Gramatika e gjuhs shqipe

Shkolla jopublike
Mileniumi i tret
Punoi: Buena Aziri

Projekt nga: Buena Aziri

KL. VII/3
Msimdhnsi: Agron Gashi
Prishtin, 2009
Fonetika, Morfologjia, Sintaksa,
Leksikologjia

Si ndahet gramatika e gjuhs

shqipe?
Gramatika e gjuhs shqipe ndahet n:
Fonetik;
Leksikologji;
Sintaks;
Morfologji;

Fonetika

Fonetika
Tingujt e gjuhs shqipe
Gjuha shqipe ka 36 fonema, 7 fonema
zanore: a, e, , i, o, u, y dhe 29 fonema
bashktingllore: b, c, , d, dh, f, g, gj,
h, j, k, l, ll, m, n, nj, p, q, r, rr, s, sh, t, th, v,
x, xh, z, zh.

Klasifikimi i zanoreve
Zanoret e shqipes klasifikohen:
Sipas vendit t ngritjes s gjuhs drejt
qiellzs: t prparme, qendrore dhe t
prapme;
Sipas shkalls s ngritjes s gjuhs drejt
qiellzs: t hapura, gjysm t hapura dhe t
mbyllura;
Sipas pjesmarrjes ose jo t buzve: t
buzorzuara dhe t pabuzorzuara.

Klasifikimi i bashktinglloreve
Bashktinglloret e shqipes klasifikohen:
Sipas mnyrs s formimit: mbylltore,
shtegore, hundore, ansore dhe dridhse;
Sipas vendit t formimit: buzore, dhmbore,
alveolare, paraqiellzore, qiellzore;
Sipas pjesmarrjes s zrit dhe t zhurms:
t shurdhta ose t pazshme dhe t
zshme.

Diftongjet dhe grupet e

zanoreve
Dy zanore q shqiptohen si nj rrokje e
vetme prbjn nj diftong.
Kur dy zanore q jan pran njratjetrs shqiptohen secila si nj rrokje
m vete, ato prbjn nj grup zanor.

Rrokja
Rrokja sht nj grup fonemash
prqendrimi rreth nj zanoreje. Rrokjet
jan t hapura kur mbarojn me
zanore (u-ra) dhe t mbyllura kur
mbarojn me bashktingllore (lis).
Nj grup bashktinglloresh pa zanore
nuk mund t formoj rrokje.

Intonacioni
Ngritjet dhe uljet e zrit gjat t folurit
quhen intonacione.
Intonacioni mund t psoj
modifikime edhe n varsi nga
shprehja e emocioneve dhe e
ndjenjave t gzimit, zemrimit,
admirimit, shpress, dyshimit etj.

Theksi i fjals
Shqiptimi i nj rrokjeje t fjals me
forc m t madhe se t tjerat quhet
theks. Rrokja q shqiptohet me forc
m t madhe quhet rrokje e theksuar,
t tjerat quhen t patheksuara. N
shqipen theksi mund t bjer n njrn
ose n tjetrn rrokje t fjals.

Theksi i fjalis
N gjuhn shqipe gjymtyra e fjalis q
duhet vn n dukje shqiptohet m
fuqishm dhe me ton m t lart.
N disa raste pr t vn n dukje nj
fjal q shpreh nj emocion, prdoret
nj theks i dyt, i cili mund t bjer n
nj rrokje tjetr t fjals, jo n rrokjen
q bie theksi i fjals:
E mrekullueshme! E pabesueshme!thrrisnin t pranishmit.

Fjalformimi

Fjalformimi

Forma dhe kuptimi i fjals

Fjala sht njsia themelore e fjalis.
T gjitha fjalt e nj gjuhe prbhen nga
forma dhe kuptimi. Forma sht trsia e
tingujve n t folur ose e shkronjave n t
shkruar q ndrton fjaln. Forma e fjals
lidhet me kuptimin e saj.
Nj pjes e fjals sht e pandryshueshme
dhe quhet tem e fjals, tjetra sht e
ndryshueshme dhe quhet mbares e fjals.

 Fjala prbhet nga tema dhe

mbaresa.
Tema sht ajo pjes e fjals q
mbetet pasi heqim mbaresn. Nj
teme mund ti shtohen parashtesa ose
prapashtesa. N kt rast ajo quhet
tem fjalformuese.
Rrnja e fjals bart kuptimin kryesor t
fjals.
Mbaresa jep veorit gramatikore t
fjals.

Fjalt e parme dhe jo t parme

Fjalt n gjuhn shqipe jan t parme dhe
jo t parme. Fjala quhet e parme kur tema
sht e njjt me rrnjn, p.sh., flutur-a,
kng-a etj. Fjala quhet jo e parme kur sht
formuar me parashtes ose prapashtes,
ose t dyja bashk, si dhe me mnyra t
tjera. Fjalt jo t parme jan: t prejardhura
(flutur-o-j), t prbra (buk+pjeks) dhe t
prngjitura (megjithat).

Fjalt e prbra
Fjalt e prbra jan t formuara nga
dy ose m shum tema. Fjalt e
prbra mund t jen:
a) emra (frymmarrje = frym +
marrje);
b) mbiemra (flokverdh = flok +
verdh);
c) folje (buzqesh = buz + qesh);
d) ndajfolje (duarkryq = duar + kryq);

Antonimet, sinonimet dhe

homonimet
Antonimet jan fjal, t cilat kan kuptim t
kundrt me njra-tjetrn:
mngjes mbrmje;
Sinonimet jan fjal, t cilat shkruhen ndryshe,
por q kan kuptim t njjt me njra-tjetrn:
i brengosur i merakosur;
Homonimet jan fjal q shkruhen ose
shqiptohen njsoj, por q kan kuptim t
ndryshm:
akrep (kafsh e vogl helmuese, e zez) akrep
(shigjetzat q rrotullohen n or).

Leksikologjia

Leksikologjia
Leksikologjia sht pjes e gjuhsis
q studion fjalt e nj gjuhe dhe
kuptimet e tyre. Fjala leksikologji vjen
nga greqishtja e vjetr: leksis = fjal,
logos = dije.

Fusha leksikore
Gjuha shqipe, ashtu si do gjuh, ka nj
numr t madh fjalsh. Disa prej ktyre
fjalve kan m shum se nj kuptim.
Trsia e fjalve t nj gjuhe quhet leksik.
Pra, leksiku sht nj lum i gjat fjalsh, por
ai nuk sht thjesht nj list fjalsh q
ekziston n mendjen ton. Ai sht nj
sistem ku do fjal ka vendin e vet dhe
sht gjithmon n lidhje me fjal t tjera.
do grup fjalsh q lidhen me njra-tjetrn
nprmjet kuptimit t veant q ato
shprehin, prbjn nj fush leksikore.

Sintaksa

Sintaksa
Sintaksa sht pjesa e gramatiks q
studion fjalt gjat ligjrimit, rregullat e
bashkimit t tyre n grupe fjalsh e n
fjali si dhe rolin q luajn ato.

Prbrsit kryesor t fjalis

Dallohen dy grupe prbrse t fjalis:

Grupi emror (kryefjala);
Grupi foljor (kallzuesi);
Grupi emror tregon pr personat pr t
cilt flitet, kurse grupi foljor tregon far
thuhet pr ta:
T gjith fmijt rrinin t qet.
I
I
Grup emror Grup foljor

Fjalia dhe prbrsit e saj

Fjalia sht nj grup fjalsh t lidhura n
mes vete sipas kuptimit dhe rregullave
gramatikore t gjuhs. Fjalia kumton dika.
N gjuhn e folur fjalit karakterizohen nga
nj intonacion ose vij melodike e veant
(zbritse, ngjitse etj.). N gjuhn e shkruar
ato prcaktohen nga shenjat e piksimit
(pik, pikpyetje, pikpresje, pikuditje).
Nj fjali mund t jet e thjesht ose e
prbr. Fjalia sht e thjesht kur ka vetm
nj folje. Fjalia sht e prbr kur ka m
shum se nj folje.

Tipat e fjalive sipas llojit t

kumtimit
Sipas llojit t kumtimit fjalit mund t
jen:
Dftore;
Pyetse;
Nxitse;
Dshirore;

Fjalia dftore
Fjalia dftore shrben pr t treguar dika,
pr t dhn nj informacion rreth nj fakti,
rreth nj vzhgimi, nj gjykimi, nj opinioni.
Fjalia dftore, kur sht e mvetsishme,
shqiptohet me nj intonacion tregues. Toni
zbret n fund t fjalis. Ai ngrihet n fjaln
q mban theksin logjik, kur sht i dukshm.
Fjalia dftore ka foljen zakonisht n mnyrn
dftore, por mund ta ket edhe n mnyrn
lidhore, habitore e kushtore.

Fjalia pyetse
Fjalia pyetse prdoret pr t pyetur
pr dika q folsi nuk e di ose e di
pjesrisht dhe pret prej
bashkbiseduesit nj prgjigje. Kto
fjali prdoren dendur n dialog, sepse
bashkbiseduesit pr do pyetje q
bjn, presin nj prgjigje.
Dallohen tri lloje fjalish pyetse:
Fjali pyetse trsore;
Fjali pyetse t pjesshme;
Fjali pyetse retorike.

 Fjalia sht pyetse trsore, kur

bashkbiseduesi i prgjigjet pyetjes me po,
jo ose me foljen e fjalis pyetse:
- Ishe sot te mjeku?
Po. (Isha.)
Fjalia sht pyetse e pjesshme, kur folsi ka
njohuri pr at q pyet, por ai do t msoj
m shum. Ktyre pyetjeve nuk u jepet
prgjigje me po ose jo, por me nj ose disa
fjal:
- muaj sht tani? Janar.
Fjalia sht pyetse retorike, kur folsi pyet
pa pritur q t marr prgjigje:
- t pressh nga ti?

Fjalia nxitse
Fjalia nxitse shrben pr t nxitur dik
q t zbatoj nj urdhr, nj kshill,
nj sugjerim, nj ftes.
N fjalit nxitse foljet jan zakonisht
n mnyrn urdhrore, lidhore e
dftore.

Fjalia dshirore
Fjalia dshirore shrben pr t shprehur
nj dshir, nj urim, nj mallkim. Fjalia
dshirore mund t shpreh edhe
dshirn q t mos ndodh dika.
Fjalit dshirore e kan foljen n
mnyrn dshirore dhe n mnyrn
lidhore.
N fund t fjalive dshirore vihet
pikuditje.

Format e fjalis
Fjalit dftore, pyetse, nxitse dhe
dshirore mund t paraqiten n shum
forma: veprore ose psore, pohore ose
mohore dhe thirrmore.

 Fjalia sht n formn veprore, kur

folja e saj sht e forms veprore dhe
sht n formn psore, kur folja e saj
sht e forms joveprore (ose psore).
N formn mohore t fjalis mohohet
nj pohim. Pra, fjalia e forms pohore
pson nj shndrrim mohor.
Fjalit bhen thirrmore kur shoqrohen
me nj ndjenj t fort knaqsie,
habie, frike, zemrimi etj.

Gjymtyrt kryesor t fjalis

Gjymtyrt kryesor t fjalis jan:
Kryefjala;
Kallzuesi;

Kryefjala
Kryefjala sht gjymtyr kryesore e
fjalis. Ajo gjendet me pyetjet: cili?,
cila?, cilt? dhe kush?. Ajo tregon nj
a m shum frymore apo sende.
Kryefjala zakonisht qndron para foljes.

Me se shprehet kryefjala?
Kryefjala shprehet me:
a) emr n rasn emrore, t shquar e
t pashquar, n numrin njjs e
shums:
Dritani u lag nga shiu. (kush?)
b) premr (dftor, t pacaktuar,
lidhor, vetor t do vete a numri):
Ajo m krkoi nj trndafil t kuq.

c) numror:
T dy filluam t ecnim duke aluar n
korridor.
d) grup emror:
Yt vlla t la vetm.

Kallzuesori i kryefjals
Kryefjala mund t marr nj
kallzuesor.
Shqiponja sht simboli yn kombtar.
Kallzuesori i kryefjals tregon nj cilsi
t personit apo sendit q shnohet
nga kryefjala.

Kallzuesi
Kallzuesi sht gjymtyra kryesore e
fjalis, q tregon nj veprim apo
gjendje t kryefjals. Ai gjendet me
pyetjet: bn?, sht?. Kryefjala
dhe kallzuesi jan t lidhur ngusht me
njri-tjetrin. Kshtu, po t ndryshoj
kryefjala, ndryshon edhe kallzuesi.
Kallzuesi prshtatet me kryefjaln n
numr dhe n vet. Kallzuesi
zakonisht qndron pas kryefjals.

Llojet e kallzuesit
Llojet e kallzuesit jan:
Kallzuesi foljor i thjesht (nj folje):
Ti m munde.
Kallzuesi foljor i prbr (dy e m shum
folje):
Po djali sa zinte t recitonte , harronte
vjershn.
Kallzuesi emror (jam+emr, mbiemr,
premr, numror):
Dy prej luanve ishin meshkuj.

Gjymtyrt e dyta
Gjymtyrt e dyta (apo plotsit e fjalis)
jan:
Rrethanori;
Kundrinori;
Prcaktori;

Rrethanori
Rrethanori sht gjymtyr e dyt e
fjalis. Ai tregon rrethanat e kryerjes s
veprimit, si: koh, vend, mnyr,
shkak, sasi, qllim. Ai n fjali gjendet
me pyetje t ndryshme: kur?, ku?, si?,
pse?, sa?, prse?. Rrethanori gati
gjithmon qndron pas foljes ose
kallzuesit, por ai shpesh del edhe
para foljes ose kallzuesit.

Rrethanori i kohs
Rrethanori i kohs tregon kohn e
kryerjes s veprimit. Rrethanori i kohs
lviz lirshm n fjali. Ai gjendet me
pyetjen: kur?:
Mbrm shkuam n kinema.

Me se shprehet rrethanori i kohs?

Rrethanori i kos shprehet me:
a) emr me e pa parafjal:
Ndeshja finale do t zhvillohet t
mrkurn.
b) grup emror:
Ndeshja finale u zhvillua para nj jave.

c) ndajfolje ose shprehje ndajfoljore:

Ndeshja finale u zhvillua dje.
d) form t pashtjelluar:
Me t zbardhur fmijt u nisn n
ekskursion.

Rrethanori i vendit
Rrethanori i vendit tregon vendin e
kryerjes s veprimit. Ai lviz lirshm n
fjali. Rrethanori i vendit gjendet me
pyetjen: ku?:
Ata shkuan n shkoll.

Me se shprehet rrethanori i vendit?

Rrethanori i vendit shprehet me:
a) emr me parafjal:
Librat i mbaj n bibliotek. (ku?)
b) grup emror:
Jam nisur pr n Galerin e Arteve. (pr ku?)
c) ndajfolje:
Zhurma dgjohej sipr. (ku?)

Rrethanori i mnyrs
Rrethanori i mnyrs tregon mnyrn e
kryerjes s veprimit. Ai lviz lirshm n
fjali. Rrethanori i mnyrs gjendet me
pyetjen: si?:
Ajo kndon bukur.

Me se shprehet rrethanori i
mnyrs?
Rrethanori i mnyrs shprehet me:
a) nj ndajfolje ose shprehje ndajfoljore (me
emr n rasn kallzore):
Dbora mbulonte shpejt e shpejt (si?) do
gj.
b) nj grup emror:
Nj flutur po thithte me ndje t madhe (si?)
nektarin e luleve.
c) nj form t pashtjelluar:
Djemt ecnin me nxitim pa par (si?) rrugn.

Rrethanori i shkakut
Rrethanori i shkakut tregon nj shkak
q sjell nj pasoj t caktuar. Ai varet
nga kallzuesi, por ndonjher edhe
me emr ose mbiemr. Rrethanori i
shkakut z vend pas gjymtyrs nga
varet. Ai gjendet me pyetjen: pse?:
Ajo shkoi te mjeku, sepse ishte e
smur.

Me se shprehet rrethanori i shkakut?

Rrethanori i shkakut shprehet me:
a) ndajfolje:
Pse ke br gjith kto gabime n
diktim, Dritan?
b) emr me parafjal:
- I kam br nga nxitimi, msuese.

c) grup emror:
Rezultatet i ke t ulta pr shkak t
mungesave.
d) prcjellore:
Duke mos u mjekuar me koh,
smundja iu rndua.

Rrethanori i sasis
Rrethanori i sasis tregon sasi.
Ai gjendet me pyetjen: sa?:
Ata morn pak libra.

Me se shprehet rrethanori i sasis?

Rrethanori i sasis shprehet me:
a) nj ndajfolje ose shprehje
ndajfoljore:
Mbrm ajo hngri pak.
b) nj grup emror ku brthama
tregon nj njsi matjeje dhe ka
prpara zakonisht nj numror:
Nna bleu 5 kg moll.

Rrethanori i qllimit
Rrethanori i qllimit tregon qllimin e
kryerjes s veprimit. Ai varet nga
kallzuesi. Rrethanori i qllimit z vend
pas gjymtyrs nga varet. Ai gjendet
me pyetjen: prse?:
Ai shkoi pr t luajtur.

Me se shprehet rrethanori i qllimit?

Rrethanori i qllimit shprehet me:
a) ndajfolje:
Prse ke ardhur deri ktu?
b) emr me parafjal:
Djemt kan ardhur ktu pr pun.

c) grup emror:
Prindrit prpiqen pr t mirn e
fmijve t tyre.
d) paskajore:
Ajo ka shkuar n Amerik pr tu
specializuar.

Kundrinori
Kundrinori sht gjymtyr e dyt e
fjalis. Ai zakonisht varet nga folja dhe
tregon mbi k (cilin) bie veprimi i
shprehur prej saj. Ai vihet n at ras
q krkon gjymtyra prej s cils varet.
Sipas kuptimit dhe forms s shprehjes,
kundrinori sht i drejt dhe i zhdrejt.

Llojet e kundrinorit
Llojet e kundrinorit jan:
I drejt;
I zhdrejt:
me parafjal;
pa parafjal;

Kundrinori i drejt
Kundrinori i drejt sht gjymtyr e
dyt e fjalis q shnon objektin tek i
cili kalon veprimi i shprehur nga folja.
Objekti mund t jet frymor ose
jofrymor.
Kundrinori i drejt u prgjigjet pyetjeve:
k?, cilin?, ciln?, far?.

 Kundrinori i drejt sht nj grup

emror (i shprehur me nj emr, nj
premr ose nj emr dhe nj
prcaktor) n rasn kallzore pa
parafjal dhe q lidhet me nj folje t
forms veprore:
Era e marr tundte rrapin e mom t
Jubins.

 N qoft se fjalin veprore me

kundrinor t drejt e shndrrojm n
fjali psore, kundrinori i drejt bhet
kryefjal e foljes n formn psore,
kurse kryefjala, kundrinor me parafjal:
Era e malit e shprndante kngn
gjithandej.
Knga shprndahej nga era e malit
gjithandej.

Me se shprehet kundrinori i drejt?

Kundrinori i drejt shprehet:
a) me emr (zakonisht t shquar) n
rasn kallzore:
E ndoqe ndeshjen mbrm?
b) me premr:
E shoh at, t shoh edhe ty.

c) me grup emror:
Vizitova liqenin e Presps vitin e kaluar.
d) me trajt t shkurtr t premrit
vetor:
Do ta njoftoj vet Arbrin pr orarin e
ndeshjes.

Kallzuesori i kundrinorit t drejt

Kundrinori i drejt mund t marr nj
kallzuesor.
Beni i mbante pantallonat t ngushta.
Kallzuesori i kundrinorit t drejt
shrben pr t treguar nj cilsi ose
veori t qenies a t sendit t treguar
nga kundrinori i drejt.

Kundrinori i zhdrejt pa parafjal

Kundrinori i zhdrejt pa parafjal ka lidhje t
drejtprdrejt me foljen dhe prdoret
gjithmon i shoqruar me trajt t shkurtr
t premrit vetor. Mund t marrin kundrinor
t zhdrejt foljet kalimtare dhe jokalimtare,
veprore dhe joveprore.
Kundrinori i zhdrejt pa parafjal u prgjigjet
pyetjeve:
kujt?, cilit?, cils?, cilve?, cilave?.

 Kundrinori i zhdrejt pa parafjal sht

nj grup emror (i shprehur me nj
emr, nj premr ose me nj emr
dhe nj prcaktor) n rasn dhanore,
q shoqrohet gjithnj nga nj trajt e
shkurtr e premrit vetor n rasn
dhanore.

 Ai ndrtohet gjithmon pa
parafjal dhe tregon sende ose
qenie mbi t cilat bie veprimi i
shprehur nga folja.
Kundrinori i zhdrejt pa parafjal luan
rol t rndsishm, sht plots
kryesor. Ai nuk sht i lidhur me foljen
aq sa kundrinori i drejt.

Me se shprehet kundrinori i zhdrejt

pa parafjal?
Kundrinori i zhdrejt pa parafjal
shprehet:
a) me emr n rasn dhanore:
Fmijve (cilve?) u ishte shtuar
gzimi.
b) me premr:
Ty (kujt?) t erdhn shum shok pr
ditlindje.

c) me grup emror:
Shoqes s klass son (kujt?-) i dhan
mimin e par n konkurs.
Vendi i kundrinorit t zhdrejt pa
patafjal sht zakonisht pas foljes. Por
ai mund t zr lirisht pozicione t
ndryshme n fjali.

Kundrinori i zhdrejt me parafjal

Kundrinori i zhdrejt me parafjal ka nj
prdorim m t gjer e t larmishm sesa
kundrinori i zhdrejt pa parafjal. Ai varet
kryesisht nga folja, por edhe nga pjes t
ndryshme t ligjrats.
Kundrinori i zhdrejt me parafjal i prgjigjet
pyetjeve:
pr k?, me se?, nga kush?, prej kujt?,nga
se?.

 Kundrinori i zhdrejt me parafjal sht nj

grup emror (i shprehur me nj emr, nj
premr ose me nj emr dhe nj
prcaktor) n rasn emrore, kallzore ose
rrjedhore, i paraprir gjithmon nga nj
parafjal:
Ju e fituat ndeshjen me lojn tuaj.
Kundrinori i zhdrejt me parafjal plotson
m mir kuptimin e foljes dhe t fjalis, por
nuk sht plots kryesor, sepse folja n fjali
mund t prdoret edhe pa t.

 Parafjalt kryesore me t cilat ndrtohet

kundrinori i zhdrejt me parafjal, jan: nga,
te, me, pr, pa, mbi, nn, kundr;
shprehjet parafjalore bashk me, me an
t, n lidhje me . Kundrinori i zhdrejt me
parafjal, i ndrtuar nga nj emr ose nj
emr dhe nj prcaktor, mund t
zvendsohet nga nj premr.
Kundrinori i zhdrejt me parafjal dallohet
nga dy kundrinort e tjer, sepse ndrtohet
gjithmon me parafjal.

Me se shprehet kundrinori i zhdrejt

me parafjal?
Kundrinori i zhdrejt me parafjal shprehet:
a) me emr:
M doli gjumi nga bubullima. (nga cila?)
b) me premr:
Lajmi thoshte se mbi ta rndonin shum
akuza. (mbi cilt?)
Kundrinori i zhdrejt me parafjal shprehet
n rasn emrore, kallzore dhe rrjedhore
me parafjal.

Prcaktori
Fjalt q saktsojn, sqarojn,
prcaktojn emrin brtham me t
cilin lidhen, quhen prcaktor. Emri n
rasn gjinore t shquar sht
gjithmon n funksionin e prcaktorit.
Ai shprehet me: emr, mbiemr dhe
premr.

Llojet e prcaktorit
Llojet e prcaktorit jan:
Me prshtatje, i cili shrben pr t
prcaktuar cilsin e emrit brtham;
Me drejtim, i cili shrben pr t
treguar nj tipar t emrit q
prcakton;
Me bashkim;
Me ndajshtim, i cili emrton emrin
brtham.

Morfologjia

Morfologjia
Morfologjia sht pjesa e gramatiks
q studion format e ndryshme t
fjalve, kuptimin e ktyre formave,
klasifikimin e fjalve n pjes ligjrate,
si dhe formimin e fjalve.

Pjest e ligjrats
Pjest e ligjrats jan:
Emri;
Numrori;
Mbiemri;
Lidhza;
Premri;
Pjesza;
Folja;
Parafjala;
Ndajfolja;
Pasthirrma.
Disa prej tyre jan t ndryshueshme, si: emri,
mbiemri, premri, folja, numrori, sepse e
ndryshojn formn e tyre gjat prdorimit n
fjali; kurse t tjerat jan t pandryshueshme,
si: ndajfolja, lidhza, pjesza, parafjala,
pasthirrma, sepse nuk ndryshojn formn e
tyre gjat prdorimit n fjali.

Emri

Kategorit gramatikore t emrit

Emri sht pjes e ndryshueshme e
ligjrats, q emrton dika.
Kategorit gramatikore t emrit jan:
Gjinia;
Trajta;
Numri;
Rasa;
Lakimi;

Gjinia dhe trajta

Emri ka tri gjini:

Mashkullore;
Femrore;
Asnjjse.
Emri ka dy trajta n t cilat lakohet:
Trajta e shquar (emri prdoret si kryefjal
n fjali);
Trajta e pashquar (emrit i vm nj (njjs)
prpara ose ca-disa (shums) prpara.

Numri dhe rasa

Emri lakohet n numrin:

Njjs;
Shums.
Emri lakohet n rasat:
Emrore;
Gjinore;
Dhanore;
Kallzore
Rrjedhore.

Lakimi i emrit
Emri ka tri lakime:
Lakimi i par, i cili mbaron me (i);
Lakimi i dyt, i cili mbaron me (u);
Lakimi i tret, i cili mbaron me (a-ja).
Lakimi i par dhe i dyt prdoren pr
emrat n gjini mashkullore, kurse lakimi
i tret prdoret pr emrat n gjini
femrore.

Lakimi i par
Numri njjs

Trajta e pashquar

Trajta e shquar

Emrore: (nj) djal

Emrore: djali

Gjinore: i,e (nj) djali

Gjinore: i,e djalit

Dhanore: (nj) djali

Dhanore: djalit

Kallzore: (nj) djal

Kallzore: djalin

Rrjedhore: prej (nj)

djali

Rrjedhore: prej djalit

Lakimi i par
Numri shums

Trajta e pashquar

Trajta e shquar

Emrore: (ca) djem

Emrore: djemt

Gjinore: i,e (ca)

Gjinore: i,e djemve
djemve
Dhanore: (ca) djemve Dhanore: djemve
Kallzore: (ca) djem

Kallzore: djemt

Rrjedhore: prej (ca)

djemsh

Rrjedhore: prej djemve

Lakimi i dyt
Numri njjs

Trajta e pashquar

Trajta e shquar

Emrore: (nj) zog

Emrore: zogu

Gjinore: i,e (nj) zogu

Gjinore: i,e zogut

Dhanore: (nj) zogu

Dhanore: zogut

Kallzore: (nj) zog

Kallzore: zogun

Rrjedhore: prej (nj)

zogu

Rrjedhore: prejt zogut

Lakimi i dyt
Numri shums
Trajta e pashquar
Emrore: (ca) zogj

Trajta e shquar
Emrore: zogjt

Gjinore: i,e (ca) zogjve Gjinore: i,e zogjve

Dhanore: (ca) zogjve

Dhanore: zogjve

Kallzore: (ca) zogj

Kallzore: zogjt

Rrjedhore: prej (ca)

zogjsh

Rrjedhore: prej zogjve

Lakimi i tret
Numri njjs

Trajta e pashquar

Trajta e shquar

Emrore: (nj) vajz

Emrore: vajza

Gjinore: i,e (nj) vajze

Gjinore: i,e vajzs

Dhanore: (nj) vajze

Dhanore: vajzs

Kallzore: (nj) vajz

Kallzore: vajzn

Rrjedhore: prej (nj)

vajze

Rrjedhore: prej vajzs

Lakimi i tret
Numri shums

Trajta e pashquar
Emrore: (ca) vajza

Trajta e shquar
Emrore: vajzat

Gjinore: i,e (ca)

Gjinore: i,e vajzave
vajzave
Dhanore: (ca) vajzave Dhanore: vajzave
Kallzore: (ca) vajza

Kallzore: vajzat

Rrjedhore: prej (ca)

vajzash

Rrjedhore: prej
vajzave

Llojet e emrit
Dallojm lloje t ndryshme t emrit:
Emrat e prgjithshm dhe t
prvem;
Emrat frymor dhe jofrymor;
Emrat konkret dhe abstrakt;
Emrat e numrueshm dhe t
panumrueshm;
Emrat prmbledhs dhe t lnds.

Emrat e prgjithshm dhe t

prvem
Emra t prgjithshm jan emrat q
tregojn qenie ose sende n mnyr t
prgjithshme: djal, vajz, mal, kukull etj.
Emra t prvem jan emrat q tregojn
qenie ose sende t dalluar nga t tjert q i
prkasin t njjts klas: Korabi (mal), ufo
(derr) etj. Emrat e prvem shkruhen
gjithmon me shkronj t madhe.

Emrat frymor dhe jofrymor

Emrat frymor jan emrat q tregojn
qenie t gjalla: vajz, djal, mac,
luan etj.
Emrat jofrymor jan emrat q
tregojn sende jo t gjalla: bank,
laps, libr, tabel etj.

Emrat konkret dhe abstrakt

Emrat konkret jan emrat q tregojn
qenie ose sende q mund t perceptohen
nprmjet t parit, t dgjuarit, t prekurit,
t nuhaturit ose t shijuarit: djal, lule,
zhurm, parfum, thartir etj.
Emrat abstrakt jan emrat q tregojn ide
ose mendime q nuk mund t perceptohen
me an t shqisave: besim, dashuri, zemrim
etj.

Emrat e numrueshm dhe t

panumrueshm
Emrat e numrueshm jan emrat q
tregojn sende ose qenie q mund t
numrohen: pul, fshatar, mac etj.
Emrat e panumrueshm jan emrat
q tregojn sende q paraqiten si nj
mas e padallueshm, si nj lnd e
pandashme: oksigjen, hidrogjen,
magnez etj.

Emrat prmbledhs dhe t lnds

Emrat prmbledhs jan emrat q shnojn
nj grup personash ose sende t nj lloji:
bota, vegjlia, rinia, pleqria, njerzimi etj.
Emrat e lnds jan emrat q emrtojn nj
lnd homogjene q nuk mund t
numrohet. Ata emrtojn prodhime
ushqimore, kultura bujqsore, prodhime
kimike etj: gjalp, qumsht, kos, grur, najlon
etj.

Mbiemri
Mbiemri sht pjes e ndryshueshme e
ligjrats, q tregon nj cilsi apo
karakteristik t emrit. Mbiemri prshtatet n
numr (mjekt e rinj), gjini (mjekja e re) dhe
ras (mjekun e ri), me emrin me t cilin
lidhet.
Mbiemrat ndahen n dy grupe:
T nyjshm;
T panyjshm.
Nyjet tregojn se mbiemrat jan n rasa t
ndryshme.
Mbiemrat kan gjinin mashkullore e
femrore dhe numrin njjs e shums.

Formimi i mbiemrit
Mbiemri n gjuhn shqipe del me formn e njjsit
she t shumsit, n varsi t numrit t emrit q
prcakton: djal i vogl djem t vegjl.
Shumsi i mbiemrave t nyjshm t gjinis
mashkullore formohet:
a) duke ndryshuar nyjn i n t: i lart t lart.
Shumsi i mbiemrave t nyjshm t gjinis femrore
formohet:
a) duke ndryshuar nyjn e n t: e kuqe t kuqe;
b) duke ndryshuar nyjn e n t dhe me mbaresn
a: e lar t lara.

Lakimi i mbiemrit
Gjinia mashkullore
Numri njjs

Trajta e pashquar
Emrore: (nj) djal i mir

Trajta e shquar
Emrore: djali i mir

Gjinore: i,e (nj) djali t

Gjinore: i,e djalit t mir
mir
Dhanore: (nj) djali t mir Dhanore: djalit t mir
Kallzore: (nj) djal t
mir
Rrjedhore: prej (nj) djali
t mir

Kallzore: djalin e mir

Rrjedhore: prej djalit t
mir

Lakimi i mbiemrit
Gjinia mashkullore
Numri shums

Trajta e pashquar

Trajta e shquar

Emrore: (ca) djem t

mir
Gjinore: i,e (ca) djemve t
mir
Dhanore: (ca) djemve t
mir
Kallzore: (ca) djem t
mir
Rrjedhore: prej (ca)
djemsh t mir

Emrore: djemt e mir

Gjinore: i,e djemve t mir
Dhanore: djemve t mir
Kallzore: djemt e mir
Rrjedhore: prej djemve t
mir

Lakimi i mbiemrit
Gjinia femrore
Numri njjs
Trajta e pashquar

Trajta e shquar

Emrore: (nj) vajz e mir Emrore: vajza e mir

Gjinore: i,e (nj) vajze t
mir
Dhanore: (nj) vajze t
mir
Kallzore: (nj) vajz t
mir
Rrjedhore: prej (nj) vajze
t mir

Gjinore: i,e vajzs s mir

Dhanore: vajzs s mir
Kallzore: vajzn e mir
Rrjedhore: prej vajzs s
mir

Lakimi i mbiemrit
Gjinia femrore
Numri shums

Trajta e pashquar
Emrore: (ca) vajza t
mira
Gjinore: i,e (ca) vajzave t
mira
Dhanore: (ca) vajzave t
mira
Kallzore: (ca) vajza t
mira
Rrjedhore: prej (ca)
vajzash t mira

Trajta e shquar
Emrore: vajzat e mira
Gjinore: i,e vajzave t mira
Dhanore: vajzave t mira
Kallzore: vajzat e mira
Rrjedhore: prej vajzave t
mira

Shkallt e mbiemrit
Mbiemri ka tri shkall:
a) shkalla pohore (ku mbiemri tregon thjesht
cilsin e sendit):
Liqeni i Ohrit sht i thell.
b) shkalla krahasore (ku mbiemri tregon cilsin e
nj sendi, duke e krahasuar me cilsin e nj sendi
tjetr) , e cila ndahet n: krahasore t barazis,
krahasore t sipris dhe krahasore t ultsis:
Liqeni i Ohrit sht po aq i thell sa Liqeni i Presps.
Liqeni i Ohrit sht m i thell se Liqeni i Shkodrs.
Liqeni i Shkodrs sht m pak i thell se Liqeni i
Ohrit.
c) shkalla siprore:
Liqeni i Ohrit sht shum i thell.

Premri
Llojet e premrit
Premri sht pjes e ndryshueshme e ligjrats, q
zvendson emrin.
Dallojm disa lloje premrash:
Premrat vetor: un, ti ai/ajo (njjs) ne, ju,
ata/ato (shums);
Premrat vetvetor: vetja, vetvetja;
Premrat dftor: ky/kjo, kta/kto, i till, i ktill;
Premrat pronor: imi, yti, asaj, jon, juaj;
Premrat pyets: kush?, cili?, cila?, far?...;
Premrat lidhor: q, i cili, e cila, t cilt;
Premrat e pacaktuar: dikush, askush, t gjith .

Premri vetor
Premri vetor tregon veta t ndryshme n
njjs dhe n shums, vetn e par (vetn
q flet), vetn e dyt (vetn me t ciln
flasim) dhe vetn e tret (vetn pr t ciln
flasim).
Premri i vets s par n njjs un tregon
folsin, kurse n shums ne tregon nj grup
njerzish ku bn pjes dhe folsi.
Premri i vets s dyt n njjs ti tregon
bashkbiseduesin, kurse n shums ju tregon
nj grup njerzish ku bn pjes edhe
bashkbiseduesi.

 Premrat e vets s tret njjs ai/ajo dhe

shums ata/ato tregojn qenie ose sende
pr t cilt bhet fjal (duke prjashtuar
folsin dhe bashkbiseduesin).
Kur i drejtohemi nj m t rrituri ose t
panjohuri prdoret forma e vets s dyt
shums n vend t vets s dyt njjs:
Ju jeni msuesi i tij?

Premri vetvetor
Premri vetvetor tregon se i njjti person vepron dhe
i njjti pson:
Flas me vete.
Premri vetvetor prdoret n kuptimin e premrave
vetor t do vete e t do numri.
Zakonisht vetvetori prdoret pr t treguar persona.
Pr t treguar sende ai prdoret shum rrall.
Premri vetvetor ka kuptim premror dhe struktur
emrore. Ai prdoret me dhe pa parafjal:
Ai e ndjente veten m mir.
Ai fliste me vete.

 Premrat vetvetor prdoren n t

njjtn form pr t dyja gjinit dhe
pr t dy numrat.
Premri vetvetor prdoret edhe si nj
emr n trajt t pashquar me
parafjalt: n, m mbi, pr etj.
Erdhi n vete.

Premri dftor
Premrat dftor tregojn qenie,
sende ose tipare t tyre q ndodhen
afr ose larg folsit.
Ata jan: ky/kjo, kta/kto, i till, i
ktill etj.
Premri dftor prdoret m vete ose i
shoqruar me emr:
I moj ata burra q jan mbledhur.

Premri pronor
Premri pronor tregon se sendi i dhn i
prket nj vete t caktuar.
do pronor ka dy pal trajta, n gjinin
mashkullore dhe femrore dhe n numrin
njjs e shums: shoku im shoqja ime, libri
yt librat e tu.
Zakonisht premri pronor vendoset pas emrit
q prcakton: shkolla jon. Por, ndonjher
ai vendoset edhe para emrit: im at.
Premri pronor i vets s par tregon se
sendi i prket folsit ose nj grupi ku bn
pjes edhe folsi: libri im, libri yn.

 Premri pronor i vets s dyt tregon se

sendi i prket bashkbiseduesit ose nj grupi
ku bn pjes edhe bashkbiseduesi: topi yt,
topi juaj.
Premri pronor i vets s tret tregon se
sendi i prket dikujt q nuk sht i pranishm
n bised: makina e tij, makina e tyre. Pr
vetn e tret prdoret dhe premri pronor i
vet, q tregon se sendi i prket kryefjals s
fjalis: makina e vet.
Premri pronor ka forma t veanta pr t
dyja gjinit n tri vetat.

 Gjinia femrore e premrave pronor

formohet:
- duke ruajtur trajtn e gjinis mashkullore:
libri juaj fletorja juaj;
- duke ndryshuar vetm nyjn (pronor t
vets III): i tij e tij, i saj e saj, i tyre e tyre;
- duke i shtuar trajts s gjinis mashkullore
mbaresat e dhe a: im ime, e tu e tua;
- me trajt t ndryshme nga ajo e
mashkullores: yt jote, yn jon.
Premrat pronor prdoren n njjs dhe
n shums: libri im librat e mi, libri yn
librat tan.

Premri pyets
Premrat pyets shrbejn pr t
pyetur pr qenie.
Ata jan: kush?, cili?, cila?, i sati?,
far? etj.

Premri lidhor
Premra lidhor jan premrat me t
cilt i referohemi nj fjale a nj fjalie t
tr. Ata zn vendin e nj grupi
emror ose t nj premri dhe
shrbejn pr t lidhur dy pjes t nj
fjalie t prbr:
Posht urs dukeshin varkat q
notonin.
Ata jan: q, i cili, e cila, t cilt etj.

Premri i pacaktuar
Premri i pacaktuar tregon njerz ose
sende n mnyr t pacaktuar.
Ata jan: dikush, ndokush, askush, t
gjith, gjtihsecili, kushdo, njri etj.

Lakimi i premrit vetor

Veta e par

Numri njjs

Numri shums

Emrore: un

Emrore: ne

Gjinore: -

Gjinore: -

Dhanore: mua

Dhanore: neve

Kallzore: mua

Kallzore: ne

Rrjedhore: meje

Rrjedhore: nesh

Lakimi i premrit vetor

Veta e dyt

Numri njjs

Numri shums

Emrore: ti

Emrore: ju

Gjinore: -

Gjinore: -

Dhanore: ty

Dhanore: juve

Kallzore: ty

Kallzore: ju

Rrjedhore: teje

Rrjedhore: jush

Lakimi i premrit vetor

Veta e tret

Numri njjs

Numri shums

Mashkullore /
Femrore

Mashkullore /
Femrore

Emrore: ai / ajo

Emrore: ata / ato

Gjinore: i,e atij / i,e asaj

Gjinore: i,e atyre / i,e atyre

Dhanore: atij / asaj

Dhanore: atyre / atyre

Kallzore: at / at

Kallzore: ata / ato

Rrjedhore: atij / asaj

Rrjedhore: atyre / atyre

Lakimi i premrave vetvetor

Emrore: vetja

Emrore: vetvetja

Gjinore: i,e vetes

Gjinore: i,e vetvetes

Dhanore: vetes

Dhanore: vetvetes

Kallzore: veten

Kallzore: vetveten

Rrjedhore: vetes

Rrjedhore: vetvetes

Lakimi i premrit dftor

Numri njjs

Numri shums

Mashkullore /
Femrore

Mashkullore /
Femrore

Emrore: ky / kjo

Emrore: kta / kto

Gjinore: i,e ktij / i,e ksaj

Dhanore: ktij / ksaj

Gjinore: i,e ktyre / i,e

ktyre
Dhanore: ktyre / ktyre

Kallzore: kt / kt

Kallzore: kta / kto

Rrjedhore: ktij / ksaj

Rrjedhore: ktyre / ktyre

Lakimi i premrit pronor

Veta e par

Numri njjs

Numri shums

Mashkullore /
Femrore

Mashkullore /
Femrore

Emrore: imi / imja

Emrore: yni / jona

Gjinore: i,e timit / i,e simes

Gjinore: i,e tonit / i,e sons

Dhanore: timit / simes

Dhanore: tonit / sons

Kallzore: timin / timen

Kallzore: tonin / tonn

Rrjedhore: timit / simes

Rrjedhore: tonit / sons

Lakimi i premrit pronor

Veta e dyt

Numri njjs

Numri shums

Mashkullore /
Femrore

Mashkullore /
Femrore

Emrore: yti / jotja

Emrore: juaji / juaja

Gjinore: i,e tndit / i,e

sates
Dhanore: tndit / sates

Gjinore: i,e tuajit / i,e

tuajs
Dhanore: tuajit / tuajs

Kallzore: tndin / tnden Kallzore: tuajin / tuajn

Rrjedhore: tndit / sates

Rrjedhore: tuajit / tuajs

Lakimi i premrit pronor

Veta e tret

Numri njjs

Numri shums

Mashkullore /
Femrore

Mashkullore /
Femrore

Emrore: i tiji / e tija

Emrore: i tyri / e tyrja

Gjinore: i,e t tijit / i,e s

tijs
Dhanore: t tijit / s tijs

Gjinore: i,e t tyrit / i,e s

tyres
Dhanore: t tyrit / s tyres

Kallzore: t tijin / s tijn

Kallzore: t tyrin / t tyren

Rrjedhore: t tijit / s tijs

Rrjedhore: t tyrit / s tyres

Lakimi i premrave pyets

Emrore: kush

Emrore: sa

Gjinore: i,e kujt

Gjinore: i,e save

Dhanore: kujt

Dhanore: save

Kallzore: k

Kallzore: sa

Rrjedhore: kujt

Rrjedhore: save

Lakimi i premrit lidhor

Numri njjs

Numri shums

Mashkullore /
Femrore

Mashkullore /
Femrore

Emrore: i cili / e cila

Emrore: t cilt / t cilat

Gjinore: i,e t cilit / i,e s

cils
Dhanore: t cilit / s cils

Gjinore: i,e t cilve / i,e

s cilave
Dhanore: t cilve / s
cilave
Kallzore: t cilin / t ciln Kallzore: t cilt / t cilat
Rrjedhore: t cilit / s cils

Rrjedhore: t cilve / s
cilave

Lakimi i premrave t pacaktuar

Mashkullore /
Femrore

Mashkullore /
Femrore

Emrore: njri / njra

Emrore: ndonjri /
ndonjra
Gjinore: i,e ndonjrit / i,e
ndonjrs
Dhanore: ndonjrit /
ndonjrs
Kallzore: ndonjrin /
ndonjrn
Rrjedhore: ndonjrit /
ndonjrs

Gjinore: i,e njrit / i,e

njrs
Dhanore: njrit / njrs
Kallzore: njrin / njrn
Rrjedhore: njrit / njrs

Folja
Folja sht pjes e ndryshueshme e
ligjrats, e cila tregon nj veprim.
Ajo z vendin qndror n fjali.
Folja zgjedhohet, i ka kategorit e saj
gramatikore.

Kategorit gramatikore t foljes

Kategorit gramatikore t foljes jan:
Zgjedhimi;
Mnyra;
Koha;
Forma;
Veta;
Numri

Zgjedhimi
Folja ka tri zgjedhime:
Zgjedhimi i par, i cili mbaron me (J);
Zgjedhimi i dyt, i cili mbaron me
bashktingllore;
Zgjedhimi i tret, i cili mbaron me
zanore.

Forma, veta dhe numri i foljes

Folja mund t zgjedhohet n formn
veprore (q tregon veprimin q e
kryen ti) dhe n formn joveprore ( q
tregon veprimin q kryen dikush tjetr
mbi ty).
Vetat klasifikohen n: vetn e par,
vetn e dyt dhe vetn e tret n
numrin njjs (un, ti ai/ajo) dhe
shums (ne, ju, ata/ato).

Mnyrat e foljes
Dallojm gjasht lloje t mnyrave t
foljes:
Mnyra dftore;
Mnyra lidhore;
Mnyra kushtore;
Mnyra habitore;
Mnyra dshirore;
Mnyra urdhrore.

Koht kryesore t foljes dhe ato t

mnyrs dftore jan:
Koha e tashme;
Koha e pakryer;
Koha e kryer e
thjesht;
Koha e kryer;

Koha m se e
kryer;
Koha e kryer e
tejshkuar;
Koha e ardhme
dhe
Koha e ardhme e
prparme;

 Mnyra lidhore
ka katr koh:
Kohn e tashme;
Kohn e pakryer;
Kohn e kryer;
Kohn m se t
kryer;

Mnyra kushtore
ka dy koh:
Kohn e tashme
dhe
Kohn e kryer;

 Mnyra habitore
ka katr koh:
Kohn e tashme;
Kohn e pakryer;
Kohn e kryer
dhe
Kohn m se t
kryer;

Mnyra dshirore
ka dy koh:
Kohn e tashme
dhe
Kohn e kryer;
Mnyra urdhrore
ka vetm vetn e
dyt njjs dhe
shums.

Koht e foljes ndahen n:

T thjeshta:
Koha e tashme;
Koha e pakryer;
Koha e kryer e
thjesht dhe
Koha e ardhme;

T prbra:
Koha e kryer;
Koha m se e kryer;
Koha e kryer e
tejshkuar dhe
Koha e ardhme e
prparme;

Llojet e foljes
Dallojm lloje t ndryshme t foljes:
Foljet ndihmse (kam dhe jam) dhe
gjysmndihmse (mund, duhet);
Foljet kalimtare dhe jokalimtare. Kalimtare jan ato
q kan nj kundrinor, ndrsa jokalimtare jan ato
q nuk kan kundrinor. Foljet kalimtare ndahen n:
kalimtare t drejta, ato q kan nj kundrinor t
drejt dhe n kalimtare t zhdrejta, ato q kan nj
kundrinor t zhdrejt.
Foljet pavetore ( ato q tregojn nj dukuri
atmosferike ..p.sh.vettim, bubullim etj.) dhe
njvetore (ato q kan vetm vetn e tret
..p.sh.bie shi-ai bie).

Format e pashtjelluara t foljes jan:

Pjesorja: punuar;
Paskajorja: pr t punuar;
Prcjellorja: duke punuar;
Mohorja: pa punuar;
Foljet e parregullta:
Foljet e parregullta temn e s kryers s thjesht
dhe t pjesores e kan krejt t ndryshme nga tema
e trajts prfaqsuese (t.e t.p. shoh-t.e s.kr.thj.
pash-t.e pj.par).
Foljet e rregullta:
Quhen kshtu ngase kalojn rregullisht nga nj koh
n tjetrn (shikoj shikoja shikova shikuar).
Folja kpujore:
Shrben pr t vn lidhje pjesn kryesore t
kryefjals me kallzuesorin e kryefjals, pra shrben
si kpuj. Folja kpujore baz ka foljen jam (sht).

Forma veprore
Mnyra dftore
Koha

E tashme

E
pakryer

E kryer e
thjesht

E kryer

M se e
kryer

E kryer e
tejshkua
r

E
ardhme

E ardhme
e
prparme

Un

lexoj

lexoja

lexova

kam
lexuar

kisha
lexuar

pata
lexuar

do t
lexoj

do t
kem
lexuar

Ti

lexon

lexoje

lexove

ke lexuar

kishe
lexuar

pate
lexuar

do t
lexosh

do t
kesh
lexuar

Ai/ajo

lexon

lexonte

lexoi

ka lexuar

kishte
lexuar

pati
lexuar

do t
lexoj

do t
ket
lexuar

Ne

lexojm

lexonim

lexuam

kemi
lexuar

kishim
lexuar

patm
lexuar

do t
lexojm

do t
kemi
lexuar

Ju

lexoni

lexonit

lexuat

keni
lexuar

kishit
lexuar

patt
lexuar

do t
lexoni

do t
keni
lexuar

Ata/at
o

lexojn

lexonin

lexuan

kan
lexuar

kishin
lexuar

patn
lexuar

do t
lexojn

do t
ken
lexuar

Mnyra lidhore
Koha

E tashme

E pakryer

E kryer

M se e
kryer

Un

t lexoj

t lexoja

t kem
lexuar

t kisha
lexuar

Ti

t lexosh

t lexoje

t kesh
lexuar

t kishe
lexuar

Ai/ajo

t lexoj

t lexonte

t ket
lexuar

t kishte
lexuar

Ne

t lexojm

t lexonim

t kemi
lexuar

t kishim
lexuar

Ju

t lexoni

t lexonit

t keni
lexuar

t kishit
lexuar

Ata/ato

t lexojn

t lexonin

t ken
lexuar

t kishin
lexuar

Mnyra kushtore
Koha

E tashme

E kryer

Un

do t lexoja

Ti

do t lexoje

Ai/ajo

do t lexonte

Ne

do t lexonim

Ju

do t lexonit

do t kisha
lexuar
do t kishe
lexuar
do t kishte
lexuar
do t kishim
lexuar
do t kishit lexuar

Ata/ato

do t lexonin

do t kishin
lexuar

Mnyra habitore
Koha

E tashme

E pakryer

E kryer

M se e
kryer

Un

lexuakam

lexuaksha

paskam
lexuar

pasksha
lexuar

Ti

lexuake

lexuakshe

paske
lexuar

paskshe
lexuar

Ai/ajo

lexuaka

lexuaksh

paska
lexuar

pasksh
lexuar

Ne

lexuakemi

lexuakshi
m

paskemi
lexuar

paskshim
lexuar

Ju

lexuakeni

lexuakshit

paskeni
lexuar

paskshit
lexuar

Ata/ato

lexuakan

lexuakshin paskan
lexuar

paskshin
lexuar

Mnyra dshirore
Koha

E tashme

E kryer

Un

lexofsha

paa lexuar

Ti

lexofsh

pa lexuar

Ai/ajo

lexoft

past lexuar

Ne

lexofshim

paim lexuar

Ju

lexofshi

pai lexuar

Ata/ato

lexofshin

pain lexuar

Mnyra urdhrore

Ka vetm vetn e dyt njjs dhe shums

Ti

lexo

Ju

lexoni

Forma joveprore
Mnyra dftore
Koha

M se e
kryer

E kryer e
tejshkua
r

E
ardhme

jam
lexuar

isha
lexuar

qesh
lexuar

do t
lexohem

do t
jem
lexuar

u lexove

je lexuar

ishe
lexuar

qe
lexuar

do t
lexohes
h

do t
jesh
lexuar

lexohej

u lexua

sht
lexuar

ishte
lexuar

qe
lexuar

do t
lexohet

do t
jet
lexuar

lexohem
i

lexohes
him

u
lexuam

jemi
lexuar

ishim
lexuar

qem
lexuar

do t
lexohem
i

do t
jemi
lexuar

Ju

lexoheni

lexohes
hit

u lexuat

jeni
lexuar

ishit
lexuar

qet
lexuar

do t
lexoheni

do t
jeni
lexuar

Ata/at
o

lexohen

lexohes
hin

u lexuan

jan
lexuar

ishin
lexuar

qen
lexuar

do t
lexohen

do t
jen
lexuar

E
tashme

E
pakryer

E kryer e
thjesht

E kryer

Un

lexohem

lexohes
ha

u lexova

Ti

lexohes
h

lexohes
he

Ai/ajo

lexohet

Ne

E
ardhme e
prparme

Mnyra lidhore
Koha

E tashme

E pakryer

E kryer

M se e
kryer

Un

t lexohem

t
lexohesha

t jem
lexuar

t isha
lexuar

Ti

t lexohesh t
lexoheshe

t jesh
lexuar

t ishe
lexuar

Ai/ajo

t lexohet

t jet
lexuar

t ishte
lexuar

Ne

t lexohemi t
lexoheshim

t jemi
lexuar

t ishim
lexuar

Ju

t lexoheni

t
lexoheshit

t jeni
lexuar

t ishit
lexuar

Ata/ato

t lexohen

t
lexoheshin

t jen
lexuar

t ishin
lexuar

t lexohej

Mnyra kushtore
Koha

E tashme

E kryer

Un

do t lexohesha

do t isha lexuar

Ti

do t lexoheshe

do t ishe lexuar

Ai/ajo

do t lexohej

do t ishte lexuar

Ne
Ju

do t lexoheshim do t ishim
lexuar
do t lexoheshit do t ishit lexuar

Ata/ato

do t lexoheshin

do t ishin lexuar

Mnyra habitore
Koha

E tashme

Un

E pakryer

E kryer

M se e
kryer

u lexuakam u
lexuaksha

qenkam
lexuar

qenksha
lexuar

Ti

u lexuake

u
lexuakshe

qenke
lexuar

qenkshe
lexuar

Ai/ajo

u lexuaka

u lexuaksh qenka
lexuar

qenksh
lexuar

Ne

u
lexuakemi

u
lexuakshi
m

qenkemi
lexuar

qenkshim
lexuar

Ju

u lexuakeni

u
lexuakshit

qenkeni
lexuar

qenkshit
lexuar

Ata/ato

u lexuakan

u
qenkan
lexuakshin lexuar

qenkshin
lexuar

Mnyra dshirore
Koha

E tashme

E kryer

Un

u lexofsha

qofsha lexuar

Ti

u lexofsh

qofsh lexuar

Ai/ajo

u lexoft

qoft lexuar

Ne

u lexofshim

qofshim lexuar

Ju

u lexofshi

qofshi lexuar

Ata/ato

u lexofshin

qofshin lexuar

Mnyra urdhrore

Ka vetm vetn e dyt njjs dhe shums

Ti

lexohu (mos
u lexo)

Ju

lexohuni
(mos u
lexoni)

Ndajfolja
Ndajfolja sht pjes e
pandryshueshme e ligjrats, q
plotson para s gjithash foljen, duke
treguar mnyr, vend, koh, sasi.
Ndajfoljet mund t plotsojn edhe
nj mbiemr ose ndajfolje tjetr.

Llojet e ndajfoljes
Llojet e ndajfoljes jan:
Ndajfolje mnyre;
Ndajfolje vendi;
Ndajfolje kohe;
Ndajfolje sasie.

Ndajfolja e mnyrs
Ndajfolja e mnyrs luan rolin e grupeve
parafjalore rrethanore mnyre.
Ndajfoljet kryesore t mnyrs jan: mir, keq,
bukur, pastr, qart, shkurt, thjesht etj, q tregojn
cilsin e veprimit; menjher, pak nga pak,
vazhdimisht, shpesh, papritur etj, q tregojn
ecurin e veprimit; cekt, gjer, gjat, thell, ult
etj, q tregojn prmasa; bujarisht, trimrisht,
besnikrisht, teorikisht etj, q kan kuptimin e togut
n mnyr + mbiemr: bujarisht (n mnyr bujare),
po edhe shqip, frngjisht, anglisht etj.
Vjollca vallzon bukur.

Ndajfolja e vendit
Ndajfolja e vendit luan rolin e grupeve
parafjalore t plotsit t vendit.
Ndajfoljet kryesore t vendit jan: afr,
larg, pran, rreth, djathtas, majtas, aty,
atje, diku, gjkund, gjithkund,
anemban, gjithandej, kudo, ngado
etj, q tregojn vendin ku kryhet
veprimi.
Makina u kthye djathtas.

Ndajfolja e kohs
Ndajfolja e kohs luan rolin e grupeve
parafjalore rrethanore kohe.
Ndajfoljet kryesore t kohs jan: dje,
pardje, nesr, pasnesr, paradite, pasdite,
sot, sonte, tani, vjet etj, q tregojn kohn e
sakt t kryerjes s veprimit; njher,
gjithmon, kurdo, s shpejti, s lashti etj, q
tregojn nj koh t paprcaktuar.
S shpejti do t organizohet n Tiran nj
konferenc pr gjuhn shqipe.

Ndajfolja e sasis
Ndajfolja e sasis luan rolin e grupeve
emrore rrethanore sasie.
Ndajfoljet kryesore t sasis jan: shum,
pak, tepr, fort, njher, dy her etj, q
tregojn n mas realizohet veprimi; fort,
tepr, s teprmi, njfish, dyfish, trefish, aq,
kaq, mjaft, pak etj, q shprehin intensitetin
ose shkalln e nj veprimi a t nj cilsie.
Gjeta nj libr shum t vjetr, t ruajtur
shum mir.

Shkallt e ndajfoljes
Ndajfolja prdoret n shkalln pohore,
krahasore dhe siprore. Ato formohen njsoj
si shkallt e mbiemrit.
Shkalla pohore:
Miri ecn shpejt.
Shkalla krahasore:
e barazis Miri ecn aq shpejt sa Genti.
e sipris Miri ecn m shpejt se Genti.
e ultsis Miri ecn jo aq shpejt sa Genti.
Shkalla siprore:
Miri ecn shum shpejt.

Numrori
Numrori sht pjes e ndryshueshme
e ligjrats, q tregon numr dhe sasi
t caktuar qeniesh ose sendesh:
nj, dy, tre, : dy fmij, tri gra, katr
burra, 20 metra etj.
Fjalt q tregojn radh si: i par, i
dyt, i dhjet, t cilat kan kategorit
gramatikore t mbiemrave, nuk
trajtohen si numror, por si mbiemra.

 Numrort prdoren pr t treguar:

Nj sasi t caktuar:
N pun kishin ardhur vetm pes veta.
Nj sasi t pacaktuar:
N pun kishin ardhur katr a pes veta.
Datn, vitin:
Me sa jemi sot? M 28 Nntor.
Nj periudh t caktuar kohe:
- Kur ke qen n Amerik? Nga 1990 deri
m 1997.
Prmasa ose prqindje:
0,5 m, 50% etj.

 Kur prdoret me nyjn e prparme t numrori ka

kuptim prmbledhs:
Erdhn t dhjetat.
Numrori pr t mos prsritur edhe nj her emrin
e dhn n fjali, ose pr t mos e zn n goj fare,
prdoret i emrzuar:
t bnin ata tre kundr dhjetve?
Numrori prdoret i emrzuar edhe n veprime
matematike:
Pesa te dhjeta hyn dy her.
Prdoret n emrtimin e viteve: antar shoqate i
nntdhjetekatrshit.
Numrat nj, dy, tre emrzohen me an t
prapashtess sh: njsh-i, dysh-i, tresh-i.

 Numrort jan:
Fjal t parme: zero, nj, dy, tre, katr etj.
Fjal t prngjitura: njmbdhjet,
dymbdhjet etj.
Fjal t prbra: tridhjet, pesdhjet etj.
Lokucione: tridhjet e nj, pesdhjet e tre
etj.

 Numrort n prgjithsi nuk e kan

kategorin gramatikore t gjinis:
katr djem, katr vajza. Bn prjashtim
numri tre, i cili e ka kategorin e gjinis:
tre djem, tri vajza. Numrori e ka
kategorin e gjinis edhe kur ka
kuptim prmbledhs:
Sa djem erdhn? T dy (T tre).
Sa vajza erdhn? T dyja (T tria).

Lakimi i numrorit
Mashkullore

Femrore

Emrore: dy

Emrore: t dy

Emrore: t dyja

Gjinore: i,e dyve

Gjinore: i,e t
dyve
Dhanore: t
dyve
Kallzore: t dy

Gjinore: i,e t
dyjave
Dhanore: t
dyjave
Kallzore: t dyja

Rrjedhore: t
dyve

Rrjedhore: t
dyjave

Dhanore: dyve
Kallzore: dy
Rrjedhore: dyve

Lidhza
Lidhza sht pjes e
pandryshueshme e ligjrats, q
shrben pr t lidhur fjal, grupe
fjalsh ose fjali midis tyre.
Sipas funksionit lidhzat ndahen n
lidhza bashkrenditse dhe lidhza
nnrenditse.

Lidhzat bashkrenditse
Lidhzat bashkrenditse lidhin dy
elemente t t njjts natyr ose t t
njjtit funksion. Ato jan:
Shtuese;
Veuese;
Kundrshtore;
Prmbyllse.

 Lidhzat shtuese jan: e, dhe, edhe, si edhe,

asas, a etj.:
Mora topin dhe luajta me shoqe.
Lidhzat veuese jan: a, apo, ose,
oseose etj.:
Un do ti bj detyrat ose do t msoj.
Lidhzat kundrshtore jan: po, por, kurse,
megjithat, ndrsa, megjthkt teksa etj.:
Nna bri drekn, kurse un msova.
Lidhzat prmbyllse jan: andaj, ndaj,
prandaj, domethn etj.:
Motra u lndua, andaj e drguan te mjeku.

Lidhzat nnrenditse
Lidhzat nnrenditse lidhin dy elemente q kan
marrdhnie varsie nga njri-tjetri. Ato jan:
Ftilluese;
Vendore;
Kohore;
Shkakore;
Qllimore;
Krahasore;
Mnyrore;
Kushtore;
Rrjedhimore;
Lejore.

 Lidhzat ftilluese jan: se, q, n, nse etj.:

Un ha molln nse sht e thart.
Lidhzat vendore jan: ku, tek, nga, kudo,
ngado, kudo q etj.:
Un l librat tek vendi.
Lidhzat kohore jan: kur, gjersa, pasi, sapo
etj.:
Vllai doli n shtitje pasi bri detyrat.
Lidhzat shkakore jan: se, sepse, derisa,
meqense, meq, ngaq etj.:
Un pastrova ent, derisa nna gatuante.
Lidhzat qllimore jan: q, me qllim q
etj.:
Un u futa n banjo, me qllim q t
pastrohem.

 Lidhzat krahasore jan: sa, aq sa, sesa etj,:

Un vrapova aq sa munda.
Lidhzat mnyrore jan: si, si, sikurse etj.:
Motra palosi rrobat sikurse nna.
Lidhzat kushtore jan: n, po, nse, po qe
se etj.:
Un luaj, nse kam koh t lir.
Lidhzat rrjedhimore jan: sa, saq, kshtu
q etj.:
Fmijt vrapuan, saq u rrzuan.
Lidhzat lejore jan: megjithse, ndonse,
edhe pse etj.:
Nxnsit shkojn n shkoll edhe pse bie
shi.

Pjesza
Pjesza sht pjes e pandryshueshme e ligjrats,
q plotson kuptimin e nj fjale ose t nj fjalie.
Sipas kuptimit, pjeszat grupohen n:
Dftuese;
Prcaktuese saktsuese;
Prforcuese;
Prafruese veuese ose kufizuese;
Prafruese;
Pohuese;
Mohuese;
Pyetse;
Dyshuese;
Zbutse;
Emocionale shprehse.

 Pjesz dftuese sht: ja:

Ja erdhi Viti i Ri.
Pjeszat prcaktuese saktsuese jan: mu,
pikrisht, tamam etj.:
Pikrisht ai m ofendoi.
Lidhzat prforcuese jan: vetm, ve, sidomos,
veanrisht etj.:
Un vizitova gjyshen ve pr pak koh.
Pjeszat prafruese veuese ose kufizuese jan:
vetm, ve, veanrisht etj.:
Nxnsit pastruan oborrin, veanrisht vajzat.
Pjeszat prafruese jan: afrsisht, afro, gati, rreth,
pothuajse etj.:
Sot n shkoll gati u rrzova.

 Pjeszat pohuese jan: po, posi, po se po etj.:

Ai po lexonte librin.
Pjeszat mohuese jan: jo, nuk, s, mos, as q etj.:
Ajo nuk e lexoi shtypin.
Pjeszat pyetse jan: a, , e:
A erdhi nna nga puna?
Pjeszat dyshuese jan: ndoshta, mbase, kushedi
etj.:
Mbase ai tha t vrtetn.
Pjeszat zbutse jan: pa, as, para, dot etj.:
Para buks mora ilaet.
Pjeszat emocionale shprehse jan: , pra, se
etj.:
Se gjelbroi fusha.

Parafjala
Parafjala sht pjes e
pandryshueshme e ligjrats, q
qndron para emrave, premrave,
numrorve dhe ndajfoljeve duke
vendosur marrdhnie varsie
ndrmjet fjalve:
U rreshtuan pr tre.

 Parafjalt, sipas strukturs morfologjike

jan:
T thjeshta: me, n, nga, afr, larg,
para etj.;
T prngjitura: npr, prmbi, prve,
sipas etj.;
Me shprehje: ball pr ball, rreth e
qark etj.

 Parafjalt sipas lidhjeve sintaksore

klasifikohen n:
Parafjal t rass emrore: nga, te (tek):
U rrzua nga lodhja.
Parafjal t rass gjinore: me an (ann),
me rastin, me prjashtim, n saje, n vend
etj.:
Me an t nj miku arrita ta kaprcej kufirin.
Parafjal t rass kallzore: n, me, pa, pr,
m, mbi, nn, ndr, npr etj.:
Erdhi von n shtpi.
Parafjal t rass rrjedhore: prej, ndaj, buz
etj.:
Ishte prej Durrsi.

Pasthirrma
Pasthirrma sht pjes e
pandryshueshme e ligjrats, q
shrben pr t treguar ndjenjat e
folsit ose prdoret pr t trhequr
vmendjen e dgjuesve:
O, sa mir q erdht! Ishim br
merak pr ju.

 Pasthirrmat jan karakteristike pr

gjuhn e folur dhe kuptimi i tyre shpesh
qartsohet nga intonacioni.
Pasthirrmat grupohen n pasthirrma
emocionale q shprehin ndjenja dhe
n pasthirrma urdhrore q shprehin
dshirn ose vullnetin e folsit.

 Pasthirrma emocionale q shprehin:

Ndjenja t gzuara: o, oh, oho, hoho, t lumt, urra
etj.;
Frik, tmerr: bobo, kuku, obobo etj.;
Habi: au, oj, u, ua, uh etj.;
Mosbesim, mosprfillje, prbuzje: aha, ahu, i, ptu
etj.;
Paknaqsi, keqardhje, mrzi, dhembje: a, ah, of,
uf etj.;
Nxitje (thirrje, urdhr, lutje): hej, o, ore, pst, forca,
hop, h, sht etj.;
Prshndetje, mirnjohje, mallkime, sharje,
ngushllime etj: faleminderit, lamtumir,
mirmngjes, mirdita, mirmbrma, mirupafshim,
mir se erdhe etj.

 Pasthirrmat vendosen zakonisht n

fillim t fjalis, por shpesh prdoren
edhe n mes, edhe n fund t saj. Pas
tyre vihet presje. Kur shqiptohen me
fuqi t veant, pas tyre vihet
pikuditje:
Ua! Paske ardhur!

Onomatopet
Onomatopet jan fjal q shrbejn
pr t riprodhuar tingujt, zrat,
zhurmat, britmat. N dallim nga
pasthirrmat, ato nuk shrbejn pr t
shprehur ndjenja:
Mjau, mjau bnte macja.
Ato mund t prfshihen edhe te
pasthirrmat, por gjithsesi dallohen prej
tyre.

Fjalit e prbra

Fjalit e prbra me
bashkrenditje
Fjali t prbra me bashkrenditje
jan fjalit e prbra t paktn nga dy
pjes t pavarura q lidhen me njratjetrn me lidhza bashkrenditse:
Koht kalojn dhe njerzit ndyshojn.
T dyja pjest jan t pavarura mga
njra-tjetra dhe mund t prdoren me
vete si fjali t thjeshta:
Koht kalojn. Njerzit ndyshojn.

 T prdorura si pjes t fjalis s

prbr ato lidhen me lidhzn
bashkrenditse dhe. Nuk do t
merren si fjali t prbra me
bashkrenditje, por si fjali t thjeshta
me folje homogjene, t gjitha ato fjali
kan dy ose m shum folje q kan
t prbashkt, prve kryefjals, t
paktn edhe nj gjymtyr t dyt:
Fmijt dgjonin dhe zbatonin vetm
fjalt e msuesit t tyre.

 Te fjalit e prbra me bashkrenditje, lidhza

bashkrenditse q lidh dy pjest (dhe) nuk mund
t vihet n krye t fjalis, pra fjalia e prbr nuk
mund t filloj me t (Dhe njerzit ndryshojn
koht kalojn), do t ishte pa kuptim.
Te fjalia e prbr me bashkrenditje njra pjes
nuk mund t futet n mes t pjess tjetr (Koht
dhe njerzit ndryshojn), kalojn do t ishte pa
kuptim.
Pjest e fjalis s prbr me bashkrenditje mund
t bashkohen edhe me lidhza t prsritura n
krye t do pjese:
Ose do t ngrihem hert pr t kapur autobusin,
ose, pastaj, do t shkoj n kmb.

Llojet e fjalive t prbra me

bashkrenditje
Fjalit e prbra me bashkrenditje shtuese. Pjest
prbrse t ktyre fjalive t prbra lidhen me
an t lidhzave bashkrenditse shtuese: e, dhe,
edhe, as, si, jo vetm por edhe etj.
Nj njeri hedh nj gur n lum dhe njqind smund
ta nxjerrin.
Para lidhzave shtuese t thjeshta e, edhe, as nuk
vihet presje.
Shkojm nj her n shtpi dhe pastaj dalim.
Para pjess s dyt t lidhzave t prsritura dhe
para pjess s dyt t lidhzave t dyfishta
gjithmon vihet presje.
Vajzat as nuk donin t hanin, as nuk donin t rrinin.

 Fjali t prbra me bashkrenditje veuese. Pjest

prbrse t ktyre fjalive t prbra lidhen me
an t lidhzave bashkrenditse veuese: ose,
apo, a, ose ose etj.
N stadiumin e qytetit ose zhvillohen ndeshje
futbolli, ose organizohen manifestime sportive.
Para lidhzave t thjeshta veuese ose, a, apo nuk
vihet presje. Para pjess s dyt t lidhzave t
prsritura gjithmon vihet presje:
Ose nisemi tani, ose nuk shkojm fare.
Lidhza apo prdoret kur fjalia sht pyetse:
Un do t shkoj, apo do t shkoni ju?

 Fjali t prbra me bashkrenditje kundrshtuese.

Pjest prbrse t ktyre fjalive t prbra lidhen
me an t lidhzave bashkrenditse kundrshtore
ose kundrshtuese: po, por, kurse, mirpo,
megjithat, ndrsa, teksa, porsa, ve, vese etj.
E lshoj, po sm lshon.
Para pjess s dyt t ktyre fjalive vihet presje.
Fjalit e prbra me bashkrenditje prmbyllse.
Pjest prbrse t ktyre fjalive t prbra lidhen
me an t lidhzave bashkrenditse prmbyllse:
andaj, ndaj, prandaj, pa etj.
Ishte shum e lir, prandaj e bleva.
Para lidhzave prmbyllse vihet presje.

Fjalit e prbra me nnrenditje

Fjali t prbra me nnrenditje jan fjalit e
prbra t paktn nga dy pjes, njra
kryesore dhe tjetra e varur prej saj:
Dgjohej vetm cicrima e zogjve q
fluturonin pran dritares sime.
Pra, pjest e ksaj fjalie nuk jan t
pavarura nga njra-tjetra. Ato nuk mund t
qndrojn q t dyja m vete, t prdoren
si fjali t thjeshta.

 Pjesa e par mund t qndroj m

vete dhe sht pjes kryesore e ksaj
fjalie t prbr, kurse pjesa e dyt
fillon me nj premr lidhor e nuk
mund t qndroj pa t parn, pra
varet prej saj. Pjest e nnrenditura
luajn n fjalin e prbr t njjtin rol,
si edhe grupet e fjalve brenda fjalis
s thjesht, pra t kryefjals, t
kundrinorit t drejt, t prcaktorit, t
rrethanorve si edhe funksione t tjera.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura prcaktore
Pjesa e nnrenditur prcaktore tregon nj
karakteristik t nj gjymtyre t pjess
kryesore t shprehur me emr, grup emror
ose premr:
Tirana sht qyteti q m plqen m shum
n Shqipri.
Pra, pjesa e nnrenditur prcaktore kryen
po at funksion q kryen prcaktori n
fjalin e thjesht.
Emri, grupi emror ose premri i pjess
kryesore q plotsohet nga pjesa e
nnrenditur prcaktore quhet paraprijs.

 Ka dy lloje pjessh t nnrenditura

prcaktore:
Prcaktore-kufizuese, t cilat nuk mund t
hiqen, sepse prishet kuptimi ose ndryshon
kuptimi i saj fillestar:
M plqejn shum njerzit q punojn
sistemakisht.
Prcaktore-shtuese, t cilat shtojn ose
sqarojn dika dhe mund ti heqim pa
prishur strukturn gramatikore t fjalis:
Mali i Korabit, q ngrihet mbi 2000 metra,
sht maja m e lart e Shqipris.

 Folja, n pjesn e nnrenditur prcaktore mund t

jet n mnyrn dftore dhe lidhore:
Lexova nj libr q flet pr historin e Murit Kinez.
Krkoj nj libr q t tregoj historin e ndrtimit t
Murit Kinez.
Kur paraprijsi sht nj premr, pjesa e
nnrenditur lidhet me kryesoren vetm me premrin
lidhor q:
Ai q t thot gjithmon t vrtetn, t do t mirn.
Kur paraprijsi sht nj premr dftor, para pjess
s nnrenditur prcaktore nuk vihet presje:
Ai q po flet me Agronin sht msuesi i Mirs.
N raste t rralla pjesa e nnrenditur prcaktore
mund t lidhet me paraprijsin edhe me lidhzat se,
q.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura ftilluese
Pjesa e nnrenditur ftilluese bn ose kryen at
funksion q kryen grupi emror ose premri kryefjal
apo kundrinori i drejt i foljes s pjess kryesore.
Pra, pjesa e nnrenditur ftilluese kryen po at
funksion q kryen kryefjala ose kundrinori i drejt n
fjalin e thjesht.
Pjesa e nnrenditur ftilluese lidhet me pjesn
kryesore me an t lidhzave nnrenditse ftilluese:
q, se:
Dihet se toka rrotullohet rreth diellit.
Kemi menduar q t organizojm nj shtitje n
parkun e qytetit.

 Pjesa e nnrenditur ftilluese zakonisht

qndron pas pjess kryesore. Po kur
duam ta theksojm pjesn kryesore,
pjesn e nnrenditur e vm prpara.
Kur pjesa e nnrenditur ftilluese vjen
pas kryesores, midis tyre nuk prdoret
asnjher presje. Kur pjesa e
nnrenditur ftilluese del para kryesores,
ato ndahen me presje.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura kohore
Pjest e nnrenditura rrethanore luajn t njjtin rol
q luajn rrethanort n fjalin e thjesht.
Fjalit e prbra me pjes t nnrenditura
rrethanore jan: kohore, vendore, shkakore,
rrjedhimore, sasiore, mnyrore, krahasore, qllimore,
kushtore dhe lejore.
Pjesa e nnrenditur kohore lidhet me pjesn
kryesore me an t lidhzave: kur, tek, sa, si, q,
derisa, gjersa, sa her, pasi, sapo etj.
Pjesa e nnrenditur kohore iu prgjigjet pyetjeve:
kur?, deri kur?, q kur?
Sapo doli mjeku nga spitali, erdhi nj urgjenc.

 Pjesa e nnrenditur kohore zakonisht

qndron n krye t fjalis s prbr, pra
pjesa e nrenditur n fillim dhe pjesa
kryesore pas saj.
Por, pjesa e nnrenditur kohore mund t
qndroj edhe n mes, edhe n fund t
pjess.
Kur pjesa e nnrenditur kohore qndron
para kryesores, ndahet me presje. Nuk vihet
presje nse pjesa e nnrenditur lidhet
drejtprdrejt me foljen e pjess kryesore.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura vendore
Pjesa e nnrenditur vendore, ashtu si rrethanori i
vendit n fjalin e thjesht, tregon vendin ku kryhet
veprimi i shprehur nga folja e pjess kryesore.
Si ndajfolje vendi t pjess kryesore q saktsohen
nga pjesa e nnrenditur vendore, prdoren: aty,
atje, andej, ktu, ngado etj.
Pjesa e nnrenditur vendore lidhet me pjesn
kryesore me an t lidhzave vendore: ku, kudo,
ngado, tek, tekdo, kudo q etj.
Nna shkoi ku ishin fmijt.

 Pjesa e nnrenditur vendore u pgjigjet

pyetjeve: ku?, nga?, drejtuar foljes s pjess
kryesore.
Kur pjesa e nnrenditur vendore vjen pas
pjess kryesore, prpara saj nuk vihet presje.
Kur pjesa e nnrenditur vendore ndodhet n
mes t pjess kryesore dhe plotson
drejtprdrejt foljen, ajo vihet ndrmjet
presjeve.
N rast se sht n mes t pjess kryesore
dhe saktson nj ndajfolje t pjess
kryesore, vihet pas presje vetm pas pjess
s nnrenditur.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura qllimore
Pjesa e nnrenditur qllimore, ashtu si rrethanori i
qllimit n fjalin e thjesht, tregon me qllim
kryhet veprimi i shprehur n pjesn kryesore.
Babai punonte shum, q fmijt t ishin t lumtur.
Pjesa e nnrenditur qllimore lidhet me pjesn
kryesore me an t lidhzave lidhore: q, me qllim
q, n mnyr q etj.
Pjesa e nnrenditur qllimore e ka foljen gjithmon
n mnyrn lidhore dhe u prgjigjet pyetjeve: me
qllim?, prse? etj:
Duhet t punojm q t fitojm.
Pjesa e nnrenditur qllimore mund t zr vend
para, n mes dhe pas pjess kryesore.

 Rendi m i zakonshm sht pjesa kryesore

prpara, e nnrenditura pas saj.
Kur pjesa e nnrenditur qllimore qndron para
kryesores, ndahet me presje:
Q t fitojm, duhet t punojm.
Kur futet n mes t pjess kryesore vihet midis dy
presjesh.
Kur qndron pas pjess kryesore zakonisht ndahet
me presje.
Nuk ndahet me presje kur pjesa e nnrenditur lidhet
n mnyr t drejtprdrejt me foljen.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura shkakore
Pjesa e nnrenditur shkakore, ashtu si rrethanori i
shkakut n fjalin e thjesht, tregon shkakun e
kryerjes ose moskryerjes s veprimit t shprehur nga
folja n pjesn kryesore.
Pjesa e nnrenditur shkakore lidhet me pjesn
kryesore me an t lidhzave nnrenditse
shkakore: se, sepse, meq, ngase etj.
Vnia e presjes s nnrenditur shkakore prpara
pjess kryesore shrben pr t theksuar a vn n
dukje shkakun.
Meqense pamja sht m e bukur, shtpin do ta
ndrtojm n maj t kodrs.
Pjesa e nnrenditur shkakore ndahet gjithmon me
presje ose vihet midis dy presjeve.

Fjalia e prbr me pjes

nnrenditse rrjedhimore
Pjesa e nnrenditur rrjedhimore tregon rrjedhimin,
pasojn e nj veprimi a ngjarjeje, pr t ciln flitet
n pjesn kryesore:
N rrug kishte shum mjegull, kshtu q nuk
shihej asgj.
Pjesa e nnrenditur rrjedhimore lidhet me pjesn
kryesore me an t lidhzave nnrenditse
rrjedhimore: kshtu q, saq etj.
Pjesa e nnrenditur rrjedhimore qndron gjithmon
pas kryesores.
Pjesa e nnrenditur rrjedhimore ndahet gjithmon
me presje.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura lejore
Pjesa e nnrenditur lejore tregon nj veprim
a gjendje q duhej ta pengonte kryerjen e
veprimit q tregohet n pjesn kryesore, po
nuk arrin ta ndaloj:
Megjithse kisha koh q kisha rn t flija,
gjumi nuk m zinte.
Pjesa e nnrenditur lejore lidhet me
kryesoren me an t lidhzave nnrenditse
lejore: megjithse, ndonse, sido q, edhe
pse etj.

 Pjesa e nnrenditur lejore zakonisht

qndron para kryesores.
N cilindo pozicion qoft, pjesa e
nnrenditur lejore ndahet me presje
ose vihet n mes dy presjesh.
Kuptim lejor kan edhe pjest e
nnrenditura q lidhen me lidhzat:
edhe n, edhe sikur, edhe pse.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura kushtore
Pjesa e nnrenditur kushtore tregon kushtin q
duhet plotsuar, q t realizohet dukuria ose
veprimi pr t cilin bhet fjal n pjesn kryesore.
N qoft se ke studiuar, do ta marrsh provimin.
Pjesa e nnrenditur kushtore lidhet me kryesoren me
lidhzat nnrenditse kushtore: n, nse, n rast se,
po qe se, me kusht q etj.
Po pjesa e nnrenditur kushtore mund t lidhet me
kryesoren edhe pa lidhzat.
Pjesa e nnrenditur kushtore m shpesh qndron
para pjess kryesore, po mund t vij edhe pas ose
t futet n mes t saj.
N cilindo vend q t ndodhet pjesa e nnrenditur
kushtore ndahet me presje.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura krahasore
Pjesa e nnrenditur krahasore shrben pr t
krahasuar nj veprim a nj dukuri me nj tjetr dhe
tregon barazi ose pabarazi.
Sa punonte Mira, aq punonte dhe Vera.
Kur krahasimi tregon barazi, pjesa e nnrenditur
krahasore lidhet me kryesoren me lidhzat
nnrenditse: sa, aq sa, t cilave n pjesn kryesore
u prgjigjet ndajfolja aq.
Kur krahasimi tregon pabarazi, pjesa e nnrenditur
krahasore lidhet me kryesoren me an t lidhzave
nnrenditse krahasore: se, se, nga sa, nga, t
cilave n pjesn kryesore u prgjigjet nj mbiemr
ose nj ndajfolje n shkalln krahasore.

 Pjesa e nnrenditur krahasore e barazis q fillon

me: sa, aq sa, qndron zakonisht para kryesores:
Sa punonte, aq fitonte.
Pjesa e nnrenditur krahasore e pabarazis q fillon
me: se, sesa, nga, nga se, qndron pas kryesores:
Kishte m shum fjal, se kishte pun.
Pjesa e nnrenditur krahasore e barazis ndahet
gjithmon me presje nga kryesorja.
Pjesa e nnrenditur krahasore e pabarazis po t
lidhet drejtprdrejt me mbiemrin ose ndajfoljen n
shkalln krahasore q ndodhet n pjesn kryesore,
nuk ndahet me presje.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura mnyrore
Pjesa e nnrenditur mnyrore, ashtu si rrethanori i
mnyrs n fjalin e thjesht, tregon mnyrn se si
kryhet veprimi i shprehur n pjesn kryesore.
Pjesa e nnrenditur mnyrore lidhet me pjesn
kryesore me an t lidhzave nnrenditse
mnyrore: si, si, sikur, ashtu si etj.
Kur pjesa e nnrenditur mnyrore qndron pas
kryesores, zakonisht, ndahet me presje. Nuk ndahet
vetm kur lidhet drejtpdrejt me foljen e pjess
kryesore:
Brtiste sikur t ishte i marr.

Fjalia e prbr me pjes t

nnrenditura sasiore
Pjesa e nnrenditur sasiore, ashtu si rrethanori i
sasis n fjalin e thjesht, tregon n mas ose
sasi paraqitet gjendja ose kryhet veprimi pr t ciln
flitet n pjesn kryesore:
Sa libra ka lexuar ai, ju skeni ngrn patate.
Pjesa e nnrenditur sasiore lidhet me pjesn
kryesore me lidhzn nnrenditse sasiore: sa.
Pjesa e nnrenditur sasiore qndron gjithmon
vetm pas pjess kryesore.
Pjesa e nnrenditur sasiore ndahet zakonisht me
presje. Kur lidhza sa lidhet drejtprdrejt me foljen,
nuk vihet presje.

Ligjrata e drejt dhe ligjrata

e zhdrejt

Ligjrata e drejt
Ligjrat e drejt jan fjalt tona ose
t nj tjetri t riprodhuara me
prpikmri nga nj person tjetr:
Abdyl Frashri ka thn: T
bashkohemi n nj bes t gjith
shqiptart.
Ligjrata e drejt mund t jet nj fjali
e thjesht a e prbr ose nj thnie
prej disa fjalish.

 Ligjrata e drejt shpesh paraprihet

nga fjalt e autorit:
Sknderbeu tha: Lajmroni fitoren
dhe ndizni zjarret q ti bhet drit
popullit.
Fjal e autorit prmbajn folje si: tha,
thirri, pyeti, u prgjegj, u nxeh etj. Ato
mund t qndrojn para, n mes ose
n fund t ligjrats s drejt.

 N t folur ligjrata e drejt veohet nga fjalt e

autorit me an t pauzs. Fjalt e riprodhuara
shqiptohen me tonin e natyrshm t biseds.
N t shkruar ligjrata e drejt dallohet me an t
shenjave t piksimit. Kur ligjrata e drejt qndron
pas fjalve t autorit, para saj vihen dy pika, fjala e
par e ligjrats s drejt fillon me shkronj t
madhe. Ligjrata e drejt vihet midis thonjzash:
Populli thot: M mir nj vez sot se nj pul
mot.
Kur ligjrata e drejt qndron para fjalve t autorit,
pas saj vihet presje dhe viz, fjalt e autorit fillojn
me shkronj t vogl:
M mir nj vez sot se nj pul mot, - thot
populli.

 N qoft se ligjrata e drejt sht fjali

pyetse ose nxitse, n fund t saj vihet
pikpyetje ose pikuditje dhe viz:
Sa u lodha sot! tha Blerta.
Kur do t shkojm? pyeti Zana.
Kur fjalt e autorit futen n mes t ligjrats
s drejt prdoren kto shenja piksimi:
Kur ligjrata e drejt sht nj fjali e thjesht
ose e prbr, para dhe pas fjalve t
autorit vihet presje dhe viz;

 N qoft se pjesa e dyt sht nj fjali

tjetr, ather pas fjalve t autorit
vihet pik dhe viz;
N qoft se pjesa e par e ligjrats s
drejt sht fjali pyetse ose nxitse,
ajo mbaron me pikpyetje ose
pikuditje.
Para fjalve t autorit vihet viz, pas
tyre pik dhe viz.

Ligjrata e zhdrejt
Ligjrat e zhdrejt jan fjalt tona ose t
nj tjetri t riprodhuara, t ndryshuara nga
nj person tjetr:
Abdyl Frashri ka thn q t bashkohemi
me nj bes t gjith shqiptart.
Pra, fjalt e autorit dhe ligjrata e drejt
kthehen n fjali t prbr me pjes t
nnrenditura ftilluese, ku fjalt e autorit jan
pjesa kryesore dhe ligjrata e zhdrejt pjesa
e nnrenditur.

 Gjat kthimit t ligjrats s drejt n

ligjrat t zhdrejt duhet t ken kujdes
format vetore t foljeve dhe t premrave
vetor. Pr kt, fillimisht, duhet t dallojm
ligjrimin nga tregimi:
Ligjrim sht kur folsi i bn t qart
bashkbiseduesve nj ngjarje t astit n t
ciln ai merr pjes.
Tregim sht kur folsi tregon nj ngjarje t
shkuar q ai nuk e lidh me astin kur flet.

 Ligjrimi dhe tregimi dallohen nga njri-tjetri

nga nj sr karakteristikash q dallojn
edhe ligjratn e drejt nga ligjrata e
zhdrejt:
Ndryshimi i vets;
Ndryshimi i disa ndajfoljeve ose i disa
prcaktorve q lidhen me aktualitetin e
procesit ose t veprimit;
Ndryshimi kryesor ndrmjet ligjrimit dhe
tregimit qndron n kohn e foljeve q ata
prdorin.

 Ligjrimi prdor si koh referimi ndaj

situats aktuale t tashmen, ndrsa
tregimi t kryern e thjesht ose t
pakryern, sipas veprimit q shpreh
folja (veprim q kryhet menjher ose
q zgjat).
Veprimi i prfunduar n ligjrim jepet
me t kryern e thjesht, t kryern
ose m se t kryern, kurse n tregim
jepet me t kryern e tejshkuar.

Punuar nga:
Buena Aziri
Msimdhnsi: Agron Gashi