibi, Bu deil, diye karlk
verdi doktorun kars, aslnda hayatta olanlarn hep birlikte ayaa kalkmalar gerek ama bunu
yapmyorlar, Biz imdiden yar yarya lyz, dedi doktor, Hayr, yar yarya canlyz, diye
karlk verdi kars. Kazma ile beli gtrp kulbeye koydu, her eyin dzenli olup olmadn
grmek iin baheye bir gz att, Hangi dzen, diye sordu kendi kendi-' ne, kendi sorusuna
kendisi yant verdi, Tavuklarla tavanlar birbirlerini yerken llerin kendi yerinde, canllarn
kendi yerinde olmasn isteyen dzen, Annemle babama bir iaret, bir belirti brakmak
isterdim, dedi koyu renk gzlkl gen kz, benim hayatta olduumu anlasnlar diye, Umudunu
krmak istemem ama, dedi doktor, brakacan belirtiyi fark edebilmeleri iin nce evlerine
dnmeleri gerek, buysa zayf bir olaslk, unu dn ki, bize yardm eden biri olmasayd hibir
zaman buraya gelemezdik, Haklsnz, hayatta olup olmadklarn bile bilmiyorum, ama ne
olursa olsun onlara bir iaret brakmazsam, onlar terk etmiim duygusuna kaplacam, Ne
gibi bir iaret olacak bu, diye sordu doktorun kars, Elleriyle dokunduklarnda anlayacaklar bir
ey, dedi koyu renk gzlkl gen kz, iin kt yan, zerimde eskiye ait hibir ey
tamyorum. Doktorun kars ona bakyordu, gen kz yangn merdiveninin ilk basamana
oturmu, ellerini dizlerinin zerine brakmt, yznde skntl bir ifade vard, dank salar
omuzlarnn zerine dmt, Onlara ne iaret brakacan ben biliyorum, dedi
268
doktorun kars. Merdiveni abucak kt, eve girdi, elinde ip ve makas geri geldi, Nasl bir
iaret dnyorsun, dedi koyu renk gzlkl gen kz, bu arada doktorun kars makasla
salarndan bir tutam kesiyordu, Annenle baban geri gelirse, kapnn tokmanda asl duran bir
tutam sa bulacak, bu sa tutam kzlarnn sandan baka kimin olabilir ki, Alama istei
uyandryorsun iimde, dedi koyu renk gzlkl gen kz, yle dedi ve yle yapt, ban,
dizlerine apraz uzatt kollarnn zerine koyarak, iini dolduran hznn doludizgin
boalmasna izin verdi, zlemlerine ve pimanlklarna alyordu, doktorun karsnn bu incelik
dolu hareketinin iinde uyandrd heyecand onu alatan, sonra, o noktaya onu hangi yollarn
getirdiini bilmeden, ayn zamanda birinci kattaki yal kadna, o i et yiyicisine, evinin
anahtarlarn ona cansz eliyle veren o korkun bycye de aladn fark etti. Bunun zerine
doktorun kars, Ne tuhaf bir dnem yayoruz, her eyin dzeni tersine dnd, dedi, ou
zaman lm anlatan bir simge, u anda birinin hayatta olduunu belirtiyor, Byle kk
mucizeleri yaratan eller olduu gibi, daha byk mucizeler yaratan eller de var, dedi doktor,
Zorunluluklar insana mucizeler yarattrr sevgilim, dedi kars, yeteri kadar felsefe yaptk,
keramet yumurtlamay brakp birbirimize el verelim ve yaama doru yol alalm. Koyu renk
gzlkl gen kz, sandan kesilmi tutam kendi elleriyle kapnn tokmana ast, Annemle
babamn bunu bulacaklarna inanyor musun, dedi, Kap tokma, bir evin ileri uzanm elidir,
diye yant verdi doktorun kars, ve bu etkili szlerden sonra, byle dememiz gerekiyor,
ziyaretin sona erdiine karar verdiler.
O gece yine kitap okundu, tek elenceleri buydu, doktorun, rnein amatr bir kemanc
olmamas ne ktyd, yle olsayd, beinci kattan kimbilir ne tatl nameler dklrd, bunu
kskanan komular, Bu insanlar, derlerdi, ya paa gibi yayorlar ya da bakalarnn dertleriyle
alay ederek kendi dertlerinden kurtulduklarn sanacak kadar bilinsiz kimseler. Oysa imdi
szcklerin mziinden baka mzik yok, szcklerse, zellikle kitaplarda yer alan szckler
kendilerini kolay ele vermezler, binada oturan bir insan merak edip kapy dinleyecek olsa, tek
kiinin azndan dklen ve uzayp giden bir mrlt
269
duyar, sonsuza kadar uzayabecek bir ses adr bu, nk dnyadaki kitaplar, hepsi bir araya
getirilecek olsa, sonsuz saydadr, hani evren iin sonsuz diyorlar ya, yle. Okuma gecenin ge
vaktinde sona erdiinde, gz siyah bantl yal adam, te varlk olarak indirgendiimiz
durum, dedi, bize okunan eyi dinliyoruz, Ben bu durumdan yaknmyorum, sonsuza kadar
byle kalabilirim, dedi koyu renk gzlkl gen kz, Ben de yaknmyorum, artk yalnzca bu ie
yarayabildiimizi dnyorum, bizden nce varolmu bir insanln yksn dinliyoruz, bunu
da iimizde gzleri hl gren bin olmasna borluyuz, bunlar gren son gzler herhalde,
gnn birinde bu gzler de snecek olursa, bunu dnmek bile istemiyorum, bizi o insanla
balayan izgi kopmu olacak, uzay boluunda birbirimizden uzaklayor gibi olacaz, bir
daha birlememek zere, dolaysyla o insanl oluturanlar da bizim gibi krleecek, Ben
umudumu elimden geldii srece koruyacam, dedi koyu renk gzlkl gen kz, annemle

babama yeniden kavuma umudumu, u ocukcazn annesinin gnn birinde kp gelecei

konusundaki umudumu, Hepimizin olan bir umuttan sz etmeyi unuttun, Hangisi, Gnn
birinde yeniden grme umudu, yle umutlar var ki lgnlktan baka bir ey deil, Ben de sana
unu syleyeyim yleyse, o tr umutlarm olmasayd yaamaktan oktan vazgeerdim, Ne tr
umutlar rnein, Yeniden grmek, Onu biliyoruz, bir baka rnek ver, Vermem, Neden, Seni
ilgilendireceini sanmyorum da ondan, Beni ilgilendirmeyeceini nereden biliyorsun, benim
hakkmda ne biliyorsun ki syleyecein eyin beni ilgilendirip ilgilendirmeyeceine karar
veriyorsun, fkelenme, seni krmak istemedim, Erkekler hep ayn, kadnlar hakknda her eyi
bilebilmek iin, bir kadnn karnndan km olmay yeterli sayyorlar, Ben kadnlar hakknda
ok az ey biliyorum, nasl bir erkek olduuma gelince, onu da syleyeyim, o kadar uzun bir
yol kat ettim ki imdi artk yal bir adamm, tek gz krken iki gz birden kr olmu bir
ihtiyar; Kendini ktlemeye hakkn yok, Daha da fazlasn yapmam gerekir, yllar ilerledike
insann kendine' ykledii sularn listesi ne kadar kabaryor bilemezsin, Ben gencim ama bu
konuda kendimden yaknmyorum, Gerekten knanmas gereken bir ey yapmadn ki henz,
Bunu nasl bilebilirsin, be270
nimle birlikte yaamadn ki, Evet seninle birlikte yaamadm, Benim sylediklerimi neden hep
ayn ses tonuyla yineliyorsun, Hangi ses tonu, Azndan kan szleri sylerken takndn ton,
Ben yalnzca seninle yaamadm syledim o kadar, Ses tonun, sesinin tonu baka eyler
artryor ama, steleme, rica ederim, stelerim elbette, bilmek istiyorum, Biz umutlarmza
geri dnelim, Dnelim, peki, Sana sylemekten kandm teki umudum da u, Ne, Su
listeme eklediim en son su, Daha ak ol ltfen, bilmece zmekten holanmam ben,
Korkun bir istek, grme yetimize yeniden kavumama istei, Neden, Byle yaamay
srdrebilmek iin, Hep birlikte mi, yoksa yalnzca sen ve ben mi, yant vermeye zorlama beni,
Sen de teki erkekler kadar erkeksen, onlarn yapaca eyi yap, ak seik yant ver, te
yandan yal bir adam olduunu syledin, oysa bu kadar uzun sre yaam olmann bir anlam
varsa yal bir insann geree srtn dnmemesi gerekir, yleyse yant ver bana, Sen ve ben,
Peki neden benimle yaamak istiyorsun, Bunu herkesin nnde sylememi istiyor musun,
Birbirimizin nnde en pis, en irkin, en itici eyleri yaptk biz, bu durumda bana syleyecein
ey btn bunlardan daha kt olamaz, Peki, madem ki istiyorsun syleyeyim, nk bu erkek
karsnda duran kadn seviyor, Akn ilan etmek bu kadar zor geldi sana demek, Benim
yamdaki insanlar gln duruma dmekten ok korkar, Gln falan olmadn, Unutalm
gitsin, yalvarrm sana, Unutmaya niyetim olmad gibi, senin de unutmana izin vermem,
Sama bu, beni konumaya zorladn, imdi de, imdi de konuma sras bende, Sonradan
piman olacan hibir eyi syleme, kara listeyi anmsa, Bugn itenlikle davramyorsam,
yarn pimanlk duyma olasl bulunmasnn hibir nemi yok, Sus, Sen benimle yaamak
istiyorsun, ben de seninle yaamak istiyorum, Delisin sen, Bundan byle burada seninle bir ift
olarak yaayacaz, dostlarmzdan ayrlmak zorunda kalsak bile birlikte yaamay
srdreceiz, birlikte yaayan iki krn, tek bana yaayan bir krden daha iyi grmesi
gerekir, lgnlk bu, sen bana k deilsin ki, Ak olmak da nereden kyor, ben imdiye
kadar kimseye k olmadm, erkeklerle yalnzca yattm, Bu szlerin beni hakl klyor, Doru
deil bu, tenlikten sz ettin, yleyse syle bana, beni sevdiin gerekten doru
271
mu, Seni, seninle birlikte olmay isteyecek kadar seviyorum, bunu da bir erkee ilk kez
sylyorum, Birbirimize daha nce rastlasaydk bunlar sylemezdin bana, benim gibi yal bir
adama, kafasnn yars kel, ak sal, gznn birinde bant tayan, teki gznde de katarakt
bulunan bir ihtiyara, O koullarda yaayan bir kadn olarak sylemezdim, bunu kabul
ediyorum, bunu sana syleyen, bugne ulam bir kadn, yleyse yarna ulam kadn olarak
da baka eyler syleyeceksin, Beni sna yleyse, Bu da ne demek, ben kim oluyormuum da
seni sna-yacakmm, byle eylere yaamn kendisi karar verir, Yaam dediin ey karar
verdi bile.
Bu konumay karlkl bylece srdrdler, birinin kr gzleri tekinin kr gzlerinde, yzleri
canl ve ateliydi, ikisinden biri ikisinin de olmasn istedii eyi dile getirdiinde de, yaamn
bundan byle onlarn birlikte yaamasna karar verdiini kabul ettiler, koyu renk gzlkl gen
kz ellerini uzatt, bunu, gidecei yn bulmak iin deil, yalnzca karsnda duran erkee
vermek iin yapmt, elleri gz siyah bantl yal adamn elleriyle bulutu, adam onu usulca
kendine ekti ve yle kaldlar, bunu ilk kez yapmyorlard elbette, ne var ki artk birbirlerini

kabul ettiklerini karlkl sylemilerdi. tekilerin hibiri bir yorumda bulunmad, kimse onlar
kutlamad, sonsuza kadar mutlu olma dileini kimse iletmedi, iinde yaadklar dnem
kutlamalarla, d kurmalarla geirilecek bir dnem deildi ve alnan kararlar bu olayda
grld kadar ciddi olduunda da ilerinden birinin, byle davranmak iin insanlarn ancak
kr olmas gerektiini, en kuvvetli alklamann sessizce yaplan alklama olduunu dnm
olmasna armamak gerekir. Doktorun kars, rahat bir yatak oluturacak sayda yast
salondaki kanepelerin stnden toplayp koridora dizdi, sonra ehla ocuu oraya gtrerek,
Bundan sonra burada yatacaksn, dedi. Salonda daha sonra neler olup bittiine gelince, olup
bitenler, banyoda insanlar aklayp paklayan onca suyun akt o sabah, gz siyah bantl yal
adamn srtn ykayan gizemli ellerin kimin elleri olduunun artk anlaldn gsteriyor.
272
17
Ertesi gn yataklarndan henz kalkmamlard ki doktorun kars kocasna, Evde yiyecek ok
az ey kald, kp bir dolamak gerekiyor, bugn daha nce gittiim o spermarkete yeniden
gidip bir-iki haftalk erzak dzmek istiyorum, tabii oray hl kimse kefetmemise, dedi, Ben
de seninle gelirim, bir ya da iki kiiden daha bizimle birlikte gelmesini isteriz, kimiz birlikte
gidelim daha iyi, hem daha kolay olur, hem birbirimizi kaybetme riskini azaltm oluruz, zrl
alt kiinin ykn kaldrmaya daha ne kadar dayanacaksn, Dayanabildiim sre dayanacam
ama eskisi kadar gl olmadm da kabul etmem gerekiyor, zaman zaman kendimi, teki
insanlarla eit olabilmek, onlardan daha fazla ykmllk stlenmemek iin kr Qsam, diye
dnrken yakalayp aryorum, Sana baml yaamaya o kadar altk ki, yardm edemez
hale gelecek olsan bu bizim iin ikinci bir krlk gibi olurdu, senin gzlerin sayesinde tekiler
kadar kr olmama ansn yakaladk, Gcm yettii srece yardmc olacam, daha fazlasna
sz veremem, Bir gn, bu dnyada artk yararl hibir ey yapamaz hale geldiimizin farkna
vardmzda, yaammza son verecek kadar cesaretli olabilmeliyiz, onun basite syledii
gibi, Kimin, onun, Dn gecenin mutlu erkeinin mi, Bugn ayn eyi sylemeyeceinden
eminim, insann dncelerini deitirmesi iin salam bir umuda bel balamas yeterli, Onun
byle bir umudu var, Tanr izin versin de o umut srsn, sesinde hafif bir honutsuzluk var
gibi, Honutsuzluk mu, neden olsun ki, Sana ait olan bir eyi elinden almlar gibi, O korkun
yerdeyken o gen kzla aramzda geen eyden mi sz ediyorsun, Evet, Benim yanKrlk
273/18
ma gelen o olmutu unutma, Bellein seni yanltyor, sen onun yanna gitmitin, Emin misin,
Kr deildim, yleyse sana yemin edebilirim ki, Yalan yere yemin etmi olursun, Bellein byle
hatalara dmesi tuhaf, Buna karn bu hataya neden dtn anlamak kolay, fethetmek
zorunda kaldklarmzdan ok, kendini bize kendiliinden sunanlar sahipleniriz, Ama bir daha
hi gelmedi, ben de ona gitmedim, stiyorsanz, birbiriniz-le kafanzn iinde buluursunuz,
bellek denen ey bu ie yarar, Kskanyor musun, Hayr kskanmyorum, hatta o ii yaptnz
gn bile kskanmadm, sana ve ona acdm yalnzca, ayrca kendime de acdm, nk size
hibir biimde yardmc olamazdm, Suyumuz var m, Biraz kald. Zengin saylmayacak bir
sabah kahvaltsndan sonra, bu arada dn akam olup bitenlere, aralarnda ya kk bir
ocuk bulunduu iin szckleri dikkatle seip -ocukcazn karantina srasnda tank olduu
rezillikler dnlrse, bu kayg yersizdi- st kapal olarak atfta bulunduktan, bylelikle de
kahvalt sofrasnn yoksulluunu hafiflettikten sonra doktorun kars ile kocas yola koyuldular,
bu kez yanlarna, evde kalmak istemeyen gzya yalayan kpei de almlard.
Sokaklarn grnts saatler ilerledike daha berbat hale geliyordu. pler gece boyunca
oalm gibiydi. Dardan, henz normal bir yaam srebilen bir lkeden g^en insanlar,
plerini geceleri gizlice sokaklara boaltyorlard ve biz zerinde yalnzca krlerin yaad
topraklarda bulunmasak, bu beyaz karanln iinde p, kalnt, moloz, kimyasal atk, kl,
yank ya, kemik, ie, i organlar, kullanlm pil, plastik madde, dalar gibi kt ykl
hayalet arabalarn ve kamyonlarn ilerlediini grebilirdik sanki, getirip atmadklar tek ey
yemek artklaryd, insann gelecekteki iyi gnleri beklerken icabnda midesini kandrabilecei
meyve kabuklarn bile getirtiliyorlard. Sabahn henz erken bir saati olmasna karn gne
kendini duyumsatyor. Da gibi p ynlarndan zehirli bir gaz bulutunu andran pis bir koku
ykseliyor. Yaknda yeni salgn hastalklar ba gsterecek, diyor doktor, kimse yakasn
kurtaramayacak, btnyle korunmasz durumdayz, Yamur yamazsa rzgr eser, diyor

kars, Keke yle olsa, yamur susuzluumuzu giderir, rzgr da bu pis kokunun bir
blmn alp gtrrd.
274
Gzya yalayan kpek havay kokluyor, kaygl, biraz geride kalp kk bir p tepesini
inceledi, iinde sakl duran nefis bir yiyecein kokusunu ald herhalde, yalnz bana olsayd
oradan ayrlmazd, ne var ki alayan kadn yoluna devam ediyor, onun grevi kadm izlemek,
daha baka gzyalarn da yalayp yalamayacan bilemiyor. Yol almak zor. Sokaklarn
bazsnda, zellikle dik yokularda, sel halinde gelen yamur sular arabalar birbirine doru ya
da binalara doru srklemi, arabalarn kaplan arplm, camlan patlam, yerler iri cam
paralaryla dolu. iki arabann arasna skm bir insann cesedi, olduu yerde rmekte.
Doktorun kars ban eviriyor. Gzya yalayan kpek yaklayor ama adamn cesedinden
rkyor, iki adm daha atyor, sonra birden tyleri diken diken oluyor, boazn yrtar gibi kan
bir sesle hrlyor, bu kpein derdi insanlara ok yakn olmas, yle ki sonunda onlar gibi ac
ekmeye balayacak. Toplanm krlerin baka krlerin konumalarn dinleyerek vakit
geirdii bir meydandan getiler, ilk bakta hibiri kr gibi grnmyordu, ateli biimde
konuanlar balarn kendilerini dinleyenlere evirmi, dinleyenler de balarn konuanlara
dikkatle evirmiti. Bu meydanda, rgtlenmi byk sistemlerin temel ilkelerinden, zel
mlkiyetten, serbest deiimden, pazardan, borsadan, vergilendirmeden, faizlerden, mlk
edinmeden, kamulatrmadan, retimden, datmdan, tketimden, beslenmekten ve
beslenememekten, zenginlikten ve yoksulluktan, iletiimden, yasal nlemlerden ve su ileme
oranlarndan, piyangolardan, tutukevlerinden, ceza yasasndan, yurttalk yasasndan, trafik
yasasndan, szlklerden, telefon rehberlerinden, fuhu yuvalarndan, silah fabrikalarndan,
silahl kuvvetlerden, mezarlklardan, polisten, karaborsadan, uyuturucudan, gz yumulan
yasad ticaretten, ila aratrmalarndan, kumardan, tedavi ve cenaze masraflarndan,
adaletten, borlanmadan, siyasal partilerden, seimlerden, parlamentolardan, hkmetlerden,
ibkey dnceden, dbkey, dzlem, dikey, yatk, youn, yaynk, kac dncelerden, ses
tellerinin alnmasndan, sylemin lmnden sz ediliyordu. Burada rgtlerden sz ediliyor,
dedi doktorun kars kocasna, Ben de fark ettim, diye yant verdi doktor ve sustu. Yrmeye
devam ettiler, doktorun kars bir sokan kesinde, eski dnemlerde
275
yol gstermek iin dikilen halar gibi dikilmi bir kent plann inceledi. Spermarketin ok
yaknndaydlar, kaybolduunu sand gn buralarda bir yerde, elinde tuttuu kocaman ve
mutlu bir rastlantyla, ii dolu plastik torbalarla alayarak kendini yere brakm, bir kpek
gelip onu avutmu, kaybolmasnn verdii skntdan, iini saran bunaltdan kurtulmasn
salamt, o kpek u anda yanlarnda bulunan ve insan kalabalklar yanlarna gereinden
fazla yaklatnda hrlayp havlayan, onlar, Beni gafil avlayamazsnz, ekip gidip buradan,
dermi gibi uyaran kpekti. Soldaki sokak, sonra sadaki sokak ve ite spermarketin kaps.
Kapy anladk, kap orada, bina orada ama ieri kimsenin girip kt yok, bu tr kurulularda
gnn her saatinde grmeye alk olduumuz kalabalktan eser yok. Doktorun kars daha da
beterinden korkup kocasna, ok ge kaldk galiba, korkarm orada bir tek biskvi bile
bulamayacaz, dedi, Neden byle sylyorsun, eri kimse girip kmyor, Belki henz
mahzeni kefetmemilerdir, Ben de yle olmasn diliyorum. Bunlar karlkl konuurken,
spermarketin kar kaldrmnda durmulard. Yanlarnda, yeil n yanmasn bekler gibi
duran kr vard. Doktorun kars onlarn yznde beliren kaygl aknl, belli belirsiz
korkuyu fark etmedi, ilerinden birinin konumak iin azn atn, sonra vazgetiini
grmedi, omuzlarn hzla kaldrp indirdiini de fark etmedi, Bunu birazdan reneceksin, diye
dnmt kukusuz o kr adam. Doktorun kars kocasyla birlikte karya gemekte
olduklar iin, ikinci krn, Neden ieri kimsenin girip ktn grmediini syledi, dediini
duymadklar gibi, nc krn ona, Konuma alkanlklar bunlar, biraz nce tkezlendiimde sen de bana, Ayan bastn yere neden dikkat etmiyorsun, demitin, ayn eyi o da
yapt, grrken edindiimiz alkanlklar srdrmekten kendimizi alamyoruz, Tanrm, baz
gereksiz alkanlklarmz ne zaman brakabileceiz, diye bard nceki kr.
Gn spermarketin geni i alann ta dibe kadar aydnlatyordu. Mallarn sergilendii
raflarn neredeyse tamam ie yaramaz haldeydi, ortalkta plerden, cam krklarndan, bo
ambalajlardan baka bir ey yoktu, Tuhaf, dedi doktorun kars, yiyecek hibir ey olmasa bile
neden burada kimsenin
276

kalmadn anlamyorum, dedi. Gerekten de yle, normal deil bu, diye karlk verdi doktor.
Gzya yalayan kpek hafife hrlad. Tyleri yine dikilmiti. Doktorun kars, Burada bir koku
var, dedi, Kt koku her yerde var, dedi kocas, yle deil, bu baka bir koku, rme kokusu,
uralarda bir yerde bir ceset vardr kukusuz, Gremiyorum, yleyse sana yle gelmitir.
Kpek yeniden hrlamaya balad. Nesi var bu kpein, diye sordu doktor, Sinirli, Ne
yapyoruz, Gidip bakalm, ceset varsa bir kenara ekeriz, o kadar altk ki cesetler bizi artk
korkutamaz, Benim iin daha da kolay, ben cesetleri grmyorum. Maazay batan baa
geip yer altndaki depoya gtren koridorun kapsna vardlar. Gzya yalayan kpek
pelerinden geldi ama zaman zaman durup onlar geri arr gibi havlyor, sonra, grev bilinci
ar bastndan izlemeyi srdryordu. Doktorun kars kapy atnda koku daha da
younlat, Gerekten ok kt kokuyor, dedi kocas, Sen burada kal, ben hemen dnyorum.
Kadn, giderek daha karanlklaan koridorda ilerledi, gzya yalayan kpek, biri onu
srklyormu gibi kadnn ardndan gitti. rme kokusuna doyduundan, hava elle
tutulurcasna arlamt sanki. Doktorun kars yolun yarsnda kustu, Burada neler olup bitti
acaba, diye kendi kendine soruyordu iki bulant arasnda, mahzene alan madeni kapya
varncaya kadar bu soruyu kendine birka kez mrldand. ektii bulantdan ynn ard
iin ileride, dip tarafta parlayan belli belirsiz bir aydnl fark edememiti. Oysa imdi
seebiliyordu. Merdivenin kaps ile ykleme kaps arasnda zaman zaman kk alevler
titreiyordu. Midesini iddetle burkan yeni bir kusma onu yere ykt. Gzya yalayan kpek
uzun uzun uludu, ulumas hi bitmeyecek gibiydi, mahzendeki llerin azndan kan ve
koridorda yanklanan son bir inlemeydi sanki. Doktorun kulana kusma, hkrma, ksrme
sesleri geldi, elinden geldiince aba gstererek ieri kotu, tkezledi ve dt, ayaa kalkt,
yeniden dt, sonunda karsn gsne bastrd, Ne oluyor, diye sordu, tir tir titriyordu. Kadn
kocasna, Gtr beni, gtr beni buradan, ne olur, diyordu ve kr olduundan bu yana ilk kez
karsna o rehberlik ediyordu, onu gtryordu ama nereye, bunu bilmiyordu, b kaplardan,
gremedii alevlerden uzak bir yere. Koridordan dar ktklarnda, doktorun karsnn sinirleri
birden boand, hkra hkra alamaya balad, bu yalar kurutmaya olanak yok, ancak
zaman ve yorgunluk azaltabilir, kpek de zaten bu yzden ona yaklamad, yalayacak bir el
aryor. Ne oldu, diye sordu yeniden doktor, ne grdn, lmler, diyebildi hkrklar arasnda,
Kim lm, Onlar, ve gerisini getiremedi, Sakinlemeye al, kendine geldiin zaman
konuursun, Kadn birka dakika sonra, lmler, dedi, Kapy ap bir eyler mi grdn, diye
sordu kocas, Hayr, duvarlarn yarklarna aslm gibi duran ok zayf alevler grdm yalnzca,
asl duruyorlard ve sanki hi durmadan dans ediyorlard, Cesetlerin ayrmasyla meydana
gelen fosforlu hidrojendi o grdn, Sanrm yleydi, Balarna ne geldi acaba, Mahzeni
kefettiler kukusuz, yiyecekleri kapmak iin hep birlikte merdivene saldrdlar, o merdivenin
basamaklar ok kaygand, bunu anmsyorum, dolaysyla insan kolayca debilirdi, ilerinden
biri kayp dtyse, hepsi birden kayp dmtr, varmak istedikleri yere kadar
gidememilerdir belki, gitmi olsalar bile, merdivenlerin darl yznden geri
dnememilerdir, yi ama kapnn kapal olduunu syledin, Kapy teki krler kapad
herhalde, mahzeni dev bir tabuta dntren krler, aslnda benim hatam bu, elimde
torbalarla buradan koa koa ktmda, tadm eyin yiyecek olduundan kukulandlar ve
gidip baktlar mutlaka, Boazmzdan geen her lokma bir bakma bakasnn azndan
kaplm demek, bu hrszl arya vardrdmzdaysa onun lmne neden oluyoruz, aslnda
hepimiz birer katil saylrz, Bu dnce beni avutmuyor, Sen zaten alt gereksiz boaz
doyurma sorumluluunu yklendin ve bunun skntlarn ekiyorsun, bu yzden kendine bir de
kafanda yarattn sular yklemeni istemiyorum, Senin gereksiz boazn olmasayd benim
yaammn ne anlam kalrd, Geriye kalan be boaz doyurarak yaamna anlam katardn, Bu
daha ne kadar srerdi, ite sorun burada, ok uzun srmeyecek, yiyeceklerin hepsi tkenince
tarlalara saldracaz, aalardaki tm meyveleri yolacaz, ellerimizle yakalayabildiimiz tm
hayvanlar ldreceiz, tabii bu arada kedilerle kpekler bizi burada paralamaya balamazsa.
Gzya yalayan kpek bu szlere tepki vermedi, konu onu ilgilendrmiyordu, ksa sre nce
gzya yalayan kpee dnm olmasnn getirdii bir ayrcalkt bu.
Doktorun kars ayaklann zor srklyordu. Yaad ok onu halsiz brakmt. Biri bitkin teki
kr, spermarketten ktklarnda kim kimi tayor kimse anlayamazd. Belki de n
iddetinden, kadnn ba dnd, grme yetisini yitireceini sand ama korkmadi, yalnzca
baygnlk geiriyordu. Yere dmedi, bilincini btnyle yitirmedi. Uzanmak, gzlerini
kapamak, rahat rahat soluk almak istiyordu, birka dakika yle rahata dinlenebilse gcn

kukusuz toparlayacakt, toparlamas da gerekiyordu, nk plastik torbalar hl botu. Pis

kaldrmlara uzanmak istemedii gibi, spermarkete de zellikle gen dnmek istemiyordu.
evresine baknd. Sokan kar tarafnda, biraz uzakta bir kilise ykseliyordu. inde insanlar
vard kukusuz, tm teki kiliselerde de olduu gibi, burann, iinde dinlenilebilecek iyi bir yer
olmas gerekiyordu, eskiden yleydi. Kocasna, Gcm toplamam gerek, beni oraya gtr,
dedi, Nereye, Bala, tut beni, nereye olduunu syleyeceim, Neresi oras, Bir kilise, birazck
uzanabilsem gcm toplayacam. Gidelim. Kiliseye alt basamak merdivenle klyordu,
doktorun karsnn bir yandan kocasna rehberlik ederken, te yandan byk bir glkle
trmand alt basamak, bunu da gzden karmayalm. Kilisenin kaplar ardna kadar akt,
bu onlar iin kurtarc oldu, nk nlerine basit bir paravana bile km olsa, almas ok zor
bir engel olutururdu. Gzya ya layan kpek kapnn eiinde durdu, kararszd. Kpeklerin
son aylarda ok byk bir hareket zgrlne kavumu olmalarna karn, gzya yalayan
kpek kendi trne teden beri uygulanan ve her kpein zihnine genetik olarak kaznm olar
kiliseye girme yasa yznden kapda duraksamt, bunun b baka nedeni de bir kpein,
nereye giderse gitsin, znde tad bir baka genetik kodun buyruu dorultusunda kendi
ala nm belirlemek zorunda oluuydu herhalde. Btn bunlar anlama geliyordu, gzya
yalayan kpein atalar ok eski d nemlerde, ermilerin mide bulandran yaralarn,
ermilikleri nin kilisece kabul edilip henz ermi ilan edilmeden nceki ya samlarnda zveriyle
yalayarak bu kiilere iyi hizmetler vermiler ve bunu kar gzetmeksizin, iyilik yap denize at,
dncesiyle yapmlard, nk ok iyi biliyoruz ki, bedeninde ve hatta ruhunda isterse saysz
yara olsun, her nne gelen dilencinin ermi katna ykselmesine olanak yoktu, ayrca btn
bu yaralar yalamaya kpek dili bile yetmezdi, sonuta kilisenin kaplar kpeklerin suratna
kapanm, dolaysyla bu hizmetler de fena halde gme gitmiti. Gelin grn ki bu kpek bu
kutsal yere girmeyi geiriyordu aklndan, kap akt, kapy bekleyen kimse de yoktu ortalkta,
stne stlk bunu yapmas iin ar basan bir neden de vard, gzya dken kadn ieri
girmiti, bu ii kendini srkleye srkleye nasl baard bilemiyoruz, kocasna, Tut beni, dedi,
kilise azna kadar doluydu, ierde adm atacak bir kar yer yoktu, hatta koskoca kilisede
insann ban koyabilecei tek bir ta bile yoktu denebilir, ne var ki gzya yalayan kpek bir
kez daha imdada yetiti, iki hrlayp bir havlayarak ve bunu hibir ktlk gzetmeden
yaparak, kadna kendini zemine brakacak kadar bir yer averdi, bedeni direncini yitirmi,
gzlerini iyice yummutu. Kocas nabzn tuttu, biraz zayf olmakla birlikte dzenli atyordu,
sonra onu kaldrmaya alt, biimsiz yatmt, en ksa srede beynine kan gitmesi, bu kann
beyin damarlarnda dolamas gerekiyordu, yaplacak en iyi ey onu oturtmak, ban dizlerinin
arasnda tutmak, sonra da doaya ve yerekimine bel balamakt. Birka baarsz denemeden
sonra onu oturtmay baard. Doktorun kars birka dakka sonra derin bir soluk alp belli
belirsiz kprdand, kendine gelmeye balyordu. Henz ayaa kalkmamalsn, dedi kocas,
ban bir sre eik tut, ne var ki kadn kendini toparlam, ba dnmesinden iz kalmamt,
gzleri, gzya yalayan kpein yatmak amacyla birka enerjik dil darbesiyle yalayp
temizledii deme talarn semeye balamt. Damarlarndaki kann bedeninde emin ve
dzenli biimde dolatndan emin olabilmek iin ban kilisenin zarif stunlarna, yksek
tavanna kaldrd, sonra, imdi daha iyiyim, dedi, ne var ki ayn anda delirdiini sand ya da
ba dnmesi gemiti ama bu kez de sanrlar grmeye balamt, nk gzleriyle grdkleri
gerek olamazd, armha gerilmi adamn gzlerinde beyaz bir bant Vard, onun yannda, kalbi
yedi kl darbesiyle delinmi kadnn gzlerinde de beyaz bant vard ve gzleri bantl olanlar
yalnzca o adamla o kadn deildi, kilisedeki tm resimlerin de gzleri bantlanmt, heykellerin
balar gz hizasnda beyaz bir kumala sarlmt, resimlerdeki insanlarn gzlerine beyaz boya
ile bant ekilmiti, o resimlerden birinde kzna okuma reten bir kadn vard ve ikisinin de
gzleri bantlyd ve ak tuttuu kitabn zerinde kk bir ocuun oturduu bir adam vard ve
ikisinin de gzleri bantlyd ve elinde anahtar tutan uzun sakall bir ihtiyar vard ve gzleri
bantlyd ve bedeni kl darbeleriyle delinmi bir baka adam daha vard ve gzleri bantlyd ve
elinde yanan bir fener tutan bir kadn vard ve gzleri bantlyd ve ellerinde, ayaklarnda ve
gsnde yaralar olan bir baka adam vard ve gzleri bantlyd ve onun yannda da aslanl bir
adam vard ve ikisinin de gzleri bantlyd ve kuzulu bir baka adam vard ve ikisinin de gzleri
bantlyd ve kartall bir adam vard ve ikisinin de gzleri bantlyd ve yere dm boynuzlu ve
kei ayakl bir adamn stne km, elinde bir mzrak tutan bir adam vard ve ikisinin de
gzleri bantlyd ve elinde terazi tutan bir adam vard ve gzleri bantlyd ve elinde beyaz bir
zambak tutan bir ihtiyar vard ve gzleri bantlyd ve knndan kard klcna yaslanm bir

baka ihtiyar vard ve gzleri bantlyd ve gvercinli bir kadn vard ve ikisinin de gzleri
bantlyd ve iki elinde iki karga tutan bir adam vard ve nn de gzleri bantlyd, gzleri
bantl olmayan tek bir kadn vard, onun da oyulmu gzleri elinde tuttuu gm bir tepsinin
stnde duruyordu. Grdklerini sylediimde bana inanmayacaksn, kilisede yer alan tm
resimlerdeki gzler bant-lanm, ok tuhaf, neden byle yaptlar acaba, Nereden bileyim, bunu
belki de tekiler gibi kr olacan anladktan sonra umutsuzlua kaplan bir inan sahibi
yapmtr, belki de kilisenin papaz hakl olarak, krler bu resimleri gremeyeceine gre
resimler de krleri grmemeli, diye dnm ve btn gzleri bantlamtr, Resimler grmez,
Yanlyorsun, resimler onlar grenlerin gzleriyle grr, ancak onlarn da gzleri bantlandktan sonra krln tam anlamyla her yana yayld dnlebilir, Sen grmeyi
srdryorsun ama, Her geen gn daha az grmeye balayacam, gzlerim grse bile her
gn biraz daha ok kr olacam, nk beni gren kimse kalmayacak, Resimlerin gzlerini
rahip bantladysa, O dnce aklma ylesine gelmiti, Gerek bir anlam olan tek varsaym bu,
yoksulluumuza bir lde byklk katabilecek tek varsaym, o adam buraya girerken
dlyorum, krlerin dnyasndan geliyor ve ksa bir sre sonra o da o dnyaya girecek,
kaplarn kapal, kilisenin bombo olduunu dnyorum, her yere sessizlik egemen,
resimleri, heykelleri dnyorum, rahibin birinden tekine gittiini, heykellerin zerine
trmanp gzlerini bezle sardktan sonra, alp dmesin diye ikier dm attn, iine
dalacaklar beyaz krln daha da youn olmas iin tablolardaki figrlerin gzlerine iki kat
boya srdn dlyorum, o rahip tm zamanlarn ve tm dinlerin gelmi gemi en
saygsz rahibi, en byk gnahkr olmal, te yandan, Tann'nm kendi yarattklarn grmeyi
hak etmediini burada, bu kilisede ilan ettii iin de en drst, en insancl rahip olmal.
Doktorun kars tam yant verecekti ki buna frsat bulamad, yanlarnda bulunan biri ondan
nce konutu, Ne biim dnceler bunlar, kimsiniz siz, Senin gibi krler, dedi kadn, Ama ben
senin gzlerinin grdn sylediini duydum, Bunlar eskiden kalma ve insann brakmakta
zorluk ektii konuma alkanlklar, bunu ka kez yinelemek gerekecek, Peki o gzleri bantl
resimler nereden kyor, O gerek, Madem ki krsn bunu nasl bi-lebiliyorsun, Benim
yaptm yapacak olursan nasl bildiimi anlarsn, yani eilerinle dokunursan demek istiyorum,
krlerin gzleri onlarn elleridir, Peki bu yaptn hangi amala yaptn, Bizim bu hale
gelebilmemiz iin, bir bakasnn kr olmas gerektiini dndm, Resimlerin gzlerini bu
kilisenin rahibinin bantlad dncesine gelince, size unu syleyeyim ki ben o rahibi ok iyi
tanrm, byle bir ey yapacak insan deildir, nsanlarn neler yapp yapmayaca nceden hi
belli olmaz, beklemek, zamana zaman tanmak gerekir, her eye egemen olan zamandr,
zaman, kumar masasnda karmzda oturan teki kumarbazdr ve btn kartlar onun
elindedir, bizler ancak yaam karlnda o masadan bir eyler kazanrz, kendi yaammz
karlnda, Bir kilisede kumardan sz etmek gnahtr, Sylediklerimden kukulanyorsan
ayaa kalk ve ellerinle yokla, Resimlerin gzlerine beyaz boya ile bant ekilmi olduuna
yemin eder misin, Ne zerine yemin etmemi istersin, Gzlerin zerine yemin et, ki kez yemin
ediyorum, hem senin, hem benim gzlerim zerine, Gerek yani, Gerek. Bu konumay en
yaknda bulunan krler de duymutu, haberin kulaktan kulaa herkese yaylmaya balamas
iin, edilen yeminin doruluunun kantlanmasn kimsenin beklemediini sylemeye gerek yok
tabii, haber nce mrlt halinde, sonra giderek farkllaan, nce inanan, sonra inanmayan,
daha sonra yeniden inanan ses tonlaryla cemaatin iinde hzla dolat, iin kt yan, ilerinde
ok sayda banaz ve kuruntulu insann bulunmasyd, kutsal resimlerin kr olduu, balayc
ya da yazgsna boyun een baklarnn yalnzca kendi krlklerine dnk olduu dncesi
herkesin gznde birden katlamlamaz bir dnceye dnt, sanki biri gelip onlara evrelerini
yaayan llerin sardn sylemiti, kyametin kopmas iin ilerinden birinin, sonra bir
bakasnn, daha sonra nc bir kiinin art arda lk atmas yeterli oldu ve kapld korku
herkesi ayaa kaldrd, panik iinde kapya kotular ve daha nce grdmz olay yeniden
yaand, panik, onu tayan bacaklardan ok daha hzldr, kaann ayaklar sonunda birbirine
dolar, zellikle de kr insann, ite kendini bir anda yerde buluyor, panik ona, Ayaa kalk ve
ko, diyor, seni ldrecekler, yeniden komak istiyor zavall, ne var ki tekiler de komakta
olduklar iin tkezlenip dyorlar, birbirine dolap dm olan, kurtulmak iin ellerini,
kamak iin bacaklarn kurtarmaya alan krlerin oluturduu bu manzaraya kahkahalarla
glmemek iin insann kendini ok zorlamas gerekir. Dardaki alt basamak onlara uurum
gibi gelecek ama ok kt dm olmayacaklar, dme alkanl edinmi bir beden fazla
hrpalanmaz, zemine dokunmak kendi bana rahatlatcdr, Buradan kamayacam, insann

aklna gelen ilk dnce bu olur, dn olmayan durumlarda da tabii son dnce. Hi
deimeyen bir baka ey de, bazlarnn mutsuzluunun bakalarnn mutluluu oluudur,
bunu dnyann kuruluundan bu yana art arda gelen tm kuaklar ok iyi bilir. Bu insanlar
umutsuzluk iinde kalar srasnda ellerindekini arkalarnda brakyorlar ama gerekseme
korkuyu yenip braktklarn aramak iin geri dndklerinde, o senin bu benim kavgas bir
yana, ellerindeki yetersiz yiyecein daha da eksildiinin farkna varacaklar, belki de btn
bunlar, resimlerdeki gzlerin bantl olduunu syleyen o ikiyzl kadnn onlara oynad
kurnazca bir oyundu, baz insanlarn iindeki ktln snr yoktur ve o kadn bu palavray
zavall insanlarn elinde kalan son yiyecekleri de almak iin uydurmutur. Ama su gzya
yalayan kpekte elbette, nk meydan bo bulunca sa solu koklayp, bulduklaryla karnn
doyurdu, ona gre doru ve hakl bir davrant bu ama bylelikle de madenin giriini tekilere
gstermi oldu, sonuta doktorun karsyla kocas, ellerinde yar yarya dolu torbalarla, hrszlk
yaptklar iin pimanlk duymadan kiliseden ktlar. Topladklarnn yarsndan
yararlanabilirlere kendilerini mutlu sayabilirler, teki yars iin de, Baz insanlar bunlar nasl
yiyebiliyorlar anlamyorum, diyeceklerdir, felaket herkesin bana ayn anda ktnde bile
baz insanlar tekilerden her zaman daha kt koullarda yaar.
Bu olaylarn yks, her biri kendi lsnde, doktorla karsnn dostlarn hem ok zd, hem
de ok artt ama unu da sylemeden gememek gerekir, doktorun kars, ifade edebilecek
szckleri bulamadndan olacak, yer altndaki kapnn, uuk ve titrek alevlerin belli belirsiz
parlad ve insanda merdivenin tesine getiinde teki dnyaya gidecekmi izlenimi brakan
o kapnn nnde duyduu mutlak deheti dostlarna aktarmay baaramad. Gzleri bantl
resimler, baka biimlerde de olsa, herkesin d dnyasn ok etkiledi, birinci krle kars
rnein, ok kt oldular, onlara gre bu balanamaz bir saygszlkt. Herkesin kr olmas
kanlmaz bir yazgyd, buna kar kimsenin elinden bir ey gelmezdi, byle felaketlerden
kimse yakasn kurtaramazd ama ylnzca bu nedenle kutsal resimlerin gzlerine bant ekmek
onlara hi balanmayacak bir davran gibi geliyordu, daha da kts bunu bir rahibin yapma
olaslnn bulunmasyd. Gz siyah bantl yal adamn getirdii yorum olduka farklyd,
Bunun sende yaratt oku anlyorum, bana gelince, ben tm heykellerin gzlerinin
bantland, heykeltralarn, sra gzleri yontmaya geldiinde mermeri oymayp senin
sylediin gibi bantlad, yani boumlu izgilerle belirgin kld, bylelikle zaten grmeyen o
gzlere ikinci bir krlk kazandrlm heykellerin yer ald bir mze galerisi dnyorum,
benimki gibi bir gz bandnn ayn etkiyi yaratmamas, kimi zaman bunu takan kiiye romantik
bir grn bile kazandrmas tuhaf dorusu, sonra, bu sylediklerine ve kendine kendisi de
gld. Koyu renk gzlkl gen kza gelince, bu sz edilen galeriyi dnde bile grmemeyi
dilediini, nk geceleri zaten yeterince karabasan grdn sylemekle yetindi. Getirdikleri
kt yiyecekleri yediler, ellerinde olann en iyisi buydu, doktorun kars yiyecek bulmann
giderek zorlatn, belki de kentten ayrlp krsal alanda yaamalar gerekeceini syledi,
orada bulacaklar yiyecekler en azndan daha salkl olurdu, ayrca babo dolaan keilerle
inekleri sap st elde edebiliriz, ayrca kuyularda da su vardr, istediimiz yemei piirebiliriz,
nemli olan iyi bir yer bulabilmek, daha sonra her biri kendi dncesini syledi, bazlar
tekilerden daha heyecanlyd ama hepsinin birletii bir dnce vard, o da zorunluluun her
eyden ar bastyd, ehla ocuk da krlara gitme dncesine can gnlden katld, bunun
nedeni belki de byle bir yerde yapt bir tatilin gzel anlaryd. Yemek yedikten sonra,
karantina dneminde yaptklar gibi yattlar, yatay bir bedenin ala daha iyi dayandn
deneyimleriyle biliyorlard. Akam yemek yemediler, yalnzca ehla ocuun eneleri midesini
kandrmak iin biraz oynad, tekiler oturup kendilerine okunan kitab dinlediler, yeterince
beslenememi olmaya hi olmazsa zihinleri bakaldrmazd, ne var ki bedenlerinin gszl
zaman zaman zihinlerini bulan-dryordu, entelektel ilgi yetersizliinden kaynaklanmyordu bu
durum, ilgisi yoktu, bunun nedeni beynin yar yarya uyu-masyd, k uykusuna yatmaya
hazrlanan bir hayvan gibi, elveda dnya, dolaysyla baz dinleyicilerin gzkapaklarn usulca
indirip, kitapta okunan macerann gelimesini ruh gzyle izlemeye balamasna sk
rastlanyordu, tabii bu durum, daha hareketli bir macerann onlar uyuukluklarndan ekip
almasna ya da ciltli kitabn kt diye kapanmasna kadar sryordu, doktorun kars, d
kuruyor gibi yapanlarn aslnda uykuya daldklarn bildiini onlarn yzne vurmayacak kadar
incelik sahibiydi.
Birinci kr bu tatl uyuuklua dalm gibi grnyordu ama ilgisi yoktu. Gzlerinin kapal
olduu, okunan eyle daha az ilgilendii doruydu ama hep birlikte krsal alanda yaama

dncesi uykuya dalmasn engelliyordu, evinden bu kadar uzaklara gitmek ona byk bir
hata gibi geliyordu, nk evini emanet ettii yazar ne kadar sevimli olursa olsun, onu gz
altnda tutmak, ara sra gidip grnmek daha uygunmu gibi geliyordu. Dolaysyla birinci kr
fena halde uyankt, buna bir baka kant daha aranacak olursa, gzlerinde belki de uykunun
biraz karartt rahatsz edici beyazlkt, ama insann ayn zamanda hem uykuda hem de
uyank olmasna olanak bulunmad iin bundan da pek emin olamazdk. Birinci kr, sonunda
gzkapaklarmn ii birden kararnca iindeki bu kukuyu dattn sand; Uyudum, dedi kendi
kendine, ama hayr, uyuma-mt, doktorun karsnn sesini hl duyuyordu, bu arada ehla
ocuk ksrd, bunun zerine birinci krn iini byk bir korku sard, bir krlkten baka bir
krle getiini sand, imdiye kadar kl bir krlk iinde yaamt ama bundan byle
karanlklarn egemen olduu bir krlk iinde yaayacakt, korkuyla inledi, Neyin var, diye
sordu kars, adam gzlerini amadan aptalca yant verdi, Kr oldum, ve bunu dnyann en
taze haberini verirmi gibi syledi, kars onu sevgiyle kucaklad, Brak imdi bunu, hepimiz
krz, elimizden ne gelir ki, Her yan kapkaranlk grdm, uykuya daldm dndm, ama
deildi, uyanktm, Doru syledin, uyumal ve artk bunlar dnmemelisin. Bu neri onu
sinirlendirdi, bir erkek bunaltnn en st noktasndayd, oysa kars ona, Haydi uyu, demekten
baka syleyecek bir ey bulamyordu. O fke iinde, dudaklarnda ac bir glmsemeyle
gzlerini at ve grd. Grd ve haykrd. Gryorum. lk haykrma inanmazlk belirten
haykrmayd ama ikinci, nc ve bunun ardndan gelen haykrmalarla gerek dorulanm
oldu, Gryorum, gryorum, karsn lgn gibi kucaklad, sonra doktorun karsna kotu, onu
da kollarnda skt, onu ilk kez gryordu ama o olduunu biliyordu, ve doktoru, ve koyu renk
gzlkl gen kz, ve gz siyah bantl yal adam kucaklad, onu armasna olanak yoktu,
ardndan ehla ocuu kucaklad, kars sk sk yapp brakmak istemediinden onu adm
adm izliyordu, adam da tekileri pmeyi brakp arada onu bir daha pyordu, imdi yeniden
doktora dnmt, Gryorum, gryorum doktor, aralarnda teden beri adet olduu gibi
onunla senli benli konumuyordu, bu ani deiikliin nedenini anlayana ak olsun ve doktor
soruyordu, Gerekten tam olarak gryor musunuz, eskiden olduu gibi, o kl beyazlktan
hi iz kalmad m, En kk bir iz bile kalmad, hatta ncekinden daha iyi grdm
sanyorum, bunu sylemek bile az saylr, nk ben hi gzlk takmadm. Bunun zerine
doktor herkesin dnd ama yksek sesle sylemeye ekindii eyi syledi, Bu krlk
salgnnn artk sona erme olasl var, hepimiz grme yetimize yeniden kavuabiliriz, bu szler
zerine doktorun kars alamaya balad, sevinmesi gerekiyordu, oysa o alyordu, insanlarn
gerekten anlalmaz tepkileri oluyor, seviniyordu elbette, Tanrm, oysa bu tepkiyi anlamak hi
de zor deildi, alyordu, nk aklnn direnci birdenbire tkenmiti, yeni domu bir ocuktan
fark yoktu, bu alama yeni doan o ocuun bilinsiz ilk viyaklamalar gibiydi. Gzya
yalayan kpek ona yaklat, birisi iin ne zaman gerekli olduunu hi armaz, doktorun kars
kpee sk sk sarld, kocasn artk sevmedii iin deil, oradaki teki insanlar artk
sevmedii iin deil, o anda du-yumsadi yalnzlk duygusu o kadar iddetli, o kadar
katlanlmazd ki, ancak kpein tuhaf bir alkla gzlerini yalamasyla avunabileceini dnd.
Herkesi saran sevincin yerini sinirlilik ald, Peki imdi ne yapacaz, diye sormutu koyu renk
gzlkl gen kz, bu olaydan sonra gzme uyku girmez, Kimsenin girmez, burada kalmamz
gerektiini dnyorum, dedi gz siyah bantl yal adam, kukuya dm gibi duraksad,
sonra ekledi, Burada kalp beklemeliyiz. Beklediler. Ya kandilinin alevi, evresinde halka
biiminde yer alanlarn yzne vuruyordu. Bu iyilemenin tam olarak nasl gelitiini, deiimin
yalnzca gzlerde mi olduunu, beyinde de bir eyler duyumsayp duyumsamadm anlamak
istediklerinden balangta sorular sorup ateli konumalar yaptlar, sonra szler yava yava
ld, belirli bir noktaya gelindiinde birinci kr karsna ertesi gn evlerine dneceklerini
syledi, Ama ben hl krm, diye karlk verdi kadn, nemli deil, sana ben rehberlik
edeceim, yalnzca orada bulunan, dolaysyla sylenenleri kendi kulaklaryla iiten insanlar bu
basit szlerin, koruma, gurur ve yetke gibi birbirinden ok farkl duygulan ne byk bir
iddetle ierdiini sezebilirdi. Grme yetisini yeniden kazanan ikinci kii, gecenin ilerlemi bir
saatinde, kandildeki ya nerede3('se bitmek zere olduundan alevler artk titremeye balad
srada, koyu renk gzlkl gen kz oldu. Grme yetisinin kendi iinde domayp dardan
gelerek gzlerinden ieri gireceini dnyormu gibi, gzlerini o na kadar srekli ak
tutmutu, birden, Gryorum galiba, dedi, tedbirli olmakta yarar vard, her vaka birbiri^ ne
benzemeyebilirdi, hatta adet olduu zere, krlklerin deil, krlerm var olduu syleniyordu,
oysa son zamanlardaki deneyimlerimiz bizi, krlerin deil, eitli krlklerin var olduunu

sylemeye itiyordu. Daha imdiden gzleri gren kii var burada, bir kii daha grmeye
balarsa, ounluk grenlere geecek, bu arada, grmenin mutluluu henz tekilere
uramad halde yaam onlar iin bundan byle ok daha kolay olacak, imdiye kadar olduu
gibi can ekimeyi andrmayacakt, bunu anlamak iin u kadncazn ne halde olduuna yle
bir bakmak yeter, gerginlikten kopmu bir ipten, srekli olarak etkisi altnda kald kuvveti
artk tayamayan bir yaydan fark yok. Koyu renk gzlkl gen kz ite bu yzden nce
doktorun karsna sarlp pt, bu arada gzya yalayan kpek hangisine yardm edeceini
ard, iki kadn da iki gz iki eme alyordu, ikinci kucaklad kii gz siyah bantl yal
adam oldu, imdi azlarndan kan szcklerin gerek deerini bilebileceiz, geen gn, bu iki
insann birlikte yaamaya karar vermeleriyle sonulanan karlkl konumalar bizi ok
etkilemiti, ne var ki imdi durum deiti, koyu renk gzlkl gen kzn karsnda imdi
gzleriyle grebildii bir yal adam var, heyecann getirdii idealletirmeler, ssz adadaki
sahte uyum artk bitti, krklk krklktr, kellik de kelliktir, siyah bir gz band ile kr bir gz
arasnda bir fark yok, yal adam da bunu baka szlerle sylyor kadna, yice bak bana, ben
kendisiyle yaamak istediini sylediin kiiyim, kadn da onu u yant veriyor, Seni
tanyorum, sen birlikte yaadm adamsn, sonuta yle szckler var ki sanldndan ok
daha fazlasn ifade ediyor ve kadnn adam kucaklay da en az o szckler kadar deerli.
Grme yetisine nc olarak kavuan kii, afak skmeye baladnda doktor oldu, artk
hibir kuku kalmamt, krlkten kurtulma olgusu bir zaman sorunuydu, geriye kalanlar da
yaknda grecekti. Doal ve nceden kestirilebilir sevin gsterilerinden sonra, bu
gsterilerden yukarda yeterince sz ettik, bu yzden bu gerek anlatnn asl kahramanlaryla
ilgili de olsa bunlar burada bir kez daha yinelemeye gerek yok, ite bu sevin anlar getikten
sonra doktor, herkesin uzun sreden beri bekledii soruyu sordu, Darda neler olup bitiyor
acaba, bu sorunun yant o anda iinde bulunduklar binadan geldi, aa katta merdiven
sahanlna kan biri, Gryorum, gryorum, diye bard, bu gidile gne, bayram eden bir
kentin zerine doacak.
Sabah kahvalts bayram lenine dnt. Masann zerine konan yiyecekler olduka yetersiz
olmalar bir yana, kim olursa olsun karn ackm normal bir insan itecek nitelikteydi, ar
sevinle gelen taknlk anlarnda her zaman olduu gibi, duygularn iddeti aln yerini
almt, sevinlerini meze yapyorlard, bu yzden kimse yemeklerden yaknmad, henz gzleri
grmeyenler bile, gren gzler kendi gzleriymi gibi glyorlard. Kahvalt bittiinde koyu
renk gzlkl gen kzn aklna bir ey geldi, Bir kdn zerine burada olduumu yazp o
kd gidip evimin kapsna ilitireyim, bylece annemle babam geri dnerlerse beni arasnlar,
dedi, Beni de gtr, darda neler olduunu grmek istiyorum, dedi gz siyah bantl yal
adam, Biz de kalm, dedi karsna, vaktiyle birinci kr diye andmz kii, yazarn da gzleri
alm olabilir, dolaysyla kendi evine dnmek istiyordur, yolda giderken de yiyecek bir eyler
bulmaya alacam, Ben de ayn eyi yapacam, dedi koyu renk gzlkl gen kz. Birka
dakika sonra doktor gidip karsnn yanna oturdu, ehla ocuk kanepenin bir kesinde
uyukluyordu, gzya yalayan kpek yere yatp burnunu n ayaklarnn arasna koymu,
dikkatinin datmadn kantlamak iin ara sra gzlerini ayordu, bulunduklar kat yksekte
olmasna karn, ak pencereden ieri farkl seslerin oluturduu bir uultu giriyordu, sokaklar
ine atsan yere dmez durumda olmalyd, kalabaln azndan tek bir szck ykseliyordu,
Gryorum, bu szc, grme yetisini daha nce yeniden kazanm olanlar, o anda
birdenbire kazanm olanlar haykrp duruyordu, Gryorum, gryorum, duruma baklacak
olursa, imdiye kadar anlatmakta olduumuz yknn iinde, Krm, diyen insanlar, daha
imdiden bir baka dnyann insanlar olmulard. Kukusuz derin bir d grmekte olan ehja
ocuk,
Beni gryorsun, imdi beni gryorsun deil mi, diyordu ve bu szleri annesine sylediine
kuku yoktu, belki o da onu gryordu. Doktorun kars sordu, Ya tekiler, ocukcaz
olaslkla uyand zaman iyileecek, tekiler iin de durum farkl olmayacak, belki de u anda
grme yetilerine kavumaktalar, panie kaplacak tek kii gz siyah bantl yal dostumuz
olacak, Neden, Gzndeki katarakt yznden, onu muayene ettiimden bu yana gzne kaln
bir perde inmi olmas gerekiyor, Kr m olacak, Hayr, yaam normale dndnde, her ey
yeniden ilemeye baladnda onu ameliyat edeceim, buysa birka haftadan daha fazla
srmez, Neden kr olduk, Bilmiyorum, bunun nedeni belki bir gn kefedilir, Ne dndm
sylememi ister misin, Syle, Sonradan kr olmadmz dnyorum, biz zaten krdk,
Gren krler mi, Grd halde grmeyen krler.

Doktorun kars yerinden kalkp pencereye gitti. Aada p yl sokaa, haykrp duran,
arklar syleyen insanlara bakt. Sonra ban gkyzne kaldrd ve gkyzn batan aa
bembeyaz grd, Tamam, sra bana geldi, diye dnd. Birden kapld korku, gzlerini
yeniden yere indirmesine neden oldu. Kent hl orada, karsnda duruyordu.

SON