Professional Documents
Culture Documents
IRM.)
Ruh ve Madde Yaynlar
SUNU
Karma ve tenash inancm yanllardan ve keyf anla
y ve yorumlardan ksmen olsun kurtarmak ve konuyu
dedikodu malzemesi olmaktan karmak amacyla, zellik
le tenashn REENKARNASYON olmadn, tenash
incelemi bir bilenin ifadeleriyle anlatabilmek amacyla Ali
hsan YTK'in bu almasn yaynlamay doru bulduk.
Yazar btn objektiflii ve bilimsellik gayreti ile, he
men hemen ilk kez lkemizde bu konuyu ileme liyakatini
gstermitir. Kendisini tebrik eder, baarlarnn devamn
dileriz.
Ergn ARIKDAL
BLYAY Vakf
Ruh ve Madde Yaynlar
NDIKLER
NSZ
GR
A- Kaynaklar ve Arahrmala
B- Hint Kkenli Dinlerin Ortaya k
C- Hint Kkenli Dinlerin Ortak nanlar
KARMA ve TENASHN MAHYET ve
BRBRYLE LKS
A- Karmann Anlam ve Mahiyeti
1- Kavram Olarak Karma
2- Fiil Olarak Karma
3- nan Olarak Karma
B- Tenashn Anlam ve Mahiyeti
1- Tenash nancnn Anlam ve Deerlendirilmesi
2- Tenash nancnn Ortaya k ve
Tarihsel Geliimi
3- Tenash nancnn Dayemd Temel Varsaymlar
C- Karma ve Tenash nanlarnn Birbiriyle likisi
HNDUZMDE KARMA-TEN>!.SH NANCI
A- Hindu Kutsal Literatrnde Karma-Tenash nanc
1- Upaniadlara Gre Karma-Tenash nanc
2- Ramayana ve Mahabharata Destanlarnda
Karma-Tenash nanc
3- Dharmasstralarda Karma-Tenash nanc
B- Hindu Dnce Sistemlerinde Karma-Tenash nanc
C- Sihizmde Karma-Tenash nanc
9
13
13
17
34
40
40
40
44
51
68
68
74
81
86
89
89
89
96
104
114
120
ONSOZ
Karma inanc, btn Hint kkenli dinlerin ortak
inanlarndan biridir ve bu dinlerin her biri iin merkez
neme sahiptir. Kelime anlam itibaryla, Sanskrite kri
(yapmak, etmek) kknden treyen bir isim olan karma
kavram beden, kavl ve zihn her trl fiil, amel, i an
lamna gelir. Terim veya inan olarak ise karma, irad yolla
icra edilen byle fiillerin, gzle grlebilen somut sonularnn
yan sra, zorunlu olarak ahlk nitelikleriyle doru orantl,
gzle grlemez, metafizik sonular ortaya karmasn ifade
eder. Buna gre, yaplan her irad iin sonucunda ortaya
kan potansiyel mahiyetteki bu etkiler, hemen veya belli
bir sre sonra eylem hline dnr ve kendilerinin nede
ni olan fiillerin cezas veya mkfat olarak ortaya karlar.
Semere olarak bilfiil ortaya kmadka, bu karmik birikim
lerin yok olmalar sz konusu deildir. Potansiyel mahi
yetteki karmik etkilerin bu zellii, Hinthier tarafndan bir
borca karlk verilen senede benzetilir. Nasl ki, karln
da alman mal veya para harcansa, yok olsa bile senedin
deeri bor deninceye kadar devam ederse, potansiyel
enerji hlindeki birikimler de l^ilfiil ortaya kp semereleri
ni vermedike yok olmazlar.
stelik, karmik birikimlei"in semerelerini vermeleri sa
dece iinde yaadmz hayatla da snrl deildir. Onlar,
lmden sonra da enerji ve varlklarn muhafaza ederek,
nitelik ve nicelikleri bakmndan yeni varolular tayin ve
tespit eder. u anda iinde yaadmz artlar ve bu varo9
NSZ
GIRI
A- KAYNAKLAR VE ARATIRMALAR
Aratrma konumuz "Hint Kkenli Dinlerde Karma-Te
nash nanc" olduu iin, Hint dinlerine ait btn kutsal
metinler tabi olarak temel kaynaklarmz tekil etmekte
dir. Ancak ou Sanskrite olarak kaleme alnm, irili
ufakl yzlerce kitaptan oluan bu kutsal metinler koleksi
yondan Rig-Veda lhileri, temel Upaniadlar, Manu Ka
nunnamesi, Ramayana ve Mahabharata destanlar, Milindapanha, Jaina Sutralar ve Sri Guru Grant Sahib konu
muz asndan zellikle zikredilmeye deer mahiyettedir.'
Bunlarn dndaki dier kutsal metinlere de aratrmamz
boyunca zaman zaman mracaat edilmise de, yukarda
zikrettiimiz kutsal metinler karma-tenash konusunda
vazgeilemez nitelikte temel kaynaklar olarak dikkati ek
mektedir.
Bilindii gibi Rig-Veda Samhita Hinduizmin en
nemli kutsal metinlerinden birisi olmann tesinde, ayn
zamanda Hint kltrnn ilk yazl eseri olma zelliini
de tamaktadr. Bundan dolay o, gerek karma-tenash
inancnn, gerekse onunla ilgili dier inanlarn Upaniad
lar ncesi Hint din dncesmdeki yerini ve durumunu
belirleme asndan son derece nemli bir kaynaktr.
1- Biz, byk ounluu Sanskrite olmak zere, Pali, Prakiti ve Pencbi gibi
ok eitli dillerde yazlm olan kutsal metinlerin ngilizce evirilerini kullan
mak zorunda kaldk. (Bu metinlerin ngilLce evirilermin bask tarihi, bask ye
ri ve benzeri bilgiler Bibliyografya'da verilmitir. )Ancak aratrmamz asn
dan byk nem arz eden baz ibare ve kavramlar uzmanlaryla tartarak
mmkn olduu lde doru anlamaya gayret gsterdik.
13
GR
mahiyetini belirlemede; Sri Gnru Grant Sahib ise, Sihizmdeki sz konusu inanc ortaya koymada faydalandmz
dier kutsal metinler olmutur.
Hint din dncesinin nemli zelliklerinden biri
olan karma-tenash inanc, Hintli ve Avrupal birok ara
trmacnn da ilgi duyduu konulardan biridir. Onun hak
knda kaleme alnm btn aratrma ve incelemeler bura
da saylamayacak kadar oktur. Bununla birlikte, alma
mz sresince kendilerinden ok istifade ettiimiz baz
aratrma ve incelemeler ise unlardr:
1- Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions,
Ed. Wendy Doniger O'Flahtery, Delhi, 1984. 25-27 Mart,
1977 ve 26-29 Ocak 1978 yllarnda Amerika'da yaplan iki
ayr Karmavda konferansna sunulan teblilerden on iki
sini i h t i v a ^ e n bu eser, aratrmamzn her safhasnda ya
rarlandmz nemli bir almadr.
2- Indian Philosophy (The Concept of Karma), Kewal Krishna Anand, Delhi,1982. Kendisi Hindu dinine
mensup bir akademisyen olan Anand bu aratrmasnda,
karma-tenash anlaynn Hint din dncesindeki yerini
belirlemeye ve ortaya kard problemleri zmeye gay
ret gstermitir. Dolaysyla bu eser, hem konuyla ilgili
problemleri hem de bu problemlere Hindular tarafndan
getirilen zm nerilerini renmemizde yararl olmu;
bize yol gstermitir.
3- Karma and Reincarnation in Hindu Religion and
Philosophy, Paul Yevtic, Londra, 1927. Yaklak 70 yl n
ce bir doktora almas olarak meydana getirilen bu eser,
bilhassa karma -tenash inanonm Hint din dncesinde
gsterdii gelime seyrini tespit ederken, olduka fayda
landmz bir aratrma olarak dikkati eker.
4- Theory of Karma in Indian Thought, Koshelya
Walli, Varanasi, 1977. Yukarda zikrettiimiz K.K. Anand
15
16
GIRI
17
18
GR
19
20
GR
21
22
GR
23
24
GR
25
26
GR
27
28
GR
LBu iki liderden birisi olan Mahavira'nm sistemletirdii ve bugn iin sadece Hindistan'da iki milyon civarnda
mensubu bulunan Caynizm, ibadet ve oru hayatna ar
nem veren bir dindir. Bu dinin gayesi, insan. Tanr veya
tanrlarn yardm ve inayetini beklemeden kat ibadet ve
oru hayat yaatarak, iinde bulunduu ac ve strap em
berinden kurtarmaktr. Dier bir ifadeyle, kiiyi, hareketin
kurucusu Parsva, sistemletiricisi Mahavira ve dier Tirt_hankaralar (kpry geenler) gibi, "samsara" okyanusunu
geerek kevalajnana veya jivanmukti denilen kutsal sahile
ulatrmaktr. Zaten dinin isminin kayna "jain" veya "cina" terimleri "muzaffer, fatih" anlamna gehr ki, burada ka
zanlan zafer dardaki bir dmana kar deil, nefsin ar31-J.Eggeling, Satapatha Brahmana (I)'ya yazd nsz'dca, SBE: 12, s.XIIXIII; B. Chand, Lord Mahavira, s. 3; E.R.Pike, Encyc. of Rcl. and Religions,
London, 1951, s. 84; Brandon, DCR, s.176
32- Grld gibi gerek ortaya ktklar dnemin arar, gerekse din adam
larnn bu dnemdeki tutumlar itibaryla Mahavira ve Buda'nu orlaya k ile, Hnstiyanhkta XVI, yzylda M. Lutlier'in balatt reform hareketi arasnda
nemli benzerlikler vardr, Bkz,,D,5, Sharraa, a,g.m.,'s.32; G.Tmer- A.Kk,
Dinler Tarihi, s.71
29
zu ve isteklerine kar kazanlan bir zaferdir. Btn Tijthankaralar bu konuda baar salam olduklar iin "caynalar" olarak isimlendirilmektedir.^^;^
nerdii kat ibadet ve oru hayatyla dikkati eken
bu sistemin ikinci nemli karakteristii de J'^ahirnsa'Vanlaydr. Caynizm iin ahimsa, tek hcreli canldan insana va
rncaya kadar hibir canly ldrmeme, yaralamama, hat
ta incitmeme anlamna gelir. Bilhassa Caynist rahipler bu
kural ihll etmemek iin, nefes alp verirken veya yrr
ken en kk bcein lmne meydan vermeme endie
siyle azlarndan srekli bir rty, ellerinden de spr
geyi eksik etmezler. Ayrca btn Caynistlerin iftilik, ka
saplk ve alkol alm satm gibi baka canllarn zarar gr
mesine yol aacak mesleklerde almalar yasaklanmtr)
Tarih ierisinde bu din sistem, M.. 3. asrda I^jgambara (hava giyinen) ve Svetambara (beyaz giyinen) ori'ak
zere iki mezhebe ayrlmtr. Ancak bu blnmenin teorik
temellere dayanmaktan ziyade, ngrlen reeteyi uygula
ma aamasnda elbise giyip giymeme tartmasmdan orta
ya kt kabul edilir^Bununla birlikte, 15. yzylda Sve
tambara mezhebi ierisinde ortaya kan Stahanakavasi
ekol ise, muhtemelen slmn etkisiyle, ibadet annda her
hangi bir heykel veya put zerine tefekkr edilmesine kar
kmtr. Bu nedenle o, Caynizm ierisinde teorik ve
pratik gr ayrlklarndan ortaya kan ilk ve tek mezhep
olarak grlebilir.^
Buda tarafndan kurulan dier din sistem ise, bilindi
i gibi, kurucusuna nispetle Budizm adyla anlr. Budizm,
hemen hemen ayn dnemde sistemletirilen Caynizmin
aksine, ksa zamanda Hint Yarmadas dna km ve ev
rensel bir din hline gelmitir. Gnmzde o, in, Tay33- B.Cha-d, a.g.e., s.46-47; H.Singh-L.M. Joshi, a.g.e., s.77
30
GR
31
32
GR
33
34
GR
35
36
GIRI
37
38
GIRI
sz konusu deildir.''^
Buraya kadar saylan ortak inanlara ilve olarak, b
tn Hint kkenli dinlerin, ferdin byle bir niha kurtulua
ulaabilmesi iin nerdikleri reetelerdeki benzerlie de
iaret etmek istiyorum. Her ne kadar her bir din sistemin
reetesi ayrntlar ynnden farkl ise de, hepsi oru haya
t ve yoga egzersizlerini byle bir gayenin tahakkuku iin
zorunlu grmektedir. Bu da onlarn bir dier ortak inanc
veya uygulamas olarak telkki edilebilir.
49- B.N. Singh, Dictionary, s. 181; L. De )a Vallee Poussin," Nirvana ", ERE,
1X/378
39
40
41
42
43
44
45
46
olan jnana-margaya girebilmesi iin, karma-marga basamamdan gemesi zorunludur. Bundan dolay karma,
Upaniadlara gre moka iin zorunlu sebeptir, ancak ye
ter sebep deildir, denilebilir.
b - Karmann eitli Tasnifleri
Karma teriminin, birbiriyle ilgili olmakla birlikte yu
karda sz edilen ayr anlamda kullanlmas, tabi ola
rak onun eitli tasniflerinin yaplmasna da yol amtr.
Karmanm Hint din ve felsef dncesindeki yerinin ve
ifade ettii anlamlarn daha iyi anlalabilmesine yardmc
olaca dncesiyle bu tasniflerden bazlar burada ele
alnacaktr.
1 - S.C.Bose, Hindu din inanlaryla ilgili eserinde
karmay, "belli bir istek sonucu irad olarak yaplan fiil"
eklinde tarif ettikten sonra onu, nitya karma, naimijtika
karma ve kamya^arma olmak zere kategoriye ayrd
grlmektedir.^^ Sz konusu bu ifadelerin srasyla, Hin
du dinince her gn yaplmas zorunlu be ibadet (nitya);
doum, lm ve evlenme gibi zel durumlarda yaplmas
gereken dinsel trenler (naimittika) ve belirli bir istein
gereklemesi iin yaplan dim tren^kmya) anlamlarna
geldikleri gznne almnca,^^ Bose'un, karma terimiyle
daha ziyade din neme sahip irad fiilleri kastettii kolay
ca anlalabilir.
2 - Karmann dier bir tasnifi srauta karma, smarta
karma ve pauranika karma cklindedir.^'' lk bakta he22- S.C.Bose, A Catechism of Hindu Dhama, s.37; K.K.Anand'n benzeri bir
karma tasnifinde drdnc grup olarak,"i:utsal metinlerce ynphas yasakla
nan fiiller anlamndaki nisidhajarmay" ilve ettiini gryoruz.
Bkz.K.K.Anand, a.g.e., s.316.
23- S.C.Bose, a.g.e. s.37,49; K.K.Anand, a.g.e., s.315-316
24- K.K.Anand, a.g.e., s.315
47
48
50
51
52
53
54
LKS
56
57
58
KARMA veTENASHN
59
60
61
62
63
renlerin icras ayn gaye iin gerekli ancak yeterli art deildir.65
64
ahlk ve dier sosyal sahalardaki uyumu ve ahengi dmda braktm dnmek doru deildir. Dolaysyla kar
ma inancnn sadece ahlk sahasna ait bir inan olduunu
dnsek bile, onun Vedalar dneminde Rta kaunu ieri
sinde sakh olduunu dnmemiz pek de yanl olmaya
caktr. Dier taraftan, eer karma, baz aratrmaclarn sa
vunduu gibi, evrendeki top yekn ahengi temin eden
kozmolojik bir kanun olarak kabul edilecek olursa, zaten
bu durumda karma inancnn rta anlayndan fark muh
teva itibaryla deil, sadece isim itibaryla olacaktr. Ayrca
kozmik dzeni ifade etmek iin Zerdtlkte asha. Eski
Msr dininde de maat prensiplerinin kabul edildii ve
byle bir anlayn Vedalar dnemi Hindu inancnda rta
kanunu eklinde mevcut olduu gz nne alnrsa, karma
anlaynn da bu anlaylarn Upaniadlar dnemindeki
devam veya eidi olarak grlmesi ve buna gre deer
lendirilmesi kanaatimizce daha doru olabilir.^^
2 - Yajna (Kurban Trepleri): Kurban trenleri. Veda
lhileri taraSrTdan ngrlen din hayatta merkez bir yer
tutar. yle ki hemen hemen btn Veda ilhileri ve Brahmanalarn konusu, eitli sebeplerle Tanrlar adna yaplan
kurban trenleri ve bu esnada yaplan dua ve yakarlar
dr. Bu trenler hem u andaki hem de lmden sonraki
kaderimiz asndan byk <3neme sahiptir. Kiinin ruh
tekmln tamamlayabilmesi ve tanrlarn inayetine ka
vuabilmesi ancak kurban trenlerinin tam ve eksiksiz ola
rak icrasyla mmkndr. Hatta kinatn yaratl ve var
ln devam ettirebilmesirn bile kurban trenleri sayesin
de mmkn olduu yine sz konusu kutsal metinlerde ifa
de edilmektedir.
Dier taraftan Agnihotra, Asvamedha gibi ok eitli e
killeri bulunan ve gnlk, haftalk, mevsimlik ve yllk ol68- A.B.Keith, The Philosophy of the Vda and Upanishads (l-II), I. Bask,
Oxford, 1920; 1/454-455; DCR., s.547
65
66
67
3; X.132.4; 152.4
68
69
ILIKISI
70
71
ILIKISI
72
de pekl mmkn olabilecei eklinde bir itiraz yneltilebilir. Byle bir itiraza u ekilde cevap verilebilir: Bu kiile
rin aynen tenash ve reenkarnasyon olaylarndaki gibi, o
cukluk ve genlikleriyle ilgili pek ok teferruat hatu'layamadklar dorudur; ancak burada bedensel devamllk
sz konusu olduu iin onun tenash veya reenkarnasyon
durumlaryla mukayese edilmesi doru deildir. Hatta ha
tra btnl olmasa bile, bedensel btnln sz ko
nusu olduu bir yerde onlarn ayn beni tayp tamadk
lar konusundaki bir tartma gereksizdir. Halbuki tenash
veya reenkarnasyon olaylarnda hatra btnl olmad
gibi, bedensel bir devamllk da sz konusu deildir.^^
Sonu itibaryla bu durumda iki ben arasndaki ben
zerlik veya ayniyetin ortaya konulmas, sadece kiisel ka
rakterler ve psikolojik zelhkler arasndaki benzerlikle s
nrl kalmaktadr. Bu ise bizi, sahip olduklar kiilik zel
likleri itibaryla birbirine benzeyen pek ok kimsenin birbi
riyle zde olduklarn iddia etmeye gtrr ki, kanaatim
ce bu son derece hatal bir sonutur. Mesel, acmasz ve
gururlu bir kiilie sahip Mohan'm ldn farz edelim.
Onun lmnden sonra dnyaya gelen ve aynen Mohan
gibi acmasz ve gururlu kiilik zeUikleri sergileyen onlar
ca, hatta yzlerce kimsenin hipsinin, benzer zellikler gs
terdikleri iin Mohan'm reenkarnasyonu olarak grlmesi
mmkn hle gelir. Bu durumda onlarca kii arasndan,
eer varsa hangisinin, Mohan'm gerek reenkarnasyonu
olduunu belirleyebilmek imkn ortadan kalkar. Ayrca
tenash retisine gre, insan olarak len bir kimsenin
mutlaka insan formunda yeniden bedenlenmesi de art de
ildir. Onun insan formunda yeniden bedenlenme ihtimali
ne ise, hayvan, bitki formunda yeniden bedenleme ihti
mali en az onun kadar, hatta ondan daha fazladr. Bu ne86-J.Hick, a.g.e.,s. 136-137
73
KARMA INANCNN
TENASH INANCYLA
ILIKISI
74
75
76
77
KARMA INANCNN
TENASH INANCYLA
ILIKISI
78
79
80
ICARMA
ve
T E N A S H N JVLILHYET
ve
BRBRYLE
ILIKISI
81
82
KARMA ve TENASHN
MAHIYETI ve BIRBIRIYLE
ILIKISI
83
KARMA INANCNN
TENASH INANCYLA
ILIKISI
84
ILIKISI
85
86
LKS
87
88
HINDUIZMDE
KARMA-TENASH INANC
A - HNDU KUTSAL LTERATRNDE
KARMA-TENASH NANCI
1 - Upaniadlara Gre Karma-Tenash nanc
Upaniadlara gre, her irad fiil mutlaka iyi veya kt
bir semere verecek, tenash ark da buna gre dzenlene
cektir/ Ancak Manu Kanunnamesi'nde yer ald gibi,
Upaniadlarn hi birisinde fiillerin ortaya karaca se
mereler ayrntl olarak- ifade (edilmemitir. Bu literatrde
yer alan karma anlaynn en nemli zellii, yukarda da
beUrtildii gibi, onun, tenash anlayyla birlikte tek bir
inan eklinde ele alnmasdr. Bilindii gibi, karma yasas
na gre ferdin mevcut varoluu sresince iledii din ve
ya dnyev nitelikteki her trl irad fiil onun u andaki
hayatn ve gelecekteki varolularn etkileyecektir. Ancak
Upaniadlarda, karmann u andaki hayat zerindeki etki
lerinden hemen hemen hi sz edilmeyerek, daha ziyade
onun lmden sonraki varoluij servenine tesirleri zerin
de durulur. Hatta bundan dolay denilebilir ki, Upaniad
lara gre karma inanc, ahlk:! yn itibaryla deil, daha
ziyade eskatolojik bakmdan dikkati eken bir inantr.
Mundaka ve Katha Upaniadlarda yeniden doumun
nedenleri olarak ad karmaya dknlk, yani kurban
1- Brihadaranyaka Up., IV. 4. 5
89
3- Bri.Up.,VI.II.2-4
4- Chandogya Upaniad, V.10.1; Brihadaranyaka Up., VI.2.15; ankara bu yolu,
Brahma'y idrak eden ruhlarn rotas olarak tanmlamaktadr. Kr. Ene. of Indian
Philosophies (I-IV), Ed.KarI Potter, Delhi, 1981 (Halen basm devam ediyor.),
11/24
5- Chandogya Up., IV.15.5-6; V.9.1-2; V.10.1-2; Brihadaranyaka Upaniad
VI.2.15'te, ruhlar tanrlar lemine gtren basamaklarn sralannda Chandogya
Upaniad'a gre bir farkllk grlr. Buradaki ykseli basamaklar yledir: Ik,
gndz, ayn artan yars, gnein kuzey kutbunda bulunduu alt ay, Devaloka,
gne, imek. Bu noktadan sonra bir ruh onlara yaklar ve snrl Brahmana yk
selmeleri iin onlara klavuzluk eder. Grld gibi, drdnc basamaktan son
raki basamaklar en azndan isim itibaryla farkllk arz etmektedir.
90
HiNDUiZAWE KARMA-TENASH
NANCI
91
92
HINDUIZMDE KARMA-TENASUH
INANC
93
KARMA INANCNN
TENASH INANCYLA
ILIKISI
94
HINDUIZMDE KARMA-TENASH
INANC
KARMA INANCNN
TENASH INANCYLA
ILIKISI
96
HNDUZMDE KARMA-TENASH
NANCI
97
KARMA INANCNN
TENASH INANCYLA
ILIKISI
98
HNDUZMDE KARMA-TENASH
NANCI
99
100
HNDUZMDE KARMA-TENASH
NANCI
101
102
HNDUZMDE KARMA-TENASH
NANCI
C.VIII, s. 81
103
KARMA INANCNN
TENASH INANCYLA
ILIKISI
104
HINDUIZMDE KARMA-TENASUH
INANC
105
106
HINDUIZMDE KARMA-TENASH
INANC
107
108
HNDUZMDE KARMA-TENASH
NANCI
109
ILIKISI
110
Manu
Yacnavalkya
Vinu
Tall
Fare
Fare
Altn
Su
Kaz
Su k u u
Fare
Su kuu
Fare
Su k u u
Bal
neli b c e k
neli b c e k
neli b c e k
St
Karga
Meyve
Kpek
Trtr
Kpek
Trtr
Akbaba
Karga
Kpek
-
Mart
Akbaba
Akbaba
-
Tereya
Et
y a
Karga
Domuz veya
d o m u z ya
Caz ya
Mart
Y a ien k u
Tuz
Yourt
Crcr bcei
Crcr bcei
-
Ya ien k u
Crcr bcei
Turna kuu
Y l a n ebesi
Kurbaa
pek
K e t e n bezi
Sr
Pamuk
Marmelat
Turna kuu
Keklik
Kurbaa
Ylan ebesi
Balkl
Keklik
Y l a n ebesi
Balkl
Parfm
Tilki
Tilki
F a r e suratl canl F a r e suratl canl F a r e suratl canl
Sebze
Tavus kuu
Tavus kuu
Yemek
Kirpi
Ate
Turna kuu
Turna kuu
Ev ara-gereci
E e k ars
Kirpi
Boyal k u m a
C e y l a n v e y a fil
Fil
At
M e y v e kk
Meyve
Kurt
Arslan
Maymun
-
M e y v e v e y a iek
me suyu
Kadn
Ay
Saksaan
Davar
Kei
Elbise
E e k ars
-
Tavus kuu
Kirpi
Turna kuu
E e k ars
Kirpi
Kaplumbaa
Arslan
Maymun
Czzamh
Kei
Ill
112
HINDUIZMDE KARMA-TENASH
INANC
113
114
HNDUZMDE KARMA-TENASH
NANCI
115
116
HINDUIZMDE KARMA-TENASH
INANC
117
118
HNDUZMDE KAHMA-TENASH
NANCI
119
120
HINDUIZMDE KARMA-TENASH
INANC
121
LKS
99- Guru III, Gujri Ragh, (H. Singh, The Message, s.86'dan naklen); Ayrca bkz.,
W.L. Macleod, Guru Nanak and The Sikh Religion, Delhi, 1968, s. 184
100- Guru V, Gauri Ragh; Guru V, Gond Ragh (H. Singh, The Message, s. 87'den
naklen)
101- Guru I, Japji, (H. Singh, The Message, s.6'dan naklen)
102- Kabirji, Asa Ragh (H. Singh, The Message, s.86'dan naklen); Guru II, Majh
Ragh (H.Singh, The Message, s.86-87'den naklen)
103- Kr. B.N. Tripathi, Spiritual Bondage, 294-295
122
BUDIZMDE
KARMA-TENASH INANC
Bu blmde ele almay dndmz Budist kar
ma-tenash inancnn tam olarak anlalabilmesi iin, sz
konusu dinin kozmoloji ve ahiret anlaylarnn ncelikle
ele alnmas gerekecektir. 2;ira karmik birikimlerin fert
zerindeki tesiri sadece ortciya ktklar varolula snrl
deildir. Bunun yan sra karmik birikimler lmden sonra
meydana gelecek yeniden varolular de etkileyerek, onla
rn keyfiyetini belirlemektedir. Ayrca tenash olay da ta
mamyla lm sonras meydana gelen bir olay zellii ta
maktadr.
A - BUDZMN KOZMOLOJ ve
AHRET ANLAYII
1 - Kozmoloji Anlay
zerinde yaadmz dnyay yaratan, onu koruyup
gzeten ve varln srdrmesini temin eden ahs bir
Tann fikri Budizmde yer almaz. Bu nedenle Budizm, birFaratrmac tarafndan ateist (tanrtanmaz) bir din plarak kabul edilir. Ancak ateist teriminin Tann'nm yan sra,
ruh, ahiret gibi ruh ve manev hakikatlerin varln
topyekn inkr eden kimseler iin kullanld gznne
alnacak olursa, onun bir din olarak Budizm veya bu dine
123
124
BUDIZMDE KARMA-TENASUH
INANC
125
126
BUDZMDE KARMA-TENASH
NANCI
9- Ayn yer
10- Ayn yer
ll-DCR,s.211
127
KARMA
INANCNN
TENASH
INANCYLA
ILIKISI
Ana Blgeler
Alt Blgeler
(Sadece Mahayana
ekolnce kabul
edilir.)
V. Buda-ksetras
III. Arupadhtu
(Mutlak ekilsizlik
Alan)
II. Rpadhatu
(effaf Varlklar
Alan)
(Meditasyonun de
recesine bal ola
rak elde edilecei
varsaylan bu drt
alann da toplam
17 alt blgesi mev
cuttur.)
I. Kmadhtu
(Duyular Alan)
(Burada Tusita, Ya
ma... vb. isimleriyle
anlan alt alt bl
geden oluur.)
2 - Ahiret Anlay
E.W.Hopkins, Budizmin te dnya anlayn u ekil
de ifade eder: Hatrdan karlmamas gereken nemli bir
husus udur ki, Buda'nm kurmu olduu_sistemin mant
onu, bu dnyadajrutlu olamjiru_kimseerin mutlu olabiFce bajR bir lemin varln kesin inkra gtrmtr.
O, sadece teki dnyay inkr eden grnde srar etmek
le "kTmm; bunun tesinde rencilerjrti_ye jrashrmaclnTRpnin lmden sonraki kaderini aratrmaktan ve.bu
kida soru sormaktaiLalk.Qymak i ^ hex-volu-denemi* Bu tablo u kaynaklara dayanarak izilmitir: W.Randolph Kloetzli, Buddhist
Cosmology, New Delhi, 1989, s.34-35; Edvrard J.Thomas, The History of
Buddhist Thought, s.111-112; A.Coomaraswamy, a.g.e., s.102
128
BUDZMDE KARMA-JENASH
NANCI
tir. Buda nirvanaya ulamann varln yok oluuna y o l ^ tnalnanmi'venTbir zaman lunsz bir varlk fikrini
beriimsememtTfTTHh srafia iJzerinde"drdTiTrhusUs7
herkesin krm" ve yeniden dou doktrinlerini tam anla
myla kabul ederek, mmkn olduu kadar abuk, iinde
bulunduu bu skntl doum-lm emberinden bir an
nce kurtulmaya gayret gstermesidir. Bunun iin de ahit
deil, uyank, aydn ve iyi bir mmin olmak baarnn te
mel artdr."
Baka bir ada Budist aratrmac W.Sri Rahula da,
What the Buddha Taught isimli eserinde tpk Hopkins gi
bi, lmden sonraki hayat konusunun Budizmde ce
vaplandrlmayan sorular (avykrta) kategorisine girdii
ni belirttikten sonra yle devam ediyor: "Buda bile bu ko
nuda konutuunda, bir Arahat'a lmden sonra ne oldu
unu tasvir edecek bir kelimenin dilimizde bulunmadn
belirtti. Vaccha isimli mridinin bu konudaki bir sorusuna
verdii cevapta Buda, domak, domamak vb. szlerin
Arahatm durumunu aklamak iin uygun kelimeler olma
dn; nk madde, duyum, alglama, zihn aktiviteler,
bilinlilik gibi dnyev varolula ilgili btn zellikler,
Arahatlk derecesindeki bir Jdmse iin tamamen tahrip
edilmi ve yok olmu zelliklerdir. Bunlar Arahatn l
mnden sonra artk hibir zaman yeniden ortaya kmaya
caklardr." 13
Hopkins ve Rahula'nm bu ifadelerine dayanarak, Buda'ya gre, kiinin, kendini iinde bulunduu skntl do
um-lm emberinden kurtaracak orta yolun gereklerini
ifa etmek yerine, gemi ve gelecek durumunu aratrmas,
hatta u andaki varlnn mahiyetiyle ilgih kafasnda ret
tii problemlere zmler nermesi hayal ormannda do12- E.W.Hopkins, The Religions of India, s.319
13- Bkz.,W.Sri Rahula, What the Buddha Taught, s.41
129
130
BUDIZMDE
KARMA-TENASUH
NANCI
131
132
BUDIZMDE KARMA-TENASUH
NANCI
133
134
BUDZMDE KARMA-TENASH
NANCI
karmadr."
Grld gibi Nagasena'ya gre, insanlarn irad fiil
lerinin ortaya kard karmik birikimler, onlarn yeni va
rolularnn meydana gelmesi ve ekillenmesinde bir ekir
dek rol grmektedir. Ayrca bu birikimler, onlarn gerek
bu dnyada gerekse narakada maruz kald ac ve sknt
larn asl sebebidir.
Ancak byle bir anlay, tabiattaki her eyin srekli
bir deime zere bulunduunu ve devamllk tayan hi
bir eyin bulunmadn savunan Budist dnce asn
dan birtakm problemleri de beraberinde getirmitir.^'' Eer
biz, lemin srekli deiim ve ak hlinde olduunu savu
nuyorsak, bu durumda karmay icra eden fail ile onun so
nularndan etkilenen kimsenin zdeliini nasl aklaya
biliriz? te yandan byle bir zdelik kurulamad sre
ce, kiinin kendi karmalarnn mirass olma hli nasl
izah edilebilir? Bu konuda ortaya kan bu ve benzeri soru
lar ileride "karma-sonu ilikisi" bal altnda tartaca
mz iin burada, sadece iaret ederek geiyoruz.
2 - Karmann Tasnifi
Buraya kadar eitli vesilelerle ifade etmeye alt
mz gibi, karma terimi daha h'aka anlamlarda kullanlm
olsa bile, daha ziyade irad ir san fiilleri anlamnda kulla
nlm; karma ile ilgili olarak yaplan tasniflerde de genel
likle onun bu anlam gznnde tutulmutur. Bunun Bu
dist dnce sistemine gre yaplan karma tasnifleri iin
de geerli olduu sylenebilir imdi bu konudaki baz tas
niflere yer vereceiz.
25- Tle Questions of King Milinda (Part: I), Ed. Rhys David, SBE, XXXV/ 100101
26- T.R.V.Murti, The Central Philosophy of Buddhisnv s. 31-32; K.Walli,
Theory of Karman, s.229
135
136
BUDZMDE KARMA-TENASH
NANCI
137
cak fuller,
2 - Bir sonraki varolu aamasnda semeresini verecek
olan fiiller,
3 - Bundan sonraki ikinci varolu aamasnda semere
sini verecek fiiller,
4 - Semeresini ne zaman verecei belli olmayan fiiller.3*
32- S.N.Dasgupta, Yoga Philosophy, s.320; M.Kogen, a.g.mad., ER, VIII/267
33- M. Kogen, a.g.mad., ayn yer
34- Geni bilgi iin bkz., A.Buddharakkhita, a.g.m., s.105; M.Koeen, a.g.mad.,
ER, Vni/267; K.K.Anand, a.g.e., S.116
138
BUDIZMDE KAKMA-TENASUH
NANCI
139
140
BUDIZMDE
KARMA-TENASUH
INANC
141
BUDZMDE KARMA-TENASH
NANCI
143
144
BUDZMDE KARMA-TENASH
NANCI
145
146
147
148
BUDIZMDE KAKMA-TENASUH
NANCI
149
LKS
yi muhafaza edilir.
O, muhteem bir binada, samghada, fertte, yabanclar ara
snda, ana-babada ve ilk doan ocuklarda sakldr.
te bu ok iyi muhafaza edilen ve korunmas zor hazine,
lmle birlikte her eyin onu terk ettii bir anda sahibine arka
dalk eder.
O, hibir hrszn alamayaca, bakalaryla paylalamayacak bir hazinedir. yleyse btn hkimler iyi ameller i
lesin. nk lmden sonra sahibim yalnz
brakmaya
cak hazine ite budur.
O tanrlar ve insanlara haz ve mutluluk veren bir hazine
dir. Onlar, arzu ettikleri her eyi onun sayesinde elde edebilecek
tir.
Beer olgunluk ve semav dnyalardaki her eit hazz ya
kalama, Nibbna'ya ulama (nibbnasampatti) da bu hazineyle
mmkndr.
Hakimane bir tavrla bilgi, kurtulu ve stnl kendisi
ne arkada edinmek isteyen kimse de btn bu isteklerini sz ko
nusu hazine sayesinde elde edebilir.
Ayrca kl krk yaran feraset, her trl kurtulu, mridin
kemle ermesi, zahidane aydnlanma ve Budaln temelleri yine
bu hazine sayesinde elde edilebilir.
te faziletli, iyi fiiller ve bunlarn ortaya kard karmik
birikim, byle byk bir potansiyel oluturur. Bu nedenle iyi
ameller icra etmek hkim ve aydn kiilerce takdir edilir
Yaplan bu uzunca alntdan da anlald gibi,
Khuddakaptha'ya gre, ahlaken iyi karmalar hem
dnyev varolu ve bu esnada tecrbe edilen hazlar, hem
de mutlak kurtulu ve aydnlanmann elde edilmesinde
tek sebep olarak kabul edilmektedir.
Milindapanha'da ise, iyi fiillerin ortaya kardklar
61- Khuddakaptha, VIII.6-10 ve 13-14, Ed.R.C.Childers (J.P.MacDermott,
"Nibbana as a Reward for Karma", J.A.O.S. 93.3.1973.S. 345'ten naklen)
150
BUDZMDE KARMA-TENASH
NANCI
151
152
CAYNIZMDE
KARMA-TENASH INANC
A - CAYNZMDE KARMA-TENASH
NANCINA GR
Caynizmde karma inanc ve karmanm mahiyetinin
tam olarak anlalabilmesi iin ncelikle Caynist ontoloji
anlaynn; ayn din sistemdeki tenash inancnn tam an
lamyla kavranlabilmesi iin de sz konusu sistemdeki
kozmoloji anlaynn ele alnmas gerekmektedir.
1 - Caynist Kozmoloji Anlay
Caynizm ve Budizmin bilhassa kozmoloji konusunda
hemen hemen ayn grleri paylatklar dikkati eker.
Nitekim Caynizm de, tpk Budizm gibi, lemi belirli bir
zamanda. Tanr veya benzeri insanst bir varlk tarafn
dan yaratlm bir yap eklinde deil, ezel nitelikteki
kompleks bir yap olarak grr. Onun bir balangc olma
d gibi, bir sonu da yoktur. lemde olup biten her ey
lemin kendi kanunlarna gre veya onu oluturan temel
unsurlarn tabi zelliklerine gre meydana gelmektedir.
lemin kendi oluumunda olduu gibi, onun ihtiva ettii
fenomenlerin olumasnda da Tanr veya benzeri bir Yce
kudretin mdahalesi sz konu;5u deildir.
Caynist dnce sistemine gre, sz konusu bu lem
153
154
CAYNJZ3WE KARMA-TENASH
NANCI
155
Aloka-aksa
(Mutlak ekilsizlik Alan)
Atmosfer Katmanlar
Siddha Loka
(Mutlak Aydnlanmaya Ka
vuan Ruhlarn Yeri)
Kalpalita-14 alt katmana
ayrlr.
Urtha-loka (Tanrlar lemi)
Kalpopapanna-16 alt kat
mana ayrlr.
Loka-aksa
(ekil lemi)
Madhya-loka (Yeryz)
156
CAYNIZMDE KARMA-TENASUH
NANCI
157
158
CAYNZMDE KARMA-TENASH
NANCI
159
160
CAYNZMDE KARMA-TENASH
NANCI
161
162
CAYNZMDE KARMA-TENASUH
NANCI
CAYNIZMDE
KARMA-TENASUH
NANCL
165
CAYNZMDE KARMA-TENASH
NANCI
167
kotkoti sgaropama bir utsarpini'yi (zamamn ykseli sresi\i), yir\e aym saydaki sgaropama da bir avasarpinyi
(zamann d sresi) oluturur. Sonsuz saydaki
utsarpin ve avasarpin ise bir pudgalaparvartay meyda
na getirir.^*
Caynizmin bu zaman anlayma bal olarak, deiik
karmalarn jivaya bitiik durumda maksimum ve mini
mum kah sreleri u ekilde tespit edilmitir:
KARMANIN TR
SRES
Maksimum
Minimum
Jnanavaraniya karma
30 kotkoti sgaropama
1 Mhurta'dan az
30 kotkoti sgaropama
1 Mhurta'dan az
30J<otkoti sgaropama
12Mhurta
30 kotkoti sgaropama
1 Mhurta
V- Ayus-karma
30 kotkoti sgaropama
1 Mhurta
VI- Nama-karma
30 kotkoti sgaropama
8 Mhurta
VII-Gotra-karma
30 kotkoti sgaropama
8 Mhurta
VIII-An tarya-karma
30 kotkoti sgaropama
1 Mhurta
I-
168
CAYNZMDE KARMA-TENASH
NANCI
25- Glasenapp, a.g.e., s.24; M.L. Mehta, Jaina Philosophy, s.204; K.K.Anand,
a.g.e., s.84-85
169
Arzunun Tr
I-
Snnjvalann kasyas
Kt Karma
yi K a r m a .
I. derecede iddetli
170
171
ERE, IV/484
172
CAYNZMDE KARMA-TENASH
NANCI
173
174
175
KARLATRMA
Grld gibi karma-tenash, Hint kkenli btn
dinlerin ortak bir inancdr. Geen son blmde biz, sz
konusu bu inancn Hinduizm, Budizm ve Caynizm asn
dan ifade ettii anlam belirlemeye altk. Bu blmde
ise, ilk olarak, bu dn sistemlerin karma-tenash anlaylarndaki farkl ve benzer noktalar zerinde durularak, Hint
karma-tenash dncesinin genel zellikleri tayin ve tes
pit etmeye allacaktr. kinci olarak da, byle bir alma
nn Mslman bir aratrmac tarafndan bir slm lkesin
de yaplmas gz nne alnarak, slm dini asndan kar
ma-tenash inancn deerlendirilmeye ve bu arada onun
baz slm inanlaryla olan ilikisine iaret etmeye gayret
gsterilecektir.
A- HNT KKENL DNLERDE
KARMA-TENASH NANCI
Geen blmlerde de zaman zaman iaret etmeye a
ltmz gibi. Hinduizm, Budizm, Caynizm ve Sihizm ta
rafndan mtereken kabul edilen karma-tenash inanc
konusundaki balca benzerlik ve farkllklar unlardr:
1- "Karma" teriminin anlam ve mahiyeti ile ilgili
olarak; Vedalar ve Brahmanalar gibi klsik Hindu kutsal
literatrnde "karma" terimi, genellikle, "dn ve ahlk
neme sahip irad fi" veya "kutsal literatrce yerine geti176
KARILATIRMA
KARILATIRMA
ILKSI
KARILATIRMA
181
salamtr." *
b-i('Dehriyyn tarafndan temsil edilen dier tenash
anlayna gre ise, ruhlar ancak ayrldklar cesetlerin
cinsinden cesetlere girebilir. Bunlar da grlerini din
nasslara deil, felsef temellere dayandrr.^)^
bn Hazm, Mslmanlardan tenash akidesine ina
nanlar bylece zikrettikten sonra, onun, slm dinindeki
yeri konusunda ise u deerlendirmede bulunur;
"Btn ehl-i slm tarafndan hem bu gruplarn hem
de bu grleri savunanlarn kfirlikle sulanm olmas,
bizim de onlar kfirlikle sulanmamz iin yeterlidir. ste
lik Hz. Muhammed bu konuda hibir ey sylememitir.
Ayrca btn Mslmanlar, amellerin karlnn ruhlar
bedenden ayrldktan sonra; kyamet gnnden nce ceza
veya nimet verme eklinde, daha sonra da ruhlar nceki
cesetleriyle birlikte biraraya toplandnda, cennet veya ce
hennem eklinde olacana inanrlar." ^
Bu konuda Mutezile mezhebine mensup Ahmed b.
Hbt ve Ahmed b. Bn tarafndan del olarak ileri sr
len ayetlerle ilgili olarak ise, o, unlar sylemektedir:" B
tn ehl-i slmn tenashn yokluu konusunda sz birli
inin bulunmas, sz konusu bu iki ayette murat edilen
mnnn, bu dinsizlerin anladklar ve yorumladklar e
kilde olmadn, bilkis onlarn anlaylarnn hilfna ol
duunun kabul ve bu iki ayet-i kerimenin de ayn konu
da dehl olarak kullanlamayacann ak gstergesidir. Al
lah Teal'mn "fi. evvi suretin...(Diledii surette...)" ifadesiy
le asl murad, insanlar uzun-ksa, gzel-irkin, beyaz-siyah ve benzeri... istedii ekilde yaratmasdr. Yoksa onlar
hayvan suretinde yaratmas deildir.
4- ra (421 n
5- Bu grubun delilleri ve bn Hazm'm onlara tenkidi lakkndn bkz. bn Hazm,
a.g.e.,'1/91
6-bn Hazm, a.g.e., 1/90
182
KARILATIRMA
183
184
KARILATIRMA
185
186
KARILATIRMA
187
188
KARILATIRMA
189
190
KARILATIRMA
191
LKS
masndan sonra meydana gelecek bir olay olup, her Mslmanm inanmas zorunlu bir inantr. Kur'an'n birok
ayetinde, muhtemelen gayb bir mesele olmas ve bu ne
denle insanlarn inanmakta glk ekmelerinden dolay,
ldkten sonra dirmenin zerinde srarla durulduunu
gryoruz.^^ Nitekim bir peygamber olmasna ramen Hz.
ibrahim'in bile, bu konudaki imannn pekitirmesi iin
Allah'tan delil, rnek istemesi de, hem ona inanmann hem
de mahiyetini kavramann epeyce g olduunu gsterme
si bakmndan iyi bir rnektir
Yine byle bir dirilmenin, sadece ruhen mi, yoksa
hem bedenen hem de ruhen mi meydana gelecei slm
dnrleri arasnda tartmalara yol amtr. Bilindii gi
bi Gazali, slm filozoflarn "cesetler harolunmaz, sevap
ve azap grecek sadece ruhlardr" dedikleri iin kfirlikle
sulamtr. nk, diyor Gazali, ruhlarn azap grecekle
rini kabul etmelerinde isabet etmilerdir. Zira onlar da
azap grecektir; fakat cesetlerin tekrar dirileceini inkr et
mekle hata etmiler ve bundan dolay eriat nazarnda kf
re girmilerdir.^'
Filozoflar bu ekilde tenkit eden Gazali, yeniden di
rilme ile ilgili kendi grlerini ise, hy'da yle dile ge
tirmektedir: Be// bir sre kabirde kalnarak buradaki sre tamamlamnca, dalm olan paralar biraraya toplanr ve lm
den o ana kadar, ar- ldaki yeil kularn kanatlarna aslm
vaziyette duran ve imann yeri olan ruh da nceki cesedine geri
dner. Bylece yeniden dirilme gerekleir ve ahiret hayatnn
mizan, srat, cennet-cehennem gibi yeni safJalart balar.^'^
29- Bu konudaki ayetlere rnek olarak bkz.. Bakara (2), 28,73,260; Nisa (4), 5556; Nahi (16), 38-39; sr (17), 49-51; Taha (20), 55.
30- Bakara (2), 260
31- Bkz. Gazali, el-Munkzu mine'd-Dall (Dalletten Hidyete), Trkeye
ev.A. Suphi Frat, st., 1978, s.55
32- Gazali, hya, lV/217
192
KARILATIRMA
193
194
KARILATIRMA
195
ICARILATIRMA
197
SONU
Karma, birbirinden olduka farkl gr ve anlaylar
savunan, Carvaka ekol hari btn Hint dnce ve din
sistemlerince kabul edilen ortak bir inancm addr. O, sz
konusu bu sistemler tarafndan bazen kozmik dzeni ifade
eden bir prensip, ou zaman da ahlk eskatolojik bir
inan olarak grlmtr. "Karma", kozmik dzeni ifade
eden bir yasa olarak dnldnde, Vedalar dnemi rta
anlaynn Upaniadlar ve daha sonraki Hint dncesin
de yer alan bir devam veya uzants olarak grlebilir. O
ahlk ve eskatolojik neme sahip bir inan olarak ele aln
dnda ise, fert tarafndan irad olarak icra edilen beden
sel, szel ve zihinsel her fiihn mutlaka ahlk niteliine uy
gun bir sonu ortaya karmasn; ve byle bir sonucun fai
li kaytlayc nitelikte bir sonu olacan ifade eden bir
inantr. rad fullerin sonucunda ortaya kan, gzle gr
lemez nitelikteki byle bir sonu, fiilin tamamlanmasndan
hemen sonra veya mevcut varolu sresinde daha sonra
etkisini gsterebilecei gibi, lmden sonra ruhun gidecei
lemler olarak tasvir edilen svarga, pitryana, devayana ve
naraka gibi metafizik meknlarda haz veya elem eklinde
de semeresini verebilir. Veyahut da ruhun yeniden yery
znde bedenlemesinden sonra, baka varoluta tesirini
gsterir.
Karmik sonularn etkisinin sadece iinde yaadmz
varolu sresiyle snrl kalmayp, lm tesi baka
198
SONU
SONU
SONU
203
BIBLIYOGRAFYA
A - Kutsal Metinler ve Tercmeleri
Kur'an- Kerim
The Bhagavadgt with Sanatsujtya and Anugt, Trans, by
Kashinth Trimbak Telang, SBE;8, Delhi,!983
Buddhist Mhayn Texts, Trans, by E.B.Cowell, P.M. Mller, J.
Takakusu, SBE;49, Delhi, 1983
Buddhist Suttas, Trans, by T.W. Rhys Davids, SBE;7, Delhi, 1980
The Dhammapada, Trans, by F.Max Mller, SBE;10; Delhi, 1981
The Grihya Sutras (I-II), Trans, by Hermann Oldenberg - F. M a x
Mller, SBE;29,30, Delhi, 1980
Hymns of the Atharva-veda, Trans, by M. Bloomfield, SBE;42,
Delhi, 1987
The Hymns of Rgveda, ng. ev. Ralph T.G. Griffith, Ed. J.L.
Shastri, Delhi, 1973
The Institutes of Vishnu, Trans, by Julius Jolly, SBE;7, Delhi, 1986
Hindu Scriptures (ng. ev., R.C.Zaehner ), London, 1988
Jaina Sutras (I-II), Trans, by Hermann Jacobi, SBE;22,45, Delhi,
1987
Kitab-i Mukaddes ( T e v r a t , Zebur, ncil), stanbul, 1981
The Laws of Manu, Trans, by Hermann Oldenberg - F. Max Ml
ler, SBE; 25, Delhi, 1981
Mahabharata, Ner. C. Rajagopalachari, Bombay, 1986
The Minor Law Books,Trans. by Julius Jolly, SBE;33, Delhi, 1987
The Principal Upanishads, Trans, by S. Radhakrishnan, George
Allen-Unwin Ltd., London, 1953
204
BIBLIYOGRAFYA
B - Kitaplar ve Makaleler
A G R A W A L , Padma, "Jainism: Mahavira As Man-God", New
ERA Conference (December 29, 1986- January 3 , 1 9 8 7 ),
Coronado, California ( Ayr Ba:sim )
205
206
BBLYOGRAFYA
BOSE, S.C., A Catechism of Hindu Dharma, New Delili, 1978
BOUQET, A . C , Comparative Religion, Great Britain, 1962
BUDDHARAKKHTA, Acharya, "Law of Karma and Rebirth
(Buddhist Perspective)", Buddhism and Jainism, Ne. Council
of Cultural Growth and Cultural Relations, Orissa, 1976, s. 9 5 120
CAILLAT, Collette, "Jainism", Encyclopedia of Religion (ER) (IXVI), Ed. Mircea EHade, New York, 1986-1987, c.VII, s.507-514
CARUS, Paul, "Karma and Nirvana" Are the Buddhist Doctrines
Nihilistic?, Monist 4 / 1 8 9 3 - 9 4 )
CHAKRAVARTI, Buddhindu Ciiandra, "The Doctrine of Karma
and Fatalism", Probuddha Bharasta 72 (1967), s.328-344
CHAKRAVARTI, Pulinbihari, Origin and Development of the
Sankya System of Thought, N e w Delhi, 1975
CHATTERJEE, Satichandra- DATTA, Dhirendramohan, An
Introduction to Indian Philos<5phy, Calcutta, 1984
COLE, W. Owen- SAMBHI, Piara Singh, The Sikhs, Their
Religious Beliefs and Practices, New Delhi, 1978
COLLINS, Steven, "Soul: Indian Concepts", ER, c.XIII, s. 438-447
C O O M A R A S W A M Y , Ananda K , Buddha and the Gospel of
Buddhism, Munishram Manoharlal Ltd., Delhi, 1974
CROOKE, W., "Death and Dispo:sal of Dead" (Indian, Non-Ar
yans), ERE, c.IV, s.479-484
Cultural Heritage of India (I-V), iid.H. Bhattacharya, Calcutta,
li.ed. 1970
ADA, Kemal, Bhagavadgita'da Upanisliadlann zleri (Basl
mam Doktora Tezi), Ankara, 1955
ADA, Kemal, Hint Eski a Kltr Tarihine Giri, AJDTCF
Yay., Ankara 1974
ELEB, Asaf Halet, Pali Metinlerine Gre Gotama Buddha, s
tanbul, 1946
DAS, Rasvihary, "The Theory of Carma and its Difficulties"
Quest 22 (1959): s.15-18
207
NANCm^A LKS
208
BIBLIYOGRAFYA
209
210
BBLYOGRAFYA
JHA, Nirmala, Law of Karma as Perceived by Mahatma Gandhi,
Aurobindo, Swami Vivekanad, S. Radhakrishnan, Delhi, 1985
JOSH, Kamala, "Beginning of the Bandha with Special Reference
to Jaina Philosophy", Jain Journal, c.XXV, sa.l (July-1990),
s.36-39
KALGATHI, T.G., Karma and Rebirth, Ahmedabad, 1972
K A N E , Pandurang Vaman, History of Dharmasastra (Ancient
and Medieval Religious and Civil L a w ) (I-V), Poona, 1977
Karma and Rebirth in Classical Indian Traditions, Ed. W e n d y
Doniger O'Flahtery, India, 1983
Karma, The Universal L a w of H a r m o n y , Ed. Virginia HansonRosemarie Stewart, Illinois (USA), 1981
KASULS, Thomas P., " Nirvana ", ER, c.X, s.448-456
KEITH, A. Barriedale, A History of Sanskrit Literature, I. Ed.,
Oxford, 1920
KEITH, A. Barriedale, The Religion and Philosophy of the Veda
and Upanishads ( I - I I ) , Delhi, 1989
KESHAVADASji, Sri Sad Guru, The Doctrine of Reincarnation
and Liberation, Banglore, Tarihsiz
KIRCA, Cell," slm Dinine Gre Reenkarnasyon ", E..
lahiyat Fakltesi Dergisi, Say: 3, Kayseri, 1986
KLOETZLI, W. Randolph, Buddhist Cosmology, Delhi, 1988
KLOETZLI, W. Randolph, "Cosmology: Buddhist Cosmology ",
ER, c. IV, s. 113-119
KLOETZLI, W. Randolph, "Cosmology: Hindu and Jain
Cosmologies ", ER, c.IV, s.107-113
KO, Turan, lmszlk Asndan Ruh-Beden likisi, Basl
mam Doktora Tezi, zmir, 1990
KOYT, Tall- Cerraholu smail, Kur'an' Kerim M e a l ve
Tefsiri (I), Ankara, 1984
KOGEN, Mizuno," Karman: Buddhist Concepts ", ER, c.VIlI, s.
267-268
211
KAKMA
NANLININ
TENASH
NANLIYLA
LKS
212
BIBLIYOGRAFYA
213
214
BBLYOGRAFYA
SHARMA, Chandrahar, A Critical Survey of Irdian Philosophy,
Delhi, 1987
SINGH, B.N., Dictionary of Indian Philosophical Concepts,
Varanasi, 1988
SINGH, Harbans, The Message of Sikhism, Delhi, 1968
SINGH, Harbans- JOSHI, Lai Mani, A n Introduction to Indian
Religions, Patiala, 1973
SINGH, Kapur, "The Essentials of Sikhism", s. I-XVI, Sri Guru
Granth Sahib (Eng. Version), II. Cilde nsz olarak konulmu.
SNHA, Binod Chander, Hinduism and Symbol Worship, Delhi,
1983
STEVENSON, lan, "Characteristics Cases of the Reincarnation
Type A m o n g the Igbo of Nigeria", Journal of African and
Asian Studies (JAAS), c.XXI, sa. 3-4 (July-October, 1986),
s.204-216
STEVENSON, Ian, "The Belief in l^eincarnation A m o n g the Igbo
of Nigeria ", JAAS, c.XX, sa.1-2 (1985), s.13-30
STEVENSON, Ian, "Characteristics of Cases of Reincarnation
Type in Turkey and Their Comparison with Cases T w o Other
Cultures ", International Journal of Comparative Sociology,
c.XI, 1970, s.1-17
STEINER, Rudolf, "Destiny of Karma" Trans, by H a r r y Collison,
London, 1931
STEINKRAW, Warren E. "Some Problems in Karma",
Philosophical Quarterly (Amalner) 3 8 (1965): s.145-154
Studies in Indian Thought (The collected papers of Prof.
T.R.V.Murti), Ed. Harold Couv/ard, N e w Delhi (M.B.), 1983
SURIYABONGS, Laung "Controversial Questions About Karma
and Rebirth", The Light of Buddha 5, no.4 (1960-April), s.l217
e-EHRSTAN, Abdvilkerim, el-lvlilel ve'n-Nihal (Ml), Ner.
M u h a m m e d Seyyid Keylni, Kahire, 1968
TATIA, Nathmial, Studies in Jaina Philosophy, Varanasi, 1951
215
216
BIBLIYOGRAFYA
, 1978
217
BU KONUDA YARARLANABLECENZ
DER YAYINLARIMIZ
TBET'N LLER K T A B I - Lma Kazi Dawa Samdup
Tibet'in "ller Kitab" birok insana, almad bilgi ve
semboller iinde, z a m a n z a m a n uan getirecek tekrarlamalarla,
bize gre, pek esasl yeni dn tarz getirecektir. zellikle
aklama v e y o r u m ksmnn ihmal edilmeden incelenmesi zo
runludur.
Eser, Dou dinlerini inceleyen y a da inceleyecek olanlara
byk bir hizmettir. Ruhun lm tesi hayatnn bu kitapta g
rlen eidi hllerini, Tibet kltj- v e dinsel sembollerinin art
landrmas altnda yetimi bir kimsenin imajinatif deneyimi ola
rak kabul edersek, herkes, kendi kltr v e dinsel sembollerinin
etkisinde kalarak lm tesi hayatn deneyimlerini geirecektir.
MISIR'IN L L E R K T A B I - Albert C h a m p d o r
Anlatmlar, Mu'dan gelen rsemli bilgilere dayanmaktadr.
phesiz ki, sembolik slbunu zebilen herkese prl prl ha
kikatler kendini olanca heybetiyle bir gn muhakkak gsterecek
tir.
Msr'n ller Kitab'm okurken "l"nn ayn z a m a n d a
inisiyeyi de sembolize ettiini gz nne alarak okumanz tavsi
ye ederiz. O ekilde okunduundci. Eski Msr'daki inisiyatik
retinin safhalar yava yava gzler nne serilecektir.
Btn nisiyatik retiler'de ki birinci sray alan "arnma"
v e "sadeleme" almalarnn b u r a d a da en nemli konu olarak
ele ahnm olduunu sembolik anlatmlarda grmekteyiz.
R U H S A L L E M N S O N S U Z M K N L A R I - A. P a u c h a r d
Albert Pauchard'm bedenini terk ettikten sonra kavutuu
ruhsal lemdeki kendisi, evresi v e ruhsal d n y a n m eitli d u
rumlaryla ilgili izlenimlerini anlatan teblileri bu kitapta bula
cak v e dinsel kitaplarda anlatlan lm sonras olaylarn gerei
ni renebileceksiniz. nsann sorumluluu, gnah ve sevab na
sl sonulanyor? Tebliler bunu anlatyor.
L M S Z L K v e T E K R A R D O U - A. David Neal
A. David Neal, Hindistan'da karlat bir Guru'dan bilgi
alm ve inisiyatik srlara erimiti. Eitimi srasnda, Tibet'te,
dan iinde kaybolmu bir m a a r a d a olaanst kudretlere sa
hip olduu ifade edilen bir keiin hayatm paylamt. Sras
geldike Guru'su Alexandra'ya bir srr ifa etmitir.
Sen kimsin? N e d e n ibaretsin? lmden sonra srp gide
cek olan nedir? z'n var olacan sylyorsun, o zaman z ne
dir? vs. daha pek ok sorularn cevaplarn; in, Tibet v e Hint
Ezoterik retileri'ne gre ele alan b u kitab ilgiyle okuyacan
z umuyoruz.
G E M H A Y A T A D N - Dr. Edith Fiore
Tekrardou gerei eskiye oranla ok daha gl olarak
incelenmektedir. Gemi hayatlarm kendiliinden ya da "ipnotik gerileme" yntemiyle hatrlayan v e onu en ince ayrntlarna
kadar yaayan g n m z d e pek ok kimse vardr.
"pnotik gerileme" yntemiyle elde ettii bu almalarla il
gili olarak yazar yle diyor: "Hastalarn ve sjelerin yetenekleri
nin, becerilerinin, glerinin v e zayflklarnn olduu kadar,
kendilerine zg araz ve sorunlarn kaynan bulmak zere, da
ha nceki kiiliklerine hrndler. Hayatlarmz rten kaln per
deler kadim ipliklerden dokunmu olup, zerindeki motifler ok
karmaktr."