MARGUM,Dubravica

Rimski grad Margum leao je na desnoj obali Morave,u blizini njenog ua u Dunav
kod dananjeg Oraja u njivama sela Dubravice. Prema podacima bio udaljen od
erus Monsa 14 mija i 10 milja od Viminacijuma.Podatke o njegovom poloaju
sadre i dela nekih poznatijih paca. U Priska Margum se spominje kao grad na
Dunavu u ilirskoj Meziji. A u Jordanisa kao civitas izmedu Morave i Dunava. Grad je
leao na glavnom putu, koji nije kod ua Morave skretao na jug, kako bi se
oekivalo ve istonije odatle, kod ua Mlave u Dunav. Na mestu rimskog
Marguma postojalo je naselje i u prerimsko doba. U arheolokim iskopavanjima,
vrsenim 1949-51 god. nailo se i na slojeve koji se datuju u IV vek pre n.e. Materijal
nije blie poznat i nije jasno zbog ega se on vezuje za Tribale kao nosioce. Prema
podacima u literarnim izvorima do Morave su nekada dopirali Skordisci, istono
odatle su bili izmeani sa Tribalima i drugim trakim plemenima. Na uu Morave
moe se pretpostaviti u predrimsko doba stanovnistvo, koje ine razne etnike
grupe.
U I veku Margum je za Rimljane morao predstavljati vanu stategijsku taku. Dolina
reke Morave jos u preistorijsko doba kao prirodni prolaz prema jugu. S obzirom na
to, da su prekodunavska plemena mogla koristiti isti put pri prodiranju na rimsku
teritoriju na desnoj obali Dunava, od vojne kontrole ua Morave zavisila velikim
delom sigurnost unutranjosti provincije Mezije u prvom veku njenog posto janja.
Vojni logor u Margumu stoga je bio jedan od najznaajnijih n zapadnom delu
mezijskog limesa. O posadi ovog logora n zna se nita pouzdano. m I i
poetkom II veka u njemu se mogla nalaziti legija IV Flavia. Na tu mogunost
ukazuju neki natpisi, otkriveni u gumu. Posle osvajanja Dakije vojni znaaj
Marguma umanjen i legija je bila premetena u Singidunum, na ue Save. Novi
logor legije IV Flavia imao istaknutiji olo prema zemlji Jaziga, koja je do kraja
Antike ostala van direktne rimske kontrole. Vojni logor nikada nije arheoloki
potvren a o njemu posredno svedoe epigrafski spomenici,opeke sa igom i
postojanja kanaba. Poligonalni kastrum koji je naen na levoj strani reke Morave
oznaen je kao rimski logor da bi se kasnije njegovim daljim istraivanjima utvrdilo
da se radi o ranovizantijskom logoru. Mogue je da se na istom mestu nalazio i
rimski vojni logor koji bi u tom sluaju rekom bio odvojen od civilnog stanovnitva
rekom.
Rimsko nasel na desnoj obali Morave, u dananjem Oraju, bilo dn od
najznaaniih na zapadnom delu meziskog limesa. Vesti o njemu u literarnim
izvorima, meutim, svode se na promene u nekih znorimskih pisaca. Natpisi iz
Marguma sauvani su u neznatnom broju. Rimski spomenici iz Marguma bili su
upotrebljeni pri zidanju srednjevekovnog grada despota ura Brankovia u
Smederevu. Kako je ovde bio uzidan materi jal i iz drugih oblinjih rimskih naselja,
esto teko utvrditi poreklo dosada otkrivenih natpisa u zidovima grada
Smedereva. Najranije nasel u Margumu su bile kanabe, u kojima su se pored
trgovaca naseljavalii i veterani legije IV Flavia, koja do Traanova vremena

verovatno bila stacionirana na uu Morave. Ovo naselje je indirektno potvreno na

odlomku jednog natpisa iz Oraja. Sudbina naselja Marguma zapeaena je
osvajanjem Huna i razaranjem grada 441.godine. Smatra se da se neprijateljstvo
izmeu Huna i Marguma otpoelo kada je gradski episkop preao na levu stranu
obale i opljakao carevu riznicu. Huni su zatraili da im se episkop preda i poto
pregovori nisu uspeli oni su zaratili sa rimljanima i tako osvojili nekoliko gradova
meu kojima je i Viminacijum. Uplaeni uspehom Huna,rimljani su poeli da se
kolebaju da li da predaju episkopa ali se na kraju on sam predao. Nakon nekog
vremena on ih je doveo na rimsko tlo i tako je Margum bio osvojen od strane Huna.
Na toj teritoriji je kasnije u ranom srednjem veku nastao grad koji se pominje kao
Moravije ili Morava a tek kasnije se formira naselje sa dananjim imenom Dubravica.

VIMINACIJUM, Kostolac
Viminacijum je bio najvee gradsko na selje u Gornjoj
Meziji i znaajan vojni
centar. Grad je nastao u blizini ua reke Mlave u Dunav, kod dananjeg Kostalca.
Jedno od tako znaajnih naselja na Dunavu u rimsko vrerne Viminacijum posta
zahvaljujui svom poloaju u sistemu odbrane i saobraajnih veza. Vojni logor u
Vmnacjumu je postojao verovatno od dolaska Rimljana na Dunav. voljan l
u sabraaju i prometu davala je Viminaciumu okolnost, da su se na uu Mlave
sastal tri puta, k ji su vezivali severi deo Balkanskog poluostrva sa istokom,
zapadom i jugom. Na jugu od Viminaciijuma skret put prema unutranjosti
Gornje Mezi i dalje prema kedoni i Grko; drugi put je iao od Panonije du
Dunava rem Crnom moru; preko Lederate na severu. Viminacijum bio povezan
sa levom obalom Dunava. Ovim putevima se odrava tokom cetiri veka iv
saobraa izmeu raznih oblasti rimskog carstva. Trgovaki azlozi vodili su u
Viminacijum stanovnik drugih provincija. Neki od njih su se trajno naselavali na
ue Mlave u Dunav.
Vojni logor na Viminacijumu je nastao kada je Rimsko Carstvo dolo do dunavskog
prostora. To se najverovatnije dogodilo prilikom dolaska Rimljana na Dunav, u prvim
decenijama I veka. Otkrie keltske nekropole na Viminacijumu, na lokalitetu
Peine, jasno je pokazalo da su u predrimskom periodu na ovom prostoru iveli i
Kelti. Istraivanje nekropole potvrdjuje da je Viminacijum ponikao na teritoriji
keltskog plemena Skordiska. Za razumevanje istoriografije Viminacijuma i procesa
urbanizacije provincije, izuzetno je znaajna injenica da Rimljani nastanjuju prostor
gde
su
iveli
Kelti.
Veliina i znaaj Viminacijuma su, svakako, uslovljeni povoljnim geografskim
poloajem u sistemu odbrane severnih granica Rimskog carstva. Ne manje privlano
za Rimljane bilo je i zaledje doline Mlave, bogato rudom i itaricama. Rimski pisac
po imenu Solin navodi podatak da je Mezija poznata i kao Moesia Cerina).Godina
osnivanja nije tano utvrdjena. Momsen je miljenja da je provincija osnovana 20. g.

pre n. e, po nekim pretpostavkama nastala je u godinama oko Histovog rodjenja,

dok Fus smatra da nije mogla biti osnovana pre 44. godine n. e.