1.

CLT

KR

KR

Bakara-172. Ey iman edenler! Size verdiimiz rzklarn temiz olanlarndan yeyin, eer siz yalnz Allah'a kulluk
ediyorsanz O'na kredin.

Bakara-152. yle ise siz beni (ibadetle) ann ki ben de sizi anaym. Bana kredin; sakn bana nankrlk
etmeyin!

brahim-7. "Hatrlayn ki Rabbiniz size: Eer krederseniz, elbette size (nimetimi) artracam ve eer nankrlk
ederseniz hi phesiz azabm ok iddetlidir! diye bildirmiti."

Al-i imran-145. Hibir kimse yok ki, lm Allah'n iznine bal olmasn. (lm), belli bir sreye gre yazlmtr.
Her kim, dnya nimetini isterse, kendisine ondan veririz; kim de ahiret sevabn isterse, ona da bundan veririz. Biz
kredenleri mkfatlandracaz.

)(

Araf-16-17. blis dedi ki: yle ise beni azdrmana karlk, and ierim ki, ben de onlar saptrmak iin senin doru
yolunun stne oturacam. "Sonra elbette onlara nlerinden, arkalarndan, salarndan, sollarndan sokulacam ve
sen, onlarn oklarn kredenlerden bulmayacaksn!" dedi.

Sebe-13. Onlar Sleyman'a kalelerden, heykellerden, havuzlar kadar (geni) leenlerden, sabit kazanlardan ne
dilerse yaparlard. Ey Davud ailesi! kredin. Kullarmdan kreden azdr!

HADS
* bnu Abbas (radyallahu anhm) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) zamannda halk yamura
kavutu. Bunun zerine Reslullah (aleyhissaltu vesselm): "nsanlar bugn iki grup hlinde sabaha erdiler, bir grubu
kfir, bir grubu m'mindir" dedi. Ve yle aklad: "Bazlar: "Bu yamur Allah'n bir rahmetidir" derken dier bazs:
"Falan falan yldzn uuru doru kt" dedi. Bunun zerine u yet nazil oldu:
"Hayr (hakikatler kfirlerin dedikleri
gibi deildir). te yldzlarn dt yerlere and ediyorum ki, hakikaten bu, eer bilirseniz byk bir anddr. Muhakkak

MENBA

1. CLT

o, elbette ok erefli bir Kur'n'dr ki siynet edilmi bir kitapta (yazl)dr. Ona tam bir surette temizlenmi olanlardan
bakas el sremez. O lemlerin Rabbinden indirilmedir. imdi siz bu kel,m m hor grclersiniz? Rzknza (kr
edeceinize) siz behemahal tekzibe mi kalkrsnz?".
* Abdullah bnu Gannm el-Beyzi (radyallhu anh) anlatyor: "Reslullah (aleyhissaltu vesselm) buyurdular
ki: "Kim sabaha erdii zaman: "Allahm, benimle veya mahlukatndan herhangi biriyle hangi nimet sabaha ermise bu
sendendir. Sen birsin, ortan yoktur, hamdler sanadr, kr sanadr" derse, o gnk kr borcunu demitir. Kim de
ayn eyler akama erince sylerse o da o geceki kr borcunu eda eder."
* Efendimiz (s.a.s.) buyuruyorlar ki: Mmine aarm. nk her gelime onun hakknda hayrldr. Eer iyi bir
eyle karlar da krederse bu iyilik onun hakknda hayr olduu gibi eer urad ktlk karsnda sabrederse bu
da onun hakknda hayr olur.
* Hz. Hasan (r.a.) rivater ettiine gre peygamber efendimiz (s.a.s.) buyuruyor ki, Allah kuluna, kk veya
byk bir nimet verirde, kul bu nimete karlk Elhamdulillah derse kendisine elde ettiinden daha iyisi verilir.
* bni Abbas (r.a.) rivayet ettiine gre peygamber Efendimiz yle buyurur: iki nimet var ki, insanlarn ou
onlarn deerini bilmez. Bu nimetler vcud sal ve bo zamandr.
* Enes bin Malik (r.a.) rivayet ettiine gre peygamber Efendimiz yle buyurur: Allah, yemeini yedikten ve
ieceini itikten sonra bu nimetlere karlk kreden kulundan kesinlikle raz olur.
* Esma binti Yezidin (r.a.) rivayet ettiine gre peygamber Efendimiz yle buyurur: Aziz ve celil olan Allah,
kyamet gn eski yeni btn insanlar bir araya toplaynca herkes tarafndan iitilen yle bir ses duyulur: bu gn
burada toplananlar, Allah keremine kimlerin ncelikle layk olduklarn greceklerdir. Vcutlarn yataklarndan
uzaklatrp ibadet etmeye kalkanlar kalksnlar Bu ar zerine ayaa kalkanlarn az olduu grlr.
Arkasndan ayn ses ticaretin ve al-veriin Allah zikretmekten alkoymad kimseler ayaa kalksn diye
seslenir. Bu ar zerine az sayda kimsenin ayaa kalkt grlr. Daha sonra ayn ses rahatta ve darlkta Allaha
hamd edenler ayaa kalsnlar diye seslenir. Bu ar zerine de az sayda kimsenin ayaa kalkt grlr. Arkasndan
maherde toplanm olan dier insanlar hesaba ekilir.
* Efendimiz (s.a.s.) bir sabah sahabilerden birisine gecen nasl geti diye sorar. Sahabi de iyi geti diye cevap
verir. Peygamberimiz (s.a.s.) nc seferinde Allaha hamd ve krler olsun, iyi geti cevabn alncaya kadar ayn
soruyu arka arkaya tekrarlar. Nihayet son cevab alnca senden aradn buydu diye buyurur.
* Bir gn Hz. Aie (r.a.) validemize ey Aie! Resulullahn (s.a.s.) can ekici hallerinden grdn bize haber
verir misin diye sorulduunda; Hz. Aie hngr hngr alad ve yle devam etti: Onun hangi durumu can ekici
deildi ki? O bir gece bana geldi. Beraberimde yatama girdi. Bedenime dokunacak ekilde bana yaklat. Sonra:
Ey Ebu Bekirin kz! Rabbime ibadet etmem iin bana izin verir misin? dedi. Ben de:
Ey Allahn Resul! Ben sana yakn olmay isterim. Fakat izin verdim dedim.
Kalkt; su kavasna varp abdest ald. Bolca su kullandktan sonra namaza durdu. Gsn slatacak kadar
aladktan sonra rkuya varp alad. Ve Bilal gelip sabah namazn haber verinceye kadar bu durumu devam etti.
Kendisine:
Ey Allahn Resul! Senin gelmi ve gelecek btn gnahlarnn hepsini Allah balamtr. O halde neden
alyorsunuz? dediim zaman:
Allaha ok kreden bir kul olmayaym m? Neden byle yapmayaym? Halbuki yce Allah Kurannda zerime
u ayeti indirmitir:
Gklerin ve yerin yaradlnda gecenin ve gndzn gidip geliinde elbetteki akl selim sahipleri iin ibret verici
deliller vardr (Al-i imran 190)

PIRLANTA SERS
Grlen herhangi bir iyilie kar gsterilen memnniyet ve minnettarlk manlarna gelen kr; stlahta,
insana bahedilen duygu, dnce, z ve cevrihi yaratl gyeleri istikametinde kullanmaya denir ki; kalple, lisanla,
f edilebilecei gibi btn uzuvlarla da yerine getirilebilir.
Lisanla kr; vehm btn g, kuvvet ve ihsan kaynaklarn nefyederek her trl ltf ve nimetlerin Allahtan
geldiini kabul ve itirafla gerekleir. Evet, btn iyilikleri, gzellikleri ksmet eden ve mebdeden mntehya
sebeplerini hazrlayan O olduu gibi, vakt-i mnsibinde gnderen de yine Odur. Takdir ve taksim eden, vakti gelince
yaratp semv sofralar halinde nmze seren O olduu iin neticede minnet ve kran da Onun hakkdr. Onu
grmemezlikten gelerek sebeplere taklmak, hatta onlara serfr edip minnettarlkta bulunmak, hazrlanp ayamzn
ucuna kadar getirilen bu sofrann, hazrlann ve hazrlayann nazara almadan, getirip nmze koyan tablacy
bahilere bomaya benzer ki: - Onlar, dnya hayatnn sadece kendilerine bakan d yzn bilirler, ahirete bakan
ynnden ise btn btn gafildirler.(Rm, 30/7) Evet bunlar, srf sebeplere bakp ilim ve marifet itibriyle daha
ilerisini gremeyen cahiller, nkslar ve nankrlerdir.
Kalple kr; zhir ve btn btn nimetleri, bu nimetlerden yararlanmay Allahtan bilip hayatn bu anlaya gre
ynlendirilmesi, ekillendirilmesidir.. ve ayn zamanda lisan ve cevrihle yaplan krn de esasn tekil eder ki: - O,
gizli-ak nimetlerini bol bol size ihsan etmitir(Lokman, 31/20) beyn onun keyfiyet buudlarn; "Allahn nimetlerini
saymaya kalksanz da saymakla bitiremezsiniz(brahim, 14/34) fermn- sbhnsi de kemm sonsuzluuna iaret
etmektedir.
Cevrih ile kre gelince, o, her uzuv ve her latifeyi yaratl gayesi istikametinde kullanmak ve onlara mahsus
kulluk vazifelerini yerine getirmekten ibaret saylmtr.

1. CLT

KR

Ayrca, lisnn krn evrd u ezkr, kalbin krn yakn ve istikamet, cevrihin krn de ibadet u tat
eklinde yorumlayanlar da olmutur. Onun byle btn bir mn ve ibadete taallukundan trdr ki, Ona m-nn
yars nazaryla bakm, kendi ml iinde sabrla mterek mtala etmilerdir.
Allah, kelmnda pek ok defa kr emretmi ve onu: ve gibi yetleriyle emrin ve halkn gayesini gstermi;
gstermi ve: -Eer krederseniz ben de nimetimi artrrm; ayet nankrlk yaparsanz, biliniz ki azabm ok
iddetlidir(brahim, 14/7) fermanyla kredenlere mkfat vaadinde, kfrn- nimetde bulunanlar da cezalandraca
tehdidinde bulunmutur. Bundan baka O, kendisine ekr demi ve btn nimetlerin asl kaynana ulama yolunu
da kre balamtr; balam ve bu mevzuun dolu dizgin ehsuvarlarndan Hz. brahimi : Onun nimetlerine kar
krle gerilmi(Nahl, 16/121) szyle; Hz. Nuhu da: -phesiz, o, krle oturup kalkan sadk bir bende idi (sr,
17/3) beyanyla tebcil ve takdir etmitir. kr nemli bir amel ve kymetli bir sermaye olmasna ramen -Kullarmdan
kredenler pek azdr (Sebe, 34/13) fehvasnca, hakki manda mili fazla olmayan bir ameldir. Geri, -Rabbime ok
kreden bir kul olmayaym m! duygusuyla kvrm kvrm kvrananlar ve btn mrlerini kr kuanda geirenler
de vardr ama, yine de saylar olduka azdr.
Evet, nsanln ftihar Tablosu kr Kahraman, deeri ok yksek, mili ok az bu nemli amelin en nde
geleniydi. O, oturur-kalkar kreder ve yanna gelenlere de kr tavsiyesinde bulunurdu. -Allahm! Seni anmam,
Sana kredebilmem ve Sana ibadetlerin en gzeliyle ynelebilmem iin bana yardm et. Onun sabah akam dilinden
drmedii nurlu szlerindendi.
kr, nimete mazhar olann onu verene kar iki bklm olmas, sevgi ve alka ile Ona ynelmesi, btn
mazhariyetlerini itiraf etmesi ise, yukardaki peygamber sz bu hususlarn en kestirmeden ifadesi saylr.
Kimi aa-ekmee, evld u yle ve barnaca mekna; kimi bunlarla beraber varla, shhate ve afiyete; kimi bir
adm daha ileri atarak mna, irfana, rhn zevklere ve itminna; kimi de hamd ve minnet uuruna kreder. Bu
sonuncusuyla insan, acz, fakr ve yetersizliklerini birer sermaye olarak kullanabilir de teekkr devr-i dimleri salih
dairesi iine girerse, gerek kirnden olur. Bir hadste ifade buyrulduu gibi, Dvud Aleyhisselm, Cenb- Hakka:
Y Rabb! Senin krn nasl eda edebilirim ki, Sana kr etmem dahi zerimde kr gerektiren ayr bir nimettir!
deyince, Cenb- Hakk: te imdi tam krettin buyururlar ki, zannediyorum - Ey her dilde mekr olan Allahm,
Sana hakkyla kredemedik szyle anlatlmak istenen de budur.
Hakk kr, nimetin tam bilinmesiyle gerekleir; zira nimetin kayna ve onu verenin takdir edilmesi byk
lde nimetin bilinmesine baldr. Nimetin bilinmesinden kablne, ondan da Cenb- Hakka ynelmeye uzanan
izgide mn ve slmn hazrlaycl, Kurnn belirleyicilii zerinde her zaman durulabilir. Evet, Allahn zerimizde
olan ltflar mnn altnda ve slmn emirlerini yaarken daha bir belirginleir, netleir, duyulur-hissedilir hle
gelir ve Allah tarafndan aczimize, fakrmza merhameten ve ihtiyalarmza binen, hem de karlksz olarak verildii
grlr ki; bu da, o ihsan ve ltuflar baheden Zta kar bizde sen hislerini coturur; coturur ve - imdi gel
Rabbinin nimetini anlat da anlat!(Duh, 93/11) gereine uyanarak emrolunduumuz minnet ve kran vazifesini
rhumuzun derinliklerinden fkran bir heyecanla yerine getiririz.
Aslnda her insanda, nimete ve nimet verene kar peresti hissi vardr. Ama bu hissin uyarlaca, uyarlp
ynlendirilecei na kadar, tpk deryda yaayan mhler gibi bandan aaya yaan nimetleri ne duyar ne de
hisseder. Dahas, onlar evresindeki basit sebeplere bile verebilir.. ayet etrafmzdaki nimetleri grmemeye krlk,
sarlk ve duygusuzluk diyeceksek, mazhar olduumuz bunca eyi kr, sar ve duygusuz sebeplere havle etmenin de
inhiraf olmasnda phe yoktur. "-nsanlara kar kran ve minnet hissi tamayan Allaha da kretmez szleri birinci
kka bakar ve mutlak krn nemini hatrlatr. - Sadece bana kredin ve zinhr nankrlkte bulunmayn (Bakara,
2/152); veya -Yalnz Ona kullukta bulunun ve Ona kredin (Ankebt, 29/17) gibi yetler de ikinci kk nazara verir
ve hakk tevhdi ihtar eder.
Ayrca krn esasn tekil eden hususlar itibriyle onu u blm iinde mtlaa etmek de mmkndr :
1- Herkes tarafndan nimet olduu kabul edilen, avam-havas, mslim-gayr-i mslim herkesin sevip arzu ettii
nesnelere kar kr ki aktr, zerinde fazla durmaya demez.
2- Zhiren bir ksm sevimsiz eylere kar kr ki, d yz itibriyle ar, fs zor ve ancak hadiselerin perde
arkasna muttali olanlara Allahn ltfdur ve rza televvnldr.
3- Hayatlarn mahbbiyet yrngesinde srdrenlerin krdr ki, nimetlere hep nimeti veren asndan bakar,
Onun byklyle ltflar, ihsanlar duyar ve mrlerini uhdun engin hazlar iinde geirirler.. kulluklar ayr bir
zevk zemzemesi, gnl hayatlar ayr bir ak u evk tfn ve Hakkla mnasebetleri ayr bir temkin disipliniyle
uhdun engin hazlar iinde.
Byleleri, srekli mevcudu balama ve mefkudu avlama peindedirler. Elde ettikleri mukaddes ve akdes feyizlerle
her an daha bir renklenip, derinleip yollarna devam ederken, nazar alar da her an ayr ayr vridlerle dolar ve taar..

RSALE
Kur'n- Hakm, nasl ki kr netice-i hilkat gsteriyor. yle de, Kur'n- kebr olan u kinat dahi gsteriyor ki,
netice-i hilkat-i lemin en mhimi krdr. nk, kinata dikkat edilse grnyor ki, kinatn tekilt kr inta
edecek bir surette, herbir ey bir derece kre bakyor ve ona mteveccih oluyor. Gya u ecere-i hilkatin en mhim
meyvesi krdr. Ve u kinat fabrikasnn kard mahsultn en ls krdr.
nk, hilkat-i lemde gryoruz ki, mevcudat- lem bir daire tarznda tekil edilip, iinde nokta-i merkeziye
olarak hayat hlk edilmi. Btn mevcudat hayatabakar, hayata hizmet eder, hayatn levazmatn yetitirir. Demek,
kinat hlk eden Zat, ondan o hayat intihap ediyor.
krn mikys kanaattir ve iktisattr ve rzadr ve memnuniyettir. krszln mizan hrstr ve israftr,
hrmetsizliktir, haram-hell demeyip rast geleni yemektir.

MENBA

1. CLT

NMETLERDEK MUHABBET VE LEZZET

Mesel, nasl ki bir padiah- l, sana bir elmay ihsan etse, o elmaya iki muhabbet ve onda iki lezzet var:
Biri: Elma, elma olduu iin sevilir. Ve elmaya mahsus ve elma kadar bir lezzet var. u muhabbet padiaha it
deil. Belki, huzurunda o elmay azna atp yiyen adam, padiah deil, elmay sever ve nefsine muhabbet eder. Bzan
olur ki, padiah, o nefisperverne olan muhabbeti beenmez, ondan nefret eder. Hem, elma lezzeti dahi cz'dir, hem
zevl bulur; elmay yedikten sonra o lezzet dahi gider, bir teessf kalr.
kinci muhabbet ise, elma iindeki, elma ile gsterilen iltifatt- hnedir. Gy, o elma iltifat- hnenin
numnesi ve mcessemidir diye bana koyan adam, padiah sevdiini izhr eder. Hem, iltifatn glf olan o meyvede
yle bir lezzet var ki, bin elma lezzetinin fevkndedir. te u lezzet, ayn- krandr; u muhabbet, padiaha kar
hrmetli bir muhabbettir.
Aynen onun gibi, btn ni'metlere ve meyvelere, ztlar iin muhabbet edilse, yalnz madd lezzetleriyle gfilne
telezzz etse, o muhabbet nefsndir; o lezzetler de geici ve elemlidir. Eer Cenb- Hakkn iltifatt- rahmeti ve
ihsantnn meyveleri cihetiyle sevse ve o ihsan ve iltifattn derece-i ltuflarn takdir etmek sretinde keml-i itih
ile lezzet alsa, hem mnev bir kr, hem elemsiz bir lezzettir.
YKSEK MNAREYE IKARTILANLAR
Bir adam, yksek bir minareye, her basamakta mertebesi ykselerek ve zerine konulan hediyeleri alarak
karsa, Niin o minareden daha yksek bir yere karlmadm? diye ikayet etmeye hakk olmad gibi , karlksz
verilen onca hediyeye de teekkr etmesi insanlnn gereidir.
yle de insan, yokluun kartrmaklarnda braklmadna, varla erdirilmesine, vcuduna, hayatna, cansz bir
varlk olmadna, hayvan olmadna, insan olmasna, slamiyeti bulup dalalete kalmadna, shhat ve selamet
nimetineve hadsiz nimetlere kretmeli; hrs ile, hak etmedii ve cretini demedii eyler hakknda, Niin sahip
deilim? diyerek haddini amamaldr.

TEFSR

Her kim gnll olarak bir iyilik yaparsa phesiz Allah akirdir( kre karlk verir) ve (her eyi) hakkyla
bilir (Bakara 158)

Eer siz iman eder ve krederseniz, Allah size neden azap etsin! Allah kre karlk veren ve her eyi bilendir
(Nisa 147)
Bu iki ayet-i kerimede grld gibi, aslnda Allah Mekur (kendisine kredilen) olmasna ramen kendini
akir (kre karlk veren ) olarak zikrediyor. Kanaat- acizanemce burada anlatlmak istenen, mukabele esasdr.
Yani Cenab- Hak kullarna , onlarn kendisine yaptklar eyler cinsinden mukabelede bulunur ki, bu bir ilahi ahlak
gereidir. Sadece kr mevzuunda deil , sair hususlarda da ayn mukabeleye, Kuran- Kerim ve hadis-i eriflerde
oka rastlarz. Mesala:;
Kim tevbe ederse Allah onun tevbesini kabul eder. (Maide 39) veya kim bana bir kar yaklarsa ben ona bir
kula, bir kula yaklarsa ben ona bir arn yaklarm. Kim bana yryerek gelirse, ben ona koarak gelirimhadis-i
kudsisinde olduu gibi Evet, btn bunlarda anlatlmak veya vurgulanmak istenen husus, nimet kimden gelirse gelsin
ona mutlaka mukabelede bulunulmas gereidir. Bedizzaman hazretleri birinci szde ifade ettii gerei hatrlayacak
olursak , ar-pazardaki manava, aldmz eyler karlnda bir fiyat veriyoruz; pekala bunlarn asl sahibi, var edeni,
yaratcs Allaha kar ne yapyoruz? Veya o bizden ne istiyor? Elbetteki, Allahn verdii nimetlere mukabele, Onun
istedii ve belirttii tarz zerine olacaktr.
Evet, Allah (c.c.) ne alan ve kreden, ne veren ve Onun rzasn dnenleri; ne de aldklarna kar nankrce
davranan, verecei yerde de ya cimri kesilen veya verdiklerini kar mlahazasyla ve baa kakmakla ldrenleri
mukabelesiz brakr. Ruhlarnda mazhariyetlerini krle seslendirenler, Allahn onlara bahettii eyleri, ilahi ahlakn
gerei deyip bakalarna verenler bu tavrlaryla yeni varidata davetiye karm olur ve kurbete sramak iin yeni bir
rampaya binmi saylrlar mrn farz-nafile aras bir terakki kuanda geirenleri Cenab- Hak, onun iittii kula ,
grd gz ve idrak ettii kalbi olur. Olur da iyi eyler iitir, iyi deerlendirmelerde bulunur. Hep iyi eyleri grr ve
zaviye inhirafna girmeden her grdnde ayr bir marifet dersi alr ve btn bildiklerini kalbinde bir marifet bal
haline getirebilir.1

NKTELER...
KR DE AYRI BR KR STER
Musa (a.s.) Allaha
-Sana krm, senden bana verilen ayr bir nimettir ki, o da ayr bir kr ister demiti. Allahu Tela, Musa
(a.s.)ya yle vahyetti:
-te bunu bildiin anda, bana kretmi olursun.

Kuran-dan drake yansyanlar 1, s: 82-84

1. CLT

KR

Dier bir haberde : her nimetin benden olduunu bildiin vakit, ben de bu bilgini kr olarak kabul ederim
buyurmutur.2
KR NASIL DENR
Hz. Musa (a.s.), bir mnacatnda:
- lahi, atamz demi kendi yed-i kudretinle yarattn, ona u,unimetleri verdin. O, bunun krn nasl
dedi? diye sordu. Allahu Teala da:
-Btn bunlarn benden olduunu bilmek ve hibir zaman bunu unutmamak suretiyle buyurdu.
Demek ki, nimetlerin Allahn olduunu idrak etmek, manevi bir krdr.3
ALAYAN KAYA
Peygamberlerden biri, bir gn yolda giderken kk bir kaya paras grr, kaya durmadan su szdrmaktadr.
Peygamber bu duruma aar. Bu srada kaya paras Allahn izniyle dile gelerek Allahn

yakt, insan ve ta olan cehennem ateinden saknn. nk o ate kfirler iin hazrlanmtr. (Bakara 24)
mealindeki ayetini duyduumdan beri o korku ile hep alyorum der.
Bunun zerine peygamber Allaha yalvard da o kaya parasn cehennemden balatt. Fakat bir mddet sonra
ayn kaya parasnn yanna vardnda onu yine ayn ekilde alar durumda bulur. Ona peki, imdi niye alyorsun
diye sorar. Kaya paras ona o zamanki alamam korkudand. imdi ise kr ve sevin gzya dkyorum diye
cevap verir.
nsan kalbi de ta gibidir, hatta belki de tatan bile daha katdr. Bu katlk ancak hem korku hem de kr
halinde alayarak giderilebilir.4
KR VAZFEMZ YERNE GETREBLYOR MUYUZ?
Yaptmz ibadetlerle Cenab- Hakn bize ltfettii varlk, insaniyet, slamiyet gibi klli nimetlerden ve akl ve
hafza, gz, kulak gibi cihazattan kat- nazar, sadece elle yemek yemenin dahi krn yerine getiremeyiz. yle ki:
Farz- muhal olarak, insanlar bu dnyaya gelmeden nce kendilerine: eer rzknz aznzla yerden toplarsanz,
hi ibadet etmeyeceksiniz. Yok eer rzknz elinizle yerseniz, her gn be vakit namaz klacaksnz eklinde bir teklifte
bulunsayd, hi tereddtsz btn insanlar ibadet etmeyi kabul edeceklerdi.
Bu hale gre bizler, yaptmz ibadetlerle nazarmza arpmayacak kadar ehemmiyetsiz grdmz bir ibadetin
dahi krn eda edemiyoruz. Nerede kald bunlarla ebedi Cenneti bihakkn kazanabilmek!... 5
CHETLE KR
Her bir azamz iin Cenab- Hakka cihetle krle mkellefiz. Bunlardan birincisi, o azann grd vazifeler
ve onunla edindiimiz istifadeler cihetiyledir. kincisi: o azann bedenimizde bulunduu yeri itibariyledir. nc cihet
ise, her bir azann bizim iin ayn zamanda bir zinet oluu noktasdr.
Mesela, O Hakim-i Mutlak bize gz nimetini ihsan etmekle beraber gzlerimizi ayaklarmzn veya koltuumuzun
altnda yaratsayd, o nimetlerden ne derece istifade edebilirdik.? Bu hale gre byle bir nimete mazhar olmann kr
yannda; gzlerimizin yzmzde ve yzmzn de bedenimizin en mnasip yerinde bulunmas cihetiyle de ayrca
kretmemiz lazm geliyor.
Dier taraftan, o Hakim-i Mutlak bize kokular alemini temaa iin ihsan ettii burun nimetini, yine yzmzde ve
hali hazr yerinde yaratmakla beraber, burnumuzun boyunu bir kar kadar uzun etseydi, bu defa da bu azamz bizim
iin bir zinet olmaktan kard. O halde, azalarmzn zinet olma vechini de unutmamal ve o noktadan da krmz
edaya almalyz.6
YOK KEN VAR OLMA NMET
Cemaatiyle Horasan sokaklarnda yryen Bayezidin arkasndan bir kpek yaklar, kendisini yolda gemek ister.
Talebeleri buna izin vermek istemezler. Bunu fark eden byk veli, cemaatini durdurur, kpekle yz yze gelir, yle bir
mddet bakrlar, sonra yol verir, kpek gider. Talebeler lzumsuz bir yol veri eklinde dnrlerken byk veli
durumu izah eder.
- Bu kpek bana ne dedi biliyor musunuz?
- Hayr bilmiyoruz.
- Dinleyin yleyse, bana ilham ettii hakikati kpek dedi ki:

Mehmet Dikmen Menkbeler s:39-40

Mehmet Dikmen Menkbeler s:73-74
4
mam Gazali kalplerin kefi s:284-285
5
Mehmet Krknc Nkteler s: 11
6
Mehmet Krknc Nkteler s: 76
3

MENBA

1. CLT

-Ey Bayezid, ezelde senin hangi faziletin vard ki, sana insan cbbesi giydirdi, benim de hangi gnahm vard ki
bana kpek postu layk grd? Ben dedim ki:
- Doru sylyorsun. Ezelde benim herhangi bir meziyetim yoktu ki bana insan sureti giydirsin, senin de
herhangi bir gnahn mevcut deildi ki sana kpek postunu layk grsn. Bu tamamen bir ilahi taktir meselesidir. Taktir
byle tecelli etmi. Yoksa sendeki u postu bana, bendeki u cbbeyi de sana layk grebilirdi yaratan! Kpek dedi ki:
- yle ise, ezeldeki eitsizliimizi dnerek bana yol ver. Mutlaka nde gitmen gerekmediini dn.
Ben de ona yol verdim, nde gitmeyi zaruri grmedim.
Ey sahip olduu nimetten habersiz mteki insan ! senin hangi meziyetin vard ki, sana insan sureti vermi, una
da kpek postunu layk grm. Aslnda sen bu posta brnebilirdin, o da senin bu suretine girebilirdi. Bunu neden
dnmyor, bal bana bir nimet iinde olduunu neden hatrlamyorsun da, ille de ayann altna hallar, srtna
aputlar, cebine madeni ve kat paralar aryor, bunlarla bir nimete mazhar olduunu vehmediyorsun? Bundan nceki
esas nimeti hi aklna getirmiyorsun. Bu nankrlk deil de nedir?... 7
KR
Bir bayram arifesiydi. Yedi- sekiz yalarndaki kzmn elinden tutmu elbise, ayakkab gibi ihtiyalarn temin iin
arya kmtk. ocukluumdan hatrlarm, yeni bir ayakkab alndnda sevinten onunla birlikte yatmaya kalkardk.
ocuu sevindirebilmek iin birka dkkan gezmi, pek ok masraf yaparak nemli ihtiyalarn temin etmitik. Ancak
kzm dkkann birinde ufak, krmz plastik bir anta grm, bunu isterim diye tutturmutu. Ucuz bir ey olmasna
ramen byle lzumsuz bir eyi almay gereksiz grm, zerinde durmamtm.
Saatlerce dolap, eve geldiimizde sevinle bana teekkr edeceini umarken, kk kzmn davranlarndaki
terslik ve memnuniyetsizlik dikkatimi ekti. Sebebini aratrdmda, meselenin kk ve basit antann alnmam
olmas olduunu anladm ve birden sinirlenerek:
-Bu ne nankr ocuk, onun iin binlerce lira harcadm, en nemli ihtiyalarn temin ettim; oysa o krkparalk
basit bir ey iin bunlarn hi birini grmyor diye hmla bir tokat yaptrdm.
Fakat annda kafamda bir imek akt. Peki ya sen! Sana salk, mutluluk, huzur gibi, en azndan sahip olduun
bu ocuklar gibi son derece nemli nimetler baheden Rabbine ne derece mteekkirsin? Dualarnda dnyaya ait,
kendince nemli, gerekte ise Cenab- Hakkn sana bahettii nimetlerin yannda, ancak idrakten yoksun bu ufack
ocuun istedii krk paralk anta gibi kalan isteklerin gereklemediinde, dualarnn kabul olmadn sanmak gibi
gaflete den, zlen sen deil misin? Allahn senin iin taktir ettii ok nemli, ancak senin idrak edemediin saysz
nimetlere sonsuz bir sevinle kretmek gerekmez mi?
kretmeyi bilmek iin, ilahi tokat yemek mi gerekir? 8
BAKALARININ ACIDII HALE, O KREDYORDU
Adamn biri, Muhammed bin Vasi Hz.lerinin bacanda grd bir yaradan dolay: - sana acyorum demiti.
Muhammed bin Vasi de ona u manal cevab vermiti:
-Ben de, bu yarann gzmde kmadna krediyorum 9
BELAYA SABIR, NMETE KR
Halin iki durumdan baka yorumlanamaz. Onlar, bel ve nimet halidir.
Bel iinde isen sabretmeye al. Sabretmeye almak, her insan iin en az yaplmas gereken bir vazifedir.
Bundan sonra sabrl olmak var. Zorla sabretmek, pek iyi saylmaz. Bizzat haliyle sabrl olmak daha iyidir. Ama gzeli
rzadr. Bundan sonra uysallk gelir. Uysal olmak, bir insan sahibi iin en iyi eydir. Kendini yok grp kadere teslim
olmak da iyidir, ama herkes bunu yapamaz. Bu, varln ilah varla veren zmrenin iidir.
Sana gelen nimet olduu takdirde kr yolunu tutman gerekir. Bu kr ise ekilde olur: Dille, kalple ve
btn duygularla.
Dil le kr: Btn nimetlerin Allah'n olduunu itiraf etmek. Nefse, kuvvete, halka, g ve kuvvetine bir pay
karman kr bozar. Birok vasta ile sana iyilik yaplabilir. Bunlar da Allah tarafndan yaratlm birer sebep bilmen
gerek. nk d grnte her ne kadar baz sebepler ve delil ler varsa da bunlarn tesinde ilah kudreti sezmen
gerek.
Her eyi yapan Allah'tr; yaradan, veren, getiren O'dur. O, kredilmeye herkesten daha lyktr. Neden sebeplere
balanmak doru grlsn? Asl sebebi de yaratan Allah olduuna gre kre hak kazanacak olan da Allah *(cc.)
olmal, deil mi?
Sana bir hediye gelse., o hediyeyi getiren gzele mi bakman lzm?.. Ona m nimet sahibi diye itibar gstermen
gerek? Hayr, asl o hediyeyi sana gnderene kr ve sayglarm takdim etmen gerekir. Nimeti getireni grp onun
esas sahibini unutuyorsan u ayetin bildirdii zmreye dahil olursun:
- "Onlar, dnya hayatnn dn bilirler, bunun tesinden gafildirler."
Akll kimse, iin sonunu bilendir. Sebeplere balanan ksa aklldr. Da balanp iin i alemini unutmak bir
cahillik saylr.

Ahmet ahin slam Byle Yaadlar s:65-66

Edebiyat kliminde Seyahat 1, s:51-52
9
Mehmet Dikmen Latifeler s:16-17
8

1. CLT

KR

Kalp le Olan kr: Bu bir itikat iidir. Buna inanmak lzmdr. Kopmaz bir manev baa sarl mak gerektir. O ba
yle gelimelidir; bilmelisin: iinde ve dnda durmanda veya yrmende ne gibi tad ve iyilik varsa hepsi Allahndr.
Hatta yaptn kr bile. Kalben bunlar bildikten sonra dilin ona bir tercman olmaldr.
Allah- Tel Hazretlerinin u ayetlerine iyice inanmalsn. nk kalpten bunlara inanm olman bir krdr:
- "Sizde olan btn nimetler Allah'tandr. Allah, dnza ve iinize nimetlerini bol bol sermitir/'
- "Allah'n nimetlerim saymakla tketemezsin."
Bunlara inanm olan bir iman sahibi iin Allah'tan baka yardmc ve kre layk kimse dnlebilir mi?
Duygulara Olan kr: Bu da btn duygular ibadetle kullanmakla olur. unu da ilave edelim ki Allah'n emirleri
dnda hibir sese kulak vermemek lazmdr. Bu durumda nefis, eytan ve ahs arzu uyulmamas gereken eylerdir.
Allah'tan gayri hibir eye uymamak lzmdr. Hele Allah'a ibadet eder gibi bir eye tapmak hi olmaz. Bu yapld
takdirde zalimler iine girilmi olur. Bu zmreye zalim denildii gibi hakszlklar iin cebir kullanan demek de olur.
Allah'n emri dnda bakasna emir vermek, bir zor kullanma olmasa dahi zulmdr. Bu hali insan ahsi iin yapsa da
zulm olur. Bu yol, salih ve yararl insanlarn yolu saylmaz. Bunlar hakknda ilah hkm udur:
- "Allah'n emri haricinde hkm veren fasktr. Denir, Dier bir yetle ise kfir olduu beyan edilir.
Bu iin sonu da iyi olmaz. Netice ilah bir azap olan cehenneme kadar gtrr. O cehennem, akla gelen basit ate
gibi deildir. Onu tututuracak ey, kkrt ta ve insandr. Dnyann hafif ateine bir'an dayanmak imkanszdr. Ahire
tin byk azabna nasl dayanlr? Nefse uyar, halka tapar, Hakk brakrsan gidecein yerin cehennem olacan
unutma. O gn orada:
- "Kurtulu, kurtulu.."
Diye barmak fayda getirmez. Her ne kadar:
- "Allah... Allah... Allah..."
Sylesen yine seni karan olmaz. Ancak imann elden gitmemise bir zaman yanar, sonra karsn. Ancak gnah
kadar yanmak lzmdr.
Nimet ve bel halinde ol ve onlarn icaplarn yerine getirmeye bak. Btn mrn bunlarn dnda deildir.
Yukardan beri anlattm gibi her eyin has hakkn de.. Belya sabret.. Nimete de kr...
Bel halinde insanlara ikyette bulunma. Bu halinde en ufak bir sknt hali dahi belli etmemeye al. Halini
kimse bilmesin. Hakk itham etme. Hikmetine karma. Nimetini boa gtrme. Dn ya ve hiretle ilerine yarayacak
eyleri se. Eer bir derdin varsa Allah istemedikten sonra kimse ifa veremez.
- Derdi Allah verdi; ifay kul verdi.. Deme. Derdi veren Allah, ifa sebebini de veren yine O. Aksi halde Hakk'a e
komak olur. Halbuki O'na mlknde ortak yoktur.
O'nun izni olmadan iyilik ve ktlk olmaz. Ne gelir olur ne de gider. Gerek afiyet gerek gayr hepsi O'nun emriyle
olur. Gerek d leminde gerekse i leminde insanlara fazla kymet verme. Herkesi olduu kadar deerlendir. Netice de
onlar da senin gibi bir kuldur. Allah'n istei olmasa senin hibir eyin zayi olmaz. Bu hallerde sana den en byk i,
sabretmek ve raz olmaktr. nk Hakk brakp halka komak haramdr, yasaktr.
Hakk her Ktlkten tenzih et. Nefsin errinden ona sn. Tevhid yoluna gir. Onun birliini itiraf et. Nefsin
elinden kurtulman en byk itir; buna alman lzmdr. Taa mr sona erip nefsin bitinceye dek sabrl ol; Hakkn
emirlerine uy.
Elbet darlk gider. Bir gn olur darlk kalkar. Nimet gelir; saadet selamet yollar alr. Peygamberimizin (s.a.v.)
halini dn. Dier peygamberlerin bana gelenleri dinle. Bilhassa Eyyb Peygamberin hali senin iin en byk derstir.
Hepsinin sknts gitti; hem de gecenin gndze kar yok olan karanl gibi. Yaz olunca kaybolan kn souu gibi.
Her eyin bir zdd vardn Her eyin bir sonu ve her eyin bir bitim tarihi olur. Sabr, her iyiliin anahtar hkmndedir.
Bir Hadis-i erifte:
- "Bir vcut iin kalp ne ise iman sahibi iin de sabr odur."
Buyuruldu. Dier yerde ise:
- "Sabr, imann hepsidir. Buyurulmutur.
kr, nimetin saklanma kabdr. Gelen her nimet bir muhafazaya muhtatr. Muhafaza edilmezse yok olup gider.
Nimetlere kr etmediin zaman elinden hepsi gider. Bu anlatlanlar, byk tlerdir; bunlar oku. bret al. naallah
bir gn kurtulursun.10
KR VE KUSURLARI TRAF
Amelini grme. Onlarla bbrlenme; bu hal sana yakmyor. Nefsi grmek, yaplan ilere karlk beklemek iyi
olmuyor. En iyisi bunlar Hak'tan grmektir. Btn ileri onun yardmyla yaptn anla; ona gre ilerini ayarla.
Eer bir ktl yapmyorsan dn. Bu halin senden mi yoksa Hak'tan m? Elbette Hak'tan. O, seni esirgedi. O,
seni saklad. Buna hamd etmek gerek. kr etmen lzm. Nerede kr? Buna aklszlk derler. Bakasnn gcn
kendine mal etmen yerinde olur mu, akl kr m?
u misaller sana bir eyler, anlatr sanrm.
Sen dmanla arpyorsun, fakat gcn yetmiyor. teden kuvvetli biri geliyor, dmann elini balyor. Yere
seriyor. Sen de yapacan yapyorsun.
10

Abdulkdir Geylani Ftuhul Gayb s:199

MENBA

1. CLT

Sonra her eyi kendin yaptn iddia ediyorsun.

Halbuki o kuvvetli adam gelmeseydi senin bir i yapacan yoktu. Belki de dman seni ldrecekti.
Dieri de u: Biri vardr, zengindir. Herkese dn verir. Veyahut ihsan eder. Sen de bir eyler almak istersin, ama
sana vermez. teden biri gelir, sana kefil olur ve alrsn.
Sonra da:
- Ben aldm. Benim itibarm var. Diye sylenmeye balarsn. Yakr m? te bu iki misal sanadr. lerini dzenle.
kret. Sana verilenle yetin. Daima Allah' v; her iyilii ona ver. er ileri sana ykle. Nefsini Islaha al. Eer birini
ktleyeceksen nefsin yeter. nk btn errin yuvas odur.
Yaradan daima bir yaratc olarak bil. Ona gre edepli ol.. Nefsini ktln yuvas gr, ona gre terbiye et.
Baz byk bilginler yle derler:
- Sana lzm olan gelir.
Buna bir Hadis-i erifte iaret edilir:
- "alnz, birbirinize yaklanz. Kt yollar kendinize kapaynz. Herkes yaratlnn gereini " yapar.11
NMET GRMEK
eyh Sad, ayakkabsz kalm. Ayakkab alacak paras da yokmu. Can sknts ile Kufa Camii'ne gitmi. Caminin
nnde ayaksz bir dilenci grnce, ayakkabsz ayaklarna bakp kretmi.
nsann kendisine ait hibir sermayesi yoktur. O da herhangi bir zerre gibi sonradan yaratlmtr, o da sair mahluklar gibi hibir ey yaratamaz. Ona verilenlerin hepsi ltuf ve ihsandr.
nsan, sahip olduu madd nimetler asndan kendisinin gerisindekilere bakp kretmeli, manev durumu kendisinden iyi olanlara bakp kulluunu artrmaya azmetmelidir.
Zira ikayet iin hibir hakl sebebi yok, kr iin sebebi oktur.12
KRETMEK
Padiah, daha nce hi deniz yolculuu yapmam bir /
kle ile ayn gemide yolculuk yapyordu. Kle kor kudan
titriyor, bir trl sakinlemiyor, vaveylas ile herkesi huzursuz ediyordu. Padiahn keyfi kamt. Bir adam ne atld:
-zin verirseniz onu sakinletireyim, dedi. Padiah:
-Ne yaparsan yap, yeter ki u adam sustur, dedi adama...
Adam, klenin denize atlmasn istedi. Barp aran kleyi suya attlar. Birka defa batp kan kle:
-Bouluyorum, imdat! diye barmaya balad.
Kleyi yakalayp, gemiye kardlar. Bir keye braktlar. Kle artk sessizce oturuyordu. Padiah, adama, niin
yle yaptn sordu. Adam:
-Gemideki huzur ve gvenin farknda deildi, dedi. Suya dnce deerini anlad.
Nimeti artran, lezzeti lezzet yapan krdr. kretmek yerine ikayet edenler sahip olduklarndan da mahrum
kalrlar. nsanlar, maddi durumlar itibari ile kendilerinin altndakilere, manev ynleri ile de stndekilere bakmaldr.
Birincilere baktka kredecek, ikincilere baktka daha gzel hle gelebilmek iin gayretini artracaktr. Hakik saadet
bundadr.13
KERAMETL KOYUN
Fidda hanm, fakir bir insann hanmyd. Kocas gece gndz alp abalar, ama gnlk nafakadan fazlasn elde
edemezdi. Bu yzden yavrularna st saacaklar bir tek koyunu ancak alabilmilerdi. Koyun onlar iin biricik geim
kayna idi.
Ama ne Fidda hanm hlinden ikayetiydi, ne kocas.
kisi de Allah'n verdii salk ve afiyete krler ediyordu. Haklarnda takdir edilen hell rzka rza
gsteriyorlard. Ne var ki, bir kurban bayramnda bu mterek huzurlar bozulur gibi oldu. Evin beyi, ellerindeki tek
koyunu kurban etmek istiyordu. Hanm ise:
- Bize kurban vacip deildir. Hem style ocuklarmz beslediimiz koyunu kesmemiz doru da olmaz. Sonra
ocuklarmz ne ile besleriz? Diye itirazda bulunuyordu.
Bey, sonunda o gne kadar ektii maddi skntlardan asla mteki olmayp haline rza gsteren hanmnn bu
itirazn anlayla karlad. Koyunu kurban etmekten vazgeti.
Allah'n hikmetine bakn ki, bayramdan bir ka gn sonra bir misafir geldi. O akam kendilerinde kalacakt.
Halbuki sofraya koyacak hibir eyleri de yoktu. Evin beyi bu defa mahcubiyet hissi duymu, hanmna teklifini tekrar
etmiti:
- Bu koyunu keseceim. Misafir sofrasna koyacak baka bir eyimiz yok nk.
11

Abdulkdir Geylani Ftuhul Gayb s:231

Mesel Ufku, s:143
13
Mesel Denizi, s:140
12

1. CLT

KR

Fidda hanm dnmeye balad. Akam sofrann bo olacan hatrlaynca, o da boynunu edi.
- Baka aremiz yoktur. Bari duvarn dna kar, benim grmediim yerde kes.
Hanm evin avlusu iindeyken evin beyi dar kt. Style ocuklarm besledii koyunu, misafir iin kesmeye
balad.
Bu srada, avlu iinde kesim iinin bitmesini bekleyen hanm, birden akna dnd. nk du varn zerine
srayan bir koyun, avluya atlam, az sonra da yanna kadar gelerek kendisini koklamaya balamt.
Fidda hanm, beyinin koyunu elinden kardn dnd. Ama dar kp baknca, koyunun kesilip yzlmeye
balandn grd. Hayreti artmt... Komulardan birinin koyunu duvardan atlayp ieri girmitir, diye dndler kan
koca. Kyde tellllar arttlar, koyunu sahibinin almasn istediler. Ne var ki, hi kimse kp da:
- Benim koyunum kayboldu, sizin avluya atlayan koyun bizim olabilir, demedi.
Fidda hanm, durumu mam Efendiye anlatt. Hoca Efendi u tavsiyede bulundu:
- Bu koyunu besleyiniz. Besleme creti olarak da stn ocuklarnza iiriniz. ayet sahibi kar sa besleme
creti olarak stn imi olursunuz, koyunu da sahibine iade edersiniz. kmazsa Allah'n size ltuf ve ikram olur,
muhta olduunuz iin sizde kalabilir...
Bu arada Fidda hanm, koyunda garip eyler grmeye balad.
Ne zaman bakrac memeleri altna koyup da samak istese koyunda hemen bol st hsl olur, bir defasnda sade
st tadnda, bir defasnda da bal tadnda bol st saar di. Nihayet mehul koyunun bu gizemli durumu evrede mehur
oldu.
Misafirlerinin hatr iin kestikleri koyuna mukabil Allah'n bir defasnda sade st, bir defasnda da bal tadnda st
sadran bir koyun ihsan etmi olmas, ayrca bu stn dertlere ifa olma zellii de tadnn ortaya kmas etrafa
ayi oldu. Artk herkes eline hediyeler alp fakir Fidda hanm ziyarete geliyor, ksesini de bu ifal stle doldurarak
ayrlp gidiyordu.14
SAKANIN EE
Fakir bir saka, o sakann da bir eei vard. Zayf zavall bir eekti, srtnda yzlerce yara vard. Deil arpa ot bile
bulamyordu.
Padiahn atlarnn bakcs bu sakay tanyordu. Onunla eskilere dayanan bir ahbapl vard. Bir gn sakaya
rastlad:
"Bu zavall eein hli ne byle, nerdeyse zayflktan lecek." dedi. Saka yana yakla anlatt:
"Sevgili dost biliyorsun ki ben fakir bir insanm o sebepten bu zavall hayvana bakamyorum." dedi.
Padiahn ahr ba:
"Sen bu hayvan bana ver birka gn padiahn ahrna balayaym ona padiahn atlarnn yeminden vereyim,
biraz dzelsin." dedi.
Saka eei seve seve verdi. Eei alp padiahn ahrna getirdiler. Eek ahrdaki temizlii bakm atlarn hlini
grnce:
"Yarabbi, dedi. Bu nasl i bu atlar senin yaratn da ben senin yarattn deil miyim benim halime bak, bun larn
durumuna bak, byle olur mu?"
Aradan birka gn gemeden sava kt. Ahrlardaki atlar ekip eerlediler. Sava alanna yolladlar. Gnlerce
sren savatan sonra atlar dndnde her birinin vcudunda yzlerce yara vard birok ok ucu hl vcutlarnda
duruyordu.
Atlarn ayaklar baland cerrahlar geldiler, baladlar atlarn orasn burasn yararak, ok paralarn, mzrak ula rn karmaya. Bunu gren eek, daha nce dndklerinden, sylediklerinden bin piman oldu. Haline kretti. 15

14
15

Mehmet Dikmen Esrarengiz Olaylar s:45

Mesnevideki Btn Hikayeler, s:225

MENBA

1. CLT

10