www.kpss.6te.

net

kpss bilgi ileti listesi

MAKROKTSAT 2
Ders Notlar stanbul Bilgi niversitesi
Nisan-2002
A.S.AKAT
Notlarndan derlenmitir. Grafiklerde kayma olabilir. Notlardan
istifade edecek arkadalarmz dzenlemesini kendilerince
yapabilirler.
Eksik ve hatalar iin listemizi haberdar ediniz.
kpss_iktisat@yahoogroups.com

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

Bte giderlerinin dalm

%
Toplam harcamalar
Personel
Dier cari
Yatrm
Faiz demeleri
D borc
(TL) bor
KT'lere transferler
Dier Transferler
Faiz d denge
Bte dengesi

1995
100,0
29,4
8,3
5,4
33,7
5,9
27,8
2,7
20,6
15,2
-18,5

2000
100,0
21,4
7,7
5,3
43,9
3,5
40,3
1,9
19,8
16,3
-27,6

Sept.01
100,0
19,1
4,3
3,8
53,9
3,9
50,0
1,6
17,3
20,2
-33,6

Bte giderlerinin dalm

(%)
Gelirler
Faiz d harcamalar
Faiz d denge
Personel
Dier cari
Yatrmlar
KT'lere transferler
Dier transferler
Faiz d harcamalar
Personel
Dier cari
Yatrmlar
KT'lere transferler
Dier transferler

1995
100,0
81,4
18,6
36,1
10,2
6,6
3,3
25,3
100,0
44,3
12,5
8,1
4,0
31,1

2000
100,0
77,5
22,5
29,6
10,7
7,3
2,6
27,3
100,0
38,2
13,8
9,4
3,4
35,2

Oct.01
100,0
70,6
29,4
28,9
7,2
6,2
2,2
26,1
100,0
41,0
10,2
8,7
3,2
36,9

Kamu ann hesaplanmas

TL faiz demelerini enflasyon etkisinden
arndrmak gerekir (enflasyon muhasebesi)
Nominal faiz haddine ve enflasyona bal olarak
reel faiz demeleri daha dktr
Dolays ile reel (operasyonel) bte a daha
kktr
lk tabloda sadece konsolide bteye bakyoruz
kinci tablo bte d harcamalar ele alyor
nc tablo toplam kamu kesimini gsteriyor
Drdnc tablo kamu borcunu veriyor
kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

GSMH yllk ortalama enflasyonu, bor stou ise

Aralk sonu fiyat dzeyini verdiinden kamu
borcu iin de enflasyon dzeltmesi gereklidir
Konsolide bte dengesi
ortala
GSMH'nin %'si 199 199 199 199 199 199 199 200 19994
olarak
Faiz d denge 3
-2,5 4
3,5 5
3,4 6
1,3 7
-0,2 8
4,1 9
1,5 0
4,6 -2000
2,6
Net faiz
demeleri
Bte dengesi
Enflasyon
dzeltmesi
Reel faiz
demeleri
Operasyonel
bte dengesi
Net kamu borcu
(center GNP)

4,4 7,8 7,8 11, 8,9 12,

1
6
-6,9 4,3 4,4 -9,8 9, -8,5
1
7,7

13,
1
11,

15, 11,0
8
-8,4
11,
9,2

1,6 3,3 3,9 6,1 1,2 4,2 5,5 6,6 4,4

4,1 0,2 -0,5 4,8 -1,4 -0,1 4,0 -2,0 -1,8
27, 31, 30, 34, 31, 33, 48, 50,
1
0
2
8
8
7
6
6

Bte-d denge
avera
ge for
GSMH'nin %'si 199 199 199 199 199 199 199 200 19994
olarak
3
4
5
6
7
8
9
0
-2000
Faiz
d denge -3,1
-2,5 0,4
-2,6 -1,8
-2,6 -3,5
-1,8 -2,1
"grev
zararlar"
Net faiz
demeleri
Bte-d
dengesi
Enflasyon
dzeltmesi
Reel faiz
demeleri
Operasyonel
denge
Net kamu borcu
(centerGNP

-1,4 -0,8 -1,9 -1,4 -1,2 -1,6 -1,2 -1,3

1,42,6 2,3 1,3 0,8 2,1 3,8 9,0 6,1 3,6
4,8 4,8 -0,8 -3,3 4,0 -6,3 -7,9 -5,7
12,
-0,2
1,0 1,0 2,5 3,1 2,1 3,3 1,9
2,8 2,0 0,3 6,9 4,4 0,7 6,9 2,8 1,7
2
-5,0 4,4 0,2 -2,3 -1,5 -3,2 -8,4 4,6 -3,5
27, 31, 30, 34, 31, 33, 48, 50,
1
0
2
8
8
7
6
6

Toplam kamu kesimi dengesi

GSMH'nn%'si
Faiz d denge
Konsolide bte

ortala
19 19 19 19 19 199 19 20 19994
3,5 3,4 1,3 4,1 1,5 4,6 2,6
2,5
0,2

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

Bte-d
harcamalar
Toplam kamu
Faiz demeleri
Net faiz demeleri
Enflasyon
dzeltmesi
Reel faiz demeleri
Toplam kamu
Nominal denge
Operasyonel denge
Kamu borcu
erilen reel faiz
haddi
Net
kamu borcu
(center-GNP)

0,4 -2,1
3,1
2,5
2,6
1,8
2,6
3,5
1,8
1,0 3,9 1,6 2,8 0,6
6,0 10, 9,1 11,
1 4,9 6,0
9
2,6 4,8
3,4 5,3 4,2 5,9

11,
0
10,
2
0,8

16, 22, 21, 14,6

4 9,7
1 9
11,
12, 8,5
5
4,9 12, 5
9,4 6,1

19, 2 -14,1
1 5,2
-11, 4,2
-13, -13, -14, -4,1 19,
-5,3
12, 17, 13, 17, 2,5 14, 25, 18,
5 31,
1 9
0 31, 5
5 50,
6 27,
30, 34,
33, 48,
1 0 2 8 8 7 6 6

Kamu borcu
% of GNP
Merkezi Hkmet
+ TCMB
TCMB
net
varlklarhkmet
Merkezi
D bor
bor
denmemi grev
zararlar
Nakit
bor
Nakit-d ve
TCMB'ya
TCMB
elindeki
Geri kalan kamu
sektr
D
bor
Net i bor
Brt kamu kesimi
Net kamu kesimi
borcu
Net
kamu borcu

199
30,
7
1,1
38,
8
20,
5
18,
0,7
6,9
12,
0
7,0
4,4
5,7
-1,3
41,
35,
1
27,

199
37,
8
-0,9
45,
3
22,
8
22,
1,9
8,7
11,
9
8,5
6,9
6,8
0,1
52,
44,
7
31,

199
34,
5
1,3
42,
8
23,
6
19,
2,1
9,3
8,0
7,0
6,7
6,9
,0,2
52,
41,
3
30,

199
39,
5
3,0
48,
0
23,
62
24,
4,2
12,
8,2
5,5
7,0
6,5
0,5
55,
46,
5
34,

199
37,
5
7,7
48,
4
21,
9
26,
5,2
15,
5,5
3,2
5,4
5,9
20,
53,
42,
9
31,

199
38,
9
8,0
48,
5
19,
0
29,
7,5
17,
4,0
1,6
5,5
6,0
-0,5
53,
44,
5
33,

199
52,
2
9,0
62,
4
22,
2
40,
na
na
na
1,2
8,7
6,6
2,1
70,
61,
0
48,

200
49,
8
7,8
58,
8
18,
8
40,
na
na
na
1,2
8,6
5,5
3,1
67,
58,
4
50,

200
71,
4
4,4
83,
0
22,
8
60,
na
na
na
7,1
7,1
7,0
0,1
90,
78,
5
67,

Kamu borcunun seyri

80 /0
70 60 50 40 30
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
NetDebt/GNP
Klasikler ve devlet
Klasik model borverilebilir fonlar piyasas ve faiz
haddi stne ina edilmitir
imdi tasarruf arz kamu tasarrufunu da kapsar
S = ( Y -T -C ) + ( T -G ) Tasarruf gene faiz haddinin artan fonksiyonudur Yatrm gene
faiz haddinin azalan fonksiyonudur Faiz haddi tasarruf ve yatrm miktarlar arasndaki eitlii salayarak evrisel akmn dzenli akn temin eder
rnein yatrmlarda bir art faiz haddinin ykselmesi ile sonulanr Bir yandan
kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

yksek faiz zel tasarruflar arttrr Dier yandan baz yatrmlardan vazgeilir
Bylece tasarruf ve yatrm birbirine eitlenir
Kamu a ve "crowding out"
Klasik modelin kamu dengesi ile ilgili ok nemli
bir sonucu vardr
Kamu anda ani bir art varsayalm: toplam
tasarruflar azalacaktr (tasarruf erisi sola kayar)
Bu durumda faiz ykselir
Yksek faiz yatrmlarn dmesine neden olur ve
piyasa dengeye gelir
Kamu a zel yatrmlar piyasadan kovmaktadr (crowding out)
Dikkat: yatrmlardaki d kamu andaki
arttan daha kk olacaktr
nk yksek faiz zel tasarrufu arttracaktr
Klasik yaklam , yatrmlar ve oradan bymeyi
engelledii iin kamu aklarna kardr
2. ...denge faiz haddi ykseliyor...
Faiz
S1
Hadd
1.500 TL bte
borlanabilir fon arzn azaltyor...
Kamu a ve crowding out
TL 1,200
Borverilebilir Fonlar (TL trilyon)
3. ...ve zel yatrmda kullanlabilecek kaynaklar azalyor

Keynes ve devlet
Devlet Keynesyen modele kamu
harcamalar G ve
vergiler T yolu ile girer
Kamu harcamalar milli gelir dzeyinden bamsz
kabul edilir (otonom harcama)
Bu durumda toplam harcama yledir:
H=C+I+G

Tketim fonksiyonunun deimedii kabul

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

edilince, arpan katsays ve bamsz (otonom)

harcama (oc, I, G) dengemilli gelirini belirler
Y=(a+I + G)x1/(1-P)
Modelin mant devletin eklenmesi ile
deimemektedir
Ekonomi talep kadar retim yaparak dengeye
gelmektedir
Keynes ve kamu a
Keynesyen analiz iin kamu ann etkisi
klasiklerin tam zttdr
Ekonomide tasarruf fazlas nedeni ile kaynaklar
tam kullanlmadn kabul edelim
Bu durumda kamu harcamalarndaki bir art
toplam harcamada (H) bir ykselmeye tekabl
ettiinden milli gelir (Y) artacaktr
Ek harcama arpan katsays ile ek gelir yaratmakta, yani ek harcamay finanse edecek olan ek
tasarruf bizzat ek harcama sayesinde olumaktadr
Talep yetersizlii durumlarnda Keynes'in bte
a tavsiye etmesi bu analize dayanmaktadr
Modelde "crowding out" yoktur
Harcanan gelir H
Gelir-harcama dengesi
C+I
C+I+G
o
Uretilen gelir Y

lk deerlendirme
Basit bir model aracl ile makroiktisatn baz
kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

temel kavramlarn akladk

ki farkl yaklam birbirine zt sonulara ulayor
ktisatlarn byk ounluu her ikisini de kabul
etme eilimindedir
Klasik reti uzun dnemde ve ekonominin
kapasite snrnda olduu durumlarda geerlidir
Keynesyen reti ksa dnemde ve ekonomide
kullanlmayan kapasitenin varlnda anlamldr
Dikkat: gerek ekonomiler ok daha karmaktr
Para ve enflasyon, d denge, mali piyasalarda
sorunlar, vs. daha gidilecek ok yol vardr
Artk parann analizine geebiliriz

PARA
Nereden gelir? Nereye gider? Drdnc Blm
Para nedir?
Ekonomik aktrlerin mal ve hizmet alm-satmnda
dzenli ekilde kullandklar varlklara "para" denir
Mal ve hizmet satanlarn deme arac olarak kabul
ettikleri her ey paradr
Tarih boyunca, iblm ve mbadele daima paran
kefedilmesi ile sonulanmadr
Parann ana ilevi vardr:
Mbadele aracdr
Hesap birimidir
Servet saklama aracdr

20.inci yzyl balarna kadar bu ilevleri bizzat

kendilerinin deerli olan madenler ifa etmitir (bakr,
gm, altn)
Kanuni para
Bugn para olarak kullanlan banknot ve bozukluklarn kendi deerleri yok kadar azdr
Kanuni para (fiat money) devletin kard kanunlar
sonucu mbadele arac olarak kullanlr
Btn dnya ekonomilerinin (ABD, AB, Japonya,
vs.) paralar "kanuni para" statsndedir
Bir lke iinde yaplan demelerde o lke parasn
kabul etmek hukuki bir zorunluluktur (legal tender)
Trkiye'de Merkez Bankasnn kard banknotlar tm demelerde kabul etmek zorundayz
Fiyatlar baka herhangi bir eye balayabiliriz
(dviz, altn, mal, enflasyon, vs.) ama TL dnda bir
deme arac talep edemeyiz

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

Likidite
Likidite kavram parann anlalmasn kolaylatrr
Likidite, herhangi bir varln ekonominin mbadele
aracna dnme kolayldr
Tanm icab, para en likit varlktr: cebimizdeki
banknotlar baka bir eye dntrme gerekmeden
deme aracdr
Vadesiz mevduat ve likit fonlar da likit varlklardr
Vadeli mevduat, borsada kote edilmi hisse senetleri,
yatrm fonlar daha az likit varlklardr
Gayrimenkul, borsada kote olmayan irketlerde
hisseler, hayat sigortas polieleri likit varlk
deildirler
Trkiye ekonomisinde para
Likit varlklarn somut biimi mevzuata bal olarak
lkeden lkeye deiir
Trkiye'de be farkl para tanm yapabiliriz
Dolamdaki para (banknotlar ve bozukluklar)
Vadesiz mevduat hesaplar (ticari ve tasarruf)
Vadeli mevduat hesaplar
Dviz mevduat hesaplar
REPO anlamalar (gecelik, haftalk, vs)
Yksek ve dalgal enflasyon sonucunda TL paran
ilevinden sadece ilkini ve ksmen yerine
getirebilmektedir
TL'nin "dandik para" haline dnmesi ekonomik
aktrleri dvizi para olarak kullanmaya itmitir
Para arz tanmlar
Para arz ekonomideki toplam kullanlabilir para
miktadr
Hangi kategorinin iine dahil edildiine bal olarak
farkl ller vardr
M0 = Dolamdaki para
Para taban (BM) = M0 + bankalarn MB'deki
mevduat
M1 = BM + vadesiz mevduat
M2 = M1 + vadeli mevduat
M2Y = M2 + dviz tevdiat hesaplar
M2Y+R = M2Y + Repo

En yaygn kullanlan Para Taban ve M2Y+R'dr

Trkiye'de para arz

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

2001

(yl sonu)

M = Dolamdaki para

(Katrilyon TL) (Milyar

USD)
4,9
3,4

BM = M + banka rezervleri

6,1

4,2

M1 = BM + vadesiz mevduat

11,1

7,7

M2 = M1 + vadeli mevduat

46,3

32,1

M2Y = M2 + dviz mevduat

104,7

72,6

M2+R = M2 + Repo

50,3

34,9

M2Y+R =M2Y + Repo

108,7

75,4

Merkez Bankas
Kanuni para, para basma tekelini elinde tutan kamu
kurulular olan Merkez Bankalarn dourmutur
Kamu tekeli: para basmak dnyann en karl iidir
Cumhuriyet ncesinde, zel bir banka olan Osmanl
Bankas para basma tekeline sahipti
Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB) 1930
ylnda kuruldu ve 1932'de ald
Federal Reserve Board 1913'de kurulmutur; ondan
nce paray ABD Hazinesi basyordu
Buna karlk Bank of England, Banque de France
gemileri 18'inci yzyla giden kurululardr
Merkez Bankalar para politikasn yapar, bankaclk sistemini denetler, dviz rezervini tutar
TCMB
Genel Kurul ylda bir kez toplanr (Hazine arlkl)
Banka Meclisi Genel Kurul tarafndan seilir
Guvernr yada Bakan Hkmet tarafndan be yl
iin seilen bankann tepe yneticisidir
Para Politikas Kurulu yakn gemite para politikasn belirlemek zere tesis edilmitir
TCMB hukuken para politikasn belirlemekte
hkmetten bamszdr
TCMB Bilanosu parasal gelimeleri zetler
Varlk ve ykmllkleri TL yada dviz cinsinden
olabilir
Dolamdaki para TCMB'nn ykmlldr
(borcudur)
MB bilanosu: kalemler
kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

A.VARLIKLAR
A.1-DIS VARLIKLAR
A.2-IC VARLIKLAR
A.2-a-Nakit Islemler
A.2-aa-Hazine Borclari
A.2-aa-i-Bankamiz Portfoyu
A.2-aa-i-a-5 Kasim 2001
A.2-aa-i-b-Ikincil Piyasadan
Alinan DIBS
A.2-aa-ii-Diger
A.2-ab-Bankacilik Sektorune
A.2-ac-TMSF'na
A.2-ad-Diger Kalemler A.2b-Degerleme Hesabi
A.2-c-IMF Acil Yardim Takip

kpss bilgi ileti listesi

P.YUKUMLULUKLER
P.1-TOPLAM DOVIZ
YUKUMLULUKLERI
P.1-a-Dis
Yukumlulukler P.1-bIc Yukumlulukler
P.1-ba-Doviz Olarak Takip
Olunan Mevduat Doviz
P.1-bb-Bankalarin
P.2-MERKEZ BANKASI
PARASI
P.2-A-REZERV
PARA
P.2-Aa-Emisyon P.2-AbBankalar Mevduati
P.2-Aba-Bankalar Zorunlu
Karsiliklari
P.2-Abb-Bankalar
serbest
P.2-Ac-Fon hesaplari
P.2-Ad-Banka Disi Kesimin
Mevduati P.2-B-DIGER
MERKEZ BANKASI PARASI
P.2-Bb-Kamunun TL Mevduati

TCMB: varlklar
(Katrilyon TL)
A.VARLIKLAR
A.1-DI VARLIKLAR
A.2- VARLIKLAR
A.2-a-Nakit lemler
A.2-aa-Hazine Borlar
A.2-ac-TSMF'ye Kullandrlan
A.2-aa-i-MB Portfy
A.2-aa-i-1- 5 Kasm 2001 ncesi
A.2-aa-i-2-kincil Piyasadan
alnan DBS
A.2-aa-ii-Dier
A.2-ab-Bankaclk Sekt. Alan
Nalit Krediler Kalemler
A.2-ac-Dier
A.2-b-Deerleme Hesab
A.2-c-IMF Acil Yardm Takip

Mar.
01
54,0
33,7
20,3
20,5
28,5
0,8
28,6
28,5
0,5
-0,5
0,1
-8,8
-0,4
0,2

%10
0
%62
%38
%38
%53
%1
%53
%53
%1
-%1
%0
-%16
-%1
%0

Mar.02
54,0
38,1
26,5
11,5
2,7
8,9
15,9
8,5
5,6
2,8
1,8
1,0

% 100
%71
%49
%21
%5
% 16
%29
% 16
% 10
%5
%3
%2

ub.0
1
54,6
33,7
20,9
21,1
29,4
0,8
29,5
29,4
1,0
-0,5
0,1
-9,1
-4,3
0,2

%Dei
im
-1,2
-0,2
-2,8
-3,0
-3,2
0,0
-3,2
-3,0
-52,6
10,0
-3,3
-91,5
0,0

TCMB: ykmllkler
(Katrilyon TL)
P.YKMLLKLER
P.1-TOPLAM DI
P.1-a-D Ykmllkler
P.1-b- Ykmllkler
P.1-ba-Dviz olarak Takip
P.1-bb-Bankalarn Dviz
P.2-MERKEZ BANKASI
P.2-A-REZERV PARA
P. 2-A a-Emisyon
P.2-Ab-Bankalar Mevduat
P.2-Aba-Bankalar Zorunlu
P.2-Abb-Bankalar Serbest

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

Sub.0
54,6
40,5
28,0
12,4
3,6
8,8
14,1
8,7
5,7
2,7
1,7
1,0

%
-1,2
-6,0
-5,4
-7,3
-26,0
0,3
12,6
-1,9
-3,1
0,8
3,3
-3,4

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

P.2-Ac-Fon Hesaplar
P.2-Ad-Banka D Kesimin
P.2-B-DER MERKEZ
P.2-Ba-Ak Piyasa lemleri
P.2-Bb-Kamunun TL Mevduat

1,7
0,0
7,4
6,2
1,2

%3
%0
% 14
% 11
%2

0,2
0,0
5,4
4,7
0,7

913,1
-23,1
35,6
30,9
66,2

TCM

VIE ; : uzun dnem

(MLYAR USD)
VARLIKLAR

198
9
21,
2
7,8

19
94
18
,1
9,

199
5
23,
3
15,

199
6
24,
9
19,

199
7
22,
9
21,

199
8
22,
0
22,

199
9
24,
0
26,

200
0
22,
5
24,

200
1
41,
6
23,

13,
5
13,
2
9,0

6
8,
5
13
,0
10
,2
2,
8
5,
1
46
,9

5
7,8
17,
6
12,
9
4,7
5,7
33,
3

0
6,0
18,
4
13,
1
5,3
6,6
24,
0

1
1,8
19,
7
12,
4
7,3
3,2
7,7

9
-0,9
20,
3
13,
7
6,5
1,7
4,2

8
2,8
21,
1
12,
4
8,7

2
1,7
21,
1
12,
9
8,2

8
17,
9
34,
8
25,
5
9,3

D Varlklar
Varlklar
TOPLAM DVZ
YKMLLKLER
Di Ykmllkler
Ykmllkler
MERKEZ BANKASI
PARASI

Varlklar / Toplam
Varlklar
Yabanc Varlklar /
Toplam
Varlklar/
Net Varlklar
MBP : MB
Kaynak

4,2
8,0
67,4
36,
6
16,
0

2,9
11,
6
53 66, 76, 92, 104 111
,1
,2
30 7
13, 0
4,0 3
0/ ,6
0/4
,7 4
0,3 4

1,5 6,8
42,
7,4 9
107
,4
0,5

57,
1
10,
9

Dnya: MB bilanolar
ABD
Fede
MLYAR USD
Reze
rv
Varlklar
614
Dviz Varlklar (altn dahil & 27
Varlklar
587
Ykmllkler
614
Dviz Ykmllkleri
0
Ykmllkler
614
Dolamdaki Para
563
Karlatrma
GSMH (2000 yl)
9646
Varlklar / GSMH (%)
6,4%
Dolamdaki Para / GSMH 5,8%
FX Liabilities/Ykmllkler 0,0%
Dolamdaki
91,7
2000 yl sonu itibaryla

Bank
of
Japa
n
919
30
889
919
0
919
468

Euro
area
ECB

German
yBundes TCM
Bank

835
397
438
835
13
822
371

257
94
163
257
0
257
134

42
24
18
42
35
7
3,7

4.33
21,2
10,8
0,0%
50,9

6780
12,3
5,5%
1,6%
44,4

2058
12,5%
6,5%
0,0%
52,1%

202
20,8
1,8%
83,3
8,8%

Bankalar da para yaratr

Banka sistemi de mevduat-para yaratabilir
Bankalar kredi atka para arz artar
Bu sreci anlamak iin banka bilanolarna baklr
Mevduat hem varlk hem de ykmllk oluturur
Krediler varlk oluturur
Bir bankann verdii kredi kendinde yada bir baka
kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

bankada mevduat halini alr

Baslan bir birim TL iin bankaclk sisteminde
yaratlan parann miktarn bize para arpan verir
Geri planda bankalarn mevduata % 100'n altnda
nakit karlk tutmalar yatar
Ykmllk
Mevduat
TL 90.00
Top.Ykmllk TL 90.00
ki bankann bilanolar
A Bankas B Bankas
Varlk
Rezerv
TL 9.00
Kredi
TL 81.00
Toplam Varlk TL 90.00
Varlk Ykmllk
Rezerv

Mevduat

TL 10.00
Kredi
TL 90.00

TL 100.00
_^

Toplam
Varlk
TL 100.00

Top.Ykmll
kTL 100.00

Para arpan
100 TL ek para baslan bir ekonomide sonunda
ne kadar para yaratlr?
Bankalarn rezerv tutma orannn tersi kadar
M = 1 /R

Bankalarn rezerv tutma oran M = % 10 ise,

para arpan M = 10 olacaktr
lk mevduat = TL 100.00
A Bankas kredisi = TL 90.00 [=0.9 x $100.00]
B Bankas kredisi = TL 81.00 [=0.9 x $90.00]
C Bankas kredisi = TL 72.90 [=0.9 x $81.00]
Vs.
vs.
Vs.
vs.
= TL 1,000.00
Toplam para arz

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

Para arz ve para politikas

MB'nn ekonomideki para miktarn (para arzn)
kontrol etmesine para politikas denir
MB'nin elinde drt ana ara vardr
-Ak piyasa ilemleri - AP - tahvil piyasasnda bono-tahvil alm-satm ile likiditeyi
ayarlar
- Dviz (FX) ilemleri - dviz alm satm
-Banka karlk oranlarnn deitirilmesi: para arpan byk yada klr
-skonto haddinin (fonlama faizi) deitirilmesi: Mali sistem - MB bor kararlarn
etkiler

Dikkat: para arzndaki deiim MB'nin TL

ykmllklerindeki deiimdir; ykmllk art
para arz artna eittir
Para ve mevduat
(Milyar USD)
M1
Dolamdaki Para
Vadesiz Ticari Mevduat
Toplam Vadesiz Mevduat
Vadesiz Tasarruf Mevduat
Dier Vadesiz Mevduat
MB Mevduat
D1 (M1-Dolamdaki
M2
Toplam Vadeli Mevduat
Vadeli Tasarruf Mevduat
Vadeli Dier Mevduat
Vadeli Ticari Mevduat
Mevduat Sertifikas
D2 (M2-M1)
M2Y (M2+(Dviz Mevduat
Dviz Mevduat (TL)
M2Y+Repo

1998
7,5
3,7
2,0
1,8
0,8
1,0
0,00
3,8
34,7
24,0
19,3
4,8
3,2
0,00
27,2
62,3
27,6
69,7

1999
9,1
3,7
2,6
2,9
1,2
1,7
0,00
5,4
41,9
29,0
23,6
5,4
3,8
0,00
32,7
74,4
32,5
81,9

2000
12,2
4,8
3,1
4,4
1,4
3,0
0,00
7,4
48,7
31,2
25,4
5,8
5,3
0,00
36,5
84,9
36,2
93,8

2001
7,5
3,3
1,9
2,2
1,0
1,2
0,00
4,2
31,3
21,0
17,3
3,7
2,9
0,00
23,8
70,9
39,5
73,0

1998

1999

2000

2001

Para taban

(Katrilyon TL, Milyar USD) TL $ TL $ TL $ TL $

1. PARASAL TABAN
2,1 6,7 3,9 7,2 5,8 8,6 7,8 5,4
(a+b+c)
a.Emisyon
1,3 4,2 2,4 4,4 3,8 5,6 5,3 3,7
b.Bankalar Zorunlu
0,7 2,2 1,0 1,9 1,4 2,1 1,6 1,1
Karlklar(TL)
c.Serbest Rezerv
0,1 0,3 0,5 0,9 0,6 0,9 0,9 0,6
2. REZERV PARA (1+d+e) 2,1 6,8 3,9 7,3 5,9 8,8 8,0 5,5
d.Fon Hesaplar
e.Banka D Kesimin
Mevduat
3.MERKEZ BANKASI
PARASI (2+f+g)

0,0 0,1 0,0

2
0,0 0,1 3
0,0
2
0,5 1,7 2
1,6

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

0,1 0,1 0,2 0,1 0,1

0,0 0,0 0,1 0,1 0,0
4
2,9 5
1,0 1,5 9,9 5
6,8
http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

f. Ak Piyasa lemleri
g.Kamu Mevduat

kpss bilgi ileti listesi

- 1,2 0,9
1,8
5,8
2,4
4,4
5,2
7,7
0,2 0,7 0,1 0,1 0,2 0,4 0,6 0,4

Dier parasal gstergeler

Para politikasnn baka gstergeleri vardr
Net Varlklar MB'nn likidite yaratmasnn ve
para basmasnn iyi bir gstergesidir
varlklardan baz kalemlerin kartlmas ile
bulunur
Net D Varlklar MB'nn dviz ihtiyacn gsterir
D varlklardan d dnyaya ykmllkler ve i
bankalara dviz ykmllkleri kartlarak bulunur
Net Dviz Pozisyonu MB'nn toplam dviz kuru
riskini ifade eder
Dviz varlklarndan dviz ykmllkleri
kartlarak bulunur
IMF ile yaplan programlarda bunlarn hepsi farkl
aamalarda performans kriteri olarak kullanlmtr
Parasal gstergeler
(Trilyon TL , Milyar USD)
PARASAL TABAN
+ Emisyon
+ Bankalar Zorunlu
+ Bankalar Serbest
NET VARLIKLAR
+ Varlklar
- Dviz Olarak Takip
- Fon Hesaplar
- Banka D Kesim
- Ak Piyasa lemleri
- Kamu Mevduat
NET DI VARLIKLAR
+ D Varlklar
- D Ykmllkler
- BANKALAR Dviz
NET DVZ
+ D Varlklar
- Toplam Dviz

1998
TL $
2, 6,7
1, 4,2
0, 2,2
0, 0,3
0, - 0, 2,1
0, 0,1
0, 2,5
- 0, 0,7
1, 4,7
7, 22,
4, 13,
1, 4,4
0, 2,6
7, 22,
6, 20,

1999
TL $
3,9 7,2
2,4 4,4
1,0 1,9
0,5 0,9
-0,4
-2,8
1,7 3,2
0,0 0,1
0,0 2,7
-4,4
0,1 0,1
4,8 8,9
14, 26,
6,7 12,
3,0 5,6
3,1 5,7
14, 26,
11, 21,

2000
TL $
5,8 8,6
3,8 5,6
1,4 2,1
0,6 0,9
2,5 0,8
-1,7
1,2 1,8
0,1 0,2
0,0 3,0
-7,7
0,2 0,4
3,3 4,9
16, 24,
8,7 12,
4,3 6,4
3,1 3,1
16, 24,
14, 21,

2001
TL $
7,8 5,4
5,3 3,7
1,6 1,1
0,9 0,6
20, 12,5
25, 17,9
3,1 2,2
0,1 0,1
0,1 1,7
1,2 0,9
0,6 0,4
-8,8
34, 23,8
36, 25,5
10, 7,2
34, 23,8
50, 34,8

Dolam hz ve mali derinleme

Parann dolam hz para arznn cari fiyatlarla
(nominal) GSMH'ya blnmesi ile elde edilir
Ksa dnemde oynak olabilir fakat uzun dnemde
belirli bir eilimi izler
Trkiye'de M2Y+R bl nominal GSMH yak
gemite srekli ykselmektedir
Bu olgu mali piyasalarn derinlik kazanmas
iaretidir
Para arpan da ayn olayn iyi bir lsdr
Mali sistemin bymesi, ayn miktar dolamdaki
para ile daha byk bir para arznn elde edilmesi
kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net

kpss bilgi ileti listesi

anlamna gelir
Para arpan da yakn gemite srekli artmtr
Para ikamesi
Parann deer saklama ilevi bizi Trkiye iin ok
nemli bir olaya getirir: para ikamesi (dolarizasyon)
Yksek ve dalgal enflasyon yznden TL'nin deer
saklama ilevini kalmamtr
Vatandalar nakit varlklarn beklenmeyen enflasyon ve kur deimelerine kar korumak iin dviz
halinde tutmaktadrlar
Dviz mevduat hem TL mevduatndan hem de
GSMH'dan daha hzl bymtr
Dolamdaki nakit dviz miktarn bilmiyoruz ama
15-20 milyar dolara kadar kabilir
Nakit dviz dolam ve dviz mevduatnn ykseklii para politikasn ciddi ekilde kstlamaktadr
Para ikamesi
Milyar USD
Dolamdaki Para
M2Y + Repo (1)
Dviz Mevduat (2)
MB Dviz
Rezervleri
MB
Net Dviz
Pozisyonu
GSMH
GSMH % PAY
Dolamdaki Para
M2Y + Repo
Dviz Mevduat
MB Dviz
Rezervleri
MB
Net Dviz
Pozisyonu
Para kamesi ( 2 ) /
(1)

1989
3,7
27,8
4,7
4,8
-2,0
108,4

1993
3,6
41,8
16,7
6,3
-5,4
181,4

1998
3,7
69,7
27,6
19,7
2,6
204,6

1999
3,7
81,9
32,5
23,2
5,7
185,9

2000
4,8
93,8
36,2
25,1
3,1
201,5

2001
3,2
73,7
39,8
18,9
-10,7
153,0

3,4
25,6
4,3
4,5
-1,9
16,8

2,0
23,0
9,2
3,5
-3,0
39,9

1,8
34,1
13,5
9,6
1,3
39,7

2,0
44,1
17,5
12,5
3,1
39,6

2,4
46,5
18,0
12,5
1,5
38,6

2,1
48,2
26,0
12,4
-7,0
54,0

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join