Makro - Ýkt - Ýsat 3

www.kpss.6te.
net
kpss bilgi ileti listesi
MAKROKTSAT 3
Ders Notlar stanbul Bilgi niversitesi
Nisan-2002
A.S.AKAT
Notlarndan derlenmitir. Grafiklerde kayma olabilir. Notlardan istifade
edecek arkadalarmz dzenlemesini kendilerince yapabilirler.
Eksik ve hatalar iin listemizi haberdar ediniz.
kpss_iktisat@yahoogroups.com
kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm
http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join
www.kpss.6te.net
Parann deeri ve para talebi

Parann deerini nasl leriz?
Bir birim parann farkl dnemlerde satn ald mal
ve hizmet sepetini karlatrarak
Baka trl sylersek, parann deeri Vm fiyatlar
genel seviyesi P'nin tersidir
V =1/P
Vm
= 1
Dikkat: bu hali ile parann deeri sadece ayn lke
parasnn iki ayr dnemdeki satn alma gcn
karlatrmak iin kullanlabilir
Para talebi parann deerinin azalan bir fonksiyonudur: parann deeri arttka daha az para talep edilir.
Yani para talebi erisi azalan eimlidir
Para talebi
Parann Deeri
(Yksek)
Fiyat Dzeyi
(Yksek)
Para miktar
Para arz ve talebi dengesi

www.kpss.6te.net
Parann Deeri (yksek) 1 (dk) 0

A A Para arz Parann Denge deeri MB'nn saptad Para miktar
Denge fiyat " dzeyi Para talebi Para miktar
Fiyat Dzeyi 1 (dk) 2 2 4 4 1.33 (yksek)
Paray ne deerli klar?
Bir para ne zaman "salam olur?
Bu konuda ok illzyon mevcuttur
-Nfus, byklk, askeri g nemsizdir: svire, Danimarka, Singapur
Kii bana gelirle bir ilikisi yoktur: Msr,
Hindistan, in
D akla balantl deildir: ABD
Kanuni (fiat) parann deeri insanlarn ve piyasalarn o paraya ne kadar gvendiklerine baldr
Gveni ekonomik politikalarn ciddiyeti ve
ynetimlerin sorumluluk duygusu tesis eder
Gemiinde enflasyon ve kriz olmayan lkenin
paras salam olur nk gvenilir (svire)
Enflasyonun tarihi
Dnya ekonomik tarihinin bize gsterdii, uzun
dnemde enflasyonun kural deil istisna olduudur
Baz lkeler bazen enflasyon yaar; piyasa ekonomilerinde bar dneminde enflasyon olmaz
1970'ler ve 1980'ler dnya enflasyonunun iki-haneli
saylara ykseldii tek dnemdir
Bunda petrol fiyatlarndaki byk artn nemli
pay vardr
Trkiye gibi baz lkeler ise -haneli ve yaknndaki enflasyonla onyllar yaamtr
Yksek enflasyon lkeleri genellikle hiperenflasyona derler: Trkiye bir istisnadr
Dnyada enflasyon: uzun dnem
(%)
Almanya
svire
Hollanda
Belika
ABD
Japonya
Kanada
Tayland
Fransa
ngiltere
Hindistan
Msr
Kuzey Kore (*)
Yunanistan
Meksika
Trkiye
Arjantin
TFE
1960
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
TFE
1998
327
370
469
495
545
563
604
739
797
1,277
1,960
3,594
2,057
6,006
386,831
10,671,487
147,354,786,4
Ortalam
Enflasy
3.2
3.5
4.1
4.3
4.6
4.7
4.8
5.4
5.6
6.9
8.1
9.9
9.9
11.4
24.3
35.6
109.0
TFE
2001
1.7
0.7
3.8
2.6
1.1
-1.4
1.3
0.3
2.0
1.3
4.9
2.5
-1.1
3.4
4.8
68.5
4.0
www.kpss.6te.net
(*) Seri 1966 ylndan balamaktadr

Dnyada enflasyon: onyllar
Ortalam Enflasyon
1960- 1960s 1970s
Almanya
3.2
2.6
5.0
svire
3.5
3.3
5.1
Hollanda
4.1
4.5
7.5
Belika
4.3
3.2
7.9
ABD
4.6
2.5
7.7
Japonya
4.7
5.6
9.8
Kanada
4.8
2.9
8.6
Tayland
5.4
1.9
9.8
Fransa
5.6
3.9
9.9
ngiltere
6.9
3.8
14.3
Hindistan
8.1
7.3
7.8
Msr
9.9
3.9
9.4
Kuzey Kore 9.9
4.2
15.8
Yunanistan 11.4
2.2
14.6
Meksika
24.3
2.7
17.2
Trkiye
35.6
4.1
26.9
Arjantin
109.0 23.1
134.4
(*) Seri 1966 ylndan balamaktadr
1980s
2.0
2.8
1.9
4.3
4.2
1.8
5.3
3.5
5.8
5.8
8.6
17.4
4.8
18.6
73.9
44.9
390.5
1990s
2.8
2.3
2.6
2.1
3.0
1.1
1.9
5.0
2.0
2.9
9.5
11.5
5.6
11.7
19.7
81.2
15.9
Enflasyon parasal bir olaydr

Enflasyon dnyann her yerinde ve her zaman esas
itibariyle parasal bir olaydr
Baka deyile, ncelikle ekonominin mbadele
aracnn (para) deeri ile ilgilidir
Enflasyon Merkez Bankasnn para talebinin
zerinde para basmas sonucu oluur
Baslan para mal ve hizmet piyasalarnda talep
fazlas yaratarak fiyatlar ykseltir
Fiyatlardaki art para talebini arttrdndan baslan
paraya tekrar talep oluturur
Para miktarndaki deimenin fiyatlar hangi
mekanizmalarla ve nasl bir zaman profili iinde
deitirdii makroiktisadn nemli bir konusudur
Miktar Teorisi
Para miktar ile fiyat dzeyi arasndaki birebir iliki
iktisadn en eski teorilerinden birini oluturur
Parann miktar teorisi (Quantity Theory of Money)
ekonomide para miktarnn parann deerini
belirlediini ifade eder
Para arz ile parann dolam hznn arpm bize
fiyat dzeyi arp reel geliri verir
MxV=PxY
Denklemin sa taraf nominal GSMH'dr
Eer V ve Y'nin sabit olduunu dnrsek, fiyat
dzeyi P'deki deime para arz M'deki deimeye
eit olacaktr
rnein M iki katna karsa, P de iki kat olur
www.kpss.6te.net
Miktar teorisi: deerlendirme
Miktar teorisinin iki hayati varsaym vardr

Dolam hz istikrarl olmaldr
Gelir esas itibariyle retim fonksiyonu tarafndan
belirlenmelidir
kisi de uzun dnem iin makul kabul edilebilir
Ksa dnemde ise ikisi de deiebilir
En az birka yl kapsayan uzun dnemde miktar
teorisinin geerli olduu genellikle iktisatlar
arasnda kabul grr
Daha ksa srelerde ise para politikas (para miktar)
ile gelir dzeyi arasnda bir iliki mevcuttur
Trkiye'de TFE ile M2Y+R arasndaki yakn iliki
miktar teorisini doruluyor (1985-2001)
10000
Trkiye'de para ve enflasyon
1985
1987
1989
1991
1993
1995
M2Y+R Index (GNP growth adjusted) CPIINDEX
1997
1999
2001
www.kpss.6te.net
Parann tarafszl
Klasik iktisatlar reel byklklerin para arzndan
etkilenmediini nermilerdir
Klasik "dichotomy" ekonomide reel ve nominal
deikenlerin ayrmasna denir
Byme, istiham, yatrm, reel cret, nisbi fiyatlar,
vs. gibi reel deikenler fiziki yada sabit llerle
hesaplanr
Nominal deikenler ise nominal cret, nominal
GSMH gibi parasal byklklerdir
Parann tarafszl para miktarndaki deimenin
reel deikenleri etkilememesidir
Klasik "dichotomy" ve parann tarafszl miktar
teorisinin mantiki sonulardr
Hiperenflasyon ve "seignorage"
Hiperenflasyon aylk % 10 ve st fiyat artlardr
Nedeni tekdir: kamu harcamalarn vergilerle
karlayamayan hkmet giderek artan oranda para
basma yoluna gider
Yani hkmet harcamalarn "enflasyon vergisi" ile
karlar
Enflasyon vergisini para tutan herkes der
MB'nn para basmas karlnda elde edilen gelire
"seignorage" (beylik hakk) denir
Enflasyon ykseldike toplum paradan kaar ve ayn
beylik hakkn toplamak iin baslmas gereken para
miktar artar
Enflasyonun maliyeti
Enflasyon kaynak israfna ve bylece ortalama
byme hznn dmesine neden olur
Enflasyon ekonomik aktrlerin gelirlerini azaltmaz:
bir maln fiyat ayn zamanda onu retenin geliridir
ktisatlar % 2-3'n stnde enflasyonun ekonomi
iin kt olduu kansndadr
Enflasyonun maliyetleri
Ksele maliyeti
Men maliyeti
Nisbi fiyat sorunlar
Vergi arpklklar
Para ikamesi ve dolarizasyon
Servet dalmda keyfi bozulmalar
MLL GELR, FAZ VE FYATLAR LM-IS ve AD-AS Modelleri
Beinci Blm
www.kpss.6te.net
Varsaymlar
nc Blmdeki modelimizi paray da dahil
ederek yeniden ele alacaz
Kapal ekonomi varsaymn srdryoruz: ekonomi
d dnyaya bir sonraki blmde alacak
Amacmz, enflasyonun da olabildii bir kapal
ekonomide evrisel akmn ksa ve uzun dnemde
dzgn ileyiini anlamaktr
Neleri aryoruz?
Reel deiken: milli gelir dzeyi Y , faiz haddi r,
tasarruf S, yatrm I, reel para talebi M/P
Nominal deiken: fiyatlar genel dzeyi P, nominal
gelir P x Y, nominal faiz haddi i, vs.
Politika deikeni: para arz Ms, kamu dengesi (T-G)
ki model
Btn deikenleri ayn modelde grmek ileri
kartrcaktr
ki ayr model kuracaz
LM-IS (Liquidity Money - Investment Saving)
modelinde fiyat dzeyi P model dndan veriler
Reel gelir Y ve reel faiz r model iinde belirlenir
Toplam talep - toplam arz (AD-AS: Aggregate
Demand - Aggregate Supply) modelinde reel faiz
haddi r dardan verilir
Reel gelir Y ve fiyat dzeyi P model iinde
belirlenir
nce LM-IS modelini, sonra AD-AS modelini
inceleyeceiz
LM-IS: piyasalar
Model piyasann karlkl ilikilerini zetler ve
nasl ayn anda dengeye geldiklerini aratrr
Mal ve hizmet piyasas: toplam harcama ve gelir
denklemi ifade eder
Y=C+I+G=H
Reel milli gelirin bykl bu piyasada belirlenir
Borverilebilir fonlar piyasas: tasarruf-yatrm
eitlii zetler
S = I + ( G -T )
Reel faiz haddi bu piyasada belirlenir
Para piyasas: para arz ve talebinin eitlenmesidir
Ms = Md
Reel faiz haddi bu piyasada da belirlenir

Yatrm ve tasarruf
Klasikler iin yatrm ve tasarruf reel faiz haddinin
fonksiyonu idi
Keynes tasarrufu milli gelirin fonksiyonu yaparken
yatrm dardan belirliyordu
Her iki modeli birletirebiliriz
www.kpss.6te.net
Tasarruf: reel faiz ve gelirin fonksiyonudur

S = S( r, Y )
Yatrm: reel faizin fonksiyonudur
Borverilebilir fonlar piyasas denge koulu ayndr:

S=I
Dikkat: her gelir Y dzeyine farkl bir tasarruf arz

erisi tekabl edecektir
Faiz haddi
0
0
Tasarruf-yatrm dengesi
S=I
S2=I2
0=I0
S1=I 1 Borverilebilir Fonlar (trilyon TL)
IS erisi
farkl gelir dzeyi ald
Y2
Daha yksek gelir daha fazla tasarruf anlamna
geldiinden tasarruf erisini yukar kaydrd
Bylece her gelir dzeyinde borlanabilir fonlar
piyasasnda farkl bir denge olutu
Buna gre artk Y ile r arasnda bir iliki kurabiliriz
Ceteris paribus, Y arttka r dmektedir
IS erisi farkl gelir dzeylerinde borlanabilir
fonlar piyasasn dengeye getiren reel faiz haddi r'yi
gstermektedir
Bte dengesi (T - G) ve tketim ve yatrm
fonksiyonlar veridir
Faiz haddi
IS erisi
www.kpss.6te.net
Y1
Milli gelir Y
IS erisinde kayma
Tasarruf-yatrm denkliine geri dnelim

S = ( Y -C -T ) + ( T -G )
Tketim fonksiyonunda, vergilerde yada kamu harcamalarnda bir deiiklik IS erisini kaydracaktr
Ayn ekilde, yatrm fonksiyonunda bir deime de
IS erisini kaydracaktr
IS erisi, tketim ve yatrm fonksiyonlar ve kamu
dengesi sabit iken faiz haddi ile gelir arasndaki
ilikiyi vermektedir
r=/S(Y|C,/,T,G)
rnein kamu ann bymesi halinde IS yukar

(IS1), tketim eiliminin dmesi halinde aa (IS2)
kayacaktr
r
IS erisinde kayma
Faiz
haddi
r
r0
Y1
\
\ IS2
Milli gelir Y
Likidite talebi
Bir nceki blmde para talebi Md ile fiyatlar genel
seviyesi P arasnda iliki kurduk
"lem saiki ile para talebi" reel gelirin ve fiyat
dzeyinin artan fonksiyonudur (miktar teorisi)
Mdt = (1 /V) x (P x Y) = Md( Y , P )
Ancak, parann frsat maliyeti kaybedilen faizdir
"Likidite talebi nominal faiz haddinin azalan bir
fonksiyonudur
Mdl = Md ( i)
www.kpss.6te.net
Nominal faiz haddi = reel faiz haddi + enflasyon

Bu durumda toplam reel para talebini gelirin ve reel
faizin fonksiyonu olarak yazabiliriz
(M / P)d = Md ( r , Y )
Para piyasasnda denge
Faiz haddi
Para piyasasnda denge
Reel para talebi, reel faiz haddi, reel gelir ve fiyatlar

arasndaki ilikiyi aalm
P ve r sabit iken, gelirdeki art reel ve nominal
para talebinin arttrr
Y ve r sabit iken fiyatlardaki art nominal para
talebini arttrr
Y ve P sabit iken faizlerdeki bir art nominal ve
reel para talebini drr
Para piyasas MB'nn kontrolndeki para arz ile

para talebi eitlenince dengededir
Md = Ms
Farkl gelir dzeylerine (Y2> Y0 > Y1) tekabl eden

para piyasas dengelerini saptayarak LM erisine
ularz
Y2
Faiz haddi
LM erisiL=M
Y1
Milli gelir Y
10
www.kpss.6te.net
LM erisinde kayma
Para piyasasnda iki faktr ok nemlidir
Para arzndaki her deime LM erisini kaydrr
Likidite talebi ok sayda deikenden etkilenir
rnein enflasyon beklentilerine, siyasi
istikrarszla, sava haline, vs. gre likit olma
arzusu deiecektir
LM erisi para piyasasnda faiz haddi ile gelir
arasndaki ilikiyi vermektedir (p = beklentiler)
r = /_M(Y|v, Ms,(3 )
rnein para arz artnca LM aa (LM2),

beklentilerin ktlemesi halinde ise yukar (LM1)
kayacaktr
Faiz haddi
LM0
LM2
v
Milli gelir
LM erisinde kayma
LM-IS dengesi
ki eri ayn eksenlere sahiptir: ayn ekil stnde
bir araya getirebiliriz
ki erinin kesitii noktadaki reel gelir Y ve reel
faiz haddi r hem borverilebilir fonlar hem de para
piyasasnda ayn anda dengeyi salamaktadr
Denge gelir ve faiz dzeylerinde (Y0, r0)
Mal-hizmet piyasasnda harcama ve gelir eittir
Borlanabilir fonlar piyasasnda tasarruf ve
yatrm+kamu a eittir
Para piyasasnda para arz ve likidite talebi eittir
Tm dier gelir ve faiz dzeylerinde bir yada birka
piyasa denge dnda olacaktr
Model faizi ve gelir dzeyini eanl belirlemektedir
11
www.kpss.6te.net
LM-IS dengesi
Milli gelir
Para ve maliye politikas

Maliye polikasnn gevediini kabul edelim: kamu
a byyecektir
IS erisi yukar doru kayar
MB para arzn sabit tutarsa, faizler ykselirken gelir
artar
Eer ayn anda MB para politikasn gevetirse LM
erisi de aa kayacandan gelir art daha da
yksek olur ama faiz deimez
MB para politikasn skarsa gelir sabit kalr ama
faizler daha da ykselir
Siyasi istikrarszlk sonucu beklentilerde bir
ktleme ve tketim eiliminin dmesi ayn anda
olursa IS aa LM yukar kayacandan gelir
mutlaka der
Gevek maliye ve para politikas

Y1
Milli gelir Y
12
www.kpss.6te.net
LM-IS: deerlendirme
Model Klasikler-Keynes ztln bir arayol bularak
zmeye alyor
Klasik ekoln bir yandan ksa dnemde geliri sabit
tutmaktan vazgemesi dier yandan Keynes'in
likidite talebini kavramn kabul etmesi demektir
Ksa dnemde gelir dalgalanmalar ve faiz haddinin
para piyasalarndan etkilenmesi gerek yaamla
uyumludur
O nedenle makroiktisadn temel ilikilerini
aklamakta yararldr
Byk zafiyeti fiyat dzeyini dardan almasdr
Keynesyen iktisatlar IS-LM yerine fiyat dzeyini
kullanan toplam talep-toplam arz analizini
gelitirmilerdir
Toplam talep - toplam arz
Model, gelir dzeyi-enflasyon ilikisini arz-talep
dengesi aracl ile aklamaktadr
ekil stnde dnelim: y eksenine fiyatlar genel
seviyesi P, x eksenine ise milli gelir Y konur
Toplam talep erisi P'nin azalan bir fonksiyonudur
Toplam arz erisi P'nin artan bir fonksiyonudur
Toplam arz ve toplam talep erilerinin kesitii
noktada hem milli gelir dzeyi hem de fiyatlar genel
seviyesi belirlenmektedir
Toplam arz erisinde uzun ve ksa dnemi
ayrdederek uzun dnemde hem retim fonksiyonu
tahdidini hem de ksa dnemdeki dalgalanmalar bir
arada aklamak mmkn olabilecektir
Toplam talep - AD
Toplam talep erisi hanelerin, firmalar ve devletin
her fiyatta mal ve hizmet talebini gstermektedir
Kapal ekonomide toplam talep tketim, yatrm
ve devlet harcamalar toplamdr (ak ekonomide
net ihracat NX eklenir)
Y=C+I+G
Tketim ve yatrm fonksiyonlar ve maliye

politikas sabit iken, toplam talep, fiyat dzeyinin
fonksiyonudur
Y = F ( P |C, I, G , T )
P'nin gerilemesi, serveti arttrarak ve faizi
13
www.kpss.6te.net
drerek reel talebi arttrr (negatif eimli eri)

Sabitler deiince AD erisi kayar
Fiyat Dzeyi
Gevek iktisat politikas
Toplam talepte kayma
Tketim fonksiyonun deimesi: tketim
eilimindeki art eriyi saa, d sola kaydrr
Yatrm eiliminin deimesi: yatrm arzusunda
art eriyi saa, azal ise sola kaydrr
Maliye politikas: gevemesi halinde (daha byk
G yada daha kk T) eri saa, sklmas halinde
sola kayar
Her nde arpan katsays iler; saa kayta reel
faiz ykselir sola kayta der
Para politikas: gevemesi halinde eri saa,
sklmas halinde sola kayar
Para politikas geveyince reel faiz der, sklnca
ykselir
AD
Toplam talep erisi
v
Y
Milli gelir Y
14
www.kpss.6te.net
P
Fiyat Dzeyi
Toplam arz - AS
Toplam arz erisi firmalarn her fiyatta mal ve
hizmet retim ve arzn gstermektedir
Uzun dnemde retim fonksiyonu tarafndan
belirlenir: LRAS dikeydir (klasikler)
Ksa dnemde toplam arz fiyat dzeyindeki
deimeden etkilenir: SRAS pozitif eimlidir
Yatay SRAS erisi basit Keynesyen modeli verir
SRAS ekonominin maliyet yapsn yanstr: daha
fazla retim maliyeti ykselterek mmkndr
Maliyet yapsn deitiren faktrler ksa dnem arz
erisinde kaymaya neden olur
cretlerde, vergilerde, kamu ve doal kaynak fiyatlarnda deiim, verimlilik art ve fiyat beklentilerindeki deime halinde toplam arz erisi kayar
Ksa dnem toplam arz - SRAS
Maliyet artyor
SRAS1
Maliyet dyor
Milli gelir
SRAS2
SRAS3
LRAS2 Ekonomik byme

Fiyat Dzeyi
Milli gelir
Uzun dnem toplam arz - LRAS
p
15
www.kpss.6te.net
Uzun dnem dengesi

Toplam talep erisinin ksa ve uzun dnem toplam
arz ile ayn noktada kesimesi ekonominin uzun
dnem dengesidir
Milli gelir tam istihdam dzeyindedir
Fiyatlar stnde art yada azal basks yoktur
Uzun dnem denge makroekonomik istikrar
anlamna gelmektedir
Eer her eri (AD, SRAS, LRAS) ayn noktada
kesimiyorsa evrisel akmn dzgn ileyii
bozulmutur
Eer milli gelir tam istihdam dengesinin altnda
ise ekonomi resesyona girmitir
Eer milli gelir tam istihdam dengesinin stnde
ise enflasyon gndeme gelmitir
Uzun dnem dengesi

sras
AD Milli gelir
P Fiyat Dzeyi
Resesyonun iki nedeni
Uzun dnem dengeden sapma ya toplam talebin
(talep oku) yada ksa dnem toplam arzn (arz
oku) doru yerde olmamasndan kaynaklanacaktr
Her iki durumda iktisat politikasnn tepkisi byk
nem tar
Hkmet, bir resesyonun ortaya kmas halinde
para ve maliye politikalarn kullanarak mdahale
edebilir
Yada hi bir ey yapmadan piyasalarn ekonomiyi
tekrar dengeye getirmesini bekleyebilir
okun talepten yada arzdan gelmesine gre farkl
16
www.kpss.6te.net
sonular ortaya kacaktr

rneklere bakalm
Toplam talepte d
Toplam talep erisinin sola kaymas ile balayalm
Siyasi istikrarszlk, tketici-yatrmcn
karamsarl, vs. neden olabilir
Hem milli gelir Y hem de fiyat dzeyi P der
Hkmetin resesyona para ve maliye politikas ile
mdahale etmediini kabul edelim
sizlik cretleri drecek ve zaman iinde ksa
dnem toplam arz erisi de sola kayacaktr
Bu ekilde ekonomi yeni uzun dnem dengesine
ayn milli gelir fakat daha dk fiyat dzeyi ile
ulaacaktr
AD'de sola kayma ile oluan resesyon SRAS'
sola kaymasna yol aarak dengeyi salamaktadr
LRAS
SRAS0
SRAS1
Talep kkenli resesyon
v
Milli gelir
Olumsuz toplam arz oku

Toplam arzda olumsuz ok maliyet yapsnda art
yani SRAS erisinin sola kaymasdr
Ak ekonomide devalasyon, doal kaynak
fiyatlarnda ani bir art, enflasyon beklentilerinde
ktmserlik neden olabilir
Yeni dengede milli gelir derken fiyatlar
17
www.kpss.6te.net
ykselecektir: stagflasyon
Resesyona kar iin devletin iktisat politikasnn
gevettiini varsayalm (accomodating policy)
Toplam talep saa kayar: yeni uzun dnem
dengesinde milli gelir ayn ama fiyatlar daha
yksektir
Resesyonu engellemenin bedeli enflasyondur
p
Fiyat
Dzeyi
N,
Olumsuz arz
oku
LR
P2
SRAS1
/ SRAS0
t
P0
/z
<
\
\ AD^
N AD0
Milli gelir
Resesyon ve iktisat politikas
Ekonomiden kaynaklanan iki resesyon durumunda
iktisat politikasnn farkl iki eklini grdk
Birey yapmadan beklemek: resesyon SRAS
erisine sola kaydrarak kendi kendini tedavi
etmektedir
Maliye ve para politikasn kullanmak: toplam
talepteki artla resesyondan klr ama fiyatlar
ykselir
lki daha iyi bir yol gibi duruyor ama bir sorun var
Ksa dnem toplam arz erisinde aa (saa)
kay uzun zaman ister, hzl olmaz
Talebin canlandrlmas ise abuk sonu verir
Resesyon-enflasyon amaz ok nemlidir
AD-AS: deerlendirme
Keynesyenler tarafndan en yaygn kullanlan
modeldir
Ekonomide esas sorun enflasyon yada enflasyon
tehdidi ise, LM-IS'e kyasla daha anlamldr
LM-IS modeli ile elimez, tam tersine onu
tamamlar
Toplam talep erisinin negatif, ksa dnem toplam
arz erisinin pozitif eilimi teoride baz sorunlar
kartmaktadr ama saduyu ile tutarldr
nemli bir sorun, fiyatlarn art hz (enflasyon)
18
www.kpss.6te.net
yerine mutlak dzeyi ile almasdr

Resesyonla mcadele ile enflasyon arasndaki
elikiyi net gstermektedir
AIK EKONOM
Kavramlar ve modeller
Altnc Blm
Ak ekonomi
Artk kapal ekonomi varsaymn terkederek ak
ekonominin ileyiine bakabiliriz
Bir ekonominin ak yada kapal olmas iki ayr
srece tekabl eder
D ticaret akmlar: lke dna mal ve hizmet
satlmas ve lke dndan mal ve hizmet sat
alnmasdr
Sermaye akmlar: lke dnda varlk sat
alnmas ve lke dna varlk satlmasdr
Ak ekonomiler dnya mal-hizmet piyasalarnda
ve dnya sermaye piyasalarnda yer alrlar
Bu husus ok nemlidir: ak ekonomi, hem mal
ve hizmet hem de sermaye akmlarn kapsar
Ak ekonomi olarak Trkiye
Dnyada mutlak olarak kapal ekonomi yoktur
Her ekonomide ihracat ve ithalat vardr
Mal ve hizmet ihracatnn GSMH'daki pay bir
ekonominde aklk derecesini ler
Sermaye hareketlerinin serbest olmas (konvertibilite) bir baka makul ak ekonomi lsdr
Trkiye ekonomisi 1980'e kadar nisbeten kapal
bir ekonomi idi
1980'lerde mal-hizmet ithalatn serbest brakt
1989'da TL'ye konvertibilite saland
1996'da AB ile Gmrk Birlii Anlamas ile
ak ekonomiye gei tamamland
Trkiye da alyor: 1979-99
( MLYON USD)
GSYH
hracat
Dviz Geliri
thalat
Dviz Gideri
1979
1989
1999
92.774
2.261
4.798
5.069
6.271
107.012
11.780
22.472
40.692
21.511
183.755
29.326
53.249
40.692
54.613
19
www.kpss.6te.net
Endstriyel
hracat/Toplam hrac
34,7
78,9
90,0
i Gelirleri / Dviz
Gelirleri
Dviz Geliri / GSYH
Dviz Gideri / GSYH
13,5
5,2
6,8
8,5
29,0
29,7
8,5
29,0
29,7
GSMH'da d dnyann pay 1975-2001

1975 1980 1985 1990 1995 2000
Dviz geliri/GSMH Dviz gideri/GSMH
demeler Dengesi (Bilanosu)
Ekonominin d dnya ile tm ilemleri demeler
Dengesinde (yada bilanosunda) yeralr
TCMB aylk olarak D'ni hesaplar ve yaynlar
demeler Dengesi drt ana kalemden oluur
Cari ilemler hesab
Sermaye hesab
Net hata ve noksan
Rezerv deiiklikleri
D daima dengededir: tanm icab ak yada fazla
veremez
Ana kalemlerin her birinde ak yada fazla olabilir
ama hepsinin toplam daima sfrdr
hracat, ithalat, net ihracat
hracat (X) ieride retilip dar satlan mal ve
hizmetlerdir
Ithalat (M) darda retilip ieride satlan mal ve
hizmetlerdir
Net hracat (NX) = D Ticaret A ihracatla
ithalat arasndaki farkdr
Dikkat: iktisatlar iin ihracat ve ithalat
hizmetleri ve faktr gelirlerini de kapsar
DE tarafndan her ay mal ihracat (Free On
20
www.kpss.6te.net
Board- FOB), mal ithalat (Cost Insurance

Freight - CIF) ve d ticaret dengesi aklanr
Bunlar iktisatlarn kulland anlamda ihracat,
ithalat ve net ihracat deildir
Cari ilemler hesab
D'nin Cari lemler Hesab ekonominin her tr
dviz gelir ve giderini kapsar
D ticaret andan daha kapsaml bir ldr
Cari ilemler dengesi Net hracat (NX) anlamna
gelir
Cari ilemler hesabnn alt kalemleri:
-Mal ticareti: ihracat, bavul ticareti, ithalat, altn, transit, vs.
Grnmeyenler: turizm, faiz, navlun, kar
transferi, dier grnmeyenler
Transferler: ii dvizleri, resmi transferler
D ticaret a (fazlas) ve cari ilemler a

(fazlas) ok farkl eylerdir
D ticaret a ve d denge
(Milyar
USD)
ABD
Ticaret
Dengesi
454
Grnmeyenl Cari lemler

er
Dengesi
20
434
EU - 11
-10
-15
-25
Almanya
52
-76
-24
Brezilya
-1
-25
-26
Rusya
61
-15
46
Trkiye
-27
17
-10
spnya
40
22
-18
2000 yl verileri
Sermaye hesab
D'de, dviz geliri yada gideri olmayan dviz giri
ve klar Sermaye Hesabna kaydedilir
Sermaye hesab mali ilemleri kapsar:
Yabanc dorudan sermaye yatrmlar (FDI)
Portfy yatrmlar
Uzun dnemli borlanmalar (1 yldan uzun)
Ksa dnemli borlanmalar (1 yldan ksa)
Net sermaye hareketi NFI (Net Foreign Investment)
ekonominin d dnya ile varlk al veriini zetler
ve sermaye hesab dengesi ile zdetir
21
www.kpss.6te.net
Net hata ve noksan kalemi kayna bilinmeyen

dviz hareketlerini yakalar
TCMB dviz rezerv deimeleri D'de yer alr
demeler dengesi: zet sunum
A. CAR LEMLER DENGES
HRACAT FOB HRACAT BAVUL

TCARET TRANSIT TICARET
THALAT FOB THALAT CIF ALTIN
THALATI TRANST TCARET
NAVLUN VE SGORTA DI
TCARET DENGES DER MAL
VE HZMET GELRLER TURZM
FAZ DER DER MAL VE
HZMET GDERLER TURZM FAZ
DER TOPLAM MAL VE HZMET
DENGES
B. SERMAYE HAREKETLER
(REZERV HAR)
dorudan yatrmlar (net) portfy
yatrmlar (net) uzun vadeli
sermaye hareketleri kullanmlar
demeler mevduat (kmdth-net)
ksa vadeli sermaye hareketleri
varlklar (net) verilen krediler
bankalar dviz mevcutlar dier
varlklar ykmllkler (net)
salanan krediler mevduatlar
C. NET HATA VE NOKSAN
KARILIKSIZ TRANSFERLER
(ZEL) : NET
GENEL DENGE
GELRLER DER
D. REZERV HAREKETLER
ULUS. PARA FONU NEZD.
VARLIKLAR ULUSLARARASI
PARA FONU KREDLER RESM
REZERVLER
demeler dengesi zeti: 1994-2001)

(MLYARUSD)
TOPLAM
1994HRACAT THALAT
232,8
-328,0
TCARET DENGES
-95,2
GRNMEYENLER ve TRANSFER
185,5
GELRLER GRNMEYENLER ve
-101,0
GRNMEYENLER VE TRANFER
84,5
A. CAR LEMLER DENGES
-10,7
TOPLAM DVZ GELRLER TOPLAM 418,3
DVZ GDERLER
-428,9
B. SERMAYE HAREKETLER
12,6
DORUDAN YATIRIMLAR (NET)
6,1 -3,2
PORTFY YATIRIMLARI (NET)
9,7
TOPLAM BORLANMA (NET)
C. NET HATA VE NOKSAN
0,6
TOPLAM DVZ ARZI (NET) (A+B+C) 2,5
F. TOPLAM REZERV DEM (+
-2,5
GSMH %
Pay
16,5
-23,2
-6,7
13,1 -7,1
6,0
-0,8
29,6
-30,3
0,9
0,4 -0,2
0,7
0,0
0,2
-0,2
22
www.kpss.6te.net
Ak ekonomide tasarruf-yatrm
Milli gelir denklemini hatrlayalm

Y
= C + I + G + NX
D'den NX = NFI
Buna gre ak ekonomide tasarruf
Y
-C -G = I + NX
_ S = I + NX = I + NFI
Tasarruf = yatrm + Net sermaye hareketi
Art NFI (cari denge fazlas) yurt dna net sermaye
kdr ve tasarrufun i yatrmdan daha yksek
olmasdr
Eksi NFI (cari denge a) yurt dndan sermaye
giriidir tasarrufun i yatrmdan daha kk
olmasdr
ve d tasarruf
Yukardaki sonu ok nemlidir
Ak ekonomide tasarruf-yatrm ilikisini yeniden
ifade edebiliriz
Ak ekonomi, i tasarrufun i yatrmdan farkl
olabilmesine olanak tanr
Ak ekonomide toplam tasarruf i ve d tasarruf
toplamdr
St = SD + SF Toplam Tasarruf = Tasarruf + D Tasarruf
Dolays ile yatrm toplam tasarrufa eitlenir

ST = SD + SF = I
+ SF = - NFI = - NX (yani cari denge a)
D tasarruf yksek yatrm finanse eder
Dviz kurlar
Dviz kurlar ak ekonominin en nemli
fiyatlar arasnda yer alr
Biri gzlenen dieri hesaplanan farkl kur
Nominal dviz kuru (fiilen varolan)
Reel dviz kuru (enflasyondan arndrlm)
-Satn alma gc paritesi dviz kuru (nisbi fiyat
farkllklarndan arndrlm)
Nominal dviz kuru bir birim lke parasnn sat
ald yabanc para miktardr
rnek: 1 $ = 1.300.000 TL Amerikallar kurdur;
1.000.000 TL = 0.769 $ Trkler iin kurdur
Yksek enflasyon nedeni ile Trkiye'de dviz
kuru ters kullanlmaktadr
Dviz kurunda deiim
Ayn miktar TL ile daha ok dviz alabiliyorsak,
TL nominal olarak deer kazanmtr
Ayn miktar TL ile daha az dviz alabiliyorsak
23
www.kpss.6te.net
TL nominal olarak deer kaybetmitir

Devalasyon ve revalasyon ayn anlama gelir
fakat sadece sabit kur rejimleri iin kullanlr
Nominal deiimi iki lke arasndaki enflasyon
farklar ile karlatrarak reel dviz kuru bulunur
Trkiye'de bu hesab TCMB yaparak (Tartl
Efektif Reel Kur - TERK) yaynlamaktadr
Nominal deiime ve enflasyon farklarna gre
bir lke parasnn reel olarak ar-deerli yada
dk-deerli olduu sylenebilir
Satn alma gc paritesi
Reel dviz kurlarn ne belirler?
Uzun dnem iin en eski ve yaygn hipotez reel
kurlarn satn alma gc paritesine gre
belirlendiidir
Mant basittir: uzun dnemde d ticarete konu
olan bir rn (tradeables) her yerde ayn fiyata
satlmaldr
Reel kurlar, heryerde fiyatlar eitleyecek ekilde
belirlenir; aksi halde ticaret karl olacaktr
Ancak hizmetler iin bu mmkn deildir
Dnya bankas lke fiyat yaplarn karlatrarak
Satn Alma Gc Paritesi kurlar (PPP) hesaplar
ve yaynlar
Nominal kur ve enflasyon
Nominal kurlarn seyrini izlediimiz zaman, uzun
dnemde lkeler arasndaki enflasyon farklarn
bire bir nominal kurlara yansdn grrz
Yksek enflasyonlu lkelerde nominal kurlar
srekli deer kaybeder
Dk enflasyonlu lkelerde nominal kurlar
srekli deer kazanr
Trkiye'de uzun dnemde nominal kurdaki
deiimin tm enflasyon fark tarafndan
aklanmaktadr
Ancak satn alma gc paritesi hipotezi cari
denge arlkldr
Ksa dnemde sermaye hareketleri nominal
kurun belirlenmesinde ok etkilidir
Ak ekonomide denge: klasik model
nce basit bir model stnde tasarruf, yatrm, d
ak, reel faiz ve reel kur ilikisine bakalm
Modelde klasik varsaym kullanacaz: milli gelir
retim fonksiyonu tarafndan belirlenir
Bu durumda, iki piyasa (borverilebilir fonlar
piyasas ve dviz piyasas) ve iki deiken (reel faiz
ve reel kur) olacaktr
24
www.kpss.6te.net
Deikenler iki piyasada birden belirlenecektir

Borverilebilir fonlar piyasasn ve dviz piyasasn
tek tek ele aldktan sonra ekonominin dengesini
saptayacaz
Dikkat: dviz kuru piyasada oluuyor (serbest kur
rejimi); sabit kur rejimine sonra bakacaz
Borverilebilir fonlar piyasas
Ak ekonomide tasarruf zel ve kamu

tasarrufudur
S = Y -C -G = ( Y -T -C) + ( T -G )
Tasarruf borverilebilir fonlar piyasasnda arzdr
Yatrm borverilebilir fonlar piyasasnda taleptir
Ak ekonomide tasarruf i ve d yatrm
toplamna eit olmaldr
S = I + NFI
Bu eitlii denge reel faiz haddi temin eder
Reel faiz haddi tasarrufla i ve d yatrmlar
eit hale gelmesini salayacak dzeyde oluur
Faiz haddi
Borverilebilir fonlar piyasasnda
denge
5%
Tasarruf ( S )
Yatrm (
I + NFI)
TL
1,200 trl.
0
0
Borverilebilir Fonlar (trilyon TL)
Dviz
piyasasnda arz ve talep
Dviz
piyasasnda arz ve talep Net hracat NX ve
Net Sermaye Hareketi NFI kkenlidir (NX = NFI)
NX (cari ilemler dengesi) dviz piyasasnda TL
talebini temsil eder (net ihracattan gelen dviz
bozduruluyor)
TL'nin reel deer kayb TL talebini arttrr: NX
erisi negatif eimlidir
NFI (sermaye hesab dengesi) dviz piyasasnda TL
arzn temsil eder (d yatrm iin dviz alnyor)
NFI borverilebilir fonlar piyasasnda belirlenir;
kurdan bamszdr: NFI erisi dikeydir
Dikkat: NX ve NFI eksi yada art olabilir (cari
ilemler dengesi ak yada fazla verebilir)
Dviz piyasasnda denge
Reel dviz kuru dviz piyasasnda TL talep ve
25
www.kpss.6te.net
arznn eitlenmesini temin eder

Denge kurunda, net ihracattan gelen TL talebi net
sermaye hareketinden gelen TL arzna eittir
Eer dengede net ihracat eksi ise (cari dengede
ak), TL talebi negatiftir dolays ile TL arz da
negatiftir (yani sermaye hesabnda fazla vardr)
Eer dengede net ihracat art ise (cari dengede
fazla), TL arz pozitiftir dolays ile TL arz da
pozitiftir (yani sermaye hesabnda ak vardr)
Denge dnda, talep arzdan yksek ise (dviz
bolluu) TL deer kazanr; arz talepten yksek
ise (TL bolluu) TL deer kaybeder
Rer Reel dviz kuru rer0
Dviz piyasasnda denge NFI
NX Dviz piyasnda TL miktar
Cari ilemler
dengesi a
NFI = 0 Cari ilemler

Dviz
dengesi fazlas
TL miktar
26
www.kpss.6te.net
Klasik ak ekonomi: deerlendirme

Model basit ekilde kur-faiz ilikisini anlamaya
yardmcdr
Milli gelirin sabit tutulmas analizi kstlamaktadr
Kur ve faiz reeldir; enflasyon, nominal faiz ve kur
yoktur
Para politikas yoktur (klasik "dichotomy")
Ak ekonomide kurun esas itibariyle tasarrufyatrm ilikisi ve i para-dviz tercihleri ile
belirlenmesi nemli bir sonutur
Modele likidite tercihi ve para politikas eklenince
ak ekonomi iin LM-IS modeline geilir
Bylece milli gelir Y de modelin isel deikeni
halini alr
Ak ekonomide LM-IS
Hatrlayalm: LM-IS modeli borlanabilir fonlar ve
para piyasasndan oluuyordu
Ak ekonomide NFI (net sermaye hareketi) ve
dviz piyasas ekleniyor
Kapal ekonomi IS erisinde sadece i yatrm
vard: imdi i yatrm + net sermaye hareketi var
LM erisi uygulanan kur rejiminden etkilenir: ak
ekonomide kur rejimi (sabit versus serbest kur)
para arznn kontrolnde ok farkl etki yapar
Serbest kur rejiminde LM erisi kapal ekonomi ile
ayn zellikleri gsterir
Dengede, milli gelir, reel faiz ve reel dviz kuru
eanl belirlenir
Ak ekonomide denge
(c) Dviz piyasas
(b) Net sermaye hareketi
27
www.kpss.6te.net
(a) LM-IS dengesi

Talep (NX)
Ak ekonomide LM-IS dengesi
Denge byklkleri: Y1, r1, E1
Klasik ak ekonomi modeli ile aradaki nemli
fark, reel faizin dviz kuru stnden net ihracat
yani gelir dzeyini etkilemesidir
rnein reel faizin dengenin altnda olduunu
varsayalm
Bir yandan dk faiz yatrmlar arttrdndan
harcama ve milil gelir artacaktr
te yandan TL deer kaybedeceinden net ihracat
art da milli geliri olumlu etkileyecektir
Tketim, yatrm ve maliye politikasnn etkisi
klasik modele benzer ancak imdi milli gelir de
ayn ynde hareket edecektir
TL miktar
Para politikas ve mali kriz
Para politikasnn dengeye etkisine bakalm
Gevek para politikas reel faizi drr ve buradan
TL'nin deer kaybna yol aarken ayn anda milli
gelir artacaktr
Dk faiz ve kur, bir yandan yatrm dier yandan
net ihracat arttrarak geliri olumlu etkiler
Gven bunalm yada benzer nedenle likidite ve
dviz talebinde eanl ani artlar dnelim
Likidite talebi LM erisinde, NFI art ise IS
erisinde ciddi yukar kaya neden olur
l etkisi vardr: r artar, E ve Y der
Eanl ekonomik daralma, yksek faiz ve devalasyon bir mali krize" iaret eder
Sabit kur rejimi
Dviz kurunun piyasada belirlenmesi varsaymn
28
www.kpss.6te.net
bugn iin gerekidir ama gemite ok sayda

lke sabit kur rejimini semiti
Sabit kur rejiminde dviz piyasasnda arz ve talep
dengesizlii halinde piyasa kurun deimesi ile
dengeye gelemez
Bu durumda arz-talep fark MB rezervleri
tarafndan karlanacaktr
TL talebi fazla ise rezervler artacak, TL arz fazla
ise azalacaktr
Rezerv deimesi MB'nn para arzn denetlemesini
zorlatracaktr (FX ilemleri)
Sabit kur rejiminde para politikas etkili deildir
rer
Reel
dviz
kuru
rer1
rer2
Sabit kurda dviz piyasas
>v
kayb
Rezerv >v
NFI
Rezerv
art
NX1
NX2
^\ NX
NFI
Dviz piyasnda TL miktar
ubat krizi ve dalgal kur

ubat krizi ncesinde dviz kuru MB tarafndan
belirleniyordu (sabit kur)
Gven bunalm sonucu NFI erisinde ciddi bir
yukar kay olduunu kabul edelim
Kur deiemeyeceine gre dviz piyasasna TL
arzndaki (dviz talebindeki) art olduu gibi MB
rezervlerinden karlanacaktr
Rezerv dtke NFI erisi tekrar yukar kayar
Faizdeki trmanma bu ak deitiremez
29
www.kpss.6te.net
Dviz kurunu serbest brakmaktan baka are

yoktur
Dikkat: dvize ynelen TL tanm icab para arzn
kstlamakta ve faizi ykseltmektedir
Kk ak lkede denge
Bir baka zel hale bakabiliriz: kk ak lke
(SOE) yada tam sermaye seyyaliyeti (perfect capital
mobility)
Kanada-ABD, Hollanda-Almanya gibi, byk bir
ekonomi ile btnlemi kk lkeler rnei
Konvertibilite, kk lkede faizin byk lke
faizine eit olmasn salayacaktr
Bu durumda kk lkede faiz LM-IS erileri
tarafndan belirlenmez, dardan verilir
Onun yerine, LM-IS analizini reel dviz kuru ile
yapmak olana oluur
Yani y eksenine reel faiz yerine reel dviz kuru
konur, x ekseni gene milli geliri temsil eder
Kk ak lkede IS-LM
Aadaki analize Mundell-Fleming modeli denir
Mal ve finans piyasasn zetleyen IS erisi dviz
kurunun azalan bir fonksiyonu olacaktr
Bir: reel faiz dardan verilmitir dolays ile kur
oynamalar harcamalar etkilemez
ki: kur ykseldike net ihracat azalr, kur dtke
net ihracat artar; yani kurun dmesi toplam
harcamay arttrr
Para piyasasn zetleyen LM erisi dikeydir
Faiz darndan verilince, para arz ve talebi
sabitlenir; yani para talebi kurdan bamszdr
Dikkat: faiz sabit olduuna gre, her para arz
miktarna bir tek milli gelir dzeyi tekabl eder
Gevek
maliye
politisas
30
www.kpss.6te.net
rer2
LM1
Gevek
para
politikas
Kk ak lkede LM-IS dengesi
Y2
Milli gelir Y
Politikalarn etkinlii
Kk ak lkede dalgal kur rejiminde maliye
politikas etkin deildir
Kamu aklar sadece dviz kurunu etkiler
Buna karlk para politikas etkilidir: gevek para
politikas (LM saa kayyor) kurun dmesi ile
birlikte net ihracat stnden milli geliri arttrr
Sabit kur rejiminde durum tam tersidir
Gevek maliye politikas faizi yukar itince, d
kaynak (scak para) MB rezervine girer ve para
arz artar (LM saa kayar)
Gevek para politikasnda para rezervi eriterek
MB'na geri dner (LM deimez)
Ak ekonomide LM-IS: deerlendirme
Faiz haddi, dviz kuru ve milli gelir dzeyi
arasndaki iliki makroiktisat iin ok nemlidir
likinin kur rejimine ve sermayenin akkanlk
derecesine bal olduu anlalmaktadr
Kur rejimi ve sermaye akkanl zellikle maliye
ve para politikalarnn etkinliini belirlemektedir
Gven sorununu ve lke parasna ani bir saldry
kavramsallatrma olanan vermektedir
Modelin sadece reel byklklerle almas, yani
enflasyon olgusunu kapsayamamas en byk
eksikliidir
O adan toplam talep-toplam arz analizi ile
birlikte gtrlmesi daha yararldr
Ak ekonomide AD-AS
Son olarak toplam talep-toplam arz modelinin ak
ekonomide ileyiine bakalm
Dviz kurunda deime hem toplam talebi hem de
toplam arz etkileyecektir
Para ve maliye politikas ayn iken dviz kurunun
dmesi haline bakalm
31
www.kpss.6te.net
Dk kur NX stnden toplam talebi arttrr (AD

saa kayyor)
Dk kur ithal girdi maliyetleri stnden toplam
arz azaltr (SRAS sola kayyor)
Her ikisi enflasyonisttir: fiyatlar artar
Gelire etkisi belirsizdir: hangi erinin daha ok
kaydna bal olarak gelir artabilir, azalabilir,
sabit kalabilir
Fiyat Dzeyi
Ak ekonomide olumsuz arz oku
Petrol ithalats lke iin petrol fiyatlarndaki ani
bir artn etkisini izleyelim
Toplam arz azalr (SRAS sola kayar) ve ksa
dnemde stagflasyon grlr
Petrole denen ek dviz resesyonun dier ithalat
azaltmas ile bulunduundan kur deimez
Para (maliye) politikasnn gevemesi toplam
talebi yukar kaydrr ama enflasyondaki artla
birlikte d a da bytr
Dviz talebindeki art kuru drr ve SRAS
tekrar sola kayar (enflasyon hzlanr)
Ak ekonomide olumsuz arz oku, devreye
enflasyonun girmesi ile kapal ekonomiye kyasla
daha da ciddi sorunlara yol amaktadr
SRAS2
Ak ekonomide olumsuz arz oku p
v
Milli
gelir
Ak ekonomi: deerlendirme
Ak ekonomi hem mal-hizmet piyasasn (ihracat
ve ithalat) hem de sermaye piyasasn (sermaye
32
www.kpss.6te.net
hareketleri) kapsamaktadr
Dviz piyasas hem cari ilemler dengesinden hem
sermaye dengesinden gelen dviz arz-talebi
tarafndan belirlenir
Ak ekonomide maliye ve para politikalarn
etkinlii ve ileyii kapal ekonomiden farkl ve
daha karmaktr
Ak ekonomide klasik analizle Keynesyenler
arasndaki farkllk azalr
Dviz kurundaki dalgalanmalar enflasyon-byme
arasndaki gerginlii arttrc ynde etki yapar
MAKRO POLTKALAR
stikrar, kriz ve politika ikilemleri
Yedinci Blm
Byme-enflasyon amaz
Toplam talebin toplam arzdan daha hzl artmas
halinde fiyat dzeyinin ykseldiini, aksi halde ise
fiyat dzeyinin dtn grdk
Genel kural, toplam arz zorlayan (LRAS'n
sandaki) talep dzeyinin enflasyona yol amasdr
Buna karlk Trkiye dahil pek ok ekonomide hzl
byme ile enflasyonun geriledii dnemler kadar
stagflasyon dnemlerine raslanmaktadr
Enflasyonla byme arasndaki ksa dnemli
karmak ilikinin ortaya kartlmas o bakma ok
nemlidir
Her byme enflasyonist midir? Her klme
enflasyonu drr m?
Bu sorulara cevap arayarak balayalm
Phillips erisi
Enflasyon-byme ilikisini gsteren nemli bir
analitik ve ampirik ara Phillips erisidir
Phillips, ngiltere'de yksek isizlik oranlarnda
daha dk enflasyon, dk isizlik oranlarnda ise
daha yksek enflasyon gzlemlemiti
sizlik orannn ekonominin byme hznn iyi bir
gstergesi olduunu kabul edebiliriz
Bu durumda, iktisat politikas sorumlular iin
enflasyonla byme arasnda bir tercih zorunluluu
ortaya kmaktadr
Enflasyonda bir ykselmeyi kabul ederek maliye ve
para politikalar aracl ile byme hzlandrlabilir
Enflasyonu drmek ancak bymeden fedakarlk
ederek mmkndr
Enflasyon %
Phillips erisi
sizlik oran %
33
www.kpss.6te.net
ABD'de Phillips erisi

10 Enflasyon
oran %
8
6
1973
42
* 1970 1968"
#1972
19671966
19651962 1964
1961
I
I
I
I
I
l
I
00
123456789 10
sizlik oran %
ABD'de makro politika

1960'l yllarda, Keynesyen iktisatlarn nerileri
erevesinde ABD ynetimleri Phillips erisini
makro politikalarda kullandlar
sizlii drmek iin enflasyonda kk artlar
gze alnp toplam talep canl tutuldu
1961 -1969 arasnda ekonomi aynen Phillips
erisinin ngrd gibi davrand
Enflasyondaki kk artlar (sekiz ylda % 1.5'dan
yzde 5'e) isizlik orannn % 7'den % 4'n altna
indirilmesine olanak verdi
Ancak, 1970'den itibaren bu iliki bozuldu
Enflasyondaki art srerken isizlik tekrar
ykselmeye balad
Phillips erisinde kayma
Basit bir soru: Phillips erisi nasl kayar?
Cevap enflasyon dinamiini anlamay salar
unsuru ayrdedelim
Beklenen enflasyon (e)
Beklenen satlarn gerekleme oran (u - un)
Arz kkenli oklar (v)
Fiili enflasyonu u forml verecektir

n = e - (3 (u - un) + v
lk kalem beklentiyi, ikincisi talep enflasyonunu,
ncs ise maliyet enflasyonunu ifade etmektedir
34
www.kpss.6te.net
Maliyet enflasyonunu soyutlayalm

Ayn konjonktrde farkl beklentilere farkl Phillips
erileri ve enflasyon oranlar tekabl edecektir
Beklentiler ve Phillips erisi
Enflasyon % e
""
1
sizlik
oran
%
Enflasyonda "inertia"
Basit bir varsaym yapalm: beklentiler bir nceki
dnem enflasyona gre olusun: e = %A
Ekonomi uzun dnem dengesinde olsun: u - un = 0
Arz oku olmas
Formlden enflasyonun deimeden sreceini
buluruz: = -1
Bu durumda enflasyonun nedeni talep fazlas
olamaz nk yoktur
Enflasyon, bir nceki dnemdeki enflasyon bu
dnem de beklendii iin sregelmektedir
Enflasyonun nedeni gemi enflasyondur
Demek ki enflasyonu drmek uzun ve zahmetli bir
sre olacaktr
Dezenflasyon ve fedakarlk oran
% 60 enflasyonla ortalama byme hzn tuturmu
bir ekonomi dnelim
Bu ekonomide enflasyon nasl tek haneye indirilir?
Dezenflasyon: enflasyonla mcadele sreci
Bir yntem, yllarca ekonomiyi resesyonda tutarak
beklentilerin % 6'ya gerilemesini salamaktr
Ekonomi dezenflasyon boyunca potansiyelinin
altnda bymek zorundadr
Dezenflasyon nedeni ile kaybedilen milli gelir
fedakarlk orann verir
kinci yntem, tek seferde beklentilerin tek haneye
indirilmesidir
Bu yaplabilirse, fedakarlk oran sfr olacaktr:
maliyetsiz dezenflasyon
35
www.kpss.6te.net
Rasyonel beklentiler
Makro politikann amalanan sonular salamas
beklentileri nasl etkilediine baldr
Ekonomik aktrler beklentilerini nasl oluturur?
Rasyonel beklentiler ekol, piyasalarn hkmetin
uygulad politikalarn mantiki sonularn
beklentilerine dahil edeceklerini nerir
Bu durumda genileyici politikalar enflasyon
beklentisini deitirerek Phillips erisinin
kaymasna yol aar
Yani enflasyon ykselirken isizlik azalmaz
Ayn ekilde, hkmetin dezenflasyon kararll
varsa piyasalar bunu alglayacandan
dezenflasyonun fedakarlk oran dk olacaktr
2000 programnda kur apas
1999'dan 2000'e Trkiye'de TFE % 68.8'den %
39'a gerilerken GSMH byme hz % - 6.3'den %
6.4'e ykseldi
2000 program ile devreye giren kur apas enflasyon beklentileri drd
Phillips erisi ciddi ekilde aa kayd
Hzl bymeye ramen enflasyon dt
2000 programnda fedakarlk oran negatifti: yani
enflasyonu derken milli gelir artt
"Dviz kuru bazl dezenflasyon programlarn"
cazip klan, ok dk hatta eksi fedakarlk oranna
olanak salamalardr
Maalesef Trkiye'de bu gerek kavranmad ve
programn kmesine izin verildi
10,0
8,0
6,0
4,0
2,0
0,0
36
www.kpss.6te.net
Enflasyon
-2,0
-4,0
-6,0
-8,0
-10,0 Byme
Kur apas ve Phillips erileri
oklu denge
"oklu denge" makroiktisatta beklentilerin nemini
gsteren bir baka ok nemli kavramdr
Ayn reel politikalar ve byklklerle, beklentilere
bal olarak ekonomi biri kt dieri iyi iki ayr
noktada dengeye gelebilir
2000 programnn ilk dokuz ay ile daha sonraki be
ay reel politikalar ve byklkler asndan ayndr
lk dokuz ayda olumlu beklentiler byme ve
dezenflasyon getirmitir (iyi denge)
Kasm sonrasnda ktleen beklentiler ise ubat
krizi ile sonulanmtr (kt denge)
2001 yaznda dviz kurunda oluan "kpk-balon"
ktmser beklentilerden kaynaklanmtr (kt
denge)
37
www.kpss.6te.net
Poplizm
Poplizm kavram yksek enflasyonlu lkelerdeki
makro sorunlarnn anlalmasn kolaylatrr
Poplizm, bte ann her zaman ekonomiye
zarar vermeyecei varsaym stne ina edilir
ki variyant vardr:
Enflasyon ekonomiye zarar vermez
Keynesyen arpan an finansmann salar
Poplist politikalar ya transferdir (memura zam,
iftiye destek, erken emeklilik, vs) yada sosyal
ierikli kamu yatrmlardr (okul, hastane, vs)
Poplist politikalar ksa dnemde toplam talebi
arttrarak enflasyonu ve byme hzn ykseltirler
Uzun dnemde d dengesizliklere yol aarak
ekonomik krizle sonulanrlar
Konvertibilite ve kriz
Poplist evrim (cycle) sermaye hesabnn serbest
olup olmadna bal olarak farkl alr
Konvertibilite yoksa, genel kural sabit kur rejimidir
talep patlamas balang koullarna bal olarak
birka yl hzl bymeden sonra byk d aklar,
dviz ktl ve retimin durmas ile sonulanr
(1955-58; 1978-79)
Konvertibilite varsa bir sre d ak yksek faizle
cezbedilen ksa vadeli sermaye (scak para) ile
finanse edilir sonunda byk bir devalasyon ve ar
bir resesyon yaanr (1994)
2001 krizi byle bir poplist evrime tekabl
etmemektedir
Krizi tetikleyen "bilano sorunlar olmutur
Cari denge ve bilano krizleri
Trkiye'nin sava sonras dnemdeki byk
ekonomik krizi (1958, 1979 ve 1994) poplist
politikalar sonucu oluan cari ilemler dengesindeki
aklardan kaynaklanan krizlerdir
2001 krizi farkldr
Geri planda, bata kamu bankalar (Ziraat ve Halk),
bankaclk kesiminde ar vade ve kur riski alnmas
sonucu bilanolarn bozulmas yatmaktadr
Cari denge krizlerinde parann devalasyonu ksa
srede ekonomik dengelerin yeniden tesisini salar
ve ekonomi hzla resesyondan kar
Bilano krizlerinde devalasyon krizi derinletirir ve
bankaclk kesimi sorunlar resesyonu uzatr ve
derinletirir
Sabit kur ve serbest kur
Sabit kurun avantaj tm ekonomik aktrler iin
belirsizlii azaltmasdr
www.kpss.6te.net
Dviz kazanan kesimlerin uzun dnemli plan

yapmalarn kolaylatrr
Buna mukabil, dviz kurunu koruyabilmek iin i
talebi ve byme hzn drme pahasna sk para
politikalar uygulamak zorunluluu doabilir
Reel kurdaki deimeler ani ve byk oranda olur;
ekonomide hasar yapar
Dalgal kur dviz kazanan ve kullanan kesimler iin
belirsizlii arttrr
Para politikasnn i talebin makul dzeyde
tutulmas amal kullanlmas olanan verir
Ani byk kur hareketleri yaanmaz
Kreselleme lemi
Ak ekonomi ve kreselleme lkelerin iktisat
politikas opsiyonlarn snrlandrmaktadr
politika arac:
Sermaye akmlar (konvertibilite)
Faizler (para politikas)
Dviz kuru (kur rejimi)
lem: bir devlet bu nden sadece ikisine
hkmedebilir; ncs piyasaya kalacaktr
Konvertibilite varsa, ya faizi yada kuru denetler
Hem faizi hem de kuru denetlemek istiyorsa mutlaka
konvertibiliteden vazgemelidir
Gelimi lkeler konjonktre kar para politikasn
ellerinde tutarlar; kur serbesttir
1990-2000 arasnda Trkiye kuru denetlemitir
GSMH Byme Hz ( 1988-2001)

"Dandik Para" ve dalgal byme
Para ikamesi TL'ye srekli ieriden saldr riskini
www.kpss.6te.net
getirmektedir
Kuru korumann yolu yksek reel TL faizidir
Olumsuz i yada d ok halinde para politikasn
gevetme opsiyonu mevcut deildir
Resesyonda genileyici para politikas uygulanamaynca daralma derinlemektedir
Bu durumda kk oklarn bile byme hznda
byk dalgalanmalar yaratmas kanlmazdr
Serbest kurla reel faizler ve byme hz
istikrarldr, dviz kuru ise dalgalanr
Denetimli kurla kur istikrarldr, reel faizler ve
byme dalgalanr
alkantl byme: 1988-2001
- - Ort.Byme Hz (1988-2001)
Reel GSMH 1987-2001
Milyar TL
130.000
120.000
110.000
100.000
90.000
80.000
70.000
60.000
1987Q4 1989Q4 1991Q4 1993Q4
GSMH (Alc Fiyatlaryla)
1995Q4 1997Q4 1999Q4 2001Q4
Para talebinde istikrarszlk

Teknolojik yenilikler, sermaye hareketleri, para
ikamesi, kayt-d ekonomi gibi etkenler para
talebinin istikrarn olumsuz etkiler
Yeni mali enstrmanlar ak ekonomilerde MB
denetimi dndaki para-benzeri varlklar arttrmtr
Dk enflasyonlu lkelerde bile ksa dnemde
parann dolam hznda ve para talebinde byk
oynamalar izlenmektedir
Para talebinin ve dolam hznn abuk ve
beklenmedik ynde deimesi MB ve para politikas
iin nemli sorunlar yaratr
Para arz, para talebi ve faiz arasndaki ilikiyi
gzden geirmek gerekir
Para arznn denetimi
MB'nn para arz miktar stndeki fiili denetimi
herzaman yeterince hassas deildir
ki nemli sorunun altn izelim
www.kpss.6te.net
Hanelerin ve firmalarn arzuladklar mevduat/nakit

oran hzla ykselebilir yada debilir
Ayn ekilde bankalarn kredi/mevduat oran da
piyasa koullarna bal olarak hzla deiebilir
Bu durumda para taban sabit iken ekonomideki para
arznn artmas yada azalmas mmkndr
Para miktarn denetleme sorunlarnn anlalmas
sonucu MB'lar para politikasnda arl faiz
oranlarna vermilerdir
Yani faiz haddi para arzn belirler
"Discretion versus rules"
Para politikas fiilen nasl yaplmal?
"Discretionary" politika sorumluluk ve yetkinin
MB'da olmasn ve MB'nn istedii aralar
ekonominin ihtiyalarna gre kullanmasn nerir
"Rules-based" politika ise MB'nn nceden
aklad bir para politikas kuraln konjonktre
gre deitirmeden aynen uygulamasn nerir
2000 ylndaki kur apas kurall politika rneidir;
u anda ise MB para politikasnda istedii aralar
ihtiyaca gre devreye sokma yetkisini haizdir
Kurallara bal politika anlayna "monetarizm" ad
da verilir
Keynesyenler MB'nn yetkilendirilmesini savunur
John Taylor'un kural
John Taylor Stanford niversitesi eski retim
yesi ve halen ABD Hazine Bakan yardmcsdr
ABD iin nerdii basit para politikas kural ile
nldr; Fed Bakan Greenspan'n bu kural
uygulad sylenir
Kural MB iskonto haddini enflasyonun ve milli
gelirin hedef byklklerden sapmasna balar
id = + 2.0 + 0.5 ( - 2.0 ) - 0.5 [ ( Y - Y ) / Y ]
Eer enflasyon % 2 ve byme potansiyele eit ise
iskonto haddi % 4 olacaktr
Enflasyondaki art ve bymedeki hzlanma
iskonto haddini arttracak, bymenin yavalamas
ve enflasyondaki d ise drecektir
Genel deerlendirme
Yksek enflasyon, para ikamesi, belirsizlik ve gven
(credibility) sorunlar istikrarl ortamlar iin retilen
teorik aralar geersiz hale getirir
LM-IS ve AD-AS analizleri istikrarl ekonomilerde
anlaml ekilde kullanlabilir

Makro - Ýkt - Ýsat 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Makro - Ýkt - Ýsat 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.kpss.6te.

kpss bilgi ileti listesi

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

kpss bilgi ileti listesi

Parann deeri ve para talebi

Para arz ve talebi dengesi

kpss bilgi ileti listesi

Parann Deeri (yksek) 1 (dk) 0

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

kpss bilgi ileti listesi

(*) Seri 1966 ylndan balamaktadr

Enflasyon parasal bir olaydr

kpss bilgi ileti listesi

Miktar teorisi: deerlendirme

Miktar teorisinin iki hayati varsaym vardr

kpss bilgi ileti listesi

kpss bilgi ileti listesi

Reel faiz haddi bu piyasada da belirlenir

kpss bilgi ileti listesi

Tasarruf: reel faiz ve gelirin fonksiyonudur

Yatrm: reel faizin fonksiyonudur

Borverilebilir fonlar piyasas denge koulu ayndr:

Dikkat: her gelir Y dzeyine farkl bir tasarruf arz

kpss bilgi ileti listesi

Tasarruf-yatrm denkliine geri dnelim

rnein kamu ann bymesi halinde IS yukar

kpss bilgi ileti listesi

Nominal faiz haddi = reel faiz haddi + enflasyon

Para piyasasnda denge

Reel para talebi, reel faiz haddi, reel gelir ve fiyatlar

Para piyasas MB'nn kontrolndeki para arz ile

Farkl gelir dzeylerine (Y2> Y0 > Y1) tekabl eden

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

kpss bilgi ileti listesi

rnein para arz artnca LM aa (LM2),

kpss bilgi ileti listesi

Para ve maliye politikas

Gevek maliye ve para politikas

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

kpss bilgi ileti listesi

Tketim ve yatrm fonksiyonlar ve maliye

kpss bilgi ileti listesi

drerek reel talebi arttrr (negatif eimli eri)

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

kpss bilgi ileti listesi

LRAS2 Ekonomik byme

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

kpss bilgi ileti listesi

Uzun dnem dengesi

Uzun dnem dengesi

kpss bilgi ileti listesi

sonular ortaya kacaktr

Olumsuz toplam arz oku

kpss bilgi ileti listesi

kpss bilgi ileti listesi

yerine mutlak dzeyi ile almasdr

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-iletme blm

kpss bilgi ileti listesi

GSMH'da d dnyann pay 1975-2001

kpss bilgi ileti listesi

Board- FOB), mal ithalat (Cost Insurance

D ticaret a (fazlas) ve cari ilemler a

Grnmeyenl Cari lemler