Cc th n nhp trong t bo

Cc th n nhp trong t bo
Bi:
Nguyn Th Hng Lin
Cc thnh phn khng phi cht nguyn sinh l sn phm trao i cht ca thnh phn
nguyn sinh, nm trong t bo cht nh khng bo cha dch t bo, cc ht tinh bt,
ht alron, cc git du v cc sn phm trao i cht cui cng nh cc tinh th v c,
chng nm vi trong t bo cht nn gi l th vi hay th n nhp. Vch t bo l sn
phm trao i cht ca thnh phn nguyn sinh, nhng n nm ngoi mng sinh cht,
nn khng c coi l mt thnh phn ca t bo cht. Cc thnh phn nguyn sinh v
khng phi cht nguyn sinh (tr cc sn phm bi tit, cc tinh th v c) l cc thnh
phn c bn ca t bo thc vt chng tc ng qua li vi nhau to ra t bo sng.
Th n nhp l cc sn phm th sinh c to ra do tng hp th cp hoc do s phn
gii qua s trao i cht trong i sng t bo. Chng l nhng sn phm d tr hay
thi b thng c cu trc n gin hn cht nguyn sinh. Cc sn phm th sinh c
nghin cu nhiu nht l cc ht tinh bt, xenluloza, cht bo, protein ... v cht v c
dng tinh th v cc cht hu c thuc sn phm phn gii nh tanin, nha, gm,
cao su, ancaloit m chc nng ca chng cha c hiu bit y . Cc cht th sinh
nm trong khng bo, trong vch t bo v c th phi hp vi cc thnh phn ca cht
nguyn sinh t bo.

Ht tinh bt
Ht tinh bt l nhng cht tng hp th sinh chnh ca cht nguyn sinh, tinh bt tn ti
nh mt nguyn liu d tr trong th nguyn sinh, cht ny c nhng phn t chui di
m nhng n v c bn ca chng l gc glucoza, mt mt phn t nc v c cng
thc C6H10O5.

1/5

Cc th n nhp trong t bo

Cc ht tinh bt (theo Vante v Sirecopxki)

A. khoai ty, B : la m, C = la kiu mch

Cc phn t tinh bt u c cu to t mt s ln cc nhm monosaccharit, kt hp vi

nhau thnh chui di v thng (amiloza) hoc phn nhnh (amilopectin). Cc phn t
tinh bt ca cc loi khc nhau, u c cng thc phn t tng qut l (C6H10O5)n. Cc
lp khng mu c chc nng tng hp cc tinh bt th cp d tr, gi l lp bt.
Nhng thay i hnh thi, kch thc ca cc ht tinh bt thng rt a dng, c th s
dng chng gp phn xc nh c tnh cc loi cy ([link]). Chng hn kch thc
ht tinh bt khoai ty l 70 100 m, la m l 30 - 40 m, ng l 12 - 18m v hnh
thi cu to rt khc nhau. Cc ht tinh bt nhiu cy c s phn lp ng tm r rt,
v s lun phin cc lp khc x nhiu hay t do s ngm nc hay khng ngm nc
ca cc phn t tinh bt. Cc lp ny sp xp quanh mt ci rn m v tr ca chng
trung tm hoc lch tm. Cc ht bn kp c hai hay nhiu rn nhng nm chung trong
mt mng ca lp khng mu. Tinh bt ph bin trong c th thc vt nhng thng c
trong m mm d tr ca ht, m mm ca cc m dn th cp thn v r, m mm
ca cc c quan d tr nh thn, r, c, thn hnh ... ([link])

2/5

Cc th n nhp trong t bo

Cc dng tinh bt (theo Mlichu)

[A] Tinh bt ng ha trong t bo ru [B] Tinh bt vn chuyn trong t bo thn u xanh. [C]
Tinh bt d tr trong c khoai ty

Ht alrn
Ht alrn l thnh phn chnh trong cht nguyn sinh, nhng chng cng tn ti nh
nhng cht th sinh, tm thi khng hot ng, xem nh l cht d tr. Chng tn ti
dng kt tinh hoc v nh hnh. Protein v nh hnh c th to ra cc cht nh hnh
hoc v nh hnh nh To, Nm, non cu ht trn. Protein kt tinh phi hp nhng
thuc tnh keo, v vy chng c dng tinh th. Protein v nh hnh quen thuc l gluten,
n l mt cht lin kt vi tinh bt ni nh la m, nhiu ht, phi nh, ni nh hoc
ngoi nh c cha protein d tr dng ht alron. Cc ht ny c th l n hoc c
cha cc th vi dng cu ( cu) v dng tinh th ca protein. Nhng dng tinh th
protein hnh khi lp phng c trong tt c t bo m mm vng ngoi vi c khoai
ty ([link]). Ngun gc ca cc th vi protein c nghin cu ch yu bng cch
theo di s pht trin cc ht alrn, protein u tin nm trong khng bo, protein c
c li chuyn thnh alron.

Git du
Cht cht du phn b rng ri trong c th cy v chng tn ti vi mt lng nh
trong t bo cy. Thut ng cht bo khng ch dng din t cc este ca axit bo
vi glyxerol m cn lin quan vi nhng cht c tp hp di tn lipit. Du c coi
l cht bo lng. Cc cht sp, suberin v cutin c bn cht l cht bo v thng xut
hin nh nhng cht bo v trong v trn vch t bo. Phophatit v sterol cng c lin
quan vi cht bo. Cht bo v du l cc th vi, thng l nguyn liu d tr trong ht,
3/5

Cc th n nhp trong t bo

bo t, phi, trong cc t bo m phn sinh v i khi nm trong m vnh vin. Chng

xut hin nh nhng th rn hoc thng thng l nhng git nh kch thc khc nhau
hoc phn tn vo t bo cht hoc c tp hp thnh khi ln. V mt ngun gc, cht
bo hoc hnh thnh trong t bo cht (khng bo du) hoc hnh thnh trong lp khng
mu (lp du).
Tinh du l mt cht d bay hi, c mi thm, thng thy ph bin trong cy nh
Tng bch, chng c trong tt c cc m ca cc loi cy khc, chng ch pht trin
cnh hoa, v qu, l hoc trong qu.

T bo d tr ca phi nh ht thu du ( Ricinus communis)

(A): Zs=khng bo du; ha = ht alron; a = c cht; b= cu ; c = tinh th

Tanin
Tanin l mt nhm cc cht phenol, thng c lin quan vi glucozit. Vi ngha hp,
tanin ch l mt loi hp cht phenol c bit, c trong lng phn t cao. Nhng cht
khan nc ca tanin nh phlobaphen l nhng cht v nh hnh c mu vng, mu
hoc mu nu. Chng xut hin nh nhng khi ht nh, th hoc mn hoc nh cc th
vi kch thc khc nhau. Tanin c bit phong ph trong nhiu l cy c phloem v
chu b ca thn, r, qu cha chn, c v ht v cc khi u bnh l nh cc mn cy.
Tuy nhin, dng nh khng c m no l khng c tanin hon ton v chng cn tm
thy m phn sinh ca cc cy mt l mm, thng rt ngho tanin. cc t bo ring
l, tanin nm trong nguyn sinh cht v cng c th xm nhp vo vch chng hn nh
m bn. Trong cht nguyn sinh, tanin l mt thnh phn thng thng ca khng bo
hoc trong t bo cht dng git nh v nhng git ny hp li vi nhau.
V chc nng, tanin c gii thch nh nhng cht bo v nguyn sinh cht chng li
s kh ho, thi ra hoc h hi do ng vt, hoc nh nhng cht d tr gn lin vi s

4/5

Cc th n nhp trong t bo

trao i cht ca tinh bt theo mt phng thc cha xc nh no , nh nhng cht

chng oxy ho v nh nhng cht keo bo v v gi vng tnh ng nht ca t bo.

Tinh th canxi oxalat v cc cht v c khc

Tinh th ny thng thy cc khng bo. Mt s tinh th canxi oxalat hnh thnh trong
t bo biu b, hay t bo m mm. Mt s tinh th khc hnh thnh trong d t bo. Cn
mt s tinh th ca chng lng ng trong vch t bo. Cc tinh th thng nh hn t
bo cha chng, hoc lp y ton b t bo, thm ch cn lm bin dng t bo. Cc
tinh th hnh kim thng nm trong cc t bo d hnh ln, khi trng thnh l nhng t
bo cht, cha y cht nhy, c phng ln, nhng vch t bo vn mng nn t bo c
th b v v cc tinh th hnh kim b tng ra ngoi. Cc tinh th canxi oxalat c th kt
tinh ng u khp m hoc b gii hn vo mt vng m. Canxi cacbonat t khi thy
tn ti nhng tinh th c hnh dng r rt. Nang thch v tinh th canxi cacbonat nm
trong m mm v biu b. m biu b, chng c th to ra lng hoc cc nang
thch t bo tng trng. Silic c lng ng hu ht trong vch t bo, nhng i
khi hnh thnh trong khoang t bo. Silic thng tn ti dng v nh hnh ([link]).

S to thnh cc tinh th
a= cc tinh th oxalat canxi vy hnh; b= s hnh thnh tinh th oxalat canxi c dng bi
xng rng vt; c= tinh th cacbonat canxi t bo h b l a

5/5