YL EMREDP KTLKTEN

SAKINDIRMAK
(Emr bi'l Maruf ve Nehy-i An'il Mnker)
MUHSN KIRAAT

-------------------------------------------------Redakte:
aduman EROLU
Kitabin Orijinal adi:
Emr bi'l maruf ve nehy-i an'il mtinker
Yazari:
Muhsin Kiraat
eviren:
Ismail Bendiderya - Cafer Bendiderya

NDEKLER
Takdim:........................................................................4
Giri............................................................................4
yilie Davet ve Ktlkten Alkoyma Komitesi..............5
1. Blm:.....................................................................6
MARUFU EMRETME VE MUNKERDEN SAKINDIRMANIN
KONUMU......................................................................6
2. Fasl.......................................................................48
MARUFU EMRETME VE MUNKERDEN SAKINDIRMA
FARIZASINI TERKETMEK..............................................48
3. Fasl.......................................................................78
MARUFU EMREDEN VE MUNKERDEN SAKINDIRANLARIN
GOREVLERI.................................................................78
Drdnc Blm.......................................................121
MARUFU EMRETME VE MUNKERDEN SAKINDIRMANIN
METOTLARI..............................................................121
Beinci Blm:.........................................................178
KURAN-I KERM'DE MARUF VE MNKERLER................178

Takdim:
- "oluk ocuumu iyilii emredip ktlkten sakndrmak iin Kerbela kurbanghna
gtryorum" syleyene.
- Ktlkten sakindirmalan yznden srgn edilip Rebeze llerinde garip bir ekilde can
veren Ebuzerlere.
- Bizim bugn szn bile azmza almadmz halde, iyiliklerin yaylmas ve ktlklerle
mcadele yolunda canlarn, mallarn veren, hapse den, ikenceye maruz kalan, srgn
edilen ve sabredenlere...
15

Giri
Bismillahirrahmanirahiym
Hamd Allah'a, salat ve selan O'nun Resl ve mutahhar Ehl-i Beyt'ine ve Allah'n laneti
onlarn dmanlarnn zerine olsn.
Asr Suresi'ne ksaca bir gzatlacak olursa u gerek kolayca anlalacaktr:
Her geen gnle birlikte mrnn arttn zanneden insanolunun bu zannnn tam tersine,
her geen gn insann mrn ve sermayesini biraz daha azaltmaktadr; "bykbaba'lar
gerekte
"kkbaba'lara
dnmekte,"kck bebekler" ise nlerindeki koca bir hayatla en byk sermayeyi
tamaktadrlar. Evet andolsun "zaman"a ki, insanolu her an tpk bir avu kartopu gibi eriyip
suya dnmektedir: "Andolsun zamana, insanolu zarardadr".... O halde kaybettiimiz bu
mr karsnda, ondan day a deerli bir ey kazanmamz gerekir, Mal, mlk, mevki ve
makamn mrden daha iyi
16
olmad ortadadr. mrmz ve hayatmzdan daha deerli olan ey "iman ve salih amel"dir;
nitekim Allah Teala -cc- da "ancak, iman eden ve salih amelde bulunanlar baka"
buyurmaktadr. man ve salih amel ise btn topluma yaylmadka pek nemli olmayacaktr.
Binaenaleyh, kendimizden bakalarn da inanmaya ve salih amelde bulunmaya armamz
gerekmektedir. Bunun bir takm zorluklar olacan da bilmek gerekir, yani insanlar iyiye ve
iyilie armak ve ktlkten alkoymak istememiz halinde baz tatsz tepkilerle
karlaacamz bilmeli ve fakat var gcmzle bunu gerekletirmekten asla ylmayarak
Kur'an'da buyrulduu zere ".. ve sabr tavsiye edenler..." den olmalyz.
Szn ksas, varlk alemi biz insanlar iin yaratlmtr; mrmzden geen her gnle birlikte
olumlu bir eyler elde edemiyorsak, varlk aleminde zarara urayp kaybetmekteyiz demektir.
Edinmelerin en gzeli inanmak, salih amel ilemek ve bakalarn da hakka ve sabra davet
etmektir. Hakka davet etmek, iyilie armaktan baka ey deildir ki bu da; hak dnce,
hak sz, hak kanun, hak lider ve hak devlet sistemini kapsamna alr. Baka bir deyile her

gn iyi ve olumlu eyleri artrp yaygn hale getirmeli, ktlk ve olumsuzluklarnsa nnn
alnmasn salamalyz.
amzda rahmetli mam Humeyni'nin (k.s) hak nderlii ve hedann al kan sayesinde en
byk mnker ve ktlk olan taut -ah- ve Amerika'nn sultas yklm ve yerine, an en
byk "iyi" ve "olumlu" gelimesi olan "stiklal, hrriyet ve slam Cumhuriyeti" kurulmutur.
ran"da... Ancak, bunun korunmas ve muhafaza edilmesi
17
gerekmektedir; salam bir duvar oluturulmazsa, nice zahmetlerle st ste konularak
oluturulan bu yapnn kerpileri arda arda dklp gidecektir.
Evet, imam Humeyni'yle sevgili heda slami bir nizam oluturup bize emanet brakm
durumdadr; bizlere den bunu en iyi ekilde korumaktr; bir bozulma ve olumsuzluk
grdmzde haykrp beyan etmek, hergiin bir baka iyiliin yaygnlamasn salamaktr.
Bu iyi ve "maruf 'lardan biri bugiin hamdolsun, bizim toplumumuzda yaygin hale gelmi olan
namazdr. Bu satrlar kaleme aldmz gnlerde slami ran'da eitim merkezleri, iyerleri
spor sahalar, klalar ve fabrikalarda gnll ve hr bir ekilde on binlerce cemaat namaz
eda edilmektedir.
Bir baka "iyi" ve "maruf' da Kur'an'a ilgi gsterilmesidir ki bugn yz binlerce insan, bu
lkede Kur'an renmek, ezberlemek ve Kur'an' anlayp ona gre amel etmek iin kollar
svam durumdadr.
Bir dier iyi ve "maruf' bilim sahasnda kaydettiimiz gelimelerdir, yeni bulular, icatlar, ilmi
yarmalarda derece kazanmamz, daha da nemlisi Amerika'nn Irak' kkrtp
desteklemesiyle ran'a dayatlan 9 yllk savata slam mcahidlerimizin gsterdii yiit
savunma ve elde edilen anl zafer, slam dmanlarnn oyun ve entrikalarnn bozulmas,
niversite ve ktphanelerin artmas, okur yazar orannn hzla ykselmesi, refah, bilim ve
salk hizmetlerinin artmas gibi gelimelerdir. Ancak btn bu olumlu gelimelere ramen
hal birok olumsuzluun da bulunduu ve bunlarn kknn kurutulmas iin gayret
gsterilmesi gerektii de
18
unutulmamaldr.

yilie Davet ve Ktlkten Alkoyma Komitesi

Namaz klma komitesini oluturup lkenin drt bir yannda eitli dzeylerde namaz
kitaplarnn basm ve datmn baaryla gerekletirerek namaz kltrnn yaygnlamasn
saladmz u gnlerde, zekat ve "iyilie arp ktlkten menetme" konusunda da
baarl bir kltrel alma yaplmasn arzulamaktayz.
Bu amala, ehit Aytetullah Kuddusi'yle Beheti'nin rencilerinden olan bir grup alimle
grtm, konunun nemini anlattm, yardmc olmay kabullendiler. Ayetullah Cenneti'yle
birlikte "yilie Davet" badetini ihya Komitesini kurarak ilk adm attk ve Yce Allah'tan
yardm diledik. Bu komitedeki arkadalardan herbiri bir vazife stlendi, bana da kltrel ve

tebli almas dt. Bu konuda bir kitap yaylmas gerekiyordu; elinizdeki kitap, "Kur'an
Dersleri" konulu televizyon programnda "yilii Emretme " mevzusunda hazrlayp
sunduum 15 programn bir derlemesi oldu aslnda. Bu kitapta slam'n temel prensiplerinden
biri olan "emr bi'l maruf ve nehy-i an'il mnker" yani "iyilii emretme ve ktlkten
alkoyma"nn neminin yansra bu esasn terkedilmesinin douraca tehlikeli sonulara da
deindim ve bunu yapacak insanlann grev ve yntemlerinin neler olduunu ayetler ve
hadislerle ele alarak bu farizayla ilgili sosyal, siyasi ve psikolojik boyutlar zetle
deerlendirmeye altm.
Burada nemli bir noktann hemen altn izmek istiyorum: Bir grup veya belli bir snfa
ynelik "maruf' ve
19
"mnker" yani "iyi ve "kt"nn ne olduunu en iyi bilecek olan kimse, bizzat o grup veya
snfn iinde yeralan mminlerdir. Mesela askeri bir klada neyin maruf ve neyin mnker
olduunu en iyi bilen kimse o klann komutandr; bu komutan kendisi gibi mmin olan
arkadalaryla klada bir toplant dzenleyip o klada iyilii nasl yaya bilecekleri ve
ktl nasl nleyebilecekleri konusunda gerekli deerlendirmelerde bulunacak olursa
Allah'n da yardmyla o kla ortamn gayet olumlu ve salkl bir ortama dntrebilir.
Keza ar- pazarn nde gelenleri, fabrika ve retim merkezlerinin mdrleri, kylerin
ihtiyarlar heyeti, eitli spor dallanndaki ampiyonlar, niversite retim grevlileri,
retmenler ve nizamn yetkilileri... ksacas hangi makam ve mevkide olursa olsun, belli bir
etkinlii olan herkes, kendi muhitinin zellik ve inceliklerini dikkate alarak marufu yaymal
ve "iyi"nin kklemesini salamaldr. Nitekim Kur'an- Kerim, daha ziyade belli bir etkinlii
ve zel imkanlar olanlar "iyilii emretme ve ktlkten sakndrma" farizasyla sorumlu
klmtr, nk bu insanlar, evresindekilere sz geirebilmektedirler: "Onlar ki, yeryznde
kendilerini yerletirip iktidar sahibi klarsak, dosdoru namaz klarlar, zekat verirler, marufu
emrederler, mnkerden sakndrrlar..." (Hac, 41)
Yce Yaratc'dan bu ilahi farizann edasnda herkese baar nasib etmesini ve bu eserde bir
kusurum olursa beni balamasn diliyor ve yardmc olma bykln gsterenlere
teekkr bor biliyorum.

1. Blm:
MARUFU EMRETME VE MUNKERDEN SAKINDIRMANIN
KONUMU
23
yilie Emir
yilii emretme;
- nsann dine duyduu akn belirtisidir
- nsanlara duyduu sevginin belirtisidir.

- Toplumun salkl olmasn istemektir

- Tevell ve teberrann belirtisidir.
- Toplumda hrriyetin belirtisidir
- Bireyler arasndaki irtibatn gstergesidir.
- Uyank ftratlarn belirtisidir.
- Farzlarn bir yoklamasdr: Namazn kldn m? Orucunu tuttun mu? eklinde bir
sorgulaytr.
- yilii emretme ve doru olana ar; btn farzlarn yerine
getirilmesinin,
mnkerden alkonulmasnn ve btn haramlarn terkedilmesinin garantisidir.
- Bir toplumdaki iyileri tevik editir.
- Cahillere uyar ve onlar bilinlendiritir.
- Kt ve aykr tiplerin cann skmaktr.
- yilie arp ktlkten menedi, toplum aracnn
24
gaz ve fren pedallan gibidir.
- ocuun eitim ve terbiyesinin esasn, ebeveyninin ona iyilii emredip edip ktlkten
menedii tekil eder.
- yilie an, iradesi zayf bireylerin toparlanmasn ve iradelerinin glenmesini salar.
- nzivaya ekilmek deil, olaylann iinde olmak ve sorunlarn karsna dikilmektir.
- Marufu emretme; yekdierinin davranlarn denetleyebilmesi iin Allah Teala'nn iman
ehline vermi olduu bir grev ve haktr.
- Ktlkten sakndrma; baz bireylerdeki takva noksanlnn giderilmesidir.
- yilie davet, toplumu olgunlatrr; ktlkten menetme, toplumu uuruma
yuvarlanmaktan kurtanr.
- yilii emretme, bireylerin haklarn ve snrlar korur; bu arnn olmad bir toplum l
toplumdur; sessiz toplum, nefes alan cansz eyalar gruhundan baka bir ey deildir.
- yilii emretme ve ktlkten menetme; dn gayret, sorumluluk bilinci ve bakalarnn
derdini kendi derdi bilmenin gstergesidir.
- Bulac gnah ve ktlklere kar bir nevi karantinadr.

- Bir nevi sosyal dzen ve inzibattr; yani toplumun salk ve hayr iin bireylerin kiisel
eilim ve arzularn snrlamak, daha ak bir deyile sorumsuz ve laubali bireyleri dizginleyip
kontrole alnmaktr.
- Marufu emretme ve mnkerden nehyedi, olgunluk ve rdn belirtisidir; nitekim Hz. Lut
(a.s) gnahkar kavmine "...iinizde bu irkinlie engel olacak akl
25
banda -reid- hi kimse yok mu?!" diye sormaktadr.1
- yilii emretme ve ktlkten alkoyma sayesinde bir toplum kendi iindeki sorunlan giderir
ve d dmana kar koyabilecek gc bulur.
Marufa nemi hakknda u noktann bilinmesi yeterli olacaktr: nsann bu esasa gnlden ilgi
duymas, yani kt ve irkin olan hibireyden holanmyor olmas bu prensibin ulema
tarafndan, dinin esaslarndan saylmasna ve dn bir fariza olup fili davranlar
gerektirdiinden dinin fruatndan -vaciplerden- grlmesine neden olmutur. Nitekim ehidi Sni "Emr-i maruf ve nehy-i an'il mnker'le ilgili ayet ve rivayetler insann belini bkecek
kadar fazladr" der.2
Bugn bir blgeyi bombalamaya kalkacak kadar kstahlaan bir zorba veya emperyalist
g, en byk mnker ve ktlk saylan bu giriimi karsnda btn lkelerin ayaklanp
haykrdn grecek olursa iledii cinayetleri kesinlikle srdremeyecektir. Uluslararas
kurululann suskunluu, yneticilerin korkakl ve halk kitlelerinin olaylardan habersizlii
ve duyarszl; bu zorba glerin en byk mnker ve ktlkleri hi ekinmeden ve hibir
tehlike grmeden rahata ilemesine neden olmaktadr.
Fabrika ve retim merkezlerinde nasl uzman mhendislerin kontrol ve denetimi gerekliyse;
toplumda da slam ulemas ve uzmanlarnn denetim ve kontrol bir o kadar zaruri ve
gereklidir.
Hadis-i erifte "en iyi dost, hata yapmana engel olan
1 - Hud, 78.
2 - Goftar-e Mah, s. 80.
26
ve en kt dost, hatan grdnde seni uyarmayandir" buyrulur, nitekim mam Sadk
hazretleri de "Benim en iyi dostum, kusurlanmi bana hediye edendir" buyurmaktadir.
Rivayette "mmin daima kendi yaptklarna dikkat eder" deniliyor, yani miimin, kendi sini
siirekli hesaba eker.
Evet; ieriden kendimiz ve dardan da din kardelerimizin siirekli denetimi altinda olursak
ve devlet diizeni de iyilikleri tevik edip ktlkleri engelleyen diizen olursa en iyi iimmet
olma ansn yakalam oluruz. Kur'an- Kerim'de de buyrulduu iizere: "Siz, insanlar iin

kanlm hayrl bir iimmetsiniz marufu -iyi ve slam'a uygun olan emreder, mnker olandan
sakndrr ve Allah'a iman edersiniz"1
lim ehrinin kaps Hz. Ali -kv- Nehc'ul Belag'da yle buyurmaktadir: "Btn
hayrl iler, hatta Allah yolunda cihad bile, iyilie arma esasna oranla, azdaki nemin
deryaya orani gibidir."2
1 -Al-imran, 110.
2 - Nehc-ul Belaga, Vecizeler, s. 374 (Bu esiz hazine, Trke'ye de evrilmitir - ev-).
27
Mrufu Emretme ve Mnkerden Alkoymann Ftr ve gdsel Kkleri
Btn anne ve babalar, ocuklarna baz eyleri nemle tavsiye eder ve baz eylerden
dikkatle sakndrrlar, nk tevik ve uyarnn kkleri insanolunun yapsnda ve ftratnda
olup belli bir zaman, mekan, irk veya blgeye mahsus deildir. Bunca kapsaml bir zelliin,
insann ancak ftratndan kaynaklanaca bellidir.
Tehlike Karsnda Hayvanlarn Tepkisi
Uyan ve ikaz veya bir tehlike karsnda haykrma sadece insana mahsus bir tepki deildir.
Kur'an- Kerim'de yle buyrulur: "Hz. Sleyman'la (a.s) ordusunun yaklamakta olduunu
gren karnca, dier karncalar uyararak "ayaklar altinda ezilmek istemiyorsaniz hemen
yuvalanniza snn" diye haykrd."1
1-Neml, 18.
28
Keza Hudhud kuu, Saba adl lkeyi gezdii srada halkn sapk bir inan iinde olup gnee
taptn grnce telala Hz. Sleyman'a (a.s) komakta ve bu sapmay teessfle aktanp Saba
halknn durumundan ikayeti olmaktadr.1
Evet, sapma ve bozulma karsnda haykrmak ve bakalarnn ac haline zlmek sadece
insanlarn yap ve ftratnda varolan bir tepki deil, hayvanlarda da var olan bir igddr
ayn zamanda... Bu nedenledir ki duyarsz ve lkayt bir insann hayvandan bile aalk
olduunu sylemek hi de yersiz bir deerlendirme deildir. Burada, marufu emretme ve
mnkerden sakndrma konusunda herkesin ayn oranda sorumlu olmadn ve devlet
grevlileri -yneticiler- ile ulemann sorumluluunun herkesten fazla olduunu da
unutmamak gerekir:
"Bilgin yneticileri ve yksek bilginleri, onlar gnah sylemelerinden ve haram yemekten
sakndrmal deil miydi? Yapmakta olduklan ne ktdr" (Mide, 63)
Akl Kkleri

Marufu emretme ve mnkerden sakndrma olay akli bir zarurettir de ayn zamanda... Bu o
kadar net bir gerektir ki, aklamaya kalkmak, gnei bulutla gstermeye almak gibi
olacaktr.
Bir tehlike ve sapma karsnda susmay hangi akl- selim kabul eder? Akl sahibi birinin
byle bir tutumu tasvib edebilmesi mmkn mdr?
nsanlan iyiye ve doruya yneltmenin, onlara
1 - Neml, 24.
29
klavuzluk edip yol gstermenin ve ktlkleri engellemenin zaruretini idrak edemeyen bir
akil dnlebilir mi?
Islam dini akil ve ftrat dini olduundan, iyilii emretme ve ktlkten sakindirmayla ilgili
btn ayet ve rivayetler ashnda insanlann, akil ve mantn tartlmaz yargs karsnda
saygiyla eilmesini salamaktadr.
30
Kur'an'da Marufu Emretme
Marufu emretme olayi, Mekke'de bi'setin ilk gnlerinden itibaren slam'n en nem verdii
konularn banda gelmitir.
Mesela bi'setin ilk yillannda Mekke'de nazil olan ve o gnlerde Mslmanlar arasnda bir nevi
vedalama ve birbirinden ayrlrken selamlama parolasna dnen Asr Suresi'ndeki
"Birbirine Hakki ve sabn tavsiye edenler" tabiri ashnda marufu emretmedir.
Peygamberlerin Ilk Vazifesi
Kur'an-i Kerim peygamberlerin ilk grevinin maruf ar ve mnkerden sakndrma olduunu
belirterek yle buyurur: "Andolsun biz her timmete "Allah'a kulluk edin ve tuttan kann"
diye tebli etmesi iin bir eli gnderdik..." Yani peygamberlerin en nemli grevi iki eydir:
Birincisi, en byk maruf ve en byk iyi olan "Ei ve orta olmayan bir tek Allah'a kulluk
esasina insanlan arma"dr; ikincisi mtinker ve ktlklerin en by
31
olan "tauta itaat" zilletinden insanlar sakndrmaktan ibarettir.
A'raf Suresi'nin 157. Ayetinde yle buyrulur: "Adi ve nianeleri Tevrat'la ncil'de belirtilmi
olan slam peygamberinin birinci vazifesi marufu emretme ve mnkerden sakindirmaktir."
En iyi mmetin Belirtisi
Kur'an-i Kerim, Mslmanlara hitaben yle buyurur: "yilie davet edip ktlkten
sakndrmanz kaydyla siz, insanlarn grd en iyi iimmetsiniz."1

Kur'an-i Kerim birok ayette yersiz tutuculuklan, gerekleri tahrif etmeleri ve yersiz
beklentilerinden dolayi kitap ehlini eletirirken; kitap ehlinden bir grubu ise inandiklan, ilahi
ayetleri okuduklan ve marufu emredip mnkerden sakndrdklar iin vmektedir:
"Onlann, hepsi bir deildir, Kitap Ehli'nden bir topluluk vardir ki gece vaktinde ayakta dump
Allah'in ayetlerini okuyarak secdeye kapanirlar. Bunlar, Allah'a ve ahiret giiniine iman eder,
maruf olani emreder, mnker olandan sakndrr ve hayrlarda yarrlar, ite bunlar salih olani
ardandir."2
Marufu emretmek, Yiice Allah'in yapt giizel ilerdendir:
"phesiz Allah adaleti, ihsan, yaknlara vermeyi emreder, irkin utanmazlklardan
(fahdan), ktlklerden ve zorbalklardan sakndrr..."3
1 -Al-imran,110. 2-l-imran, 113-114. 3 - Nahl, 90.
32
Mnkere davet etmekse eytann ilerindendir:
"... eytan ise, sizi fakirlikle korkutuyor ve size irkin hayaszl emrediyor...1
Marufu emretme, Kur'an- Kerim'in btn mmin insanlara yapt bir ardr, Tevbe
Suresi'nin 71. Ayetinde yle buyurmaktadr:
"Mmin erkekler ve mmin kadnlar birbirlerinin velileridirler; iyilii emreder, ktlkten
sakndrrlar, namaz dosdoru klarlar, zekat verirler ve Allah'a ve Resul'ne itaat ederler..."
Bu ayette son derece dikkat ekici noktalar vardr:
1- Hangi ya, meslek, rk ve cinsiyetten olursa olsun rdlerini ispatlayan btn mminler
yekdierinin velileridirler; yani onlarn tavsiye ve sakndrlar Allah Teala'nn verdii
velayet hakkndan doan bir tavrdr ve bu nedenle de kesinlikle yersiz mdahale ve zerine
vazife olmayan bireye karma gibi tavrlarla nitelendirilemeyecek kadar yce ve olumlu bir
davrantr.
2- Mslmanlar bu hakk "Allah'a iman" esasndan almaktadrlar, bu esasa haiz olmayanlarn
byle bir hakk yoktur.
3- Marufu emretme, mnkerden sakndrmaktan nde gelmitir daima; bu da toplumda daima
meselelere ncelikle olumlu boyutlarndan yaklalmas ve sadece eletirici bir tavr
taknlmamas gerektiini gstermektedir.
4- Bu ayette marufu emretme ve mnkerden sakndrma ii, namaz ve zekattan daha nce
belirtilmitir,
1 - Bakara, 268.
33

zira namaz klma ve zekat verme ileri iin ncelikle bir dizi tebligat almasna ihtiya vard
ki bu da marufu ve iyilii emretmeden baka ey deildir. Mesela, namaz vakti geldiinde en
giizel ve en iyi duyulur bir sesle okunan ezanda "hayye ela'ssalt: namaza koun!"
demekteyiz, bu ar bilfil iyilii emretme olup namazdan nce eda edilmektedir.
Kur'an- Kerim namaz "mnkerden sakindirma, ktlklerden alkoyma eylemi" olarak
tammlamakta ve "namaz irkin utanmazlklardan "fahadan ve ktlklerden alkoyar"
buyurmaktadr1
5- nceliklerin dikkate alinmasi gerektii apak ortadadr, slam dini btn iyilik ve
olumluluklara daveti ve btn ktlk ve irkinliklerden menetmeyi esas alan bir dindir.
Baka bir deyile ideal bir topluma ulaabilmek iin
1- Hem kadnlar, hem erkekler kiyam etmeli, kollan svamaldrlar.
2-

Velayet ve sevgiye dayah tavsiye ve engellemelerde bulunmahdirlar.

3- e iyi ynlerden balamaldrlar.

4-

Btn olumlu ve olumsuz noktalan dikkate almahdirlar.

in buraya kadan genel olup btn Mslmanlarn vazifesidir, ancak bazi ayetlerde bu iki
nemli farizann gereince yerine getirilmesi iin zel bir grup oluturulmas gerektii
buyrulmaktadr:
1 - Ankebut, 45.
34
zel Gump
Kur'an- Kerim "Sizden hayra aran, iyilii (marufu) emreden ve ktlkten (mnkerden),
sakndran bir topluluk bulunsun..." buyurmaktadr.l
Bu zel grubun sorumluluk oran, avamdan farkldr, bu grup gerekli imkan ve glerle
donanarak harekete gemeli ve ktlkleri -mnker- engellemelidir. Besit bir rneklemeyle
anlatalm: Tek ynl bir caddeye tersinden giren bir ara karsnda dier ofrlere den
grev far ve klaksonla onu uyarmaktr -avam ve toplumun grevi-trafik polisine den
grevse onu hemen engellemek ve cezalandrmaktr- zel grubun greviyilii emredip ktlkten menedenlerin Kur'an- Kerim'de peygamberlerle birlikte anlmas
ve onlarn katillerine verilecek cezann peygamberlerin katillerine verilmesi gereken cezayla
ayn olduunun belirtilmesi, bu farizann nemini anlatmaya yeter sanrz.
"... Peygamberleri haksz yere ldrenler ve insanlardan adaleti emredenleri ldrenler, ite
onlara ackl bir azab mjdele" (Al-i mran, 21)

Kurtuluun inziva ve bir keye ekilmekte olduunu zannedenlerin tam tersine, Kur'an,
yegane kurtulanlarn "kendilerini ve dier insanlar iyilie ve hayra davet edenler" olduunu
bildirmektedir:
"Sizden; hayra aran, iyilii -marufu- emreden ve ktlkten -mnkerden- sakndran bir
topluluk bulunsun, kurtulua erenler ite bunlardr." (l-i mran, 104)
yilii emretme ve ktlkten sakndrma eylemi,
1 - Al-i mran, 104.
35
ancak Allah'a iman ve O'nun rzas iin yapldnda bir erdem ve stnlk saylr:
"Siz, insanlar iin karlm hayrl bir iimmetsiniz, marufu emreden, mnkerden sakndrr
ve Allah'a iman edersiniz..." (l-i mran, 110)
Her ne kadar din alimleri ve takvl dindar insanlann sorumluluu daha fazlaysa da iyilii
emretme ve ktlkten sakndrma olay karlkl bir eylem olup herkesin yekdierini bu
farizaya davet etmesi ve Asr suresi'nde de buyrulduu gibi "hakki ve sabn tavsiye edenler"
den olmasi, yekdierinin hatal ve kt davranlara dmesini engellemesi ve bu yolda eitli
zorlukla gs germeye hazrlkl olmasi gerekir.
"Yapmakta olduklar mnker -irkin iler-den birbirlerini sakndrmyorlard. Yapmakta
olduklar ey ne ktidi!"(Maide, 79)
nsanolunun varlna Yce Allah kendi ruhunu frm ve onu yeryznde halifesi
klmtr, nitekim bu nedenle de insanolu daima zel erdem ve ilahi cmertliklere muhatap
olmaktadr; ancak sahib olduu hayvni igdlerle eytann vesveseleri ve tautlarn
kibirlenip ululanmalari gibi faktrler nedeniyle siirekli bir kontrol ve denetime de iddetle
muhtatr ve bu nedenle de Yce Yaratc, insan eitli uyarma, dizginleme ve kontrol
yetenekleriyle de donatm durumdadr:
1- Akl kelimesi, Arapa "kl" kknden gelir ve insann kontrol ve denetimini salayan
vesile" anlamn tar l Akil gibi dizginleyici bir unsur olmasaydi,
1 - Ikaal kelimesi deveyi kertmek ve kamamasn salamak iin ayana balanan ip ve
kstek anlamna gelir - eviren-.
36
insanolu ok ksa bir srede kendisini mahvederdi.
2- Ftrat ve yaradl da, insann iyiye ynelmesini ve ktlklerden uzak durmasn telkin
eder.
3- Allah Teal'nn gnderdii btn peygamberler bu amala vazifelendirilmilerdir.

4- yilii emretme ve ktlklerden sakndrma eylemi de, insanlarn irad ve aydnlanmas

iin en iyi aratr.
nsanolu bu dizginleyici ve dengeleyici unsurlara sahip olmayp srf istek ve arzularnn
akna braklacak olsayd elbette ki ta stnde ta kalmayacak, ftne ve sapmalarn boyutu
ara kacakt:
"Eer hak, onlarn arzu ve tutkularna uyacak olsayd, hi tartmasz gkler, yer ve bunlarn
iindeki herkes ve herey bozulmayaurard..." (M'minun, 71)
Cahiliyet Dneminde Mnkerden Sakndrma Olay
Cahiliyet dneminde de Mekkeli genlerden bir grup, Mekke'ye gelen gariplerin zulm ve
hakszla uramasn engellemek ve ba darda kalan her mazluma yardmc olmak amacyla
bir rgt kurgular. O dnemlerde Hz. Muhammed (s.a.a) genti ve henz peygamberlikle
grevlendirilmemiti, ama "hak ve hakldan yana" olan bu gzel giriimi destekleyerek rgte
ye oldu ve peygamber olduu zaman bu olay kendisine hatrlatldnda evkle "Eer imdi
de bir mazlumu desteklemek iin beni arsalar hemen koar, byle bir harekete hemen
katlrm" buyurdu.1
1 - Ayn konumas, c. 1, s. 64 merhum Dr. yeti.
37
Marufu Emr ve Mnkerden Menetmenin Tevhidle likisi
Hz. Resulullah efendimiz (s.a.a) yle buyurmaktadr: "Lailahe illallah sz, haffe
ahnmamasi ve kmsenmemesi kaydyla, insan Allah'n azabndan uzak tutar."
Tevhid kelaminin kmsenmesinin anlam sorulduunda Hz. Resul-ii Ekrem (s.a.a) yle
buyurmulardr: "Apak ekilde gnah ilenir ve hikimse buna aldrmaz ve gnah ileyeni
engellemezse, Tevhid kelam hakarete uram, kmsenmi olur."1
Marufu Emr ve Mnkerden Nehyetmenin Nbuvvetle likisi
A'raf Suresi'nin 157. Ayetinde Hz. Resulullah'n (s.a.a) grevleri aklanrken "...nsanlara
marufu emreder ve mnkerden alkoyar" buyrulur.
Bir ve ei olmayan Yiice Yaradan'a kulluktan daha nemli bir maruf ve tuta kulluktan daha
irkin bir mnker dnlebilir mi? Nitekim Kur'an- Kerim'de Nahl Suresi'nin 36. Ayetinde
"btn peygamberlerin insanlara kar vazifesi onlar Allah'a kullua armak ve tuta kul
olmalarn engellemektir." Buyrulmaktadr.
Marufu Emr ve Mnkerden Nehyetmenin mametle ilikisi
Cennet genlerinin efendisi mam Hseyin (a.s) Yezid'e kar balatt kyamn amacn
aklarken yle
1 - Mizan'ul Hikmet, c. 6, s. 266.

38
buyuruyor: "Hakka gre amel edilmediini ve batln engellenmediini grmyor musunuz?"
Bir baka yerde de yle buyurmaktadr: "Ben marufu emretmek ve mtinkerden ahkoymak
niyetindeyim; ceddim Resulullah'in (s.a.a) getirdii dinde yapilan bozulmalan slah etmek
azmindeyim!"
Marufu Emredip Mnkerden Skndranlarn Konumu
Tevbe Suresinin 111 ve 112. ayetlerinde yle buyrulur: "Hi phesiz Allah, mminlerden,
karlnda onlara mutlaka cenneti vermek iizere canlanni ve mallanni satin almtr. Onlar
Allah yolunda savarlar, ldrrler ve ldrlrler; bu, Tevrat'ta, ncil'de ve Kur'an'da O'nun
zerine gerek olan bir vaaddir. Allah'tan daha ok ahdine vefa gsterecek olan kimdir?. u
halde yaptmz bu alveriten dolay sevinip mjdeleiniz. te byk kurtulu ve mutluluk
budur. Allah yolunda canlanni vermeye amade olan bu mminler tevbe eder; ibadet eder,
hamd eder, slam davas iin seyahat eder, riiku ve secde eder, iyilii emreder, ktlkten
sakndrr ve Allah'in sinirlanni korurlar. Btn bu mminleri mjdele"
Bu iki ayete ksaca gz atldnda "marufu emreden" ve insanlar iyilie aranlarn zellik
ve nitelikleri kolaylkla allmaktadr, onlar yiit ve gzpektirler, geceleri riiku, secde,
tevbe, dua ve gzyalaryla gecen bu insanlarn gndz, hakk haykrmak ve iyilie
armakla gemektedir. Onlar, insanlan Allah'in kanunlanna uymaya davet etmeden nce bu
ary kendi nefislerine yapmakta ve nce kendilerini slah etmektedirler.
39
Evet, Allah Teala'nn vaadde bulunduu byk kurtulu ve byk baar, bakalarn davet
ettikleri eye kendileri uymayan, kendileri krmz ktan geerken bakalarn slami hicab
ve tesettre uymaya davet edenlerin deil, bu yiit sadk ve dininde samimi olan fedakar
insanlanndr.
40
slam Rivayetlerde Mrufu Emretme
Hz. Resul-i Ekrem (s.a.a) Marufu emredenlerin, yeryznde Allah'n halifesi olduklarn
buyurmaktadr.1
Bir baka hadiste "Allah-u Teala, dinsiz mminin dmandr" buyrulur. Kendilerinden "Ya
Resulullah, dinsiz mmin olur mu?" diye sorulduunda "Marufu emretme eylemini yapmayan
Mslman dinsizdir" buyurmulardr.2
Mminlerin emini Hz. Ali (a.s) "Ktlklerden sakndrma giriimi, fasklarn burnunun
ezilmesi demektir" buyurur.3
yiye davet ve ktlkten sakndrma, ilahi ahlakn zelliklerinden olup bu iki frizay yerine
getirenlere Allah Teala onur ve izzet kazandrr.4
lim ehrinin kaps Hz. mam Ali (a.s) yle buyurur:

1 - Numune Tefsiri, c. 3, s. 38.

2 - Bihar, c. 97, s. 86.
3 - Gurer'ul Hikem.
4 - Leali'el Ahbar, s. 270.
41
yilii emretme ve ktlkten sakndrma, btn insanlarn yarannadr ve hayrl ilere
ynelme saikini artrr, kt ilere ynelme eilimi fazla olan aptal insanlar iin "ktlkten
sakndrma" giriimi gl bir kontrol aracdr."1
Ehl-i Beyt imamlarndan mam Bakr hazretleri (a.s) baz insanlarn acziyetinden ikayetle
yle buyurur: "Niceleri vardr ki, malna veya canna zarar verecek olsa namazn terkeder;
nitekim en byk ve en deerli farizalardan olan "iyilii emretme, ktlkten sakndrma"
farizasn srf bu nedenle niceleri terketti.2
Bir ktl grp de nn almayan kimse, tpk bir yaraly grmezden gelip lme
terkeden kimse gibidir.3
Ktler karsnda hibir tepki gstermeyenler, canllarla birlikte olan llerdirler.
Ktlk, sizin mdahalenizle snmemesi halinde hereyi yakacak bir atetir.4
Bir srngen veya tehlikeli bir hayvann birine doru yaklatn grr de onu uyarp
yardmc olmazsan, onun lmnden sen de sorumlu olursun.5
mam Sadk hazretleri (a.s) yle buyurur: Ktlkleri engelleyebilecei halde engellemeyen
kimse, Allah Teal'ya hakaret edilmesini seven kimsedir. Byle biri Allah Teala'ya kar sava
amtr."6
1 - Vecizeler, 252.
2 - Fru-u Kafi, c. 4, s. 55, Mizan'ul Hikmet'ten naklen.
3 - Kenz'ul Ummal, c. 3, s. 170, Arapa metin.
4 - Bihar, c.14 s.308, Arapabask.
5 - Mstedrek, c. 12, s. 184 Arapa's.
6 - Ae, c. 2, s. 357.
42
Evet, aka gnah ileyen biri, Allah'n dinini aalam ve Allah'n dmanlarn
sevindirmitir.

Hz. Resulullah (s.a.a) yle buyururlar: "nsanlardan bir grup vardr ki peygamber veya ehid
olmadklar halde, insanlara iyilii emredip ktlkten sakndrdklan iin yle bir makama
ularlar ki, herkes onlara gpta eder.1
Kur'an- Kerim "kendinizi ve yaknlarnz cehennem ateinden koruyun" Buyurmaktadr; bu
ayetin aklamasyla ilgili rivayette "szkonusu korunma, iyilie ar ve ktlkten
menetmekle mmkndr" denilmektedir.
nsanlar kt ve irkin iler (mnker) karsnda tepki gstermeyip susacak olurlarsa Allah'n
gazab herkesi saracaktr.
Marufu emr ve mnkerden nehy esasna inanmayann dini yoktur.2
Dinin zirvesi; iyilie arda bulunup ktle mani olmak ve Allah'n kanunlann ve slam'n
ceza hkmlerini uygulamaktr.3
Dinin temeli marufu emretme, mnkerden sakndrma ve Allah'n ceza hkmlerini
uygulamadr.4
Yeryznde gnah ilenirken mmin insanlarn buna seyirci kalmas Allah'n houna gitmez.5
Hz. Resulullah (s.a.a) yle buyurur: Cebrail gelip "slam on blmdr, yedinci blm
marufu emredip
1-Ae, c. 2, s. 358.
2 - Bihar, c. 97, s. 86.
3 - Mstedrek, c.2, s. 359.
4 - Gurer'el Hikem, El-Mizan'dan naklen.
5 - Nehc'ussaadet, c. 2, s. 226.
43
mnkeri nehyetmektir" dedi.
slam' rivayetlerde mnkerden nehyedip ktle kar kmayan Mslman iin "zayf've
"dinsiz" tabirleri kullanlm ve byle bir Mslman'n Allah'n gazabna urad
belirtilmitir1
Kur'an- Kerim'de Hz. Davud (a.s) ve Hz. sa (a.s) gibi nice peygamberin, ktlklere kar
kmayan ve mnkerden nehyetmeyenleri lanetledii buyrulur:
"srailoullarndan inkar edenlere Davud ve Meryemolu sa diliyle lanet edilmitir. Bu, isyan
etmeleri ve haddi amalar nedeniyledir. Yapmakta olduklar mnker -gnah, irkin- ilerden
birbirlerini sakndrmyorlard. Yapmakta olduklar ey ne kt idi!" (Maide, 78, 79)

Marufu emretme ve mnkerden sakndrma eylemi peygamberlerin snneti, salihlerin yolu ve

byk bir farzdr; bu farzn uygulanmasyla yollar emniyetli, gelirler helal ve insanlarn hak
ve hukuku ed olur.
mam Hseyin'in (a.s) Mnkerden Sakndrma Eyleminden Alnacak Dersler
mam Hseyin (a.s) Kerbel'da yiite savatktan sonra; ehid dmeden nce, son
nefeslerini verirken Yezid ordusunun Ehl-i Beyt'in adrlarna saldrdn grdnde onlara
syledii son sz "Dininiz yoksa, hr -mert- olun bari!" olmutur. Bu sz o kaatiller gruhunu
etkilemi ve mam hayatta olduu srece Peygamber Ehl-i Beyt'innin adrlarna saldrmaktan
vazgemilerdir.
1-Vesail, c.ll, s. 399.
44
Bundan alnacak dersler vardr, birkan sralayalm
1-

Son nefeslerini verirken bile "ktlkten sakndrma" eyleminde bulunmak farzdir.

2- En vahi ve en acimasiz insanlar karsnda bile "ktlkten sakndrma" eyleminde

bulunmak farzdir
3- Eer birden fazla ktlk ileniyorsa ve bizim sadece bunlardan birini engelleyebilmemiz
mmknse, hemen onu engellemek iin gerekenleri yapmamz farzdir.
4- Kanunsuz bazi insanlann da baz kt davranlardan vazgemesi ve vicdanlarnn sesini
dinlemesi pekal mmkndr.
5Eer insanlar kt davranlarndan vazgeirebilmek iin onlarn dn inanlarna hitab
edilmesi yetersiz kalyorsa, baka haslet
6- Namus savunmas ve iffetin desteklenmesi en byk farzlardandr.
En Zor artlarda Bile Ktlkten Vazgeirme Eylemini Brakmamak
Hz. Resulullah efendimizin (s.a.a) soyuna mensup bulunan btn erkekleri; yani babasn,
amcasn, kardelerini ve yeenlerini mam Saccad Zeyn'ul bidin (a.s) hazretlerinin gzleri
nnde ehid ettiler, bununla da kalmayp, kendisini esir olarak Kufe ve am'da "ecnebi
asiler" yaftasyla dolatrdlar. Ama am Camii'nde hatibin Yezid'i vdn grnce mam
Seccad hazretleri (a.s) Yezid'in de bulunduu bu mekanda "Ey hatib!" diye haykrd; "Sen
Yezid'e yaltaklk ve dalkavuklukta bulunmakla Allah'n rzasn Yezid'in rzasna satm ve
Allah'n gazabn kazanm oldun! Maruf ve iyiliklerin en
45
by olan Muhammed ve Ehl-i Beyt slam'n asln tantmak iin u tahta paralarna
benim kmam gerekir aslnda!"

Imam bunlar syledikten sonra minbere kp fevkalade arpc bir konuma yapm, bu trihi
konuma Yezid'in btn planlannn su yzne kmasna ve fkr, kltrel ve duygusal bir
inklabn gereklemesine neden olmutur.l
Susmak Yetmez. Hareket ve Haykrmak arttr
mam Sadk hazretlerinin de (a.s) davetli olduu bir yemekte davetlilerden biri zel bir
iaretle ev sahibinden su istedi. Ona su yerine arap verildiini farkeden mam (a.s) hemen
yerinden dorularak o evi terkedip yle buyurdu:" arap iilen bir sofrada yemek
yenilemeyecei gibi, oray hemen terketmek de gerekir, bylece o sofrada oturanlar, arabn
ne kadar kt bir ey olduunu grm olacaktr."2
slam tarihinde kaytl olan u vak'a gayet reticidir: Hz. Resulullah'n (s.a.a) lm
deinde bulunduu gnlerde 18 yanda bir gen olduu halde slam ordusunun
komutanlyla ereflendirilmi olan same bin Zeyd; birgn Hz. Ali'nin (a.s) huzuruna
karak kendisine yardm edilmesini istedi. mam kabul etmeyince "bende Hz. Resulullah'n
(s.a.a) yakn sahabesindenim" dedi. Bunun zerine mam (a.s) "Evet" dedi, "Ama Muaviye
1 - Seyyid bin Tavus'un Luhufuna bkz.
2 - Bihar, c.79, s. 54-141.
46
iktidar hirsiyla bize sava at zaman sen onun bu aikar zulmne aka kar kacan
yerde susmay tercih ettin. Senin bu suskunluun byk bir gnaht. Muaviye'nin safnda yer
almasan da, onun bu hakszlk ve zulm karsnda susarak onu desteklemi oldun. Gz gre
gre ilenen bir gnaha seyirci kalmak, Mslman'a yakr bir mantk deildir!"
ran'da slam inklab gereklemeden nce ahn milletvekillerinden biri mam Humeyni'yle
-ks- grerek meclisten slam kart bir kanun geirilmek istendiinde kendisinin olumlu oy
kullanmadn syleyince mam Humeyni -ks- rahatsz bir ifadeyle "Bu yetmez" dedi,
"Mecliste bunu haykrman, yksek sesle itiraz etmen, sonra da meclisi terketmen gerekirdi
efendi!" dedi.
Evet; iyiler, ktlkler karsnda susmamaldrlar. yiler tepki gsterecek olursa kirlenen
ortam deitirebilirler, mesela btn iyilerin, le vakti girdiinde bulunduu yerde ezan
okuduunu dnn, bu hareket, ortamn tamamen deimesini, ok farkl bir atmosfer
olumasn salamaz m?
47
Marufu Emretmenin nemi
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma farzinin namaz, oru ve hac gibi ibadetlerden ok
farkl olduu bilinmeldir. Zira szkonusu ibadetlerin yerine getirilmesi kimseyi rahatsz
etmez, kimsenin karna ve keyfine dokunmaz, bu nedenle de genellikle ibadetlere kar
kan da pek olmaz.

Ktlklere kar kmak ve mnker -gnah, kt ve irkin- davranlar engellemekse, ou

insanlann keyfne ve zevkine ters deceinden, ona kar kanlar da epey fazla olacaktr.
Dahas, maruf ve mnkerin ne olduunu bilmekte herkesin ii deildir; eitli insanlarla irtibat
kurabilmek ve gerekli reaksiyonlar gsterme g ve yeteneine sahib olabilmek iin tebli ve
etkileim psikolojisini de bilmek gerekir. yilii emretme ve ktlkleri engelleme giriiminin
baarl olabilmesi iin bunu yapanlar ok iyi huylu ve yksek seviyeli bir ahlka sahib
olmal, gerekli bilgi ve eitime sahib bulunmaldrlar.
48
Buna ilaveten, ideal bir giriim iin gerekli kanuni ve mli yardm ve destek hususunda
devletle millet elele verebilmelidir. Mesela radyo ve televizyon programlan temiz bir toplum
yaratmaya iyi eyleri n plana karp kt ve irkin eyleri toplumdan temizlemeye ynelik
olmaldr. Keza halk "marufu emretme ve mnkerden menetme" eyleminin "bakalarnn iine
karma ve unu bunu rahatsz etme" deil, slam bir fariza ve insni bir vazife olduunu
bilmelidir. Duvarlara, panolara yazilan yazilar ve reklam nitelikli sloganlar insanlan kemal,
olgunluk ve nura yneltmeli; iyiliklerin canlanp yeerdii, ktlk ve irkinliklerinse
tutunamad ve hayat bulamad temiz ve slam bir toplum oluturulmaldr.
Rivayetlerde, Marufu emretme ibadetinin Allah yolunda cihaddan bile nemli olduu geer,
zira cihad btn bir mr sresince birka kez vuku bulurken bu fariza sabah akam demeden
hergn ve gnn her saatinde, stelik insanlarn gzleri nnde gereklemektedir.
nsanlar iyilie arlmaz ve ktlkten menedilmezlerse slam toplumu sigortalanamaz;
hergn Samra gibi bir sanatnn ortaya kp bir altn buza yaparak gen neslimize kar
kltrel saldrlar balatmas iten bile deildir. Btn slam ulemas Marufu emretme ve
mnkerden menetmenin vazgeilmez farizalardan olduu hususunda mttefktirler. Bu fariza
o kadar nemlidir ki cennet genlerinin iki efendisinden biri olan mam Hseyin (a.s) Kerbela
kyamnn amacnn; slam mmetine marufu emretmek ve mnkerden menetmek olduunu
buyurur.
49
Marufu emretme sayesinde yce slam'n btn farzlar toplumda uygulanabilir, mnker ve
ktlklerin engellenmesi halinde toplumdaki btn bozulma ve kirlenmeler son bulur. Dnya
nfusunun 1 milyardan fazlasn tekil eden slam mmetinin her ferdi her gun sadece bir
marufa tavsiye ve bir mnkerden sakndrma giriiminde bulunacak olursa btn dnyann
ehresi deimez mi?
Amerika'yla katil srail elele verip de blgedeki bir slam lkesini bombalamaya
yeltendiinde, bir milyar insann sokaklara dklerek haykrmas halinde derhal geri adim
atmak zorunda kalacaklardir.
Biz Mslmanlar birlik, beraberlik, iman ve tek ses halinde haykirmanin tadn heniiz tarn
anlamyla alabilmi deiliz; evet, bir damla suyla biryere varlmayaca elbet dorudur, ama
damlalar kk aylar ve aylar da byk rmaklar besleyip de bir seddin arkasnda
biriktiinde inanlmaz bir gce dnr, koca bir ehrin elektrii olur ve btn bir ehri
aydnlatr.

Merhum ehid Muhahhari yle der: "Kur'an-i Kerim'de marufu emretme ayetinden nce
Mslmanlarn birlik ve beraberliinden bahsedilir; yani ktlkler ve bozulmalan nlemek
istiyorsanz nce gcnz kuvvetiniz olmalidir, gl olmaniz iin de birlik ve beraberlik
iinde olmaniz gerekir denilmektedir."
Merhum eyh Ensari yle diyor:
"Marufu emretme ve mnkerden menetme eylemi iin iktidar ve devlet gucti gerekiyorsa,
devlet kurmak ve slam'n iktidanni oluturmak her Mslman'a farz olur."
Dnn kt ve irkin ii yalan ve gybet gibi eylerdi;
50
biri bunu yaparsa dieri onu meneder, knard.
Bugnn "kt"s ve "mnker"i ise ok farkldr artk...
Bugn Mslmanlar hi beklemedikleri bir anda kendilerini ok byk ve karmak
komplolarn iinde buluvermektedirler! Yeterli g, teknoloji, ihtisas^konomik altyapi ve
birlie sahip olmamalan halinde bu korkun komplo ve tuzaklar Mslmanlarn btn
varln tehlikeye drecek ve dnyalarn karartacak ekildedir... Bu nedenledir ki iilke ve
uluslararas dzeydeki ktlk ve mnkerleri nleyebilmek iin slami bir devlet nizamnn
kurulmasi zaruridir.
Nihi Ama
Marufu emretmeden ama iyi eyler yaplmas, mnkerden menetmenin amacda ktlklerin
kknn kaznmasdr. Bu giriimin yzeysel ve etkisiz olmamasi gerektii de apak
ortadadr.
Kur'an- Kerim "eer bir toplantda Allah'n ayetlerine hakaret edilirse buna itiraz amacyla o
toplanty hemen terkedin, konu deiinceye kadar oraya dnmeyin" buyurur1
Bu ayetlerden de anlalaca zere szkonusu toplantnn terkedilmesine ragmen konu yinede
de deimez ve dine hakarete devam edilirse baka bir zm yolu bulmak gerekir, nitekim
Kur'an'da da amacin o toplanty salt terketmek ve bir uyanda bulunmaktan ibaret
1 - Nisa, 140, En'am, 68.
51
olmad, konunun deitirilmesinin hedeflendii belirtilmektedir. Binaenaleyh bu gayenin
gereklemesi iin meru her yola bavurulmaldr, baz rivayetlerde "gnah ileyen kimse
onu terkedinceye kadar onu rahatsz edin" denilmektedir1
Uyar ve rahatsz etmenin de bir yarar olmaz ve gnaha devam ederse bizim vazifemiz de
devam eder ve baka yntemlere bavurmamz gerekir:

Savala ilgili ayetlerde amacn "ftnenin giderilmesi ve tamamen ortadan kaldrlmas" olduu
belirtilir.2 Binaenaleyh ftne tamamen yeryznden kaldrlncaya kadar mcadeleyi eitli
yollar ve taktiklerle srdrmek gerekir, iin bu ksm gaye ve hedefle ilgilidir; ne kadar aba
ve emek sarfedilmesi gerektiine bakalm bir de:
Namaz, oru ve hac gibi ibadetler % 100 ibadidir, zaman, ekli ve miktar nceden
belirlenmitir. Marufu emretme ve mnkerden nehyetmeninse belli bir ekli veya miktari
yoktur, tpk bir hastanin doktora miiracaat etmesi gibidir; bir hastanin hastal boyunca ka
kez doktora miiracaat etmesi, her doktora ne kadar vakit ayrmas, ilaca ne kadar para
harcamas gerektii nceden bilinemez. iinkii ama hastanin iyilemesidir; doktor, zaman,
harcanacak para ve abann belli bir kst yoktur. Bu nedenledir ki peygamberler "Btn
gii ve imkanlarmz insanlarn slah yolunda kullaninz" demilerdir3
Marufu Emretme ve Mnkerden Ahkoyma Farz Ayn midir Kifai midir?1
1 - Tehzib, c. 6, s. 181. 2-Bakara, 193. 3 - Hud, 88.
52
Evet, iyilie ar ve ktlkten menetme farz; bazilannin yapmasyla dierlerini
sorumluluktan kurtaran cenaze namazi gibi midir, yoksa her bireyin ahsen mkellef olduu
namaz farizas gibi midir?
Bu hususta her iki gr de savunanlar olmutur. Ancak, burada baz noktalar belirtmekte
fayda olduu kanaatindeyiz:
1- "Kalben reddetme" asndan her Mslmann gnahtan nefret etmesi farzdr; ama fili ve
szl giriim asndan, bir grubun giriimiyle beklenen netice ahmrsa dier Mslmanlardan
sorumluluk kalkm2 olur3
2- Maruftan maksat, toplumda btn iyi ve doru eyleri geerli ve egemen klmaksa btn
toplumun bu giriime katlmas ve kiyam etmesi gerekir; ama eer ama sadece namaz, oru,
hacc vb. gibi baz farizlarn ihya edilmesiyse belli bir grubun bu i iin faaliyette bulunmasi
yeterlidir. Keza, mnker denildiinde toplumun btn mnker ve ktlklerden temizlenmesi
gibi kapsamh bir anlam ve gaye kastediliyorsa btn toplumun bu giriime katlmas ve
harekete gemesi gerekir. Mesela "temizlik" denildiinde eer btn cadde ve sokaklar, arPazar, okul, ev, diikkan... vb gibi ehrin tamam kastediliyorsa bu temizlie ahalinin tamam
katlmaldr, ama eer sadece
1 - Herkesin ifasna mecbur olduu namaz klmak, oru tutmak, yalan sylememek gibi
farzlar ayn farzlardr; baz Mslmanlann yapmasyla dierlerinin sorumluluktan kurtulduu
cenaze namazi kilmak gibi farzlara ise kifi farz denir - evirenin notu2 - nk amaca ulalmtr - ev-.
3 - Cevahir.
53
belli bazi yerler kastediliyorsa bu i iin belli bir grubun giriimde bulunmas kafidir1

Marufu Emretme ve Hakka Davet i Belli Bir Gruba Mahsus Deildir

Toplumda bireylerin davranlarnn yarataca etkiler kmsenmemelidir. Bir futbolcu
sahada onca seyirci karsnda Allah-u Teal'y saygyla anar ve spor sahasinda cemaat
namazim ihya ederse, bir iiniversite retim grevlisi namaz vakti girdiinde nazike dersi
noktalayp namazn klarsa, radyo televizyon sunuculan namaz vakti girdiinde bunu ilan
edip namaza duracak olursa "namaz vaktinde klma" snneti ihya olur ve bu kltr toplumda
yerlemeye balar.
Bir Hatra
ahn ran'dan kat gn, srgnde bulunan mam Humyeni -ks- Fransa'nn kk bir
kyndeydi. Olay btn dnyaya duyurabilmek iin yzlerce radyo, televizyon ve gazete
muhabiri oraya toplanm, mam'n konumasn bekliyordu. O gn, ran'n en tarihi gn ve
mam'n o gn syleyecei szler de onun en nemli mesajyd. mam Humeyni -ks- bir
sandalyeye oturup konumaya balad; bu trihi bir and ve btn dnyaya canl yaynla
aktarlyordu; henz birka dakika gememiti ki rahmetli mam -ks- yannda duran olu
Seyyid Ahmed'e dnp namaz vaktinin girip girmediini sordu, vaktin girdiini duyunca,
muhabirleri nezaketle
1 - Ayetullah Nuri'nin Marufu Emr adl eserinden mealen.
54
selamlayp btn dnyaya yaplan canl yayna ramen namazn klmaya gitti. Orada bulunan
muhabirler, ahn ran'dan kamak zorunda kald bylesine kritik bir anda mam'n szlerini
neden birdenbire kestiini ve nereye gittiini sorduklarnda, duyduklar cevap hayretlerin
artrd: "Namaz vakti girdiinde, Rabbinin huzuruna kmaktan daha nemli ii yoktur onun!
M
Marufu Emretmede ktidar ve Gcn Rol
Hac Suresi'nin 41. Ayetinde yle buyrulur: "yle kimseler ki; yeryznde kendilerini iktidar
ve g sahibi klarsak dosdoru namaz klarlar, zekat verirler, marufu emrederler,
mnkerden sakndrrlar..."
Bu ayetten de anlalaca zere marufu emretme ve mnkerden sakndrma giriimi, bir
ktl ileyene kar cizane tavsiye ve nasihatte bulunmaktan ibaret deil; bilakis gl ve
muktedir bir konumda yerine getirilmesi gereken bir grev ve sorumluluktur. G ve iktidar
olmakszn birok ktl, zellikle uluslar aras su ve ktlkleri nleyebilmek mmkn
deildir; Kur'an- Kerim mealen yle buyurmaktadr: "Mslman bir grup, dierine
saldracak olursa onu bu saldrganlndan vazgeirip Allah'n emrine dndrnceye kadar
onunla savamak btn Mslmanlara farzdr"2
G ve iktidar olmazsa bir toplumda Allah'n hkmlerini hakim klp hadleri, diyetleri
ve ksaslar
1 - Bu hatray, bizzat mam'n - ks- olu Seyyid Ahmed h. 1373 Ramazan'nda kendisini
ziyarete gelen Tahranl Taksicilere yapt konumada aktarmtr.

2 - Huccurat, 9.
55
uygulayabilmek mmkn deildir.
Tembellik, bezginlik, korku ve ylgnlk gibi hasletler Mslman'a yakmadndan dua
metinlerinde bu hasletler "felaket" olarak nitelenmi ve bu felaketlerden Allah'a snlmtr1
Uhud savanda Mslmanlann yenilmesinin en nemli nedenlerinden biri ylgnlk ve
geveklik gstermeleri olmutur2
Szkonusu g ve iktidarn ancak Allah'n hkmlerine uyup birlik ve vahdet iinde dil,
bilge, basiretli ve cesur bir mmin lidere itaat, eitli dallarda gerekli ihtisas ve teknolojiye
ulama ve halkn tamamnn uyank ve bilinli olmasyla mmkn olabilecei apak
ortadadr.
Marufu Emretme Zaaf ve Acziyetle Deil, ktidar ve Liderlikle Mmkndr
Kur'an- Kerim marufu emretme ve mnkerden sakndrmann zaaf ve acziyetten deil,
velayetten kaynaklanan bir giriim olduunu belirterek yle buyurur:
"Mmin erkeklerle mmin kadnlar birbirlerinin velileridirler, birbirlerine iyilii emreder,
ktlkten sakndrrlar..."3
slam toplumunda herkes birbirindendir4 ve
1 - Bihar, c. 98, s. 93 ve c. 2.
2 - "... ylgnlk gsterdiniz ve verilen emri uygulayacanz yerde onu tarttnz..." l-i
mran, 152.
3-Tevbe, 71.
4 - l-i mran, 195.
56
yekdierine kar sevgi besler; ansar olarak bilinen Medine halknn, muhacirin olarak bilinen
Mekke Mslmanlarn sevgiyle karlayp barlarna basm olmas bunun en gzel
misallerindendir1
Mslmanlar, zor artlar altnda kaldklarnda bile din kardelerini kendilerine tercih ederler2
Hz. Resul-i Ekrem (s.a.a) Mslmanlar arasnda defalarca kardelik ba oluturup "mminler
kardetir" buyurmutur3
Binaenaleyh birisi marufu emrettii veya bir ktlkten sakndrmaya kalktnda onun bu
davran "zerine vazife olmayan eylere kanmak ve bakalarnn rahatszlna neden
olmak" eklinde tanmlanmamaldr, bilakis bunu iten gelen insancl bir duyguyla yapt ve

Allah-u Teala'nn velayet, denetim ve Marufu emretme konusunda onun vicdanna

yerletirdii vazife ve insani sorumluluk bilincinden kaynakland bilinmelidir.
Mnkerden Sakndrmaya Kur'an'dan Bir rnek
Hz. brahim (a.s) amcasnn putlara taptn grnce "nnde eilip bkldnz u
heykellerin ne manas var?!" demektedir4
Bu ksa, ama nitelike ok dolu cmlede, marufu emretme ve mnkerden sakndrma
konusunda renilmesi gereken noktalar vardr:
1 - Har, 9.
2 - Har, 9.
3 -Hucurat,10.
4 - Enbiya, 52.
57
1- Marufu emretme filinde bulunan kimse belli bir olgunluk ve yetenek seviyesine ulam
olmaldr.
2- Marufu emretme ve mnkerden sakindirmanin ya yoktur.
3- Marufu emretme ve mnkerden sakndrmaya kendi yaknlarmzdan balamamz gerekir.
4- Mnkerden sakndrmak istiyorsaniz once en biiyiik ve en tehlikeli olanndan balayn.
5- Marufu emretme ve mnkerden sakndrma eyleminde, muhatabinizin kendi onur ve
insan kiiliinin farkna varmasn ve kendisine sayg duymasn salayn.
6- Mnkerden sakndrma eyleminde kimi zaman bir kiinin bir grubu karsna almas
gerekebilir.
7-

Uyan ve tavsiyede bulunurken soru sorma yntemiyle muhatabn vicdan uyandrlabilir.

8- Uyan ve tavsiyede bulunurken ak, net ve kararh olun.

Yukandaki noktalar ilk bakta zihne gelen mevzulardir, konu etrafinda dikkatle dnlecek
ve mesel tefsir kitaplanna miiracaat edilecek olursa daha baka prensip ve usullerin de
olduu griilecektir.
58
Marufu Emretme ve Mnkerden Sakndrmann Tesir Ve Bereketleri
a- Manevi Etkileri

- Allah'n gazabndan kurtulu: Mminlerin emiri Hz. Ali (a.s) yle buyurmaktadr: Bir
gnah ve ktle ahid olup da kalben bundan rahatsizhk duyan kimse Allah'in gazabndan
kurtulmu olur; insanlar szl ekilde mnkerden sakndran kimse dllendirilir.
- Allah'in liituflanndan faydalanma: Allah kullanni yceltmek iin g, kuvvet ve klla
kyam eden, ilahi liituflann hakikatine ulamtr1
- Dine bid'at sokmaya kalkan birini, mnkerden sakndrma yoluyla korkutan kimsenin
kalbini Allah Teala imanla doldurur; bid'at karsnda msamahakr davranan kimse ise
Allah'in hkmn tahkir etmi olur.
- Mkemmel olmann belirtisi: Hz. Resulullah (s.a.a)
1-Vesail, c.ll, s. 405.
59
yle buyurur: "nsanlarn en iyisi, onlara marufu emreden, iyiye davet edendir."1
Bilakis, maruf ve mnker karsnda hibir tepki gstermeyen kimse insanln yitirmi
demektir, byle biri, hayrl bir sz kabul etmez.2
- Marufu emretme, insann kendisini de etkiler: lim ehrinin kaps Hz. Ali (a.s) oluna
"yilerden olmak istiyorsan insanlara iyiyi ve marufu emret" buyurur.3
Evet, amar ykayan birinin nasl kendi elleri de temizlenmi olursa, insanlar marufu ve
iyilii emretme eden kimse de neticede bizzat o maruf ve iyi eyi yapmaya alr.
- Btn sevaplara ortak olmak: Rivayetlerde yle geer: Birini hayrl ve iyi -maruf- bir ie
davet eden kimse, szkonusu kii o iyilik ve hayr iledii srece onun sevabna ortak olur ve
bu ortakhk, iyilii yapann sevabn da eksiltmez.
Keza, birini kt ve giinah bir ie aran kimse, onun iledii giinah ve sua ortak olmu
olur. Binaenaleyh marufu emretme ve mnkerden sakndrma eyleminde bulunan kimse onun
etkisiyle yapilan her ie ortaktir4
b- Marufu emretme ve Mnkerden Sakndrmann Ekonomik Faydalan
Kur'an- Kerim yle buyurur: lkelerin halklar iman
1 - Nehc'ul Fesahe, 8499. sz.
2 - Bihar, 97, s. 72.
3 - Nehc'ul Belaga, 31. mektup.
4 - Bihar, c. 97 ve Vesail, all, s. 398 Nehc'ul Fesahe 1026. ciimle.
60

eder ve takval olurlarsa -ki takvann bir kstas da marufu emretme ve mnkerden
sakndrmadr- phesiz, yerin ve gn bereketlerini onlara aarz.1
mam Bakr (a.s) yle buyurur: Marufu emretme ve mnkerden sakndrma sayesinde gelirler
helal ve beldeler mamur olur.2
Ve baka bir rivayette de mam yle buyurmaktadr: "Her yln yamuru nceden
belirlenmitir ve hep ayndr. Ama insanlar gnah ileyene Allah Teala yamurun ynn
deitirir" mam Bakr (a.s) her gnahn belli etki veya etkileri olduunu hatrlatarak yle
der:
- Bir toplumda zina artarsa ani lm ve kriz de artar.
- Terazi ve lde sahtekarlk yaplrsa ktlk ve yokluk bagsterir.
- Zekat denmezse yeryznn bereketleri azalr.
- Ahde vefaszlk ve szn tutmama artarsa dman o toplum galip olur.
- Akraba ve ei-dostu arayp sorma olan "sla-i rahim" ihmal edilip kesilirse mal-mlk, ehil
olmayanlarn eline der.
- Marufu emretme ve mnkerden sakndrma terk edilirse ktler topluma hakim olur,
feryatlara kulak veren olmaz.3
c) Marufu Emretme ve Mnkerden Menetmenin Sosyal Faydalar
Kur'an, marufu emretme ve mnkerden alkoyma
1 - A'raf, 96.
2 - Numune Tefsiri, c. 3, s. 38.
3 - Bihar, c. 97, s. 72.
61
iiyle grevlendirilen belli bir gruba sahip bulunan toplumlar "kurtulmu" toplumlar olarak
niteler:
"Sizden; hayra aran, iyilii -marufu- emreden ve ktlkten -mnkerden- sakndran bir
topluluk bulunsun. Kurtulua erenler ite bunlardr."1
Bir baka ayette de "en iyi toplum" olmann belirtisi, marufu emretme ve mnkerden
sakndrmann geerli olup ilerlik kazanmas eklinde tanmlanr.2
Her namazda "esselamu aleyn ve al ibadillahissalihin" diyerek selamladmz salihler,
marufu emretme ve mnkerden sakndrma eyleminde bulunan kimselerdir.3

Bir baka ayette, Allah'n azab indiinde sadece mnkerden sakndranlarn azaptan
kurtulaca, gnahkarlarla lakytlarnsa azaba yakalanacaklar buyrulur:
"Onlardan bir topluluk: Allah'n kendilerini helak etmek veya iddetli bir azaba uratmak
istedii bir kavme ne diye t veriyorsunuz?" dediinde "Rabbinize kar bir zr iin ve bir
ihtimal, saknabilirler diye" dediler. Kendilerine hatrlatlan unuttuklarnda ise, biz de
ktlkten sakndranlar kurtardk; zulmedenleri yaptklar fsk dolayisiyla pek zorlu bir
azapla yakaladik.4
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma konusunda mam Bakr hazretleri (a.s) yle
buyurmaktadr: "Bu iki eye yard edeni Allah Teala aziz ve onurlu klar, bunlar
1 - Al-i mran, 104. 2-l-imran, 110. 3-l-imran, 114. 4 - 'raf, 164-165.
62
alaltanysa alaltr."1
d- Siyasi Faydalar
lim ehrinin kaps mam Ali (a.s) yle buyurur: "Mminlerin gvence ve dayana,
kafrlerinse zillet ve tahkir vesilesi, marufu emretme ve mnkerden sakindirma filidir."2
Marufu emretme ve mnkerden sakindirma ii yerine getirilmezse giderek ktler topluma
musallat olur ve i yle bir yere vanr ki, iyilerin feryadina aldiran, onlann uyanlanna kulak
veren olmaz.3
Bir baka rivayette yle buyrulur: nsanlar ktlk ve mnkerden alikoymaz ve Allah
Resulii'niin (s.a.a) mutahhar Ehl-i Beyt'inin yolunu izlemezseniz Allah Teala ktleri size
musallat eder ve ylesine skntda kalirsimz ki, iyileriniz ne kadar dua etseler de kabul
olunmaz!"4
1 - Bihar, c. s.75, Mizan'ul Hikmet'ten.
2 - Nehc-ul Belaga, 31. hikmet.
3 - Tehzib, 6, s. 176.
4 - Bihar, c. 97, s. 72.
63
Marufu Emretme ve Mnkerden Saknrmann Snrlar
yiye ar ve ktlkten sakndrmay bir giinah veya kt eylem karsnda ikazda
bulunmak gibi bireysel bir mdahaleden ibaret sananlann bu grlerinin aksine, bu iki
ibadet, dinin biitiin sahalanni kapsayan ok geni bir alanda uygulamr. Bu anlamda biitiin
bakanlklar, iyerleri, kurum ve kurulular, yarg, sinirlan klalar, radyo ve televizyon
kurumu... bu iki ibadetin alma sahas durumundadir. Bu yelpazenin genilii "farzlarn

kvam marufu emretme ve mnkerden sakndrmayladr" hadisinden de kolayca

anlalmaktadr.
Namazn ihya edilip toplumda yaygnlamasnn salanmas, marufu emretmeyle miimkiin
olmaktadir, yiiksek ve giizel bir sesle, ykseke bir yerden herkese "Hayyeales'salt!" -haydi,
namaza koun!" cmlesini tekrarlayarak yapilan bir ardr bu ve bizzat marufu emretmedir.
Cihad konusunda bir taraftan tebliat ve tevik, dier taraftan da koordineli ve icra olmazsa
64
cephelerin bo kalaca ortadadr. Zekat konusunda da byledir, srekli hatrlatlmaz,
faydalar, gerei ve lzumu zerinde srekli uyan ve tavsiyelerde bulunulmazsa hums ve
zekat demek iin insanlarda saik bulunmayacaktr.
Bu hadisin devaminda, marufu emretme ve mnkerden sakndrma sayesinde yollann ve
sinirlann gvenliinin salanaca buyrulur. Yollarn kenanna yerletirilen trafk
levhalanndaki uyan ve tavsiyeler, hiz kontrol, tehlike iaretleri...vb. binlerce ac kazann
nn almakta, nice tehlikenin kazasz belasz savuturulmasna yardmc olmaktadir. Bu
uyan lavhalan bu kontrol ve cezalar olmazsa her gun binlerce kaza olacak, arabalar alnacak,
insanlar karlacak, asm hiz ve uygunsuz sollama artacak, tama cretleri kontrol
edilemediinden herkes istedii kadar cret taleb edebilecek, yollann durumu tarn bir herc-ii
merce ve kargaaya dnecek, yolculuk problem olacak, yolcular sag salim menzile
vanncaya kadar yakinlan azap dolu saatler geirecekti...
Hadisin devaminda, marufu emretme ve mnkerden sakindirmamn faydalar yle
anlatlmaktadr: "Marufu emretme ve mnkerden sakndrma sayesinde gelirler helal olur."
Evet, bir satc kusurlu veya zararh bir mail piyasaya srmeye kalktnda ar Pazar halk
yiiksek sesle bunu protesto edip itirazlarda bulunacak olursa hiikumet de gerekeni yapip onu
cezalandiracak ve piyasa "slah" edilmi olacaktr. Satta sahtekarlk, fiat yiikseltme ve
faizcilik gibi olaylar karsnda halkn gerekli hassasiyeti gstermesi halinde piyasalar slah
olup diizelecektir.
Hz. Ali (a.s) halife olduu gnlerde arya elinde
65
krbala kar satt maln kusurunu gizlemek iin glge ve kuytuya ekilenlere, maln
ktsn, iyisinin altna srp satanlara uyarda bulunur, piyasaya eki dzen verirdi.
Yntemler bahsine geldiimizde de inaallah etraflca ele alacamz bu konuda Hz.
Resulullah (s.a.a) efendimiz bni Mesud'a "Gnah ileyenlerle al verite bulunmayn"
buyurmulardr. Mslman sadece bu buyrua itaat etseler, yani sahtekar iadam ve tccarlar
boykot ederek onlarla alverii kesseler szkonusu tccar veya iadam, kendisini slah etmek
zorunda kalacaktr.
Evet, marufu emretme ve mnkerden sakndrma sayesinde gelir ve kazanlarn helal hale
getirilmesi ve hem bireyin hem gelecek neslinin tayreklilik... vb. trl sapma ve
bozulmalara dar olmasna sebebiyet veren pekal mmkndr.
Hak, Sonunda Hak Sahibini Blr

Marufu emretme ve mnkerden menetmenin rollerinden biri de yargnn bozulmasn

nlemesidir. Hadis-i erifte "marufu emretme ve mnkerden alkoyma sayesinde hak sahibi
hakkna kavuur" buyurulmaktadr; gerekten de herkes yeni geldiinde mahkemede ehadet
eder ve gerekleri dosdoru bir ekilde yarg yetkililerine aktarrsa ilenen birok zulm
giderilebilir.
Zalim karsnda herkes kendi zerine deni yapacak olursa zalim zulmedecek g ve imkan
bulamayacak ve neticede hak, sahibini bulacaktr.
mam Sadk (a.s) yarenlerinden birine "Siz, Abbasileri desteklemi olmasaydnz onlar bizi
evlerimizde oturmaya
66
mecbur edemezdi; sizin susmaniz, bizi evimize hapsetmi oldu" buyurmulardr.1
Evet, bugiin de durum aynidir; btn slam lkeleri hep bir azdan igalci Siyonist israil'e
baracak olsalar katil derhal geri ekilecektir.
Yeryz Mamur Olur
Hadise gre yilie arp ktlkten menetmenin bir dier yarar da yeryznn mamur
hale getirilebilmesidir. Zira imar etmenin art aba, emek, ilgi, yatinm, ihtisas, seferberlik,
elbirlii ve dayanmadr ki btn bunlar "maruf, yani "iyi ve olumlu"durlar ve insanlari
bunlara davet etmek gerekir; yeryznde fesad ve bozgunculuk karmaksa sava, ftne,
isizlik, sermayelerin ilerliinin nlenmesi, blclk, israf ve ayyalk gibi eylerle
mmkndr ki bunlar da "mnker" ve "olumsuz"durlar ve insanlari bunlara kar uyarmak ve
sakindirmak gerekir.
Dmandan ntikam
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma sayesinde dmandan intikam alabilmek de
mmkndr. Evet, insann kendi hakkn alabilmesi iin bilin bilgi, g, uyanklk, irade,
birlik, cesaret ve propagandaya ihtiyaci vardir ve bunlann herbiri uyan, destek ve tevikle;
ksacas marufu emretmeyle gerekletirilebilecek eylerdir. Evet, hadiste de buyurulduu
zere marufu emretmeyle dman altedilebilir.
l-Vesail, c. 12 s. 144.
67
Dzen ve Disiplini Salar
Mamfu emretme ve mtinkerden sakindirma sayesinde diizen ve disiplin salanr, devlet beka
bulur; nitekim en miikemmel kanun ve diizen bile korunmaya muhtatr, aksi takdirde
bozulacak, yklacakt. yilii emretme ve ktlkten menetme devlet ve diizenin bekasi,
iyilerin ve iyi eylerin korunmas ve ktlerin ksteklenmesi demektir.
68

Marufu Emretme ve Mnkerden Sakindirmanin Merhaleleri

Marufu emretme, hayra ve iyilie davet ve mnkerden sakindirmanin ii merhalesi ylece
zetlenebilir:
1- nsann kalben giinah ve ktlkten holanmamas ve Allah'n holanmad eylerden
onun da nefret etmesi.. Bu merhaleden kimse muaf deildir; yani en gszler bile; sar,
dilsiz, kr, fakir... herkes giinahtan ve ktlkten nefret duymahdir.
2- Bir giinah veya ktlk karsnda susmayp szl ekilde muhatab uyarmak ve onu
doru ve olumlu izgiye davet etmek gerekir. Kur'an- Kerim yle buyuruyor: "Allah'a
aran, salih amelde bulunan ve "gerekten ben Mslmanlardanm" diyenden daha gzel
szl kimdir?"1
3- Szl miidahale etkili olmazsa g ve kuvvet kullanarak ktlk ve giinah
engellenmelidir.
1 -Fussilet, 33.
69
Etki Ilkesi
Marufu emretme ve mnkerden nehyetmede en nemli faktr, etkili olan yntemi
uygulamaktr, yani muhatabin hangi yolla etkilenmesi mmknse o yol ve ynteme
bavurulmaldr:
- Eer iaret yetiyor ve etki gsteriyorsa iaretle uyarmak farz olur
- Barmak etkili olacaksa, barmak farz olur
- Tehdid etkili olacaksa tehdid edilir
- Srekli uyar ve ikaz gerekiyorsa, bkmadan uyarda bulunulur
- Toplu dileke vermek, duygulandrc ve vicdanlar uyandrc yntemlere bavurmak
gerekiyorsa, bu yaplmaldr.
- Bizim sz veya uyarmz etkili olmuyor, ama baka birinin etkili olacan biliyorsak onu
devreye sokmamz gerekir.
Bu farzn uygulanmasnda dikkat edilmesi gereken nokta, Allah'n raz olmayaca bir yola
bavurmaktr, bu erevede kalma kaydyla bu mukaddes farizann uygulanmasnda belli bir
yol ve yntem snrlamas yoktur, ama; unutmayahm ki:
- Eer uyar iin belli bir zaman gerekiyor ve o zamanda uyannin daha etkili olaca
biliniyorsa szkonusu zaman tercih edilmelidir.
- Bir gezi, kamp, yada misafirlik gibi belli mekanlarda uyannin daha etkili olaca
biliniyorsa bu artlar dikkate almak gerekir.

- Eer ktl durdurabilmek iin gerekli uyar ve giriimlerin etkili olmasi bir devlet ve
nizam gcyle
70
mmknse, devlet ve nizam gcyle mmknse, devlet kurulmal, iktidar elde edilmelidir.
Yce slam'n bizden istedii ey batln yokedilmesi, hakkn diriltilip yerine getirilmesi,
mnkerlerin yasaklanp engellenmesi ve maruflarn tavsiye edilip yaygnlatrlmasdr; bunun
uygulama ekli ise belli bir yntemle snrl deildir, yani ne zaman, nerede, neyle, kimin
katlm veya mdahalesiyle veya ne ekilde yaplaca, artlara baldr.
Yce slam dini bunlarn cevabn akla ve manta brakm, Allah nzas erevesinde kalma
kaydyla akl ve mant en etkili, en sratli ve en geerli vesile bilmitir.
ehid Ayetullah Sadr'n Gr
Bu byk slam liminin marufun emredilmesi ve mnkerin nlenmesiyle ilgili ayet ve
rivayetlere dayanarak nerdii yol ve artlar bu hususta verilebilecek rneklerden biridir.
ehid Ayetullah Sadr yle diyor:
Bazen marufu emretme ve mnkerden sakndrma derken birinin dierine ahsi konularda
uyar ve tavsiyelerde bulunmas, yani bireysel bir erevede davranlmas kastedilmektedir
(gybette bulunan birini bundan sakndrmak gibi). Bu gibi durumlarda etki ihtimaline gre
davranmak ya da can gvenlii artyla bu uyarda bulunmak makuldr. Ancak, kimi zaman
marufu emretme ve mnkerden sakndrma derken btn bid'atlere, toplumdaki btn zikr,
fil, siyasi ve ahlki sapmalara son vermek, yeryznde bozgunculuk ve fesad karanlarn
kkn kazmak, hakk ihya edip btl silmek ve bozuk ve sapm olan dzeni deitirmek
gibi byk ve
71
kapsamh bir gaye kastedilir; bu durumda marufu emretme ve mnkerden sakindirma eylemi
iin can gvenliinin salanmas gibi bir art ne srlemez, zira Yce Allah'n hkmlerinin
uygulanmas ve O'nun emirlerini egemenlii szkonusu olunca can ve malm kiymetinden
bahsedilemez1
Binaenaleyh, insanlann nebev izgiyle Emevi izgiyi birbirinden ayrabilmesi iin kimi
zaman Hz. Imam Hiiseyin (a.s) gibi marufu emretme ve mnkerden sakindirma yolunda
hereyin feda edilmesi gerekir.
Evet, yiice ve ulv deerlerin korunmas iin canlarn feda edilmesi elbet caizdir. Hz. imam
Ali (a.s) fakirlerin arlmad, sadece zenginlerin davet edildii bir yemee katld iin
kendi valisi Osman Bin Hanif e ylesine sert ifadelerle dolu bir mektup yazmtr ki, aradan
geen asrlara ragmen bu mektup nemli ve retici bir beige olarak dillerden dmemi,
Osman iin tarn bir skandal olsa da, bu mektupla Hz. Ali (a.s) gerek slam' korumu, bizzat
Hz. Resulullah'tan (s.a.a) renmi olduunu bu z slam'n mazlum, fakir ve takva ehlinden
yana olduunu, kesinlikle zengin marklarn srdrd bir keyif, zevk, refah ve ayrmclk
dini olmadn tarihin hafzasna kazmtr. Evet, yiice slam dininin deer ve mukadesatimn
korunmas, bireyin canndan ok daha nemlidir, bu nedenle de slam uruna yeri geldiinde

Miisliimanlar seve seve can vender; gerek Mslmanlar slam' kendilerine deil, kendilerini
slam'a feda ederler.
1 - Ayetullah Seyid Mahmud Haimi'den naklen.
72
Etkileyici Olmasa Bile...
Islam bykleri marufu emretme ve mnkerden nehyetmenin, ancak etkili olacana ihtimal
verildii takdirde farz sayldn belirtmilerdir. Yani etkili olmayacaksa, yaplmas farz
deildir. Bu genel kurahn yansra baz zel noktalarn bilinmesi de faydal olacaktr:
-Marufu emretme ve mnkerden sakndrma eylemi hemen o srada etkisini gstermeyebilir,
ama konunun nemine binen kimi durumlarda hak sziin ifade edilebilmesi ve hakkn ihyas
iin ehadete kadar yiiriinmelidir.
Imam Hiiseyin (a.s) Islam iimmetine marufu emretmek ve mnkerden sakndrmak iin
Kerbela'ya gittiklerini buyurmulardr. Kerbel'da mam Hiiseyin (a.s) ehid dmii ve
Yezid'le ordusu o sirada bu ehadetten hemen etkilenmemitir, ama zamanla hiir vicdanlar ve
selim olan akillar bu anl kyamn muazzam mesajini almakta geikmemi, insanlarn ftrat
ve tarihin vicdani Hz. Imam Hiiseyin'i (a.s) takdir ve iftiharla barna basarken Emevilerin
giin na karak knanm, Hz. Resulullah'n (s.a.a) mutahhar Ehl-i Beyt'inin (a.s)
mazlumiyet, yiitlik ve takvasi biitiin Miisliimanlarca anlalp idrak edilmitir.
Adalet ve maruf iin bazen ehid olunmas gerektiinde dair Kur'an'da eitli ibarelere
rastlamak miimkiindiir; nice peygamberler bu uurda ehid dmlerdir.
Binaenaleyh vam iin marufu emretme ve mnkerden sakndrmann farz olma art, onun
etkileyicilii olsa da peygamberler ve ulemanin kimi
73
zaman haykrmas gereklidir; tautlar, sapmalar ve bid'atler gibi faktrlerle doru yolun
ortadan kalkmamasi iin onlarn ehadete kadar ilerlemesi kimi zaman kanlmaz olmaktadr.
- Olumlu ve ulv bir ortam oluturmak balbana bir deerdir. Nitekim yalnz bana bile
olsa, namaz kilan kimsenin ezan okumasi ve ezanda "hayye ale'ssalt" (haydi, namaza ko)
demesi mstehaptr. Byle bir ortamda ondan baka kalkp namaza duracak kimse olmad
halde bunu sylemesi, bu davrann bir deer olduunu gstermektedir. Keza, kanunun
korunmas ve unutulmasimn nlenmesi de bir deer olduundan yce slam dini, kadnlarn
namazla mkellef olmad gnlerde namaz vakti girdiinde kbleye doru oturup Allah'
zikretmelerini, bylece namazdan kopmamalanni tavsiye etmitir.
Yine yiice Islam dininde, ilk kez hacca gidenlerin Kurban Bayram gnnde salarn
kesmeleri buyrulmu; sa olmayanlarin da bu kanuna uymalan ve gerekli hissi duymalar iin
onlarn da adeta salar varm gibi formalite ekilde balarna yavaa jilet veya ustura
dokundurmalar istenmitir1

Evet, bir drtyola vardmzda, bizden baka kimse olmasa bile, kanunu korumak ve ona
saygih olmaya kendimizi altrmak iin krmz kta durmamz gerekir.
Btn bu rnekler unu gstermektedir: Marufu emretmenin pek etkisi olmayacan
dnerek herkesin susmasi ve evresine lkayt kalmasi halinde iyi ve dour
1 - Hac menask, tra blmne bkz.
74
davranlar -maruf- giderek nemsizleecek, toplumda ktler gnbegn cesaret bulup
kstahlaacak ve Mslmanlar her gn bir adm daha geri atp inandklar deerlerden taviz
vermek durumunda kalacaklardr. Bu nedenledir ki o srada etkili olmasa bile byle
durumlarda asla susmamali, gereken reaksiyonu gstermeli ve topluma marufu emredip
mnkerden sakndrmaldr.
- Marufu emretme ve mnkerden sakndrma eylemi muhatab etkileyebilir; ama en azndan
gnah veya ktlk ileyenin keyfni karmak ve rahata istediini yapmasn engellemek
mmkndr. Gnah ilemeye kalkan kimsede bu tedirginlik ve rahatszln oluturulmas
bile balca bir deerdir. slam dini, gnah ileyene surat aslmasn ve ona bu rahatszln
hissettirilmesini tavsiye eder. Bu durumda aykr davrann dzeltmese bile en azndan cam
sklm ve yaptnn bakalarn rahatsz ettiini anlam olacaktr.
- Mnkerden sakndrma eylemi, hr olmann belirtisidir. Gerekli etkiyi gstermeyecek
diyerek, ktlk ileyenin karsnda sessiz kalp hibir tepki gstermemek onun meydan bo
bulup azgnlamasna ve neticede ortam ktln geerli olduu bir bak, yozlama ve
vahete dntrmesine neden olacaktr. Binaenaleyh beklenen etkiyi hemen yaratmasa bile
hiirnyet ve insanca yaam savunmak iin gerekli tepki gsterilmeli, sessiz kalinmamah,
haykrmaldr.
- Marufu emretme ve mnkerden sakndrma eylemi, bireyin kendisini yetitirmesi ve kemale
ulamas yolunda bir admdr, iinkii bireyin kendisine telkinde bulunmasi, varln ilan
etmesi demektir; bilin sorumluluk ve
75
uyann belirtisidir. Evet muhatab zerinde ks srede etki gstermese bile en azndan insann
kendisini etkilemekte ve olumlu hasletleri takviye etmektedir.
- Bugn sylenen bir sz ille de bugn etkili olmayabilir, ama her hayrl amelin bir de ahiret
dl olduu unutulmamaldr. Allah'a ve ahirete inanmann kazandrd ayrcalklardan biri
de mmin insann hibir zaman kendisinin "kaybeden taraf' olduu zannna kaplmamasdr.
slam dininde esastr bu, Allah rzas iin camiye giderseniz, cami kapal bile olsa siz cemaate
katlmann sevabn kazanm olursunuz. Sadk ve samimi insan, yapt hereyi Allah rzas
iin yapar; Allah iin tavsiye veya uyarda bulunmann pek sevab vardr; muhatabn kulak
asp asmamas bunu deitirmez. Kur'an, insanlarn en hayrlsnn "hakka aran kimse"
olduunu buyurmaktadr1; arlan kimsenin bu anya katlp katlmamas bu hayn
azaltmaz. Evet, renci retmeni dinlemezse, retmenin alaca maa azaltmaz bu.

- Marufu emretme ve mnkerden sakndrmann etkisi hemencecik kendisini gstermeyebilir,

ama gelecekte etkili olacandan phe edilmemelidir. nsan kimi zaman hak sz dinleyecek
kvamda olmayabilir, ama hakl bir uyarnn onun fkir ve dncesini zamanla etkilememesi
mmkn deildir.
- Marufu emretme ve mnkerden sakndrma eylemi ayn zamanda cr'et ve cesaret
egzersizdir de! Srf etkilemeyeceini dnerek bu farz terketmek, zamanla, zulme ve
hakszla kar bireyin haykrma ve mdahale
1 -Fussilet, 33.
76
cesaretini kreltir.
- Gnah veya haksz bir eyleme mdahale ve itiraz, iman ve vicdan sahibinin vicdann
rahatlatr ve huzur bulmasn salar. Bir zulm gnah veya hakszlk karsnda susmayp
haykran ve gerekli reaksiyonu gsteren insann ruhu ve vicdan elbet huzurlu olacak, hibir
zaman eziklik ve boynu bkklk duygusu altnda rahatsz olmayacaktr.
- Marufu emretme ve mnkerden sakndrmak, peygamberlerin yolu, enbiyann snnetidir.
Unutmayalm ki biz peygamberlerden daha stn deiliz; o masum ve yce insanlar en gzel
ahlak ve en mkemmel yntemlerle, stelik deliller ve mucizeler gstererek insanlar doru
yola davet ettikleri halde genellikle halkn ou onlara kulak asmamtr. Kur'an- Kerim "...
onlara bir t verildiinde kulak asmazlard" buyurur, bir baka ayette Firavun'u rnek
gstererek" Firavun'a btn mucizelerimizi gsterdik, ama o gerei kabule yanamad" der;
bir baka ayete de yle buyurur: " Onlara hangi mucizeyi gsterecek olsan yine yz evirir
ve bu sihirdir derler"!
- Marufu emretme ve mnkerden menetme eylemi, mmin iin zerine den sorumluluk ve
vazifeyi yerine getirmek" ve gnah ileyen kimsenin zr ve bahane yolunu tkamadr.
Bylece mmin "neden mdahale etmedii" sorusuyla karlamaz ve gnah ileyen kimse "
beni uyaran olmad" diyemez. Kur'an- Kerim'in de buyruudur bu" uyanda bulunmak zr ve
geerli delil tekil eder" buyurmaktadr.
Marufu emretme ve mnkerden nehyetmenin farz
77
olma art, etki brakmasdr denilirken" etkileme ihtimali verilmiyorsa farz olmaz, ama bu,
yasak olduu ve bu eylemin artik yapilmasi gerektii anlamina da gelmez. Bu hususta Allah'in
simrlari esastir; O'nun yasaklamad yere kadar gidilmeli, O'nun yasaklad noktadaysa
elbette durmaldr; nitekim Rabb'ul lemin -cc- yle buyurmaktadr:
"...Onlardan yz evir..."1
"...Sarlara sesini duyuramazsin..."2
"...Kimileri mezardaki ller gibidir, onlara szn duyuramazsin..."3

"...Onlanbirak..."4
1 -Nisa63, 81veEn'am, 68.
2 - Rum, 52, Neml, 30.
3 - Rum, 52, Neml, 30. 4-En'am, 91veHicr, 3.
78
Marufu Emretme ve MnkerdenSakndrmann Etkili Olmas in Mevcut Yeteneklerin
Gelitirilmesi
1- Allah'a man
Marufu emretme ve mnkerden sakndrmann en iyi yolu Allah'a ve ahirete imandr. nsanlar
Allah'n raz olduu yol olan marufu emredip O'nun raz olmad davranlar olan mnkerden
sakndrmak isteyen kimse insanlarn inanlarna hitab edebilmelidir. Birisi bir eve girdiinde
ona "yle yap, byle yapma" diyebilmeniz iin o evin bir sahibi olduuna, evin sahipsiz ve
kendi haline braklmadna evdeki her hareketi kaydeden gizli kameralar bulunduuna onun
inanmas gerekir. Bu durumda ona doru yolu gsterebilmek mmkndr. Ama eer
muhatabnz bir hrszsa ve "bu evin sahibi olmadna ve cannn istedii hereyi
yapabileceine, zira kendisinin snrsz bir hrriyet ve serbestiye sahip
79
olduuna, kontrol ve kamera gibi eylerin de yalan olduuna" inanyorsa sizin ona sz
geirebilmeniz artk mmkn deildir; zira bu artlar altnda o evi soymann aptallk olduuna
inanmaktadr o; bu nedenle de evi talan edecek, dilediince sap savuracaktr.
Evet, bu dnya hanesinin sahibinin Allah olduuna kyamete ve bir hesap gnnn var
olduuna, btn yaptklannn hesabn vereceine, yapt hereyin en ince aynntlarna kadar
gzetim altnda olup kaydedildiine, hatta niyet ve dncelerinin bile bilindiine inanan bir
insan temiz ve takval olacak, gnah ve hatadan saknacaktr. nansz ve sorumsuz insanlarsa
tpk suyu olmayan dipsiz kuyu gibidirler, tama suyla nasl deirmen dnmezse, birka kova
suyla da bu dipsiz kuyular doldurabilmek mmkn deildir.
nan ve sorumluluktan mahrum olan bu tr insanlar iin; t, kural, kanun, tzk, ceza ve
benzeri eyler tpk dipsiz kuyuya dklen birka kova suya benzer. Bu nedenledir ki insanlar
hayr ve iyilii emredip gnah ve ktlkten sakndrmann en temel unsuru Allah'a ve ahirete
iman tamaktr. Bu iman, tpk bir pnara benzer, srekli su kaynar ondan ve insan her trl
ktlk ve gnahtan korur.
Allah'a man Yetmez, Allah' Anmak da Gereklidir
Kimi insanlar vardr ki inanrlar; Allah'n varl ve ahiret konusunda saatlerce ispatl
konuabilir, hatta makaleler yazabilir.
Ama unutkandrlar. Allah' da ahireti de unutuverirler..

80
Bu nedenledir ki, srf inanmak yeterli deildir, dikkat ve srekli irtibat ta arttr.
Allah Teala -cc- Kur'an'da bazlar iin "inanmazlar" buyurmaktadr1, baz kimseler iinse
"Allah' unutmulardr"2 veya "kyamet gnn unutmulardr"3 tabirlerini kullanmaktadr.
Namazin en nemli gerekelerinden biri de, inanan insann srekli Allah' anmasim
salamaktr4
Kur'an'da; hayatin aci-tath anlannda, insanin zor ve skntl zamanlannda sk sk Allah'
anmas tavsiye edilir5 Allah'a iman, O'nu anmayla iice olmazsa pek ie yaramayacaktr.
Inanan insan, hayatinin her annda Allah' anmah, daima O'nu hatirlamahdir, bu nedenledir ki
etini yiyecei hayvan mutlaka Allah'n adn anarak ve besmele ekerek keser; eiyle
buluurken, elbisesini giyerken, arabaya binerken, mektup yazar veya bir satrlk bir yazy
okurken... ksacas maddi veya manevi btn ilerine Allah'n adyla balar.
Allah-u Teala'nn onu gzetlediini6 pusulaymasna dump beklediini yapt her i ve
syledii her sz meleklerin yazp kaydettiini7, sadece yapt i ve davranlardan deil,
onlarn yaratt netice ve etkilerden de kendisinin sorumlu tutulacan8 Yceler Ycesi
Allah1 - Hakk, 32. 2-Har, 19.
3 - Sd, 26.
4 - Tha 14. 5-Enfal, 45.
6 - Alak, 14.
7 - Zuhruf, 80.
8 - Yasin, 12.
81
u Teala'nn -cc- kullanndan bir an bile afl olmadn l hereyin en ince ayrntlarna kadar
kaydedildiini2 kyamet gn insann btn amellerinin online getirileceini3, insann sadece
amellerinden deil, niyet ve fkirlerinden de hesaba ekileceini4 bilen ve bunlara inanan bir
insan gnah ilemez; bu iman ve inan insann gnah ilemesine engel olur. Bu nedenledir ki
insanlara marufu emredip mnkerden sakndrmak isteyen kimse hereyden nce onlarda
Allah'a ve ahirete iman duygusunu canlandirmah ve Allah'i anmalanni salanmaldr, nitekim
Kur'an- Kerim'de l ve terazide sahtekarhk yapanlar iin yle buyrulmaktadr:" l ve
tartda eksiltenler, o byk kyamet gn geldiinde diriltileceklerine ve eksik sattklar iin
hesaba ekileceklerine inanmyorlar mi?"
2- Allah'a kretmek
Marufu emretme ve mnkerden sakndrmak iin bavurulacak en etkili yollardan biri de
muhataba Allah'in liituf ve keremini anlatmak, O'nun insan hiten yarattn, insana gerekli

hereyi verdiini, kusurlarn rtp iyiliklerini kat kat dllendirdiini, duasna icabet dip
derdine derman olduunu; ona en iyi arkada, en iyi dost ve en efkatli ve en gl yardmc
kesildiini aklamaktr.
lim ehrinin kaps Hz. Ali (a.s) yle diyor: Gnah ileyeni cehenneme koyacan sylemi
olmasa bile; bize
1 - Mminun, 17.
2 -Kamer, 53.
3 - Kehf, 49.
4 - afr, 19.
82
verdii bunca nimet ve yapt saysz ltuflara binaen, Yce Allah'n huzurunda
terbiyesizlikte bulunmamz ve gnah ileme kstahln gstermemeniz icabeder."1
3- Amellerin Hz. Resulullah'la (s.a.a) Ehl-i Beyt'ine (a.s) sunulmas
nsanlar gnah ilemekten alkoyan ve iyilie ynelten nemli etkenlerden bir de,
yaptklarnn Hz. Resulullah (s.a.a)la mutahhar Ehl-i Beyt'ine (a.s) sunulacan bilmeleridir.
Evet, btn konumalarmzn kaydedildiini ve sevdiimiz memleket byklerine
dinletileceini bilirsek, konutuumuz eylere daha fazla dikkat gstermez miyiz?
Usul-i Kaf'deki u rivayet dikkat ekicidir: Btn amelleriniz her hafta Hz. Resulullah'la
(s.a.a) onun yeryzndeki temsilcisi olan sevgili evlad Hz. Mehdi Sahib-i Zaman'a (a.s)
arzedilir ve onlar ya memnun, ya mahzun olurlar.
Kur'an2 ve rivayetlere dayanan bu akide, en nemli etkenlerden biri durumundadr
4- Gnahn Kt Sonularna Dikkat ekmek
Birok ayet ve rivayette, bela ve felaketlerin, ilenen
1 - Nehc'ul Belaga, 282. hikmet.
2 - Tevbe, 105.
3 - mam Sadk - s- yarenlerine "neden Hz. Resulullah' (s.a.a) rahatsz ediyorsunuz?" diye
sorduunda "Biz nasl rahatsz edebiliriz ki?" dediler, hazret" ilediiniz her gnah Hz.
Resululla'a (s.a.a) arzedilmekte ve o da sizin bu gnahnzdan fevkalade rahatszlk
duymaktadr" buyurdular. Bkz: Bihar, 23, s. 349.
83
gnahlar neticesinde nazil olduu belirtilmektedir. Kur'an- Kerim yle buyuruyor: "Size
ulaan her musibet, kendi yaptklarnz dolaysyladr..."(ra, 30)

Helak edilen kavimler, Allah'a kar tuyanda bulunduklar iin helak oldular (Hakk Suresi).
afr -dier adyla mmin- Suresi'nin 21. ayetinde gnah ilemeyen insann azap
grmeyecei, uranan her belanin kesinlikle ilenen gnahlarn sonucu olduu ima edilir.
Takva timsali Hz. Ali -kv- Kumeyl duasnda Rabbine yle yakarr:
"Ya Rabbi! Utanma perdelerini yrtan ve insan arszlatran gnahlar dolaysyla bizi bala!
Ya Rabbi! Nimetlerin elde edilmesinde deiikliklere neden olan gnahlarmz bala!
Ya Rabbi! Dualarmzn etkisizlemesine sebebiyet veren gnahlarmz affet!"
Btn bunlardan da anlalaca zere her gnahn kendine has kt sonular vardr, bunlar
hatrlatmak, insanlarn mnkerden vazgemesinde etkili olacaktr.
5- Marufun Bereket ve Faydalarna Dikkat ekmek
Gnahn kt sonu ve etkilerini bilmek insan nasl mnkerden sakndrrsa, hayrl ve iyi
ilerin olumlu etkilerine vakf olmak da insan marufa ynlendirecektir. Bu noktada baz
rnekler aktarmamzda yarar vardr, ancak bu rneklerin deryadan damla misali olduunu ve
asrlar nce slam alimlerinin bu yiice dinin hiikiimlerinin delilleri hakkinda nice hitaplar
yazm olduklarn da
84
hemen hatrlatalm; bilim gelitike yce slam dininin hkmlerindeki sir perdeleri daha
fazla aralanacak ve bu emsalsiz dinin gzellii her geen gn daha iyi anlalacaktr kukusuz:
- slam dini, bebek iin en uygun ve mkemmel gdann anne st olduunu sylemi,
bilimin ilerledii amzda bunun ne kadar doru olduu, eitli delillerle ispatlanmtr.
- slam dini, ayakta idrar edilmemesini buyurmaktadr. drar yollarnn grntlenebildii
amzda, bilim, ayakta durulduunda idrar mecrasnn yeterince ak olmadn
grebilmitir.
- Alkoln vcut ve ruh sal zerinde ne kadar ykc etkiler yaratt, bugnk ileri
teknoloji, bilim ve deneylerle ok daha rahat ekilde anlalabilmektedir.
- lerleyen bilim, domuz etinin ne kadar zararl olduunu iyice gzler nne sermi
durumdadr.
Evet, slam'n emrettii maruflarda ylesine fayda ve bereketler vardr ki, bunlarn bilinmesi,
insanlarn bu maruflara evkle ynelmesini salayacaktr.
Hicri emsi 1375 ylnn ilk gn olan Nevruz'un, Ehl-i Beyt imamlarn 8. Nuru olan mam
Rza (a.s) hazretlerinin mbarek trbesinin civarnda idrak ettiim u srada; Marufu emretme
ve mnkerden sakndrma konulu bu kitabn telifyle megul olmam salayan Rabbime
krediyor, konuyla ilgili olarak mam Rza'dan (a.s) rivayetle u hadisi aktaryorum:
"nsanlar bizim szlerimizin gzellik ve faydalarn bilseler bize uyarlar"1

1 - Vesail, c. 18 bab: 8, s. 65.

85
Evet, mam Rza (a.s) insanlarn doru yoldan sapmalannin nedenini, Ehl-i Beyt imalannin
szlerindeki man ve hakikatlerin bilinmemesi olduunu hatrlatmaktadr. Nitekim ran'da
slam inklab gerekletikten sonra namazin sir ve hikmetleri hakkinda eitli ya kesimlerine
hitab eden milyonlarca cilt kitap baslnca, ah dneminde namaza pek nem vermeyen bir
oklar namaza yneldiler. imdi, maruflarn fayda ve etkilerinden birka rnek aktaralm,
bunlarn bilinmesi, maruflara ilgi duyulmasina neden olacaktir:
rnekler
- Bizim bakalarna ihsan ve ikramda bulunmamiz, Allah ve kullannin da bize ihsanda
bulunmasina yolaacaktr.1
- Sadaka, belayi giderir.2
- Hac, insan fakirlie kar sigortalar.3
- Zekat, maln-mlkn sigortasdr.4
- Affedeni, Allah affeder.5
- Akraba ve yaknlar arayp sormak (sila-i rahim) mr uzatr.6
- Namaz, insan ktlk ve irkin ilerden alkoyar.7
- yi iler, gnahlan silip temizler.1
1 - Esra, 7.
2 - Rakam 166-2. 3-110. hutbe.
4 - Bihar, c. 10, s. 99.
5 - Nur Suresi, 22.
6 - Gurer.
7 - Ankebut Suresi, 45
86
- Akike, bebei tehlikelerden korur.2
- Euzu besmele ekerek Allah'a snmak ve dua etmek, insani tehlikeden kurtanr.3
- Cilve, ive ve kintmaktan uzak durmak kadinlan kt maksatl erkeklerden korur.4

- Tevhide, Hz. Resulullah'n (s.a.a) peygamberliine ve imam Ali'nin velayetine inanmak,

insann tautlara eilmesini nler.5
- Oru, salk getirir.6
- Zhd, rahmetin ifresidir.
Huzurun yegane yolu, Allah' anmaktr.
8
9
- Huzurun yegane yolu, Allah' anmaktr.
Evet maruflarn toplumda hayat bulup yaygnlk kazanmas iin onlarn dnya ve ahiret
etkilerini insanlara anlatp izah etmek gerekir.
Her Davrann Bir Bedeli Ve Karl Vardr
nsanlar ktlklerden vazgeirip iyiliklere ynelmelerini salamann bir dier yolu da her
davrann bir karl olduunu ve btn iyi ve kt davranlarn hem dnyada, hem
ahirette mutlaka karlk greceini anlatmaktr. Kur'an ve hadislerden birka rnek aktaralm:
1-Hud, 114
2 - Hadis-i erif.
3-Gurer, 3737(3-213).
4 - Ahzab, 32
5 - Hadis-i erif.
6 - Bihar, 62-67, 45. rivayet.
7 - Gurer, 900/1-25.
8 - Gurer.
9 - Ra'd Suresi, 28.
87
-Salih bir kul, ocuklar iin bir miktar brakm, bunu tarlasndaki duvarn dibine gmmt.
Hz. Musa ve Hzr aleyhisselamlar a ve susuz halde bu kye vardilar, ahali onlara bir lokma
ekmek, bir yudum su vermeye yanamayacak kadar cimriydi. Hz. Hzr (a.s) szkonusu duvan
grdnde hemen onarmalari gerektiini syledi. Hz. Musa (a.s) aknlkla -bizden bir
lokma ekmei esirgeyen bu cimri halka bir de bedava amelelik mi yapahm?!" diye sorunca
Hz. Hzr kollanni svayp duvar onardi ve "Bu duvann altinda, salih bir kulun oullarna

miras brakt bir define var" dedi, "Bu duvan onarmasak yklacak, dedi, u cimri insanlar
defmeye sahiplenecek ve o yetim ocuklar yoksulluk ekecektir"1
Evet, fevkalade arpc bir vak'adir bu; salih bir insann yiizii suyu hiirmetine Allah-u Teala
iki peygamberini, onun ocuklarna bedava iilikle grevlendirebilmektedir! Kehf Suresi'nde
aktanlan bu vak'a, hayirli amellerin bu diinyada da mutlaka karl olduunu ve bu hayirli
karln ya bize, ya evlatlanmiza erimekte gecikmeyeceini gstermektedir.
mam Sadk (a.s) bu ayeti aklarken yle buyurur:
Allah-u Azze ve Cell hazretleri Hz. Musa'ya yle vahyetmektedir: Babalanni iyi amelleri
karlnda ben onlann evlatlanna da liitufta bulunurum; Babalar iyi olurlarsa evlatlanna
iyilik ve hayr ular; ktii babalarsa, ocuklarna ktlk ulamasna neden olurlar.
Binaenaleyh kadnlarnzn zinaya uramasn istemiyorsanz, zina yapmayn"2
1 - Kehf, 82. 2-Bihar, c.!3,s. 296
88
Evet, amellerin mutlaka bir karl olduunu izah etmek; insanlarn iyilie temayl gsterip
ktlkten uzak durmasna yardmc olabilecek faktrlerden biridir.
Bu husustaki rneklerden biri de Nisa Suresi'nin 9. Ayetindedir: "Geride zayf ocuklar
brakan ve onlarn geleceinden tedirginlik duyanlar, bakalannn yetim ocuklarna zulm ve
hakszlkta bulunmaktan korksunlar..."
Evet, ayette aka "sizin yetimlerinize nasl davranlmasn istiyorsanz bakalannn
yetimlerine yle davrann" buyrulmaktadr; zira her atein duman, nce onu yakann gzne
kaar. Bugn bakalannn yetimlerine hakszlkta bulunursak, giderek bu tr davranlarn
toplumda normal karlanmasna neden olacamz ve bunun acsn gelecekte kendi
evlatlarmzn tatmasnn da kanlmaz olacan bilmemiz gerekir. Byk slam mtefekkiri
Hz. Mevlana'nn da deyiiyle:
"Bu dnya da, bizim amellerimiz de ses gibidir/ Daa seslenirsen, sesin yank olarak geri
dner sana/ Bil ki her yaptnn bir karl vardr/ Ne ekersen onu biersin dostum.
Bir hadis-i erifte "Kim birini bir aybndan tr knarsa, ayn ayptan dolay kendisi de
kvranmadan, lmez" buyrulur.1
Tarih
Bu konudaki nemli etkenlerden biri de tarihtir. yi ve kt toplumlarn tarihini bilmek ve
balarna gelenlerden
1 -Bihar, c. 70, s. 384.
89

haberdar olmak insann ibret almasn, iyiye ynelip, ktden uzak durmasn salar. Kur'an
gnah, ktlk ve zulme boulan kvimlerin nasl helak olduklanni anlatan ayetlerle doludur
l:
-

nsanlarn Allah'a kar tuyan ve taknlkta bulunmas onlar helak eder.2

- Bir kavmi, sulara boarak helak ettik.3

- Bir topluluu, yldrmla helak ettik.4
- Bir topluluu, dondurucu bir kasirgayla helak ettik.5
- Bir ehrin altn stne getirerek kavmini helak ettik.6
Bu uyanlardan haberdar olup szkonusu kavimlerin tarihini bilmek, akilh insanlann ibret
almasina, zulm ve taknlktan uzak durmasna yardmc olacaktr. Yeryzn gezip de
dolama ve grdklerinden ibret alma tavsiyesinde bulunan onca ayetin maksadi da budur; iyi
veya kt kavimlerle ahslarn hayat yklerinin bilinmesinde fevkalade yarar vardir.
1 - En'am 6, Enfal 54. 2-Hakk, 5.
3 - Ankebut, 40.
4 - Fussilet, 17.
5 - Hakk, 6.
6 - Hud, 82.
90
Tarihle Tarih Felsefesi Arasindaki Fark
Gemi hadiselere tarih denir. Bu gemie ait usul, prensip ve kurallarla, ondan renilecek
gelecek iin ve ahnacak ibretler ise tarih felsefesidir.
Bir rnek verelim:
Kk ocuuna "Sakn sokaa kma, dn falancann ocuuna nasl araba arpt, grmedin
m?" diyen bir annenin bahsettii dnk hadise tarih, ocuuna bugn verdii t ise tarih
felsefesidir. Kur'an- Kerim Hz. Yusufun (a.s) kssasn tafsilatl bir ekilde anlattktan sonra
byle mkafatlandrrz" buyurur. Bu buyruktaki "...ite byle" den nceki olaylar tarih, ondan
sonraki ksm ise tarih felsefesidir, yani, "Yusufa yaptmzn ahsi bir ltuf olduunu
sanmayn, zor ve skntl anlarnda kendisini kontrol edebilen herkesi bu ekilde
dllendiririz" denilmektedir.
Hz. Yunus (a.s) kssasnda da, o hazretin, Allah-u Teal'dan -cc- samimiyetle af diledii ve
bunun zerine, urad beladan kurtulduu geer; bu vak'ann sonunda
91

da "...samimiyetle zr dileyeni affeder, urad sknt ve karanhklardan onu kurtarinz"

buyrulmaktadir.
Evet, tarih felsefesi mevsimlik bir kvlcm deil, sreen bir akm ve deimez bir ilahi
kuraldir.
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma konusunda iyilerin ve gnah ileyen ktlerin
akibetini insanlara izah eder ve bugnk kavim ve nesillerle gemi kavim ve nesillerin aci
veya tath kaderlerinin birbirinden farkh olmadn anlatacak olursak bu bilgi onlarn bilin ve
kemale doru adm atmasna yardmc olacaktr.
Gnah leten Etkenler
Batl ve sapk fikirler nasl birok gnahn kaynan tekil ediyorsa, batl zan ve
tasavvurlarda bulunmak da insan gnaha iter. Kendisini bakalarndan stn zanneden
insanlar bakalarn kmseme hatasna der ve alaya alrlar, oysa bakalarnn ondan daha
iyi olduu zannyla hareket eden biri bu davranta bulunmamaktadr. Kur'an- Kerim bir
kavmin baka bir kavmi kmseyip alaya almamasn emreder ve "alaya alp kmsenen
taraf, onu kmseyenden daha stn olabilir..." buyurur.1
"Kadnlar da birbirlerini alaya almasnlar, alaya aldklar kadn onlardan stndr belki..."2
Baz insanlar hrsla daha fazla zengin olacaklarn zannederler, oysa rzk Allah'n elindedir;
nitekim nice insanlar gece-gndz hrsla yaadklar halde pek bir ey elde edemezler.3
1 -Hucurat, 11.
2 -Hucurat, 11.
3 - Ra'd, 26.
92
Kimi zaman insan, salt parann mutluluk getireceini zannederek zenginlere hasret ve gptayla
bakar, Kur'an'n da deyiiyle "nsanlar Karun'u grdkleri zaman derin bir i geirip ah eker
ve keke biz de onun gibi zengin olsaydk" derlerdi1 Oysa ok gemeden Karun onca
hazineleriyle birlikte yerin dibine gmlnce "iyi ki biz onun gibi zengin deilmiiz!" dediler.
Kimi zaman bazlar falan akrabasyla evlenecek olursa mutlu olaca zannna kaplarak bu
yolda elinden geleni yapmaktan ekinmez; byle biri, mutluluun hret ve mevkide
olmadndan habersizdir.
Yanl ve irkin tasavvurlar, salkl olmayan hayaller ve bunlarn dorultusunda ilenen
gnahlara dikkatle bakldnda ilediimiz gnahlar ve yaptmz hatalarn ounun "zan"
ve "tasavvur"lardan kaynaklandn ve gerek bir dayana bulunmad grlecektir. Bu
nedenledir ki ayet ve hadislerde sk sk insanlar uyanlmakta ve "iyilik ve saadetin falan eyde
olduunu zannetmemelerini, iyilik ve saadetin baka eylerde olduunu bilmeleri" tavsiye
edilmektedir; ite birka rnek:

1- Kblenizin hangi ynde olduu iyilik deildir; iyilik inanmak, salih amel ilemek ve ihtiya
sahiplerine yardmc olmaktr.2
2- Kt bildiiniz nice eylerde sizin iin hayr vardr.3
3- Onlarn ocuklan ve servetleri seni artmasn,
1 - Kasas,79.
2 - Bakara, 177.
3 -Bakara, 216.
93
Allah onlar ite o ocuklar ve o servetlerle azaba uratmay irade etmitir.1
Ksacas aceleci yarglardan kanmak ve bildiimizi zannettiimiz her eyin, her zaman
doru ve hak olmayabileceini dikkate almak gerekir; unutmayahm ki inandmz eyler
arasnda gerekten uzak, hayal, yanl ve batl olan birok nokta da vardir. Kur'an-i Kerim
insanin gereki bir bak asyla yetimesini salamak ve zihnini hayal, kuruntu ve
zanlardan temizlemek iin nazil olmu ayetlerle doludur.
Evet, marufu emretme ve mnkerden sakndrma farizasnn icras iin eitli faktrler
harekete geirilmeli ve bu cmleden olmak zere olumlu ve yararl faktrler srekli
gndemde tutulurken olumsuz ve zararl faktrler bertaraf edilmelidir2
Birka nemli Nokta
mam Humeyni'nin -ks- Tahrir'ul Vesile adl eserinde yle yazar:
1- Eer marufu emretme ve mnkerden nehyetme farizas iin sylenmesi gereken sz ilia da
belli bir ahsn sylemesi halinde etkili olacak ve bakalarnn sz etki yaratmayacaksa o
ahsa bu farizay icra etmek farz- ayndr; aksi takdirde farz- kifai olur; yani bir gurup veya
ferdin bu farz yerine getirmesi yeterli olup dierlerinin
1 -Tevbe, 85.
2 - Gnah konusunu ilediimiz ayn adl eserde gnah ve sapmann kaynak ve nedenlerini
etraflca ele alm bulunuyoruz.
94
boynundan kalkar.
2- Marufu emretme farznn edas iin ahsn niyetinin ilia da Allah rzas olmas art deildir;
riya ve gsteri iin olsa bile, bu farz eda edilmelidir.
3- Fesadn kknn kaznmas iin devlet kurulmasi ve iktidara sahip olunmasi gerekiyorsa,
devlet ve iktidara kavumak farz olur.

4- Muhatab gnah ilemekten vazgeirmek iin sadece iaret yetiyorsa, bundan fazla bir
davranta bulunup ona hakaret sayilacak bir tavir sergilenmesi caiz deildir.
5- Bizim mdahalemiz gnahn miktar ve hacmini azaltacak, ama kknden kaznmasn
salayamayacak olsa bile farzdir.
6- Bizim mdahalemiz, muhatab byk gnahtan vazgeiriyor, ama kk gnah ilemesini
engelleyemiyorsa, bu mdahale doru ve farzdr.
7- Uyarnn tekrarl olmas etkiliyse, tekrarlamak farz olur.
8- Marufu emretme ve mnkerden sakndrma farznn edas; bir kii deil de bir topluluk
veya bir grup tarafndan yaplmas halinde etkili olacaksa, topluca veya grup tarafndan
yaplmas farzdr.
9- Bizim tepki gstermeyip susmamz, gnah ileyenlerin cr'etini artryorsa susmanz
haramdr.
10- Marufu emredip ve mnkerden sakndrmamz muhatab etkilemiyor, ama bakalarn
etkiliyorsa, yaplmas farz olur.
11- Bizim susmamz slam'n tezyifne veya Mslmanlarn inanlarnn geveyip
zayflamasna neden
95
oluyorsa, susmamz haramdr1
12- Giinah ve haramlan nlemek iin devlet, parti, grup, kurum, tekilat vb. gerekliyse,
bunlann oluturulmas farz olur.
13- ki kiiden biri veya bir topluluk iinde sadece belli bir grup mnker iliyorsa, sadece
onlan ilgilendirecek ekilde hitab edilmeli ve mesela "kim iki iiyorsa brakmas gerekir"
denilmelidir, ama grubun tamamina veya ilgisiz olan belli bir kesimine uyanda bulunmak farz
olmad gibi, caiz de deildir, yani o topluluktaki herkesi zan altinda birakacak ve o gnah
ilemeyenleri de ilemi gibi gsterecek ekilde uyar veya mdahalede bulunulmamaldr2
14- Giinah ileyenle muaerette bulunmak onun daha az giinah ilemesine veya giinaha daha
az zaman ayirmasina veya giinahin daha nemsiz bir tiire indirgenmesine yaryorsa, bu
muaeret farzdr.
15- Giinah ileyenle muaerette bulunmak o evin bazi fertleri iizerinde geici de olsa olumlu
bir etki yaratiyorsa bu muaeret yine farz olur.
16- Eer muaeretin kesilmesi muhatab giinahtan vazgeirecekse, muaeretin kesilmesi farz
olur.
17- Birisiyle yaplan muaeret onun giinah ileme ciir'etini artinyorsa bu muaeret haramdr.

18- Bir giinahkarla yaplan muaeretin ona ciir'et mi verdii yoksa onu giinah ilemekten vaz
m geirdii konusunda pheliysek, sla-i rahim esas gereince,
1 - Allah'n gazabna sebep olan "gerei gizleme" konusuyla ilgili ayetlerde de bu mevzuya
iaret vardr.
2 - Tahrir'ul Vesile, marufu emretmenin 11. meselesi.
96
muaerette bulunmak yedir.
19- Serbest brakldnda gnah ileyen biri hapsedilmelidir. Birgn bir Mslman Hz.
Resulullah'n (s.a.a) huzuruna kp annesinin kt yolda olduunu syleyerek ne yapmas
gerektiini sordu; Hz. Resulullah (s.a.a) "onu hapset" buyurdular, adam "yarar olmuyor"
deyince "millete engel ol" buyurdular, adam bunun da yararsz olduunu syleyince "O
zaman onun elini ayan bala ve bil ki anne babaya yaplacak en byk iyilik onlar
ktlkten alkoymaktr" buyurdular.1
20- Belli bir ahsn belli bir konuda rnarufu emretmesi veya mnkerden sakndrmas slam'n
tezyif ve kmsenmesine neden oluyorsa, bu giriim baka yer ve konumlarda farz olsa bile,
szkonusu konumda caiz deildir2. Mesel nl ve sevilen bir Mslman alim veya vaiz,
minberde yersiz bir sz sylediinde cemaatin huzurunda kalkip da onu eletirdiinizde o
ahs slam'n bir ehresi olarak her zaman iin gzden decek ve neticede onun ahsnda
yce slam dini zayf ve gevek grnm olacaksa bu eletirinin o sirada ve orada yaplmas
caiz deildir.
21- Marufu emretme ve mnkerden sakndrmanz ters etki yaratiyor ve geri tepiyorsa, mesela
kendisine doru bir tavsiyede bulunulduunda inadna tarn etersini yapan biri ise, veya yapma
denildiinde daha beterini yapyorsa o ahsa kar bu giriimde bulunmanz farz olmaz.3
1 - Vesail uia, c.18, s. 414.
2 - Tahrir'ul Vesile, c.l, s. 448.
3 - Bu tr inat insanlara kar baka yntemlere bavurulmaldr srf inat olduu iin kendi
haline braklamaz.
97
22- Marufu emretme ve mnkerden sakndrma giriiminde yzde yz sonu alnmas art
deildir; yzde bir orannda olumlu sonu vermesi bile, farz olmas iin yeterlidir.
23- slam mukaddesatna saygszlk addedilecek olan helal davranlar caiz deildir; mesela
hasta birinin oru tutmas farz deildir ve yemesi helaldir; ama bunu aziz slam dinini gevek
gsterecek veya bakalannn dn inanlarnda gevemeyi normal telakki etmelerine sebep
olacak ekilde yaparsa, caiz olmaz.

Amacmz hkmleri sralamak veya ilmihal yazmak olmadndan bu kadarla yetiniyor ve

Ayetulullah Hamenei'nin dn sorumluluklarla ilgili bir konuda kendisine sorulan bir soruya
verdii u cevab aktarmann faydal olacan sanyoruz:
"Devlet, kanun ve yneticinin slami olduu ve marufla mnker konusunda da gereken
dikkatin gsterildii artlarda halkn vazifesi szl uyarda bulunmaktan ibarettir. Daha ileri
ve inklab giriimler ise hkmetin vazifesidir, ama bizde bu hususta yardma hazr
olduumuzu ve yapaca icraatlarda devleti destekleyeceimizi ona duyurmalyz ona
duyurmalyz. Ancak, devlet ve yneticinin slam olmad veya grnte slami olduu ve
marufla mnkere mdahalenin gerektirdii artlarda bizzat halk, szl uyanda bulunduktan
sonra gerekli slam usullere uymak, merhale ve yoluna yordamna mdahalelerde de
bulunabilir."
98

2. Fasl
MARUFU EMRETME VE MUNKERDEN SAKINDIRMA
FARIZASINI TERKETMEK
Susan Toplum, l Toplumdur
Kur'an- Kerim akl- selim sahiplerine hitab ederek "Ey temiz akl sahipleri, ksasta sizin iin
hayat vardir, umulur ki sakinirsiniz" buyurmakta1 ve eer bir katille karlatnzda onu
ldrrseniz siz diri ve canhsiniz, aksi halde lsnz demektedir.
Bireyin l veya diri olduu herkese anlalabilecek bireydir, ama toplumun l m yoksa
diri mi olduunu anlayabilmek iin ileri seviyede bir sosyal bilin ve idrak gereklidir; nitekim
bu nedenledir ki ayetin banda "... eer temiz akl sahibi, yiiksek bir idrak, bilin ve anlay
sahibi iseniz bu hakikati idrak edebilirsiniz" buyrulmaktadir. Dileyen herkesin diledii her
halti ileyebildii ve hibir itirazla karlamad bir toplum "l" toplumdur.
Hadis-i erifte yle buyrulmaktadir: "yi ve kt davranlar karsnda ilgisiz olan ve hibir
tepki gstermeyen kimse, canllar arasnda sadece nefes alp
1 - Bakara 179.
101
verenbir ldr."1
Gnah Karsnda Susmak
Gnah karsnda susmak korkakln belirtisidir; zaaf ve mitsizliin gstergesidir; insann
kendisine, topluma ve drstle kar sorumluluk bilinci tamadnn nianesidir.
Hz. Resul- Ekrem (s.a.a) efendimiz gnah karsnda susmann bir eit bid'at olduunu
buyurmutur.2

Gnah karsnda susmann hsrandan baka neticesi yoktur. Ar Suresi'nde "man ve salih
amel sahibi olan, ama gnah karsnda susan veya bakalarn hakka ve doru yolda direni
gstermeye davet etmeyen kimse zarar ve hsrandadr" buyrulmaktadr.
mam Sadk hazretleri (a.s) yle buyurur : "Allah Teal -c- bir toplulua azap indirmeleri iin
bir grup melek gnderdi. Melekler o topluluun gzyalan dkerek dua etmekte olduunu
grnce, byle bir toplulua neden azab edildiini sordular, Rabb'ul lemin -c- "onlar dua ve
tazarruda bulunur, ama ktlkler karsnda gerekli tepkileri gstermezler" buyurdu.
Susmak, Yeryzn Fesada Boar
Bakara Suresi'nin 251. Ayetinde mealen "insanlardan bir ksm, dierlerinin ktlk ve
fesadn engellemeyecek olsa btn yeryz ftne ve fesada boulur" buyurulmaktadr.
1-Tehzib, 181.
2 - Bihar, c.77, s. 165.
102
Ktle ve yilie Kar Ssan Allah Lanetlemitir
lim ehrinin kaps Hz. mam Ali (a.s) yle buyurur: an yce Allah, ancak marufu
emretme ve mnkerden sakndrma ilkesini terkeden mmetleri lanetlemitir."1
Hadis-i erifte yle buyruluyor: Gizlice ve kapal olarak ilenen bir gnah btn toplumu
tehdit etmez; ama bir grup aka gnah iler ve toplumun geri kalan onlar engelleyebilecek
gce sahip olduu halde bunu yapmaz ve susarsa Allah Teal o toplumun hepsini birlikte
cezalandrr.2
Allah Teala "Atei herkesi yakan ftnelerden korkun" buyurmaktadr.3
Ehl-i Beyt-i Resulullah'n (s.a.a) 6. Gl mam Sadk hazretleri (a.s) "Dine kar sorumsuz ve
lkayt davranan kimsenin gerekte dini yoktur" buyurur.4
Susmak, Ktlerin Egemenliinin Balangcdr
Rivayetlerde ska geen u dstur olduka arpcdr: "Eer bir toplum marufu emretme ve
mnkerden nehyetmeyi terkederse aalk ve ktler o topluma musallat olur ve Allah'a
yalvarp yakarmalarnn da hibir etkisi olmaz."5
1 - Nehc'ul Belaa, 193. hutbe.
2 - Kenz'ul Umml, 5515. hadis. 3-Enfal, 25.
4-Vesail, c.ll, s. 44.
5 - Nehc'ul Belaga, 47. mektup.
103

ncelikle Komu
mam Sadk'tan rivayet edilen u dstur hayli dndrcdr:" Gnah ileyen komusuna
uyan ve mdahalede bulunmayan, onun gnahna ortak saylr"
Gnaha Rza Gstererek Susan, Ona Ortaktr
nsann grd bir ktlk ve gnah karsnda susmas korkaklk, habersizlik, mdahaleden
utanma ..vb nedenlerle olabilir, ama insann o ktlk ve gnahn ilenmesine kalben raz
olmamas nemli bir esastr.
Nitekim kimi zaman bir gnah veya ktlk karsnda susmann nedeni, ona kalben raz
olmaktan kaynaklanr ki, ayet ve rivayetlerde bu tr suskunluk, su ortakl saylmtr,
birka rnek verelim:
- Allah Teala Hz. Resulullah (s.a.a) tarafndan Yahudilere "sizler neden daha nce gelen
peygamberleri ehid ettiniz" diye sormaktadr. Oysa Hz. Resulullah (s.a.a) dneminde
kendilerine hitab edilen o Yahudiler deil, onlarn atalar, peygamberleri ehid etmiti; ama
atalarnn bu cinayetine onlar da kalben razi olduklarindan Yiice Allah, atalarinm iledii o
cinayetler nedeniyle onlan da muhatab almakta ve eletirmektedir.1
- Nehc'ul Belaga'nin 20. Hutbesinde yle buyrulur: Hz. Salih'in (a.s) devesini sadece bir kii
ldrd halde Kur'an "o deveyi bir grup ldrd ve azaba dar oldular" buyurmaktadr;
nk szkonusu grup o kimsenin deveyi ldrmesine rza gstermitir."2
1 -l-imaran, 183.
2 - ems, 14.
104
- lim ehrinin kaps ve Hz. Resulullah'n (s.a.a) vsisi olan Imam Ali'nin (a.s) katili "bn-i
Mlcem" adl bir kii olduu halde Ramazan Ay'nn 19. Gecesinin duasinda yiiz defa "Ya
Rabbi, Hz. Ali'nin (a.s) katillerine lanet et" denilmesi buyrulmaktadir.
Susan nsanlarn Kyamette ehresi Nasldr?
Hz. Resulullah (s.a.a) yle buyururlar: Canim elinde tutan Rabbime andolsun ki
mmetimden bir grup, maymun ve domuz eklinde kabrinden kalkacaktir, onlardaki bu irkin
deiikliin nedeni, engelleyebilecek gleri olduu halde gnah ileyenlere meydan
vermeleri ve onlar engellememi olmalardr."1
Bir baka hadis-i erifte de yle buyrulur: Mirac gecesi bir grup insanin dudaklannin makasla
kesildiini grdm,
nedenini
sorduumda mnkerden
sakndrabilecek dilleri olduu halde bunu yapmadiklanni sylediler."2
mam Ali (a.s) yle buyurur: Bilgisini insanlara retmeyip gizleyen bilgin, kyamet
gnnn en kt kokan insani olacaktir"3

Szn ksas, hakkin ve hukukun ezildiini grdnzde susmamanz gerekir, yersiz

suskunluk bid'at ve kt bir gelenektir
Eer:
- Ulemann susmas, insanlarn onlara kar kt zan beslemesine yol ayorsa
1 - Kenz'ul Umml, c.3, s. 83.
2 - Lina'liil Ahbr, c.2, s. 285.
3 -Vesail, c.8, s. 510.
105
- Ulemann susmas zalime ciir'et veriyorsa
- Susmak, zalimin zulmnn onaylanmasna sebeb oluyorsa
- Susmak; marufun mnker ve mnkerin de maruf telakki edilmesine neden oluyorsa
- Susmak, Mslmanlarn inanlarnda geveme ve zaaf yaratyorsa
-Susmak, fikr sapmalar ve bid'atlerin gelimesine yol ayorsa haramdr ve bireyin kendisi
iin tehlike yaratacak olsa bile bu suskunluun bozulmas ve gereken tepkinin gsterilmesi
zaruridir.
Susmayanlar
bn-i Sokeyt Imam Riza, Imam Cevad ve mam Hdi hazretlerinin (a.s) yarenlerinden olup
Abbasi Halifesi Mtevekkil'in ocuklarnn zel retmeniydi.
Birgn halife Mtevekkil, kendisini Hz. Resulullah (s.a.a) ve onun vasiysi Hz. Ali'yle (a.s)
kyaslama kstahlnda bulunarak "Sence, benim oullarm m daha iyidir, yoksa Hz.
Resulullah'n yavrular ve Hz. Ali'nin (a.s) oullar olan mam Hasan'la Hseyin mi?" diye
sordu.
bni Sokeyt, ardnda bir bid'ati tayan irkin emelin farkna vararak suskunluunu bozdu ve
"Cennet genlerinin efendisi ve Hz. Resulullah'n glleri olan Hasaneyn bir tarafa; Ali'nin
hizmetkar Kanber bile hem oullarndan hem senden daha stndr!" dedi.
ann tautu ve diktatr olan Mtevekkil hi ummad bu cevap karsnda nce dehetle
irkilmi, ardndan, kendisini toparlar toparlamaz, bu yiit
106
retmenin katiline ferman vermitir.1
Bir baka rnek:

Firavunun ailesinden olan ve imann gizleyen bir mmin, yllardr srdrd sessizliini bir
vak'a karsnda bozarak "Siz, benim Rabbim Allah'tr diyen bir adam m ldrmek
istiyorsunuz?! Diye haykrmtr2
Ve son rneimiz, Hz. Zeynep'ten:
Kerbela faciasnn hemen ardndan, esir edilerek nce Kufe, sonra da am'a gtrlen Hz.
Zeyneb (a.s) o korkun katliamin fermanini veren ve Hz. Resulullah'tan (s.a.a) intikam
alabilmek iin o hazretin mbarek ve mutahhar soyunu kurtmaya niyetlenen melun Yezid'in
huzuruna kanldnda arslanlar gibi kkreyerek gerekleri haykrm ve mkemmel bir
"marufu emretme ve mnkerden sakndrma" rnei sergilemitir.
1 - Mstedrek-i Sefine't-il Bihr, c.5, s. 80.
2 - afir -M'min- Suresi, 28.
107
Marufu Emretme lkesini Terketmek in Bahaneler
Rivayetlerde ahir zamanda bir grup insanin marufu emretme ilkesini terkedecei ve eitli
bahaneler one srerek sorumsuzluuna klf uydurmaya alaca geer, bunlardan birkana
ksaca deinelim:
1- Bakalarnn Gnahndan Bana Ne?!
Bazlar "Herkes diledii gibi yaar, ate dt yeri yakar" veya "Gnah ileyen kimseyle
beni ayn kabre koyacak deiller ya?" gibi szlerle bahaneler one srerek hakszlk ve btl
karsnda susarlar. Oysa ate sadece dt yeri yakmamakta, pekal evreye de
srayabilmektedir; veya gnah ileyenle ayn mezara konulmasak da, ayn toplumda, ayn
atmosferi solumakta olduumuzu grmezden gelemeyiz.
Bir toplumda ilenen su, o toplumu etkiler ve pekala bakalarna da srayabilir; kanun ve
usule aykr
108
davranlar toplumun tamamn olumsuz ynde etkiler; tpk sigara ien birinin havay
kirletmesi gibidir bu... Bir yalan, btn ilikileri bozmaya yeter; bir kem bak, bir haram
nazr edi yoldan kmalara, zinaya ve veled-i zinalarn dnyaya gelmesine yolaar ve
zinadan dnyaya gelen o ocuk her gn yzlerce ftne ve fesad iler...
Bir gnah, bazen nice gnahlarn ilenmesine ortam hazrlar. ki sadece ieni sarho etmekle
kalmaz, sarhoun binlerce irkinlii yaratmasna da sebeb olur. Bir hadis-i erifte "Toplumda
ilenen gnah, tpk denizdeki bir gemide alan delik gibidir" buyrulur; sadece kendi
oturduu yen delen bir yolcunun bu yapt ey, geminin batmasna ve btn yolcularn
boulmasna ortam hazrlar.

Ksacas birinin gnahnn, bakalarna hibir zarar vermedii dncesi yanltr; Hz.
Resulullah (s.a.a) "gizlice ilenen bir gnah, sadece ileyene zarar verir, ama aleni ekilde
ilendiinde btn toplumu tehdit eder" buyurmaktadrlar1
2- yilie Davet ve Ktlkten Menedi Hrriyetleri Snrlar
Hrriyet, glgesinde binlerce uursuzluun ilendii fevkalade kutsal bir kelimedir.
Hrriyetin anlam, herkesin diledii hereyi yapmas deildir; bu sadece manta aykr deil;
hibir birey, toplum veya rejimin de kabul edebilecei bir durum deildir.
Hrriyet, ancak akl, vicdan ve ftrata uygun olduu ve Allah'n hkm ve snrlarnn
erevesinden tamad
1 - Bihar, c. 97, s. 78 Mizan'ul Hikmet'ten naklen.
109
srece dorudur; aksi takdirde vuku bulan eyin ad hrriyet deil anari, kargaa, unu bunu
rahatsz etmek, allemin iine gcne mni olmaktr.
ocuklar tamamen serbest braklacak olursa yeryznde hikimse kalmaz; zira kendilerini
olmadk tehlikelere atar ve kesinlikle kendi sonlarn hazrlam olurlar. Hrriyetin kontrol
altnda tutulmamas halinde gven ve huzur diye bir ey kalmaz. Sosyal hayatta hrriyet,
toplumun salkl ekilde yaayabilmesi iin belli kural ve kapsaml prensiplerle birlikte
tanmlanmal ve bireyin hrriyeti, toplumun hrriyetine zarar vermemelidir; buna aldrmayp
hrriyetini ktye kullanan ve bakalarnn hrriyetinin inenmesine sebebiyet verenler
dizginlenmelidir
3- Utanma
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma prensibini terketmenin nedeni bazen psikolojiktir,
insan bunu, bakalarna mdahale telakk ederek utanr. Bu tr utanma ve mahcubiyeti slam
knamtr, byleleri eitli egzersizlerle bu sfat kendilerinden uzaklatrmaldrlar. Hakkn
ezilmesi karsnda suskunluk getiren bir utanma duygusu, dnyada zillet ve ahirette de ebed
cehennemden baka ey kazandrmaz.
4- Korku
Bazen insan, marufu emretme ve mnkerden sakndrmaktan korkar; bu korkunun nedenleri
farkhdir: kim zaman, mterisini kaybetmekten ve gelirinin
110
azalmasndan korktuu iin bu prensibi nemsemez; oysa mam Ali (a.s) iyilie ar ve
ktlkten sakndrmann, kimsenin rzknn kesmeyeceini buyurmutur.
nsan, bazen de arkadalarn kaybedecei korkusuyla bu prensipten vazgeer, halbuki en iyi
arkada Yceler Ycesi Allah-u Teala -cc- dr ve O'nun dndaki btn dostlar, birgn insan
mutlaka terkedeektir.

Kimi zaman da insan, sznn boa gideceini ve kendisine kulak verilmeyeceini dnr,
oysa insanlar ona kulak vermeseler de, Allah indinde pek byk bir ecir alacan bilmelidir.
Bazen tehdit hisseder ve bu prensipten vazgeer insan; oysa Allah iyiler ve dorularla
beraberdir ve lm sadece Allah'n elindedir.
Kimi zaman, bakalar da onun davranlann tenkit eder korkusuyla bu prensipten
vazgeenler bilmelidir ki bu tenkitler, kemal ve olgunluk peinde olanlar iin birer nimettir.
mam Sadk (a.s) ve imam Ali (a.s) Hz. Resulullah'tan (s.a.a) yle rivayet etmilerdir:
nsanlar iyiye arp ktlkten menedin ve sakn korkmayn, zira bunu yapmakla ne
rzknz kesilir, ne de lm yaklar size"1
5- Bir iekle Bahar olur mu?
Bazen dierlerinin sustuunu grmek, insan susmaya itmekte ve "bir iekle bahar gelmez ki,
benden baka kimse yok mu sanki?" demektedir. Bu noktada Mslman'n sorumluluk
bilinciyle hareket etmesi ve ilk
1 - Mizan'ul Hikmet, c.6, s. 263.
111
adm kendisinin atmas, knama ve eletirilerden ekinmemesi gerekir. Herkesin ller gibi
sustuu yle bir ortamda hakki haykirmanin, Allah indinde pek byk ecri ve dl olduu
bilinmelidir. Nitekim hadis-i erifte "En byk cihad, zalim egemenin karsnda hakk
sylemektir" buyruluyor. Zira zorba ve zalim tutlarn etraf her zaman sahtekar ve dalkavuk
tiplerle evrilidir, her yaptn tauta gzel gsterir, onun her yaptn doru sanmasna
neden olurlar. te bu dalkavuklar arasnda ve kimsenin doruyu ve hakk syleyemedii bu
ortamda arslan yrekli birinin kp hakk ve gerei syleyerek lm sessizliini bozmas en
byk cesaret ve en byk sevaptr.
6- Fikr Sapma
Bazlarnda fkr sapmalar vardr, olaylar hep kader ve cebr adan deerlendirir ve " herey
Allah'n elindedir, byle olmasn O istemi, olmutur, O'nun ilerine karlr m?" derler. Bu,
irklerini Allah'a maleden ve "Allah dileseydi biz O'ndan bakasna tapmazdk, putperest
olmamz, O'nun iradesiyle gereklemitir l diyen baz mriklerin mantdr.
Veya yle derler: "Eer falan eyin yaplmas iyi ve gerekliyse neden Allah'n kendisi onu
yapmyor? Mesela, alar doyurmak iyiyse, bizzat Allah onlarn rzkn versin, biz ne diye
elimizdekini onlara harcayalm ki?!"2
Bu manta sahip olanlar, Yce Allah'n insanlar hr
1-Nahl, 35. 2 - Ysin, 47.
112

bir iradeyle yarattn ve nimetleri vermek veya almakla sadece onlar snadn
bilmemektedirler. n Yce Allah -cc- insanlann puta tapmamasi iin merhamet ve acma
duygusuyla insan donatm, bylece insanolunun olgunlap kemale ermesini dilemitir.
Hz. Mehdi'yi (a.s) bekleme konusunda da maalesef bazlar bu yanl fkre kaplmakta ve "biz
Hz. Mehdi'yi bekliyoruz, zaman geldiinde kendisi zuhur edecek, ileri bizzat yoluna
koyacaktr naslsa!" demektedirler.
Byleleri, "Hz. Mehdi'yi (a.s) beklemeyi, Azrail'i beklemek gibi bir ey sanmakta ve adeta
kbleye doru uzanp Azrail'i bekler gibi bir tavra girmektedirler. Oysa o hazreti bekleyi, bir
"hazrlkl olu"tur, lkaytlk ve umursamazlk deil...
Gnein ne olduunu bilen ve sabah bekleyen biri karanlkta oturmaz, kalkp bir mum yakar,
bir k hazrlar ve aydnlk iinde, sabah bekler.
7- Yersiz Beklenti
Kimi insanlar, syledikleri her eyin hemen yaplmasn beklerler; ite bu nedenle insanlara
marufu emretmez ve "ya lafmz dinlemezlerse?!" diyerek kayglarn dile getirirler.
Oysa bu beklenti tamamen yersizdir.
nsanlar; peygamberlerle masum imamlarn her sylediini yerine getirmi midir?
Olaylar imkanlar dahilinde deerlendirmek ve tamamen olmuyorsa, ksmen baarya
yryerek, amacmz imkanlarn elverdii lde gerekletirmek iin aba sarfetmeliyiz.
Hz. Resulullah'n (s.a.a) Hz. Ali'ye
113
(a.s) buyurduu u hadis pek arpcdr: "Allah'a andolsun ki senin elinle bir tek kiinin
hidayet bulmas, gnein zerine d hereyin sana verilmesinden daha hayrldr.
Evet, bu mbarek hadis-i erifte Hz. Resul- Ekrem (s.a.a) efendimiz bir tek kiinin bile
hidayete ermesine razdr.
Yersiz beklentinin bir dier tr de bazlarnn tarn bir refah ve huzur iinde ve ahsi onur,
gurur ve konumlarnn da korunmas artyla, stelik sadece bir tek buyruk ve uyanlaryla bir
iin hemencecik yaplverilmesini beklemeleri ve bunun konumlanna zerrece zarar vereceini
veya onlan zahmete drebileceini grdklerinde hemen yan izerek "benim byle bir
sorumluluum yok!" deyivermeleridir.
8- Bakalar Var Naslsa!
Kimileri, insanlara marufu emredip mnkerden nehyetme ilkesini uygulamamalarna gereke
olarak bakalarnn sorumluluklarn gsterir ve "Falan makam, flan nl isim veya falan
kurulu, flan slam encmeni var naslsa! Onlar varken bu vazife bana dmez!" diyerek iin
iinden syrlmaya alrlar. Oysa marufu emretme; tpk namaz gibi herkesin mkellef
olduu bir farzdr. Sizin grdnz falan aykr davran veya ii, yetkililer grmemi
olabilir pekal! Ya da halkn desteinden emin deildir... Bu durumda sizin ilk adm atp

sorunu dile getirmeniz aslnda toplumun dier fertlerini de dile getirecek ve "bizim de
duygularmza tercman oldunuz!" diyeceklerdir.
114
Evet, bakalarnn gafleti bizim de gaflet gstermemize gereke olamaz!"
9- Bugiin Syledik Diyelim, Peki Yarn Ne Olacak?
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma prensibini ihmal eden bazilan" bugiin biz bir
fesadi engelledik diyelim; ama yann yine nice fesadlar ilenecektir" demektedir. Bu tpk "Evi
niye sprelim ki, naslsa yarn yine toz iinde kalacak" demeye benzer. Unutmayahm ki, bir
gnahn yarn tekrar ilenme ihtimali, o gnahn bugiin ilenmesine lakayt kalmak iin
gereke tekil etmez.
10- Bir Defa Baarsz Oldu Diye Prensibini Terkedenler
Bazilan marufu emretmi, ama bir tek defa baarsz olduu iin bu yenilgiyi
unutamamlardr; bu nedenle de bu ilkeyi terkedip "Hi yarar yok, bir defa syledim de ne
oldu sanki?!" diyerek pasif kalmay tercih etmilerdir.
Bu gibileri ok iyi bilmelidir ki:
- Grnte yenilgi aldklar o bir defa iin bile, Rableri katinda ecir ve sevap
kazanmlardr.
-Bazilan, yapilan bir uyanya inatla direnseler de, hak sz zamanla onlar etkileyecek, er veya
ge mutlaka belli bir tesir brakacaktr.
- Bir veya birka yenilgi yznden bu ilahi ilke terkedilemez. Bir doktorun yazd reeteden
sonu almaynca o hastala mrnzn sonuna kadar tahamml m edersiniz, yoksa sonu
alncaya kadar baka doktorlar ve baka tedavi yntemlerini mi denersiniz?
115
11- Dindarlk Zannederek Vazifeyi Terketmek
Kimileri toplumun iyi-kt hibir iine karmamay takva ve dindarlk zanneder, byleleri
tpk Tebk Gazvesinde Hz. Resulullah' (s.a.a) yalnz brakanlara benzer; Tebk Savana
katlmak yerine dolayl frar tercih eden baz szde dindarlar Hz. Resulullah'a (s.a.a) yle
demilerdi: "Sizinle cepheye gelmeyiimizin sebebi, imanmz korumaktr; Tebk'e gelir ve
Remaklarla savarsak, gzmz onlarn kadnlarna - kzlarna der de gnaha gireriz diye
korkuyoruz. Bu nedenle Tebk Savanda sizi yalnz brakmak zorundayz!!"
12- Davet ve Uyary Kmsemek
Bazlarysa marufu emretme ve mnkerden sakndrma lkesini terketme gerekesi olarak
bununla bir yere varlamayacan iddia eder ve "uyaryla nasihatle bu iler dzelmez, ii
kknden halledecek bir yol bulmal" derler.

Bu da eytann hile ve vesveselerinden biridir. Susuzluktan lmek zere olan birine bir miktar
su ulatrp onu kurtaraca yerde, "lkenin drt bir yanna su ulatrabilecek bir proje
dnmek lazm" diyerek adamcaz lme terketmektir bu...
i temelden halledecek esasl ve kalc zm getirmek elbette ki yedir ve bu yaplmaldr da;
ama srf bu bahaneyle marufu emretme ve mnkerden sakindirmak ilkesi terkedilemez.
13- Hirs
Kimi zaman bazilan tamah ve hrs yznden;
116
ikramiye, tevik ve dl alma midi veya mterisini kaybetmeme ve bakalarna irin
grnebilme gibi gerekelerle mnker, ktlk ve irkinlikler karsnda susmaktadrlar.1
14- Rahatna Dknlk
Kimi de, srf rahatna dkn olduu iin, etrafndaki hakszlk ve ktlkleri grmezden
gelir. Hz. Resulullah (s.a.a) yle buyurmaktadr: "Sizler, rahat yaamaya dkn olduunuz
ve sorumluluklarnz bilmediiniz iin marufu emretme ve mnkerden sakndrma ilkesini
terk etmektesiniz."2
1-Vesail, c. 11, s. 395.
2 - Nehc'ul Fesahe 2032. hadisi.
117
Mnkerlerin Ykc Etkileri
Bir toplumda mnkerin n alnmaz ve vuku bulan kt ve irkin olaylara herkes sessiz ve
tepkisiz kalrsa bunun dourduu tehlikeler arda arda kendisini gstermeye balar. Mnkere
tepkisizlik, aslnda merhale merhale gelien bir olaydr, bu merhaleler yle zetlenebilir:
1Gnah ilendiini grd halde tepki gstermemek ve marufu emretme, mnkerden
sakndrma eyleminde bulunmamak
2- Gnah normal karlar hale gelmek
3- Gnah ilenmesine raz olmak
4- Gnah ilenmesine yardmc olmak
5- Bizzat gnah ilemek
6- Gnah ilemekte srarl olmak, o gnaha almak ve hatta o gnah ilemekten zevk alp
memnuniyet duymak
7- Bakalann da gnah ilemeye davet etmek

8- Gnahn ilenmesi ve propagandas iin yatrmda bulunmak

118
9- Gnah ilemeyenlere cephe almak ve onlar srekli dlamak
10- (Allah korusun) Kalbin katlap talamas ve insann acmaszlamas.
Evet, Kur'an- Kerim'de "eytan'n admlarn izlemeyin"1 eklinde buyrulmasnn nedeni
eytann insan adm adm gnaha ve fesada ekmesidir2
Bir hakim arkadam yle anlatyordu: "On yedi Mslman terr eden bir mnafk
yakalamtk; "O Mslmanlar ehid ederken hi rahatszlk duymadn m?" diye
sorduumda "ehid ettiim ilk Mslmanda rperip titredim; ama ondan sonra altm ve
benim iin normal bir hal oldu!"
eytan'n insana adm adm yaklap nfuz edii,
Nehc'ul Belaa'da yle tavsif edilir:
- nce eytan, onlarn ruhuna tohumunu eker
- O tohum canlanr
-

Derken, eytann yavrular insann ruhunda emeklemeye balar

- Ardndan, insann kendi elinde byyp yrmeye balar

- eytan onun gzne bakar ve bylece insan " Allah'n gz" yerine "eytann gz" kesilir,
Sonra, eytan, szn onun diliyle sylemeye balar ve sylemek istediklerini ona syletir.
-

eytan, onu kullanarak, bakalarn da onun vastasyla yoldan karmaya balar.3

1 - Bakara 168 ve 208.

2-Nur,21.
3 - 7. Hutbe.
119
Ykc Etkileri
Her gnah, bir baka gnaha zemin hazrlar. nsan hem kendi davranlarna, hem bakalarnn
davranlarna dikkat etmez ve bir gnah karsnda gereken tepkiyi gstermezse bir tek
gnahn veya psikolojik bir halin bazen akla gelmedik giinahlara ortam hazrlayabileceini
unutmamaldr.
Yusuf un (a.s) Kssasndan Alnacak Dersler

Hz. Yusuf un (a.s) kardeleri kskant; srf bu psikolojik bozukluk ve ahlaki olumsuzluk
onlan olmadik hatalara drmtr; ite bunlardan birka:
1- Babalarn sapmayla sulamak
2- Kiiiik kardelerini, gezmeye gtrmek, bunu gerekletirmek ve evlad babasndan
ayrmak1
3- Kendi kardeini kuyuya atmak2
4- Kardeinin kurtlara yem olduu yalann uydurmak3
5- Yusuf a hrszlk iftirasinda bulunmak
Evet, grld gibi bir tek giinah, hi umulmadk hatalara yol aabilmekte, nice gnahlarn
ilenmesine sebebiyet verebilmektedir; bu nedenledir ki baka giinahlara meydan vermi
olmamak iin giinah yolunda atilan ilk adima miidahale etmek ve engel olmak gerekir.
Mnkerlerin, biz bilsek de bilmesek de eitli boyut ve platformlarda pek ykc etkileri
olduu unutulmamalidir.
1 - Yusuf, 12.
2 - Yusuf, 10.
3 - Yusuf, 17.
120
Bir Hatra
Birgn, bir yolculuk iin uaa binmitim, uua biraz kala btn yolcularn uaktan inmesi
istendi.
Ksa srede yolcular indi, valizler bavullar geri verildi, hepimiz telalanm, meselenin ne
olduunu merak etmitik. Yetkililerden sorduumda "Uaa bir hamambcei girmi"
dediler ! Hayretimi gizleyemedim; "Bir hamambcei yznden mi hepimizi indirip ua
boalttnz?! Diye sordum glerek "Bu yaptnz nedir Allah akna?! Bir yetkili tebessm
ederek "armakta haklsnz" dedi, "Ama o hamambcei ince bir kabloyu kemirecek olursa
ok nemli baz irtibatlarn kesilebileceini dndnz m hi?!"
Evet, bu kck hadise karsnda birok uzman ve imkann seferber olduunu grnce ister
istemez baz insanlarn, tpk bu hadisede olduu gibi, grnte basit sanlan birtakm huy ve
alkanlklar nedeniyle btn hayatlarn nasl heder ettiini dndm... Ktlk, gnah ve
irkinlikler demek olan mnkerlerin toplumdaki etkisi de tpk bu hamambceinin yarataca
etki gibidir; insanolunun tekaml ve olgunlama dzenini tehlikeye drebilmektedir
pekal... Bunun en ak delili, gnah ve ahlakszlklarn fazlaca ilendii toplumlarda buna
paralel olarak stres, sorumsuzluk, amaszlk, nihilizm, intihar, uyuturucuya snma, sinir
haplar kullanma, modern klflara brnm eitli vahilik ve barbarlklar, trl psikolojik
ve cinsel hastalklarn da artmasdr.

121
Zarar ve Tehlike htimali Varsa Ne Yapmah?
nsanolu her giriimde kr ve zarar muhasebesi yapar ve nemli olanla daha nemli olan
birbirinden ayrr, ilerinde dikkat ve ehemmiyet sralamas gsterir; az bir kr iin,
gereinden fazla harcamaya girmez. Ne varki bu esas; marufu emretme ve mnkerden
sakndrma ilkesini uygularken kimsenin onur, mal ve cannn sigorta edilmi olduu
anlamna da gelmez. Bu nemli farizay yerine getirebilmek iin icabnda tehlike ve zaran da
gze almak gerekir. Bunca vurgu, nem ve sevabn, farizay hi zahmetsizce ve kesinlikle
sonu alnacak ekilde yerine getirenlere ynelik olmad ortadadr.
Kimi zaman sonu alnmayabilir; ama sirf bu yiizden marufu emretme ve mnkerden
sakndrma ilkesinden vazgeilemez...
Hz. Nuh (a.s) ne kadar sonu almt sahi?!
Aura gn mam Hseyin (a.s) Yezid ordusuyla bizzat muhatab olup konumad m? Onlar
en byk
122
mnker ve en byk ktlkten, yani o hazreti katletmekten sakndrmak iin gereken hereyi
yapmad m? Onun onca uyan ve giriimi ne kadar tesir brakt Yezid ordusunda?..
Her zaman ille de tesir gerekli deildir; kazan srf hcceti tamamlamak ve bahaneye mahal
brakmamak iin nasihat edilmesi gerekir; Kur'an'da buyrulduu gibi: "...zr kaldrmak veya
uyarmak iin..."1
Evet, marufu emretme ve mnkerden sakndrma farizasi iin gerekli giriiminin terkedili
nedeni genellikle bu iki nokta olmaktadir; yani uyan ve tavsiyenin hemencecik etki brakmas
ve uyarda bulunulduunda hibir tehlikeyle karlalmas gibi yersiz iki beklenti szkonusu
olmaktadir. Nitekim hadis-i erifte yle buyrulmaktadr: Namaz insanlann mahna ve canina
zarar verecek olsayd onu terkederlerdi; tpk kk bir zarar grdklerinde en byk ve en
aziz farizalan terketmeleri gibi!.."2
Bu hadis-i erif, tehlikenin gze alnmas gerektiini; tehlike ve zarar korkusuyla yilmamn
doru olmadn vurgulamaktadr. Nitekim Kur'an-i Kerim "... hibir knayann
knamasndan korkmazlar" 3 buyurarak, dn vazifesini yerine getirenleri vmekte ve bize de
nasil davranmamz gerektiini ak ve net ekilde gstermektedir: "... Su ve gnah ileyenler,
iman ehlin alaya alr ve onlara glerler.. Onlarn yanndan geerken birbirlerine ka-gz eder;
onlar alaya alrlar, kendi
1 - Mrselat, 6.
2 - Furu-i Kah, c.4 , s. 55.
3 - Maide, 56.
123

aralarnda toplandklar zaman mminleri alay konusu eder, horlar, onlar aknlkve
sapklkla sularla..."1
Evet, sorumluluk ve vazifenin yerine getirtilmesinin bir bedeli ve birtakim zorluklan
olacaktir elbet...
Btn peygamberler ve evliyalarn trl zorluk ve hakarete maruz kald ve ounun ehid
edildii herkese bilinmektedir; bu yakn geree ramen "marufu emretme ve mnkerden
sakndrma frizasn yerine getirmenin art, bu uurda hibir zarar ve tehlikeyle
karlalmamasdr" eklindeki bir iddiann nereden peydahlandn anlayabilmek kabil
deildir. "Hibir zorluk ve tehlikesi olmayan bir din" anlayn hibir peygamber getirmi
deildir.
Hangi dinin getirilmesi kolay olmutur ki, korunmas da kolay olsun?
Bireyi korumann, onu kurmaktan daha zor olduu inkar edilebilir mi?
"Yce Allah, kendisinden korkulmaya daha layktr..."2 buyruunda aka "Allah'tan baka
hibir eyden korkmayn! Emri yok mudur?
nananlar verken "... onlar kimseden korkmazlar..."3 diyen Kur'an, bylece bize de Allah'tan
gayrsndan ekinmememizi ve korkak olmamamz salk vermektedir.
Peygamberlerin, inan ve davalar uruna ehid dtklerini hatrlatan ayetler, bizlere "siz de
onlarn yolunu izleyin" demekte deil midir?
Kur'an- Kerim "... sayca ok olmak l deildir, az
1-Mutaffifin29-31.
2 - Ahzb, 37.
3 - Ahzab, 39.
124
olmaktan hi korkmayn"1 buyurmuyor mu?!
Ve u rivayet: "En byk cihad, zalim egemenin karsnda hak sz sylemektir"2; keza
"nsanlarn houna gitmese, ac ve kendi aleyhinize de olsa, hakki syleyin"3 buyruu
yeterince aklayc deil midir? Btn bunlar dn vazifeleri uygulama konusunda miimine
cesaret ve cr'et alayc niteliktedir. Hakka inananlann, grdkleri eziyet ve uradklar
skntlar karsnda sabr ve diren gstermelerini ven ayet ve rivayetlerle Hz. Ibrahim (a.s)
ve Hz. Resulullah' (s.a.a) mminlere rnek ve imam olarak tanitan onca ayetle hadis, hep
inanan insann icabnda tehlikeyi gze almas gerektiini vurgulamaktadr. Binaenaleyh,
"marufu emretme ve mnkerden sakndrma" esasnn, ancak insanin kendi sinin ve
dostlannin cannn tehlikeye dmemesi halinde farz olaca yolundaki rivayetler4
muhtemelen bir nem sralamasna iaret etmektedir; yani mnker, insann cann vermesine
deecek kadar had safhaya varmamsa, giriimde bulunmak farz olmamaktadir.

Ama; din-i mtibin-i Islam ve onun hkmleri, slam'n onuru, halkn iffet ve namusu, Islam
devleti ve onun hak rehberinin tehlikeye dmesi halinde artik takiyye durumu szkonusu
deildir ve bu durumda inanl insanlarn
1 - Bakara, 249.
2-Vesail, all, s. 406.
3-Gurer2/44 7961.
4 - mam Rza'nn (a.s) halife Memun'a yazd mektup (Bihar, c.10, s. 228 ve 257) takiyye
icabi olsa gerektir; Abbasilerin, iktidan Ehl-i Beyt'e kaptirmaktan korktuklanni bilen imam
(a.s) bylece tutun kendisini rahat hissetmesini salamtr.
125
derhal harekete gemesi ve rahat yaam bir kenara brakmas gerekir.
Kur'an-i Kerim" derdi garni olmayan refah dknleri"ni yle tanmlamaktadr:
1- Ne zaman cihad emri verecek olsan, rahat ve refahna dkn olan korkaklar gelip senden
zr diler, kaytarmak iin izin isterler.1
2- Yaz mevsiminde cihad emri verilecek olsa, "yazin scanda cihad olur mu, bekleyin hava
serinlesin biraz!" derler.2
3- Yakin yere giderler; ama yol uzun olsa gitmezler3 Kur'an, zor ve buhranh zamanlarda
Islam'a destek
verip Allah'n dinine araka kanlar over.4
Evet, bunu nemle hatrlatmakta fayda vardr: nsan her an zaaf gsterebilir, esasen insanolu
refaha ve rahata dkndr; ama bakalar darda ve skntda iken bir Mslman'n refah ve
rahat iinde olamayaca da bilinmelidir.
Bir sahabe, Hz. Resulullah'la (s.a.a) birlikte savaa gidecei yerde, evinde kalmt.
Hanmlarnn yaninda, yasta yaslanm serin su ierken anszn kendisine geldi, iki cihan
serveri Hz. Resulullah (s.a.a) sahabeyle birlikte gnein yakc scanda cephede savarken
o, evinde rahatina bakmada, serin su imedeydi. Hemen silahlanni
1 - Tevbe, 86.
2 - Tevbe, 81 ve ayni sorana Hz. Ali (a.s) de deinerek "sicaktan yakinan sizler, cephede
kllar grdnzde hi dayanmayacak, kaacaksnzdr!" bkz: Nehc'ul Belaga, 27. hutbe.
3 - Tevbe, 42. 4-Tevbe, 117.
126

alp evini terketti ve Hz. Resulullah'a (s.a.a) ulap tevbesini bildirdi. Kur'an-i Kerim, bu
hadiseyi anlatirken yle buyurur: "Rahatna dkn olu, neredeyse kiminizi doru yoldan
karacakt, ama Allah, liitfunu ona dndrerek onun-yapt iin irkinliini- anlamasn
salad ve bylece o kendisine gelerek Mslmanlarn yardmna kotu"
Cephe olaynda olduu gibi, scak yatandan kalkp uykusunu yarda keserek gece ve sabah
namazna duranlar da Kur'an vmekte ve" uyku rahatn terkederek Allah'n rzasn uyanlann
elde edecei dln ne kadar byk olduunu kimse tahmin edemez" buyurmaktadr1
Marufu emretme ii, elbet sorunlu ve zor bir itir, Bu nedenledir ki Hz. Lokman (a.s) oluna
yle buyurmaktadr: "...Oulcuum, namaz kl, marufu emret ve mnkerden sakndr; bu
uurda bana gelen eylere dayan ve sabrl ol, zira bu iler gl bir irade, azim ve diren
ister" 2
Hz. Lokman (a.s) insanlarn heves ve keyfiliklerinin nlenmesinden ve iledikleri mnker ve
hatalarna itiraz edilmesinden hi holanmamadklarn, bunun onlarn keyfni karp
serbestilerini snrladn ve bu nedenle de bundan hi holanmayp kesinlikle muhalefet
gsterdiklerini, hele bunu pek gen birinin yapmasna hi tahamml edemediklerini ok iyi
bildiinden oluna sabrl ve tahammll olmasn slk vermektedir.
Kendisini ve dier insanlara marufu emredip mnkerden sakndrmayan biri,
arzularna ulaamaz.
1 - Secde, 16 - 17.
2 - Lokman, 17.
127
Bu din farizay terkedenlerin ou, onu yerine getirmelerinin kendilerini tehlikeye
drecei, zarar edecekleri veya canlannin tehlikeye decei zehabna kaplmaktadrlar.
Oysa imam Ali (a.s) "Marufu emredip mnkerden sakndrmak ne lmnz yaklatrr, ne
de nzkinizin azalmasina neden olur" buyurmaktadir1
Bu farz terkedenler ite bu hakikatten gafil olduklarndan asla umduklar rahata ulamazlar,
nk iinde bulunduklar toplumu iyilie armadklar ve ktlklere de engel olmadklar
iin zalim ve zorbalar o topluma egemen olur2 ve herkesle birlikte onlann da hem mallan,
hem canlan, tehlikeye der gider!..
Aklszln Belirtisi
Bazlar; hibir eye karmayan, suya sabuna dokunmayan ve fncanc katrlarn rktmeden
her eye seyirci kalabilmesini becerenleri "akilh ve dirayetli" zannederler; oysa slam
kltrnde bylesine lkayt ve evresine kar tepkisiz olanlar zayf karakterli, aptal ve ve
psrk olarak tanmlanmtr. Nitekim hadis-i erifte yle buyrulur: "Allah Teala zayf ve
aklsz Mslmanlara gazab eder; zira onla mnkerleri nlemez, ktlklere engel olmazlar."3
1 - Nehc'ul Belaga, 156. hutbe
2 - Bihar, c. 97, s. 72 3-Vesail, c.ll, s. 399

128
Marufu Emredenleri Destekleyip Savunmak
Sahabenin tannm isimlerinden Ebuzer Gifari, Muaviye'nin savurganliklanni sert bir dille
eletiriyor, onun asm israflarina kar kyordu. Sonunda Muaviye, halife Osman'a bir
mektup yazarak "ktidarn biz Emevilerin elinde kalmasini istiyorsan Ebuzer'i sustur, nk
hereyi ifa ederek iimizi zorlatryor, rezil oluyoruz!" dedi. Bunun zerine Osman,
Ebuzer'in Rebeze l'ne srgn edilmesini emretti ve onunla irtibat kurulmasn, hatta
srgn edilirken uurlanmasn bile yasaklad!
Mminlerin Emiri mam Ali (a.s) bu hakszla seyirci kalmad; cennet genlerinin efendisi
Hz. imam Hasan (a.s) ve mam Hseyin'le (a.s) birlikte, marufu emretme ve mnkerden
sakndrmaktan baka suu olmayan Ebuzer'i aka destekleyerek onu uurlad. slam
tarihinin nemli belgelerinden olan bu uurlama srasnda herbiri, Ebuzer'i destekleyip ona
moral veren szler sylediler. Hz. Ali (a.s) "Ey Ebuzer!" dedi, "Sen Allah rzas iin fkelenip
129
gerekleri yksek sesle syledin; bunlar senin gerekleri ifa etmen sonucu iktidar
kaybetmekten korkarak senin zerine yrdler, sen ise Allah'tan korktun ve zulme rza
gstermeyerek gerei haykrdn! Bu ite kimin kazanp kimin kaybeden taraf olduu kyamet
gn belli olacaktr!"
Hz. Resulullah'n (s.a.a) pek sevdii sahaberlerden olan Ebuzer -ra-srgn edildii Rebeze
lnde, yegane refakatisi olan kznn kollarnda, son vasiyetini kzna vasiyeti ok
dndrcdr: "Kzm, ben ok gemeden Rabbime kavuacam, sen sakin ol ve
soukkanlln koru. Ben lnce, u tepenin kavana kp bekle, buraya doru gelen bir
grup Mslman' greceksin, aralarnda Malik Eter adnda biri vardr, ona "Hz. Resulullah'n
(s.a.a) gerek sahabesi Ebuzer; Osman'la Muaviye'yi mnkerden sakndrd iin buraya
srgn edilmiti ve imdi ld! de.
Ebuzer'in kz, babasnn sylediini yapt; Malik Eter bu byk sahabenin pak nn
saygyla teslim alp "Ya Rabbi!" dedi, "Bu, senin salih ve temiz kullarndan ve Hz.
Resulullah'n (s.a.a) gerek sahabelerinden olan Ebuzer'dir! Senin rzan iin, egemen kiiyi
marufu emretme edip mnkerden sakndrma cihadnda bulundu ve dinini dinara satmad; bu
yzden onu srgn ettiler, insanca yaamaktan mahrum ettiler ve sonunda bu llerde
yapayalnz, garip halde can verdi!"1
1 - Nehc'ul Belaga, 130. hutbe.
130
Sorun kar, Dayak ve Yaralanma Olursa?...
Islam dini semavi ve mtibarek bir din olup Kur'an'da da buyruluduu zere "Allah Teala
Mslmanlar iin zorluk deil kolaylk salamtr."1 Bu nedenle slam'da geerli hkm ve
prensiplerden biri de "dn vazifelerin yerine getirilmesi nedeniyle zarar ve saldinya
uranlmamas esasdr. Dier taraftan, marufu emretme ve mnkerden sakndrma farizasi,
namaz ve oru gibi farzlardan ok farkl bir olaydir, zira bu farizanin yerine getirilmesi iin

insanlann keyfi heva ve heveslerinin karsna dikilmek, topluma zararl i ve davranlara

mdahale edip engellemek ve neticede ister istemez bazilarinm iine karmak kanlmaz
olmaktadr ki bu da birtakim sorunlan, zarar ve atmalar beraberinde getirebilmektedir. te
bu noktada ne yaplmaldr? Marufu emretme ve mnkerden sakndrma farz uygulanmah
mdr, yoksa muhtemel zarar ve tehlikelere binen, vaz mi geilmelidir?
Bu sorunun cevab ok aktr aslnda:
Hereyden nce bizzat Kur'an-i Kerim'de marufu emretme ve mnkerden sakndrma farznn
nemi vurgulanm ve bu yolda bagsterecek sknt ve zorluklara gs gerilip direnilmesi
istenmitir.2
kinci nokta udur: Zarar ve skntya urama ihtimaliyle marufu emretme ve mnkerden
sakndrma farizasi kaldinlacak olursa cam isteyen her zorba ve zalim bunu kolayca bir silah
olarak kullanabilecek ve bu hkm
1 -Bakara, 185.
2 - Lokman, 17.
131
zalimler yerine, mazlumlar caydrm olacaktr.
ncs; nice peygamberlerle evliyaullahin, daha nce rneini aktardmz nice
Ebuzer'lerin hakkn ihyas ve btln ortadan kaldinlmasi uruna onca eziyet ve skntya
katlanm olduunu bilmek, ama buna ragmen, sira kendimize gelince zarar ve sikinti
bahanesini one siirerek bu sorumluluktan siynlmak ve zulmle ktln, fesadla
ahlakszln yayilmasina seyirci kalmak gibi bir elikidir ki bir Mslmann byle bir
elikiye dmesi kabul edilemez.
Binaenaleyh, sikinti ve zarar ihtimali ilkesi, normal ve basit durumlar iin geerlidir; mesela
suyun zararl olduu kimseye abdest almak farz olmayp, topraa teyemmm etmesi eklinde
bir kolaylk salanmtr.
Ancak, slam'da baz hkmler esasen sikinti ve zorluk temeline day ah olarak va'zedilmi,
farz khnmtr; mesela cihad ve oru gibi ibadetler farzdir ve bu farzlarin yerine
getirilebilmesi iin sknt, zorluk ve tehlikelerin gze alnmas kanlmazdr. Kur'an- Kerim
mminlere "eer siz cephede zorluk ekiyorsanz, dmanlarnz da ayn zorluklar ekiyor"
buyurmaktadr.1 Esasen hi bir zorluk ve sikinti olmadan cihad etmek veya oru tutmak zaten
mmkn deildir. Binaenaleyh "zarar ve tehlike" denilirken; yerine getirilmesi ancak sikinti
tehlike ve zorlukla mmkn olan ibadetler deil, normal ibadetler kastedilmektedir. Tuz nasl
tuzluluk zelliini yitirdiinde artk "tuz" olmazsa, skntsz bir cihad da cihad olamaz.
Bu nedenledir ki marufu emretme ve mnkerden
1 - Nisa, 104.
132

sakndrma eyleminde zarar ve tehlike deil, nem sralamas dikkate alinmahdir. Yani
nemliler arasnda en nemli olana ncelik verilmesi gerekir. Mesela Islam dini Hz. imam
Hseyin'in (a.s) canndan daha nemli olduu iin o hazretin slama feda olmas ve slam'n
diri kalabilmesi iin o hazretin ehadeti gerekiyorsa bundan kanmamas icabeder. Mnkeri
grdmzde onu engellememiz, kar kmamz gerekir; eer zarar ve tehlike szkonusuysa
mnkerle tehlike ve zarann bir muhasebesi yaplmal hangisinin ne lde olduu ve o
mnkeri engellemek iin kendisini tehlikeye atanin kim olduu hesaplanmaldr. Bazen
ilenen gnah kktr, ama engellenmesi ok pahalya mal olacaktr... Bu durumda o gnah
engelleme giriiminden vazgeilebilir. Ama eer slam dininin nemli bir farz ineniyor ve
byk bir gnah, nemli bir mnker ileniyorsa ve buna susmak, zalimlerin kstahlamasna,
din mukaddesatlarn hakarete uramasna, halkn dine ve ulemaya olan inan ve gveninin
sarslmasna veya slam'n onur ve izzetinin inenmesine neden oluyorsa bu durumda
susmak ve tepkisiz kalmak szkonusu edilemez; icabinda her trl tehlike gze alnr ne
pahasna olursa olsun byle bir mnkerin ilenmesi engellenir.
133
Muhatablarn Sorumluluklar
Marufu Emredenleri Sevelim!
Bir maruf veya mnker konusunda birinden bir tavsiye veya uyar aldmzda bundan
rahatsiz olmamak; bilakis uyanda bulunan kimsenin bizim iyilik ve haynmizi istedii iin
bunu yaptn dikkate alarak ona mteekkir olmalyz. Peygamberler genellikle bazlanna bu
eletiriyi yneltir ve "size tte bulunanlardan neden holanmyorsunuz?" diye sorarlard.1
mam Sadk hazretleri (a.s) "En iyi dostum, bana kusurlarm syleyen ve bunu bir hediye
olarak bana takdim edendir" buyurmaktadr. 2
Evet, imam Sadik (a.s) eletiriyi hediye ve eletiride bulunan da en iyi dostu olarak
tammhyor! Zira ona gre gerek dost, insani gaflette brakma pahasna gldren
1 - A'raf, 79.
2 - Bihar, c. 74, s. 282 ve c. 78, s. 249.
134
deil, gafletten uyanmasn salama pahasna onu alatan kimsedir. Kur'an- Kerim
"Dmanlarnz sizin gaflet iinde kalmanz ister" buyurmaktadr.
mam Seccad (a.s) Mekarim-ul Ahlak Duas'nda Rabb'ul Alemin'e -cc- yle yakarr:
"Allah'm! Bana, eletirileri kabullenme ve beni iradda bulunanlara uyma ahlk ver."1
Bir ilkokul rencisi mam Humeyni'ye -ks- yazd mektupta "Size bir uyanda bulunmak
istemitim, ama "ben kim, mam uyarmak kim?" diyerek bu densizlikten vazgetim" der,
rahmetli mamn bu mektuba yazd cevap dndrcdr: "Sevgili yavrum! Bahsettiin
uyary keke yazsaydn, nk uyar ve nasihate hepimizin ihtiyac var..."

Evet, bize uyar ve nasihatte bulunan kimse gerekte bizi gaflet uykusundan uyandrmakta,
kendimize gelmemizi salamaktadr.
Zorluklara Katlanma Pahasna Uyan
Kur'an- Kerim "Banza gelen ac olaylar ve uradnz skntlar sizi zse de hakknzda
hayrl ve bereketlidir, zira gaflet uykusundan uyanmanz ve Allah'a ynelmenizi salar; ki bu
da, tevbe ve istifara vesile olur" buyurmaktadr2
lim ehrinin kaps Hz. Ali (a.s) "t verenlerin sevilmedii bir toplulukta hayr yoktur"
buyurur.
Kur'an- Kerim, marufu emretme ve mnkerden nehyedildiklerinde, iledikleri gnahn
verdii gururla bu davet ve sakndrmadan hi etkilenmeyenleri iddetle eletirip3 yle
buyurur:
1 - Ayn adl eser.
2 - En'am, 42 melen.
3 - Bakara, 206.
135
"t verildiinde t almazlar."1
Bazlar, t dinleyip de yaptklan hatadan vazgemeleri halinde geri adm atm olduklarn
ve bunun zaaf telakki edileceini zannederler. Oysa insan iledii hatann neresinden
vazgeerse, bu onun iin balbana bir deerdir zaten. t verenin tahsil ve sosyal konum
asndan daha aa bir seviyede bulunmas szkonusu olumsuz gururu iyice tahrik
edebilmektedir. Bu durumda hakk kabul etmenin iki boyutu szkonusudur: Birinci boyutta
birey, hak sz srf hak olduu iin kabullenmekte ikinci boyut ve merhaledeyse kendisinden
daha kk ve konum asndan daha aa bireylerin bile hakk sylemesinden rahatszlk
duymayp o t ve eletiriyi kabul edebilmektedir.
Bilge imam Hz. Ali (a.s) "D ve izmihlalin bir alameti de, bizi seven ve iyiliimizi
isteyenleri pheyle karlamaktr" der 2 ve yle buyurur:
"Sana t vereni rktme"3
"Hidayet bulduklanni ve kimsenin dne ihtiyalar olmadn zannedenler, Allah'
brakm ve O'nun yerine eytan klavuz edinmilerdir"4
Mnafklar ne zaman bir mnkerden sakndrlacak olsalar hemen kibirlenir ve "toplumun
yegane slah edicileri biziz" derler.5
Kafirler, kendilerini irad eden peygamberlere
1 - Safft, 13.

2 - urer Fihristi, 6/38.

3 -Ae, 4537-5/173. 4-A'raf30.
5 -Bakara, 11.
136
uyacaklan yerde bbrlenir ve "onlar bize kar stnlk elde etmek istiyor" derlerdi.1
Ey mmin insan! Bir t veya tavsiyeyle karlatnda alnma! Unutma ki eytan Allah'n
dergahndan uzaklatran ey ite bu gurur ve kibir olmutur.
nat ve kibirli bir giiruh, sevgili peygamberimizin tleri karsnda "o ne sylerse
sylesin, biz kendi bildiimizi yaparz" demekteydi.2
Bu gruh o kadar ta kalpli olmutu ki, hibir t etki etmiyordu kendilerine. Bu nedenledir
ki Yiice Allah Hz. Resulullah'a (s.a.a) "t versen de, vermesen de, onlar iin birdir"
buyurmaktadr.3
Onlann bu diinyadaki bu umursamazhklannin karl, ahirette grecekleri ayn tavrdr.
Cehenneme atldklarnda bir yandan feryad edip yardim isterken bir yandan da "bugn bizim
yardmmza kimse komaz, feryad etsek de birdir, etmesek de!" derler.4
Evet, bugn peygamberlerin nasihati karsnda "naslsa biz size uymayacaz, ister syleyin,
ister sylemeyin" deme kstahlnda bulunup onlan umursamayanlarn; ayn umursamazlkla
kar karya kalacaklan ve "feryad etseler de, etmeseler de, yardmlarna koacak kimse
bulamayacaklan" bir yannin da var olduu unutulmamaldr!
Peygamberler ve onlann masum varisleri olan din
1 - Mminun, 24.
2 - uar, 136.
3 - Bakara, 6 ve Ysin, 10.
4 -Ibrahim, 21.
137
nderlerinin t ve tavsiyelerine kulak verip Allah'a kullukta bulunarak meleklerden daha
stn bir makama ulaabilecek iken gurur, kibir ve inat yznden Kur'an'da "kr, sar ve
dilsiz"1 gazabna neden olan insanlara acmamak elde midir sahi?..
"... bunlar, hayvanlar gibidir, hatta daha aalktrlar. te bunlar gafl olanlardr."2
"... Bundan sonra kalpleriniz yine katlat, ta gibi, hatta daha da kat. nk yle talar
vardr ki onlardan rmaklar fkrr, yleleri vardr ki yarlr, ondan sular kar, yleleri vardir
ki Allah korkusuyla yavarlanir, ama kalpleri talaan insanlar zerrece kipirdamaz bile..."3

1 -Bakara, 18.
2 - A'raf, 179.
3 - Bakara, 74.
138
Umursamazln Nedenleri
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma karsnda gsterilen umursamazln eitli
nedenleri vardr; bunlar i ve d sebepler olmak zere iki ksma ayrmak mmkndr.
etkenler balca drt kolda toplanr:
Etkenler
1- Cehalet
Anne babasnn szn dinlemeyen ocuklann bu tavrnn nedeni genellikle onlarn
szlerindeki srlar anlayamamalardr.
mam Rza (a.s) "nsanlar szlerimizdeki gzellikleri farketseler bize uyarlar" buyurmaktadr1
Peygamberler, doru yoldan sapanlara "Siz cahilsiniz" buyurmulardr, "cahil olmasaydnz
bizim karmzda
1 - Vesail, c. 18, s. 65.
139
bunca inat gstermez, hakka bunca ayak diremezdiniz."
Namaza nem vermeyen nice insanlar vardir ki bu davranlarnn nedeni, namazin sirlanndan
habersiz olulardr, aksi takdirde nama klacaklar phesizdir. "Namazin srlan" adl
kitabmzn yaynland bu giinlerde1 namaza olan eilimin hissedilir ekilde artm olmas
bunun en bariz rneidir. Ayet ve hadislerde bilim, renim ve ulemadan soru sormamn onca
tavsiye edilmesinin nedeni, Allah'a itaat etmede bilginin oynad roldr. Bilgi ve bilim
derken, medrese veya iiniversitelerden ahnan yiiksek diplomalan kastetmediimiz de hemen
belirtelim, zira nice yiiksek tahsilliler vardir ki, marufa uyma ve mnkerden uzak durma
konusuna tamamen ilgisizdirler, iinkii szkonusu maruf ve mnker konusunda gereince
bilgi ve bilin sahibi olmamlardr.
Hadislerde Allah Teala'nn cahillerden renme ve eitim taahhd ald gibi, bilginlerden
de, cahilleri eitme ve retme taahhd ald geer.
Kisacasi maruflann yararlan ve mnkerlerin zararlari hakkinda toplumu bilgilendirme ve
aydinlatma ynnde gerekli aratrma ve eitim programlannin diizenlenmesi diizenlenmesi,
kiitiiphane ve ilm yarmalarn tertiplenmesi gibi almalann fesad ve bozulmalan nleme
yolunda fevkalade yararl olaca unutulmamaldr.

1 - Szkonusu kitap ocuklar, genler ve bykler iin olmak zere 3 ciltte tarafmzdan
Trkeye evrilmitir -ev-.
140
2- Tutuculuk
Hakk kabullenmemenin sebeplerinden biri de tutuculuk ve yersiz taassuptur. Mukaddes ve
mantikh ama ve ilkelerde taassup ve tutuculuk gstermenin gayet olumlu bir davran olduu
ve takdir edilmesi gerektii apak ortadadr; ancak, mevcut taassuplarn ounun kkeninde
rk, milli, kavmiyeti partici, hizipi, meslek ve sosyal kuruntu ve geleneklerden
kaynaklanmakta olup hibir hak ve hukuktan beslenmemektedir. te bu eletirilerek "...her bir
grup kendi elinde olanla yetinip sevinmektedir" buyuruluyor.1
Bu tr taassup ve tutuculuk tpk koyu duman ve karanlk gibi insann gr alann kapatr ve
kendi tresinden baka hibir gerei grmesine izin vermez. Putperestlerin peygamberler
karsnda sergiledikleri inat ve tutuculuun temel nedeni genellikle "atalarndan sregelen
putperestlik geleneini srdrme ve trelerinin bozulmasn engelleme kaygs"yd. slam
topraklarn igal eden korsan srail'in iledii cinayet ve katliamlarn tamam, yahudi kavmini
dier kavimlerden stn grme ve dier kavimlerin Yahudilerin hizmetisi olmalar gerektii
eklindeki iren rk saplantya inanma sapklndan kaynaklanmaktadr. Keza ada
medeniyetin(!) ncl iddiasnda bulunan beyazlarn bugn siyahlara uygulad onca
zulm ve basknn nedeni de, baz beyazlarn rkl ve siyahlar aalayp kmseme
sapkldr.
Bizzat Avrupa medyasndaki haberlere gre sadece
1 -Mminun, 53.
141
1995 yl zarfnda rk beyazlar tarafndan kundaklanan veya tahrip edilen siyahlara ait kilise
says otuzu akndr.1
Bilim, teknoloji ve medeniyet a olarak adlandrlan ada dnyada eitli lkelerde bu tr
rklklar resmen savunan ve hal yrrlkte olan yzlerce kanun vardr (ve bu lkelerin
ban Amerika'yla Avrupa lkelerinin ekiyor olmas da hayli dndrcdr -ev-).
blis'in kaderini karartan ey onun menf taassubu ve rkl olmutur. blis, Yce Allah'a
itaat yerine isyan etmi ve "benim rkm Adem'in rkndan stndr, ben ateten, o ise
topraktan yaratlm oluundan ben ona secde edemem" demitir.
Kur'an- kerim kr taassub ve rkcln ne denli tehlikeli olduunu vurgulamak iin yle
buyurur: "Bu kitab acemlere indirseydik Araplar yersiz taassup gsterir ve ona uymazlard."2
slam rklk ve yersiz taassupla daima mcadele etmitir; ite birka pratik rnek:
1- Hz. Resulullah (s.a.a) Haimoullar ailesinin hr ve nl isimlerinden biri olan
halasnn kzn bir kleye nikahlamtr.

2- Ehl-i Beyt imamlanndan altsnn annesi cariyedir.

--------------------1 - galci ve yamac Siyonist Yahudiler srsnn oluturduu srail denilen korsan
gruhun mazlum Filistin halkna uygulad rkln rneklerini Sabra, atila, Cenin, elHalil, Beyt'ullahm, Beyt'ulhalim ve nihayet Milad Kilisesi katliamlannda btn dnya grm
oldu; gzlemci heyetlerde grevli 1 Trk subay da Irk srail Yahudilerince katledildii
halde, bu olay zenle rtbas edilmeye alld -ev-.
2 - ur, 198, 199.
142
3- mam Rza -a- kleleriyle meverette bulunurdu.
4- lim, takva parlak bir gemi, hicret ve cihad dnda l alnan hereye slam dini butlan
izgisi ekmitir.
5- slam dini btn insanlan kanun karsnda eit saymtr.
6- Milliyet, irk, kavim ve ideolojilerle ilikilerini mantk ve delil zerine oturtmutur.
7- Beyt'ul maln paylalmas ve cepheye gnderilme konusunda kimseyi kayrmamtr.
8- Cuma imami, kadi, mtehid taklid mercii olma gibi btn kemal ve insani ykseli
yollarn herkese, toplumun btn birey ve kesimlerine ak brakmtr.
9- Hibir ahs, kavim, meslek ve grubu dierine stn tutmam, bu tr ayrcalklarda
bulunmamtr.
10- Pratik biadetlerin tamamn birlikte uygulamaya alm; cemaat namaz, Cuma namaz,
bayram namaz, hac ve cihad birlikte ve iie mtalaa etmitir.
Evet, binlerceyi bulan slam emir ve hkmleri arasnda arab aceme veya beyaz siyaha stn
tutup ayrmalkta bulunan bir tek hkme rastlamak mmkn deildir.
3- Kibir
Marufa tavsiye ve mnkerden sakndr arsna uymamann en nemli sebeplerinden biri
kibir ve kendini byk grme kompleksidir. Kibir ve byklenmenin balca kaynaklar ya,
bilgi, mal, gzellik, kabile, milliyet, makam, g, grup, evlat, soy ve benzeri faktrlerdir.
Kur'an- Kerim mkemmel bir deerlendirme
143
yntemiyle bunlar ele almtr:
Kur'an'da hatrlatlan en byk rneklerden biri Firavun'dur; gcne ve iktidanna aldanarak
marur olmu, Hz. Musa'y (a.s) dinlememitir. Bir baka rnekte Karun'a iaret eder ve
servetine gvenerek onun da Hz. Musa'ya (a.s) kulak asmadn hatrlatr. nsanlk tarihinin

ilk rkln Yahudilerin yapm olduunu belirten Kur'an, Yahudilerin kendilerini -haAllah'n evlatlar ve O'nun ayncalkl kullar olarak grdklerini ve "cehennem kesinlikle bize
dokunmayacaktr, dokunsa bile birka gn gibi ok ksa bir sre olacaktr bu; ayrcalkl
kullaryz""dediklerini yazar.
- Mali mlk fazla olduu iin herkesi ve hereyi alaya alan mstekbirleri hatrlatr.
- Erkek evlad olmad iin Hz. Resulullah' (s.a.a) aalayan ve ona ebter (soyu kesik)
deme kstahl gsteren mstekbirler.
- Peygamberlere, fakirlerden uzak durmalar ve sadece zenginleri muhatap almalar ve tavsiye
edecek kadar marurlaan mstekbirler.
- Sava zaman geldiinde trl bahanelerle cepheden kaytarmann yollarn arayan rahat ve
refah dknleri...
Kibirin Alametleri
Bir Mslman, mam'n huzuruna karak "ben iyi elbiseler giyiyorum, iyi evde oturuyor, iyi
bineklere biniyorum, bunlar benim kibirli olduumu mu gsterir acaba?" diye sordu, mam
"Kibirli olmann alameti, hak sz kabul etmemektir" buyurdu, "nice kibirli fakirler vardr; ve
hak sz kabul eden nice zenginler!"
144
4- Haram Lokma
mam Hseyin (a.s) Aura gn Yezid ordusuna hitaben yapt konumada yle
buyuruyordu: "Sizleri mnkerden saknmaya davet ediyor,ama szlerimden etkilenmediinizi
gryorum; bunun sebebi, midelerinizin haram lokmayla dolmu olmasdr!"
Evet, haram lokma insanin hak sz kabul etmemesine neden olur; syleyen peygamber veya
imam dahi olsa etki etmez!1
- Haram lokma, dualann kabul edilmesini engeller.2
- Haram lokma ibadetlerin kabul edilmesine mani olur.3
- Haram lokma gnah ileme ve tauta itaat etmeyi insana gzel gsterir.4
- Haram lokma, gelecek soy ve ziirriyenin olumsuz etkilenmesine neden olur.5
- Haram lokmalann bir tr olan yetim mail yemek, kyamette bireyin iin ate drecektir.6
Haram lokma kalbi katlatrr, insan acmaszlatrr.7
- Haram lokma doru eitim ve inklabi giriimlere
1 - Bihar, c. 45, s. 8. 2-Ae, c. 98, s. 321.

3 - Ae, c. 100, s. 16.

4 - aaal ziyafetlere, malum davetlere katlp da slam'a aykr kararlar veren, haksiz
imzalarla haksiz onaylarda bulunan niceleri vardir ki, haram lokmalarla o hale gelmilerdir.
5 - Furu-i Kafi, c. 5, s. 125.
6 - Nisa, 10.
7 - Imam Htiseyin'in -s- Aura gnk konumasndan, Bihar, c. 45, s. 8.
145
mani olur.
Ashab- Kehf, o uzun uykudan uyandiktan sonra aralarndan birini, ehre inip yiyecek
getirmekle helal ve temiz olmas artn hatrlatmtr.
Anne babann haram lokmayla bytt bir ocua okul eitimi ne verebilir sahi? Birka
iir, birka ayet ezberleme, slogan ve gezi programlan dtizenlemenin haram lokmaya etkisi
olabilir mi?
D Etkenler
1-Zehirli Propagandalar
Marufu emredip mnkerden sakndranlarn bu almalar, baz ahs veya gruplann zehirli
propagandalanyla nlenmektedir bazen. Mesela ban Amerika'nn ektii smr odaklar
ran'da gerekleen slam inklab aleyhine bunca zehirli propagandada bulunmasayd btn
dnya slam inklabn ok yakndan tanma imkanna kavumu olacakt. Zehirli
propagandalar bazen ylesine etkili olmaktadr ki insanlar peygamberlere bile deli veya
sihirbaz demekte, Hz. Yusufu (a.s) sulu, Hz. Ali'yi (a.s) katli vacip, Hz. mam Hseyin'i (a.s)
Islam halifesine huruc eden bir isyanc olarak grmekte ve Yezid gibi birine itaati ibadet
zannetmektedir! Kartel medyasinin ban ektii aralarla yaplan bu propagandalar; susarak
ve dolaysyla rza gstererek, veya dorudan doruya super glerin cinayet ve
katliamlannda su ortakl lekesini tayan kilise ve sinagoglan "insan haklannin hizh
savunuculan" ve "yufka yiirekli duygusalhk timsalleri" (!) gibi gsterebilecek kadar gerekleri
tersyz
146
edebilmektedir.
2- elikiler
nsanlarn hakka ynelmemesi ve marufa yaplan arlara uymamasnn bir nedeni de
toplumdaki elikilerdir:

- Evle okul arasndaki eliki bunlann banda gelir; okulda namaz klmay renen bir
ocuk, evde namaz klmayan bir anne-babayla yayorsa okulda ald eitimin etkisi
azalvermektedir.
- Bir yandan her tarafta sigarann zararlann gstere tablo ve panolar grp, akam
televizyonda, ttn fabrikasnn al trenini izlemek!
- Bir yandan beytulmaln korunmas ve harcamalarda tutumlu davranmak gerektii yolunda
tavsiyeleri duyarken dier yandan devlet kurumlarnn hadsiz hesapsz savurganlklarna ahid
olmak!..
Evet, bu tr elikilerin muhatab bsbtn umursamazla itmese bile, nemli lde
etkiledii inkar edilemez.
3- Tutlar
Kur'an- kerim'de birok yede "Allah'n yoluna engel tekil edenler"den bahsedilir. Allah
yolu'nda engel tekil edenler genellikle ya tutlar, ya sermayedarlar, ya devlet yetkilileri ya
da fesad ehli olan arkada, e-dost, danman, retmen ve annne-baba olmaktr.
retim masraflan ve kitap fiatnn fazla olmas, gelir seviyesinin dkl...vb gibi
faktrler, tahsilini srdrmek isteyen bir genci pekala engelleyebilmektedir.
147
nsani vazife ve sorumluluunu yerine getirmek isteyen tertemiz duygularla dolu bir gencin,
etrafindaki alayc glmseme ve kmseyici baklardan etkilenerek yapaca doru giriim
ve davrantan vazgemesi pekala mmkndr.
4- Syleyenin kimlii ve kiilii
Hak szn kabul grme nedeni, bazen de syleyenin kimlii ve kiiliidir. Bu konuda daha
sonra etraflca aklamada bulunacaz.
5- Ekonomik ve mli Sorunlar
Halkn ekonomik ve mli sorunlarn hallederseniz, sizin hak szleriniz halk etkilemeye
balar. Kur'an- kerim insanlar ibadete davet ederken bu noktaya dikkat ekmekte ve
"nsanlar Allah'a kul olmaldr, zira Allah onlan alk ve gvensizlikten kurtarmtr"
buyurmaktadr. Grld gibi insanlann ekonomik ve gven sorununun halledilmesi, onlar
ibadete davet etmek iin hazrlanan bir ortamdr.
Bir Soru
Rahat yaama dkn ve, korkak olan veya Kur'an' yanl anlayan bazlan marufu emretme
sorumluluundan syrlabilmek iin bahane aramakta ve mesela "kendi ellerinizle kendinizi
tehlikeye atmayn" mealindeki ayetin, hakka davet yolunda mallarn ve canlarn tehlikeye
atanlar da kapsadn iddia etmekte ve yle demektedirler:
Hakka davetin ucunda sknt, zorluk ve srgn varsa

148
neden kendimizi tehlikeye atahm? Kur'an "kendinizi lme atmayn" demiyor mu? Hadiste
"klc ekenle muhatap olmayin" buyrulmuyor mu?
Evet, bu ayet ve hadislerin arkasna snarak hakka davet sorumluluundan kamak
isteyenler unu bilmelidir ki:
Bakara Suresi'nin 190 - 195' e kadarki 5 ayeti sava hakknda olup her ayette bir prensipten
szedilmektedir:
190. ayet "Allah yolunda savan" buyurarak sava prensibini belirlemektedir.
191. ayet "Kafrlerle nerede karlarsanz savan'" buyruunu ileterek bu savan iddet ve
dozunu anlatmaktadr.
Bunu izleyen ayet szkonusu savan gaye sresini bayan etmektedir:" yeryznden ftne
kalkncaya kadar savan."
Ardndan gelen ayet misilleme konusunu incelemekte ve "kafirler Mekke'nin kutsalln
iner ve orada size saldiracak olursa o kutsal belde de siz de onlara kar misillemede
bulunun" buyurmaktadir.
Grld gibi, ardada gelen bu ayetlerin herbiri, savala ilgili bir hkm ve prensibi beyan
etmekte ve ardndan savan mli destekle mmkn olabileceini hatrlatarak "ey
Mslmanlar, sava iin gerekli bteyi temin edin ve infakta bulunun!" demektedir. Btn
bunlar syledikten "kendi elinizle kendinizi lme brakmayn" buyurmakta ve "eer
mcahidleri desteklemez ve slam ordusuna mli yardmda bulunmazsanz onlar yenilecek ve
bu durumda dman sizin malnza ve cannza kastedebilecektir" demektedir.
149
slam inancnda Allah'n dinini savunma ve fesadla ktl engelleme yolunda mahni ve
cann tehlikeye atanlar, Yiice Allah'la en karh ticareti yapan kimseler olarak tanimlamr. Bu
gibileri, mallanni ve canlann verir, ama Allah'in dininin dirilmesini ve slam mmetinin
bilinlenip uyanmasn salarlar. Bu alverite bulunanlar zarar deil, fevkalade kr etmi
olurlar, nitekim Kur'an-i kerim yle buyurmaktadr: "Sizleri pek etin bir azaptan kurtaracak
bir alverii syleyeyim mi: Allah'a iman edin ve O'nun yolunda cannz ve mahnizi feda
edin! Mahniz ve canimzla yaptnz bu cihadn sizin iin daha hayrl olduunu bilin. Siz
mahnizla cannz Allah yolunda verince Allah da sizin biitiin gnahlarnz balar ve sizi
altindan irmaklar akan cennetlere ve Adn cennetlerindeki kalc ve gzel konaklara yerletirir,
byk mutluluk ve kurtulu budur ite!"l
Bu ayet, Allah yolunda mal ve canla cihadda bulunmamn en hayrl alveri, azaptan
kurtaracak bir ticaret ve biiyiik bir saadet ve kurtulu olduunu haber vermektedir.
Evet, mal ve canin yiice Islam dinine feda edilmesi onlarn boa gitmesi deil, Yceler Yiicesi
Rabb'ul Alemin'le alverite bulunmaktr; Kur'an'da da buyrulduu iizere "Kimileri vardr ki
canlarn vererek Allah'in nzasini kazamrlar"2

slam tarihine yle bir gz atlacak olursa Hcr b. Adyy, Reid Hicri Meysem Temmar,
Ebuzer fari, Ammar Ysir ve Malik Ester gibi nice biiyiik ve yiit
1 - Saf, 10 - 12.
2 - Bakara, 207
150
Mslmanlarn srf Allah nzas iin gerekleri mevcut iktidarn yzne haykirdiklari ve bu
nedenle can verdikleri grlecektir; Ehl-i Beyt imamlar (a.s) bu yiit insanlan vgyle
anmlardr.
Sahabenin nadide isimlerinden olan Ebuzer, dnemin halifesi Osman', baz icraatlarndan
dolay eletirince Osman tarafndan srgn edilmi, hatta uurlanmas yasaklanm, ama ilim
ehrinin kaps ve Allah'n Arslan mam Ali yanna Hz. Resulullah'n (s.a.a) iki iei
Hasaneyn'i de alarak bu yiit sahabeyi uurlamaya gitmi, Ebuzer'i verek onunla iftihar
edilmesi gerektiini sylemilerdir1
mam Hasan (a.s) Muaviye'nin dayatt bans antlamasnda, yegane suu zalim iktidari
marufu emretme ve mnkerden sakindirmak olan ve bu yiizden tutuklanip idama mahkum
edilen Hcr b. Adyy'in serbest birakilmasini art komutur. Marufu emretme ve mnkerden
sakndrma yolunda can veren ehidlerin Ehl-i Beyt imamlan (a.s) tarafndan zel bir sevgi ve
vgyle anldklar bilinmektedir. Ehl-i Beyt'in masum imamlan, cann bo yere veren
kimseleri vmemitir; onlarn vdii kimseler, insanlk onuru uruna ehid denlerdir.
Kur'an'n haklarnda: "...Allah, cihad edenleri oturanlardan iistiin klmtr" buyurduu
kimselerdir onlar(!)
Ayeti Yanl Anlayanlar
Konstantiniye henz fetholup slambul'a dnmeden
1 - mam Ali, Hasan ve Hiiseyin hazretlerinin -s- Ebuzer'i uurlarken syledikleri iinbkz:
Nehc'ul Belaga 130. hutbe.
151
yllar nce slam ordusu bu ehri kuatm, Roma ordusuyla Islam ordusu kar karya saf
tutmutu. Bu srada slam savalarndan ani bir kararla dmann tarn kalbine dalp tek
bana savamaya balad. Kur'an ayetlerinin ounu yanl anlam olan baz Mslmanlar
onun bu hareketini grnce Kur'an'daki bir ayeti kastederek "kendisini lme att" dediler.
Medine'de Hz. Resulullah'a (s.a.a) ev sahiplii yapp o hazreti arlama erefine nil olan nl
sahabe Ebu Eyyub El Ensari onlann ayeti yanl yorumladn grnce hemen mdahale edip
"Ayeti neden yanl yorumluyorsunuz'?" diye haykrd, "Bu ayetin nzul sebebinden haberiniz
olmad halde neden yorumda bulunuyorsunuz? Baz Mslmanlar kendi aralarnda "eer
malmz infak etmeseydik imdi en byk zenginlerden biri de biz olacaktr" diye fsldanca
bu ayet nazil oldu ve "infakta bulunun ve kendinizi lmn kucana atmayn" buyruldu. Yani
eer infak etmezseniz sonunuz gelir, denildi. Evet beyler, dindarln bir bedeli vardr,

slam'n kfre galebe almas masrafl bir itir ve bte ister! Bu masraf yapmam ve gerekli
mebla harcamam olsaydnz imdi daha zengin olacak deildiniz asla I"1
Grld gibi bu yetin cihad ayetleriyle birlikte gndeme getirilmi olmasnn nedeni
mnkere kar kyam reddetmek deil; bilakis, slam yolunda cihad edenlere mli yardm ve
destekte bulunulmasn salamaktr.
1 - El Mizan'dan naklen Drr'l Mensur Tefsiri, c. 2, s. 74, Ayetullah Nuri'nin Marufu
Emretme'sinden.
152
Evet "kendinizi tehlikeye atmayin" mealindeki ayetin arkasna snarak "tehlikeli durumlarda
hakk sylemek ve hakikati savunmaktan vazgeer, uzlar, ve kan dklmesini nleriz"
diyenlere unu sormak gerekir:
Hz. Resulullah (s.a.a) la onun Ehl-i Beyt imamlanndan Hz. Ali (a.s) Hz. Hasan'i (a.s) ve Hz.
Hiiseyin'in (a.s) katld savalan inkar edebilir misiniz? Bu savalarda Mslman'larn cam
tehlikede deil miydi yoksa?!
Hz. Ali (a.s) neden Siffin savanda Ammar Yasir'le Uveys-i Karani ehid olmadan nce
barta bulunmad?
Sahi; yce slam uruna can vermek intiharla eanlaml mdr? Bu durumda cihadn ne manas
kalr sahi?!
Bir Dier Bahane
Maide Suresi'nin 105. Ayetinde "Ey iman edenler, dikkat edin siz hidayete erdikten sonra,
artk doru yoldan sapanlann size zarar dokunmaz" buyrulmaktadr.
Bu ayetin anlam evremize kar ilgisiz kalmamz ve ahid olduumuz zulm ve
hakszlklara "artk bize zaran dokunmaz" diyerek mdahale etmemeniz gerektii midir?
Cevap apak ortadadr:
Maide Suresi'nin 105. ayeti, 104. ayete cevap niteliindedir, zira 104. Ayette mriklerle
putperestlerden szedilmekte ve "onlara, Allah ve Resul'nn yoluna gelin, denildiinde
onlann, biz, putperest atalarmzn izinde yryeceiz, vahy ve peygamberle iimiz yok
bizim!" dedikleri buyrulmaktadir.
Ardindan, Allah Teala "madem ki onlar inat
153
gstererek sizin arnz kabul etmiyor, o halde siz de -onlar brakn ve- kendinize dikkat
edin, onlarn sapmasnn zarar kendilerinedir, size deil!" buyurmaktadr.
Grld gibi bu ayet, inat putperestler konusunda inmi olup marufu emretme ve
mnkerden sakndrma hkmyle alakas bulunmamaktadr. Ayet ve hadislerden anlald ve

Ehl-i Beyt (a.s) rivayetlerinin de sarih bir dille ortaya koyduu zere marufu emretme ve
mnkerden sakndrma farz vazgeilmez bir sorumluluk olup Allah'n huzurunda gnah ve
ktlk ilenmesine nza gsterilmeyeceinden bu farzn uygulanmas iin gayret gsterilmeli,
bu uurda sknt, zorluk, alay, tahkir, srgn vb. btn zorluklara gs gerilmelidir. Bunun
istisnas takiyyeyi gerektiren artlardr; marufu emretme ya da mnkerden alkoymay
gerektiren durumun, uruna mal, can ve onur feda edilecek kadar nemli olmad hallerdir ,
ki bunu tehis edebilecek makam da heva ve hevesine uymayan, inanc uruna can vermekten
korkmayan cesur slam ulemasdr.
154

3. Fasl
MARUFU EMREDEN VE MUNKERDEN SAKINDIRANLARIN
GOREVLERI
Marufu Emredenlere Den Grevler
Kur'an ayetleri u gerekleri beyan eder:
1- Marufu emretmede baarl olabilenler, ancak insani hasletlerde bizzat rnek olup tevbe,
secde, riiku ve kiyam ehli kimselerdir.1
2- Byleleri, insanlardan hibir zaman maddi bir karlk beklememelidir.2
3- Yabanci elemanlan elde edebilmek iin kendi elemanlanni harcamamahdirlar.3
4- Konuurken samimi, drst ve vakur olmahdir. Konumann incelikleri ve nitelii
konusunda
Kur'an'da buyurulan bazi noktalan burada aktarmamiz yararl olacaktr:
a) Sz; hak ve gzel olmaldir: "Gzel sz O'na ykselir."4
1-Tevbe, 112.
2 - Hud, 29.
3 - Hud, 30.
4 - Ftr, 10.
157
Kur'an- Kerim gzel sz, kk sabit, dallar gkte olan gzel aaca benzetir: "Gzel bir sz,
gzel bir aa gibidir, kk sabit, dal ise gktedir ve meyvesi daimidir"1
Kur'an'n vasflanndan biri de "ahsen-ul hadis (szn en gzeli)"dir.2

b) Kur'an- kerim, insanlarla en gzel ekilde konumamz emretmektedir: "Kullarma syle,

szn en gzelini sylesinler."3
Daha da ilgin olan, Kur'an'n Mslman olsa da, olmasa da, herkese kar gzel
konuulmasn tavsiye etmesidir: "insanlara gzel sz syleyin"4
Kur'an, mriklere bile kfredilmemesini, zira onlarn da bizim mukaddesatmza
kfredebileceklerini hatrlatr: "Mriklerin putlarna svmeyin, sonra onlar da haddi aarak,
bilmeksizin, Allah'a sverler."5
5- Sz, mantkl olmaldr.
Kur'an'da "mantkl", "ak," "net" gibi terimler sk sk gze arpar, hatta kafrlerden, mantk
ve belgeye dayal bir szleri varsa, onu sylemelerini ister6
Mantkl ve hak sz, her zaman ve her mekanda, mantkl insanlarca kabul ve ilgi grr. Sper
glerin bask ve tehditleri sonucu mantk gnei geici olarak diktatrlk, tehdit ve inat
bulutlarnn ardna itilse de er veya ge, mutlaka birgn yine kacak ve hakikat ortaya
1 - brahim, 24.
2 -Zmer, 23.
3 -sr, 53. 4-Bakara, 83.
5 - En'am, 108.
6 - Bakara,l 11, Enbiya 24, Neml 64, Kasas 75...vb.
158
kacaktr.
Zleyha tehdit, iktidar gc, iftira ve komployla Yusufu, olanca drstlne ramen haksz
yere hapse attrdysa da birka yl sonra yaptn itiraf edip Yusufun hakl olduunu sylemek
zorunda kalmtr.1
6- Sz, sade olmaldr
7- aka ve kmsemeden kanlmaldr
8- Az ve z konuulmaldr
9-

Duygusal, samimi ve sevgi dolu ibareler kullanlmaldr.

Kur'an, peygamberleri halka "karde" olarak tantmaktadr2 ki bu da insanlarn gnln

almann en gzel yoludur. Hata yapan biri uyanlmak istendiinde "kardeim", gibi kelimelerin
kullanlmas isabetli olacaktr.

Allah Teala -cc- Hz. Musa'yla Hz. Harun'la grtmzde, ona yumuak sz syleyin"3
buyurur.
Konumasnda problem olan birinin, beraberinde gzel konuabilen birini gtrmesi gerekir:
"Ve kardeim Harun, dil bakmndan benden daha dzgn konumaktadr, onu da benimle
birlikte bir yardmc olarakgnder..."4
Ahzab Suresi'nin 43. Ayetinde yle buyrulur:
"Allah, sizi karanlklardan nura karmak iin size rahmet etmekte, melekleri de size dua
etmektedir..."
Evet, insanlar eitmek, onlara gerei retmek ve
l-Yusuf, 51.
2 - uar, 142.
3 - Th, 44.
4 - Kasas, 34.
159
gnllerini fethetmenin yegane yolu sevgi, efkat ve gzel szdr. Kur'an bu konuda pek
gzel tabirler kullanr: "merhametli olmay tavsiye etmek", "Rahmn olan Allah, Kur'an'
retti"... gibi tabirler Kur'an'da ska rastlamak mmkndr.
Orula ilgili ayetlere dikkat edildiinde, insanlar bu byk farizaya davet edebilmek iin
fevkalade zarif ve yumuak bir slup kullanld grlecektir. neden korkan bir ocua
doktorun yaklam sevecen ve efkatli olmal, inenin onun iin yararl olduuna ikna
edilmelidir.
Binaenaleyh, Allah Teala hazretleri de insanlara orucu emrederken "ey bana inananlar ve beni
sevenler" diye hitab eder.
Hastasnn iyilemesini isteyen doktor onun reetesine nasl ine yaparsa, Kur'an'da "ey iman
edenler, size oru yazld" buyurur1, doktor ine yapaca ocua nasl efkatle "birka saniye
srmez" derse, Kur'an da insanlara efkatle "oru, birka gnden fazla srmez"
buyurmaktadr; doktor nasl "iyilemek isteyen herkese ine yaplyor; ineden korkmana
gerek yok" diyorsa, Kur'an'da" btn semavi dinlerde oru farz klnmtr" buyurur. Doktor
"inenin size yan tesiri oluyorsa baka bir ila yazaym" der; Kur'an'da" hasta veya yolculukta
isen oru tutma; daha sonra kazsn eda edebilirsin" buyurur!2
Evet, orucun emredildii ayetlerdeki slup, hastasnn salna nem veren ve onun
iyilemesini isteyen bir doktorun sevgi ve efkat dolu slubudur. insanlara marufu
1 -Bakara, 183. 2-Bakaral84

160
emreder ve mnkerden sakndrrken kullanlmas gereken slup budur ite.
10- Mnkerden sakndnrken dmann eline bahane verilmemelidir.
Ktlk ve gnahtan sakndrrken, Islam dmanlarnn malzeme olarak kullanabilecei
eyler yaplmamaldr. Maalesef mnkerden sakndrma ve uyan adna yaplan eyler, kimi
zaman slam'n yeminli dmanlarnn medya ve propaganda malzemesine dnebilmektedir.
Kur'an'dan bir rnek verelim:
Hz. Resulullah (s.a.a) sohbet ederken bazen onun ilgisini ekmek, bazen de biraz aklamada
bulunmasn isteyen kimileri "ya Resulullah, bizi de gzet" anlamnda Arapa" kelimesini
kullanmadaydi. Bu kelime, Yahudiler arasindaki telaffuzunda "bizi aptal et" eklinde bir mana
verdiinden, garazkr Yahudilerle mrikler bunu hemen propaganda malzemesi olarak
kullanmaya balayp raina kelimesini yanl telaffuzla aktarmak suretiyle alay konusu yaptilar,
bunun iizerine Bakara Suresi'nin 104. Ayeti nazil oldu:
"Ey iman edenler, peygambere raina -bizi gut, bize bak- demeyin; "unzurna", bize nazar eyle,
bizi gzet, deyin ve dinleyin. Kafrler iin ac bir azab vardir."
Bu ayetten de anlalaca zere konuurken iyi niyetli ve samimi olup giizel ifadeler
kullanmak tek bana yeterli deildir; bunun yam sra, slam dmanlarnn malzeme olarak
kullanabilecei terim, telaffuz ve iisluplardan da uzak durmaya zen gsterilmelidir. Mesela
bazen bir Cuma imami veya bir alim efendi yetkililer arasindaki bir
161
ihtilaf dosta ve samimi bir dille eletirmeye kalkarken pekala dmanlara malzeme
olabilmekte ve o konuma, slam dmanlarnn radyolarndan yaynlanvermektedir! Evet,
marufu emretme ve mnkerden sakndrma farizasimn icrasinda sirf iyi niyetli olmak ve Allah
rzasn ummak kaf deildir, din dmanlarnn eline malzeme vermeme dikkatini gstermek
de arttr.
Szn Etkili Olmas in Ortam Hazrlanmaldr
Bir toplumda iyiliin yaylp ktln engellenmesi iin, ncelikle hak sz ve hak davrann
etkili olaca bir ortam yaratlmaldr. Zira her sz her zaman ve mekanda, ya ve konum
dikkate ahnmadan; sosyal fikri ve ilmi artlardan soyutlanarak etkili olamamaktadir. Bilakis;
Muaviye gibi birinin tahtn sarsabilmek iin Hz. Resulullah'n (s.a.a) gznn nuru olma
liyakatine erebilen bir Ebuzer olmak gereklidir.
Selman Rd keferesinin idamina fetva verip "Amerika hibir halt edemez!" diye
haykra bilmek iin "mam Humeyni" olmak gerekir.
Evet, Mslmanlar, din dmanlarna kar durabilmek iin tarn donanml olmaldrlar;
Mslmanlar teknoloji, bilim, tekilat, ekonomik, askeri, kltrel ve sosyal alardan gl,
yeterli ve bamsz olurlarsa uluslar aras mnkere kar kyam edebilir ve mesela Birlemi
Milletler gibi bir kurulu haksz ve garazkar bir karar aldnda ona itirazda bulunup

bakalarn da bu dorultuda harekete geirebilirler. Bireysel boyutta da ayni durum sz

konusudur, ferdi adan da insanin
162
toplumda sznn gemesi, etkin ve yapc olabilmesi iin bir takm sekin zellikler ve
yeteneklerle donanm olmas gerekir.
Ksacas marufu emretme ve mnkerden sakndrma eyleminde bulunmak istiyorsak,
ncelikle giriimimizin etkili ve yapc olmas gereklidir; szmzn etkili olabilmesi iin
gerekli artlar hazrlamak bize der. Bu nasl yaplacaktr? Duygusal artlarn hazrlanmas
gleryz, samimiyet, arkadalk, sevgi, muaeret ve hediyelemekle mmkndr; ilmi ve
ekonomik artlarn hazrlanmas iin de gayret ve aba sarf edip yksek tahsilde bulunmak ve
ekonomik adan kendi kendine yeterli olabilecek bir seviyeye ulamak lazmdr.
Dier taraftan, bu eletiri ve uyarlarla kimsenin mevki ve makamn elinden almaya niyetli
olmadmz da muhatabmzn bilmesi gerekir.
Evet, sylenene gven duyulursa sz etkili olur, aksi takdirde gsterilen abalar yeterince
tesirli olmayacaktr.
nyargda Bulunmayn
Ehl-i Beyt imamlarnn 6. gl mam Sadk hazretleri (a.s) misafrine kaliteli bir hurma ikram
edince misafr bunu lkse dknlk telakki ederek "- bu nimetlerle kyamette hesaba
ekileceksiniz" mealindeki ayeti1 okudu. Onun Kur'an' yanl anladn gren mam
"Kyamette hesaba ekileceiniz nimet liderlik ve velayettir, imamet ve rehberliktir" buyurdu,
"hurma deil!"2
1 - Tekasr, 8.
2 - Bu rivayet Tekasr, 8'in tefsirinde geer.
163
Evet misafir zat, imamin evindeki kaliteli hurmayi takva ve imamet makamina aykin
zannederek imami eletirmeye kalkmaktadr! Oysaki maruf ve mtinker konusunda giriimde
bulunacak insanin once maruf ve mnkerin ne olduunu ok iyi bilmesi ve nyargdan
saknmas gerekir.
Kaldi ki hadis-i erifte "Allah Teala, verdii maddi nimetlerin hesabn sormaktan
mnezzehtir" buyrulur, "Alelade insanlar bile, birine ikram ettii ekmekle suyun hesabn
sormay kendine yaktrmazken, bunu Rahman ve Rahim Yaradan'a yaktrmak mmkn
mdr?!"
Dengeli Olmak
Mslmanlar marufu emretme ve mtinkerden sakndrma konusunda anya kamamak, lml
ve dengeli olmahdirlar, her nevi kompleks ve ukdeden,sertlik ve iddetten uzak durmak
gerekir.1

Sevilmek ve Sz Gemek
mam Sadk'tan "marufu emretme ve mtinkerden sakndrma, her Mslman'a m farzdr?"
diye sorulduunda, mam "bu i" buyurdu, "sevilip sayilan, sz geen ve marufla mtinker
konusunda gerekli bilgi ve basirete sahip bulunana farzdr, hangi yolu seeceini kendisi bile
bilemeyenlere deil!"2
Evet, fesat ve ktl engellemek isteyen biri mutlaka takval bir alimle meverette bulunup
kesinlikle
1-Vesail, c. 11, s. 403. 2-Bihar, c. 97, s. 93.
164
ona uymaldr, bu durumda din dmanlaryla garazkarlann eline koz verecek uygunsuz ve
hatah davranlarda bulunmayacak, temel ve byk giriimlere engel tekil etmeyecektir.
Marufu emretme ve mnkerden nehyetmenin basit ve alelade bir i olmadn, her seviyede
insann diledii her yntemle bu ie kalkmayacan bizzat Hz. imam Hiiseyin'den (a.s)
rivayet edilen u hadis ok gzel aklamaktadr:
"nsanlara marufu emreden kimse -slam- dininde uzman olmal, helalle harama vakf
bulunmaldr."
"Kendi nefsinin esiri olmamaldr." Yani bir ey syledii veya bir giriimde bulunduu
zaman bunu bakalarna eziyette bulunma veya kendisini gsterme amacyla deil, sadece
Allah rzas ve toplumun slah iin yapmaldr.
"nsanlarn iyiliini istemelidir." Yani insanlarn hayrn dnmeli, din ve insanlk gayretiyle
adm atmaldr.
"nsanlarla dost ve arkada olmal, onlara sevgi gstermeli, zaruri olmadka iddete
bavurmamaldr."
nce ve nazik olmal, insanlar sevecen bir slupla hayra davet etmeli, tatl dilli olmaldr."
"Herkesin kendine has bir huyu olduunu bilmeli, her insanla, anlayaca dilden
konumaldr."
"Nefsan hileleri bilmelidir." Bylece, marufu emrediyor ve mnkerden sakndryorum
derken, oyuna gelip uursuz gayelere ekilmemelidir.
Sabrl olmaldr. Marufu emretme ve mnkerden sakndrma yolunda karlat
zorluklardan ylmamal,
165
bilakis, bu zorluklar onun azim ve iradesini bilmelidir. nsanlardan eziyet grecek olursa
intikam almamah,

affedici olmahdir.
Kavim, kabile, soy, boy taassubuna kaplmamaldr Nefsi iin deil, ancak Allah iin, zulm
ve hakszlk
karsnda fkelenmelidir, kendisine saygszlk olduunda
affedebilmeli, ama yiice Allah'a ve O'nun emirlerine
saygszla asla gz yummamaldr.1
Marufu Emretme ve Mnkerden Sakndrmann art Bilgi ve Bilintir
Imam Sadk (a.s), rencilerinden biri olan Ebu Hanife'yle birlikte yemek yiyordu. mam
yemek srasnda Rabbine kranlarn belirtirken "Ya Rabbi" buyurdu, "phesiz, bu nimetler
senin ve Resul'nn fazlndandr."2
Ebu Hanife ararak "Nimetler sadece Allah'tan deil midir, bu ie Hz. Resulullah'i da
kartrmak bir nevi irk olmaz mi?" diye sorunca, Hz. Resulullah'n (s.a.a) evlad ve Ehl-i
Beyt imamlarnn 6.si olan velayet gnei mam Sadik hazretleri (a.s) rencisine efkatle
bakarak "an yiice Allah-u Azze ve Celle hazretleri Kur'an-i Kerim'de, insanlara nimet
verdiini buyururken, sevgili Resulii'niin adn da kendisiyle birlikte anmakta ve insanlann
ihtiyalarnn "Allah ve elisinin bol ihsani" ve "fazl"indan temin edilip giderildiini
buyurmaktadr.3
Bir giin dindarlk taslayan tarikat birisi Imam Sadik'a (a.s) "Siz neden yumuak ve giizel
elbiseler
1-Bihar, c. 97, s. 83.
2 - Tevbe, 59 - 74.
3 - Bihar, c. 47, s. 240.
166
giyiyorsunuz? Vallahi ceddiniz Resulullah (s.a.a) byle giyinmemitir!" deyince mam Sadk
(a.s) abasnn yakasn syrarak i gmleini gsterip "iyi bak" buyurdu, bu sert elbiseyi Allah
rzas iin ve nefsimi refah ve rahata altrmamak gayesiyle giymedeyim, zerine giydiim ve
senin eletirdiin u elbiseyiyse toplum iine ktmdan dolay giymedeyim!"1
Evet, marufu emreden kimse bilgili ve bilinli olmal ve marufu btn boyutlanyla mutalaa
edip artlara gre deerlendirebilmeli; kuruntu ve zanla hareket etmemeli, nefsinin veya d
etkenlerin tesirinde kalmamal, salam olmayan bilgilerle karar vermemelidir.
mam Sadk (a.s) yle buyurur: Marufu emretme ve mnkerden sakndrma giriiminde
bulunma hakkna sahib olanlar sadece u zellikleri tayanlardr:
- Neye davet ettiini ok iyi bilmelidir.

- Dinin btn hkmlerinde temel art "bilinlilik ve doru bilgi"dir. Bu nedenledir ki Islam
dini, ticaretle uramak isteyen bir Mslman'a "nce fkh ren, sonra ticarete gir" buyurur.
Hadis-i erifte "nce bilgi ve bilincin gerekli olmad hibir giriim yoktur"
buyrulmaktadr.2
Binaenaleyh iman da, taklit veya sathi olduunda deil, ancak akl ve manta dayal
olduunda deerlidir. Nitekim Kur'an bylelerini vmekte ve "Onlar ayakta iken, otururken,
uzanirken hep Allah'i zikrederler ve gklerin ve yerin yaratl konusunda dnrler ve
Rabbimiz, derler, Sen bunu bouna yaratmadn. Sen pek
1 - Vesailu' - ia, c. 3, s. 351.
2 - el-Hayat, c. 1, s. 37. imam Ali'den rivayetie.
167
ycesin, bizi atein azabndan koru."1
Namaz konusunda da Kur'an insann bilinli olma artn komakta, sarhoken namaz
klnmamasn isteyerek, "Ancak, ne dediinizi bildiiniz zaman namaz kln"
buyurmaktadr.2
Binaenaleyh, marufu emretmenin birinci art, bu konuyla ilgili dini hkm ve emirleri ok iyi
bilmektir.
Mnkeri, Daha Kt Bir Mnkerle Karlamayn!
Bazen insan bir hatay grdnde onu engellemek iin sertlie bavurmaktadr ki bu sertlik,
engellemek istedii ktlkten daha ktdr. Mesela ayakta durarak idrar eden birine kar
sert ve irkin bir dille uyarda bulunulmas, onun iledii mnkerden daha ktdr.
Bu arada, gnah ileyen herkese dinsiz yaftas vurulamayacan da hemen belirtelim. Kur'an Kerim takva sahiplerini tavsif ederken, "Onlar irkin bir ey yaptklarnda veya kendilerine
zulmettiklerinde hemen Allah' anp O'na dner ve tevbe ederler" buyrulmaktadr.3
Binaenaleyh srf irkin bir ii ilemek veya kendi kendine zulmetmek insan dinden karmaz
(hatasn anlayp Allah'a dnerek samimiyetle tevbe etmek ve iledii gnahta srarl olmamak
kaydyla tabii!)
1 - Al-i mran, s. 191.
2-Nisa, 43.
3 - l-i mran, 135.
168
nsanlar Gzel Davranlarnzla Doru Yola Davet Edin

Kur'an; bakalarn hakka davet edip de kendisini unutanlar sert bir dille knar ve bylelerinin
byk bir ilahi gazaba yakalanacan haber verir.1 Hz. uayb (a.s) "Sizden yapmamanz
istediim eyleri yapmama konusunda ben hepinizden nde olmuumdur" buyurmaktadr.2
Hadisi erifte yle buyrulur: "nsann cehalet ve sapklk iinde olduunun bir gstergesi de,
bakalarn sakndrd eyi kendisinin yapyor olmasdr."
Bir baka hadiste de "nsanlara marufu emreden, ama kendisi bu davete uymayana Allah lanet
etsin, byleleri, bakalarn bir mnkerden sakndrrken kendileri o mnkeri bizzat ilerler"
buyrulmaktadr.
1 - "Ey inananlar niin yapmayacanz eyi sylyorsunuz?" Saf, 2.
2 - Hud, 88.
169
Yine hadiste, bu tiir insanlann dolap beygiri gibi cehennemde dolatrld ve "Sen burada ne
anyorsun, bizi bu ktlkten alkoyan sen deil miydin?" diye hayretle soranlara "Size,
yapma, dediim gnah kendim iliyordum" dedii buyrulur.1
Evet, rivayetlerde "bizzat gzel ameller ileyerek insanlan hak yola davet edin"
buyrulmaktadir.2
Bir baba veya bir retmen, sokaa atlan bir meyve kabuunu, bakalarnn kayp dmemesi
iin ayann ucuyla bir kenara iter veya alp p bidonuna atarsa, bu davrana ahid olan
ocuun bir daha sokaa meyve kabuu atmayaca apak ortadadr. Bir devlet dairesinde bir
mdrn fazladan yanan klar sndrerek enerji israfn nleme yolunda bir adim attn
gren memurlann da ayn eyi yapaca bellidir; keza, memleketi idare edenlenn Cuma ve
cemaat namazlannda en n saflarda durduunu gren halk elbette ki camileri dolduracak,
saflan ihya edecektir.
Eer bunun tersi yapihr ve toplumun nde gelen isimleri aykr eyler yapacak olurlarsa,
giinah ve fesad yolunu btn halka bizzat am olurlar.
Kur'an-i Kerim, sosyal ve dini adan zel bir konumda bulunan peygamber elerine yle
buyurmaktadr:
"Ey Peygamberin kadinlan, sizden kim ak bir irkin -utanmazhkta bulunursa onun azabi iki
kat artinhr, bu da Allah'a pek kolaydir. Ama sizden kim Allah'a ve Resulii'ne gnlden itaat
eder ve salih bir amelde bulunursa, ona
1 - Mizanu'l - Hikmet, c. 6, s. 27. 2-Vesail, c. 11, s. 194.
170
ecrini iki kat veririz. Ve biz ona stn bir rzk da hazrlamzdr. Ey peygamberin kadinlan,
siz, kadnlardan herhangi biri gibi deilsiniz, eer saknyorsanz artk sz ekicilikle
sylemeyin ki, sonra, kalbinde hastahk bulunan biri tamah eder. Sz maruf bir tarzda
syleyin."1

Hadis-i erifte, " Alimin bir gnah affedilinceye kadar, cahilin 70 gnah affedilir, nk alim
iledii gnahla bakalarna da o gnahn yolunu kolaylatrm olur" buyrulmaktadr.
lim ehrinin kaps Hz. Ali (a.s) bir Hiristiyan'la yolculuk yapmadaydi. Yollann ayrld yere
gelince, Hz. Ali (a.s) onunla birlikte bir sure daha yol alnca, Hristiyan yol arkada "Sizin
yolunuz br taraftan deil miydi?" diye sordu. imam Ali (a.s) "Evet," buyurdu, "Hakhsin,
ama yiice Islam dini, yol arkada olduumuz insann bizim zerimizde bir hakk olduunu
buyurur, bu nedenle senin hakkn eda etmek iin biraz birlikte yryp seni uurlamak
istedim" buyurdu; bu ulvi deer anlayn gren Hristiyan, Mslman oldu.2
Harun el-Reid, mam Kazm (a.s)'a iftira edebilecek bir ortam hazrlamak amacyla, o hazreti
hapsettii hcreye laubali bir cariye koydurdu; ok gemeden mam'dan etkilenen kadncaz
Mslman olup, hcrede ibadetebalad.3
mam Sadk (a.s) Ehl-i Snnetten olan Mslman kardeleriyle bir arada yaayan ia
Mslmanlarna,
1 - Ahzab, 30 - 32. 2-Bihar, c. 71, s. 157. 3-Bihar, c. 4, s. 239.
171
"Onlarn cemaat namazlarna katln, hastalann ziyaret edin, cenazelerine katln ve iyi ilerde
daima nc olun" tavsiyesinde bulunmutur."1
Evet, bu tr olumlu davranlarla insanlar hayra ve iyilie bilfil davet edilmi olur.
Soru:
Fakihlerin fetvasnda "nsann kendi sylediine
kendisi amel etmese bile, bakalarna marufu emredip
mnkerden sakndrmas

farzdir" buyrulmaktadir.

Ayetlerle hadislerde ise,

szyle davran birbirini

tutmayanlar sert bir dille eletirilmekte ve bylelerini byk azaba urayaca

buymlmaktadir. Bu bir eliki midir?
Cevap:
Ayet ve hadislerde bu eletiri ve azabn muhatab; szyle davran bir olmayan ve gnlk
yaamnda bunu adeta ilke edinen kimselerdir. Yani btn hayat olumsuz olduu halde,
toplumda iyi ve olumlu bir imaj yaratanlardir. Fakihlerin fetvasinda "insanlara iyilik ve hayr
emretmeniz iin, Allah'n btn emirlerine bizzat uymaniz art aranmamaktadr" deniliyor.
Bunu hadiste de grmek mmkndr; bir rnekle alayalm:
Bir gurup sahabe, Hz. Resulullah'in (s.a.a) huzuruna karak "Allah'n btn emirlerini bizzat
yerine getirmediimiz srece bakalarna bunlar emretmemeye karar verdik, ne dersiniz?"
diye sordular. Hz. Resulullah

1 - Usul-u Kfi.
172
(s.a.a) "Kendiniz tarn olarak uymasaniz da, bakalarna marufu emretmeden geri durmayin;
kendiniz tamamen uzak dursaniz da, bakalarna mnkerden uzak durmalarn hatirlatmayi
ihmal etmeyin" buyurdular.
Dikkat edilecek olursa, hadiste, "Bakalarn davet ettiiniz davrana siz ksmen uysaniz
bile..." denilerek en azindan nisbi bir itaat ve uyumdan szedilmektedir, hadis ve ayetlerde
eletirilenler ise "iyi ve hayrl davranlar bsbtn terk ettii halde, bakalarn bunlara
aranlardr."1
Mantkl Dnce...
Marufu emretme ve mnkerden sakindirmamn gayesi, toplumda iyiliklerin gelimesini,
ktlklerinse kknn kaznmasn salamak olduundan, yce slam dini bu uygulamay
farz klm, nicelii ve nasl uygulanaca gibi teferruatlarysa inanan insann akl ve
mantna brakarak, bunun daha iyi ve daha salkl sonular alacak ekilde belirleneceini
hatrlatmtr. Bu nedenledir ki bu ilahi farizay yerine getirebilmek iin akl ve mantk faktr
de hesaba katlmal ve u sorulara en salkl ve en isabetli cevaplar bulunmaldr:
-Hangi maruf, hangi mnker szkonusu edilmelidir?
Ne pahasna ve ne kadar emek ve zahmet karlnda?
Kime kar?
Ne zaman? Nerede? Nasl?
Hangi vesileyle?
1 - Mecmua-i Verram, s. 442, Mizanu'l - Hikmet, iktibasla, c. 6,
s. 274.
173
Hangi gnahlara kar?
Hangi devlet dzeninde?
Evet, bunun gibi daha nice konunun dikkate alnmas gerekir.
ran'da ahlk dzeni yklp da yerine, rahmetli mam'n -ks- liderliinde bir slam devleti
kurulduktan sonra Radyo - Televizyon kurumu gayet latif ve insan ruhunu okayc bir melodi
yaynland; bazlan mam'dan "Bu mzik helal mi, deil mi?" diye sorduunda, byk bir
slam bilgini ve esiz bir fakih olan rahmetli mam "Eer bir Islam devleti olan Iran slam
Cumhuriyeti'nin radyo ve televizyonundan yaynlanyorsa hibir mahzuru yoktur, ama aksi
olursa, haramdr" cevabn verdi.1

Bu cevabn ortaya koyduu yaln gerek udur: Ntr bir mzik insanlarn bozuk ve din kart
bir rejime sempati duymasna yardmc oluyorsa haramdr; hizbullah mmetine nee ve coku
vermesi halindeyse, helaldir! slam nizam iin bilgi toplamak da tpk byledir; kfr dzeni
iin yaplan casusluk haram iken, slam nizam iin yaplmas halinde helaldir. Avda da
benzeri fkh vardr; et ihtiyacn gidermek iin avlanmak helal iken, srf elence olsun diye
avlanmak haramdr.
Ehl-i Beyt mamlar (a.s) bazen bir yabanc ieriye girdiinde, takiyyede bulunuyor ve
eriatn hkmn daha farkl bir dille beyan ederlerdi
Kimi zaman teknoloji ve ilmi bir bulu, itihatlar etkileyebilmektedir. Mesala "Toprak, onu
bayndr hale getirenindir" veya "Bir eyi derleyip toparlayan ona malik
1 - Rahmetli Ahmet Humeyn'den naklen.
174
olur" hadisleri gereince fakihler, tedenberi ahaliyi iftilie ve balkla tevik ederken
traktr icad olunca hkm deiivermektedir. nk paras olan biri, birka traktr ve zel
sulama yntemleriyle hektarlarca araziyi bayndr hale getirip sahiplenebilir. Bu durumda
fakih elbetteki szkonusu hadisten hareket edemeyecek ve hektarlarca arazinin bir kiinin
eline gemesine fetva veremeyecektir. Veya okyanuslardaki btn balklar bir araya
toplayabilecek bir bulu gerekleecek olursa, fakih elbetteki yine ilk hkm uygulamayacak
ve "Bu hkm byle bir vaziyete de amil olur mu?" diye dnecektir hakl olarak...
Ksacas, slam dininin genel kanunlar mutlak ve deimezdir, ancak bu kanunlarn misdak
ve tlaknda mtehide dnme ve tefekkrde bulunma hakk verilir ki, bu hkmleri yeni
artlara gre ayarlayabilsin... Baka bir deyile, slam hkmleri adan
deerlendirilmelidir:
1- Gerek asndan: Yani Allah'n emrettii her eyin hak ve doru olduunu ve zerrece
deitirilmeksizin uygulanmas gerektiini kabul etmek.
2- Fkh asndan: "Hakikati bilmiyorum, ama Kur'an ve hadisi dikkate alarak u sonuca
varyorum" demektir.
3- Devlet ve Ynetim asndan: Yani, toplumun idaresi iin bir devlet dzeni art ve
elzemdir ve devlet mekanizmas masum imamn veya nefsine dkn olmayan adil bir
mtehidin uhdesine braklmaldr. Bylece adil mtehit; slam dininin kendisine tanm
olduu yetkiler erevesinde itihadda bulunur ve gerekli kanunlar belirler; mesala flan
artlardan dolay hacc bir
175
yl yasaklar veya sava ferman verir ya da bans "olsun" veya "olmasin" der...vb.
Zaman, mekan, siyasi, sosyal, askeri, ekonomik...vb. artlar, ikinci ve nc alardan etkili
birer faktrken, birinci adan hibir tesirleri olmaz. Bu nedenledir ki belli artlarda mnker
olan bir eyin, artlar deitiinde marufa dnmesi veya bunun tarn tersinin olmasi pekala

mmkndr. Binaenaleyh zaman, mekan ve artlar doru tehis edemeyen birinin, marufu
emretme ve mnkerden sakndrma giriiminde bulunabilmesi mmkn ve caiz deildir.
Mamfu emretme ve mnkerden sakndrma olaynda; kiyam edecek veya uyanda bulunacak
olanin kim olduuna ve hangi tiir bir giinah veya giinahkara kar kyam ettiine bakmak ve
olay biitiin boyutlaryla doru deerlendirmek ve bilmek gerekir.
Kimi zaman mnker, Allah'n koyduu hiikiim ve kanunlarn deitirilmesi, bidatlarn ba
gstermesi, slam'n izmihlali ve kiiffann Miisliimanlara musallat olmasdr; bu durumda
Imam Humeyni -ra- gibi birinin kiyam etmesi ve on binlerce gencin slam davas uruna
ehadet erbetini imesi gerekir. Daha da tesi mam Hiiseyin (a.s) kiyam etmeli ve anl
Kerbela kiyamini gerekletirmelidir. Bu nedenledir ki Hz. Resulullah efendimiz (s.a.a)
"Hiiseyin benden, ben de Hiiseyin'denim" buyurmutur. Evet, Hz. Hiiseyin (a.s) Hz.
Resulullah'in (s.a.a) torunu olduundan, o hazrettendir; ama, ya Resulullah'in "ben de
Hiiseyin'denim!" demesine ne buyrulur?
Bu hadisin amaci beklide "Benim dinimin ayakta
176
kalmas, ancak Hseyin'in kyamyla mmkndr" eklindedir. Her hal- krda marufu
emretme olaynda btn bu artlar, ncelikler ve hesaplar dikkate alnmaldr.
Muhalefetle Karlatnda Ne Yaplmaldr?
Kimi zaman insan marufu emretme ve mnkerden sakndrma grevini yerine getirmekte,
fakat muhatab buna aldrmamaktadr. Bu durumda yaplmas gereken nedir sahi? Hereyden
nce unu bilmekte yarar var: Bir amaca ulaabilmek iin icabnda zorlama ve mecburiyet de
gerekli olabilir; ancak Allah Teala bunu istememektedir; nitekim Kur'an- Kerim'de "...Eer
isteseydik btn insanlar zorla doru yola yneltirdik"1 mealinde birok ayet vardr; zira
Allah Teala'nn snneti, insanlar hr ve serbest brakma dorultusundadr.2 Yine ayn
nedenledir ki Allah Resul de "Ben sizin vekiliniz deilim" buyurmakta3 ve Yceler Ycesi
Rabbi de ona "Sen insanlara musallat olma ve onlar mecbur brakma -zorlama- hakkna sahib
deilsin" demektedir.4
Evet, Allah Teala -cc- insanlan hr yaratmtr ve slami eitim sisteminde insanlarin hrriyeti
esastr. Baka bir deyile bizim uyarda bulunmamz, insanlarin ilia da bu uyarya uymalar
anlamina gelmez.
kinci nokta; uzun siireden beri belli bir yolu srdren birinden, yolunu hemen deitirmesini
bekleyemezsiniz;
1-En'am, 35.
2 - Dehr (nsan), 2.
3 - En'am, 66.
4 - Gaiye, 22.

177
insanlara bu hususta firsat verilmeli, zaman taninmahdir.
Bir baka nokta udur: Kimi zaman uyannin yapld artlar, bireyin tepkisine yol aabilecek
ekilde olabilir, bu durumda ortamin normallemesi ve bireyin hassasiyetinin giderilebilmesi
iin sabretmek gerekir, bu yolla sonuca ulamak mmkndr. Nitekim di doktoru, aryan bir
dii hemen ekmemektedir.
Dahas, bir yntem sonu vermeyebilir, fakat Hakki, baka bir yntemle baarl bir ekilde
anlatabilmek pekala mmkndr.
Ticaretle ilgili rivayetlerde "Belli bir malm ticaretinde baarl olamadysanz, baka bir ticaret
dahni deneyin, baarl olabilirsiniz" denilmektedir. Nitekim tahsil konusunda da ayn ey
geerlidir; belli bir branta baarl olamayan bir renci, baka bir branta pekala baarl
olabilmektedir.
Darvin nce tip ve papazl denemi, ama baarl olamamtr, brann deitiren Darvin
biyolojide baarl olabilmitir. (Teorileri reddedilmi olsa da, belli bir dalda gr sahibi
olacak kadar baar kaydedebildiini sylemek istiyoruz!)
Btn bunlar bir tarafa, Kur'an'la tanma, peygamberlerin ahlak ve yce slam dininin stn
tavsiyeleri fevkalade mkemmel klavuzlardr.
Yce slam dini "Cahile selam -yumuak- ve bar bir tavr gsterin" buyurur.1
Yine slam dini "Size yaplan ktle, iyilikle karlk verin, bylece dmannz dosta
dnr" der.2
1 -Furkan, 63.
2 - Fussilet, 34.
178
Hatta, "Size tepki gsterecek olsa bile soukkanllnz koruyun" buyurur: "Eer beni
ldrmek iin elini bana uzatacak olursan, ben seni ldrmek iin elimi sana uzatacak
deilim, nk ben, Alemlerin Rabbi olan Allah'tan korkanm."1
Kimi zaman, kiyametteki karl beklemek gerekebilir, Kur'an- Kerim'de yle buyruluyor:
"... Sulular, mminleri alaya ahr, onlara giilerler,2 mminleri sapm olmakla sularlar, ama
mminler bilsinler ki kiyamet gn mminler de onlara giilecektir elbet!"
Marufu emretme ve mnkerden sakindirmanin yegane sonucunun, insanlann ilgi veya
tepkisinin olmad unutulmamaldr; insanlar hibir ilgi gstermeyebilir, ama yaptmzn
boa gitmediini ve Allah indinde mkafatlandrlacamz bilmeliyiz. Yiice Allah
yaptklarmza ahittir, bizi grmektedir; binaenaleyh ecir ve mkafatmz zerrece
azalmayacaktir.

Dahasi, biz, peygamberden iistiin miiyiiz? O yiice insanlar olmadk meakkat ve skntlara
katlandlar, olmadik iftira ve szler duydular, ama zerrece geveklik ve zaaf gstermediler.
Kimi zaman peygamberlere "sizin akhniz kit" derlerdi, peygamberler soukkanllk ve
efkatle, "Bizim aklmz kit deil, biz gerekten Rabbimiz tarafndan gnderilmi elileriz"
derlerdi; insanlar onlan yalanclkla sular, onlar sakin bir tavirla, "Biz yalanci deiliz" diye
karlk vermekle yetinirlerdi.3
1 - Mide, 28.
2 - Mutaffifin Suresi.
3 - A'raf, 66.
179
Peygamberlerin bu yntemi doktorlara benzer; hastasinm muayene veya iyiletirmek iin
gerekeni yapan doktor, onun barp armasna aldrmaz, hastasinm bu tavnndan ahnmaz.
Eletiri Bireye Deil, Eyleme Ynelik Olmaldr
Bir Mslman, suluya kin duymaz, ona suunun irkinlik ve sonularn anlatarak uyanr.
Baka bir deyile cahille deil, cehaletle; gnahkarla deil gnahla mcadele eder. Nitekim
bir hadiste "Nice insanlar vardir ki Allah Teala onlarin amellerini sevmedii halde, kendilerini
sever" buyrulur.1
Kur'an'da Hz. Resulullah'in (s.a.a) "Ben size deil, yaptnz kt amele karym"
buyurduu geer."2
Hatal davranta bulunan kimse, kendisine sayg duyulduunu grr ve yegane zaafnn
szkonusu hatay ilemek olduunu fark ederse, o hatay ilemekten kolayca vazgeer.
Bilakis, sevilmeyen ve dlanan biri olduunu hissedecek olursa, kt davranlar gnbegn
artacaktr. Ehl-i Beyt mamlarndan Hz. Kazm'a "Sizi seven bir Mslman'n arap itiini
rendik, onu aramzdan dlayalm m?" diye sorulduunda "Ondan deil, yaptndan uzak
durun" buyurduu bilinmektedir.3
Hadiste "nsanlarn slah olmasn isteyen salih kimseler, onlarin hata ve gnah ilemesi
karsnda
1-Bihar, c. 36, s. 233.
2 - uara, 166.
3 - Bihar, c. 27, s. 137.
180
merhamet ve efkatle davranmaldr" buyrulur.1

ocuk eitimi ve ailevi meselelerde de bunun ok nemli bir prensip olduu bilinmelidir. yi
ebeveyn ocuklarn kendisinden pek korktuu deil, ocuklarnn kiiliine sayg gsteren ve
fkelenecek bir su ilediinde dahi kendisinden merhamet ve efkat greceinden mit var
olunan ebeveyndir.
Eer siz, kendi ocuunuzu aalayp amcaoluyla kyaslar ve amcaolunun ondan daha iyi
olduunu sylerseniz, o size "Amcam da senden daha iyidir" karln verecektir.
Evet, o misillemede bulunacak ve hem babasndan, hem amcaolundan nefret edecektir. Ama
eer ona "Geen yl daha iyiydin" der ve onu bakalaryla deil, kendisiyle kyaslarsanz;
veya ona insann her gun daha iyiye doru adm atmasnn ona onur kazandrp Allah ve
insanlar nezdinde itibar kazanmasna yol aacan anlatabilirseniz onun slahnda nemli bir
rol oynam olursunuz. Binaenaleyh marufu emredip mnkerden sakndraym derken,
insanlar bakalaryla kyaslama yoluna gidip kskanlk ve intikam duygularn tahrik
etmemek gerekir. Bilakis, onun iyi ve olumlu taraflarn sylenmeli; aile ve soyunun temizlii
vurgulanmal, yetenek ve becerileri hatrlatlmaldr; bylece ezilmilik ve yenilgi duygusuna
kaplmayacak, bilakis, kendisini hem gl, hem onurlu hissedecektir.
1 - Nehcu'l - Belaga, 141. hutbe.
181
Marufu Emredenler Nasil Olmalidir?
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma farizasn uygulamak iin iman, bilgi, yetenek ve
doru yntemin yam sra din iin arpan bir yrek de gereklidir. imam Seccad'dan (a.s)
rivayet olunan bir hadiste yle buyrulur:
Hz. Musa (a.s) Allah Teala'dan arnn glgesine kimlerin snabileceini sorunca u cevab
alr: "ylesine temiz, drst ve mert insanlar vardrki, Allah'n haramlannin helale
dntrldn grecek olursa yaral kaplan gibi fkelenirler."1
Bir Hatira
Kfre satlm bir isim olan Selman Rd, sevgili peygamber efendimize (s.a.a) iftira
yaktnda, rahmetli Imam Humeyni, derhal onun katlinin farz olduuna dair fetva vermiti.
Baz politikaclarla uluslar aras hukukular bu fetvamn uluslar arasi bazi mahfillerin
kanunlanna
1 - Leliu'l - Ahbar, c. 5, s. 269.
182
uygun olmadn syleyince rahmetli mam Humeyni -ks-fkeyle "Hi nemli deil!"
demiti "O kanunlar bizi rgalamaz. Resulullah efendimize (s.a.a) hakaret eden o melunun
ldrlmesi gerekir; tevbe edip mrnn sonuna kadar tevbesinde kalsa bile tevbesinin
geersiz olduu bilinmelidir!"
mam Humeyni (ks) bir baka konumasnda da yle der: "Ah! Keke gen olsaydm! Bizzat
ngiltere'ye gidip o melunun iini bitirirdim!"

Evet, din gayreti budur ite; dini hamiyet budur...

nsanlara marufu emredip mnkerden nehyetmek iin bylesine sorumluluk dolu bir yrek ve
ciddi bir irade ve azim gereklidir. Kur'an- Kerim yle buyurmaktadr:
"...Namaz dosdoru kl, marufu emret, mnkerden sakndr ve uradn musibetler
karsnda sabret, nk bunlar azmedilmesi gereken ilerdendir" (Lokman,17)
Szmz tesir etmeyecek olsa bile marufu emredip mnkerde menetmi olmamz en azndan
bizim kendi kurtuluumuza yarayacaktr:
"Kendilerine hatrlatlan unuttuklarnda ise, biz de ktlkten sakndranlar kurtardk..."
(A'raf, 165)
Ksacas sorumluluk duygusu tayan samimi bir Mslman, marufu emretme ve mnkerden
sakndrmay terk etmez. "Dertlerin en kts, dertsiz ve sorumsuz olmaktr" derler; eskiler,
birini eletirmek istediklerinde "dertsiz - sorumsuz" derlerdi...
Rahmetli mam Humeyni -ks- bir ok konuma ve mektubunda "Refah iindeki dertsiz ve
sorumsuz insanlar" eletirmektedir. Kur'an- Kerim, "Peygamber, insanlarn dertlerini ve
sorunlarn grdnde
183
kederlenirdi" buyurmaktadr (Tevbe, 128)
Bir hadis-i erifte yle buyrulmaktadr:
Allah Teala -cc- Hz. Musa'ya (a.s) "Seni neden peygamberlie setiimi bilir misin? diye
sordu. Hz. Musa "hayr" deyince "Bakalarnda olmayan bir sorumluluk hissi ve ban
yanklk var sende" buyurdu.
Kur'an-i Kerim "Peygamber, insanlan hidayete kavuturabilmek iin adeta didinir, kendisini
ypratrd" buyrulmaktadir. (Tevbe, 128)
Sorumsuzluk, gamsizhk ve tayreklilik en byk ruh hastaldr aslnda. an Yce Allah
Teala hazretleri -cc-yle buyurur: "...Kalpleriniz yine katlat; ta gibi, hatta daha da katL.
nk yle talar vardr ki iinden rmaklar fkrr, yleleri vardr ki, yarlr, ondan sular
kar, yle talar vardr ki Allah korkusuyla yuvarlanir..." (Bakara, 74) Buna karlk yle
kalpler vardr ki hibir t ve nasihatten zerrece etkilenmez...
Ksacas marufu emretme ve mnkerden sakndrma nimeti ancak bar yank olup
sorumluluk duygusu tayan kullara nasip olur.
Szkonusu sorumluluk ve "dertli yree sahip" bin, kendisi hakknda haksz bir sz
duyduunda nasl rahatsz oluyorsa, bir bakasnn gybetini duyduunda da aym lde
rahatszlk duyar, kendi evindeki musluu ak grdnde nasl hemen kapatyorsa, baka bir
yerde ak unutulan bir musluu da aym sorumluluk duygusuyla kapativerir.

Sahi, bu kiisel ve ferdi melekeler halkin geneline yaylacak olursa dnya cennete dnmez
mi?...
Kendi dammzn karn sokaa dkmemiz doru
184
mudur?
Evimizin kirli sulanni sokaa boca etmemiz doru mudur?
Dkkanmzn plerini yola dkmemiz doru mudur?
Sahi, doru mudur?!.
Eer bu davranlarmz dzeltmemisek, henz "ben"de taklp kalm ve "biz" olmay
baaramamz demektir.
Bakalarndan kendimizi ayn tutmamah, kendimizi herkesle bir ve ayn grebilmeli ve
Kur'an'in da deyiiyle birbirimizin paras olduumuzu unutmamalyz. Hadiste de
buyrulduu gibi "insanolu yekdierinin parasdr, herkes yaratlta dieriyle ayndr.
Birinin bana bir ey gelecek olsa, hepsi bundan etkilenir."
Bu sorumluluk ve hamiyet duygusu ylesine deerli bir haslettir ki, baz fkh kitaplarnda
hkme bile balanm ve mesela yle denmitir: yi niyet ve sorumluluk duygusuyla yaplan
bir ite zarar olursa, o ii yapan cezalandrlmaz. Yani yolun ortasndaki bir ocuu arabalarn
altnda kalp ezilmesin diye birisi kurtarp da bir duvarn kenarna brakr ve mesela duvar
deliinden bir ylan kp da o ocuu zehirleyecek olursa, szkonusu ahs onun lmnden
sorumlu tutulamaz; nk iyi niyetli davranmtr. Keza, hizmet amacyla alan biri,
ihmalkrlkta bulunmad halde bir eyi krar veya bir zarara yol aacak olursa,
cezalandrlamaz. Kur'an- Kerim bu konuda "yilik edenlerin aleyhine de bir yol yoktur"
buyurur;1 yani iyilik maksadyla bir giriimde bulunup da
1-Tevbe, 91.
185
elinde olmadan bir zarara sebebiyet veren kimse cezalandmlamaz.
Marufu Emretme, Bireyin Dinine Duyduu Sevgi ve Balln Alametidir
Hz. mam Hseyin'le (a.s) yarenlerinin Aure gnk konuma ve sloganlar onlann yiice Islam
dinine besledikleri sevgi ve ak gstermektedir. mam Hseyin (a.s) "Hakka uygun
davranlmadn ve batln engellenmediini grmyor musunuz?" diye sormaktadr.1
Ve yine, yle buyurmaktadr: "Ben, marufu emretme ve mnkerden sakndrmak iin kyam
ettim."2
Ve: "Ceddim Resulullah'n getirdii dinde ba gsteren bozulmay dzeltmekten baka bir ey
iin kyam etmi deilim!"3

Ve, mam Hseyin'in (a.s) yiit kardei Hz. Ebulfazl (a.s) Aura gn arprken yle
haykrmaktadr: "Ceddim Resulullah'n dini ancak benim ehadetimle ayakta durabilecekse,
ey kllar, aln beni!"
Davasna gnlden bal biri, bu uurda cann vermekten ekinmez. Hz. Resulullah
efendimizin (s.a.a) hayatnda yaad mbahele olay olduka ilgintir. Necran Hristiyanlan
Hz. Resulullah' (s.a.a) yalanlaynca ayet iner ve Hz. Resulullah "Gelin, yalancy Allah'a
havale edelim, kim yalan sylyorsa helak olmasn isteyelim" buyurur. Kur'an'da (l-i
mran, 61) geen bu olayda Hz. Resulullah (s.a.a) Hristiyanlarla lanetlemek
1 - Bihar, c. 44, s. 381 ve c. 78, s. 166.
2 - Ae, c. 44, s. 339 3-Ae.
186
zere kendisinin yam sra Hz. Fatma, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hseyin'in de cann ortaya
koymakta bir an tereddt etmemi ve bylece Rabbine balln ve dinine besledii ak bir
kez daha ispatlamtr.
En Azla Yetinelim
Marufu emretme ve mnkerden sakindirma konusunda en azla yetinmek ve olumlu tepki
vermesi halinde daha sonraki adimlan atmak gerekir.
Hz. Resulullah (s.a.a) tebliin ilk giinlerinde insanlan sadece bir eye davet etmi ve "Gelin,
Allah'tan baka mabud olmadn syleyip kurtulua eriin" buyurmutur.
Oru, zekat ve cihad gibi daha zor kurallarsa, bi'setten, yani Hz. Resulullah'n (s.a.a)
peygamberlikle grevlendirilmesinden 15 yl sonranazil olmutur.
Birini namaz klmaya davet etmek istiyorsak, nce sadece farzlar retmemiz yeterlidir;
snnet ve mstehaplar ise zamanla ve tedricen retmek gerekir. Nitekim yce slam dini;
cemaat namaznda, en zayf bireyin durumuna ncelik vermi ve imamn cemaat namazn
uzatmamasn emretmitir. Kur'an yle buyurur:
"...Allah, yknz haffletti ve sizin zaafnz dikkateald..."(Enfal, 66)
Zorlama ve byk skntlar getirebilecek kurallarda, slam dini bu kurallar haffletme yoluna
gitmitir.
Bir rnek
Bir Hristiyan Mslman olmutu. Buna pek sevinen komusu, gece yars adamcazn
kapsna dayanp teheccd namazna gtrd. Sabah ezan okunur okunmaz
187
"imdi da sabah namaznn vaktidir" diyerek sabah kldrd; "Snnet ve mstehap amellerini
karmayalm" diyerek le, ilkindi ve akam ettiler ve ancak yatsy kldktan sonra camiden

ayrldlar. Ertesi gn komusunun arsn reddeden adamcaz "Eer Mslmanlk btn

gn camide namaz klmaksa, ben Hristiyan kalmay yelerim dorusu!" dedi!
Evet, kimi zaman slam'n adeta durgunluk dnemi yaamasnn en nemli nedeni, bu
mkemmel dinin ehil olmayan kimseler tarafndan yanl ve noksan ekilde tantlmasdr.
Yce slam peygamberi daha ilk gnden "Kim Mslman olursa imdiden cihada ve ehadete
hazrlasn kendisini; oru tutup zekat ve humus versin!" diyecek olsayd kimse bu dini kabule
yanamazd.
Tesettrsz insanlan dine davet ettiimizde, sadece farzlar retmekle yetinelim.
Camilerde yevmiye namazlarn sadece farzlar kldrlr ve namaz aras konuma ve hutbe
olmazsa, cemaat artacaktr.
Baz imamlar, iki namaz veya farzlarla snnetler aras bir hutbe veya vaazda bulunmay tercih
etmekte ve; cemaat namaznn bitiinden sonraya brakmas halinde cemaatin dalacan
dnerek bunu yapmaktadr. Oysa, sadece farzn edasna gelen cemaatin artmasn
engelleyen birtutumdurbu!
unun Bunun Gnahn Bulmaya almayalm!
Bazlar unun bunun gnahn bulmaya ve aklsra
188
onu dzeltmeye alrlar. Oysa, yce slam dini , bakalarnn hata ve gnahn merak edip
aratrmay yasaklam ve bunu haram ilan etmitir. (Hucurat, 12)
mam Sadk hazretleri (a.s) Necai'ye yazd mektupta yle der: "Mminlerin hatalarn
kurcalayp kefetmeye almayn, Yce Allah byle davranan sadece ahirette deil, bu
dnyada da rezil eder."1
Mnkerden Sakndrmaya, Evet, Kskanla: Hayr!
nsanlan bir ktlkten alkoymak veya onlara bir iyilii emretmek isteyen biri bunu
kskanlk duygusuyla deil, onu irad edip aydnlatabilme gayesiyle yapmaldr. Baz
kadnlar kendilerinin olmad iin baka kadnlar eletirir ve bunu da gya mnkerden
sakndrma ad altnda yaparak "Falan kadn ne kadar da altn takp taktrm! "derler.
Veya okuma ve mtalaa merak olmayan bazlar "Filanca ar okuyor, bu gidile beyni
sulanacak!" derler.
Sorumsuz laubali insanlar, genellikle dierlerini ar dikkatlilik ve vesvesecilikle sularlar...
Ksacas, baz eletirilerin nedeni yapclk kaygsndan deil, kskanlk, ekemezlik ve
kompleks duygulanndan kaynaklanabilir...

Kur'an-i Kerim'de Hz. Resulullah'a (s.a.a) yle buyrulmaktadr: "Kimileri zekat dalm
konusunda seni eletirirler. Ama eer zekattan onlara da bir pay verecek olursan seni
eletirmezler, vermeyecek olursan sana
1 - Mstedrek, c. 7, s. 81.
189
fkelenirler." (Tevbe, 58)
Bu ayetten de anlalaca gibi baz eletirilerin altnda kiisel hesaplar ve kompleksler
yatmaktadr.
ntikam Deil, Eletiri...
Kimi zaman eletirilen adam bunu hazmedemez ve intikam almay dnr; bu nedenle de ilk
frsatta bir an yakalad adam dosta eletiriyormu gibi yaparak kinini kusar.
Mnkerden Sakndrmak Srf Muhalefet Olmamaldr
Mnkerden sakndrma ve yapc eletiri; bir meslek ve bermutat bir tavr haline gelmemelidir.
Maalesef kimi aydn klkllar btn konuma ve gazetelerdeki yazlarnda salt muhalefetilii
adeta meslek edinmilerdir; mensubu olduklar guruh, parti veya takm adeta bu muhalefetle
ayakta durabilmektedir; yaplan iyi olumlu ileri hi mi hi grmezler...
190
Marufu Emredip Mnkerden Sakndranlara Uyanlar
1- Basiret ve Bilin
nsanlara marufu emredip mnkerden sakndran biri maruf ve mnkeri bilmeli ve doru
yntemlere vakf olmaldr. (Yusuf, 108)
2- radeli olmaldr
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma gibi nemli bir vazifeyi stlenen kimse insanlarn
tavrlarndan etkilenmemelidir, Kur'an-i Kerim, marufu emretme ve mnkerden sakndrmann
gl bir irade ve azim gerektirdiini buyurur. (Lokman, 7)
Bir rnek
Kur'an- Kerim'de yle geer: Hz. Musa'yla Hz. Hzr aleyhisselamlar bir beldeye vardilar, o
beldenin halki bu
191
iki byk peygamberden bir lokma ekmekle bir yudum suyu bile esirgedii halde onlar,
yklmak iizere olan bir duvar onardlar ve o yre halkinin szkonusu davranlarndan
zerrece etkilenmeyerek doru bildikleri eyi yaptlar. (Kehf, 77)

3- Allah Rzas in Olmaldr

nsanlar eletirirken bireysel zevkler, hizbi tavirlar, siyasi izgiler, kompleks ve intikam gibi
duygular etken olmamahdir. Kur'an'da baz eletirilerin ahsi sebeplerden kaynakland
geer. (Tevbe, 58)
Sadece Allah rzas iin yaplan ve ferdi, kavmi, hizbi, milli, snf, dil, irk ve corafya gibi
nedenlerden kaynaklanmayan bir "marufu emretme ve mnkerden sakndrma" daha etkili
olmaktadir. Zira samimi bir sz, samimi yreklerde kabul grr, ama szn bir garaz ve baka
maksatlar tamas veya muhatabn salkl bir ruh yapsna sahib olmamasi halinde yapilan
olumlu eletirilerin etki gstermesi beklenmemelidir.
Bir rnek
Hemmam adl bir Mslman, ilim ehrinin kaps Hz. Ali'den (a.s) takva ehlinin zelliklerini
sordu, imam cevap vermedi. Hemmam israr edince Imam Ali (a.s) takvah mminlerin vasf ve
zelliklerini anlatmaya balad; bu sirada Hemmam anszn haykrarak olduu yere yld...
lmt... mam Ali "hlasla sylenen sz, ehlini byle etkiler" buyurdu.1
1 - Bkz. Nehcu'l - Belaga, Hamam hutbesi.
192
Kur'an bir ok yerde "Sevgi ve nefretleriniz sizi hakkin sinirlanndan sakn uzaklatrmasn"
buyurmaktadr. hlasn snrlar gayet hassas ve dakiktir, zerrece kayma halinde ihlas
izgisinden irk izgisine geiriverir. hlasn belirtisi, kimseden takdir ve teekkr
beklememektir. (nsan, 9)
Evet, ihlasn alameti, yaptmz iin karlnda vg ve teekkr beklemememizdir;
yaptmz iin nicelii, yeri, zaman vb.'ine nem vermememizdir. hlas szkonusu
olduunda btn ba ve ilikiler biter, sadece ve sadece Allah rzas geerli olur. Bu
nedenledir ki Yce Allah -cc- Hz. Nuh'a (a.s) "Senin olun kafr olduu iin boulmaldr"
buyurmakta, Hz. Lut'a (a.s) itaatkar olmayan einin helak olup leceini bildirmekte, Hz.
Resulullah'a (s.a.a) "Ebu Leheb'in elleri kurusun demekte (Ebu Leheb, Hz. Peygamberin
amcasdr) ve Hz. brahim'e (a.s) putperest amcas iin dua etmemesini salk vermektedir.
4- Geni Bir Kalp ve Yksek Bir Moral
Hz. Musa (a.s) peygamberlikle grevlendirildiini renince Yce Allah'tan yreini
geniletip kalbini ferah tutmasn ve kendisine yiiksek bir moral nasip etmesini diledi. Allah
Teala onun bu duasn kabul buyurarak yiiksek bir moral ve gl bir ruh yapsyla Firavn'un
karsna kmasn salad. Emretme veya sakndrma olay yiiksek bir morale sahip
olmakszn mmkn deildir.
Marufu emreden ve mnkerden sakndran biri insanlarn zevk ve bireysel eilimlerini
karsna
193

alabileceinden; elbette ki biroklarnn sert tepkisine urayp skntlara maruz kalacaktr.

Geni bir yrek ve yksek bir morale sahip olmamas halinde insanlardan grecei bir iki sert
tepki sonucu daha iin bandayken geri adm atacak ve vazifesini yerine getiremeyecektir.
Kur'an- Kerim, Allah'n salih kullarn tarif ederken "Cahil ve bilgisiz insanlarla
karlatklannda onlara selam edip esenlik dileyerek geerler" buyurmaktadr. (Furkan, 63)
Btn peygamberler delilik1 sihirbazlk,2 aklszlk ve yalanclk,3 sapmlk4 ve stnlk
taslama gibi eylere sulanmadlar m?
nsanlan hakka armak, marufu emredip mnkerden sakndrmak peygamberin yapt bir
itir ve elbette insann peygamberlerin karlat sorunlarla karlamas da kanlmazdr.
Peygamberler nice saldr ve iftiralara maruz kalm, ama zerrece morallerini yitirmemilerdir.
Kendilerine, "Biz seni aklsz biri kabul ediyor ve yalan sylediini dnyoruz" diyenlere,
"Ben aklsz ve yalanc deilim" diyerek cevap veriyor5 sapm olduunu syleyenlere, "Ben
sapm biri deilim" diyorlard.6
Allah Teala -cc- peygamberlere sabrl ve direnli olmalarn tlemektedir.7
1 - Hicr, 6.
2 - Mddessir, 24.
3 - A'raf, 66.
4 - A'raf, 60.
5 - A'raf, 66. 6-A'raf,61. 7 - ra, 15.
194
Bo ve sama szlerle karlatklarnda byklk gsterip alnmamak mminlere has bir
tavrdr.1
Peygamberler sadece sama ve haksz szlerle karlamyor, tehdit, srgn, ikence ve
lmle de yz yze geliyorlard.2
Ancak:
- Biz Yce Allah'n gzetimindeyiz, her anmz grmekte ve ltfn bizlerden
esirgememektedir.3
- Zafer Hakkn ve haktan yana olanlarndr.4
- Yaplan i ne kadar zorsa, dl de bir o kadar byktr.5
- Doru yol, btn peygamberlerle evliyalarn gitmi olduu yoldur6 diyebilmek btn
zorluklar kolaylatrmakta ve insann hibir tehdit ve tehlikeden korkmamasn
salamaktadr.7
5- Gzel Ahlak ve Yumuak Huy

nsanlara marufu emredip erden sakndrrken yumuak huylu olmak gerekir. Yce Allah,
sevgili peygamberine "Sen insanlarn vekili deilsin."8 "Sen insanlara zor ve bask kullanp
sulta kuracak deilsin."9
1 - Furkan, 72. 2-Ysn, 18.
3 - Tur, 48.
4 - A'raf, 128. 5-Nisa, 95.
6 - Ahkaaf, 35.
7 - Maide, 54.
8 - En'am, 107.
9 - Gaiye, 22.
195
"nsanlar inanmaya zorlam hakkna sahip deilsin."1 "Zorla inanmalanni isteyemezsin."2
buyurmaktadir.
Marufu emredip mnkerden sakndran kimse ktlklere iyilikle karlk vermeli,3 kin ve
intikam duygusu tamamal4 sert ve ters mizal insanlarn halk ittiini bilmelidir.5
nsanlann kendisine deil, yaptklar kt ie kar olmak gerekir,6 cahille deil, cehaletle
uramak icabeder. Gnah ileyen birine dman gzyle deil, bir doktorun hastasna bakt
gzle bakmak gerekir; onun iyi taraflan da olabilir. Gnah ileyen birinin bir takim iyi
hasletleri de olabilir pekala... Binaenaleyh once onun iyi taraflanni syleyip insani hasletlerini
takdir eder ve onun bu hasletlerini artirmasim isteyen bir dost olduumuzu kendisine
hissettirebilirsek olumlu bir netice almamiz kesinleecektir. nsanlara kar asla kibirli
olmamaldr, zira salih kullann bir alameti de tevazuyla davranmalan ve alakgnll
olmalardr.7
Evet, insanlara kar mutlaka mutevazi olmamiz gerekmektedir. Kur'an-i Kerimde de Hz.
Resulullah'a (s.a.a) yle buyrulmaktadr: "Miiminlerden, sana tabi olanlara mfik davran ve
onlara kanatlanni ger."8
Hata yapan bin zr dilediinde onu affedelim; zira
l-Kf, 45.
2 - Yunus, 99.
3 - Ra'd, 22.
4 - l-i imran, 134.
5 - l-i mran, 159.

6 - uar, 168.
7 - Furkan, 64.
8 - uar, 215.
196
bu, bykln anndandr. Hz. Yusufun (a.s) kardeleri ondan zr diler dilemez Hz. Yusuf
(a.s) onlar affedip "Bugn size knama yoktur" buyurmutur. (Yusuf, 92)
Hz. Resullulah (s.a.a) efendimiz de Mekke'yi fethettiinde fevkalade arpc bir tavr
sergilemi ve kendisiyle sahabesine olmadk zulmlerde bulunanlarn tamamn affetmitir.
Bu nedenledir ki yeri geldiinde, emrimizde alan astlarmzdan bile zr dilemesini
bilmeliyiz. Bu hususta yine Hz. Resulullah efendimizden (s.a.a) bir rnek aktaralm: Bir
miktar mal paylalmas iin Hz. Resulullah'a (s.a.a) getirdiler, herkese yetmeyeceini gren
peygamber efendimiz o mail en muhta olanlar arasnda bltrp dierlerinden zr diledi
ve onlarn gnln ald.1
Kendisine uyarda bulunulan ahs bundan mahcup olup utan duyabilir; onu bu
mahcubiyetten kurtarabilmek iin zarif szler sylenip hakknda hayr duasnda bulunmak
isabetli olacaktr.
Btn Boyutlar Dikkate Almak
slami rivayetlerde, Allah'n dinine yardmc olacak kimsenin btn boyutlan dikkate
alabilecek kapasitede olmas gerektii hatrlatlr, aksi takdirde zarar yaranndan fazla
olabilecek davranlarda bulunmas muhtemeldir.
Bir rnek
slam tarihinin nemli kaynaklarndan biri olan "el-Gadir" kitabnda yle bir olay rivayet
edilir: Adamn biri
1 - Bihar, c. 16, s. 269.
197
bir evin duvanna tirmanip ieriye gz att. Bu srada ev sahibinin iki imekte olduunu
grnce ona nasihat vermeye kalkp ikinin haram olduunu syledi. Ev sahibi "Ben" dedi,
"ki imekle bir gnah iledim, oysa sen birok gnah birden ilemektesin u anda!
Bakalarnn zel hayatn kurcalyorsun, dama duvara trmanp el alemin evini gzetliyor,
mahremiyetini iniyor ve korkuya kaplmasna neden oluyorsun... Btn bunlar haram deil
midir?1
Bir Baka rnek
Bir Mslman yle anlatr: Hz. Resulullah'n (s.a.a) mutahhar evlatlanndan mam Bkr
hazretlerinin len scanda tarlada altn grnce, "Bylesine muhterem bir zatn bu
scakta dnyalk peinde olmas hi yakmyor" diye dnerek aklm sra o hazreti marufu

emretmeye kalktm. mam Bkr efkatle glmseyerek, "Helal kazan salamak ve hele
iftilikle uramak en gzel ibadetlerden biridir, bu halimde lsem, en gzel lmlerden
biriyle lm olurum!" buyurdu.2
Bizim toplumlarda kimi zaman slam byklerinin fotoraflannn uygun olmayan yerlere
(rnein cami iinde, kbleye dnk duvarlara) konulduunu grmekteyiz; veya ehrin gzel
bir yerinde temiz bir duvara eri br yazlarla sloganlar yazlyor, genellikle yrtlp atlan
ehir ii belediye otobslerinin biletleri zerine tebli zannedilerek ayet ve hadisler yazld
1 - el-Gadir, c. 6, s. 121.
2 - Bihar, c. 46, s. 287.
198
oluyor, bazen kimi camilerin hoparlr cami komularn rahatsz edebiliyor veya temizlik
zannedilerek vesvese ve kuruntuya kapilanlar oluyor, ya da nice ana - babalann eitim ve
terbiye zannyla ocuklarna dayak attn gryoruz, kimi zaman "Misafire mahcup
olmayahm" denilerek aka israf ediliyor; veya cmertlik zannedilerek savurganlk yaplyor,
marufu emretme ve mnkerden nehy etme zannyla, hatal bir insanin kolayca hor - hakir
drlp etrafna rezil olmas gibi daha byk bir hataya dlebiliyor...Eer
davranlarmza biraz da olsa dikkat edecek olursak tebli ve uyar yntemlerine ne kadar
yabanc olduumuzu kolayca grebiliriz...
Bir rnek
Hz Ali (a.s) bir Mslman'a hediye olarak bir miktar hurma gnderdi. Bu hurmalann epey
kaliteli ve fazla miktarda olduunu gren biri Hz. Ali'yi (a.s) uyarmaya kalkarak, "Bu kadar
hurma ona fazladir, hem o sizden hurma istemi deil k... O halde ya hi gndermeyelim, ya
da unlar biraz azaltahm!" deyince Hz. Ali (a.s) ona karak, "Neler sylyorsun sen? "
dedi, "Allah, sen gibilerini oaltmasn!... Allah Teala'dan mminlere cennet vermesini
isteyelim, ama bir mmine kendimiz biraz hurma vermeyelim, yle mi?!... Ben kendi malm
balyorum, sen dayanamiyorsun buna!... Onun istemesini bekleyip, istedikten sonra
verecek olsam mertlik deildir bu; olsa olsa yznn suyunun dklmesi ve bana el
amasnn karl olur!"1
1-Bihar, c. 41, s. 36.
199
Bir rnek
Dalyan gibi gencini ard arda slam yolunda ehid veren yal bir babanin misafiriydim.
Bodrum kata inip abdest aldmda bu yal muhterem zatn bana havlu getirdiini grdm.
Zahmete dtn ima etmek iin "hadiste de buyrulduu zere, abdest suyunun
kurulanmamas, abdestin sevabn otuz kart artinr" dedim, glmseyerek "Dorudur hocam"
dedi, "Ama ehid babasi bencileyin bir ihtiyann bu merdivenlerden inerek getirdii
havluyu geri evirmek ve kalbini krmak da sevap mdr?!"

Gayri ihtiyari irkildim. Hakhydi! Bu hadise gre amel edeyim derken, bylesine bir hata
ilememeye zen gstermem, artlar ve ortam deerlendirmesini bilmem gerekirdi... Evet,
olaylara tek boyutlu yaklap her adan deerlendirmeyince ok ciddi hatalar vuku bulabilir...
Kendimizi Asla Daha stn Sanmayalm
nsanlara marufu emredip mnkerden sakndran kimse, kendisinin dierlerinden daha iyi biri
olduunu zannetmemelidir asla... mam Sadk hazretleri (a.s) "Kendisini bakalarndan stn
gren kimsenin mstekbir olduunu" buyurmulardr. Bunun nedeni sorulduunda da "Bugn
bir hata ileyene kar biz daha iyi bir durumda olabiliriz, ama gelecekte onun ve kendimizin
ne halde olacan bilebilir miyiz?" demilerdir. Bu konuda mam Sadk'n (a.s) anlatt u
rnek hadise bir hayli arpcdr: "Kur'an- Kerim Firavun'un Hz. Musa'ya (a.s) kar
koymalar iin btn sihirbazlar tehdit , antaj ve vaadlerle topladn hatrlatr. Ancak, bu
sihirbazlar Hz.
200
Musa'nn (a.s) mucizesini grr grmez iman getirip Mslman oldular ve Firavun'un
tehditlerine aldrmadlar. Sabahleyin Firavun'un safinda bulunup kafir olan bu insanlar, ayn
gnn akamna varmadan Hz. Musa'ya (a.s) iman getirdiler. Ve Firavun tarafndan ehid
edildiler.
Evet, bugn birinin iledii bir giinah veya hataya bakarak onun gelecei hakknda nyargda
bulunmak doru deildir. Bu durumda biz sadece onu dosta uyarmak ve hakki hatirlatmakla
mkellefzdir, ama onun gelecekte de bir gnahkar olacan ve bizim de mutlaka imanini
koruyan bir mmin olarak kalmay baarabileceimizden hi de emin olmamamiz gerekir.
slam tarihi bunun arpc rnekleriyle doludur:
Cennet genlerinin efendisi Hz. mam Hseyin'in (a.s) nl bir sahabeye yazd u mektup
ve ald cevap olduka ibret vericidir; mam yle yazyor: "...Sen, ceddim Resulullah'in
(s.a.a) sahabesindensin, nice savalara katlp yiitlikler gsterdin; dedem Resulullah'tan
(s.a.a) sonra babam imam Ali'nin (a.s) saflarinda, ondan sonra da kardeim mam Hasan'n
(a.s) yannda yer aldn. slam cephesini savunan parlak bir gemiin olduu iin seni
Kerbela'ya davet ediyorum; bugn yine slam' savunmaya var msn?!"
Szkonusu sahabe, mam Hseyin'e yazd cevapta, "Ben cephelerde koturmaktan
yoruldum artik" dedi ve Kerbela'ya gitmedi.
Evet, bylece, mrnn sonuna geldii halde mam Hiiseyin'i (a.s) yalnz brakt... mam'n
ehadetinden sonra srekli pimanlkla dvnp alyor ve "Hayatn cephelerde geiren ben,
nasl oldu da Rabbimin u son
201
imtihannda bylesine snftakaldm?!" diyordu.
lim ehrinin kaps Hz. Ali (a.s) Nehc'ul Belaa'da yle der: "Ey Allah'n kulu! Kimseyi
gnahlarndan tr knamada acele davranma; belki onun o gnah balanr da, senin
kk saydn bir gnahn balanmayp seni azabauratabilir!"1

Bir rnek
ran'da slam inklabndan sonra ehid dp "mihrab ehidi" olarak anlan Ayetullah Medeni,
gayrimslim bir gencin hidayete erip Mslman olmasn salamt. Bu genle yakndan
ilgilendi ve onun Kum ve Necef medreselerinde yksek slam bilimlerini tahsil etmesine
yardmc oldu. Szkonusu gen, iyi bir alim olarak yetitikten sonra tekrar ran'a dnd ve
slam inklabn savunmak iin cepheye koup cihada katld ve yce ehadet mertebesine
eriti!...
Evet, ne oldum dememeli, ne olacam? demeli...
Tarih bu rneklerle doludur.
Tersi de olabilmektedir... Niceleri bir mr boyu Mslman yaayp mmin olduklarn
zannetmekte, ama gnn birinde bir takm olaylar ve hadiselerin rzgarna kaplp tamamen
ntrlemekte, hatta "din dman" birine dnmektedir.
Bir rnekleme
nsanlara marufu emredip mnkerden nehyeden biri, tpk doktora benzer; nice hastalar
tedavi edip iyiletiren
1 - Feyzu'l - slam, 140. hutbe.
202
bir doktor, bir hadise veya olayda pekala cann yitirebilmektedir... Binaenaleyh birinin
insanlara marufu emredip mnkerden sakndrma vazifesini yerine getirmesi onun, kendisini
bakalarndan stn grp akbetinin kesinlikle hayrl olduu ve dierininse sonunun
mutlaka kt olaca anlamna gelmez.
Mnkerden Sakindirma Ertelenmez
Hadis-i erifte yle buyrulur: "man sahibi bir gz, bir gnah grdnde derhal ondan yz
evirir ve bir lahza bile bakmaz."
Uyulmasi Gereken Prensipler
1- Bir gnah aratrp bulmaya almayalm. Bir giinah veya hata grdmzde onu
uyarmaya ve dzeltmeye alalm; ama insanlann hata ve gnahlarna dedektiflik etmeyelim.
2- Muhatabmzn bakalarna maskara olmasina yol aacak ekilde onu eletirmeyelim
(mesela onu kiskanan ve bizim eletirimizi ona kar bir firsat olarak kullanmak isteyenlerin
yaninda onu eletirmeyelim).
3- Bireylerin onur ve konumunu dikkate alalim, gizli ve bir giinah ileyen birini aka
uyarmayalm.
4- Hatal ahsn, kendince geerli bir nedeni varsa ve yapt hatann bilincinde oluundan
emin deilsek uyar giriiminde bulunmayahm, mesela bir din bynn ehadet

yldnmnden haberi olmad iin o giin diiiin merasimi dzenlemise, bu "habersizlii"

dikkate alalm.
5- Kendi onur ve konumumuzu da dikkate alalm.
6- Bireyin uyarlmas, nizamn tezyifne sebebiyet
203
vermemelidir; kimi zaman bir bireyin uyanlmasi (zel artlar nedeniyle) nizamn uyanlmasi
eklinde telakki edilebilir.
7- Gnahkara deil, bizzat gnaha kar olalm.
8- Kendimizi bakalanndan stn grmeyelim.
9- yimserlii ve hakk esas almay prensip edinelim.
10- Zaman ve mekan artlarn doru deerlendirelim. lim ehrinin kaps Hz. Ali (a.s) yle
der: "Bir Mslman bir gnah iler ve siz kfr diyarnda onu bulursanz ona orada had
uygulamayn (eraitin belirledii cezay uygulamayn), zira bu davrannz onun kafrlere
yanamasna yol aabilir."1
Uyarlar
Trl hilelerle donanm olan eytan, btn bir tarihe yaylan geni bir mr ve derin
tecrbelere sahip bulunduundan kimi zaman insan yanl yola drmek iin dorular
kullanr ve marufu gstererek insan mnkere iter, mesela:
1- nsann ruhunu kk ilere yneltir, bylece ruhun kapasitesini doldurup tatmin ederek
nemli ve byk ilerle urama frsatn ondan alr.
2- nsan gurur, gsteri ve kibir gibi yan etkileri olabilecek iyi ilere sevkederek yaralamaya
alr.
3- nsan iyi ilere ylesine megul tutar ki, ibadetten kopmasna, hatta nefret duymasna
neden olur.
4- nsan ylesine ynlendirir ki, hakk syleme klfnda kendi nefsinin reklamn yapar hale
getirir.
1-Vesail, c. 18, s. 318.
204
5- Bazen siyasi boyutunun zayflamas iin bireyin ibadet boyutunu destekler.
Hz. Ali (a.s) Kumeyl'e yle anlatr: "Allah'a andolsun ki Hz. Resulullah'tan (s.a.a) duydum;
eytan insan zina, iki, faiz, kumar ve benzeri byk ve irkin gnahlara ittikten sonra onun
dini vicdanini rahatlatmak iin zor ve ar ibadetleri sevdirir ona, huzu ve huuyla riiku ettirip

secdeye kapanmasim salar; ardndan, bozuk ve sapm insanlar lider gsterip onlara itaat
ettirir.1
6- Zaman dikkate alinmahdir.
Hz. Ali'nin (a.s) adamlanndan birini ylan soktuunda, "Seni neden yilan soktu, biliyor
musun?" diye sordu, adamcaz "hayr" deyince hazret yle buyurdu: Hatirlar misin, bir
defasinda Kanber falan zalime gitmi, o srada orada bulunan sen, beni sevdiin iin ayaa
kalkp Kanber'e sayg gstermi ve "Nasl sayg gstermem, melekler bile kanatlanni gererek
ona sayg gsteriyor" demitin. Bunun zerine o zalim fkelenip Kamber'e eziyet etmi ve
Kanber'e dayak attracan sylemi, bunu kimseye anlatmaman iin de senden tehditle sz
almt, senin zamansz giriiminde bulunmann cezas ite bu yilan oldu.2
Yukardaki olayda ylann soktuu ahs iyi bir amel (maruf) ilediini sanm, oysa kt
amelde (mnker) bulunmutur. yi olduunu zannettiimiz nice davranmz, zaman ve
mekan dikkate almadmzdan dolay kolayca kt bir davran olmaktadr aslnda. Bu
satrlar yazdm srada Tahran kapalar esnafndan gelen bir grup, cami imamnn le ve
ilkindi namazlarn
1 - Bihar, c. 77, s. 274.
2 - Sefinetu'l - Bihar, c. 1, s. 592.
205
snnetleriyle ve dier mstehablaryla klarak nazm uzattn, bu nedenle cemaatin giderek
azaldn syleyip imam efendiden ikayette bulundu bana. Muhterem imam efendi,
snnetlere uyuyorum diyerek maruf bir amel ilemekte, ama onun bu ameli baz insanlarn
farz cemaatle klmasn engellemektedir!!
206
Nereden Balamal?
1- nce Kendimizden Balayalm
Bakalanna marufu emrederken kendimiz mnker ileyecek olursak szmzn hibir etkisi
olmayacan ve Kur'an'n sert eletirisine maruz kalacamz bilmeliyiz. Kur'an-i Kerim "Ey
iman edenler, sylediiniz eylere neden kendiniz uymuyorsunuz?" buyurmaktadir. (Saf, 3)
Bakara, 44'te yle buyruluyor: "...Siz, insanlara iyilii emrederken kendinizi unutuyor
musunuz?"
lim ehrinin kaps Hz. Ai (a.s) yle buyurmaktadir: "Bir ii nce kendim yapmadka
bakalarn ona davet etmem, yine kendim bir iten uzak durmuyorsam, size o iten uzak
durun demem."1
Evet, bir ayna ancak temiz ve parlak olduu zaman gzellikleri ve irkinlikleri net olarak
gsterebilmektedir.

Bu arada amelin baarnn srr olduunu ve farzdan

1 - Nehcu'l - Belaga, 175. hutbe.
207
kaytarmaya vesile edilemeyeceini de hemen hatirlatahm. Yani salih olmayan biri; bakalarn
dorulua davetten muaf deildir.
2- Aile
Bireyin toplumdan once kendisini ve ailesini doru yola davet etmesi gerekir. Kur'an-i Kerim
Hz. Resulullah'a (s.a.a) "nce kendi kzlarn ve elerine buyur, daha sonra dier kadnlara..."
demektedir.1
Tahrim Suresi'nin 6. ayetinde yle buyrulmaktadr: "Ey iman edenler, kendinizi ve
yaknlarnz ateten koruyun..."
Kur'an'da bir peygamber vlrken yle buyrulur: "...O, ailesine ve yakinlanna namaz
kilmalanni tavsiye ederdi."2
Cennet genlerinin efendisi mam Hseyin (a.s) Kerbela'da once kendi olu Ali Ekber'i, daha
sonra dier genleri savaa gndermitir. mam Seccad hazretleri (a.s) hukuk risalesinde
evlatlarn zel haklarn beyan etmitir. Keza, Kur'an- Kerim, ailesine dkn olanlardan
vgyle sz eder.3
Ancak bu, insann kendi ailesi dzelmedike bakalarn doru yola armamas gerektii
eklinde de anlalmamaldr. Nitekim insann kendi ailesinde hakka eilim kabiliyeti
olmad halde, bakalarnda bu eilim ve kabiliyet pekala varolabilir; Hz. Nuh'un (a.s)
oluyla Hz.
1 - Ahzab, 59.
2 -Meryem, 55.
3 - Tur, 26.
208
Lut'un (a.s) ei bunun en bariz rnekleridir.1
Ailenin slah, toplumun altyapsnn slah demektir; zira toplum ailelerin bir araya gelerek
tekil ettii bir btnden ibarettir. Hz. Resulullah da (s.a.a) bi'setinin ilk dneminde nce en
yakin akrabalanni slam'a davet etmekle vazifelendirilmitir.2
Byk insanlarn baarlarnn arkasnda eleriyle evlatlannn onunla fkir ve inan birlii
gsterip yardmlamalan yatmaktadr. Evladn yardmc ve gnl birlii iinde olmas bir
nimet ve saadet addedilir slam'da.3

Nesillerin slahnn sadece iyilii emretme ve ktlkten sakndrmayla mmkn

olmayacan da hemen belirtelim; bunun iin ncelikle e seimi, helal rzk ve retmen
seimi gibi konularn ok nemli birer altyap etkenleri oluturduu bilinmelidir.
Mminlerin emiri Hz. Ali (a.s) bir konumasnda, cemaate yle demektedir: "ar pazarda
namahrem erkeklerin, kadnlannza omuz vurduunu duydum... Sizde utanma duygusu yok
mudur? Yiitlik ve namus gayreti gstermeyenlere lanet olsun!"4
3- Yeni Nesil
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma konusunda gen neslin muhatab alnmas baar
orann artracaktr. Bu gerei kavramak iin tecrbe art deildir; zira ayet
1 - Hud, 46.
2 - uar, 214.
3 - Furuu'l - Kf, c. 6, s. 2.
4 - Rivayette, "deyyus" tabiri geer; bkz. Bihar, c. 100, s. 249.
209
ve Ehl-i Beyt mamlarndan (a.s) ulaan hadis ve rivayetler bunun rnekleriyle doludur,
birkan aktaralm: Firavn zamannda sadece genler Hz. Musa'ya inanmlardr.1
2- Kafrlerin hz Resulullah'a (s.a.a) kizmalannin bir nedeni de o hazretin genleri fevkalade
etkilemi olmasyd.2
3- Hz. Ali (a.s) yle buyurur: Genlerin ruhu ekime msait bo tarla gibidir ve genleri
eitmek, kayaya ilenen motif gibi kalcdr.3
4- Rivayette yle geer: Genlere teblide bulunup onlan doru yola davet edin; zira
genlerin hayra eilimleri daha fazladr.4
Hz. Resulullah (s.a.a) yle buyurmaktadr: Genler bana uydu, yallar hep kar ktlar
bana.5
4- Komular
Bireyin kendisi, ailesi ve yaknlanndan sonra, komularyla ilgilenmesi gerekir. Hz.
Resulullah (s.a.a) yle buyurmaktadr: "nsanlar neden komularyla ilgilenip onlan
eitmezler? Neden onlara teblide bulunmazlar? Neden marufu emredip mnkerden
sakndrmazlar? Komular neden bu eitime yanamazlar?"
(Ardndan, yle buyurdular) Bylesine ilgisiz ve
1 -Yunus, 83.
2-Bihar, c. 18, s. 182.

3 - Nehcu'l - Belaga, 31. hutbe.

4-Vesail, c. 11, s. 448.
5 - Cevan, c. 2, s. 248.
210
umursamaz komulardan hesap soracam."1
Byk ehirlerin getirdii felaketlerden biri de hayatn makinelemesi ve insanlarn
kalabalklar arasnda kaybolmasdr; apartman hayat komuluk dzenini bsbtn bozmutur.
Oysa komular elele verecek olursa birbirlerinin yzlerce mkln halledebilirler. Okuma
yazma bilmeyenler, komusundan gnde yarm saat ders alsa; okuma yazma seferberliine
aynlan bte konuta kaydnlp binlerce evsiz insana ev kazandrlabilir!
Evet dert, znt, sevin, yolculuk, hastalk vb. anlarda komular yekdierinin yannda yer
alsa birok mesele kolayca hallediliverir. Bir rnekle aklayalm:
Bir mahallede ocuk sahibi bir hanm dnn, hastanede veya okulda alan bu bayann
gnlk derdi ayndr:
- ocuunu sabahn krnde mahmur haliyle uykudan uyandracak,
- Yamur, souk demeden, yaz - k dinlemeden onu anaokuluna gtrecek,
- Anaokuluna her yl ar meblalar deyecek,
- Sk sk iine ge kalacaktr.. .vs.
Oysa ayn mahallede yal veya ocuksuz ev kadnlar olabilir, annesi de gnl rahatlyla
iine gidebilir ve mesela hastasyla ilgilenebilir veya retmense, tedirginlik ve huzursuzluk
duymadan gnl rahatlyla ocuklara ders verebilir. Dier mesleklerde de ayn bereket
oluturulabilir. rnein bir doktor haftada bir saat mahallenin camiine gidip maddi durumu iyi
olmayan
1 - Kenzu'l - Ummal, c. 3, s. 684.
211
hastalan vizit edecek olursa camiinin atmosferine canhhk kazandracak, bylece hem kendi
sosyal moralinin ytikselmesine neden olacak hem yoksullann hayr duasn alacak, sevilip
saylacaktr. Bu doktor efendinin de bir ii olduunda btn mahalleli onun yardmna
koacak, bir yolculua kmak istese mahalleliler onun evine gz kulak olacaklardir.
Camiyi eksen alarak, Allah rzas iin ve dzenli bir program erevesinde yaplacak olan bu
kk hizmet herkesin memnuniyet duymasn salayacaktr.
Evet, dinadamlar yardmc olursa, dinini bilmeyen kimse kalmaz; kitabi olanlar olmayanlara
emanet verirlerse kitap okumak isteyenler byk bir maddi skntdan kurtulmu olurlar,

byk ve geni eve sahip olanlann evlerinin kapsn hayrl ilere ak brakmalar halinde
biroklar iin salon kiralama, masa sandalye temin etme gibi skntlar ortadan kalkacaktir...
Btn bunlara teessf etmemek mmkn mdr? Yce slam dininin baz hkmlerini gnlk
hayatmzdan dlam olduumuz iin milyarlarca para ve milyonlarca saatlik mrmz boa
gitmektedir. Iran slam Cumhuriyeti salk bakan bir aklamasnda yle diyordu: Anne
stnn nemi ve bebein salndaki fonksiyonu konusunda yce slam dininin tavsiye ve
tlerini anlatarak, annelerin bebeklerini kendi stleriyle beslemelerini saladk ve neticede
hem bebekler salkl byd hem de biz milyonlarca dolarlk sttozu ithalinden kurtulmu
olduk; bu ekilde salanan tasarrufla yoksul blgelerde hastahane yapmlarn
hzlandrabildik.
212
Bizzat Devlete Den Grev
Bireyin kt davrann birey, airetlerin kt davrann da bizzat airetler araclyla
engellemek mmkndr; ama baz durumlarda ktln boyutlan, ancak devlet
mdahalesiyle nlenebilecek ekilde geni ve etkin olmaktadr. Mesela bir devlet dierine
saldrdnda veya devletle halk arasnda anlamazlk ba gsterip devlet halka saldrdnda
uyar, mektup ve nasihat kar etmezse slam lkelerinin bir araya gelip olaya mdahale etmesi
gerekir; onlarn araclyla konu halledilmezse bu lkeler silah zoruyla saldrgan
cezalandrp ona haddini bildirmelidirler. Dahas, bu saldr yzeysel olmamal saldrgann
Allah'n hkmne dnmesini salayacak kadar gl, etkin ve uzun sreli olmaldr.1
Devletin grevi bununla snrl deildir, dini vazifesi gerei bireysel uyarlarda bulunup
marufu emreden ve batldan alkoyan kimseleri de desteklenmelidir, zira
1 - Hucurat, 9.
213
ktye sapanlar devletin marufu emredenlerden yana olduunu bilirlerse kt yoldan
dnmeleri daha kolay ve daha erken olur. Bu hususlarda devletle halkn ibirliinde
bulunmas her zaman etkili olmutur; birinin tek bana hareket etmesinin yeterli olmayaca
da bilinmelidir. Bu nedenledir ki slam dinin nurlu hkmlerinin icras iin slam devletinin
varl artt; aksi takdirde, icra edilmesi ancak g ve iktidar yoluyla mmkn olan birok
slami hkm yerde kalacaktr. Evet, "velayet-i fakih" esas, slam hkmlerinin icras iin
zaruridir.
Ortam Temiz Hale Getirmek
nsanlar ve toplumu iyiye yneltip ktden alkoymada en etkili faktrlerden biri de devlet,
belediye vb. resmi kurum ve kurulularn temiz bir ortam yaratmaya almalardr. Toplum ve
ortam, bireylerin fkri ve ahlaki eilimlerinde etkilidir; Kur'an'dan birka rnek aktaralm:
1- srailoullarnn tarihinde bir olay vardr; bu kavim Hz. Musa'nn (a.s) mucizesiyle ve onun
nderliinde Nil'i getikten sonra putperest bir grubu grr grmez ondan etkilenmi ve Hz.
Musa'dan (a.s) onlara da etrafnda toplanp ibadet edecekleri bir put yapmasn istemilerdir.1

Eer toplumda bir put olursa, puta tapan kimseler de bulunur ve bu yzden de toplumu
temizlemek gerekir.
2- Musa (a.s) Samiri'ye yle dedi: "Durup zerinde titrediin ilhna bak, onu yakacaz,
sonra denize
1 - A'raf, 138.
214
dkeceiz."1
3- Hz. Ibrahim tek bana eline bir balta ahp put haneye girdi, btn putlan krd ve sonunda
da baltayi en byk putun boynuna asti.2
4- Mescid-i Zrar olay: Mnafklar Medine'de Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) mescidine
ramen baka bir mescit bina ettiler. Bylece mescit ad altnda glerini birletirmek ve d
dmanlarla iliki kurmak istiyorlard. Onlar mescitlerinin resmen tannmas iin de
Peygamber-i Ekrem'i (s.a.a) bizzat davet ederek orada cemaat namaz kldrmasn istediler.
Peygamber (s.a.a) de o srada Tebk savana hazrland iin onlara olumlu bir cevap
vermedi. Gidip dndkten sonra da halk mnafklarn merkezi haline gelen o mescidi ykma
hususunda seferber kld. Bu olay Kur'an'da ksaca zikredilmitir.
Kur'an'dan naklettiimiz bu drt rnekten de anlald zere mnkerden sakndrmak iin
nce toplumdaki ftne merkezlerini ve ftne karanlar ortadan kaldrmak gerekir. Zira onlar
yok edilmedii taktirde mnkerden sakndrmak, nedenleri brakp sonularla mcadele
etmektir. Dolaysyla marufu emretmek ve mnkerden sakndrmak isteyen bir sistem ve
hkmet ilk bata ortam temizlemek iin admlar atmaldr. Bu cmleden olarak:
1- Kolay evlilik hususunda geni bir teblii almas yrtmek ve genleri evlendirmek iin
onlara kredi salamak.
2- Btn retim birimlerinde, parklarda, umum
1 - Th, 97.
2 - "Hepsini parampara edip... "Enbiya, 58.
215
yerlerde, hastanelerde ve hatta mmkn olduu kadar btn hizmet birimlerinde kiz ve erkek
alanlan birbirinden ayn tutulmahdir. Bylece kadnlar sade bir elbiseyle alabilmeli ve
erkekler de hi bir rahatsiz edici hususla kar karya kalmamaldr.
3- Film, kaset ve iinde saptrma, fesat ve toplumu kertme sebepleri olan kitaplarn
yaymna engel olmak; zellikle de sapk irket, butik ve gruplan kapatmak veya saptrc
elbiseler satmalanna engel olmak.
4- nsanlarn seimine dikkat edilmelidir. Bylece da baml ftneci insanlar fkirlerini
yayma ortami bulamamaldr. Allah'a krler olsun ki Islam cumhuriyeti sayesinde bu tr

uygulamalar yaplmtr ve bundan byle de bu tiir uygulamalann kemale erdirilmesi limit

edilmektedir.
5- Hay ve utanma duygusu toplumda bir ok gnahlara engel olmaktadr ve hayasizhk ise
her trl mnkerin ortaya kmasna neden olmaktadr. Bu yiizden sistemin sorumlular sulu
insanlarn geliimine ortam salanmamas iin toplumun turn alanlarnda hay ilkesine riayet
etmelidir. rnein devlet, sakinlerinin doal olarak hay perdesini yrtlaca binalarn
yapmna izin vermemelidir. Evet, bireyin kendi evinde komusunun evinin her yerini
grebilecei evlerde asla hay kalmaz.
6- Kiz ve erkek ocuklarnn mzeleri, laboratuarlar ve fuarlan ziyaret saatleri belli bir
zamana tabi tutulmahdir. Bu, sistemlerinin takva esasi iizere olmasini isteyen kimselerin
mdriyetlerinin temel ilkelerinden biridir.
7-

Genlerin bo vakitlerini doldurmak iin

216
programlar dzenlemek de evreyi salim klmak ve mnkeri terk etmek hususunda nemli bir
rol ifa eden hususlardan biridir.
8- Yzmek iin giyilen elbiseler sade ve hafif olmakla beraber kisa olmamahdir. Burada bir
hadis nakledelim:
imam Hasan (a.s) ve mam Hseyin (a.s) ocuk olmalanna ragmen uzun elbiseleriyle Firat
nehrine girdiler. Bir kii onlara, "Elbiseniz bozuldu" dedi. Bu iki deerli insan o ahsa cevap
olarak yle buyurdular: "Elbisenin bozulmasi din ve haynn bozulmasndan daha iyidir."1
9- slam evreyi sakin klmak iin el sanatlanni, ocuklar terbiye etmeyi ve evin i
yneticiliini kadnn uhdesine brakmtr. Kadna sakin aile ortaminda faydah ilerin havale
edilmesini istemi; kadn delisiz olarak ve einin gznden uzak darya kmaktan
sakndrmtr. Elbette ihtiya olduu taktirde kadnn darya klmasna izin verilmitir;
rnein kocas olmadan Mekke'ye gitmesi gibi.
Toplumu fesada srkleyen ey ba boluk, kaytszlk, bota gezmek ve hedefsizliktir. Yoksa
slam kadna yrylere katlmak, seimlere itirak etmek, siyasi ve iktisadi bamszla
sahip olmak, en yce ilmi kongrelere katlmak, ilmi ve terbiyevi ve eitli uzmanca makaleler
yazmak hususunda izin vermitir. Kur'an rnek erkeklerin tarihini renmeyi emrettii gibi,
rnek kadnlarn da tarihini renmeyi emretmitir.2
1-Bihar, c. 43, s. 320.
2 - Kur'an- Kerim'de: "Kitap'ta brahim'i zikret, ve Kitap'ta Musa'y zikret" buyrulduu gibi:
"Kitapta Meryem'i zikret" diye de
217
Kur'an baz erkeklerin adn and, onlar vd ve bakalarna rnek gsterdii gibi,
Firavun'un eini de tarih boyunca btn iman ehli iin rnek klmtr. Kur'an Firavun'un eini
rnek klarak btn dnyaya kadnn erkein tesiri altnda olmadn, aksine einin

sapmalarna kar bamsz bir dnceye sahip olduunu ispat etmitir. Kadn einin evinde
ve sofrasnda oturmakla birlikte bu iktisadi ihtiyac, onun ahsiyetini etkilememelidir.
Firavun'un ekmeini yer, ama onun aleyhine kyam eder. nsan Firavun'un evinde bile olsa
evre, iktisad ve siyasi basklar ortadan kaldrabilir. Ama btn bunlara ramen kadn ve
erkein birbirine karm ne kadar az olursa o toplum esenlie daha yakn olur ve
mnkerlerin geliimi iin meydan daha da bir daralr.
10- Engelleri ortadan kaldrmak:
Ne yazk ki maruflar yapmak iin o kadar engel var ki maruflarn yerine getirmek insanlarn
geneli iin zor ve hatta bazen gayr-i mmkn olmaktadr. u rneklere dikkat ediniz:
- Yeni neslin imtihan gnlerinde cazip filimler onlarn dikkatini ekecek olursa imtihanda
mutlaka baar salayamayacaklardr. Burada flimler maruflar yerine getirmeye ve tahsil
etmeye engel tekil ettii iin.devlet, doru bir zamanlama ve programlamayla bunun iin
uygun bir ortam salamaldr.
- Eer evlilik artlarn genlerin evlenemeyecei kadar zorlatracak olursak bu artlar
maruflara engel tekil eder ve bunu dzenlemek de hkmetin grevleri
buyurulmutur. Dolaysyla erkek rnek olabilecei gibi Kur'an Firavun'un eini de insanlk
tarihine rnek sunmutur.
218
arasndadr.
- Eer namazn ilk vaktinde retmenler ders verecek olursa, mutfak servisleri yemek verirse,
televizyonlar film verecek olursa, mteri satcya giderse, hi phesiz btn bu programlar
maruflann en by olan namaza engel tekil edecektir.
Uygunsuz elbiseler yaygin olur ve uygun elbiseler pahah olur veya bulunmazsa, bu da marufa
engel tekil eder.
Bir ok engelleyici kanunlar ile idarelerdeki biirokrasi de engellerden sayilmaktadir.
- Eer evlenen bir kzn eitimini srdrmesini engellersek marufu engellemi oluruz.
- Eer bir ofr caddede den birini hastaneye ulatrdnda onu tutuklayacak olursak, bu
da marufa engel tekil eder.
- Eer faydal kitaplarn yurt dnda ihrac hususunda fazla nakliye parasi ahnacak olursa bu
da marufa engel tekil eder.
- Eer delilsiz olarak elimizin altindaki kimselere surat asacak olursak, onlar da bizden
korkup hakikat yerine yalan syleyecek olurlarsa, yine marufa engel olmu oluruz.
- Eer cemaat namazlannin uzamasi sebebiyle bir grup camiye gitmezse maruf engellenmi
olur.

- Eer yersiz beklentilerle bir gelin ve damadin evlenmelerine engel olursak veya onlar
riyakarla, borlanmaya ve evlenmelerinin geciktirmeye zorlarsak, rnein; "ailemizde falan
kimse vefat ettii iin dn merasimini falan zamana kadar erteleyelim" diyecek
219
olursak, btn bunlar marufa engel tekil eder.
220
Marufu Emretmek ve Mnkerden Sakndrmak in Pratik zmler
Elektronik ve teknolojik hayat bir ok ileri hzlandrmtr ve dolaysyla da insanlann
genelde fazla bir vakti yoktur. Bo vakitler iin doru zmler dnlmeyecek olursa gnah
ileme ortam geliir. Burada u birka iyi ve yapc zmlere dikkat ediniz:
1- lmi, sanatsal ve sanayi fuarlar icra etmek ve buralara faydal ziyaretler gerekletirmek.
2- Sportif ve ilmi yarmalar dzenlemek.
3- Dil eitimi, bilgisayar, hattatlk, yzme ve makale yanmalarnda eitlilik oluturmak.
4- Geici glerden retim alannda istifade edilebilecek ve insanlara faydas olacak bir
takm atlyeler amak.
5-

eitli dzeylerde farkl yalar iin kitap yaynlamak ve ktphaneleri gelitirmek.

6- Faydal programlar dzenlemek, namaz vaktinde klmak ve camiyi temiz tutmak gibi
eylerle camileri
221
enlendirmek.
7- Faydal flimler yaynlamak.
8- Sanat retmek ve herkese bir sanat ve i bulacak ortam salamak.
9- Hikaye kltrn gelitirmek.
10Detayl kitaplar zetlemek, dillerini kolaylatrmak, eitli boyutlarda ve farkl
fyatlarda katlarla basmak.
11- vn kaynaklaryla tanmak ve zellikle her blgedeki insanlar, o blgenin vn
kayna olan ahsiyetlerle tantrmak.
12- Askeri tatbikatlara katlmak ve izlemek.
13- En iyi, en genel ve en kolay olan yry sporunu yaygnlatrmak. Zira bu spor herkes
iin ve her yerde yaplmas mmkn olan bir spordur.

Sizler de bu konuda bir takm fkirler sunabilirsiniz. Pratik zmler iin her bakanlk kendi
memurlarna zg bir bte ayrp er'i ve kanuni meseleleri dikkate alarak bakanln
imkanlarndan personellerin ocuklarnn bo vakitlerini doldurmak amacyla bir takm
programlar dzenleyebilir.
Hkmetin marufu emretme ve mnkerden sakndrma hususundaki grevleri bu birka
rnekle snrl deildir. Hkmet ve devlet toplumsal ve siyasi maruflar ihya etmeli, iktisadi
ve toplumsal mnkerlere engel olmaldr.
Aadaki rneklere dikkat ediniz:
- Fiyatlar kontrol etmek ve pazardaki kargaal nlemek.
- Durup dururken maln pahalanmas iin birer ara
222
olan turn vastalara engel olmak.
- Anlamalara nezaret etmek, szleme senetlerinin dzenlenmesinde kt istifadelere engel
olmak.
- Adilane bir datm salamaya dikkat etmek, beytiilmali korumak ve beytiilmali
kendilerine emanet etmek iin en giivenilir kimseleri on planda tutmak.
- Finnlara nezaret etmek. Zira bu kontrol olmad taktirde ekmeklerin nemli bir blm
zayi olmakta ve israfa sebep olmaktadir.
- Doal kaynaklardan iyi istifade etmek.
- sizlere faydali iler oluturmak ve vasifsiz iileri eitmek ve doal ve teknolojik
kaynaklardan istifade etmenin en iyi metodudur. Zira i bulmak maruflann en bydr ve
isizlik ise her trl mnkerlerin ortaya kma sebebidir.
- nsanlarn geliimini salayan mekanlara herkesin gitmesini salamak iin gidi ve dn
aralar temin etmek.
- Meydanlara ve caddelere tarihte adlarnn kalmas gereken kimselerin isimleriyle isimlerini
vermek.
- Tembel dilencilere engel olmak.
- Btn kalabalk merkezlerde namaz klma iin uygun yerler oluturmak.
- Ezan btn devlet merkezlerinden yaymlamak.
- Memurlar iin t ve nasihat toplantlar dzenlemek, uyarmak, ilerin iyi icra edilmesi
iin iyi bir ekilde kontrol etmek, ruhi haletlere dikkat etmek, aykr istatistiklere engel olmak,
olumsuz rekabeti nlemek, muhtevasiz gururlara mani olmak ve ykc kadrolamaya engel
olmak.

223
- Sulu kimseleri aalamak, zayflatmak, salkl adet ve fkirleri yaygnlatrmak,
kamuoyunun bilincini farkl yollarla yceltmek.
- Btn abalara, planlara, bayndrlk, tedavi ve hizmetsel projelere ilahi, manevi ve kltrel
bir boyut kazandrmak ve usul ve ilkelerden asla gaflet etmemek.
- Zalimlerin ve saldrganlarn insanlann suyuna, toprana, namusuna ve malna uzanmasna
engel olmak ve onlara iddetle kar koymak.
- Sistemin her tarafna denetleyici kiiler ve mfettiler yerletirmek, her trl siyasi
komplolar ve suikastlar engellemek.
- Devletin yksek erkannn cemaatin ilk saflarna katlm da hkmet grevlerinden ve
marufu ihya etme vesilelerinden biridir.
- lkenin drt bir tarafna ksa ve faydal uyarlar ieren gzel tablolar asmak.
- Sekin fertleri ve unsurlar tevik etmek, fasit ve bozuk elemanlar ise cezalandrmak.
- Hassas makamlar ibilir mminlere vermek ve ehil olmayan unsurlar azletmek.
Devletin grevleri olarak bunun gibi yzlerce rnekler verebiliriz.
zel Kurumlar
Her ne kadar marufu emretmek ve mnkerden sakndrmak kadn ve erkek btn mminlere
farzsa da; ama bu i daha ok u gruplardan istenmitir.
224
1- Peygamberler:
Peygamberlerin grevlerinden biri de marufu emretmek ve mnkerden sakndrmaktr.1
Kur'an peygamberlerin grevlerinden ilkinin marufu emretme ve mnkerden sakndrmak
olduunu beyan etmitir: "Onlara marufu emreder ve mnkerden sakndrr."2 Sonra da
Kur'an baka meseleler beyan etmitir. Maruflarn ilki tevhid, mnkerin ilki ise tauta
tapmaktr: "Allah'a ibadet etmeleri ve tauttan saknmalar."3
2- Masum mamlar
mam Hiiseyin (a.s) kendisine Irak'a doru gitmemesini syleyen kardei Muhammed
Hanefye'ye yle buyurmutur: "Ben ceddim Resulullah'in metoduyla amel etmi olmak iin
marufu emredip mtinkerden sakndrmak istiyorum."4
3- Alimler ve Bilginler
Kur'an- Kerim yle buyurmutur: "Neden alimler insanlan haram yemekten ve haram
konumaktan alkoymamaktadrlar. "5

Hz. Ali (a.s) ise yle buyurmutur: Kavimlerin helak olma sebebi daha once bunlardan bir
grubunun giinah ilemesi ve alimlerinin sessiz kalmasi idi. "Alimleri ve din
1 - "Marufu emret ve cahillerden yz evir." (Araf, 199)
2 - Araf, 157.
3 - Nahl, 36.
4-Bihar, c. 44, s. 339.
5 - "Rabbe kul olanlar ve bilginlerin onlara giinah sz sylemeyi ve haram yemeyi yasak
etmeleri gerekmez miydi?" (Maide, 63)
225
adamalar onlar sakndrmadlar."1
Kur'an- Kerim yle buyurmutur: "Neden toplumdaki akl sahipleri ve sekinler insanlan
fesattan ahkoymamaktadir. "2
Hz. Ali (a.s) ise bir konumasnda ise yle buyurmutur: "Allah alimlerden zalimin tika basa
yemesi ve mazlumun al karsnda sessiz kalmamalarn istemitir."3
Bir bidat ve mnker ortaya kt zaman alimlerin ilmini izhar etmesi farzdr, aksi taktirde
Allah'n laneti onlarn zerinde olacaktr.
Miiminlerin Emiri Ali (a.s) yle buyurmutur: "Allah beyinsiz kimseleri gnahlar sebebiyle,
akll ve bilgin kimseleri de mnkerden sakndrmay terk etmeleri sebebiyle kendi
rahmetinden uzak tutar."4
4- Hkmet Sorumlular:
Kur'an yle buyurmutur: "Salihlerin, kendisine kudret ve imkan verdiklerimizin
yeryzndeki hkmetinin nianelerinden bazs da namaz kilmalan, zekat vermeleri, marufu
emretmeleri ve mnkerden sakndrmalandr."5
1 - Nehc'ul Belaa.
2 - "Sizden nceki nesillerin ileri gelenleri, yeryznde bozgunculua engel olmal deil
miydiler?" (Hud, 116)
3 - Nehc'ul Belaa, 3. hutbe.
4 - Subhi Salih, ... "Allah beyinsizlere gnahlara dt iin ve alimlere sakndrmay terk
ettikleri iin lanet etmitir." (Nehc'ul Belaa, 192)
5 - "Onlan biz yeryzne yerletirirsek namaz klarlar, zekt verirler, uygun olam emrederler,
fenal yasak ederler." (Hac, 41).

226
Evet slam hkmeti marufu emredenleri savunmah ve onlardan yardmn esirgememelidir.
Direkt olarak ellerindeki reklam, kltr, sanat, iktisadi ve askeri imkanlarla mnkerlerin
nn almal, fuhu merkezlerini kapatmah, fasit ve bozuk kimselerin hesabn grmeli,
gnaha sebep olan yasalar kaldrmaldr.
5- Anne veBaba...
Kur'an yle buyurmutur: "Kendinizi ve ehlinizi, yakt insanlar ve ta olan ateten
sakndnnz."1
imam Ali'ye (a.s), "Oman nasl ateten koruyahm? " diye sorulunca yle buyurmutur:
"Onlara marufu emredin ve onlan mnkerden sakndrn."2
6- Toplumun leri Gelenleri
imam Sadik (a.s) dostlarna yazd bir mektubunda yle buyurmutur: "Kesinlikle
bykleriniz, yallarnz ve glleriniz makam dkn cahillere kar merhametli
davranmaldr. Tecrbesi olmayan kimselerin elinden tutmahdir. Aksi takdirde onlarn
tmnn zerine Allah'n laneti iner."3
imam Sadik (a.s) dostlarndan birine yle buyurmutur: "phesiz cahillerin gnah
alimlerinizin zerinedir. Sizden birisi bir gnah ileyerek bize eziyet edip bizi insanlarn
karsnda kusurlu klnca neden onlara
1

- "Kendinizi ve oluk ocuunuzu cehennem ateinden korayun." (Tahrim, 6)

2 - Bihar, c. 97, s. 74, Ali b. Ibrahim Tefsiri; ilgili ayetin tefsirinde.

3 - Furu-i Kafi, c. 8, s. 158, Mizan'ul Hikmet'ten naklen.
227
gidip yumuak bir dille uyarmyor, nasihat etmiyorsunuz? Ve o da ylece o bo konumalarn
srdryor; bizi toplumda aalyor ve sizler de sessiz kahyorsunuz."
mam'n dostu, "nsanlar bizim szmz kabul etmiyorlar ve bize uymuyorlar" syleyince
mam (a.s) ona yle cevap verdi: "Eer siz syler de onlar kulak vermezlerse o zaman baka
bir greviniz vardr. O zaman onlarla ilikiyi kesmeniz ve onlann toplantilanna katilmamaniz
gerekir."1
O halde alimlerin ilk grevi cahil kimselerin yanina gitmek ve onlara t vermektir. Eer
kabul etmezlerse onlan terk etmeleri gerekir. mam'n bu konulardaki ikayetleri de alimlerin
grevlerinin ilk merhalesini yerine getirmeyilerine yneliktir.
Bir hadiste ise yle okumaktayz: Allah Cebrail'e yle vahyetmitir: "Falan blgeyi
yaptklar cinayetler sebebiylehelaket."

Cebrail Allah'tan bir zahidin balanmasn istedi, ama ona, "Onu da helak et" diye hitap
edildi. Cebrail o zahit ve abid insanin neden helak edilmesi gerektiini sorunca da Allah Teala
yle buyurdu: "Ben ona imkanlar verdim ve ona halk karsnda g baladm; ama o
marufu emretmek ve mnkerden sakndrmak konusunda imkanlanndan ve gcnden asla
istifade etmedi."2
Her ne kadar marufu emretme ve mtinkerden sakndrmak btn insanlarn greviyse, yine de
bir takim imkanlar, g ve kudret sayesinde bu grevi yerine getirebilecek ve insanlann
genelini himaye edebilecek
1 - Bihar, c. 2, s. 22. 2-Vesail, c. 11, s. 406.
228
belli bal bir grubun olmas da gerekir.
Al-i imran suresinde de yle okumaktayz: "Sizden hayra davet eden ve mnkeri nehyeden
bir topluluk olsun."1 Bu tpk aksi istikamette seyreden bir arabaya benzer. Hem btn
arabalar korna alarak ve sinyal vererek ona aksi istikamette seyrettiini hatrlatmal ve hem
de polis o ofr uyararak cezalandrarak ve g kullanarak tembih etmelidir.
Marufu Emretme ve Mnkerden Sakindirmanin Aamalar
Marufu emretme ve mnkerden sakindirmanin birka aamas vardr:
1- Kalb aama; her Miisliiman kalben ktii iten nefret etmeli, giizel ileri tevik ve himaye
etmelidir. Bu kalbi himaye turn artlar altnda gereklidir.
2- Szsel aama; insanlarn genelinin grevlerinden biridir ve normal artlarda geerlidir.
3- Devrimci tavr taknma aamas; Hac suresi 41. ayette yle okumaktayz: "Kendilerine
yeryiiziinde gii verdiklerimiz namaz kilarlar, zekat verirler, marufu emrederler ve mnkerden
sakndrrlar."2
Evet miiminler yeryiiziinde gii elde ettiklerinde namaz kilarlar, zekat verir, marufu emreder
ve mnkerden sakndrrlar.
Bu ayette emir ve nehiy kudret ve imkanla i ie zikredilmitir. (Yeryiiziinde gii
verdiklerimiz.)
1 - Al-i mran, 104. 2-Hac, 41.
229

Drdnc Blm
MARUFU EMRETME VE MUNKERDEN SAKINDIRMANIN
METOTLARI
Metotlarn nemi
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) yle buyurmutur:
"Marufu emreden kimsenin metodu da maruf olmahdir."1
Bir insan su ilediinde bunun bir ok sebebi olabilir. Nitekim bir ba arsnn da eitli
sebepleri vardr. Mesela bir kadnn rts kt ise bu amelinin birka sebebi olabilir:
rnein:
1-

Tesettr meselesini bilmemekte ve bunun sakncasz olduunu dnmektedir.

2- Tesettrn felsefesini ve baboluun kt sonularn bilmemektedir.

3- Bir eksiklii vardr ve bununla kendisini sz konusu etmek istemektedir.
4- Heva, heves ve meyli zere amel etmektedir
5- Dier tesettr kt kimselerden geri kalmamak
1 - Kenzu'l - Ummal, 5523. hadis.
233
istememektedir.
6- Annesi, kz kardei ve dostlannin hicab ktdr.
7- Tesettr savunan sisteme muhalefet etmek istemektedir.
8- Kt propagandalarn etkisi altnda kalmtr.
9- Tesettrszln ilerleme ve aydnlk sembol olduunu dnmektedir.
10- Dierlerinden farkl olmak istemektedir.
11- Tesettrszln sade bir gnah olduunu ve hi kimseye bir zarar dokunmadn
dnmektedir.
Dolaysyla tesettrszlk mnkerini nehyetmek isteyen bir kimse btn bu etkenleri
incelemelidir ve zel bir reete yazmaldr.

Burada akla kavutuu zere mnkerden nehyetmek herkesin grevi olmakla birlikte
uzmanlk gerektiren bir itir. lmi, ruhsal, toplumsal, teblii ve sanatsal uzmanla ihtiya
duymaktadr. Dolaysyla marufu emredenler ve mnkerden nehyedenler alimlerden,
mtefekkirlerden, slahatlardan ve toplumun iyiliini dnenlerden olmaldr. Eer bazen
mnkerden sakndrmann etkisiz olduunu gryorsak bunun gnahn sadece sululularn
zerine atmamalyz. Zira bazen eitli dertler iin tek metodun izlenmesi tpk eitli
hastalklar iin ayn reetenin yazlmas gibidir; tabii ki bu reete ifa verici olmayacaktr.
Burada eitli tavrlar taknmayla ilgili ilgin bir hadisi nakletmemiz yerinde olacaktr:
Kur'an- Kerim Bakara suresi 189. ayette yle buyurmutur: "yilik, evlere arka kaplarndan
girmek deildir; iyilik, takvadadr ve evlere kapsndan
234
girmektedir."
Bu ayet hac seferinde ihram halindeyken evlere arka kapdan girmeyi ngren hurafe ve batl
inanc reddetmekle birlikte her iin bir yolu, bir zamani, bir mekani, bir nderi ve bir metodu
olduunu sylemektedir. Dolaysyla ileri yaparken de bir takm zel artlar gz nnde
tutmak icap eder. imdi de konuyla ilgili bir ka rivayete deinelim:
1- mam Bkr (a.s) bu ayetin tefsirinde yle buyurmutur: "Evlere yolundan giriniz. Yani
her ii yolundan yapnz. (Her derdin zel bir reetesi vardr, her mnkerin de kendine zg
bir metodu vardr ve zel bir tavr gerektirir.)
2- mam Rza (a.s) yle buyurmutur: "Her kim bir ie kendi yolundan girecek olursa asla
srmez, eer srme olursa da hileler ve eytanlklar onu hor klmaz."1
3- mam Cevad (a.s) yle buyurmutur: "in yolunu bilmeyen kimseyi, iin bilinmeyen
kkleri o ite fel klar."
Bu konumuzdaki rivayetlerden alnan sonu udur: Her maruf ve mnker hususunda her ahs,
her mekan ve her zaman hakknda belli bir metot takip etmek gerekir. Eer bu metotlara riayet
edilmezse kt sonular dourabilir. Her iin bir metodu olduu gibi bir iin birden fazla
metotlar da olabilir. rnein: Kur'an ve rivayetlerde nemle vurgulanan maruftan biri de
insanlara yardm etmek ve infakta bulunmaktr. Kur'an bu marufun insanlar arasnda ihya
edilmesi iin eitli metotlar nermitir.
1 - el- Hayat, c. 1, s. 349; ed-Durr'ul Bahire, s. 38- 40'dan naklen.
235
rnein:
1- Dnya metas azdr,1 ve sen ey insan Allah'n halifesisin.2 Senin dnyaya esir olman
doru deildir.3 Bu metotta Kur'an insann Allah'n halifesi olduunu beyan ederek ve
dnyann az bir meta olduunu aklayarak insan adeta infak etmeye hazrlamaktadr.
2- Eer Allah yolunda bir mal verecek olursan dier mallarn sigortalanm olur. Dolaysyla
da zarar grmemi olursun.4

3- Eer fakirlere yardm etmezsen maln yok olur. Zira fakirlerin ah veya mazlumlarn
saldns senin malikiyetini sarsar.5
4- Eer bir eyi Allah yolunda verecek olursan phesiz Allah onun yerini doldurur, bu
Kur'an'in bir vaadidir.6
5- Yardim etmeyen kimseler suya ve topraa gmlrler. Firavun ve Karun'un tarihine bir
bak bu gerei isbat etmektedir.7
1 - "Dnya metas azdir." (Nisa, 77)
2 - "phesiz ben yeryznde bir halife karar kilmak istedim." (Bakara, 30)
3 - "Dnya hayat sizi honut eder mi?" (Tevbe, 28)
4 - "Mallannizi zekatia koruyunuz."
5 - "nfak ediniz... kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmaynz." (Bakara, 195) Elbette bu
ayet sava btesini temin etmek ve savalara yardmda bulunmak hakkndadr ki eer onlar
himaye edilmezse Mslmanlar yenilgiye urar.
6 - "nfak ettiiniz herhangi bir eyin yerine O daha iyisini koyar." (Sebe, 39)
7 - "Sonunda, onu da, sarayn da yerin dibine geirdik." (Kasas, 81) "Onuve ordusunu
sudaboduk."
236
6- Baz kimseler kolay bir ekilde Allah yolunda fedakarhk ettiler.1 Sen neden geri kaldin?
Kemalatlar hususunda insan srekli bir yarma ve rekabet iinde olmaldr.
7- nfak edilen maln rnei, yeryzne ekilen ve her baanda yz tane olmak zere yedi
baak veren tanenin durumu gibidir.2
8- Diinyada biriktirilen ve fakirlere yardim edilmeyen mallar kyamet gn sahibini dalar.
Zenginlerin alnna ve yanlanna vurulur ve onlara yle hitap edilir: "Bu, diinyada
biriktirdiiniz eylerdir."3
Kur'an ayetlerinden elde edilen yukandaki biitiin tabirler insanlan fakirlere infak etmeye
hazirlayan metotlardir.
nsann Saygnlk ve Yceliine Dikkat Etmek
Marufu emretme ve mnkerden sakndrma yolundaki etkili faktrlerden biri de insanin
makam ve konumuna tevecciih ettirmektir.
Eer insana Allah'n halifesi olduunu bilecek olursa4, asla Allah'n rzayetine aykr bir i
yapmaz. Yani birinin makaminda oturan kimse asla o makam sahibinin isteine
1 - "Kendileri zaruret iinde bulunsalar bile onlan kendilerinden nde tutarlar." (Har, 9)

2 - "Her baanda yz tane olmak iizere yedi baak veren tanenin durumu gibidir." (Bakara,
261)
3 - "Alinlan, brleri ve sirtlan onlarla dalanacak." (Tevbe, 35)
4 - "phesiz ben yeryznde bir karar kilmak istedim." (Bakara, 30)
237
ay kin hareket etmez.
Eer insan meleklerin kendine secde ettiini1, kendisine Allah'n ruhunun flendiini2
Allah'n yaratnda kendini vd tek varlk olduunu,3 her eyi kendisine msahhar
kldn,4 onu en gzel bir ekilde yarattn,5 insan kendisine itaat iin yarattn,6 insan
iin peygamberler ve semavi kitaplar gnderdiini,7 insan fani olmayan bir varlk kldn,8
insann deerinin ancak ve ancak cennet olduunu ve btn fazilet ve yiicelikleri kendisine
Allah'n baladn, 9 yiyecek, giyecek ve konut diizeyindeki bir hayatin hayvani bir hayat
olduunu, biitiin bu kabiliyet ve akhn maddi sebeplere feda edilmemesi gerektiini, insanda
varolan sonsuzluk talep eden fitratin sonsuz bir ekilde geliim iinde olduunu bilecek
olursa; evet, insan biitiin bu ycelik ve makamlara tevecch edecek olursa asla kendisini
irkin ilere
1 - "Btn melekler ona secde ettiler, ve btn melekler secdeye kapandlar." (Hicr, 30)
2 - "Ona ruhumdanfledim." (Hicr, 29)
3 - "Yaratanlann en gzeli olan Allah ne uludur." (M'minun, 14)
4 - "Gklerde ve yerde olan her eyi size msahhar kldk." (Lokman, 20)
5 - "phesiz insan en gzel bir ekilde yarattk." (Tin, 4)
6 - "Cinleri ve insanlan bana ibadet etsinler diye yarattm." (Zariyat, 56)
7 - "phesiz sizlere ahitlik etsinler diye eliler gnderdik." (Mzzemmil, 15)
8 - "phesiz sizler fena iin deil beka iin yaratldnz." Bihar, c. 6, s. 249.
9 - "And olsun ki, biz Adem oullann erefli kldk, onlann karada ve denizde gezmesini
saladk, temiz eylerle onlan rzklandrdk, yaratklarmzn pek oundan stn kldk."
(sra, 70)
238
bulatrmaz.
- yle bir insan ki, her an Allah ile vastasz irtibata geebilir.1
- yle bir insan ki, Allah onu mkellef klmtr ve onunla konumutur.2

- yle bir insan ki, ilmi kapasitesi melekleri bile hayrete drmtr.3
- yle bir insan ki, niyetiyle dahi btn deerleri elde edebilir.4
- yle bir insan ki, Allah'n meleklere kar vnecei bir makama ulaabilir.5
- yle bir insan ki, Allah'a yaknl amalayarak btn maddi eylere maneviyat ve btn
fani eylere bek grnm verebilir.
- yle bir insan ki, krk gn ihlas fakltesine kapanarak kendini kalbinden diline hikmet
emeleri dklen bir mezun edebilir.6
- yle bir insan ki, kulluk sayesinde Allah'tan "iyi kul" madalyasn alabilir.7
1 - "Hibir arac olmakszn hacetim olduunda her zaman kendisine dua ettiim ve hacetimi
gideren Allah'a hamdolsun." (Ebu Hamza-i Somali Mnacat, mam Seccad'dan)
2 - "Ey insan ...", "Ey iman edenler."
3 - "Ademe btn isimleri retti ve sonra onlar meleklere arz etti." (Bakara, 31)
4 - "phesiz ameller niyete gredir." (Bihar, c. 70, s. 20)
5 - Rivayetierde de Allah defalarca insann amelleriyle meleklere kar vnmtr.
6 - "Her kim krk gn Allah iin sabahlarsa Allah hikmet emesini kalbinden diline aktr."
(Bihar, c. 70, s. 249)
7 - "yi kul." (Sad, 30)
239
- yle bir insan ki, ibadetiyle varlk aleminde tasarrufta bulunabilir.l
- Eer insan mrne eklenen her gn sayesinde bymediini ve aksine kldn
bilecek olursa mr sermayesinden azald iin gurura kaplmaz.2
- Eer insan lmn kendisine aniden gelip atabileceini3 ve kabrin kendisi iin bir amel
sand olduunu bilecek olursa...
- Eer insan cehenneme giriinin kesin ama knn pheli olduunu bilecek olursa...4
- Evet; insan kendi deer ve yceliini her ne kadar fazla bilirse bir o kadar az su iler. Eer
sizler pahal bir kaset alm olsanz onun zerine her sesi kaydetmezseniz. Eer pahal bir hal
grecek olsanz kesinlikle ayakkabyla zerine basmazsnz.
Sahi! Biz neden mrmz eytann otla klmaktayz ve eytanla arkada olmaktayz. Oysa
biz Allah'n halifesiyiz. O halde neden Allah'n dmanyla birlikte olalm?!

nsann deeri manevi makamyladr. Aksi taktirde zahiri ykselmek dumann iidir. Altn ve
gme sahip olmak dan iidir ve hrete gelince, Himalya dalarnn da hreti vardr.
1 - "Anadan doma krleri, alacallar iyi ederim, Allah'n izniyle lleri diriltirim." (Al-i
mran, 49)
2 - "phesiz insan hsran iindedir." (Asr, 2)
3 - "O lm onlara anszn gelir." (Enbiya, 40)
4 - "Sizden cehenneme uramayacak yoktur. Bu, Rabbinin yapmay zerine ald
kesinlemi bir hkmdr. Sonra biz Allah'a kar gelmekten saknm olanlar kurtannz."
(Meryem, 71-72)
240
Velhasl mnkerlere bulaan bir insan aslnda kendi deerini unutur. Nitekim Kur'an'da yle
okumaktasn: "Her kim Allah' unutursa ceza olarak da Allah ona kendini unutturur." Zira
Allah' unutmak insann en byk suudur. Dolaysyla cezas da en iddetli ceza olmaldr.
Bu yzden Allah buna ceza olarak insanin kendini unutmasim klmtr. Buradan da
anlamaktayiz ki insanhk makamindan gaflet etmek Allah'in cezalanndan en iddetlisidir.
mam Ali (a.s) yle buyurmutur: "Her kim yceliini ve deerini bilirse diinya ve hevesleri
onun nezdinde klr." Yani byle bir insan ruhi ycelii sebebiyle dalgalardan ve
heveslerden geip gider. Evet bisikletin lastii ince olduundan caddenin engebelerinden
etkilenir ve tekerlei lakalar, ama traktrn lastii byk olduundan rahatlkla caddenin
engebeleri zerinden geer ve rahat bir ekilde caddeyi kat eder. Lastii de lakalamaz. Ayn
ekilde ruh da her ne kadar byk olursa ve sonsuzlukla irtibat her ne kadar fazla olursa bela
ve ehvetlerin dalgas da onu bir o kadar etkilemez. lmi, toplumsal ve kabile makamna
tevecch etmek insan gnahlardan alkoyar. Bu yzden Kur'an Peygamber-i Ekrem'in
elerine yle buyurmutur: "Siz bir su ilerseniz, cezas dier kadnlarn iki katdr. Zira
sizler peygamberin elerisiniz."1
1 - "Sizlerden biri ak bir hayaszlk yapacak olursa, onun azab iki kat olur" (Ahzab, 30)
241
Bir rnek
ekran adnda birisi mam Sadk (a.s) zamannda arap iti. mam Sadk (a.s) ona yle
buyurdu: "Ey ekrani! irkin i her kimden olursa irkindir. Ama senden olursa daha
irkindir. Ayn ekilde iyi i de her kimden olursa iyidir, ama bu senden olursa bu daha iyidir.
Bu senin dini ve toplumsal makamin sebebiyledir. Sen bizim yaknlarmzdansn. O halde
deerini bil.1
Bazen kafirler rehberleriyle birlikte Mslman oluyorlard. Peygamber-i Ekrem (s.a.a) onlann
rehberini Mslman olan o grubun yneticisi olarak tayin ediyor ve daha diine kadar
insanlann sevgilisi olan birinin bugiin Mslman olduu sebebiyle sradan bir insan olmasina
izin vermiyordu.

Bir ok defa grld gibi bazi kimseler bir ksrk veya haprk sebebiyle televizyon
kameralari karsnda zr dilmektedir. Oysa bu kimseler eer televizyon kameralannin
karsnda olmasayd zr dilemezdi. Bu da onun hissettii konumuna dikkat etmesinden
kaynaklaniyor.
Evet; fertlerin ahsiyetine, konumuna ve makamina tevecch etmek de mnker ve irkin
ilerden alkoyma etkenlerinden biridir. Bu yzden yle tavsiye edilmitir: "Hatta
yakinlanniz nezdinde bile adaba riayet ediniz." Zira senli benli olmak ve akalamak haya
perdelerini ykmakta ve gnah yolunu amaktadr.
Bu nemli ilkeye ocuklar hakknda da riayet edilmelidir.
1 - Bihar, c. 47, s. 349.
242
Eer ocuklarmzn tavsiyelerimize uymalarn istiyorsak onlar gzel isimlerle armal ve
onlara ahsiyet kazandrmalyz.1
slam dini yle diyor: "Klelerinizi "feta" (yiit) kelimesiyle arnz. slam'n ortaya
koyduu orijinal ilkelerden biri de kt isimleri iyi ve anlaml isimlere evirmektir. Bu
yzden Kur'an'da insanlar kt isimle armaktan sakndrmak hususunda eitli ayetler
mevcuttur.2
Velhasl iyi isim, sayg, kemallere tevecch, muhabbet, tevik marufu emretme ve mnkerden
sakndrmakta baanl olmann metot ve yollardr. Hatta eer bir ahsn hibir kemali yoksa
da, buna karlk atalaryla yaknlan veya skunet ettii blgesi veya hocas ve dostlar yksek
bir makama sahip ise onu hayra armak iin bu faktrlerden istifade etmek gerekir. rnein
ona yle denir: Sen ki falan kimsenin olusun, sen ki falan blgelisin yaknsn, sen ki falan
kimselerin dostusun, o halde yle olman gerekir."
Marufu Emretme ve Mnkerden Sakndrmak in Ortam Hazrlamak
lmi havzalarda yle bir kavram vardr: "Farzn mukaddimesi de (nkoullar da) farzdr.
Yani namaz farz olduu gibi onun bir nkoulu olan abdest almak da farzdr. Abdest almak
iin su temin etmek de farzdr. Su temin etmek iin de su satin almak veya kova ve ip
1 - Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: "Hitap ederken gzel hitap edin ki gzel cevap
iitesiniz." (Kudek-i Felsefi, s. 119)
2 -Hucurat, 11.
243
kiralamak veya hatta bazen kuyu kazmak bile farz olmaktadir. Bir marufu emretmek veya bir
mnkerden sakndrmak isteyen kimse bunun bir takm nkoullarn da temin etmelidir.
Cumhurbakan veya milletvekili adayi olmak isteyen bir kimse uzun bir miiddet nceden
soru ve cevap toplantlarna katlmakta, niversite mahfillerinde hazr bulunmaktadr.
Gazetelerde makale yazmakta ve bir takm kimselerle irtibata gemektedir. Bu i iin bir
bte temin etmekte ve propaganda aralarn ve merkezlerini gz nnde bulundurmaktadr.

Evet; herkes kendi hedefi iin bir takm nkoullar temin etmelidir. Marufu emretme ve
mnkerden sakndrmann da ortam hazirlamaya ihtiyac vardr. rnein eer Cuma ve
cemaat imamlan talebeler, ruhaniler, erdemli genler her blgede genleri tanyacak, onlar
arasinda ilmi ve farkl toplantlar diizenleyecek ve sorunlanni dinleyip sevin ve tasalanna
ortak olacak olurlarsa, bylece her gencin telefon defterinde slam' bilen ve takvah bir
kimsenin telefonu olacak olursa ve biitiin gen nesil en aziz ve deerli dostlarn gen ve
takvah alimlerden seecek olursa, bu i iilkeyi her tehlike karsnda sigortalar. Zira herhangi
bir fesat ortaya kacak olursa miimin genler o alim ve takvah kimsenin nderliinde fesada
engel olur. Sokaklan ve sinirlan tek yiirek ve tek ses halinde korurlar.
Ama ne yazik ki bir ok hususta gen talebelerle yeni nesil arasndaki ilikiler soumu
bulunmaktadr. Bu yiizden bir giin video, baka bir gun uydu antenleri, ncii bir giin ehli
olmayan bir meclis aday, drdnc giin bir iiphe ve bazen de bir kaset konumas gen nesli
slam'dan koparmaktadir. Bu ise daha nceki gnlerde
244
yaptmz gafletten kaynaklanyor.
245
Gnah Ortamlarn Engellemenin Metotlar
Tavuk kesmek, koyunu veya deve kesmeye ortam hazrlad gibi kk gnahlar da byk
gnahlara ortam hazrlar. Haram olan bir bak da insann o eye ilgi ve alaka duymasna
ortam hazrlar. lgi duymak ise insann dier gnahlara dmesine ve kt niyet tamasna
sebebiyet hazrlar.
Namahremlerle halvet etmek gnaha ortam hazrlar. Kt arkada, kt kitap, kt film
insann gnah deryasna boulmasna ortam hazrlar. Bu yzden slam dini gnahn
nkoullarn ve ortamn da yasaklamtr. Dolaysyla mnkerden sakndrmak iin de bir
takm ayrt etme programlar uygulamak gerekir.
1- nsandan gnah vesilelerini uzaklatrmak. Tpk ba ocuun eklinden uzak tutmanz
gibi.
2- Birlikte olduklar taktirde gnah ileyen iki kiiyi birbirinden ayrmak. Bu konuda "falan
kimselerle dost olmaynz" diye bir takm rivayetler vardr.
3- nsan gnah mahallinden uzaklatrmak. (Baz
246
meclislere ve toplantlara katlmak haramdr.)
4- nsan gnah zamanndan uzaklatrmak. (Bu ite de doru bir programlamaya ihtiya
vardr.)
5- nsan giinah tellallanndan uzak kilmak.

Bo Vakitlerini Doldurmak
Giinahtan ahkoymanin yolarhndan biri de bo vakitlerini doldurmaktir. Peygamberin ei
mm Seleme'ye yle dediler: "Siz artk yalandnz neden alyorsunuz?" O yle dedi:
"Eer insan isiz kalrsa ftneye bular."
a- Ayna Gibi Olma Metodu
Peygamberi Erkem (s.a.a) nakledilen bir hadiste yle buyurmutur: "Mmin mminin
aynasdr."
Eer bu ksa hadise dikkat edecek olursak marufu emretme hususunda bir taktm nemli
hususlar elde ederiz:
1- Ayna sahip olduu sefa ve saflk zere ayb syler, garazzere deil.
2- Ayna kirlenmedii ve tozlanmad zaman ayplar gsterir.
3- Ayna makam ve madalyalara riayet etmez.
4- Ayna ayplar olduundan daha byk gstermez.
5- Ayna insana ayplarn gstermekle birlikte insann kuvvet noktalarn da gstermektedir.
6- Ayna insann ayplarn yzne syler, arkasndan deil.
7- Ayna insann ayplarn sessiz sedasz syler.
8- Aynay kracak ve paralarn alacak olursan yine o
247
paralaryla irkinlii ve gzellii gsterir. Mmini de kracak ve aalayacak olursan yine
de hak szn syler.
9- Ayna ayplar iinde tutmaz. Yanndan geip gidince hemen ayplar aynadan silinir.
10- Eer ayna benim aybn sylerse kendini slah etmeliyim ve aynay krmamalym.
Eer bir Mslman mnkerden nehyedecek olursa, sizler de gnahlardan uzak durun ve
eletiren kimseye itiraz etmeyin.
Genlik dnemimde hatrladm kadaryla bu hadis hakknda yirmi alt nemli nkte
kaydetmitim, ama imdi bu kadar zihnimde kalmtr.
Bu iki rubaiyi sanrm baka bir yerde de sylemitim. Eer tekrar olmazsa u iki rubaiyi
konumuzla ilgisinden dolay burada nakletmek istiyorum:
"Eer nasihat edersen halvette et / Bunun dndaki nasihat metodu deil.

Akta sylenen her nasihat / O nasihat rezaletten

bakabir ey deil.
***
Ey Gazali! O yarden kayorum ki / Ktlk edersem gzel syler
Ona kle olurum ki aybm / Ayna gibi karmda syler.
Tarak gibi bin dille / Arkama gidip her eyi sylemez.
***
O dostun sohbetine zlrm ki / Kt ahlakm gzel gsterir.
Aybm sanat ve kemal grr / Dikenimi gl ve
248
yasemin gsterir.
Kt gzl dman nerede / Gelip aybm bana gstersin.1
Hazrlamak
Hak sz tpk eker gibidir. ekeri ocuun azna dkecek olursak boulma imkan vardr.
Dolaysyla herkes tarafindan istifade ve tahamml edilmesi iin ekeri erbet haline
getirmeliyiz. Bazen hakk beyan etmenin de mukaddimelere ve mnkerden sakndrmann da
ortam hazrlamaya ihtiyac vardr.
Bir Hatra
Bendeniz Allah'in ltfyle slam cumhuriyetinin radyo ve televizyonlarnda yaklak iki bin
saatten fazla konuma yaptm. Baz konular aklamak iin nce ortam hazrlarm. Hi
unutmam; bir ara kefen rivayetleri hakknda konuma yapmak istiyordum; ama bazi insanlarn
bu tr szleri dinlemeye tahamml edemediklerini de biliyordum. Bu yiizden u ekilde ortam
hazrladm: nsanlarn genel ihtiyalarndan biri de elbisedir. Islam dini her mevsim, her
zaman ve her i iin bir elbise gz niinde bulundurmu ve bu konuda bir takm emirler
vermitir. rnein ocuk elbisesi, i elbisesi, sava elbisesi, bayram namazi elbisesi, yamur
namaz elbisesi, ihram ve hac elbisesi, gelinlik elbisesi, plak kimselere verilen elbise, elbise
temizlii, elbise yamamak, elbise boyamak, elbise dikmek, elbise cinsi...
1 - Glistan-i Sadi, drdnc blm.
249
Bu balklardan her bin hakknda bir takm hadis ve bir takm nkteler akladm. Yava yava
insanlar son elbise olan kefen konusunu iitmeye hazirladim ve kefen rivayetlerini konumun

arasna sktrdm. Eer nceden "bugnk konumuz kefendir" diyecek olsaydm belki de
milyonlarca insan televizyonlarn kapatrlard.
Bir Baka Hatra
Konumak iin bir seminere davet edilmitim. Yol esnasnda seminerin sorumlusu bana yle
dedi: Bu seminere katilanlarin ou niversite hocalarindan ve ilmi ahsiyetlerdendir.
Dolaysyla da yapacanz konuma onlarn eitim seviyesiyle uyumlu bir konuma
olmaldr.
Benden sadece sradan bir konuma yapmaktan kanmam istedi. Ona yle syledim: Sade
sz nedir? Byklerimizin sade konular hatrlamaya ihtiyac yok mudur? Elbette konuma
metoduna dikkat etmeliyiz ve bu konuda ll davranmalyz. Ama konunun ashni
sylemekten kanmamalyz.
Daha sonra ona yle dedim: "En kolay konumalar bile bir takim mukaddimeler kurup
ortam hazirlayarak bykler iin de sylemek mmkndr. Hatta tuvalete gitme adabi gibi bir
takim konulan bile sylemek mmkndr." O bu szleri iitince dnr kiilerin
seminerindeki konumamn kt olmasndan endieye kapld.
Velhasl seminere girdim ve szm yle balattm: "En iyi doktor her organ ve hastalk iin
ayr bir reete yazan kimsedir. Doktor btn organlar ve aralarndaki ilikiyi gz nnde
bulundurmaldr. Bbrekler iin bir
250
ila yazarken, bu kalbe ve sinirlere zarar vermemelidir. Kalp ilac da dier organlara zara
vermemelidir." Daha sonra yle dedim: "En iyi doktor slam'dr ki her konu iin bir reete
yazmtr; yaratl sistemine tevecch ederek ve btn terbiye boyutlarn gz nnde
bulundurarak reete yazmtr.
Daha sonrada orada hazr bulunanlardan izin alarak u ekilde bir rnek verdim: "rnein
idrar etmenin slam'da bir adab vardr ve tabiat dzenine tevecch edilerek beyan edilmitir.
slam bizlere def-i hacet hakknda yle buyurmutur:
1- Gnee ve aya kar olmamaldr.
2- n ve arka kbleye olmamaldr.
3- Rzgara doru olmamaldr.
4- Nehir suyunda olmamaldr.
5- Meyve aacnn altnda olmamaldr.
6- nsanlarn gelip gittii ve istirahat ettii yerde olmamaldr.
7- Gzler nnde olmamaldr.
8- Ayakta olmamaldr.

9- Sert toprak zerine olmamaldr.

10- Gasbedilen bir topraklar zerinde olmamaldr. .
11- Haerelerin deliine yakn olmamaldr.
12- Su ile temizlenilmelidir.
Sizler bu czi ve sade konuda bile slam'n kapsamlln grmektesiniz. Grdmz gibi
slam idrar etmek hususunda bile byle bir reete yazm, her eyi gz nnde
bulundurmutur. Hem doal meseleleri hem toplumsal, hem tbbi, hem ahlaki ve hem de dini
meseleleri...
251
Daha sonra da konumam devam ettirdim. Geri dnnce seminer sorumlusuna yle sordum:
"Grdn gibi idrar etmenin adabn bile syledim ve oysa dinleyicilerin ou tahsilleri
yiiksek kimselerdi."
O yle dedi: "Sen ortam hazrlayarak onlan iitmeye hazrladn."
Evet bir ok kelimeler ortam olduu taktirde gzellemekte, ortam olmad taktirde ise nefret
edilir bir hale gelmektedir.
Bir baka rnek:
Eer sebzelerinin iyi temizlenmedii bir sofraya oturup "Neden bu sebzeler temizlenmemi?"
diyecek olursak, sebzeleri temizleyen kimse rahatsiz olup tepki gsterebilir. Ama ev sahibinin
zahmetlerini, yemeklerinin lezzetli olduunu ve soframn temizliini beyan ederek teekkr
edip, "Evet! Sebzeleri yikamaya da biraz dikkat gsterilseydi daha iyi olurdu" diyecek olursak
bu szler hem onu etkiler, hem de olumsuz yanlanni ortadan kaldinr.
Eletiri; olumlu ynleri ve deerleri taktir edip hizmetlerden gafl olmadmz takdirde etkili
olur.
b- Telkin Metodu
Bir ok kimse marufu yapmak hususunda korkuya kaplmaktadr. Onlar telkinle hayra
ynlendirmek mmkndr. Birok kimse ise bir takm mnkerlerden uzak durmay imkansz
saymaktadrlar ve bir sua adet edindikleri sebebiyle artik durumlannin asla deimeyeceini
dnmektedirler. Oysa doru bir
252
telkinle ve bu konudaki rnekleri beyan ederek sorunu zmek mmkndr.
c- Hikaye, Mar ve iir Gibi Garkh Sanatlardan stifade Etme Metodu
Hakka davet, marufu emretme ve mnkerden sakndrma konusunda yukandaki balklardan
her birinden istifade etmek mmkndr. Kur'an'n ekicilii, ezan iarlarnn kafiyeli oluu,

cemaat ve bayram namazlarnn sz konusu edilmesi, haccn sz konusu edilmesi, elbise

deitirmek, cemaat saflannin diizeni, miiezzinin sesinin giizel olmasimn tavsiye edilmesi,
namaz klan kimsenin elbisesinin temizlii, caminin gzellii, en iyi elbiseyi ve giizel
kokulan kullanmak insanlann marufa yneliinde sanat ve giizelliklere tevecciihiin
nianesidir.
Fesada davette sanatn rolii hi kimseye gizli deildir. Nitekim Samir heykeltralk sanatyla
insanlar kandrabilmitir.
Gzel konumak, fesahat ve belagat da insanlan cezb etmek iin en iyi metotlardan biridir.
Gzel ve dengeli bir tipe sahip olmanin da sziin etkili olmasinda ok biiyiik nemi vardir.
Bu yiizden peygamberlerden hi birisi irkin deildi. Nbvvetin artlarndan biri de
peygamberlerin insanlann genelinin nefretine sebep olacak hastaliklardan korunmu
olmasdr.
nsan ftri olarak gzellii sever, Allah yaratl giizel yaratmtr, Kur'an tilavetinde giizel ses
defalarca slam'da tavsiye edilmitir. slam dini insann sslenmesi iin de bir takm emirler
vermitir.
253
Kur'an- Kerim camilere gidince insana ziynetlerini zerine almasn emretmitir. Gzel ses ve
gzel tartma da Kur'an-i Kerim'in tavsiyelerinden biridir.
Kur'an'in adlanndan bin de en gzel kssalara sahip olma anlaminda Ahsenu'l - Kasas'dr.
Hikaye sylemek de bir sanattir ve Kur'an'da yaklak olarak 250 gerek kssa vardir.
imamlanmiz da kendi ocuklanna Ebutalib'in iirlerini Kur'an gibi ezberlemelerini
emretmitir.
airler kendi iirleriyle en iyi role sahip olabilirler.
Mar ve koro halinde okumamn da tek bana okumakta olmayan bir cazibesi vardir. Gzel
yaznn etkisinden de gaflet etmemek gerekir.
Evet; Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) eitli iler iin on yedi sekreteri vardi. Onlardan en giizeli
ise Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) yabanc kimselerle irtibatndan sorumluydu.
Bugn smrge dnyas da uygunsuz, ama giizel resimler vastasyla kendi hedeflerine
ulamaktadr. Uluslararas ajanlar giizel kadnlar vastasyla gizli srlar casusluk yaparak
kefetmektedirler.
Diinyada en ok satlan kitaplar ise roman kitaplandir. Kssa sylemek yle sade bir i
deildir. lahi bir itir. Allah Teala yle buyurmaktadr: "Biz sizin iin kssa nakletmekteyiz."
En nemli, ar, ilmi, fkri ve kiiltiirel konulan hikaye kahbinda insanlara nakletmek
miimkiiniidiir. Velhasl sanat, iir, film, fotoraf, grafk, hat ve hikaye dnyas, sapklarn
iine girdii ve onunla uursuz maksatlarna ulat bir diinyadir. Biz de doru bir
ynlendirmeyle herkesten daha iyi ve daha fazla bu
254

dnyann zerine yrmeliyiz.

yilikleri de Syleyelim
Eletiri ve mnkerden sakndrmak hususunda sadece zayf noktalar sz konusu etmeyiniz,
iyilikleri de dile getiriniz.
Kur'an- Kerim araptan sakndrrken nce onun menfaatlerinden bahsetmitir ve sonra yle
buyurmutur: "Zaran menfaatinden daha oktur." Zira arap yapmak vastasyla bir ok
kimseye menfaat elde etmektedir.
rnein iftiler, ie fabrikalar, perakende ve toptan satclar, komisyoncular, tellallar ve
servis veren hizmetiler bundan istifade etmektedirler. Ama arabn kt etkilerini grmemek
de mmkn deildir. arabn beyin ve sindirim organ zerinde yaratt kt etkileri, sebeb
olduu birok trafk kazalarn, intiharlar ve sarho insanlarn ald cahilce bir takm
kararlan arabn faydalanyla mukayese etmek mmkn deildir. Burada nemli olan ey,
Kur'an'n, tm menfaatlerine ramen arab haram klm olmasdr.
Sizler de nehy ederken nce kuvvet noktalarn dile getirmeli, sonra da hatrlatmada
bulunmalsnz: "Bu kemalatlara sahip olan insan neden bu mnkeri yapsn?!"
Ruhsal Yaplanma Metodu:
mitlendirmek
Bazen gnahkar insan kendisini talihsiz ve mahrum olarak dnr ve kendi kendine yle
der:
255
"Boyumuz - bosumuz batmak iinse / Onun aziyla okluunun ne nemi var"
Bu gibi kimseler her gn daha fazla gnaha derler. Dolaysyla mnkerden nehyeden
kimseler once bu bireyleri onarmak ve yeniden hayata dndrmek ile mkelleftirler. Onlara
Allah'n affn, tvbeleri kabul ediini ve Allah'n btn kullarna kar ltfn dile
getirmelidirler. Gnahn onlar mitsizlie srklememesi iin tvbe edenlerin bir takm
hatralarn onlara nakletmelidirler. Onlara mitsizliin en byk gnahlardan olduu
hatrlatarak ahsiyet kazandrmaldr. Bylece gemiini unutmas salanmaldr. Unutmamak
gerekir ki bizler de onlar gibi bir takm gnahlara bulatmz halde Allah onlar gizlemitir;
dolaysyla ona yle demek gerekir: "Musa'y (a.s) yenmek iin Firavun'un saraynda
toplanan sihirbazlar, onun hediyelerine gz dikmi ve onun izzetine ant iiyorlard. Ama
Musa'nn (a.s) mucizesini grnce, ideoloji ve dnya grleri deiti. Firavun'a, kudretine ve
malna srt evirerek her trl tehdit ve tehlikeye gs gerdiler, sonra da ehit oldular.
Evet, ziyafet vermek, kamp kurmak, hediye, ziyaret, mektup, kitap, istidlal veya duygusal bir
iliki kurarak bir ok insann zerinde etki yaratabiliriz. Onlarn sularn grmezlikten
gelmeli, sayg gstererek ve ycelterek sarslan ahsiyetini onarmal ve onlar hakka davet
etmeliyiz.
256

Grmezlikten Gelme Metodu

Su ileme ortamlarndan biri de insanlarn toplumda haysiyet ve saygnl olmadn,
mazeretlerinin kabul edilmeyeceini ve hi kimsenin kendisine itina etmediini hissetmesidir.
Bu durumda aalk ve saygnln yitirmilik kompleksi onu her trl gnaha srkler.
slam yle diyor: "Bazen insan grmezlikten gelmeli ve yle tezahr etmelidir: "Ben senin
suunun farkna varmadm." Bu yolla insanlarn saygnl korunmal, ahsiyetleri
zedelenmemelidir.
Bir rnek
Kur'an yle buyuruyor: "Yusufun kardeleri on yl sonra Yusuf u grnce onu tanmadlar ve
Yusuf a, "Bizim daha nce hrsz olan Yusuf adnda bir kardeimiz vard!" dediler.
Fakat Yusuf (a.s) grmezlikten geldi ve, "O kardeiniz benim! Neden bana hrszlk isnat
ediyorsunuz? " demedi.1
Eer birisi, "ben arap imedim" derse zrn kabul et. Her ne kadar yalan sylese de azn
koklama.
Eer ocuk, "Ben cebinden para almadm" derse, onun szne itimat et.
Elbette bu grmezlikten gelme metodu daha ok ahsi, czi ve ferdi hususlardadr. Yoksa
slam dzenini ortadan kaldrmak isteyen kafr ve dmanlarn nemli komplolar hususunda
grmezlikten gelmek dmann en byk isteidir.2
1 - Yusuf, 77.
2 - "Kfredenler nefret etmenizi bile isterler." (Nisa, 102)
257
Fertlerin Kapasitesine Tevecch Etmek
mam Sadk (a.s) adamn birini bir grev iin bir blgeye gnderdi. Adam, mam'a yazd
raporunda blge halkn iddetle knad. mam ona yle yazd: "Ey Sirac! mann on derecesi
vardr. Baz kimseler imann bir derecesine sahiptir; bazlan iki derecesine, bazlar yedi
derecesine, bazlar da on derecesine. Dolaysyla imam kamil olan kimseler, dierlerinden
kapasitesinden daha fazlasn beklememelidir." Marufu emretme ve mnkerden sakndrmak
hususunda bireylerin kapasitesine bakmak olduka zaruri bir konudur. rnein yeni sigara
ien bir kimsenin hesab, yllar nce sigara alkanl kazanan yal birinin hesabndan
farkldr. Gence daha fazla sk tutulabilir. mam Sadk (a.s) yle buyurmutur: "Keke, ii
genlerin bana krba vurulsayd da bylece dini tanma hususunda aba gsterselerdi."1
Oysa mam Sadk (a.s) asla bu tabiri yallar hakknda kullanmamtr. Masum mamlar tm
konular ve dini retileri btn insanlara sylemiyorlard. rnein mam Bakr'n (a.s)
ashabndan biri olan Cabir-i Cuf binlerce hadis bildii halde onlarn tmn syleme hakkna
sahip deildi. Selman-i Farsi de Ebuzer'in bilmedii bir ok konular biliyordu.
Peygamberlerin terbiye metodu hakknda yle buyurduklarn okumaktayz: "Biz insanlarn
kapasitesi orannda onlarla sohbet etmekle grevliyiz."2

nsanlarn kapasitesine ve haletlerine, hatta gnlk ve

1-Bihar, c. 1, s. 213.
2 - "Biz Peygamberler topluluu insanlara akllar miktarnca konumakla emrolunduk."
(Bihar, c. 2, s. 69)
258
ahsi ilerinde dahi dikkat etmek gerekir. Bir hadiste yle okumaktayz: "nsann ruhu bazen
ilgi duyar, bazen ise nefret eder."1
Ruh hazrlk iinde olduun zaman ilerin peice git! badetlerde tembellemek hususu ise
dualarda Allah'a snlan hususlardan biridir: "Allah'm! Ben ibadetlerde tembellik
gstermekten sana snrm." Hakeza ibadetlerde neat ve sevin iinde olmak da
imamlarmzn dualarnda Allah'tan istedii ilahi hediyedir. Nitekim rivayette yle
okumaktayz: "Her kimin ocuu varsa, kendisi de ocuklamaldr."
Bu da insann kendisini ocuklaryla uyarlamas ve kapasitelerini gz nne almas
sebebiyledir.
Btn Ayplar Bir Anda Sylemeyelim
Mnkerden sakndrma ve eletiride kar taraf adeta kuruna dizmemek gerekir. Eer bir
anne kznn okumasndan rahatsz ise bunu ona hatrlatrken, "Dersten geri kaldn, terzilikte
kt diktin, yemei tuzlu yaptn, elbiseyi ykamadn..." dememelidir. Bu tr mnkerden
sakndrmalar bir oklarnn tahamml edemeyecei hususlardr. slam dini getirdii erimleri
23 yl boyunca insanlara tebli etmitir.
Bir rnek
Sylendii zere Hz. sa (a.s) bir grupla birlikte bir kpek leinin yanndan geince onlardan
biri yle dedi: "Bu le ne kadar da kt kokuyor." Bir bakas yle dedi:
1 - "phesiz kalbin ynelii ve yz evirii vardr."
259
"Ne kadar da siyah ve kt grnldr." Ama Hz. sa (a.s) yle buyurdu: "Ne kadar da
beyaz dileri var!"
Bu metodun da bizlere rettii zere mnkerden sakndrrken btn boyutlarna dikkat
etmek gerekir.
Ksacas; konuma metodunda ok dikkatli olmak gerekir. Bazen bir renciye, "Eer
alrsan daha iyi bir not alrsn" denilebilecei gibi, bazen de, "Senin kabiliyetin yoktur,
bouna ders okuma" denilebilir. Bu ciimlelerin her biri de rencinin ruhunda zel bir etki
yaratir.

nsanlar davet hususunda onlardan hazrlkl olup olmadiklanni sormak gerekir. Hz. Musa
(a.s) Firavun'a yle diyor: "Sana hatrlatmada bulunaym mi? nl
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) hac mevsiminde insanlara yle soruyordu: "Sizler iin sohbet
etmemi ister misiniz? " nsanlarn hazrlkl olduunu hissedince de onlar iin Kur'an
ayetlerini tilavet ediyor ve onlan etkiliyordu.
Bazen insanlar hakk kabullenmeye hazr bir ortamdadirlar. Bir hadiste yle okumaktayz:
"Kalbin bir ynelii ve srt evirii vardr." Dolaysyla hazrlklar hususunda da artlar eit
deildir. Bazen ksa cmleleri iitmeye hazrdr, bazen de detayl istidlalleri iitmeye hazrdr.
Marufu emretme ve mnkerden sakndrmak hususunda da btn bu zamansal, mekansal,
ruhsal ve toplumsal artlar gz nnde bulunduran kimseler daha baarl olurlar ve de szleri
daha fazla etki yaratir.
1 -Naziat, 18.
260
Bir rnek
Alimlerden birisi cenaze namaz kldrnca yle dedi: "Eer l erkek ise kefenin zerini ap
lnn yzn insanlara gsteriniz." Kefeni atklar zaman o alim beraberindekilere yle
dedi: "Mahede ettiiniz gibi merhumun gzleri kapaldr. Sizin gzleriniz daha akken kt
yerlere bakmaynz. lnn ayaklar hareket etmemektedir. O halde sizin ayaklanniz heniiz
hareket ediyorken kt yerlere gitmeyiniz. lnn dili de konumamaktadr. Siz de
konumaya gcnz varken aksi eyler sylemeyiniz."
te o duygusal artlar altnda birka dakikalk t, zellikle de lnn yaknlar zerinde
ok faydal etkiler yaratr. Bu artlar olmad taktirde de bu etkiler ortaya kmaz.
Dolayl Konumak
Kur'an Hz. sa'ya (a.s) yle buyurmaktadr: "Sen mi insanlara, beni ve annemi ilah edinin
dedin?"1
Burada irk ve dalizm iddetle knanmtr. Ama bu knanma bakalarnn muhatap olduu
bir kalp iinde gerekletirilmitir.
Baka bir yerde ise Allah Teala Peygamber-i Ekrem'i (s.a.a) muhatap alarak yle
buyurmutur: "Eer annen ve baban senin yannda yallk ana eriecek olursa onlara
kabalk etme."2
Oysa bilindii gibi Peygamber henz ocukken
1-Maide, 116. 2-sra, 23.
261
annesini ve babasn kaybetmitir. Velhasl bazen dolayh olarak konumak da baarl
metotlardan biridir.

Sevgi Oluturma Etme Metodu

Ak ve muhabbet, marufu emretmek ve mnkerden sakndrmak iin en iyi ortamdir. Kur'an'n
nemli bir blmnde Allah Teala insann kendisine olan aknn artmas iin nimetlerini
saymaktadir ve bu da insanin Allah'n sevdii eyleri yapmasna ve raz olmad eylerden
kanmasna ortam hazrlamaktadr. Anne-baba ocuklarna kar ltuf ve hizmetlerini
sayacak olurlarsa ocuklarnn onlara kar aklan artar ve emirlerine itaat ederler. Allah'in
nimetlerini tanmak iin de o nimetlerin olmad taktirde neler olacan dnmek en
iyisidir.
- Eer su ac olsayd...
- Eer yeryz yava hareket etseydi, gece ve gndz uzun olsaydi...
- Eer yeri kazdmzda suya ulamasaydk...
- Eer gne yeryzne yakn olsayd...
- Eer yapraklar bizim iin oksijen retmeseydi...
- Eer hayvanlar insanlara msahhar klnmasayd...
- Eer yamur yamasayd...
- Eer yeryz bereketlerini bizden esirgeseydi... Burada yzlerce "eer" gereini daha gz
nnde
bulundurabilirsiniz.
rnein ba parmamz olmasayd, kalemi, ineyi veya ekici elle tutabilir miydik?
Eer gzlerin esneklii olmasayd ve gz kapaklarmz gzlerimizin zerine decek olsayd,
btn hareket ve faaliyetlerimiz durmaz myd?
262
Eer gzyamz tuzlu olmasayd yadan oluan gzmz baka bir eyle korunabilir miydi?
Burada insan mr boyunca hatta onlardan birini bile dnmedii milyonlarca ve milyarlarca
"eer" sz konusudur.
Dolaysyla marufu ve iyilii tavsiye etmek ve kt ilerden sakndrmak isteyen bir kimse
iin en iyi yol ilk nce Allah'n ltuf ve nimetlerini beyan ederek insan ak etmektir. Bu
durumda ak hem emirlere teslim olur ve hem de maukun sevmedii ilerden uzak durur.
ocuklarn namaza altrmak isteyen kimse de onlara Allah'in nimetlerini saymaldr.
nce Ltuf ve Muhabbet, Sonra Emir ve Nehiy

Kur'an insanlara ibadeti emretmekte yle buyurmaktadr: "Bu Kabe'nin Rabb'ine itaat ediniz.
Zira o sizleri alktan ve korkudan kurtard."1
Konumac her ne kadar sevilirse sz de bir o kadar etkili olur. Bu yzden Hz. Resul (s.a.a)
Medine'ye girince her kabile ereflenmek iin Peygamber'in kendi kabilesine girmesini istedi,
ama Peygamber btn kavimlere oranla tarafszln gstermek ve hepsine ayn gzle
baktn sylemek istiyordu. Zira bazen bir ferdi veya bir grubu savunmak insann srekli
olarak sevimliliinin ortadan kalkmasina ve szlerinin etkisinin azalmasina sebep olur. O gun
Peygamber yle buyurdu: "Ben devenin dizginlerini salvereceim. O nerede oturursa, orada
misafr olacam." Bu neriyi herkes kabul etti. Bylece
1 - Kurey, 4.
263
deveyi salverdiler; deve Eba Eyyiib Ensari'nin evinin nnde oturdu. Eba Eyyiib Ensari o
zaman Medine'nin en fakiriydi.
Velhasil, marufu emretmek isteyen kimse herkese sevilmelidir. Sevilmenin art da
balangta herkese ayn gzle bakmaktr. Elbette tebli ettikten sonra herkim hakki daha iyi
ve daha abuk kabullenirse ona zel bir gzle bakmak gerekir. Nitekim Kur'an da yle
buyurmutur: "Ey Peygamber! Rahmet kanatlanni sana iman eden kimselerin iizerine ger! *
Ve miinafiklara kar sert davran."2
Kalpleri elde etmek hususunda Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) siretinden birka rnek vermek
iyi olur kansndayz:
1- Peygamber dostlarndan birini gn grmedii taktirde onun peine giderdi.3
2- ehrin en uzak noktasindaki hastalan ziyaret ederdi.4
3- Bir yolcuyla vedalarken onun elinden tutar, hakkinda dua ederdi.5
4- Sava bittiinde zayflarn yanna gider ve onlara yardim ederdi.6
5-

Peygambere zekat ve sadaka getirdiklerinde

1 - uara, 215.
2 - "Onlara iddetli ol." (Tevbe, 73 ve Tahrim, 9)
3 -Bihar, c. 16, s. 151. 4-Bihar, c. 16, s. 225.
5 - Snen'n Nebi, s. 116.
6 - Siinen- tin Nebi, s. 71.
264
Peygamber onun ailesine selam gnderirdi.1

6- nsanlar en iyi isimlerle arrd. Hatta kadn ve ocuklarn adlarn bile saygyla anard.2
7- Eer emanet olarak eski bir ey alacak olsaydi, verirken o eyin yenisini verirdi.3
8- hsanda bulunur ve insanlara yemek yedirirdi. Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) kemalatlan
burada
sayilamayacak kadar oktur. Ama bu birka rnek de yeterlidir. Velhasil insanlara marufu
emretmek ve mnkerden ah koymak isteyen kimseler batan ayaa cazibeli olmal, insanlarca
sevilmelidirler. Btn vcudu byk bir ruh ve sabirh olmah, btn ileri af, yumuaklk ve
sefa iizere olmahdir.
Bir Baka rnek
ekvani adnda arap ien birisi mam'n (a.s) yanna geldi. mam (a.s) nce iini yaparak onu
sevindirdi. Daha sonra da yumuak bir beyanla onu mnkerden sakndrd. Ama mam (a.s)
burada iki hususu gz nnde bulundurdu:
Evvela arap iiini yzne vurmad.
kinci olarak onunla saygl bir ekilde konutu ve yle buyurdu: "Ey ekrani! yi i her
kimden olursa olsun gzeldir, ama bu senden olursa daha gzeldir. nk senin bizimle ban
var. irkin i her kimden olursa irkindir. Ama senden olursa daha irkindir. nk senin
bizimle
1 - Snen'n Nebi, s. 78.
2 - Snen'n Nebi, s. 122.
3 -Snen'nNebi, s. 88.
265
irtibatn vardr.1
Maruflardan bin olan camileri ihya etmek iin de bir takim programlar dzenlemeliyiz. yle
ki btn insanlarn camilerden ok gzel hatralar olmaldr:
Eer doktorlara camilerde dzenlenen bir trenle diplomalan verilecek olursa...
Eer kzlann nikah ss-psten uzak camilerde yapilacak olursa...
Eer yarma dlleri camilerde verilecek olursa....
Eer her insanin camilerden gzel bir hatras olursa, camiler hzn ve gam yurdundan kar
ve herkes camilere ynelir. nsanlarn camilere yneliini salar.
Kzmza bir kpe aldmz gece ona nasihat edelim.

Eer hediyelerin, bayramhklann, mjdeliklerin yam sira maruflan emreden bir takm cmleler
veya mnkerleri terk etme hususunda bir takm tler de yazacak olursak bundan daha abuk
sonu alm oluruz. Evet; ilk nce insanlan cezp etmeli, daha sonra da onlara emir ve nehiyde
bulunulmahdir.
Muhabbet Metodu
Peygamber-i Ekrem ve Masum Ehl-i Beytinin hayatnda, onlarn ameli tavrlar, marufu
emretme ve mnkerden sakndrma metotlanndan binlerce rnek gze arpmaktadr ki, biz
burada onlardan bir kan rnek olarak nakletmek istiyoruz:
1- aml bir kii mam Hasan- Mcteba'ya (a.s) hakaret etti. imam (a.s) onu evine gtrd,
hal hatrn
1-Bihar, c. 47, s. 357.
266
sordu, aml adam bylece syledii szlerden dolay piman oldu. l
2- Bir ahs mam Seccad'a (a.s) uygunsuz eyler syledi. Fakat mam (a.s) ona yle
buyurdu: "Senin bir sorunun ve hacetin mi var?" diye sordu. Daha sonra ona bin dirhem ve
yeni bir elbise verdi. Bunun zerine o adam mam'n (a.s) huzurundan aynlnca yle diyordu:
"ahadet ederim ki sen Resulullah'n olusun."2
3- kinci halifenin yaknlarndan birisi mam Kazm'a (a.s) hakarette bulundu. nsanlar onu
ldrmek istediler; ama mam izin vermedi. Bir gn mam Kazm (a.s) onun tarlasna gitti ve
yle buyurdu: "Bu ekinden ne kadar kar etmeyi umuyorsun? " O, "u kadar" diye cevap
verince mam ona yz dinar verdi ve peinden yle buyurdu: "Bunu al ve bu tarlann
geliri de senin olsun."
mam (a.s) bu ekilde o ahs kendisine dost kld.3
4- Bir rivayette yle okumaktayz: "Seninle ilikisini kesenle sen iliki kur ve sana ktlk
edene sen iyilik et."4
5- Bir Hristiyan'n olu Mslman olunca mam Sadk (a.s) ona yle buyurdu: "imdi
Mslman olduuna gre annene kar daha sevimli ve merhametli ol."
Annesi ocuunun kendisine kar sevgisinin slam sayesinde arttn grnce o da
Mslman oldu.5
6- Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: "Bazlarn slah
1 - Bihar'ul Envar, c. 43, s. 344.
2 - Bihar, c. 46, s. 95, ve s. 99.
3 - Bihar, c. 48, s. 102. 4-Bihar, c. 71 , s. 157.

5 - Usul-i Kafi, c. 2, Birr'ul Valideyn, 11. hadis.

267
etmek onlara sayg gstermekle olur. Bazilanni slah etmek ise cezalandirmayla olur."1
7- imam Seccad (a.s) Mekarim'ul Ahlak duasinda Allah'a yle yalvarmaktadr: "Allahm!
Bana baar ver ki bana ktlk eden kimsenin bile haynni dileyeyim. Her kim bana kt bir
laf sylerse ben onu veyim. Her kim bana ktlk ederse ben onu affedeyim, her kim beni
mahrum kilarsa ben ona bata bulunaym ve her kim beni kendinden uzaklatrrsa ben ona
iyilik edeyim."2
8- Bir ahs Peygamber'in (s.a.a) cbbesini arkasndan yle bir ekti ki Peygamber'in boynu
izildi. nsanlar sinirlendiler ve onu edeplendirmek istediler. Ama aziz peygamber muhabbet
ile insanlarn o ahsa kar grn deitirdi.
Bu duygusal tavrlarn rnekleri Ehl-i Beyt mamlarnn (a.s) rencilerinde ve ashabnda da
gze arpmaktadr. Biz bunun iin de iki rnek nakletmek istiyoruz:
1- Yllarn birinde iddetli bir ktlk ortaya kt. Yahudi bir ahs yiyecek temin etmek iin
Seyyid Murteza'nm ders meclisine geldi ve ondan yildizlar ilmini renmek iin kendisine
izin vermesini istedi. Seyyid Murteza onun isteini kabul etti ve onun iin aylk bir maa da
belirledi. O Yahudi ahs bir miiddet dersten istifade etti. Birka ay sonra da Seyyid Murteza
vasitasiyla Mslman oldu.
2- Bir gn zerinde ketenden bir elbise ve banda ketenden bir sank bulunan Malik Ester
Kufe pazarindan
1 - Bihar, c. 75, s. 82.
2 - Dua- u Mekarim'il Ahlak.
268
geerken onu tanmayan bir ahs onun deersiz elbiseler giydiini grnce hakaret edip ona
ta att. Malik Ester hi kzmadan ve rahatsz olmadan yoluna devam etti. Bu olay gren
bazlan o ahsa yle dediler: "Eyvahlar olsun sana! Sen kime hakaret ettiini biliyor
musun?" O ahs, "Hayr" dedi. Onlar yle dediler: "Bu mam Ali'nin (a.s) samimi dostu
Malik Eter'dir."
O ahs Malik adn duyunca titredi ve yaptndan dolay ok piman oldu. zr dilmek iin
Malik'in ardndan yola dt. Onu camide namaz klarken grd. Namaz bitinceye kadar
sabretti. Daha sonra Malik'in ayaklarna kapanarak zr diledi. Malik Ester gler yzllkle
ve muhabbetle ona yle dedi: "nemli deil, sakn korkma Allah'a yemin olsun ki ben
camiye sadece senin iin mafret dilmek iin girdim."1
Vicdandan Yardm Almak

Bir ahs Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) yanna gelip yle dedi: "Ben zinakr bir kimseyim."
Peygamber yle buyurdu: "Acaba sen birinin senin namusunla bu ii yapmasna raz olur
musun?" O, "Hayr" dedi. Aziz Peygamberimiz yle buyurdu: "O halde sen de bu ii yapma."
Uhud savanda ehadet mertebesine erien peygamberin vefal dostlarndan biri de Amr b.
Cemuh idi. O daha nce putperestti. Kendine tahtadan bir put yontmu, onu evinde saklayp
ibadet ediyordu. Mmin
1 - Mecmua-i Verram, c. 1, s. 2, Ahlak-i Felsefi, c. 1, s. 87'den naklen.
269
genlerden birka kii olunun da yardmyla defalarca o putu kirlettiler. Ama o yine putunu
temizleyip ona ibadet ediyordu. Bir gn usanarak puta yle dedi: "Neden kendini
savunmuyorsun?" Ardndan boynuna bir kl ast ve yle dedi: "Bu defa kendini savun!"
Daha sonra putun yanna geldi ve klcn orda olmadn, o putu l bir kpek leine
baladklann ve pe attklarn grd. Bu sahneyi grnce vicdan uyand ve putlarn bir ie
yaramad hakknda iirler syleyerek iman etti.1
Beeri ve Milli Duygular Harekete Geirmek
Marufu emretme ve mnkerden sakndrmak iin duygular harekete geirmek de ok kkl
faktrlerden biridir. Kur'an- Kerim yle buyurmaktadr: "Hi kime dierinin gybetini
yapmasn. O dieri de senin kardeindir ve onun haysiyeti saygndr. O, orada hazr deildir ki
kendisini savunsun. Acaba sizden bir kimse l kardeinin etini yemek ister mi?"
Gybet kardeinin etini yemek gibidir. Hem de dnyadan gm kardeinin etini!2
slam Peygamberi biat alarak, kardelik oluturup dier peygamberlerin takipilerinin
vefakarlk hikayelerini naklederek, insanlarla mavere etmek, Mslman olmayan hastalar
ziyaret ederek, kendisine sven kimselere sevgi gstererek, Mekke'nin fethedildii gn
Mekke halkn zgr brakp, genel bir af ilan ederek, sabrl hareket ederek ve grmedii
kimselere dua ederek
1 - Usd'ul Gabe, c. 4, Peygamber ve Yaran'dan naklen.
2 - "Baziniz bazinizin giybetini etmesin." (Hucurat, 12)
270
gerekte hayra davet, marufu emretme ve mnkerden sakndrmak hususunda insanlarn btn
duygularn harekete geirme metodundan istifade ediyordu.
Geri vatanperestlik de tpk putperestlik gibi irktir. Ama vatann sevmek diyar ve
meskenine ilgi duymak insann tabii bir hakkdr. Zalimlerin ilerinden biri de bu doal hakk
almak, insanlan yurdundan yuvasndan srmektir.1
Marufu emretme hususunda vatanseverlik hissinden de istifade etmek ve yle demek
mmkndr: "lkenin izzeti ve milli bamszlk iin yle hareket ediniz, yle hareket

etmeyiniz." Dinsiz lkeler bile milyonlarca askerini bu vatanseverlik ve milliyetilik ruhuyla

cephelere srmektedirler.
Tarih ve corafyay mtalaa konusunda da bu vatanseverlik hissinden istifade etmek
mmkndr. rnein eer blgedeki erkeklerin ve rnek kadnlarn tarihi genlerin eli altnda
bulundurulacak olursa mtalaa iin daha fazla bir cazibiyet ortaya kar. Ama genel tarih ve
corafya kitaplar herkes iin ayn cazibeye sahip deildir. Velhasl iyilikleri yaymak, fesatlar
nlemek iin Allah'a yaknlk niyeti art deildir. Her duygudan, milli vicdandan da bu
konuda istifade edilebilir.
Bir ahs annesine kabalk etti; ertesi gn mam Sadk (a.s) onu grp, yle buyurdu: "Neden
ona kabalk ediyorsun? Annenin karnnn senin yerin olduunu bilmiyor musun? Annenin
etei senin beiin idi. Annenin st senin yiyecein idi. Bunlar bilmiyor musun?" Daha
1 - "phesiz diyanmzdankanldk." (Bakara, 246)
271
sonra mam (a.s) yle buyurdu: "O halde ona kaba davranma."1
Gizli t Vermek
Bir hadiste yle okumaktayz: "Her kim din kardeine gizlice t verirse onu sslemi olur,
ama her kim de ona aka t verirse onu utandrm olur."2
phesiz eer sulu kimse kendisini henz aziz ve saygin kabul ederse nasihatlerimizi daha
abuk ve rahat bir ekilde kabul eder, ama eer kendisini insanlann nnde rezil ve riisva
hissederse onu slah edebilmek ok zordur.
tler Ksa Olmaldr
Bir hadiste yle okumaktayz: "t verdiin zaman ksatut."
Bazen ksa szlerin ve ksa cmlelerin etkisi uzun konumaklardan daha fazla olup zihinlerde
daha iyi kalmaktadir. Hem ezberlenmesi ve hem de yazlmas daha rahattir.
Vaad ve Vaid (Mjde ve Tehdit)
Marufu emretme ve mtinkerden sakindirmanin yollanndan biri de Allah'in velilerinin
vaatlerini beyan etmektir. nsan marufu yerine getirmek veya mtinkeri terk etme hususunda
bir ama tamaldr. te bu vaatler en nemli amalardan biri olabilir. Peygamberler
insanlara
1-Bihar, s. 71, s. 76. 2 - Bihar, c. 75, s. 374.
272
yle diyorlard: "Sizler sapk yolunuzdan el ekiniz ve mafret dileyiniz, Allah da sizleri en
gzel ekilde mutlulua ulatrr.1

mam Kazm (a.s) ise yle buyurmutur: "Ben cennet ve efaati Ali b. Yaktin iin garanti
ediyorum."
Resul-i Ekrem (s.a.a) aacna bavurma bahanesiyle ba sahibine, eine ve ocuklanna eziyet
eden birisine, "Eer bu aacn ona satacak olursan ben senin iin cenneti garantilerim"
buyurmu; ama adam kabul etmemitir."
mam Sadk (a.s) ise meyye oullar sisteminde bir makam olan ve mal biriktirmi birisine
yle buyurmutur: "Eer tevbe eder ve istifarda bulunursan ben de sana cenneti
garantilerim."
Vaidler de (tehditler de) mnkeri terk etme hususunda ok nemli bir role sahiptir. Kur'an
yle buyurmaktadr: "Tautlara tabi olanlar hem dnyada Allah'n kahr ve lanetine maruz
kalrlar ve hem de ahirette.2
zetle sylemek gerekirse insan Allah'n velilerinin kullarnn duasna veya bedduasnda
maruz kald taktirde bu, onun hareketlerinde ok nemli bir etki brakr.
Hz. Ali (a.s) da Nehc'ul Belaa'nn 24. hutbesinde
1 - "Ve Rabbinizden mafiret dilemeniz ve O'na tvbe etmeniz iin (indirildi, eer bunu
yaparsanz), belli bir sreye kadar sizi gzelce geindirir ve her fazilet sahibine faziletinin
karln verir." (Hud, 3)
2 - "te bu, Rablerinin ayetierini bile bile kfreden, peygamberlerine kafa tutan ve her
inat zorbann emrine uyan Ad milletidir. Bu dnyada da, kyamet gnnde de lnete
uradlar." (Hud, 59- 60)
273
yle buyurmaktadr: "Eer sizler Allah yolunda olur ve ilahi grevlerinizle amel eder de
dnyada mutlulua ulamazsanz ben kyamet gn sizin kurtuluunuzu garantilerim."1
Eitim Metotlar
Emir ve nehiyde bulunan kimse, eer emir ve nehyin srlarn da syleyecek olursa daha
byk bir baar elde eder. Elbette bazen Allah'n emir ve yasaklannn srlar ve delilleri ok
gizlidir, bazen emir ve nehiy bir imtihan iindir. Bazen delili anlamann zamana ihtiyac
vardr. Bazen de emre teslim olmann bizzat kendisi bir delildir."2
Ama emir ve nehiylerin bir ounun yle bir delil ve nedenleri ki eer biz onlar insanlara
beyan edecek olursak neticeye daha abuk ularz. Bu yzden bir ok ayet ve rivayetlerde
delillere iaret edilmitir. rnein:
Namazn emredilmesinin delili Allah' hatrlamaktr. Allah' hatrlamak ise kalplerin yegane
itminana eri sebebidir.3
Namazn bir baka delili ise Allah'a kretmektir.4
Namazn nc delili ise insan fuhu ve ktlkten alkoymasdr:5

1 - "Ey Allah'n kullar! Allah'tan saknn ve Allah'tan yine Allah'adnn."

2 - "lmi bir aamada Hz. Musa (a.s) Hz. Hzr'n ilerine armt; Hz. Hzr ilerinin
delilini syleyince Hz. Musa (a.s) huzura kavumu oldu." Kehf, 64- 84
3 - "Beni anmak iin namaz kl." (Ta-ha, 14) "Bilin ki kalpler Allah'n zikriyle itminana erer."
(Rad, 28)
44 - "Sizleri yaratan Rabbinize ibadet edin." (Bakara, 21)
5 - "phesiz namaz fuhutan ve ktlkten alkoyar." (Ankebut,
274
Oru tutmann eseri ise takvann ortaya kmasdr.1
Cihadn bereketlerinden biri de yeryznde fesadn nlenmesidir. Eer bir grup kyam ederek
zalimlerin nn almazsa phesiz yeryz fesada srklenir.2
Humus ve zekatn felsefesi mahrumiyeti ortadan kaldirmak, dini tebligati himaye etmek,
esirleri azat etmek, iflas edenlere yardimci olmak, zekat memurlarina ve yolda kalmlara
tevecch etmek, bakalarnn kalbini cezp etmek ve benzeri eylerdir.
Haccin delili ise sahnede hazir bulunmak ve Kur'an'da da iaret edilen bir ok menfaatlerden
nasiplenmektir.3
Evet; ilerin srlarn bilmek de o ileri yerine getirmek iin en iyi vesile konumundadir.
Bilinlendirmek
Bir ok kimseler yapt sularn etkilerini ve tehlikelerini bilmemektedirler ve bu yzden de
rnein, sigarann zararlanni bildikleri taktirde onu terk etmektedirler. Eer insanlar bazi
hastahklann, uygunsuzluklarn, yaratl naks ocuklarn ortaya k sebeplerini bilecek
olurlarsa ve batan gerekli dikkati gsterecek olurlarsa asla afetlere, olaylara ve tatsizhklara
duar olmazlar. rnein, gelin ve damat cinsel iliki esnasnda bir takm eylere riayet
etmeyecek olurlarsa
45)
1 - "Sizlere oru farz klnd...umulur ki takval olursunuz." (Bakara, 183)
2 - "Allah insanlann bazisini bazsyla def etmemi olsayd yeryz fesada gmlrd."
(Bakara, 251)
3 - "Ta ki kendi menfaatierine ahit olsunlar." Hac, 28.
275
ocuklar naks olabilir. Bu durumda da mrnn sonuna kadar hem ocuk, hem de anne
babas ile eker. lgin olan bir husus da bu emirlerin slami rivayetlerde yer aldr. Keke

btn gelin ve damatlar ortak bir hayata balamadan nce tekil edilecek snflarda gerekli
olan bilgileri elde etmi olsalard.
Usta bir a portakaln kabuundan en iyi reeli yapar, ama bilinsiz bir a en iyi mail bile
bozar.
Araba tamircisi olan bir ofr en sade bir arabayla da yolculua kar, ama tamirden
anlamayan bir ofr en modern arabalarla bile uuruma yuvarlanr.
mam Rza (a.s) yle buyurmutur: "nsanlarn en nemli meselesi bilintir. Eer insanlar biz
Peygamberin Ehl-i Beyt'inin szlerinin gzelliini bilecek olurlarsa, kesin olarak bizim
taraftarmz olurlar.1
Hakeza bir hadiste de yle okumaktayz: "Allah alimlerden, cahilleri eitmek zere sz
almtr.2
Gerekten eer yzme, srclk, sanat ve teknik eitimler olmasayd tehlikeler, can ve mal
kayplar kim bilir nerelere varrd!
Bir rnek
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) bir kadnla konuuyordu. O srada oradan geen bir kiiye yle
buyurdu: "Bu benim eimdir. En iyisi bu konuda haberdar klaym ki, sakn baka bir dnce
seni gnaha drmesin."
Peygamber-i Ekrem'in bu bilinlendirme metodu kt
1 - Vesail, c. 18, s. 65, 52. hadis.
2 - Bihar, c. 2, s. 78.
276
zann nlemek iin en iyi ve en sade metottur.
Bir rnek
mam Bkr'n (a.s) evine gelen bir misafr, "mam'n odas neden bu kadar gzel ve ssldr"
diye dnd.
mam (a.s) onun byle dndn anlaynca evden ktnda yle buyurdu: "Yarn da
bize gel."
Ertesi gn mam (a.s) o misafri sade bir odaya gtrd ve ona yle buyurdu: "Dnk oda
benim eimin sermayesinden yaplmtr. O maliktir, zgrdr; odasnn gzel olmasn ister.
Ama benim odam sadelii her yerden anlalan bu odadr."
mam'n (a.s) bilinsiz kimseleri bilinlendirmek iin yapt bu hareketi kt zan, gybet,
iftira ve gsterie kama gibi mnkerleri nlemenin en nemli yollarndan biridir.

Eitimi Basite Almayalm

Hastanelerin birinde btn bedeni yanm birini grdm. Sebebini sorduumda yle dediler:
"Bu hanm randaki gazyann bitmek zere olduunu anlaynca ra yand halde ona
gazya dkmeye kalkm ve bylece ra alevlenerek petrol maddesinden imal edilen
elbiseleri ate alm ve bu olay meydana gelmitir. Oysa radyo ve televizyonlar ona rak
yanarken gazya doldurulmamasn bildirmi olsayd byle bir olay vcuda gelmezdi.
Uzaa gitmeyelim; tkettiimiz bir kilo sebze iin ka defa toprak, amur ve p iin nakliye
paras vermekteyiz. Zira bir defa kamyonlar sebzeyi amurlu bir ekilde ehre,
277
sebze hallerine getirmekte ve bunun karlnda bir para almaktadir. Sonra sebzeciler onu
halden alp dkkanlarna gtrmekte ve bunun karlnda da bir para vermektedirler.
nc defa da biz iki kilo sebze satin ahp onu temizledikten sonra bir kilosunu p ve amur
halinde pe atmaktayz. Drdnc defa belediye arabalar ar bir maliyetle o amur ve
topra sebze pyle birlikte ehir dna nakletmektedir. Dikkat ettiiniz gibi bir kilo sebze
iin drt defa p, amur ve toprak nakliyesine para vermekteyiz. Ama bu konuda bir eitim
verilecek olursa sebze bittii yerde ve o kyde sebze temizlenir, poetlere konur ve
tiiketilecek olani satis merkezlerine nakledilirse, bu ekilde bir ok isiz kimse ehirlerin
etrafnda sebze temizleyerek bir kazan elde ederler. Bu da aym zamanda vatandalara bir
hizmettir. yle dnyorum ki su imek, yol yrmek, trnak kesmek gibi btn sade ve
ciizi meselelerde bile bir eitime ihtiya vardr. Bylece hem daha az masraf yapihr ve hem
de baka bir menfaatler elde edilir.
Bugn niversitelerde imkanlardan daha iyi faydalanma seminerleri tekil etmektedir.
Bunlann tmnn hedef insanlar bilinlendirmek ve az imkanlardan daha fazla faydalanma
yollanni gstermektir. Mnkerden nehyederken de en nemli adm insanlan fesatlarn
tehlikeleri hususunda bilinlendirmektir.
Kolaylatrmak
Bazen gnahkar kimseler gnah terk etmenin ve marufu yerine getirmenin kendileri iin ok
zor olduunu dnmektedirler. Marufu emretme ve mnkerden
278
sakndrmann yollarndan biri de onlar mmkn ve yaplabilir iler olarak gstermek ve
insanlara, marufu yerine getirmenin ok kolay olduunu, hatta bu konuda bir takim rnekler
de verebiliriz:
1- Falan kimse ya byk olduu halde eitim grmedi mi? O u anda rahat bir ekilde
okuyup ve yazabilmektedir.
2- Falan kimsenin maddi durumu senden daha zayf deil miydi? Ama o hacca gitti ve geri
dnd.
3- Falan kimse sigara ve uyuturucu maddeyi sonunda terk etmedi mi?

4- Falan kz veya erkek ocuu erken evlendii halde hayr grmedi mi?
5- Falan kimse ad-san olmayan bir aileden evlendii halde mutlu bir hayat yaamyor mu?
6- Falan kimse sade ve kolay bir evlilik yapt iin zarar grd m?
Velhasl; baz kimseler mnkerlere duar olmu ve o mnkerlerden vazgeemeyeceklerini
dnmektedirler. rnein yle demektedirler: "Biz uzun bir sredir yzmz bu ekilde
tra etmekteyiz."
"Bir mrdr falan kimseyle dostuz."
"Biz falan gnahkar kimseyle ortaz. Ahitletik ve antlatk."
Veya: "Herkese yle ve byle yapacam syledim. imdi aksini sylersem bu i irkin
deil midir?"
Kur'an ve rivayetlerdeki baz rnekler, insan irade edecek olursa her ey kendisine
kolaylaacan gstermektedirler. Firavunun ei, tautun saraynda olduu halde Musa'y
himaye etmitir. Sihirbazlar Musa
279
ile mcadele etmek iin geldikleri halde aniden Musa'nin (a.s) taraftarlan olmulardr. Tarihi
naklederek ve yapilan filmleri gstererek mnkerleri terk etmeyi ve marufu yerine getirmeyi
salamak iin rnek ve olgular beyan etmek de metotlardan biridir.
rnek Gsterme Metodu
Baarl ehreleri tantmak, onlar vmek ve tevik etmek, insanlar hak yoluna ynlendirmek,
sapk evreleri aalamak onlara lanet etmek, insanlan marufu yapmaya ve mnkerden
sakndrmaya zorlama hususunda ok nemli bir etkiye sahiptir. Her yl insanlar Aura
gnlerinde "Ya Hseyin" diye feryat etmekte, imameti, ismeti ve mazlumiyeti savunduklanni
ilan etmektedirler. Allah'n velilerinin dmanlarna lanet, nefret ve onlardan beraat hususunda
yapilan btn bu tavsiyeler insanlan sapk izgiye ynelmekten alkoymaktadr. Kur'an yle
buyurmutur: "Btn dnya ehli! Firavun'un einden, einin manevi makamna ve kudretine
ynelmedii sebebiyle ders almaldr.1
Allah Firavun'un eini vm ve onu btn insanlara rnek olarak tantmtr. Nitekim baka
bir yerde yle buyurmutur: "nsanlar brahim'den ve Muhammed'den (a.s) ders almaldrlar,
zira bu ikisi de birer rnektirler."2
Bir ok ilerde rnek ve nc gstermeye ihtiya vardr. rnein:
1 - "Allah iman eden kimselere Firavun'un ailesini rnek vermek istemektedir." (Tahrim, 11)
2 - "phesiz sizin iin Resulullah'ta gzel bir rnek vardr." (Ahzab, 21)
280

1- Bir kii ezan okuyup sessizlii bozunca dierleri iin de ezan okuma zemini oluur.
2- Bir kimse uakta ayaa kalkp namaz klarsa dierlerinin de namaza ilgi duymasna ortam
salam olur.
3- Uyuturucu madde kullanan bir kimse, uyuturucuyu terk edecek olursa dier
uyuturucu kullanan kimseler iin de rnek olur.
4- Bir kimse talebe veya niversite rencisi olursa yaknlar zerinde etki yaratr.
Mizah Kalbnda Mnkerden Sakndrmak
Bir gun Behll cami yapmakta olan bir grup ii grd. Onlara yle sordu: "Bu camiyi yapan
kimdir? " Onlar, "Harun Reid'dir" dediler.
Behll ustadan bir tan zerine, "Cami banisi Behll'diir!" ciimlesini kazimasini istedi.
Usta bir tan iizerine bu ciimleyi kaziyarak Behll'e verdi. Behll geceleyin bir merdivenden
karak bu ta caminin kapsna ast. Ertesi giin iiler tabloyu grnce Harun'a haber
verdiler. Harun Behll'ii arp, "Bu caminin banisi benim; sen neden o ta oraya koyup
kendini caminin banisi olarak tanttn?!" diye sordu.
Behll, "Eer sen camiyi Allah iin yaptryorsan birak benim adm kalsn. Nasl olsa Allah
camiyi kimin yaptrdn biliyor!" dedi.
Behll bu mizahla Harun'a ihlasl olmadn anlatmak istemitir.
Yine bir gun Behll Harun'un toplantsna girdi. Behll, Harun'un toplantya heniiz
gelmediini grnce
281
kp onun yerinde oturdu. Hizmetiler Behll' oradan kaldrp bir de dayak attlar. Harun
toplantya girince Behll ona yle dedi: "Ben bir ka dakika senin yerine oturdum ve dayak
yedim. Eyvahlar olsun sana ki bir mr Peygamber'in (s.a.a) Ehl-i Beytinin yerine
oturmusun!"
Behll bu mizahla Harun'a yle demek istemitir: "Senin yolun batldr ve hkmeti de
bakasndan gasbetmisin."
Sevab ve Cezalar Beyan Etmek
nsanlarda marufu yerine getirmek ve mnkeri terk etmek saikini artrmann yollarndan biri
de maruflarn sevabn ve mnkerlerin cezasn beyan etmektir. Kur'an'da ve rivayetlerde bu
konuda yzlerce cmle gze arpmaktadr. Alimlerimiz de "sevab ve ikab" (sevaplar ve
cezalar) ad altnda kitaplar yazmlardr.
Gnahlarn cezasn, mmetlerin helak ve k sebebini, kavimlerin izzet ve zillet tarihini ve
hakeza Allah'n kendilerini gnahtan uzak tutanlara ltfn bilmek de ok yapcdr. Hz. Yusuf
kendisinin izzet nedenini kardelerine bir cmlede beyan etmitir:

"Ey kardeler! Biliniz ki herkim takva sahibi olur ve sabrederse phesiz Allah iyilik
edenlerin ecrini zayi etmez."1
Velhasl; maruflarn sevabn ve mnkerlerin cezasn beyan etmek de marufu yerine getirme
ve mnkerden uzak durma metotlarndan biridir.
1 - Yusuf, 90.
282
Tedrici ve Aamal Metod
eytan nasl insan adim adim fesada srklyorsa1 slah ve marufu emretme de adim adim
yaplmaldr. Nitekim arabn haram kln hususunda bu metodu mahede etmekteyiz.
arap ime de u aamalarda men edilmitir:
1- Birinci aamada Kur'an yle buyurmutur: "zmden hem gzel bir rzk elde edilir,
hem de sarho edici bir sv" Bu konu sarho edici svnn iyi olmadna iaret etmektedir.2
2- kinci aamada Kur'an yle buyurmutur: "Eer kumar ve arapta bir takm menfaatler
varsa da zararlar daha oktur. "Kur'an bu beyanla da arabn kt olduunu ilan etmitir."3
3-

nc aamada Kur'an yle buyurmutur: "Namaz esnasnda sarho olmaynz."4

4- Drdnc aamada ise Kur'an yle buyurmutur: "arap tmyle haramdr. ster sarho
olun ister olmayn, ister az olsun ister ok, ister namazda olsun ister namazn dnda."5
Bu aamal metot belli bir zamanlamaya veya tarihe ait deildir. Ekolojik genilemede de
makul bir meseledir. Peygamber-i Ekrem (s.a.a) nce insan kendini
1 - "eytannadmlannauymaynz." (Bakara, 168)
2 - Nahl, 68.
3 - "nsanlar iin bir takm menfaatleri vardr, ama gnahlar dahabyktr." (Bakara, 219)
4 - "Namaz'a sarho olduunuz halde yaklamaynz." (Nisa, 43)
5 - "phesiz arap ve kumar eytann amelinden bir pisliktir." (Maide, 90)
283
yetitirmeye davet etmektedir.1
Daha sonra akrabalar uyarmaktadr.2
Daha sonra da Mekkelileri ve Mekke'nin etrafndakileri uyarmaktadr.3 Son olarak da
yeryzndeki btn insanlar muhatap almaktadr.4
Faiz hususunda da bu aamalar gze arpmaktadr. Faiz u aamalarda yasaklanmtr:

Birinci aamada Kur'an yle buyurmutur: "Faiz sebebiyle artan mallarnz aslnda Allah
nezdinde artmamaktadr."5
kinci aamada Kur'an faiz yemeyi Yahudilerin irkin adetlerinden saymtr.6
nc aamada Kur'an insan maln fazlal olan faiz almaktan sakndrmtr.7
Drdnc aamada ise Kur'an faiz almann Allah'a sava ilan etme konumunda olduunu
beyan etmektedir.8
Adm adm ve tedrici hareket metodu eitim kurallarndan biridir. Kafrlerin itirazlarndan biri
uydu: "Neden Kur'an bir defada Resulullah'a (s.a.a) nazil olmamtr?" Fakat Kur'an yle
buyurmaktadr: "Tedrici
1 - "Giydiklerini temiz tut. Kt eyleri terke devam et." (Mddessir, 4 ve 5)
2 - "Yakn akrabalann uyar." (uara, 214)
3 - "Mekke ehlini ve etrafndakileri uyar." (En'am, 92)
4 - "Seni btn insanlara gnderdik." (Sebe, 28)
5 - "Verdiiniz herhangi bir faiz Allah katnda artmaz." (Rum, 39)
6 - "Nehy edildikleri halde faiz almalar..." (Nisa, 161)
7 - "Kat kat faiz yemeyin." (Al-i mran, 130)
8 - yleyse, bunun Allah'a ve Peygamber'ine kar alm bir sava olduunubilin." (Bakara,
279)
284
nzul ruhun huzuru iin daha etkilidir."1
Tekrarlama Metodu
Terbiye ve eitim arasnda bir ok farklar vardr. Bu farklardan biri de terbiyede tekrar
etmenin zaruri bir ilke oluudur. Ama bildiiniz gibi eitimde renci meseleyi anlaynca
artk tekrarlamaya gerek kalmaz. slam'n program sadece eitim program deildir. Aksine
terbiye meselesi de sz konusudur. Bu yzden de tekrar edilmelidir. Biz her gn bir ka defa
namaz klmaktayz. Allah'a iman, Allah' hatrlamaktan ayr bir konudur. Kur'an bazlarna
yle buyurmutur: "O Allah'a iman etmemitir."2
Bir baka grup hakknda ise, "Allah' unuttular"3 buyurmutur.
Biz Allah'a iman etmiiz; ama onu unutuyoruz. Bu yzden de Allah' zikrederek imanmz
ilerletmeliyiz. Ahiret hakknda da ayn ey sz konusudur. Yani bazlar ahirete iman
etmemilerdir.4 Ama dier bazs ise ahirete iman ettikleri halde onu unutmaktadrlar.5

Velhasl; insan o kadar unutkandr ki arada bir hatrlatmak da yeterli deildir. Bu yzden
Kur'an yle
1 - "Kfredenler: "Kur'an ona bir defada indirilmeliydi" derler. Oysa biz onu bylece senin
kalbine yerletirmek iin azar azar indirir ve onu ar ar okuruz." (Furkan, 32)
2 - "phesiz o, yce Allah'a iman etmemitir." (Hakka, 33)
3 - "Allah' unuttular." (Tevbe, 67)
4 - "Onlar ahirete iman etmemilerdir." (Necm, 27)
5 - "Azap gnn unutmulardr." (Sad, 26)
285
buyurmutur: "Allah' ok annz."1
nsann unutkanl o kadar oktur ki slam'da her gn be defa yksek bir yere kp gr ve
gzel bir sesle, "Haydi namaza" diye feryat edilmesi tavsiye edilmitir; elbette her gn bu
feryadn benzeri szler yetmi defa tekrarlanmaldr. 2
Her namazda Fatiha Suresinin tekrar edilmesi de bir zarurettir. yle ki eer bu sure olmazsa
namaz da olmaz.3
Fatiha Suresinde de "iyyake, sirat, rahman ve rahim" kelimeleri tekrar edilmitir. Bazlarnn
dediine gre Fatiha Suresi iki defa nazil olmutur. Kur'an'da meleklerin Adem'e secdesi,
blis'in tekebbr, Musa ve Firavun'un kissasi, Nuh ve inat kavminin kssas ve dier bir ok
kssalar defalarca tekrar edilmitir. Fahr-u Razi Kur'an'da tekrann sirlan, faydalan ve etkileri
hususunda kendi tefsirinde bir ok nkteler beyan etmitir.
Rahman suresinde de bir ayet otuzdan fazla tekrar edilmitir.
Velhasl; her an gaflet ve unutkanlk iin bir hatirlatma gereklidir. Sizler de namazda onlarca
defa
1 - "Allah' ok zikrediniz." (Enfal, 45)
2 - "Her gn be vakit namaz kilmaktayiz; her namazin bir ezam ve bir de kameti vardir. Her
birinde bir takim ctimleler tekrar edilmektedir. Yani her gun on ezan ve kamette iki defa yle
demekteyiz: "Haydin namaza" (Toplam yirmi defa sylenmekte) ve iki defa da yle
demekteyiz: "Haydin kurtulua" (ki bu da yirmi defa sylenmekte) iki defa da yle
demekteyiz: "Haydi hayrl amele" (ki bu da yirmi defa sylenmekte.) Be kamette de iki defa
yle demekteyiz: "Namaz ikame olmaktadir" (ki bu da on defa sylenmekte) toplam olarak
yetmi eder.
3 - Namaz sadece Fatiha Suresi ile olur. (Miistedrek, c. 4, s. 158)
286

"Allah-u Ekber" cmlesini, rku, secde ve kyam halinde tekrar etmektesiniz.

Allah'i anmak, ruhun gdasdr ve tpk cismin gdas gibi tekrarlanmahdir.
"Bismillahirrahmanirrahim" ayet-i kerimesi de Kur'an'da 114 defa tekrar edilmitir. slam
bizlere sofrada birka eit yemek olduu taktirde her yemek tr tketildiinde bir defa
"Bismillah" dememizi tavsiye etmitir. slam'n terbiye mektebinde de btn saatler ve gnler
iin zel bir dua vardr. yle ki bir kimse birinci ve ikinci saatlerde frsat bulamazsa, nc
saatte bu zel duay okuyabilir. Bu olay tpk her saatte ua bulunan bir havaalanini
andrmaktadr. Her yolcu istedii saatte oradan uua geebilir.
Gnaha den bir ok kimseler bir hatrlatmayla kt ilerinden vazgemezler. Bu yzden her
insana hatrlatmada bulunmak, hatta bazlarna birka defa hatrlatmada bulunmak gerekir.
Sizler de hasta olduunuzda iyileinceye kadar srekli doktorlara mracaat edersiniz. Hibir
hasta, "Bir doktora mracaat ettim, fayda grmedim. Artk baka bir doktora gitmem ve baka
bir ila kullanmam" demez.
Tartma
Hz. Ibrahim (a.s) yldza tapanlar grnce yle buyurdu: "Bu yldz benim Rabb'imdir."
Yldz batnca, "Ben batanlar sevmem" dedi. Ay grnce yine, "Bu benim rabbimdir" dedi.
Ayn da kaybolduunu grnce yle dedi: "Eer gerek Rabb'im beni hidayete erdirmezse,
sapklardan olurum."
287
nc defa gnei grd ve yle dedi: "Bu yldz ve aydan daha byktr. O halde Rabb'im
budur." Gne de batnca insanlara, "Ben sizin Allah'a irk kotuklarnzdan uzam" dedi.
phesiz brahim (a.s) Allah'a tapan bir kimseydi. Zira yldz, ay ve gnee tapanlarla yapt
konumann sonunda, "Ben sizin irkinizden uzam" buyurmu ve "Ben kendi irkimden
uzam" dememitir.
Ay, yldz ve gnee, "Bu benim Rabbimdir" demesinin sebebi de insanlar mnkerlerin en
by olan irkten sakndrmaktr. Bylece Ibrahim (a.s) adm adm eletirilerini arttrd.
Yani birinci defa yle buyurdu: "Ben batan eyleri sevmem."
kinci defada yle buyurdu: "Aya tapmak sapklktr, Allah beni ona duar klmasn: "Rabbim
beni hidayete erdirmezse..."
nc defasnda ise yle buyurmutur: "Sizin Allah'a irk kotuklarnzdan phesiz ben
beriyim."
Hz. Ibrahim bu tartma metoduyla insanlara unu anlatmak istemitir: "Yok olan ve deien
bir varlk Allah olamaz. Bu eyler ister yldz olsun, isterse byk bir gne."
O, insanlara unu anlatmak istemitir: "Yolun sapa olduunu grdn zaman hemen ondan
geri dnn ve inatla kaplmayn."

O, insanlardan beri olduunu ilan etmemi, insanlarn irkinden beri olduunu beyan etmitir:
"irk kotuklarnzdan."
288
Hikmet, t ve Gzel Tartmak
Kur'an- Kerim aziz peygambere yle buyurmutur: "Hikmet, mantk, t, nasihat ve gzel
tartma yoluyla insanlar Allah'n yoluna davet et."1
Aktr ki insanlarn fkri, ruhi ve ilmi kapasiteleri farkldr. Bir grubu istidlal ile, bir grubu
tle, bir grubu da gzel tartmayla davet etmek gerekir.
Hikmet kelimesi sz ve nerilerin btn insanlarn akl ve ftratnda salam bir yapya sahip
olduu durumlarda kullanlmaktadr. rnein sra suresinde insan fakirlik sebebiyle ocuunu
ldrmekten, zinadan, cinayetten, yetim malnda tasarrufta bulunmaktan, hakknda ilminin
olmad ileri yapmaktan, kibirli yol yrmekten ve tarty az tutmaktan sakndnlmtr.
Kur'an daha sonra yle buyurmutur: "Bu yasaklar hikmettir." Zira hi kimse bunlarn kt
olduunda phe etmemektedir. O halde hikmet kesin ve salam sze denmektedir. rnein
sinemay ve uydu antenini ktlemeyiniz. Zira sizin ktlemeniz salam bir temele dayal
deildir. Hakikatte ilmi ilerlemelere kar koymaktr. Ama kt filmleri eletiriniz. Zira dost
ve dman onu salam bir temele dayal sz olarak kabul etmektedir.
Bir rnek
mam Seccad (a.s) am'da meyye Oullann rezil rsvay etmek isteyince yle
buyurmutur: "Babam mam
1 - "Hikmet ve gzel t ile insanlan Rabb'inin yoluna davet et ve onlarla gzel tart."
(Nahl, 125)
289
Hseyin'i feci bir ekilde ehit ettiler, kafesteki bir ku gibi ban ucuyla onu delik deik
ettiler, sonunda ehit oldu."
Burada eer mam Seccad (a.s), "Babam ehit ettiler" demi olsayd, Ehl-i Beyt hakknda
derin bir bilgisi olmayan am halk nezdinde fazla nemli bir olay olmazd. Zira bu durumda
onlar, "Savata bir takm kimseler ldrlr, onlardan biri de mam Hseyin'dir" derlerdi.
mam Seccad (a.s) yle buyurmutur: "Farzen, siz onu ldrmek istiyordunuz, ama neden
byle ldrdnz, neden bir ku gibi bedenini delik deik ettiniz. Neden su nehrinin kenarnda
onu susuz ldrdnz, neden onu defnetmediniz, neden adrlarna saldrdnz, neden
ocuklarn ehit ettiniz?" Bu kelimeler insanlar nezdinde yle tahamml edilmez szlerdi ki
am'da bir frtna kopard ve Emevi rejiminin aleyhine kltrel ve fkri bir devrim yaratt.
Marufu emretme ve mnkerden sakndrmak hususunda da tartlmaz konulara istinat etmek
gerekir. Bu yzden herkesin nezdinde kabul edilen salam szlere hikmet denilmitir.

Ama gzel tten maksat, muhabbet zere sylenen, gzel bir ekilde beyan edilen ve uygun
bir mekan ve zaman iinde doru metotlarla sylenen szdr.
Gzel tartmaktan maksat ise, mcadele ahlakn korumak, dierlerinin kuvvetli noktalarn
kabullenmek ve metotlar hususunda misilleme yapp delil gstermektir.l
1 - Tefsir ve rivayetiere mracaat edecek olursak, bu ayetin tefsiri hakknda ilgin noktalar
elde edebiliriz.
290
nanlar Dzeltirsek Fesatlar da Azalr
Baz gnahlar ve ahlaki fesatlar phesiz batl hayal ve inanlardan ortaya kmaktadr. Eer
biz inanlar dzeltecek olursak, bu durumda en iyi sonular elde ederiz. rnein:
1- Bir takm kimseler Kur'an'n yasaklamasna ramen, kendi hayatlar iin tautlara ve
zalimlere dayanmaktadrlar, zalimin kol ve kanatlar olmaktadrlar. Onlarn hedef zalimler
vastasyla g elde etmektir. Allah yle buyurmutur: "Btn g ve kuvvet Allah'ndr."
Eer insan tm kuvvetlerin Allah'a ait olduuna inanacak olursa, kudret elde etmek iin bunca
riyakarla, gsterie, yacla ve ayplar grmezlikten gelmeye duar olmaz.
Yzlerce ve binlerce su ileyen bir grubun izzet elde etmekten baka bir hedef yoktur. Onlar
sermaye, makam ve batya balln, falan aileden bir kzla evlenmenin, falan ile
uramann ve dzenli eylerin insan iin izzet kayna olduunu sanmaktadrlar. Onlar tpk
Nuh'un oluna benzemektedirler; Nuh'un olu kafrlerin boulma tehlikesi karsnda
babasna yle demiti: "Ben boulmamak iin daa snrm."
Oysa ilah kahr gn dan bile kurtulamayacandan gaflet etmiti. Eer bu insanlar,
Kur'an'n, btn izzetin, Allah'tan olduunu beyan ettiini bilecek olurlarsa,1 insanlarn
izzetinin art ve eksiliin sadece Allah'n elinde olduunu, bakasnn elinde olmadn derk
edecek
1 - "phesiz izzet tmyle Allah'a aittir." (Nisa, 139)
291
olurlarsa, kendilerini bu kadar zahmete sokmazlardi. Kur'an da onlan knayarak yle
demektedir: "zzeti bakalarndan m istiyorsunuz?!"
Evet kudret ve izzetin sadece Allah'n elinde olduuna inanmak, bizi birok gnahlan
ilemekten alkoyacaktr.
Fesadn Kklerini Kurutalm
Kur'an yle buyurmutur: "Kt zanda bulunmaynz ve aratrmaynz."1
Zira kt zan ve insanlann ayiplanni aratrmak da gybetin kayna durumundadr.

Zihinsel gnahlar nlemek iin de Kur'an zehirli baklar sakndrmtr. Hz. sa'nn (a.s)
dedii gibi bak ilginin ve fesada srklenmenin kaynadr.2
Eer Kur'an kadnlar ayaklarn yere dvmekten3, ilevli ve tahrik edici bir ekilde
konumaktan4 sakndrmsa bu gnahlarn kaynan kurutmak iindir.
Evde veya iyerinde namahrem ile yaplan halvet, birbirine bakan evler yapmak, damlarn
stn korumaya almamak, evinde, byk kzlar olan kimselerin evini olu olanlara kiraya
vermesi, zarar grebilecek kimseleri haddinden fazla serbest brakmak, video flmleri vermek,
kz ve erkeklerin parklarda, otobslerde ve niversitelerde
1 - "phesiz baz zanlar gnahtr, aratrmaynz ve birbirinizin gybetinietmeyiniz."
(Hucurat, 112)
2 - "phesiz gzn koraduun mddete tenasl organn zina etmez." (Mizan'ul- Hikmet,
c. 4, s. 242)
3 -"Ayaklanyla yere vurmasnlar." (Nur, 31)
4 - "Edal konumayn, yoksa, kalbi bozuk olan kimse kt eyler mit eder." (Ahzap, 32)
292
rahat bir ekilde irtibata gemesine izin vermek, aym zamana rastlamayacak ekilde, kz ve
erkeklerin okullannin giri ve klarn belli bir zamanlamaya tabi tutmamak ve benzeri
eyler de gtinaha sebep olan nedenlerdir.
Burada kadn veya erkei birbirinden ayirmak meselesi, onlan aalamak anlamnda deildir.
Bir tiir salkl klma meselesidir. Kz ve erkein niversitelerde ayr tutulmasnn daha ok
fkri ve ilmi geliime yardmc olduunu bilmeyen kim var?!
Islam ve slam devriminin ispat ettii gibi kadinin toplumsal, ilmi ve siyasi sahnelerdeki
huzurunun batidaki babolukla hibir ilgisi yoktur. Kadin kamil bir varhk olup btn
kemalatlarda erkekle aym seviyede hareket etmektedir ve toplumun geliiminde milletlerin
kaderinde erkekle aym role sahiptir. Hatta terbiye ve sanat meselelerinde erkekten daha
ndedir. slam tarihinde bir takm kadnlar, eitli bereketlerin kayna olmutur. Onlardan
biri de Zrare'nin kz kardeidir. nce ia oldu ve sonra da kardei Zrare'yi ia etti. mam
Sadk (a.s) zamanndan mam Mehdi (a.s) zamanna kadar Zrare'nin soyundan srekli ii
fakihler kmtr.
Bir rnek
Hz. Ali'ye (a.s), "Resulullah (s.a.a) kadinlara selam verdii halde sen neden selam
vermiyorsun?" diye sorulunca yle buyurmutur: "Resul-i Ekrem (s.a.a) benden otuz ya
byk idi, ama ben gencim. Bazi kadnlarn verecei cevabn bende kt etki etmesinden
293
endieleniyorum."l

mam Bakr (a.s) bir kadna Kur'an retirken bir ara mizah yapan bir kiiye yle
buyurmutur: "Bu Kur'an eitimini brak."
Aktr ki fesadn kkleriyle mcadele etmek sadece cinsel gnahlara mahsus deildir. Siyasi
konularda da kklere inmek gerekir. Kur'an yle buyurmutur: "Firavun'a git! phesiz o
tuyan etmitir."2 nsanlarn yneticilere benzemesi, babalarna benzemesinden daha
oktur."3 Devletleri slah etmek iin nce devlet adamlann slah etmek gerekir. Yeni nesli
slah etmek iin de aileyi slah etmek gerekir.
Bir hadiste yle buyurmaktadr: "Eer fakihler ve emirler slah olurlarsa, toplum da slah
olur."
Bir baka hadiste ise yle okumaktayz: "Eer sultan deiecek olursa, tarih ve zaman da
deiir."4
Bir sistemi slah etmek, sorumlularn ve mdrlerini slah etmekle mmkndr.
Kur'an yle buyurmutur: "Kfrn nderleriyle savanz."5
Bir rnek
Hz. Ali'ye (a.s), "Siz Siffn savandan kaanlara saldrdnz. Oysa Cemel savanda kaanlara
saldrmadnz. Bunun sebebi nedir?" diye sorduklarnda
1 - Mheccet'l- Beyza, c. 3, s. 385.
2 - Th, 29.
3 - Kudek-i Felsefi, c. 1, s. 468. 4-Bihar, c. 72, s. 336.
5 - Tevbe, 12.
294
yle buyurdu: "Siffn'de kaan muhalifler, katktan sonra nderleri Muaviye'nin etrafna
toplanp yeni bir g elde etmekteydiler. Ama Cemel savanda rehberleri ortadan kalknca
kaanlann bir sna yoktu; ben onlar ite bu yzden zgr braktm."
Evet; gler, kudretler, askeri ve iktisadi siyasetler bir yere topland iin marufu emretme ve
mnkerden sakndrma hususunda da o merkezlerin ve kaynaklarn zerine gitmek gerekir.
Yanl Snnetleri Ortadan Kaldrmak
Bazen halk arasnda mnkerler her baba yiidin ortadan kaldramayaca bir cereyan, adet ve
gelenek haline gelir; ama velhasl gl ve Allah'a tevekkl eden baz kimseler, byk bir
sabrla ortaya kp o adetleri deitirmekte ve byy bozmaktadrlar.
Burada bir rnee dikkat edelim: slam dini yle demektedir: "Babalar ocuklarnn eleriyle
evlenemezler." Ama cahiliye adetine gre bir baba vey evladnn boad kadnla da

evlenemezdi. Kur'an Peygamber-i Ekrem'e (s.a.a) yle buyurdu: "vey evladn olan Zeyd'in
boad kadnla evlen ki bu cahiliye adeti ortadan kalksn ve bakalarna yol alsn."1
Elbette bu tr hareket etmek herkesin ii deildir. Bu ii yapacak olan kimseler adetleri
ortadan kaldrmak yerine kendilerine zarar veren kimseler olmamaldr. Zira bazen muhalefet
dalgas yle bir balar ki insanin buna dayanmas dier yce hedeflere ulamasna engel tekil
1 - Ahzab, 37.
295
eder. Bu mesele hakkinda da bir rnek nakledelim:
Halifeler zamannda mstahap namazlar cemaatle klnyordu. Hz. Ali (a.s) hkmeti ele
geirince, sadece farz namazlann cemaatle kihnmasini emretti. Aniden muhalefet dalgas
yayld. Bunun zerinde Hz. Ali yle buyurdu: "stediinizi yapnz." mam'n (a.s) miistahap
namazlar hakkndaki direnii ve onca muhalefet halkin btn kabiliyetlerini ve mamn (a.s)
yiice hedeflerini etkileyebilecek konumda olduundan imam (a.s) onlan kendi haline brakt.
Bakalarnn Deerlerine Sayg Gstermek
Cezp etme yollanndan biri de bakalarnn deerlerine ve inanlarna sayg gstermektir. Eer
bir ferdin veya grubun olumlu noktalanni kabullenir, onlan over, saygi gsterir, daha sonra da
olumsuz ynlerini sakndracak ve knayacak olursak baarl oluruz. Sadr-i Islam
Mslmanlar, Mekke kafirlerinin basks sebebiyle Habeistan'a hicret edince kafirler
Mslmanlar o lkeden dar karmas iin Habeistan kralna bir takm hediyelerle birlikte
bir heyet gnderdiler. Fakat Habeistan kral, "Ben, bizzat Mslmanlarn szlerini de
dinlemeliyim" dedi. Bunun zerine Mslmanlarn szcs Cafer-i Tayyar'a, "Sizin sznz
nedir?" diye sordu.
Cafer-i Tayyar slam'n yce hedeflerini aklad. Kafirler, Hristiyan olan Neccai'yi tahrik
etmek iin yle dediler: "Mslmanlar Hz. sa'ya tevecch etmemektedirler."
Cafer, Hz. sa'nn (a.s) gzel simasnn ortaya
296
konduu Meryem suresini tilavet etti. Neccai slam'n onlann mukaddesatna sayg
gsterdiini grnce gzlerinde sevin damlalar belirdi. Mslmanlar korumasna ald.
Bylece kafirler de mitlerini keserek Mekke'ye geri dndler. Cafer-i Tayyar'n bu gzel
tavn, belagat ve propaganda ruhunu bilmesi, slam mektebinin Habeistan'da yaylmasna
sebep oldu. slam'n yapt tavsiyelerden biri de udur: "Her kavmin byklerine sayg
gsteriniz."1
Kur'an- Kerim Tevrat'a, ncil'e ve gemi peygamberlere tam bir sayg gstermektedir. Dier
dinlerin ibadet merkezlerini de saygn kabul etmektedir. Hatta onlar korumak iin savunmay
bile gerekli grmektedir.2
Marufu Yerine Getirerek Mnker Ortamn Daraltalm

Hemen birka rnek zikretmek istiyorum: 1- Sapm bir grup, fesat yapmak iin Hz. Lut'un
gzel yzl misafrlerinin peice geldiler. Lut (a.s) onlara yle dediler: "Ben misafrlerim
hakkndaki kt dncelerinizden vazgemeniz iin kzlarm size nikahlamaya hazrm."3
Ama sapk kimseler gnah ilemek hususunda srarlydlar.
1 - Mstedrek, c. 8, s. 395.
2 - "Allah insanlann bir ksmn dieriyle savmasayd, manastrlar, kiliseler, havralar ve
iinde Allah'n ad ok anlan camiler yklp giderdi." (Hac, 40)
3 - "te bunlar benim kzlanm, onlar sizin iin daha temizdir." (Hud, 78)
297
Bu olayda Hz. Lut (a.s) marufu gstererek mnkerin nn almaya alt. Yani kzlanyla
evlenme yolunu gstererek ecinsellikle savamaya kalkt.
2- Allah Teala Hz. Adem'i bir eyi yemekten sakndrmak isteyince, ilk once dier
yemeklerden yemesine izin verip yle buyurdu: "Cennette istediinden ye, ama bu tr
yemeye el uzatma.1" Evet; marufun yolunu anz ki mnker iin ortam kalmasn.
3- Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: "Eer ikinci halife geici evlilii haram klmasayd, kalbi
katlam olan dnda hi kimse zina etmezdi."2
4- Allah insanlar Ramazan aynn gndzlerinde eleriyle cinsel iliki kurmaktan
sakndrmtr. Ama buna karlk Ramazan aynn gecelerinde gn gelip atmadan cinsel
ilikiye geme hususunda izin vermitir. Yani insana ilk nce helal yolu gstermekte ve daha
sonra da Ramazan aynn gndznde cinsel ilikiden sakndrmaktadr.3
Belki de marufu emretmenin mnkerden sakndrma kelimesinden nce yer almasnn
delillerinden biri de budur. Yani toplumu maruflarla yle bir doldurunuz ki mnker iin yer
kalmasn.
slam'da anne babaya, ocuklarnn bir oyun arkada olduklarnn hissedip igdsnn
tatmin olmas iin ocuklaryla ocuklamalar emredilmitir.4
1 -Bakara, 35.
2 - Bihar, c. 53, s. 31.
3

- "Oru geceleri, elerinizle iliki kurmak sizlere helal khnmtr." (Bakara, 187)

4 - "Kimin ocuu varsa ocuklasn." (Kudek-i Felsefi, c. 2, s.

298
Eer toplumda evlilii kolaylatracak olursak, gnahlar yar yanya azalr. mam Sadk (a.s)
yle buyurmutur: "Evlenen kimse dininin yarsn korumu olur."1

Kur'an- Kerim'de ise yle buyurmutur: "Fuhu ve mnkeri yasaklamann yolu namaz gibi
marufu yerine getirmekle olur."2
- Eer camilerimiz yeteri kadar kapsaml olsayd, fesat merkezlerinin canll azalrd.
- Eer anne ve baba ocuklarna gerei kadar sevgi gsterecek olsalard, ocuklar ehil
olmayan kimselerle dost olmazlard.
- Eer zenginler fakirlerin hakkn eda edecek olsalard, onlar aleyhine bir hareket
gelimezdi.3
Elenmek ve spor da fesatlar, hastalklar, kinleri ve mnkerleri ortadan kaldran maruflardr.
Bir lkenin sorumlularnn adalet ve zhd de slam hkmetine ktmserlikten ibaret olan en
byk mnkerin nn alabilecek bir maruftur.
Ksacas; mnkerle savamann en iyi yolu, bo vakitleri doldurmak, doal ihtiyalar
karlamak ve helal eyleri serbest brakmaktr.
Allah, haramlardan saknlmasn sevdii gibi helalardan istifade edilmesini de sevmektedir.
Kur'an'da
135)
1-Bihar, c. 103, s. 219.
2 - "phesiz namaz fuhutan ve mnkerden alkoyar." (Ankebut, 45)
3 - "Allah yolunda infak ediniz ve kendinizi kendi ellerinizle tehlikeye atmaynz." (Bakara,
195)
299
helal kendisine haram klan kimseler iddetle knanmtr.1
Allah Teala Tahrim Suresinde Peygamberine yle buyurmutur: "Neden elerinden bazsn
raz etmek iin Allah'n helallerini kendine haram kihyorsun?"2
Faydal filimler, gzel marlar, ekici kitaplar temin etmek; salkl ziyaretler dzenlemek,
tabiatla uramak, i sahas yaratmak, bo vakitleri ilm, sanatsal, tekniksel eylerle
doldurmak da mnkeri ortadan kaldinr.
yilikleri Akta Yapmak
Hayrl i ne kadar gizli olursa sevabi da o kadar ok olur. Ama bazen Allah rzas iin hayrl
ileri aka yapmak gerekir. Elbette Allah iin iyilikleri aa karmak, riya ve gsteriten
ayrdr.
Akta ilenen gnahn cezasnn daha byk olduunu gryorsak, toplumu fesada
hazrlad iindir.

Eer cemaat namaznn ve hayr aa vurmann sevabnn ok olduunu gryorsak, bu

iyiliklere ortam salad sebebiyledir.
Ramazan aynda oru tutmak dier aylarda oru tutmaktan daha kolaydr. Bu da Ramazan
aynda ortaya kan atmosfer sebebiyledir.
Kur'an- Kerim'de slam ordusunun dman dehete dren ve kudret gsterisiyle dman
yldran etkenleri
1

- "Allah size izin vermitir. Yoksa Allah'a iftira m ediyorsunuz?" (Yunus, 59)

2 - "Elerinin nzasn gzeterek, Allah'n sana helal kld eyi

niinkendineyasakediyorsun?" (Tahrim, 1)
300
salih amel diye adlandrmtr.1
Saptanlar u anda gnahlann aka yaparlarken neden mminler iyiliklerini gizli yapsnlar?!
Tesettrsz kadnlar caddelerde kendilerini sergilerken hicaph kadnlar cadde kenanndaki
byk camilerde kahn duvarlar arkasnda, insanlarn gzlerinden uzak ibadet etmektedirler.
Oysa iyilikleri herkesin gzleri nnde yapmak gerekir ki toplumdaki atmosfer de maruf ve
iyilik atmosferi olsun.
fa Etmek
Tarihte yle okumaktayz: "Bir ahs komularndan eziyet gryordu. Bunun zerine
Peygamber'in (s.a.a) yanna geldi ve ikayette bulundu. Peygamber (s.a.a) ona hayn emretti. O
ahs bir miiddet sabrettiyse de, komular ona eziyet etmekten vazgemediler. Yeniden
ikayette bulundu. Bu defa Resul-i Ekrem (s.a.a) yine ona, "sabret" diye buyurdu. Uzun bir
sure sabretti, komular verilen te ragmen ona eziyet etmeyi birakmadilar. Sonunda
Resulullah (s.a.a) ona, "Cuma gn eyalarn insanlarn getii bir yere dk ve sana, "Neden
yolun kenanna oturmusun" diye soranlara, "Komum beni usandrd" syle, buyurdu.
O da bu ekil hareket etti. Komusuna eziyet edilen aile toplumda haysiyetlerin tehlikeye
girdiini grnce de
1 - "te onlann Allah yolunda bir susuzlua, bir yorgunlua ve bir ala duar olmalan,
kafirleri fkelendirecek bir yere (ayak) basmalan ve dmana kar baan kazanmalar, ancak
bunlann karlnda kendilerine salih bir amel yazlmas iindir. nk Allah iyilik
yapanlann mkafatn zayi etmez." (Tevbe, 120)
301
eziyetlerinden vazgeip ondan evine dnmesini rica ettiler."1
Kt ehreleri fa Etmek

Bir ok mnker ve sapklklarn kayna kendilerini super glere satarak insanlar kandran,
hakikatleri terse eviren ve marufu yerine getirmeyi engelleyen pheli ve belirsiz ehrelerdir.
Bu kimselerin yaptklar unlardr:
1- Kendi Yanindan Din karmak
Kendi elleriyle yazdklar eylere, "Bunlar Allah'n kanunudur" demektedirler.2 Nitekim
Samir de bir buza yapt ve insanlara, "lahnz ite budur"3 dedi.
2- Aykr leri Tevil Etmek
pheli ehreler tautlarn mnkerlerini maruf diye gsterebilmek iin onlarn yapt
sapklklar tevil etmeye almakta ve bu vesileyle de insanlar sakinletirmektedirler. Bu
satlm kimseler genellikle bir takm sfatlara da sahiptirler. rnein Muaviye, bir sahabi olan
Semere b. Cndeb'e para vererek onun hadis uydurmasn salyordu. Bugn de bir takm din
adamlar Cuma hutbelerinde tarihin zalimleri hakknda mukaddes "emir sahipleri" kelimesini
kullanan din adamlarnn says az deildir.
1 - Usul-i Kafi, c. 2, s. 668; Sefinet'ul- Bihar, c. 1, s. 66.
2 - "Elleriyle yazmakta sonra da, "Bu Allah indindendir" demektedirler." (Bakara, 79)
3 - "Sizin ilahnz ve Musa'nn ilah ite budur." (Th, 88)
302
3- Zayflatma
Bu kendini satm ehreler, insanlan tautlarn aleyhine kyam etmekten veya mnkeri
sakndrmaktan ahkoymakta ve yle demektedirler: "Siz onlara kar koyamazsnz."
Veya. "Can, mal ve haysiyetiniz tehlikeye girer. En iyisi siz kendi iinize baknz."
Veya, "Sulunun gc oktur."
Byle szlerle insanlar hak zere kyam etmekten all koymaktadrlar.
4- Tefrika Yaratmak
Bu gizli ehreler bazen de halkn bilincinin zalimlere tehlike tekil etmesini nlemek iin
tefrika kartmakta, ihtilaf drmekte, yeni bir parti kurmakta, tefrika ve aynlk yaratmakta
ve bu ekilde kendi efendilerine hizmet etmektedirler.
Velhasl, marufu emretmek ve mnkerden sakndrmak isteyen kimseler, nce marufu yerine
getirmeye ve mnkerden sakndrmaya engel tekil eden bu gizli ehreleri yol zerinden
kaldrmaldrlar.
Marufu Emretmekte Fsldamak

Kur'an- Kerim'de yle okumaktayz: "Birok gizli fsldamalarda hayr yoktur, meer ki
gizli konuma, marufu emretme, mnkerden sakndrma veya insanlarn arasn dzeltmek
iin olsun."1
1 - "Ancak sadaka vermeyi yahut iyilik yapmay ve insanlann arasn dzeltmeyi gzeten
kimseler mstesna, onlarn gizli
303
Bu ayetten de anlald zere mahrum kimselere yardim etmek, iyi ileri emretmek ve
insanlann arasn diizeltmek gizli olmahdir.
Aktr ki. bu tiir gizli iler, insanlann haysiyetini korumaktadir. Bir hadiste yle
okumaktayz: "Eer bir fakir bir ey isteyecek olur ve siz de ona yardim edecek olursaniz,
sizin yardiminiz, onun dklen haysiyetinin karldr. O halde, o istemeden kendisine
yardim ediniz."
Bir hadiste ise imam Sadik (a.s) Kabe'ye bakarak yle buyurmutur: "Ey Ka'be! Sen ok
azizsin, ama miiminin haysiyeti senden daha azizdir."
Masum mamlarmz (a.s) fakirleri doyururken haysiyetlerini korumak iin gece karanlnda
yzlerini rterek, fakirlere yardim ediyorlard. Marufu emretme ve insanlarn arasn slah
etmek meselesi de gizli olmahdir.
Aile danmanlar ve insanlann dosyalanni dzenleyen kimseler, srr korumasn bilen
kimseler olmahdirlar. Sirn koruma hususunda da slami kaynaklarda bir ok ayet ve rivayetler
vardir ki onlan burada nakletmekten sarf-i nazar ediyoruz.
Toplu Hareket
Hakka davet, mtinker ve fesattan sakndrmak hususunda bazen topluca hareket edilmelidir.
Bazen ferdi hatrlatmalarn etkisi yoktur; dolaysyla bir grup gndermek gerekir. Bazen de
imza toplanmah ve bir ok insanlar onu imzalamahdir.
toplantlannnounda hayryoktur." (Nisa, 114)
304
Toplu olarak yaplan baz yryler de marufu emredip mnkerden sakindirmamn pratik bir
rneidir. Eer ran halknn milyonluk tezahratlar olmasaydi asla tautyklmazd.
Kur'an, haccn srlar hususunda yle buyurmaktadr: "nsanlar hacca gitsinler ki menfaatlere
ahit olsunlar."
"Menfaatler" kelimesinde dier srlarda olmayan bir genilik vardr. Hacca bakldnda her
eyden daha ok dikkat eken ey toplu manevradr. Sadelik, tek renklilik, mukaddesat,
vahdet, toplu hareketler ve ard ardna mikattan Mekke'ye, Mekke'den Arafat'a, Arafat'tan
Me'ar'a, Me'ar'dan Mina'ya ve Mina'dan Mekke'ye yaplan gler haccn gerek yz tecelli
etmektedir; insan ite bu menfaatlere ahit olmaktadr.

Zulm Devletine Szmak

mam Sadk (a.s) Abbas oullar hakimlerinin zulmn nlemek iin Muhammed b. Ismail ve
Ali b. Yaktin gibi kimselere mmkn olduu kadar Peygamber'in Ehl-i Beytinin dostlanni
korumalan ve onlara yaplan zulmleri azaltmalan iin zulm devletine sizmalanni
emretmitir. mam (a.s) o artlarda marufu savunan ve mnkerden sakndran bu kimselere,
"Siz Allah'in yeryiiziindeki yildizlansiniz"1 buyurmutur.
mam Kazim (a.s) ise yle buyurmutur: "Ali b. Yakti'nin mutluluundan biri de hacda
(Mekke ve
1 - "phesiz Allah'in, (zahirde) zalimlerin dostlanyla olan bir takim dostlan vardir. Allah
onlarla zalimlerin dostlanni def eder ve sen onlardan birisin ya Ali! " (imam Musa b. Cafer'in
hayati, c. 2, s.
287)
305
Arafat'ta) ona dua etmemdir."1
Imam Kazm (a.s) hakeza yle buyurmutur: "Ben ona cenneti garantiliyorum. O asla atee
girmeyecektir."2
Kur'an da Firavun'un einin bir ok mnkerlerin (Musa'nn ldrlmesinin) nn aldn
beyan etmitir. Bu mmine kadn Firavun'un kendi dncesi ve inanlarndan haberdar
olmasna izin vermiyor ve takiyye ediyordu.
Peygamber'in (s.a.a) aziz amcas Ebutalib de Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) en byk
savunucusuydu. Resulullah (s.a.a) kalben inandn gsteren ve bizzat Peygamber-i Ekrem
(s.a.a) hakknda yazm olduu bir ok iirleri vardr. Ebutalib Mekke mriklerinin ve
kafrlerin saldrlar karsnda tarafszlk ad altnda aslnda Peygambere (s.a.a) destekliyordu.
Mnkerlere engel olmak ve slam mmetini tehdit eden tehlikeleri ortadan kaldrmak iin
szma hareketi de farzdr. Buna takiyye demektedirler. Takiyye, yani:
- Yapc hedeflere ulamak iin salih bir aznl korumaktr;
- Glerin yok oluunu nlemek;
- Yumuaklk gstermek ve sevgi oluturmak;
- Dmandan doru bilgiler almak, kaynaklar tanmak, uygun bir zaman, mekan ve dostlar
bulmak;
- in eklini deitirmek, ii tatil etmemek;
- Yol bulmak, inancn deitirmemek;
1 - mamMusab. Cafer'in hayat, c. 2, s. 288.

2 - mamMusab. Cafer'in hayat, c. 2, s. 287.

306
Bir Muhasebe
mam Hseyin (a.s) Kerbela'da ehit olduktan sonra mam Seccad' (a.s) imam olarak kabul
eden kimseler olduka azd. Oysa mam Sadk'n (a.s) sadece drt bin rencisi vard. imdi
yle bir hesap yapalm: Eer o zaman her yz kiiden birisi mam'n rencisi olmu olsayd,
mam Sadk'n (a.s) imametini kabul eden kimselerin says drt yz bini bulmas gerekirdi.
imdi uzmanlar drdnc imamla altnc imam arasinda taraftarlarn bu sayya nasl ulatn
izah etsinler.
Acaba ia'nn bu bymesinin gzel davran, gl istidlal, takiyye ve aydnlatclk dnda
baka bir nedeni mi? Kur'an'da baz yerlerde ilahi kimseler meru hedeflerine ulamak veya
mnkerlerle savamak iin zel bir takm teknik ve metotlardan istifade ettiklerini
grmekteyiz. rnein:
1- Dekyanus'un bozuk sistemi zamannda bask altnda olan bir ka mmin hicret etmeyi
kararlatrdlar. Bu amala ehirden dar ktlar. ehir dnda bir maaraya sndlar.
Allah'n emriyle orada onlar derin bir uyku sard. Uykudan uyandklar zaman ilerinden biri
yiyecek temin etmesi iin ehre gnderdiler. Bu memuriyette ona u uyarda bulundular:
"Al-veri esnasnda hi kimsenin bamza gelenlerden ve rejime kar mcadelemizden
haberi olmamas iin dikkatli davran."1
O halde insan bazen hak yolundaki hareket ve hedeflerinin sonuca ulamas ve muhaliflerin
zararlarndan korunmas iin ilerini gizlice yapmaldr.
1-Kehf, 19.
307
2- Kahinler Firavun'a ok yaknda bir ocuun dnyaya geleceini ve byd zaman da
saray yerle bir edeceini haber verdiler.
Firavun da erkek ocuu olan kadnlann ocuunun ldrlmesini emretti. Musa'nn annesi
Musa'y dnyaya getirince, Firavun'un memurlarnn korkusundan dehete kapld. Allah
Musa'nn annesine ocuuna st vermesini, sonra da ocuun akbetinin ne olduunun
bilinmemesini iin onu bir sanda koymasn ilham etti.1 Bazen zahirde doal, ama gerekte
bir hedefi olan bu tiir hareketler byk hedeflere ulamak iin bir maruf ve mnkerlerle
savamaktr.
Toplumsal Metot
Vahdet, marufa emretmek hususunda bir baardr. Allame ehit Mutahhari l-i mran
Suresinin marufa emretmek ile ilgili olan 101. ayetinde bakalarnn gaflet ettii bir nkteye
dikkat ekmitir. O nkte udur: Marufa emreden ayet Mslmanlarn birlii ile ilgili olan iki
ayetin arasnda yer almtr ve yle buyurmutur: "Baar ve szn etkileme sembol sz
birliidir." Yani eer sizler dalrsanz marufu emretmenizin hibir etkisi olmaz. u birka
rnee iaret edelim:

Anne babann tavrlaryla okul tavsiyeleri arasndaki eliki, bir taraftan tutumlu olmak
tavsiye edilirken, dier taraftan devlet kurulular ve devlet adamlarnn israf
1 - "Msa'nn annesine: "ocuu emzir, bana gelecekten korktuun zaman onu suya brak;
korkma, zlme; biz phesiz onu sana dndreceiz ve peygamber yapacaz" diye
bildirmitik." (Kasas, 7)
308
arasndaki eliki, anne ve babann tavrlar arasndaki eliki, falan elbiseyi giymeyi
emretmekle o elbisenin pazarda olmamasi arasndaki eliki, bir taraftan tesettrl olmay
tavsiye etmekle, dier taraftan bedeni gsteren ince oraplar retmek ve byle oraplann
giyilmemesinin tavsiyesi arasndaki eliki, bir taraftan sigara aleyhine reklam kampanyasi
balatlrken, sigara yapmnda kullamlan en son modern teknolojinin iilkeye ithal edilmesi
arasndaki eliki... Eer insanlar hakka davet etmek istiyorsak mutlaka bu elikileri en az
seviyeye indirmemiz gerekir.
Toplumumuz nisbeten iyi bir birliktelie ahit olmaldr. Zira tefrika ve aynlik en byk
mnker ve ilahi azaptir . Kur'an'da tr azab sz konusu edilmitir:
1- Gkten inen azap: "stlerinizden azap."
2- Yeryznden kan azap: "Ayaklarnn altndan"
3- Tefrika ve aynhk azabi : "Sizleri gruplara bld" Bugn mnkerlerin en by dnya
emperyalizmidir. Mslmanlar btn bu ayrlklara ramen bu smrgecilere teslim olmaktan
kurtulabilirler mi?
Parmaklarnz bir araya gelmeden ve bir yumruk haline dnmeden dmanlarn beynine
inebilir mi?
Yamur taneleri bir baran arkasnda bir araya toplanmadan elektrik retebilir mi?
Btn sorunlarmz tefrika ve ayrlktan kaynaklanmyor mu?
Acaba insanlarn gnahlarn aratrmak, kt zanda bulunmak, gybet, ihanet, aalamak,
sla-i rahimi terk etmek ve inzivaya ekilmek gibi eylerin haram oluunun
309
sebebi, bu tr ilerin insanlar arasndaki ilikiyi koparmas ve bireylerin ayrlna neden
olmas deil midir?
Acaba slam'n selam verme, hediye verme, hastayi ziyaret etmek, cenaze merasimine
katlmak, bor vermek ve ayplar rtmek, trdalarna yardmc olmak, Cuma, cemaat ve
bayram namazlanna katlmak, balamak, grmezlikten gelmek, fkesini dindirmek,
sslenmek, temizlenmek, tokalamak, sarlmak, gzel davranlarda bulunmak, gzel
kelimeler semek, misafr konaklamak, bakalarnn davetini kabul etmek, sulularn
zrlerini kabullenmek, dostla grmek, mazlumlar savunmak, zekattan fakirlere bir pay

ayirmak ve benzeri bir ok tavsiyelerinin sirn dostluk ve muhabbet balarn salamlatrmak

deil midir?
Velhasl; hayrl ii yapmak ve her trl ktl nlemek iin vahdet ve birlie ihtiyacmz
var. Bireylerin birlii sayesinde o blgedeki bozuk insanlarn n alnabilir. Sz birliiyle
btn sper glerin karsnda durulabilir.
Btn insanlar birbirine balayabilecek yegane ip ise, Allah'a iman, ilahi kanun ve nderleri
kabullenmektir.
Zira insan bakalaryla birliktelik iinde olmak iin bir ok kiisel eilimlerinden vazgemek
zorundadr. nsann uzun bir sure kiisel temayllerinden vazgemesi de kendinden stn bir
g ve kudretin kendine bunu emretmesi ve onun bunun telafi edilebileceine inanmas ile
mmkndr.
Allah Teala, O'nun nderleri ve kanunlar, uurlarnda insanlarn ahsi temayllerinden
vazgemeye deer bir kutsalla sahiptirler. Ayrca bu temaylleri nlemeyi
310
dnya ve ahirette ebedi mkafatlaryla telaf edecek olan tek varlk da yine Allah Teala'dr.
Ama slogan birlii, rk birlii, mill ve blgesel birliin insann inanlarnn temelinde bir
kk yoktur. Bu yzden de insan youn bir heyecan ve ar propaganda karsnda bunlardan
vazgeer.
Doru i Anlatma Yntemi
Hibir garaz olmakszn yanl bir yolu kat eden sulu bir kimseye dolayl bir ekilde doru
yolu gstermek gerekir.
Bir rnek
Yal bir kimse abdest almakla megul idi. Ama doru drst abdest almay bilmiyordu. O
zamanlar ocuk olan mam Hasan ve Hseyin yalnn yanl abdest aldn grnce o
yalya doru yolu gstermek iin onu hakemlie arp, "Amca!" dediler, "kimiz abdest
alalm; sen de hangimizin abdestinin daha doru ve iyidir olduunu syle."
Yal adam her iki masum ocuun nasl abdest aldklarn grdkten sonra, "Her ikinizin
abdesti de dorudur. Batl olanbenim abdestim" dedi.
Onlarn, yal adamn haysiyetini koruyan bu zarif davranlar bir eitim metodu olmakla
birlikte marufu emretmenin en iyi yoludur.
Zamana Dikkat Etmek
Bazen marufu emredip mnkerden sakndrmak belli bir zamanda etkisiz, ama dier bir
zamanda etkilidir. Bu
311

gibi hususlarda, zaman unsuruna dikkat ederek iimizi yapmamz gerekir.

Rivayetlerde yle okumaktayz: "Yolculua karken einize takvay tavsiye ediniz. Zira
ayrln eiinde ilgiler artmakta ve insanda kabullenme ortami oalmaktadr."
Baka bir hadiste ise yle okumaktayz: "Sinirlendiiniz zaman kimseyi cezalandirmayimz.
Zira bu durumda davrannz her an ifrata kaabilir."1
Belki de cenaze merasimlerinde Kur'an tilavet etmenin sirlanndan biri, Kur'an tilavetinin
sevabnn lnn ruhuna hediye edilmesinin bir deer olmasyla birlikte o celeseye
katlanlarn t dinlemeye ruhi adan daha hazrlkl olmasidir.
Kalem Suresinde babasnn bana vans olan kardelerin kssasn okumaktayiz. Onlar
fakirlere yardim eden babalannin aksine ban rnlerinden fakirlere vermemeyi
kararlatrdlar. Bu arada drt kardeten biri dierlerinin ald bu karara kar kt. Ama drt
kiiye karlk bu bir tek kiinin sz hibir ey ifade etmedi. Onlar sabahleyin baa gitmek
iin uykuya daldlar. Bylece fakirlerin gznden uzak ve havann aarmasyla fakirler
haberdar olmadan btn meyveleri badan baka bir yere nakletmek istiyorlard. Baa
girdiklerinde Allah'n gazabnn bir yldrm vastasyla ba bir l haline dntrdn
grdler. Babasnn yolunu beenen kardei ne karak onlara yle dedi: "Ben fakirleri
mahrum etme ynndeki kararnzn kendinizi mahrum
1 - Bihar, c. 76, s. 102.
312
edeceine dair sizi uyarmadm m?!"
Bu kssada bir takm ilgin nkteler vardr. rnein gnaha niyetlenmenin her ne kadar uhrev
cezas olmasa da dnyevi etkisi vardr. Ayrca mnkerden alkoymanz belli bir zamanda etki
etmiyorsa kendinizi dier bir zamana hazrlaynz. Ama asla marufu emretmekten veya
ktlkten sakndrmaktan vazgemeyin.
Bir retmen rencisine iyi bir not verince ona marufu emreder ve ktlkten sakndrrsa
daha fazla etki yaratr. nsan bir kimse iin hediye gnderince onun kalbinde daha fazla yer
edinir ve szleri daha etkili olur. Kur'an ve rivayetlerde de zaman unsuruna ok dikkat
edilmitir. rnein seher vakitlerinde mafret dilemek defalarca tavsiye edilmitir.1
Farz namazlardan sonra, Cuma namazlarnn hutbesinden sonra, Perembe akam, Cuma
akam gne batarken, Ramazan aynda, Arefe llerinde ve yamur yaarken dua etmek
hususunda bir ok rivayetler vardr.2
Hz. Yusuf (a.s) zindandaki dier mahkumlarn mrik olduunu renince, nce onlara bir
ey demedi. Ama onlardan bazs bir rya grp bu ryann tabirini renmeye ihtiya
duyduklarnda, daha nce kendisinde ve davranlarnda ycelik eseri grdkleri Yusufun
yanna gelerek uykularn kendileri iin tabir etmesini istediler. Yusuf da bunu mnkerden
sakndrmak iin uygun bir frsat grp yle sordu: "Acaba birden fazla Rabb'e sahip olmak
mi daha iyidir yoksa bir ve Kahhar
1 - "Onlar seher vakitleri mafiret dilerler." (Zariyat, 18) 2-Bihar, c. 85, s. 321.

313
olan Allah'a iman etmek mi?"1
Yusuf bu szyle onlar mnkerlerin en by olan irkten nehyetmi oldu. Yusuf takvaya
davet etmek iin de baka bir ekilde davrand. Yllar sonra Yusufun kardeleri onu tanyp
ona, "Acaba sen Yusuf musun?" diye sordular. O da yle dedi: "Evet, ben Yusufum. Bu da
benim kardeimdir. Allah bizlere ikramda bulundu ve onlarca yil sonra, onca olaylarn
akabinden klelikten hkmete kadar aamalar kat ettikten sonra hepimizi bir arayatopladi."
Burada bu izzetin felsefesi yle beyan edilmitir: "Herkim takvah olursa, Allah iyilerin
mkafatn zayi etmez."2
Firavun Hz. Musa (a.s) ile savamak iin lkenin drt bir yanndan tm tecrbeli sihirbazlar
toplayp onlara mkafat ve makam vaad ettikten sonra Musa'nn mucizelerine kar sihirlerini
ortaya koymak iin bir gn tayin etmeye karar verdiler. Hz. Musa (a.s) yle buyurdu: "Bizim
vaadimiz, ziynet (bayram) gn olsun ki btn insanlar orada hazr bulunsunlar."3
"Ayrca, gsteri yeri de uygun olmaldr. Yani hem byk, hem de dz bir alan olmaldr ve
insanlarn oraya gelmesi iin de eit mesafeyi kat edecekleri merkezi bir yerde olmaldr."4
1 - "eitli rabler mi daha hayrldr, yoksa bir ve kahhar olan Allah mi?" (Yusuf, 39)
2 - Yusuf, 90.
3 - "Msa: "Buluma zamanmz sizin bayram gnnzde, insanlann topland kuluk
vaktidir" dedi." (Th, 59)
4 - "Dzbiryerdebulunalm." (Th, 58)
314
Gsteri iin bayram gnn seilmesinde bir ok nkteler vardr. rnein:
1- Halkn elbise, ayakkab ve apka deitirmeyle mutlu olduklan zahiri bayramn manev
bir bayram atmosferine sokmak, hatta fikir ve inanlarn deitirerek onlan mutlu etmek.
2- nsanlarn daha iyi ve daha youn bir ekilde katilmasi ve zihinlerinin baka bir eyle
megul olmamasi iin bayram gnnn sabah seildi. Zira ne kadar ok insan bu mucizeyi
mahede etselerdi, Musa'nn baars o kadar ok olurdu.
Gayr-i Huzuri ve Yazisal Metot
Kalem Allah'in nimetlerinden biridir. Allah kaleme, satirlara ve kalem vastasyla yazlanlara
yemin etmitir. Bir hadiste yle okumaktayz: "Btn sesler arasnda, sesi Allah daha ok
sever: "Alimlerin kaleminin sesini, askerlerin ayak sesini, dokumaclk ve rgclk yapan ev
kadinlannin makinesinin sesini."1
Evet, Allah'a ibadet eden bir iimmet, ilmi, askeri, iiretimsel ve iktisadi boyutlarda da geliim
iinde olmaldr. Kalem gemi tarihi gelecek nesillere ulatran bir aratr. Hatta yle

diyebiliriz: Allah'in akil ve hidayet nimetinden sonra hibir nimet kalem kadar deerli
deildir. Kalem hkmetleri deitirir ve fikirleri, deiime sokar. Bir ok fitneleri dourur
veya sndrr. mam Sadik (a.s) kalemini miibarek kulaklarmm arkasina
1 - Bu zamanda belki de bu ses yerine yle diyebiliriz: "Matbaa, tophane ve atlye sesi."
315
koyard. Resul-i Ekrem (a.s) ise zamanndaki ahlara slam'a davet iin mektuplar yazmtr.1
Nehc'ul Belaa'nn bir blm de Hz. Ali'nin (a.s) yazd mektuplardr. Masum mamlardan
her biri de eitli mnasebetlerle bir takm mektuplar yazmlardr.2
mam Humeyni'nin (r. a) Komnizm nderine yazd slam mektebini inceleme hakkndaki
tarih mektubu da unutulmayacak meselelerden biridir. Kalemin ilim, tarih, tecriibe aktanmi,
uzmanhk ve keif hakkndaki rolii hi kimse tarafindan inkar edilemez. Kalemin hayra davet,
marufu emredip mnkerden sakndrmayla ilgili rolii de unutulmamahdir.
Caddedeki tablolar, yapc sloganlar, giizel duvar yazlar, pankartlar, amblemler, ekiller ve
projeler de bir toplumu hakka ynlendirebilir. Tarn aksine, fabrika mallannin iizerine koyulan
vahi hayvanlar ve anlalmaz izimler de toplumu baboluk ve muhtevaszla itebilir.
Burada yazarlann, gazetecilerin rolii inkar edilemez. Onlar uygun kelimeler seerek, bir takm
meseleleri sz konusu ederek veya onlar ortadan kaldrarak insanlarn fkir ve hareket
ynnii deitirebilirler. Eer slami fkhta saptrc kitaplar haram klnmsa, bu kalemin
insanlar saptrmadaki rolii sebebiyledir.
Eer hadislerde alimlerin kalemi, ehitlerin kanyla denk veya daha iistiin olduu beyan
edilmise, bu da kalemin yapc rolii sebebiyledir. Islam inklabnda da
1 - Bu mektuplann hepsi, Mekatib'ur- Resul adnda bir kitap olarak Allame Ayetullah
Ahmedi Miyaneci tarafindan bastrlmtr.
2 - Masum mamlann (a.s) mektuplar da Feyz-i Kaani'nin soyundan olan alimlerinden
birinin kalemiyle bir araya toplatlmtr.
316
mam Humeyni'nin bir btesi, partisi ve tekilat yoktu. Ama bildiri ve konumalarn
yaynlayarak, tarihin en byk mnkeri olan ah rejimini ortadan kaldrd. Bu konuda
sylenecek ok eyler vardr. Ama biz bu kadanyla yetiniyoruz.
Skut
Baz hususlarda anlaml bak ve Skutlarla mnkerden sakndrmak gerekir. Zira Hz. Ali (a.s)
yle buyurmutur: "Nice skutlar szden daha etkilidir."1
Bir ahs alacan almak iin borlu olan ahsn yanna gidip, "Borcunu de" dedi. Borlu
adam her gun onu bandan salyordu. Sonunda alacakli kimse sinirlenerek mam'a ikayet
etti. mam yle buyurdu: "Alacan ancak onun yanna gidip uzun sure konumadan yannda
oturarak alabilirsin." Bu Skut senin istemenden daha etkilidir.2

Pedagojik meselelerde de anne babanin ve iistadin Skutu ve anlaml baklarnn ok nemli

etkileri vardr.
Surat Asmak
Bazen gnahkar kimse karsnda surat asmak gerekir. Peygamber-i Ekrem (s.a.a) yle
buyurmutur: "Gnahkarlar ask suratla mlakat ediniz."3
Bir hadiste de yle okumaktayz: "Bir blgeye azab indirmekle grevli olan melekler abid bir
kulu alayp
1 - Fihrist-i Gurer, s. 62.
2 - Vesail, c. 13, s. 100.
3 - Vesail, c. 11, s. 413.
317
yakarrken grp Allah'a, "Senin dergahna bunca yalvanp yakarmasina ragmen ona da azap
edelim mi?" diye arzettiler.
O meleklere yle hitap edildi: "Hepsine azap ediniz. Zira onlar arasinda bir kii bile Allah
rzas iin gnahlar karsnda yzn asmad."1
Bir gn shak b. Ammar, mam Sadk'n (a.s) yanna vard. mam onu grnce suratn ast.
mam'a, "Neden ona surat astn?" diye sordular. mam (a.s) yle buyurdu: "O, iiler ve
fakirlerin kolay bir ekilde kendisine ulamamas iin mracaat edenlere bir kapc
brakmt."2
Terk Etmek
Mnafklar Medine'de Peygamber'in mescidinin karsnda bir Mescid ina ettiler ve
Peygamberi o mescidin alna davet ettiler. Bunun zerine u ayet nazil oldu: "O mescidde
namaz klma."3
Elbette insanlar her ne kadar mukaddes ismi tasalar da fesat merkezlerinden uzak tuttuktan
sonra onlari salam merkezlere ynlendirmemiz gerekir. Kur'an- Kerim de mnafklarn
Zirar mescidinde namaz klmay haram kldktan sonra insanlar gerek Mslmanlarn
yapm olduu Kba mescidinde namaz klmaya tevik etmitir."4
1 - Bihar, c. 97, s. 86 ve 88.
2 - Usul-i Kafi, 3, Bab'ul- Musafaha, 17. hadis.
3 - "Orada namaz klma" (Tevbe, 108)
4 - "lk gnnden beri takva zere kurulan mescitte bulunman dahauygundur." (Tevbe, 108)
318

Yz evirmek
Bazen de mnkerden sakndrmann yolu yz evirmektir. Nitekim Kur'an- Kerim yle
buyurmutur: "Ayetlerimizi ekimeye dalanlan grnce, baka bir bahse gemelerine kadar
onlardan yz evir. eytan sana unutturursa hatrladktan sonra artk zulmedenlerle berber
oturma."1
Evet, bazen itina etmemek ve ksmek de ok etkilidir. Kur'an defalarca Peygambere yle
buyurmutur: "Onlardan yz evir."2 Hakeza yle buyurmutur: "Onlar kendi haline terk
et."3
mam Sadk (a.s), muhalifleriyle oturan ve onlarn bo szlerine kulak asan kimseler hakknda
yle buyurmutur: "Kesinlikle onlan hesaba ekeceim."4
ocuk terbiyesi hususunda da baz aamalarda anne ve babann geici yz evirmesi ve
ksmesi gerekir. Ama dvmekten sakndrlmtr.5
Kur'an- Kerim eine itaat etmeyen kadn hakknda yle buyurmutur: "Ona t veriniz.
Eer etkili olmazsa ayn yatarak onlar tembih ediniz."6
Mnkerden sakndrmay kabullenmeyen her suludan uzak durmak gerekir.7
1 - En'am, 68.
2 - Nisa, 63 ve A'raf, 199. 3-En'am, 91.
4 - "Sizden beri olanlar kk gnahlarla muaheze edeceim." Vesail, c. 11, s. 414
5 - "Terk et onu, uzatma ve dvme" (Bihar, c. 101, s. 99)
6 - "t verin, yataklannda onlan yalnz brakn." (Nisa, 34)
7 - "Eer kabul etmezse, onu terk ediniz ve onunla oturmaktan saknnz." (Bihar, c. 100, s.
86)
319
Bir hadiste ise yle okumaktayz: "Mminin deitiremedii ve Allah'a kar gnah ilenen
mecliste oturmas doru deildir."1
Kur'an'da ise yle okumaktayz: "Peygamber-i Ekrem'e (s.a.a) kfrleri karsnda susmas
durumunda Mslmanlara saygl davranmay neren kafrlere kar yle buyurmas
emredilmitir: "Sizin dininiz size, benim dinim bana."
Bu konuyla ilgili bir ok hadis vardr. Biz bu kadanyla yetiniyoruz.2
Dosta Yz evirmek
Yz evirmek bazen gnah ve gnahkar hakkndadr. Ama bazen de yz evirmeler gnah
esasnca deildir; aksine dostadr. rnein, maruf bir ite hizmet eden iki kii zevk ve metot

asndan farkl olurlarsa ve o ii srdrmek her ikisi iin de sknt yaratyorsa burada
ayrlmann sakncas yoktur. rnein boanmak iin kadn ve kocann ilia da sulu olmas
gerekmemektedir. Bazen bir takm iler sebebiyle i boanmaya varmaktadr. Eer boanma
olmazsa, kadn ve erkek mrnn sonuna kadar birbirinin ateinde yanarlar. Hz. Musa ve
Hzr, her ikisi de masum Peygamber olmakla birlikte iki fkir ufku ve metodu ve iki farkl i
tr sebebiyle birbirinden, "te bu benimle senin aranda ayrlk noktasdr" diyerek
ayrlacaklar bir noktaya geldiler.
Bazen insan iir, fkh, tarih, eitim veya bir ii yapma
1-Vesail, c. 11, s. 503.
2 - rnein u ayet: "Ben sizin irk kotuklannzdan beriyim." (En'am, 78)
320
durumunda deildir. Eer yolunu deitirmez ve isteklerinin aksine hareket etmezse, ebedi
skntnn yan sra istemedii bir dalda eitim grd iin baarl da olmaz.
Bu yzden e, dost, ortak, renci, i tr, ikamet yeri ve herhangi bir ii seme hususunda
nce Allah'n nzasn gzetmeli, sonra da deruni ynelim ve kabiliyetlere bakmalyz. Evet,
bir ofr eer arabasnn bir tekerinin dier tekerlerle uyum iinde olmadn grrse,
yolculann cann kurtarmak iin onu mutlaka deitirmelidir. te bu deitirme ve kenara
koyma meselesi ayp ve noksanlk anlamnda deildir. Aksine uyum salamak ve gz nnde
bulundurduu hedefe daha abuk ulamak iindir.
Tembih
Rivayetlerde ve Peygamber-i Ekrem ile Masum mamlarn tarihinde okuduumuz gibi bazen
bu ahsiyetler mnkerden sakndrmak iin gnahkarlar tembih etmeye kalkmlardr.
Burada rnek olarak bir kana iaret edelim:
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) zamannda Semere1 adnda birinin o hazretin dostlarndan birinin
bahesinde bir aac vard. Semere, aacna bavurma bahanesiyle baheye giriyordu. Bir gn
bahe sahibi ona yle dedi: "Senin sadece bir aacn var; ama btn ba benimdir. Eim ve
1 - Semere Peygamber-i Ekrem zamannda insanlara eziyet eden fask biriydi. Hz. Ali
zamannda Muaviye'nin taraftarlanndan oldu. Kerbela'da da Yezid'in ordusuna katld.
Muaviye'den yalan hadis uydurma karlnda para alyordu.
321
ocuklarm burada yaamaktadr. Buraya habersiz girme." Ama o dinlemedi; ba sahibi onu
Resulullah'a (s.a.a) ikayet etti. Resul-i Ekrem (s.a.a) onu ararak, "Aacn sat" buyurdu.
Ama o, "Satmyorum" dedi. Hazret, "O aac bir ka kat fazlasna sat" buyurdu. Semere yine,
"Satmyorum" dedi. Resulullah (s.a.a), "Bu aatan vazge; baka bir yerde sana onun benzeri
bir aa vereyim" buyurdu. Ama Semere yine kabul etmedi. Bunun zerine Resul-i Ekrem
(s.a.a) bag sahibine yle dedi: "Bu fask ve eziyet eden bir kimsedir. Aacn kkten sk ve
sokaa at. Zira slam'da hi kimse bakasna zarar verme hakknda sahip deildir."1

te bu olayda Resulullah (s.a.a) mnkerden sakndrmak iin Semre'yi bu ekilde

cezalandrmtr.
Devrimci Teebbslerden Birka rnek
1- Hz. Ali (a.s) tavafta bir kiinin bir kadna uygunsuz baktn grd. nce onu bundan
sakndrd, ama itina etmeyince mam yzne iddetli bir tokat vurdu. O gen ikinci halifeye
ikayet edince, halife ona, "Seni Allah'n gz grm ve sana Allah'n eli vurmutur"2 dedi.
2- nsanlar abdest almakla megul idiler. Zorba bir ahs ieri girerek dierlerini itip onlardan
nce abdest ald. Hz. Ali'yi (a.s) bile makamna dikkat etmeksizin yle bir itti ki mam
neredeyse yere decekti. mam abdestini aldktan sonra abdesthaneden dan kp o ahsa
krba vurdu.
1 - Vesa'u- ia, c. 11, s. 342 (slam'da zarar grme ve zarar verme yoktur.)
2 - Bu hadisi Allame Emini, el- Gadir adl kitabnda nakletmitir.
322
3- Bir zorba bir mazlumu tokatladi. 0 mazlum Hz. Ali'ye (a.s) ikayette bulununca, mam o
ahs tokatlamasn emretti. Tokat yiyen adam, "Ben onu baladm" dedi. Ama imam kendisi
o zorba genci tokatladi. Zorba gen, "Tokat vurduum kii beni balad. Sen neden
dvdn?" dedi. Bunun iizerine imam yle buyurdu: "Benim velayet hakkm vardr ve senin
gibileri toplumda at koturmamaldr."
4- Hurma satan bir kimse insanlann yolu iizerinde bir glgelik kurmutu. Birka defa ona
insanlann yolunu daraltmamasn sylediler. Ama adam itina etmedi. Bunun iizerine Hz. Ali
adamin glgeliini yakmalarini emretti.
ktisadi Ambargo ve Toplumsal Muhasara
Resulullah (s.a.a) yle buyurmutur: "Ey bn-i Mes'ud! Sen giinahkarlara kar u nkteleri
gz niinde bulundur:
1- Onlarla ak bir ekilde asla oturma.1 Zira aka oturmamak giinah hakkinda
kstahlamaya sebep olmaz. Ama onlarla aka gidip gelmek, gnahkarlarn iini teyit etmek
anlamndadr.
2- Pazarda giinahkarlarla alveri yapma.2
3- Giinahkarlara hizmet etmekten sakin.3
Evet, bu metotlarla ok eyler yaplabilir. Eer seim hususunda laubali kimselerin istihdam
edilmesi yasaklamrsa ve ie alinmada bir takm artlar koyulursa,
1 - Mstedrek'l- Vesail, yeni bask, c. 12, s. 313.
2 - Vesail, yenibaski, c. 12, s. 313.

3 - Vesail, yenibaski, c. 12, s. 313.

323
btn maruflar kendiliinden yaplm olur.1
Eziyet Etmek
Mnkerden sakndrmak hususunda t, uyan ve tard etme etkili olmazsa, bu defa eziyet
yoluna bavurabiliriz. mam Sadk (a.s) baz dostlarna yle buyurmutur: "Sizler bir
gnahkar grdnzde irkin iinden vazgemesi iin neden onu knamyorsunuz? Neden
kendi yannzdan kovmuyorsunuz? Neden ona eziyet etmiyorsunuz? Bu ilgisizlik sebebiyle
sizleri muaheze etmem gerekir.2
Hz. Ali (a.s) bir valisine yle buyurmutur: "Herkim genel nzklardan birini stoklarsa, onu
ar, onu uyar. Eer kabullenmezse kaba davran."3 (Elbette baz hususlarda eziyet etmek
slam hakiminin gzetiminde olmaldr.)
Burada eziyet etmekten maksat sadece cismi boyutta deildir. Bazen yz evirmek, itinaszlk
etmek de bu kapsama girmektedir. rnein Ali b. Yaktin, mam Kazm'n (a.s) emriyle Beni
Abbas'n sarayna nfuz etmi
1 - u anda bu satrlar yazarken mam Rza'nn (a.s) hareminde bulunmaktaym. Bilindii
gibi Mehed'in ou topraklar mam Rza'nn (a.s) maldr. zellikle de haremin yannda
bulunan mam Rza pazar. Keke bu dkkanlar ticaret iin kiraya verirlerken le namaz
vaktinde birka dakikalna bu pazar tatil etmeyi art kosaydlar. Ama maalesef biz marufu
ihya etmek ve mnkeri ortadan kaldrmak hususunda gcmzden istifade etmemekteyiz.
2-Vesail, c. 11, s. 415.
3 - Hz. Ali Malik-i Eter'e yazd mektubunda yle buyurmutur: "Sakndrmadan sonra da
bir mal stok eden kimseyi ar gitmeksizin cezalandr ve tembih et. (53. mektup, 100)
324
olan ii vezir idi. Ali b. Yaktin hac seferi iin Medine'ye geldi ve mam Kazm'dan (a.s)
mlakat iin izin istedi, ama imam ona izin vermeyince, "Ben imamin temsilcisiyim ve
mam'n emriyle Beni Abbas'in zorba sistemine nfuz etmi biriyim, bakanlk makamna
sahibim, neden mam bana mlakat izni vermedi?" diye ok rahatsz oldu.
imam Kazim (a.s) ona yle buyurdu: "brahim adnda fakir bir oban sana mracaat etmi,
fakat sen siradan bir oban olduu iin yanna gelmesine izin vermemisin. Senin bu iin
doru deil. Ben de sana izin vermiyorum. Senin haccin da kabul edilmeyecektir."
Vezir yapt bu iten utanp Kufe'ye geri dnerek o obann peice gitti; yzn topraa
koyarak obandan ayayla yzne basmasn ve kendisinden raz olmasn istedi. oban raz
ettikten sonra Medine'ye geri dnd; mam Sadk (a.s) da ona grme izni verdi. Ehl-i Beyt
imamlannin hayatinda bu metotlar da vardi.
Devrimci Tavr

Kur'an'daki ayetlere kisa bir baklacak olursa irad, eitim, marufu emretme ve mnkerden
sakindirmanin balangcnn, gzel ahlak, gs genilii, yumuaklk, muhabbet ve benzeri
eyler olduu ak bir ekilde anlalabilir. Ama baz hususlarda yumuakln hibir etkisi
yoktur. Aksine fesad nlemek iin devrimci tavrlar taknmalyz. Bunabirka rnek verelim:
1- Hz. Ali (a.s) krbala ylan bal satan kimseleri bu
325
iten nehyetmitir.1
2- Hz. Ali (a.s) camide hikaye anlatarak insanlar megul eden birisini krbala dan
karmtr.2
3- Bir ahs domuz eti yemek istiyordu. mam ona yle buyurdu: "Eer yemi olsaydn, sana
had uygulardm, ama u anda yemeyip, sadece yemeyi kastettiin sebebiyle sana bir krba
vuracam."3
Hz. brahim'in (a.s) mbarek eliyle putlarn krlmas, Samiri'nin altn buzasnn Hz.
Musa'nn (a.s) mbarek eliyle yaklmas ve Mekke'deki putlarn Hz. Ali'nin (a.s) mbarek
eliyle ortadan kaldrlmas da bunlara birer rnek tekil etmektedir.
Birka Mesele
mam Humeyni (r.a) yle buyurmutur: "Eer aykr ileri ortadan kaldrmak ve marufu
uygulamak insann iddet uygulamasna balysa, bu durumda insann iddete bavurmas
farzdr. Surat asma veya konumamann etkili olmad yerlerde g kullanmak gerekir.4
Eer mnkeri ortadan kaldrmak, sulu kimsenin can ve malnda tasarufta bulunmay
gerektiriyorsa onda tasarruf etmek gerekir. rnein bak eken kimsenin elinden zorla ba
almak veya arap ien kimsenin elinden g kullanarak arab almak gerekir. Hatta bazen
insan bir takm nemli mnkerleri ortadan kaldrmak iin
1 - Vesail, c. 16, s. 332.
2 - Vesail, c. 18, s. 580 (Belki de mescidin makamna yakmayan uygunsuz hikayeler
anlatt iin dar atlmtr.)
3 - Vesail, c. 18, s. 578.
4 - Tevzih'ul- Mesail, 2818. Mesele'den sonra.
326
insanlarn ikamet ettii yerlere girebilecei gibi onlarn mahnda da tasairufta bulunabilir.
rnein elektriini, suyunu, telefonunu ve dier eylerini kesebilir. Eer nemli sulan
ortadan kaldrmak, bir eyi krmay veya sulunun malna zarar vermeyi gerektirirse, byle
yapmak gerekir. Bunun kefaleti de yoktur. Ama eer sulu kimse, marufu emreden kimseye
bir zarar verecek olursa, bu konuda kefldir. Ayrca bilindii gibi bu tr hareketler, konumak
ve t vermekle hallolunmayan nemli iler hakknda geerlidir. Marufu emretmek

hususunda ar gitmemek gerekir. rnein sulu kimsenin bann krlmas gerekiyorsa,

evindeki kaplar krmamak gerekir. Aksine, ban krlmasyla yetinmek gerekir. Emreden
kimse de gerekli miktardan fazla zarar verecek olursa kefildir. Sadece hapsetmekle giinaha
engel olmanin mmkn olduu yerlerde de sadece hapsetmek veya o ahsn evinden kn
nlemek gerekir. Eer suu terk etmek iin dvmek gerekiyorsa, o zaman fakihin izniyle onu
dvmek de mmkndr. slam fkhndaki hudud, kisas ve diyet hkmleri sular nlemede
ok etkilidir.
Suluyu yilie Tevik Yoluyla Tembih Etme Metodu
Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: "yileri sevap vermekle ktleri tembih et."
yilik sahiplerine dl verdiin taktirde kt kimse cezalanp kt ilerinden piman olacaktr.
yi kimseyi tevik etmekte iki etken sz konusudur: "Birincisi iyi kimse kendi iine daha ciddi
sarlr. kinci husus da kt kimse kendini slah etmeye ynelir."
327
Bir bilgini, kaif, sanaty, airi, fedakar savay, yazar tevik etmek halkn fkirlerini
hakka doru ynlendirir. Hem de mahrumlar iin gzel bir uyar olur. Elbette bu tevikin
madd olmas gerekmez. inin elini pmek, bykleri vmek de tevikin en sade yollandr.
Camide faziletli kimseler en n saflarda yer almas pratik bir teviktir. Bir takm rivayetler
yle buyurmutur: "Alime bakmann veya alimin evinde olmann da sevab vardr."
Bu rivayetler de aslnda pratik olarak alim ve ilim iin bir tevik konumundadr.
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) Uhud savandan sonunda yle buyurmutur: "Ben daha fazla
Kur'an ezberleyen ehitlerin cenaze namazn daha abuk klacam."
Cephede bayra birinin elinden alarak bakasnn eline verip yle buyurdu: "nk ikinci
kii daha ok Kur'an' ezberlemiti."
mam Sadk (a.s) da insanlarn gz nnde Hiam' yle bir vyordu ki herkes aryordu.
te yandan Kur'an'da yle okumaktayz: "Mnafklarn cenaze namazn klmaynz.
Mnafklarn kabrinin bana gitmeyiniz, onlarn tankln kabul etmeyiniz..."
328

Beinci Blm:
KURAN-I KERM'DE MARUF VE MNKERLER
330
KUR'AN-I KERM'DE MARUFLARDAN BR RNEK

Kur'an- Kerim her yerde nur ve hidayet olduu iin maruf ve mnkeri tanmada da onu
buyruklarn dinlememiz gerekiyor; bu nedenle Kur'an- Kerim ayetlerini gzden geirerek
maruflar iin rnekler bulacaz.
1- Din Merkezleri ve Camileri hya Etmek:
Kur'an- Kerim'de yle buyrulmaktadr: Allah'a tapan yiitlerin mezarlar zerine ant ve bina
yapmay nerenler arasnda bazlar, neden hedefsiz bir ant olsun ki, zalimlerden kaarak
inanlarn korumak iin hicret edip mrlerini maarada tketen bu insanlann mezarlar
zerine bir ant yapacaksak, onu mescit etmemiz daha uygun olur dediler;1 bylece "Ashab-
Kehf' diye bilinen
1 - "Mutlaka onlann stne bir mescid yapacaz, dediler." Kehf, 21.
331
yiitlerin mezarlar zerine mescid yaptlar. Keke ehir ve kasaba planlamas yapanlar da
Kur'an- Kerim'den ders alp1 bina yaparken ilk once caminin yerini belirleyip daha sonra
caddeleri ve dier planlamalarn o mescidin merkeziyetini gzeterek yapsaydlar.
Mslmanlarn genel kltr camileri olmaldr ve baka yerlere yaplan btn sslemeler ve
dier imkanlar camiye ve onun etrafna yaplmaldr; nk aksi durumda dier yerlerin
ekicilii artacak ve camiler ise boaldka boalacaktr. zellikle Kur'an- Kerim'in
buyurduu gibi bandan beri takva zerine temeli atlan mescidlerin enlendirilmesine2 daha
fazla nem verilmeli ve camiler bir merkez haline getirilmelidir. Camiyi ihya etmek Allah
Teala'nn mmin, cesur ve ihlasl kiilere verdii bir muvaffakiyettir.3 Cami o kadar deerlidir
ki Hz. Ibrahim (a.s), Hz. smail (a.s)4 ve Hz. Zekeriyya gibi peygamberler onun hizmetisi
olmulardr.
Cami o kadar deerlidir ki, Hz. Meryem'in (s.a) annesi hamileyken bebeini
Beytulmukaddes'e hizmet etmesi iin her iten muaf grmeyi adyor.5
1 - "Dorusu insanlara (ma'bed olarak) ilk kurulan ev..." l-i mran, 96.
2 - "T ilk gnden takv zere kurulan mescid, elbette iinde namaza durmana daha
uygundur." Tevbe, 108.
3 - "Allh'n mescidlerini, ancak Allah'a ve hiret gnne inanan, namaz klan, zekt veren
ve Allah'tan baka kimseden korkmayanlar enlendirirler." Tevbe, 18.
4 - "brhim ve sm'il'e: "Tavaf edenler, ibdete kapananlar, rk ve secde edenler iin
Ev'imi temizleyin!" diye emretmitik." Bakara, 125.
5 - "Rabbim, karnmdakini tam hr olarak sana adadm." l-i
332
Kur'an- Kerim Mescid-i Haram'n ynetimini takval kiiler dnda hi kimsenin stlenmeye
layk olmadn vurguluyor.1 Caminin enlenmesini etkileyen her i Kur'an-i Kerim'de en
byk zulm olarak nitelendirilmitir;2 caminin enlenmesini engelleyen etken ister yas

merasimleri, ister kiiler iin dzenlenen tarhim meclisleri ve dier toplantlar olsun, ister
cemaat imaminin sevilmeyii veya dzensizlii veya cami bakcsnn sert ahlaki, veya dernek
iiyelerinin ehliyetsizlikleri veya camide gereksiz eylerin sz konusu edilii veya konumann
uzun srmesi veya gerekli temizlik ve gzellie sahip olmay veya caminin ad ve gelirinin
ktye kullanlmas veya katlanlarn saysn azaltan dier eyler olsun; en kt zulmdr.
Ne yazk ki camilerimiz gam yurdu haline gelmitir; oysa Hz. Zehra'nn nikah camide
gereklemitir. Biz her elbiseyle camilere gitmekteyiz; halbuki Kur'an-i Kerim, "Her camiye
gittiinde kendini ssle" buyurmaktadr.3 Islam dini, ilim, takva ve tecrbe bakmndan eit
olan birka imam arasnda onlarn en yakklsnn imam olmasn emrediyor.
Islam dini, sesi dierlerinden gzel olan mezzinin ezan vermesini buyuruyor.
mran, 35.
1

- "Onun velileri, (bakclan, korayuculan) sadece (gnhlardan) korananlardr." Enfal, 34.

2 - "Allh'n mescidlerinde, Allh'n adnn anilmasina engel olan ve onlann harbolmasna

alandan daha zlim kim vardr?" Bakara, 114.
3 - "Her mesci(de gidiiniz)de ssnz (gzel giysilerinizi ve dier ziynetierinizi) aim."
A'raf, 31.
333
slam dini camiyi mavere, sava meydanna seferberlik, yoksullara destek olmak,
mahrumlann yardimina koma ve mmin kiileri tanma merkezi klmtr. Camiler isiz,
dzensiz, korkak ve fakir kiilerin yen olmamalidir. Gnmzdeki en byk maruflardan biri
camileri enlendinnek, camileri fizik ve kltrel bakmdan yaplandrmaktr.
Cami bakcs sevilen, taninan ve yiiksek makama sahip kiilerden olmaldr. Her mahallede
sesi giizel olan kiiler ezan okumak iin camilere ekilmeli, her blgenin tahsilli kiileri
meslekleri dorultusunda halka camilerde bir saat bedava hizmet sunmaldrlar. Hibir
tutana olmayan hasta, "Akamleyin camiye giderek bedava olarak doktora muayene
olacam" demeli. Borlu kii caminin bor sandndan alaca borla mitlenmelidir. Ve
yine bir yolculua kmak isteyen, ailev sorunu olan veya ocuunun okul servisi sorunu
olan veya evine barkna hrsz girmesinden endielenen herkes cami halk benim evimi
barkm gzetmekteler; bir sorunum olursa halk benim kardeim, camideki mmin kiiler
benim kolum-bileimdirler, diyebilmelidir. Bu gibi programlarla camileri enlendirmekten
ibaret olan en byk maruf yaplm olur. nallah.
2- Bamszlk ve Evden Uzaklk:
Maruflardan biri de bamszlktr. Her adan bamszlk ve bamllklardan kurtulu.
Kur'an- Kerim'de yle buyrulmaktadr: slam toplumu, kendi ayaklar zerinde durmak iin
gnden gne gelien ve
334
ilerleyen bir bitki gibidir.1

Byk fakihlerimiz insanin kendisini kafirlere benzetmesini haram bilmi, rivayetlerde de

kafirlerin elbiselerinin giyilmesi ve kafirlerin rf ve adabna gre davranlmas iddetle
eletirilmitir. Tarihte yle geer: Resulullah (s.a.a), bir kafrin duvarna yaslandn fark
edince hemen uzaklaarak bir aaca yaslanverdi ve, "Mslman yabancnn duvanna
yaslanmaz" buyurdu.
3- Kurbet Kasti:2
Maruflardan bin de hatta yemek, giymek, ev, ks, bans, tahsil dali veya meslek ya da dost ve
e seimi gibi eylerde bile ihlas, ilere ilah bir grnm vermek, en iyi hedef ve niyeti
semektir. Temiz ve ilah niyet, baya bir ite bile olsa onu paha biilmez bir cevhere
dntrr.
4- Tevik:
Marufun yaylmas iin en iyi vesile marufa sahip olanlan vmek ve tevik etmektir. Kur'an-i
Kerim'de bu konuda yle buyrulmaktadr: "nsanlan karanlklardan kanp aydnla
ynlendirmenin yolu teviktir."3
Baka bir yerde ise Resul-i Ekrem'e (s.a.a), zekat ald kiileri tevik etmesini ve onlara dua
etmesini
1 - "Onlann Tevrt'taki vasflar ve ncil'deki vasflar da yle bir ekin gibidir ki, filizini
kard, onu glendirdi, kalnlat, derken gvdesinin stne dikildi." Fetih, 29.
2 - "Kim Allh'n nzsn kazanmak amacyla bunu yaparsa" Nisa, 114; "Yalnz Allh'n
nzsn kazanmak iin." Bakara, 272.
3 - "O(Allh)dr ki, sizi karanlklardan aydnla karmak iin zerinize rahmet eder,
melekleri de." Ahzab, 43.
335
emretmekte ve onun duasinin ona huzur vereceini vurgulamaktadr.1
Allah Teala Kur'an-i Kerim'in eitli yerlerinde rnek erkek ve kadnlar vmtr.2
5- Tahsil:
Hibir mektebin ilk emri "oku" deildir. slam dini bilimsel ncl ilk art, tahsilin
zamanim beikten mezara ve mekanim ise in ve Sreyya olarak belirtmi ve ilim tahsili iin
sadece "faydal olma" artn komu, yararsz veya zararh bilimleri iddetli bir ekilde
eletirmitir.3 Tahsil metodu, onu yazma, yayinlama, retmene sayg, retmen ve renci
ilikileri hakknda yzlerce tavsiyelerde bulunmutur.

Toplumsal Konulara Dikkat Etme

Kur'an-i Kerim onlarca ayette toplumu ilgilendiren konulara zel bir ilgi gstermi, halk
toplumsal maruflara tevik etmitir; burada onlarn bir blmnn fhristini sralayp her
biriyle ilgili ayeti dipnotta kaydedeceiz:

- Sz ve davranlarda adalet.4
- nsanlarn arasn dzeltmek.1
1
- "Onlann mallanndan, kendilerini temizleyecein, yceltecein bir sadaka al ve onlara
du' et; nk senin du'n, onlara huzr verir." Tevbe, 103.
2 - "Kitapta brahim'i de an." Meryem, 41; "Kitapta Meryem'i de an." Meryem, 16.
3 - "Kendi kendilerine zarar verecek ve bir fayda salamayacak bir ey reniyorlard."
Bakara, 102
4 - "De ki: Rabbim adleti emretti." A'raf, 29.
336
- Dmana dikkat etmek.2
- yilerle birlikte olmak.3
5
- yi kiileri izlemek.4
- Hayr ilerde yarmak.'
- Bar nerisini kabullenmek.6
Toplumun emniyetini bozan sulular cezalandrmak.7
- nsann kendisine kar yaplan kusurlan affetmek.8
- Bor verme.9

Mal Yardmlarla Bakalarnn Gnln Almak

- Zekatn bir blmn harcayarak esirleri ve borlu mahkumlar serbest brakmak, yolda
kalm yolcular kurtarmak;10
- yiliklerde nclk yapanlara deer vermek;11
1 - "Aranz dzeltin." Enfal, 1.
2 - "Onlardan saknn." Teabun, 14.
3 - "Ve dorularlaberaberolun." Tevbe, 119.
4 - "Onlannyolunauy." En'am, 90.
5 - "yleyse hayrl ilerde yann." Maide, 48.

6 - "Eer onlar bana yanarlarsa sende onayana." Enfal, 61.

7 - "Hrszhk eden erkek ve kadnn, yaptklanna karlk Allah'tan bir cez olarak ellerini
kesin!" Maide, 38.
8 - "Affedin, ho grn." Bakara, 109.
9 - "Kimdir o adam ki, Allah'a (Allah kullanna) gzel bir bor versin." Bakara, 245.
10 - "Zektlar Allah'tan bir farz olarak ancak fakirlere, dknlere, onlar zerinde alan
(zekt toplayan) memurlara, kalbleri (slm'a) sndrlacak olanlara, klelik altnda
bulunanlara, borlulara, Allhyoluna ve yolcuya mahsustur." Tevbe, 60.
11 - "yilik yarnda ncelii kazananlar..." Tevbe, 100
337
nder ve halk ilikisi, salat ve selam derin ve srekli olmaldr; korku ve tehditle deil.1
- Haktan sapanlan boykot etmek;2 Resul-i Ekrem'in (s.a.a) emriyle Mslmanlar umumi
seferberlie katlmayan kiiye kar boykot ettiler ve Mslmanlardan hi biri onlarla
konumad; nihayet tvbe edince boykot sona erdi.
- stiare;3
- Birbirlerini sabrl ve merhametli olmaya davet etmek;4
- Yetimlerin elinden tutmak;5
- Gemilere rahmet dileme ve mminlere kar tertemiz bir kalbe sahip olmak.6

Salih Kiileri Anma ve Onlarn Anlarn Yaatma7

Zaruret durumunda ayrlk, fakat gzellikle8 (kadnn kocasndan, kiracnn kira sahibinden,
iinin i sahibinden, ortan ortandan aynl gzellikle
1 - "Ve onlara du et; nk senin dun, onlara huzr verir." Tevbe, 103.
2 - "Ve (savatan) geri kalm o kiinin de tevbesini kabul buyurdu." Tevbe, 118.
3 - "Onlann ileri, aralannda danma iledir." ura, 38.
4 - "Birbirlerine sabr tavsiye eden ve merhamet tavsiye edenlerdenolmak." Beled, 17.
5 - "yleyse sakn ksz ezme." Zuha, 9.
6 - "Rabbimiz, bizi ve bizden nce inanm olan kardelerimizi bala, kalblerimizde
inananlara kar bir kin brakma!" Har, 10.
7 - "Onlarbize kulluk edenkimselerdir." Enbiya, 73.

8 - "Gzelce salvermek." Bakara, 229.

338
olmaldr).
- Halka ihlasla hizmet etmek;1
- Deerleri korumak;2
- Mustazaflan kurtarmak;3
- Sim amamak;4
- Kutsal hedefler iin g kazanmak;5
- Halkla birlikte olma6
- irk izlerini yok etme7
- ilere sk tutmamak8
- G ve hkmet sahiplerinin mahrum blgelere yolculuk yapip onlann sikintilarim
gidermelen9
- Yapclkta halkla yneticilerin i birlii10

- Fakirlerden cret beklememek11

1 - "Derken orada yklmak tizere bulunan bir duvarla karlatlar. (Hzr) hemen onu
dorulttu." Kehf, 77.
2 - "Ayetlerimi az bir karlk ile satmayin." Bakara, 41.
3 - "sril oullannbizimle gnder, onlara azb etme." Th, 47.
4 - "R'yn kardelerine anlatma, sonra sana bir tuzak kurarlar." Yusuf, 5.
5 - "Ve onu iime ortak kl. Bylece seni bol bol tesbih edelim." Th, 31-32.
6 - "nsanlann (sel gibi) akt yerden siz de akin." Bakara, 199
7 - "Yemin ederim, biz onu yakacaz; sonra da onu para para edip denize savuracaz!"
Th, 97.
8 - "Yoksa sana arlk vermek istemem." Kasas, 27.
9 - "Nihyet iki sed arasna ulanca" (Zulkarney douya ve batiya yolculuk yapip halkn
sorunlann zyordu). Kehf, 93.

10 - "Siz bana kuwetinizle destek olun." (Zulkarneyn, halka, "Bana yardm edecek olursanz
sizin iin salam bir sed yapanm" dedi) Kehf, 95.
11 - "Rabbimin, beni iinde bulundurduu imknlar, (sizin vereceinizden) daha hayrldr."
Kehf, 95.
339
- Bakalarna dnme ve aratrma frsat tanmak1 Bunun gibi onlarca toplumsal marufa
deinebiliriz.
- Bilgisiz kiilere kar yumuak davranmak2
- Bakalarnn zahmetlerine kar teekkr etmek3
- Kaybolan aramak4
- Yallara kar mtevaz olmak5
- Kafrlerin uykusunu karmak6
- Azgnlan ezmek7
- Malndan yoksullar iin bir pay ayrmak8
- Gariplerin elinden tutma9
- Snrl yerlerde yeni gelen kiilere yer vermek veya oray terk etmek10
- nsanlan hikmet, gzel t ve gzel mcadeleyle Allah yolunda hareket etmeye davet
etmek11
1 - "Ve eer mriklerden biri senden aman (aratrma frsat) dilerse, Allah'n kelmn iitip
dinlemesi iin ona aman (frsat) ver, sonra onu gven iinde bulunaca biryere ulatr."
Tevbe, 6.
2 - "Chiller kendilerine laf atarsa "Selm" derler." Furkan, 63.
3 - "Babam seni anyor, bizim iin (hayvanlar) sulamann cretini verecek." Kasas, 25.
4 - "Hudhud'u niin gremiyorum?" Neml, 20.
5 - " Ve sana uyan m'minlere kanadn indir (onlara kar mtevz ve efkatli davran)."
uera, 215.
6 - "Onlara kar kfirleri de fkelendirir bir durama geldi." Fetih, 29.
7 - "yet biri tekine saldrrsa Allh'n buyruuna dnnceye kadar saldran tarafla
vuruun" Hucura, 9.

8 - "Mallannda dilenci ve yoksul iin hak vard." Zariyat, 19.

9 - "Kendilerine g edip gelenleri severler." Har, 9.
10 - "Size "Meclislerde yer an" denilince yer an ki Allah da size genilikversin."
Mcadele, 11.
11 - "Hikmetie ve gzel tle Rabbinin yoluna ar ve onlarla
340
- Ahdine vefa ve sznde durmak1

Halka minnet brakmadan gzel davran sergilemek2

- Zalimlerden uzaklamak3
- Takva etkenlerini tanitmak4
- Super glerin karlarna darbe indirmek (Hz. Musa (a.s) "Rabbim! Onlarn mallarn yok
et" diye beddua
etti.)5
Kendi glerini korumak (mstekbirler peygamberlerden fakirleri etraflanndan datmalarn
istiyor, fakat onlar kabul etmiyorlardi."6
- Tanimasak bile hizh ve iyi bir ekilde misafri arlamak7
- Gemitekilerin dierlerine ibret kayna olacak eserlerini korumak8
- ehir yapm ve mimarhkta emniyet kurallan ve
en gzel biimde mcdele et." Nahl, 125.
1 - "Andlama yaptnz zaman Allh'n ahdini tam yerine getirin (verdiiniz sz tutun)."
Nahl, 91.
2 - "imdi sen gzel bir hogr ile hareket et." Hicr, 85.
3 - "Taguttan saknn." Nahl, 36.
4 - "Eer -dndnz- yapacaksanz, ite kzlanm (onlarla evlenin). dedi" (Hz. Lut (a.s)
olanclk gnahn nlemek iin onlara kendisinin kzlanyla evlenmesini nerdi.) Hicr, 71.
5 - "Rabbimiz, onlarn mallarn yok et." Yunus, 88.
6 - "Ve ben, inananlan (yanmdan) kovacak deilim." Hud, 29.

7 - "-brahim- ok gemeden hemen (elilere) kzarm bir buza getirdi." Hud, 69. "Selm,
dedi, (siz) tannmambirtopluluk(sunuz)." Zariyat, 25.
8 - "Bugn senin (canndan ayrdmz) bedenini, (denizin dibinden) kurtanp (sahilde) bir
tepeye atacaz ki senden sonra gelenlere ibret olasn." Yunus, 92.
341
mekteb emirlerden yararlanmak. Allah Teala srail oullarna evlerinizi kbleye doru veya
birbirinin karsnda yapn buyurmaktadr.1
- Eliniz altndakilerin hakaretleri karsnda geni yrek ve tebessm2
- Allah'n nimetlerini kendi bilgimiz ve uyanklmz deil, O'nun ltuf ve rahmeti bilelim3
- Muhtalara bedeni yardm4
- Bakalarnn stnlklerini itiraf etme5

Kur'an- Kerim'de Kiisel Maruflardan rnekler

- Amelde ihlas6 ve yaratl ve kyamete (gabya) iman1
1 - "(Ey sril oullan) evlerinizi kar karya kuran, namaz kln." Yunus, 87.
2 - "Kannca vdisine geldikleri zaman bir kannca: "Ey kanncalar dedi, yuvalannza girin ki
Sleymn ve ordular farknda olmayarak sizi ezmesinler. (Sleymn) Onun szne
glmsedi." Neml, 18 -19.
3 - Sleyman, ""Bu, Rabbimin ltfndendir" diyordu. Neml, 40. Fakat Karan, "Bu (servet)
bende bulunan bir bilgi sayesinde bana verildi dedi." Kasas, 78.
4 - "(Ms) onlannkini de sulad." Kasas, 24. Hz. Musa (a.s) Firavun tarafndan takip
edilirken bir kede duran iki kadn grp, "Neden burada durmusunuz?!" diye sordu. Onlar,
"Yal babamz alacak gte olmad iin onun yerine biz obanlk yapyoruz. Suyun
kenannda ok sayda erkek oban olduu iin onlar gidinceye kadar bir kede bekliyoraz.
Onlar gittikten sonra koyunlanmz suluyoruz" dediler. Bunun zerine Hz. Musa (a.s) o
kadnlar iin alt.
5 - Hz. Musa (a.s), "Kardeim Hrn, o, dil bakmndan benden daha gzel konuur" dedi.
Kasas, 34.
6 - "Rabbine (yapt) ibdete hi kimseyi ortak etmesin." Kehf,
342
- Allah'n ltuf ve rahmetini limit etmek2
- Hayr ite acele etmek3

- badette sabr ve direni4

- Gnah karsnda sabr ve direni5
- Musibet karsnda sabr ve direni6
- ecaat ve sertlik7
- Namazda kalbin huzu ve huu ierisinde oluu8
- Seherlerde kalkp Allah'tan ba dilemek9
- Edepli olmak; zellikle din byklerine kar10
- Gidi gelilerde metanet ve vakar11
- Bata dengeli ve orta halli olmak12
110.
1 - "Kim inanarak iyi olan ilerden yaparsa." Th, 112.
2 - "Rabbim, sana du' ile hibir zaman bahtsz olmadm (her du' ettike kabul buyurdun,
beni istediimden mahram etmedin)." Meryem, 4.
3 - "Ya Rabbi rz olman iin sana abuk geldim." Th, 84.
4 - "O'na kulluk et ve O'na kullukta sabret." Meryem, 65.
5

- Yusuf dedi ki: "nk kim (Allah'tan) korkar ve sabrederse..." makama ular. Yusuf, 90.

6 - "Artk (bana) gzelce sabretmek gerek." (Hz. Yakub, Yusuf un bana gelen ac haberi
duyunca, " Artk baba den gzel bir sabrdr", dedi. Yusuf, 83.
7 - "Allah'a and olsun ki siz dnp gittikten sonra putlannza bir tuzak kuracam!" Enbiy,
57.
8 - "Onlar namazlannda hu iindedirler." Mu'minun, 2.
9 - "Ve seherlerde istifar edenleri." l-i mran, 17.
10 - "Allh'n Elisinin huzrunda seslerini ksanlar." Hucurat, 3.
11 - Kur'an- Kerim Allah'n salih kullarn tavsif ederken yle buyurmaktadr: "Rahmn'n
kullar yle kimselerdir ki, yeryznde mtevz olarakyrrler." Furkan, 63.
12 - Allah kullarnn dier bir sfat da udur: "Ve harcadklar zaman, ne israf ederler ne de
cimrilik ederler; harcamalar, bu ikisinin
343

- Allah'n nimetlerine kretmek ve onlar anlatmak1

- Allah'a dayanmak, tevekkiil etmek2
- Namaz ve Cuma namaz iin acele etmek3
- Allah'a snmak4
- Aydn gelecee mitle bakmak5
- lmden korkmamak ve lme hazrlanmak6
- Tezkiye, kendini yetitirme ve huzurlu bir ruha sahip olmak.
Gece ibadeti, mmkn olduu kadar tertille Kur'an tilaveti, Allah'in ismini anmak ve bunu
srdrmek, yorulmamak, fkelendiinde af dilemek, ocuklarna ve soyundan gelenlere dua
etmek, ecaat, tertemiz bir ruha sahip olmak, kiyameti anmak ve bunun gibi yiizlerce marufu
rnek verebiliriz.

Kur'an- Kerim'de Ailev Maruflardan rnekler

Kur'an- Kerim'de ailevi konular hakkinda bir takim emirler verilmitir; burada onlardan
ailev maruflar olarak baz rneklere deiniyoruz:
- E seiminde asl nemli olan onun tipi ve sermayesi
arasnda dengeli olur." Furkan, 67.
1 - "Ve Rabbinin ni'metini anlat." Zuha, 11.
2 - "nananlar, Allah'a dayansnlar." brahim, 11.
3 - "Allh' anmaa koun." Cuma, 9.
4 - "Allah'a sn."Nahl, 98.
5 - "Sonunda kurtulu mttakilerindir." Araf, 128. "Evet, her glkle beraber bir kolaylk
vardr." nirah, 6.
6 - "Eer insanlar arasnda yalnz sizin, Allh'n dostian olduunuzu sanyorsanz, (bu
inancnzda) samimi iseniz lm temenni edin." Cuma, 6.
344
deil, dnce ve imandr.1
- Ein iffetli olmasnda ailesinin rol vardr.2
Anlamalarda mehriyeyi erkein skntya dmeyecei bir ekilde hazrlayn3

- Cinsel iliki sadece hedefsiz bir ehvet gtme deil, kyamet ve salih evlat iin bir
hazrlktr.4
- Kadn erkein sorumluluu altndadr ve kadnn geimini erkektemin etmelidir.5
- nsan eiyle iyi geinmelidir.6

Anneler ocuklanna iki yl boyunca st vermelidirler.7

- Erkein kadna vermesi gereken harlk gelirine uygun olmaldr.8
Elerin arasnda krgnlk kmasndan endielenirseniz aile mahkemesi oluturun ve konuyu
yabanclara gtrmeyin.9
1 - "nananbir cariye, ortak koan (hr) kadndan iyidir." Bakara, 221.
2 - "Seninbaban kt bir insan deildi; annen de iffetsiz deildi." Meryem, 28.
3 - "Ben sana zahmet vermek istemem." Kasas, 27.
4 - "Tarlanza dilediiniz biimde vann. Kendiniz iin ileriye hazrlkyapn." Bakara, 223.
5 - "Ve mallanndan harca(yp kadnlann geimini sala)dklar iin erkekler, kadnlar
zerinde yneticidirler." Nisa, 34.
6 - "Onlarla iyi geinin." Nisa, 19.
7 - "Anneler, ocuklann -emzirmeyi tamamlamak isteyen kimse iin- tam iki yl emzirirler."
Bakara, 233.
8 - "Eli geni olan, kendi gc nisbetinde, eli dar olan da kendi kaderince..." Bakara, 236.
9 - "Eer (kan-kocann) aralarnn almasndan endie duyarsanz, erkein ilesinden bir
hakem ve kadnn ilesinden bir
345
-

Kan - koca birbirlerinin elbiseleridirler ve birbirlerini korumalan gerekir.1

ffet, hicap, ziynet yerlerini gstermemek, ayaklar yere vurarak ses karmamak, ilevle
konumamak, hayl yrmek ve erkeklerle karmamak her biri hakknda apak bir ayet
bulunan Kur'an- Kerim'in kadnlara emirlerindendir.

Siyas Maruflardan rnekler

- Resulullah'a ve emir sahiplerine, yani masum imamlara itaat;2
- Vahdet; tefrika ve tefrikaya neden olacak eylerden uzak durmak;3
stikrar ve hibir olumsuz uzlamay kabullenmemek;4

- Sper glere dayanmamak;5

- Kafirlere kar sert ve m'minlere kar ise yumuak olmak;6
hakem gnderin." Nisa, 35.
1 - "Onlar sizin elbisenizdir, siz de onlann elbisesisiniz." Bakara, 187.
2 - "Ey inananlar, Allah'a itat edin, Eliye ve sizden olan emir shibine itat edin." Nisa, 59.
3 - "Ve topluca Allh'n ipine yapn, ayrlmayn." l-i mran, 103.
4 - "stediler ki, sen yaclk yapasn da onlar da yaclk yapsnlar (sanayumuak
davransnlar)." Kalem, 9.
5 - "Sakn zulmedenlere dayanmayn, sonra size ate dokunur." Hud, 113.
6 - "Muhammed Allh'n elisidir. Onun yannda bulunanlar, kfirlere kar kat, birbirlerine
kar merhametlidirler." Fetih, 29.
346
- Komplo merkezlerini datmak, hangi isimde olursa olsum turn komploculara sert cevap
vermek;1
- Kfr nderlerine kar cihad;2
- Deerleri savunmak iin mmkn olduu kadar fazla hazrlk;3
- Mriklerden beraat;4
- Adaletle hkm vermek;5
- erefli bar kabullenmek;6
- Dou ve Batya balanmak yerine Allah'tan ve mminlerden destek almak;7
- Namaz ayakta tutma, zekat vermei ve marufu emretmei hkmet ilerinin banda
tutmak;8

Dmann hedeflerinden, zellikle kltrel saldrsndan

haberdar olmak.9
1 - "(Mnafklar arasnda) bir de (mminlere) zarar vermek, (hakk) inkr etmek,
mminlerin arasna aynlk sokmak." Tevbe, 107.
2 - "Allah ve Elisinden, andlama yaptnz mriklere ihtrdr." Tevbe, 1.
3 - "Onlara kar gcnz yettii kadar kuvvet hazrlayn." Enfal, 60.

4 - "Allh ve Elisinden mriklere kar beraattir." Tevbe, 1.

5 - "Ve eer hkm verirsen, aralannda adaletie hkmet." Maide, 42.
6 - "Eer onlar bana yanarlarsa sende onayana." Enfal, 61.
7 - "O (Allah), seni yardmyla ve mminlerle destekleyendir." Enfal, 62.
8 - "O(Allh'n dinine yardm ede)nleri yer yznde iktidra getirdiimiz takdirde (zorbalann
yoluna sapmazlar, b'akis) namaz klarlar, zekt verirler, iyilii emrederler, ktlkten
vazgeirmee alrlar." Hac, 41.
9 - "Kitap ehlinden bir grap: "Mminlere indirilene gnn balangcnda inann, sonunda da
inkr edin." l-i mran, 72.
347

Mnker Nedir?
Akl ve dinin kt bildii her ey mnkerdir. Mnkeri snrlandrmak imkanszdr. Kur'an-
Kerim'de mnkerlerin baz rnekleri aklanmasna ramen tm mnkerleri saymak ve teker
teker tanmak hi de kolay bir i deildir. Bazen insan bir mnkere tutulduu halde onu
mnker olduunu bilmedii iin yapar. Ykanma, abdest
Yahudilerin ileri gelenlerinden gir grubu kltrel saldr iin bir komplo dzenlediler.
Dolaysyla kendi aralannda yle dediler: Sabahleyin Resulullah'n yanna gidip iman getirip
akam st ise dinimize dnerek iki hedefe ulaacaz: Birincisi Yahudiler, "leri gelenlerimiz
sabahleyin Mslman olup akamleyin dndler. Demek ki slam'da pek bir ey yok" eklinde
dnerek Mslman olmay artk akllanndan bile geirmeyecek. kincisi ise, Mslmanlann
morallerini bozacaz. Bu duramda onlar diyecekler ki, eer slam dini zengin ve mkemmel
bir din idiyse yleyse neden Yahudilerin ileri gelen ilim ve kitap sahiplerini cezp etmediler.
Fakat Allah Teala bu komployu aa kararak Mslmanlara yle buyurdu: Ne Yahudilerin
ileri gelenlerinin sabahki imanlanna sevinin ve ne de akam st dinlerine dnmelerinden
endielenin.
348
ve gusl alrken israf etmek, ekmek, meyve, elbise ve kad haddinden fazla kullanmak, ar
yemek, otomobili uygun olmayan bir yere park etmek, pleri yola dkmek, yolu kapatmak,
insanlar korkutan yersiz korna almak ve gaza basmak, hatta misafirlik elbisesinin evde
giyilmesi, israf olup sala ve solunum sistemine zararl olmas dnda beraberindekilerin
hava alanna tecavz saylan, giizel havayi kirletip onu dumanh bir havaya dntren sigara
ve her trl duman halkn byk bir ounluunun mnker bilmedii mnkerlerdendir.
Yanl program hazrlamak da en byk mnkerlerdendir. rencilere, kafalarnn din
olduu sabahn erken vakitlerinde kahvalt yaparak okula gittiklerinde kolay ve yzeysel
programlar verilirken, havann scaklat, kafalarnn itii, midelerinin ackt leye
doru matematik ve yabanc dil gibi ar ve zor dersler verilirse tabii ki snavlarda baarsz
olacaklar ve bu program onlarn tahkir edilmesine ve mrlerinin telef olmasna neden
olacaktr. Evet! Bu gibi programlamalar en byk mnkerlerdendir.

Beytlmal emin olmayan kiilere teslim etmek, tefti etmemek, hocann derse girmeyi
geciktirmesi, krsde yararsz eyler sylemek, camilerin seyrelmesine neden olan cemaat
namazn uzatmak, binann pencerelerini komunun evine doru amak, bakalarn kt
isimlerle armak, kt zanda bulunmak, cadde ve sokaa kar dkmek, cadde ve sokan
altn boaltarak eve katmak, caddedeki aalarn dibine peynir suyu boaltmak, telefon
sapkl, dierlerini uykudan uyandrmak, ezan dnda sesi ykseltmek, raporlarda gerek
d rakamlar vermek,
349
yaclk ve dalkavukluk, fazla mesai yapmadan devletin keseninden dierlerine fazla cret
vermek, sra dnda bir ey almak, vakitsiz telefon amak, e ve ocuklarn korkutmak,
ocuklar arasnda fark gzetmek, iiden anlama dnda bir i ekmek, birine hakkettii
kredi ve borcu vermemek, faiz almak ve vermek, yalan yere yemin etmek ve gece gndz
isteyerek veya istemeyerek ilediimiz, fakat ne yazk ki mnker ve gnah bilmediimiz iin
zr dileme, tavsiye ve telaf etmeye de ynelmediimiz bunun gibi yzlerce mnkeri
sralayabiliriz.
Btn mnkerler eit dzeyde deillerdir. Bunardan bazlarnn ahlak, hukuk, itima, siyas
ve siyas mnkerlere oranla temel bir yn olan itikad mnkerler gibi temel rolled vardr.
Kur'an- Kerim ly eksik tartanlara hitaben, "Neden ly eksik veriyorsunuz; yoksa
kyamete inanmyor musunuz?!" buyurmaktadr.1
Veya namaz emretmekle ilgili olarak, "Namaz kl; nk ileride kyamet var!"
buyurmaktadr.2
Peygamberlerin en fazla ileri insanlarn akidevi saplaryla mcadele etmekti. Daha nce
metotlarla ilgili konumuzda buna deinmitik.
1 - "Onlar, byk bir gn iin tekrar diriltileceklerini sanmyorlar m?" Mutaffifin, 4 - 5.
2 - "Ve beni anmak iin namaz kl. (Kymet) S'at(i) mutlaka gelecektir." Th, 14-15.
350

A- tikad Mnkerler
Burada halk arasndaki itikad mnkerlerin fhristine deinip onlarn aklamasn daha geni
bir frsata brakmamz uygun olacaktr.

Allah'a Ortak Koma

Kur'an- Kerim yzden fazla yerde "Allah'tan baka" ve "O'ndan baka" tabirler Allah'tan
bakasna ynelmeyi eletirmitir. Kur'an- Kerim'de Allah'n ocuu olduu sylenmesi,1
baz peygamberlerin Allah'n oullar bilinmesi,2 meleklerin Allah'n kzlar bilinmesi,3
Allah'n fakir4 veya eli bal bilinmesi1 sert bir ekilde
1 - "O n yce Allah'a kzlar veriyorlar (melekleri Allh'n kzlar sanyorlar)." Nahl, 57.

2 - "Yahdiler: "Uzeyr, Allh'noludur." dediler." Tevbe, 30.

3 - "Rabbiniz, oullar size seti de kendisine meleklerden kadnlar m edindi?" sra, 40.
4 - "Allh: "Allh fakirdir, biz zenginiz." diyenlerin szn iitti."l-imran, 181.
351
eletirilmitir. Tekbir, tahlil, tahmid ve tesbih szckleri arasnda en fazla mbarek
"subhanellah" kelimesi zerinde durulmutur; "Subhanellah-u amm yesifun" (Allah,
sapmlarn irkin tabir ve inanlarndan mnezzehtir.)
Nehcu'l - Belaga'da yle geer: Peygamberler insanlarda inan oluturmak iin gelmi
deillerdir; nk insanlarn varlk aleminin bir yaratcs olduuna inanmaktadrlar.
Peygamberlerin hedef daha fazla inanlar slah etmeye ynelikti; dolaysyla Kur'an- Kerim
bu noktay vurgulayarak yukarda sylediklerimiz dnda rnekler vermitir; rnein:
Kendini Allah'n olu bilmek,2 hakikatleri gizlemek,3 (nceki kitaplann verdii mjdelerden
Resulullah'n ad ve sfatlann kendi evlatlarn tandklar gibi bildikleri halde,4 Resulullah
(s.a.a) gelince onu inkar ettiler);5 Allah'a iftirada bulunmak,6 semav kitaplar tahrif etmek,7
kendi yazdklarn Allah'a isnat etmek,8 atalann taklit etmek,9
1 - "Yahdiler "Allh'n eli baldr (Allh cimridir)". dediler." Maide, 64.
2 - "Yahdiler ve Hristiyanlar; "Biz Allh'n oullar ve sevgilileriyiz." dediler." Maide, 18.
3 - "Onlardanbir grap, bile bile gerei gizlerler." Bakara, 146.
4 - "Kendilerine Kitap verdiklerimiz, onu, oullann tandklar gibi tanrlar." Bakara, 146.
5 - "Fakat (s'nn mjdeledii eli) onlara apak deliller getirince: "Bu, apak bir bydr"
dediler." Saf, 6.
6 - "Allah'ayalanuyduruyorlar." Maide, 103.
7 - "Kelimeleriyerlerindenkaydnyorlar." Nisa, 46.
8 - "Kitab elleriyle yazp, az bir paraya satmak iin, "Bu Allh katndandr," derler!" Bakara,
79.
9 - "Biz babalanmz bir din zerinde bulduk." Zuhruf, 23.
352
baz alimlerin dini ktye kullanmalar,1 Allah'n kanunun tahrif etmek ve deitirmek,2
Allah kullar hakknda guluv yapmak.3
Kur'an-i Kerim'de sz konusu edilen ve yamtlanan bunlann dnda dier itikad mnkerler de
vardr. Fakat btn hurafelere deinmek konumuzu uzatacandan bundan kanyoruz.

En'am suresinin ayetlerinde yle bir gz gezdirecek olursak, davranlarla ilgili hurafelerin
rneklerinin hatta beslenmede bile defalarca sz konusu edildiini grrz. rnein, Bir grup
koyun etinin bir blmn helal ve dier bir blmn haram veya bir blmn erkeklere ve
dier bir blmn de kadnlara has biliyorlard;4 dolaysyla Kur'an- Kerim defalarca,
"Acaba Allah Teala sizin byle sylemenize msaade ediyor mu, yoksa siz Allah'a iftira m
ediyorsunuz?" buyurmutur.5
Elbette gnmzde yeni bir takm pheler sz konusu edilmektedir; dolaysyla din nderleri
ve kltrel konular sorumlularnn onlar cevaplamalar gerekiyor ki Allah'a krler olsun
ble yaptlar da. Burada btn tahsilli kesimlere srekli takval slam bilir bir kiinin
telefonunu yanlarnda bulundurmalarn tavsiye etmeyi gerekli
1 - "Hahamlardan ve rahiplerdenbirou." Tevbe, 34.
2 - "Onlar, Allh'n szn deitirmek istiyorlar." Fetih, 15.
3 - "Ey Kitap ehli, dininizde taknlk etmeyin ve Allah hakknda gerek olmayan eyleri
sylemeyin! Meryem olu s Mesih, sadece Allh'nelisi..."Nisa, 171.
4 - "Dediler ki: Bu hayvanlann kannlannda olanlar, yalnz erkeklerimize ittir, kadnlanmza
harmdr." En'am, 139
5 - "De ki: Allah mi size byle izin verdi, yoksa siz Allah'a iftir mi ediyorsunuz?" Yunus, 59.
353
gryorum. Keke her yl en nemli soru ve cevaplar baslp yaynlasa ve gen neslin
hizmetine sunulsayd. Keke radyo ve televizyon soru ve cevaplar program iin yeni admlar
atsayd. Ve keke irat ve slam tebligat tekilat tarafndan gece-gndz srekli baz yerler
hazrlansa ve bu ekilde halkn sorularn yantlasaydlar. Elbette Allah'a krler olsun bu
konuda baz giriimler yaplmtr; fakat daha iyi bir ortam olumasn arzuluyoruz.
- Doktor utand iin, "hastal tehis edemedim" diyemeyince hastay tahlile gndererek
mal ve canyla oynuyor.
- Hoca veya alim, "bilmiyorum" demekten utanarak yanl bir cevap, aksi bir fetva verip
yanl yolu gsteriyor.
- Halk utanarak mr boyu yanl yoldan gidip farzlar renmekte kusur ediyor.
- Genler utanarak baba ve annelerine evlenmek istediklerini syleyemeyip trl trl
mnkerlere bulayorlar.
- Okuma ve yazmay bilmeyen baz bykler utanarak okuma yazma derslerine katlmayp bu
eksikliklerini gidermiyorlar.
- Halk utanarak yalan yere tanklk ediyor veya kanunsuz bir imza atyorlar.
Konular genelleip insanlarn nemi arttka utan ve mahcubiyetleri daha tehlikeli oluyor:

- Bazen beynelmilel kurumlarda iradesiz ve utanga kiilerin yznden insanlarn kaderi iin
ok tehlikeli kararlar alnyor, fakat haykracak azimli, iradeli bir kii kmyor.
354
- Utangalk yznden insan bir oldu bittiye getirip bana istediklerini getiriyorlar;
dolaysyla ebeveynin ve anne - babalarn grevi yeni nesli yersiz utangalktan karmaktr;
nk utangalk her trl gnah ve mnkerin kayna olabilir.
Baz gnahlann kayna mahrumiyet, farzlan terk etmek, kendini kk grmek ve yersiz
utangalktr. Kur'an- Kerim'de, rivayetlerde ve ilmihal kitaplarnda hkmler perdesiz ve
apak bir ekilde beyan edilmektedir. Bir hadiste yle geer: "Utangalk iki ksmdr;
akldan kaynaklanan utangalk ve bayalk ve aptallktan kaynaklanan utangalk."1

Bir Hatra
Kalabalk bir camide, bir alimin arkasnda namaza durmutum. Anszn Fatiha suresinin
ortasnda cemaat imam namazn keserek halka abdestti olmadn ve namazlarn frada
olarak tamamlamalarn ilan etti. Eer burada cemaat imam utanacak olsayd halka abdestsiz
namaz kldrr ve byk bir mnker ilerdi.

Baka Bir rnek

Toplantnn tam ortasnda namaz klmadmz fark edip toplantnn sonuna kadar oturacak
olursak, namazmzn kaza olacan grrsek, hemen kalkp namazmz klmazsak bir
mnker ileriz ve namazmz kaza olur.
Bizden soru sorduklarnda, "bilmiyorum!" demekten
1 - Ehl-i Beyt c. 71, s. 331.
355
utanp yanl bir cevap veriyoruz.
mza toplamak iin bize geldiklerinde utanp haksz olarak onu imzahyoruz.
Nice kiiler var ki birka dakika sormaya ciiret edemedikleri iin bir mr yanlg ierisinde
bocalayp dururlar.
Nice erkek ve kizlar var ki hayatlannin banda bilgiye ihtiyalar olduu halde utanp
sormadklar iin bu utangalklar bir takm mnkerlerin kayna olmutur.
Gazetelerde slam dinine veya bir kiiye yalan bir ey isnat ediyorlar, fakat o, onu
yalanlamaya ciiret edemiyor.
Bunlar, aklma gelen rneklerdir. Sizde biraz dnecek olursanz, utangalk ve
mahcubiyetin bir ok mnkerlerin nasl kayna olduuna dair bir ok rnekler bulabilirsiniz.
Nice kiiler var ki haram lokma yedikleri halde kendilerine yakmadn dnerek bir ok
meslee yanamaktan utanrlar.

Olumlu Utangalk
Elbette utangalk her yerde giinah ve mnkerin kayna deildir. Baz yerlerde insan
utanarak irkin bir ie girimez; ite bu utangalk onun aklndan kaynaklanan olumlu bir
utangalktr.
Bir hadiste, "Utangalk tm hayrlarn anahtardr"1 getiini griiyorsak, maksat bu
utangalktr.
Bir hadiste, "Utangalk irkin ii engeller"2 eklinde geiyorsa, bu utangalk
kastedilmitir.
1 - Gureru'l - Hikem.
2 - Gureru'l - Hikem.
356
Bir hadiste, "ffet utangalk ve hay miktarncadr -hay arttka iffet de artar-"1 eklinde
kaydediliyorsa, yine haynn bu ksm amalanmtr.
Hay o kadar nemlidir ki, bir hadiste "Hays olmayann imam da olmaz"2 ekline geer.
Hayl insan kusurunu insanlardan gizler ve onlara gnah ilediini ikrar etmez.
Her halkarda, hay konusu ve hay eitleri psikolojik ve toplumsal bir mevzudur ve
detaylarna girmek bizi asl konumuzdan uzaklatrr.
Adamn bin benden, "Ben utangacm; bunun derman nedir?" diye sordu.
Ben, "Bunun en iyi tedavisi altrmadr; rnein konuma yapp vaaz vermekten utanan
kimse evde ezan verirse yava yava utangal yok olup gider" dedim.
Hz. Emirulmmin Ali (a.s), "Bir eyden korkuyorsanz kendinizi onun iine atn" buyuruyor.3
Burada babalar, anneler ve okul yneticilerine bir uyarda bulunmay gerekli gryorum: Bir
ocuk kendi varln hissettirmek isteyince hemen onu bastrmayn ve ona bu frsat tanyn;
hatta eksik bir i yapacak olursa moralini bozmayn; nk bir ok utangalklar insann
ocukluk
dneminde
tahkir
edilmesinden
kaynaklanmaktadr; nitekim bir ok cretler de ocukluk dnemindeki teviklerden
kaynaklanmaktadr.
Korku bir ok mnkerlere zemin hazrlayan psikolojik konulardan biridir. Nice yalanlar,
cephelerden kalar,
1 - Gureru'l - Hikem.
2 - Gureru'l - Hikem.

3 - Biharu'l - Envar, c.7, s. 362.

357
gerekleri gizlemeler, irkin mazeretler, irkin itiraflar ve haksz ahitlikler var ki korkudan
kaynaklanmaktadr. Korku, mam Seccad'n (a.s) Ramazan aynn seherlerinde, tehlikesinden
Allah'a snd hallerden biridir. slam lkelerinin bandakiler sper glerden
korkmasaydlar bugn Mslmanlar bu ekilde tahkir edilmezlerdi veya mam Humeyni'nin
(ks.) o ecaati olmasayd ran bu izzete ulamazd. Hz. Ali (a.s) Nehcu'l - Belaga'da halsiz ve
korkak kiiler hakknda en iddetli tabirleri kullanmaktadr.
Bazen, "Sizleri ruhsuz cesetler olarak gryorum!"1 buyuruyor.
Bir yerde ise, "Ey erkeklere benzedikleri halde erkek olmayanlar! "2 buyurmaktadr.
Baka bir yerde de yle buyurmaktadr: "Korkak kiilerle mavere etme."3
Ayr bir yerde ise, "Kadnla mavere etme; nk onlarn gr insan istikrarsz
eder"4 buyurmaktadr.
Aktr ki Hz. Ali'nin (a.s) bu buyruu erkekleri de kapsamaktadr; yani senin katiyet ve
cretini yok edip iinde korku ve mitsizlik uyandran kimselerle mavere etme! Fakat baka
bir yerde, "Bir kadnn irat, dnce ve kemale sahip olduunu grrsen, onunla mavere
et!"5 buyuruyor.
Her halkrda, din gayretine sahip olmak marufa
1-Hutbe: 108. 2 - Hutbe, 27. 3-53. mektup.
4 - Biharu'l - Envar, c. 103, s. 253.
5 - Biharu'l - Envar, c. 103, s. 253.
358
emredip mnkerden sakndrmann birinci artdr.

Bir Hatra
Adamn biri bana, "Otobs ofrnde namaz iin caddede durmasn rica ettim; fakat o
nemsemedi; acaba yine de sorumlu muyum ben?" dedi.
Ben, "Evet" dedim, "nk rica etmek yetersizdir. Para czdann veya ocuun arabadan yere
dseydi basil barrdn; ite namaz iin de yle barmalsn."
Rica etmek her yerde etkili deildir; bazen barmak, mutaassp olmak, yanp-yaklmak,
moral ve ciiret gereklidir. Kur'an- Kerim'de zellikle savalarda morali glendirmek
konusunda onlarca ayet vardir.
359

B- Kltrel Mnkerler
Bir anlamda akidev mnkerler olan kltrel mnkerler kalem, beyan, sanat, film, tebligat,
yaygara karma ve vesvese yapma, gnah ve isyan toplantlar dzenlemek, din merkezlerin
gz alcln etkileyen bina ve tesisat vesileleriyle gereklemektedir; rnein Medine'deki
Mescid'i Nebi'nin gz alcln etkilemek iin am'da Emev mescidi yaptlar veya mam
Cafer-i Sadk'n (a.s) dersine kar rakip karmak iin ilim merkezlerini ekip Badat'a
topladlar. Bir gn mstear, msterik, uzman adna ve bugn de uydu ve bilgisayar
diskleriyle ii yle bir yere vardrdlar ki Mescid-ul Haram'n birka adm tesinde Japonyal
kz (Uin)in flmi yaynlanmaktadr; oysa Resulullah'n (s.a.a) kznn ad bile yok ortada.
Ne mutlu ki yce rehberimiz kltrel saldr olayn herkesten nce fark edip yetkililerin
dikkatini bu konuya ekti ve imdi bu konuda bir takm giriimler yapld.
Aziz okuyucularmz Kur'an- Kerim'de geen "vedde"
360
kelimesini inceleyecek olurlarsa dmann neyi sevip neyi arzuladn anlayacaklardr.
Bunlann en nemlileri slam dzeninin ve din deerlerin sapmas ve Mslmanlarn inan ve
itikatlarndan vazgemesini arzulamalardr.1

Bir rnek
Kur'an- Kerim'de kltrel saldrya bir takm iaretler edilmitir; rnein Yahudilerin ileri
gelenlerinden bir grup bir komplo hazirlayarak sabahleyin Resul-i Ekrem'e (s.a.a) iman edip
akamleyin Yahudilie dndler.2 Onlar bu giriimleriyle iki hedef izlediler:
Biri, Yahudilerin, "Eer slam dini mkemmel bir din olsayd sabah Mslman olan alimler
akamleyin tekrar dnp Yahudi olmazlard" diyerek hibir Yahudi'nin Mslman olmay
akhndan bile geirmemesi.
Dieri ise, Mslmanlarn, "Eer slam dini mkemmel bir din olsaydi Yahudi alimlerini
tutar, onlar tekrar dnp Yahudi olmazd" dncesine kaplarak onlar arasnda kuku
uyandrmakt. Allah Teala bu komployu aa kararak Resulne yle ilan etti:
"Mslmanlara de ki, bugn Yahudilerin ileri gelenlerinden bir grup Mslman olup
akamzeri de kendi dinlerine dnecekler. Onlarn Mslman oluuna sevinip slam'dan
kndan da mitsizlie kaplmasnlar. Bunun bir komplo olduunu bilsinler.
Dolaysyla, kltrel saldinnin ok eskilere dayanan
1 - "Kitap shiplerinden ou sizi imannzdan sonra ktifre dndrmek isterler." Bakara, 109.
2 - "Kitab ehlinden bir takm yle dedi: "nananlara indirilene gnn banda inann,
sonunda inkar edin..." l-i mran
361

bir kk var. Ne mutlu ki hatta yeni yetme genlerimiz bile istikbarn dmanln anlayp
onlarn uak yapmnn bilimsel formllerini zeki niversitelilerimize retmezken sakz
katlarnda ocuklarmza mstehcen resimler gnderdiklerinin nedenini fark etmilerdir.
362

c- Toplumsal Mnkerler
1- Hicret Etmeme
Ne yazik ki ileri gelen ve tahsilli kiilerin yapt ve toplumda irkinlii kaybolan
mnkerlerden bin de hicret etmemektir.
Sekiz asr ne ran'dan bir alim in'e hicret etmeseydi ayet bugn in'de milyonlarca
Mslman olmazd.1
Eer Fars'tan bir grup tacir Tanzanya ve Zengbar'a2 hicret etmeseydiler belki de bugn o
lkelerde slam'dan bir eser bile olmazdi.
slam dini Mslmanlarn ocuklarnn ok olmasn ve her biri bir blgeye hicret edecek
olsalar bylece slam dininin sratle yaylmasn istiyor. Baz kular hayatlarn
1 - Yaklak sekiz asr nce Allame Kazvin in'e giderek orada Islam dininin temellerini atti.
Bugtin bile in Mslmanlar onun bir mesciddeki mezannin etrafinda toplanarak onu
selamlamaktadirlar.
2 - Zengbar, Afrika ktasnda Tanzanya'nin yamndan kk bir tilkedir.
363
srdrebilmek iin hicret ederken baz Mslmanlarn donup yerlerinde kalmas gerekten
dndrcdr.
slam dininin bululanndan biri de hicreti tarihin balangc yapmasdr; nk insan kendi
iradesi ve kutsal bir ama iin hicret eder; aksi durumda Hz. sa'nn (a.s) doumu ve yer
kresinin dn hi biri insan iin bir vn kayna deildir. Hicretle yzlerce sorun
hallolur. Hicret, insan gcn adilane bir ekilde bltrlmesi demektir; hicret hareket,
hedefli olmak, acma duygusu, sorumluluk stlenmek, affetmek, zemin ve zamann
balarndan zgrle kavumak... demektir. Dayak yemi birka Mslman'n Habe'e
hicreti Afrika'ya slam nurunu tad. Resul-i Ekrem'in (s.a.a) Medine'ye hicreti o hazretin en
byk tebligat hareketlerinden biriydi.
Eer gnmzde bu byk mnkere (hicreti terk etme) uyulmasayd, ulema ve bilginler
kapsaml bir hicret edip onu sadece bir grup gen talebelerle snrlandrmasaydlar slam'n
sesi her tarafa ulam olurdu. Daha ak syleyelim: "Cehalet, irk, tefrika ve fakirlik
karanlnda kalanlarn gnahndan hicret etme gcne sahip olduklar halde refah taleplik ve
ilgisizlikleri yznden hicret etmeyen, aldatc bo ve tekrar eylerle kendilerini avutanlar
sorumludurlar."
"Hicret" kelimesinde, "yolculuk" szcnde olmayan yce bir anlam gizlidir. Tahsilli
glerin ehirlerde merkezleip younlamalar, ehirlere doru g edilmesine ve doal

olarak da kylerin seyrelmesine, fyatlarn ykselmesine, konut ve trafk sorunu yaanmasna

neden olmaktadr. Kylerde doktor ve ila olmad iin canlarn kaybetmelerinden byk
ehirlerde
364
merkezleen doktorlar sorumludur.
slam dini hicret etmeyen kiilere kar inklab bir tutum sergileyerek, "man ettikleri halde
hicret etmeyip yerlerinde donup kalanlar slam toplumunda hibir trl velayet hakkna sahip
deillerdir" buyurmutur.1
Sahi, kfr diyannda yaayan btn Mslman uzmanlar kendi lkelerine hicret edecek
olurlarsa hem kfr cephesi darbe alm olur, hem Mslmanlar glenir ve hem de bozuk
sistemlerde onlarn slam kimlikleri kaybolmaz. slam dini donuk su ve topra eletiriyorsa,
donuk sermayeyi eletiriyorsa, donuk uzmanlan da en iddetli ekilde eletirmeye pekala
hakk vardr.

Herkes in Hicret
Ulemann, slam'n sesini dnyann en uzak noktasna ulatrmak ve kilise bilgilerinden geride
kalmamak iin hicret etmeleri gerekiyor; nk onlar da kendi alimlerini dnyann en uzak
noktalarna gndermekte ve en son istatistii ellerinde bulundurmaktadrlar. Resul-i Ekrem
(s.a.a) de byle yapyordu. Hadislerde aziz slam Peygamberinin yle buyurduuna ahit
olmaktayz: "Dnyaya gelen her ocuu ve dnyadan gen her Mslman' bana haber verin
ki Mslmanlarn son saysndan haberdar olaym."
Evet! Kur'an- Kerim defalarca Mslmanlara yeryznde yolculuk yapmay emretmitir;
fakat bu emre uyarak tm dnyay kar kar gezen, insanlarn
1 - "nanp da hicret etmeyenlere gelince, onlar hicret edinceye kadar, onlann velyetinden
size bir ey yoktur (onlan korumakla ykml deilsiniz)." Enfal, 72.
365
kaynaklanndan, gelirlerinden, ahlak ve davranlarndan haberdar olan ancak Batllar
olmutur. Hz. Ali (a.s), "nemseyin Kur'an'; nemseyin onu; sakin Kur'an'a uyma konusunda
bakalar sizden ne gemesinler!"1 buyurarak bunu ngrmtr.
Fakat bugn Kur'an'n yeryznde gezme ve hicret etme ynndeki emrine dierlerinin
bizden daha fazla uyduunu grmekteyiz. Hz. Ali'nin (a.s) bu emri ehadetinin eiinde
yapt vasiyetnamede vermi olmas ve benim de bu satrlar yazdm bu siralann Hz. Ali'nin
(a.s) ehadet gecesine (Kadir gecesi) ve yine Islam inklabnn zafere ulat geceye (22
Behmen) tesadiif ediyor olmas gerekten ilgintir. Burada Hz. Ali'nin (a.s) bu mektubunu
gerek bir gayptan haber verme ve Emirulmminin Ali'nin (a.s) btn insanlar iin teessf ve
teessr olarak kabul ediyoruz. Bu Kadir gecesinde, Ali'yi efaati klarak uzun uzadi
gafletlerimizden, hicretleri terk etmemizden ve dier mnkerlerden dolay Ali'nin Rabb'inden
zr diliyor ve tvbe ediyoruz.

Mahrumlar in Hicret
Kur'an- Kerim'de yle gemektedir: "Melekler, -hicreti terk ederek- kendilerine
zulmedenlerin cann alrken, ne ite idiniz diyecekler. Onlar, biz yeryznde zayf
drlmtk, diyecekler. Melekler -bu cevabi kabul etmeyerek- Allh'n yeri geni deil
miydi ki onda hicret edeydiniz, diyecekler.?"2
1 - Nehcu'l - Belaga, 47. mektup.
2 - Nisa, 97.
366
Dolaysyla, mahrum ve zayf drlen herkesin kendi mektep ve inancn korumak iin
hicret etmesi, kfr diyarnda ve dier lkelerde inanlarn savunamyorsa orada kalmamas
gerekir.
Bir i yerinde, bir ehir ve blgede veya irket ve kuruluta esir olmas yznden eitli
gnahlara bulaan, bu yzden oray terk etmesi farz olan nice insanlar vardr.
lm annda sorgulanan tek gnahn hicret etmemek oluu gerekten ok ilgintir. Ve yine
ilgin olan dier bir nokta da u ki, Kur'an- Kerim mkafat olarak "iki kat", "birka kat",
"on kat" ve "yedi yz kat" gibi kelimeler kullanmken,1 hicret eden kimsenin mkafat
olarak bir rakam kullanlmam, aksine, "Onun mkfat Allah'a der"2 denilmitir.
Bu tabir gecenin bir yans yataklarndan ayrlp zel bir korku ve mitle ibadete koyulan ve
Allah Teala'nn kendilerine verdii her eyden infak eden gerek mminler dnda hi kimse
hakknda kullanlmamtr. Buyuruyor ki: "Yaptklarna karlk olarak onlar iin ne gzler
aydnlatc(ni'metleri)n saklandn hi kimse
1 - Baz ayetierde yle geer: "Onlara yaptklannn kat kat fazlas mkft vardr" Sebe, 37.
Baz ayetierde de yle buyrulur: "Allah da ona kat kat fazlasyla desin."Baraka, 245.
Baz ayetierde ise, "Kim iyilik getirirse, ona o(getirdii)nin on ka vardr" tabiri
kullanlmtr. En'am, 160.
Ve nihayet baz yerlerde yle gemektedir: "Her baanda yz dne olmak zere yedi baak
veren bir dnenin durumu gibidir." Bakara, 261.
2 - Nisa, 100.
367
bilmez!"1
Her adan ilerlemek ve geliim kaydetmek isteyenler hicret iin kendilerini hazirlamahdirlar.
Kur'an-i Kerim yle buyuruyor: "Allah yolunda hicret eden kimse, yeryznde gidecek ok
yer ve bolluk bulur."2

2- Dmandan Gaflet
Dman ve onun komplolanndan gaflet etmek, ne yazk ki tm slam mmetini kapsayan
toplumsal mnkerlerdendir. Bu konuda Kur'an-i Kerim yle buyurmaktadr: "nkr edenler
isterler ki siz silhlarnzdan ve eyanzdan gaflet etseniz de birden zerinize bir baskn
yapsnlar."3
Hz. Ali (a.s) yle buyurmaktadr: "Dman size kar uyank olduu halde sizin dmandan
gafl olmaniza aryorum."4
3- Kr krne Taklit
Taklit kendini kaybetmilik, kltrel yoksulluk, mektebe kar inanszlk, mill ve din
gayretten yoksunluk ve nefsteki zaafn gstergesidir. Kur'an-i Kerim bir ok ayette byle bir
taklidi eletirmitir. Putperestler, putperestliklerinin nedenini atlanni taklit ediyor olmalaryla
izah ediyorlard. Bugn dou ve bati hayranl belas en nemli toplumsal mnkerlerdendir.
Fkhmzda insanin kendisini kafirlere benzetmesi
1 - Secde, 17.
2 - Nisa, 100.
3 - Nisa, 102.
4 - Nehcu'l - Belaga, 34. hutbe.
368
haramdr; nk bunun kendisi bir nevi benliini kaybetmektir. Rivayetlerde ise yle geer:
"Hatta elbise giyme ve yemek eitlerinde bile miistakil olun ve yabancilan taklit etmeyin!"
Kutsi bir hadiste yle geer: Allah Teala peygamberlerinden birine yle vahyetti:
Mminlere de ki: benim dmanlarmn elbiselerini giymeyin, benim dmanlarmn
yemeklerini yemeyin ve hibir eyde genim dmanlanmn gidiatn rnek almayn; nk
dnzda onlar gibi olsanz iinizde de onlar gibi olursunuz. -Onlar benim dmanm olduu
gibi siz de benim dmanm olursunuz.-"1
4- Gnah Toplantlarna Katlmak
Gnah toplantlarnda oturmak, susmak ve seyretmek da toplumsal mnkerlerimizden dier
biridir. Kur'an- Kerim yle buyurmaktadr: "Allh'n yetlerinin inkr edildiini ve onlarla
alay edildiini iittiiniz zaman, onlar (bu sz brakp) baka bir sze dalncaya kadar onlarla
beraber oturmayn."2
Baka bir yerde ise yle buyurmaktadr: "yetlerimiz hakknda (mnasebetsizlie) dalanlar
grdn zaman, onlar baka bir sze geinceye kadar onlardan yz evir; eer eytn sana
(bunu) unutturursa hatrladktan sonra (hemen kalk), o zlimler topluluuyla beraber oturma!
"3

Kyamette cennetlikler cehennemliklerden, "Sizi u yakc atee ne srkledi?" diye

soracaklar.
1 - Vesailu'- ia, c. 4, s. 385, l-i Beytbasm.
2 - Nisa, 140.
3 - En'am, 68.
369
Onlar u drt etkenin kendilerini atee drdn syleyecekler:
- "Biz namaz klanlardan olmadk."
- "Yoksula da yedirmezdik."
- "Bo eylere dalanlarla birlikte dalardk."
- "Cez (kyamet) gnn yalanlardk."1
Evet; bo ve sama eyler konuanlar karsnda sessiz kalmamz din kutsallarimiza kar her
trl hakaret etme creti verir onlara.
5- ftira ve Rezil Etme
Toplumsal mnkerlerden biri de insanlar kt isimlerle armak, hakaret etmek,
kmsemek, onlara kfretmek ve haklarnda kt szler sylemek, gybet, iftira ve rezil
etmektir. Kur'an- Kerim cennetlikler hakknda yle buyurmaktadr: "Orada ne bo sz ne de
yalan iitirler."2 Orada tm davranlar salkl ruh, salkl beyan ve salkl lkden
kaynaklanmaktadr. Orann ismi "Daru's-selam"dr (esenlik yurdu).3 Ve cennetliklerin slogan
ise, "Duyduklar sz, yalnz "Selm, selm" dr."4 Fakat cehennemlikler hakknda yle
geer: "Her grup girdike dierine lanet eder."5 Orada herkes kendi suunu dierinin zerine
ykar: "Siz olmasaydnz biz mutlaka mmin olurduk"6
1 - Muddesir, 42 - 46. 2-Nebe, 35.
3 - En'am, 127.
4 - Vak'a, 26.
5 - A'raf, 38. 6-Sebe, 31.
370
Cennetliklerle cehennemlikleri tandktan sonra, iinde yaadmz toplumun cennetlik mi,
yoksa cehennemlik mi olduunu tahmin edebiliriz. Eer bir toplumun ilikilerine kt zan,
tecesss, dedi kodu, gece bildirileri yaynlama, ilgisizlik, ho geirme, alay etme, kmseme
veya kin ve intikam hakim olursa onun gelecei, vaad verilen cehennemdir; fakat eer ev,

okul, daire ve fabrika ortam iman, inan, merhamet, yardmlama, ihlas ve safa ruhu olursa
byle bir toplumun da gelecei cennettir.
6- ounluu zlemek
ecaat ve cesareti sadece sava meydanna has bilenlerin dncelerinin tarn aksine gerek
cesur, hakk, delil ve manta dayanarak tandktan sonra yalnizhktan korkmayan kimsedir.
Yine u satrlar yazdm Hz. Ali'nin (a.s) bu ehadet gecesinde o hazretten bir hadis
nakledeyim. Hz. Ali (a.s) Nehcu'l - Belaga'nin 201. hutbesinde yle buyurmaktadr: "Hak
yolunda taraftannin az olmasndan endie etme."
Kur'an-i Kerim onlarca yerde ounlua uymay knam ve hatta peygamberini, "ounlua
uyacak olursan seni saptrrlar"1 diye uyarmtr.
7- ahsiyetilik
Kur'an- Kerim gnahkrlarn kyamette konumalaryla ilgili yle buyurmaktadr: Onlar
1 - Elbette maksadmz, mantk kart olan ounluktur; fakat eer bir yol veya bir sz
mantkl olur ve ounluk da onu izlerse durum deiir.
371
bedbahtlklarnn nedenini bakalarnn kiiliine eilimleri olarak belirtip yle derler: "Biz
beylerimize ve byklerimize uyduk da bizi yoldan saptrdlar."1
unu da hatrlatalm ki her insann iinde kiiliklere yneli vardr. "nsanlar padiahlarnn
dini zeredir."2 Baka bir yerde ise, "nsanlar nderlerine babalarndan daha fazla benzerler
(onlar daha fazla taklit ederler)."3
te bu nedenle Kur'an- Kerim srarla, gerek kiiliklerin Allah'n velileri olduunu anlatmak
istiyor ve har vurup harman savurmalaryla kendilerini gndeme getirenleri ise "eytan'n
kardeleri" diye adlandryor.4
Kur'an- Kerim'de bir ok ayet insanlar bozguncular,5 arclar,6 gnahkrlar,7 aalk
kiileri,8 cahilleri,9 heves gdenleri,10 gaflleri11 ve kafrleri izlemekten alkoymutur.
Bunun karsnda gerek kiilikleri peygamberler, sdklar, ehitler ve salihler bilmi12 ve
1 - Ahzab, 67.
2 - Biharu'l - Envar, c. 105, s. 8.
3 - Biharu'l - Envar,, c. 78, s. 46.
4 - "nk savurganlar, eytnlarn kardeleri olmulardr." sr, 27.
5

- "Yeryznde bozgunculuk yaparak (bakalanna) saldrmayn." (Bakara, 60.

6 - "O arclann emrine uymayn" (uera, 151)

7 - "Onlardan hibir gnhkra, yahut nnkre itat etme." nsan, 24.

8 - " unlann hibirine boyun eme: Yemin edip duran aalk..." Kalem, 10.
9 - "Cahillerinyolunauymayn." Yunus, 89.
10 - "O halde chillerden olma!" En'am, 35.
11 - "Gfillerdenolma!" A'raf, 205.
12 - "Allh'n ni'met verdii peygamberler, sddklar, ehidler ve
372
onlar "nimet verilmiler" olarak adlandrmtr. Yine her Mslman'a her namazda onlarn
yolunu izlediini ilan etmesini farz klmtr.

Bir rnek
Cemel savanda, bir tarafta Hz. Ali (a.s) ve kar taraf ise Talha ve Zbeyr vard. Adamn biri
bu sahneyi grnce, "Her ikisi de Resulullah'n (s.a.a) ashab; acaba hangisi hakh?!" dedi.
Hz. Ali (a.s) ondan sonra hi kimsenin bu konuda akn kalmamas iin her zaman olduu
gibi bir aklamasyla tarihe k tuttu. O k uydu: "Hakly tanmak iin hakk tani."
Yani hakk insanlarla deil, insanlar hakla tani.
Yani rnein gybet edeni kt biri bilmeden once gybetin ne demek olduunu renmemiz
gerekiyor; yoksa, "Falan adam gybet ettiine gre gybet etmek helaldir" denmemelidir.

8- Kt Zan, Tecessiis ve Giybet

Kur'an- Kerim ak bir ekilde yle buyurmaktadr: "Zannn bir ksm gnhtr."1
Kt zan tecessiis iin, tecessiis giybet iin zemin hazirlar ve giybet ise sevgi, muhabbet ve
ilikilerin bozulmas ve giivenlerin sarsilmasi iin ok nemli bir etkendir.
Soru: Hadislerde, "Bir giybet yiiziinden insanin turn
slihlerle beraberdir. Onlar da ne gzel arkadatr!" Nisa, 69. 1 - Hucurat, 12.
373
ibateleri mahvolur" eklinde geer; acaba bu adilane bir cezalandirma midir?
Cevap: Evet! nk gybetle kiinin yllar boyu elde ettii hasiyeti yok olur; dolaysyla
bunun karsnda yllar boyu yapilan ibadetlerin de yok olmasi gerekir.
Biz burada her bir mnker hakkndaki turn ayet ve rivayetleri ilemek istemiyoruz; onlardan
sadece bir kana rnek olarak deinmenin yeterli olaca kansndayz.

9- Sz Gezdirmek
Nisa suresinin 85. ayetinde yle geer: "Kim -iki Mslman arasnda- kt bir (ie) destek
olursa -fitne karr, dedikodu ve ara bozuculuk yapar, krgnlk oluturur ve haysiyetini
inerse-, onun da o iten bir payi olur."
10- lgisizlik
lgisizlik ve sorumluluk hissetmemek toplumsal mnkerlerden biridir. Hadiste yle geer:
"Mazlumun feryadn duyup yardm etmeyen Mslman deildir."1
Baka bir hadiste yle geer: "Komusu aken kendisi tok yatan kimse Allah'a iman
etmemitir."2
Hadislerde mnkerlere kar ilgisiz davrananlara "imansz" denilmitir.3
Kur'an- Kerim'de yle buyrulmaktadr: "Size ne oldu ki zayf drlen erkek, kadn ve
ocuklar urunda Allh
1 - Biharu'l - Envar, c. 74, s. 339.
2 - Biharu'l - Envar, c. 74, s. 94.
3 - "Allah, dini olmayan zayf mmine gazap eder." Biharu'l -Envar, c. 72, s. 228.
374
yolunda savamyorsunuz?"1
Cehennemlikler cennetliklere, bizim cehenneme atilmamizin nedenlerinden bir alara kar
ilgisiz davranmamzdr diyeceklerdir: "Yoksula da yedirmezdik."2
Rivayetlerde yle gemektedir: Allah Teala bir blgenin halkn helak etti. Melekler, "Bu
blgenin halkndan bir grubu gnahkar deillerdir. Neden onlar gnahkrlarn ateiyle
yanyorlar?" dediler.
Allah Teala, "Sessiz ve ilgisiz kaldklar iin" buyurdu.
mam Sadk (a.s) tvbe iin yanna gel en izleyicilerinden birine yle buyurdu: "Sizin gibiler
Abbasoullar'nn etrafna toplanmasayd, onlar biz Ehl-i Beyt'i evimize hapsetmezlerdi."
Emirulmminin Hz. Ali (a.s) ilgisiz kiileri en sert cmlelerle eletiriyor ve bazen onlan
lanetliyordu. Hatrladm kadaryla gevek, alak ve ilgisiz kiiler hakknda on sekiz sert
cmle kullanmaktadr; onlardan bazlarna dipnotta deindik!3
Elbette bu topluma kar sergilenen ilgisizliktir; fakat bazen insan kendisine kar bir nevi
ilgisizlik sergiler ve grp duyduu eylerden ibret almaz, ta kalpli olur ve gznden bir
damla bile ya kmaz. Kur'an- Kerim eitli yerlerde bu gibi kiileri eletirerek yle
l-Nisa, 75.

2 - Mddessir, 6.
3 - "Ey erkek olmadklan halde erkeklere benzeyenler; ey ruhsuz karartlar! Yazklar olsun
size, helak olasnz; Allah cannz alsn; keke sizi hi grmeseydim."
375
buyurmutur: "Kendilerine t verildiinde t almyorlar."1
11-Tefrika
Toplumsal mnkerlerden biri de tefrikadr. Kur'an- Kerim tefrikay gkten inen ve yerden
kan azaba benzetmi ve onlarla e deer saymtr.2
Mslmanlarn hicretin nc ylnda Uhud savanda yenilgiye uramalannn nedeni tefrika
ve nderlerine itaatsizlikti.3
Hz. Ali (a.s), Resulullah'n (s.a.a) Gadir-i Hum'da, "Benden sonra halife Ali b. Ebutalib'tir"
buyurduuna yaklak yz bin ahit olduu halde srf vahdet ve birlii korumak iin 25 yl
sabretti. Hz. Musa (a.s) krk gn sonra Tur dandan dndnde halkn Samir'nin
buzasnn etrafnda toplanp ona taptklarn grnce iddetle fkelenerek kardei Harun'a,
"Neden bu sapmay engellemedin?" dedi.
Harun yle dedi: "Ben onlar sakndrdm; fakat onlar beni dinlemediler. Neredeyse beni
ldreceklerdi. Daha kati bir ekilde kyam etmeyi dndm! Fakat bana, sen bu inklap
hareketinle srailoullar arasna tefrika drdn, demenden ekindim. Dolaysyla ben
bunlarn
1 - Saffat, 13.
2 - "O, sizin zerinize stnzden, yahut ayaklannzn altndan bir azp gndermee, ya da
sizi parti parti birbirinize drp kiminize kiminizin hncn tattrmaa kdirdir." En'am, 65.
3 - "Nihyet siz korktunuz, Allh size sevdiiniz(glibiyet)i gsterdikten sonra (verilen) emir
hakknda (birbirinizle) ekiip isyn ettiniz." l-i mran, 12.
376
tefrika etkeni olmaktansa onlarn buzaya tapmalarn tercih ettim."
Islam dininde, tefrikaya neden olan her ey haram saylmtr; rnein, dedikodu, gybet,
iftira, kt zan, yaygara karmak ve benzeri eyler iddetle yasaklanmtr ve dier taraftan
vahdet ve kalplerin huzur bulmasina neden olan her ey de tavsiye edilmitir. yle ki, "Doru
sz ftne karacaksa yalan konumak caizdir" diyorlar.
Tarih boyunca Mslmanlarn bana gelen bunca felaketler tefrika yznden gelmitir.
Bugn ve dn dnya istikbarnn en byk darbesi saylan ey de yine tefrika karmaktr.1
Kur'an- Kerim tefrika karanlar mrik saymtr.2 Yine Kur'an- Kerim vahdet eksenini
hablullah (Allah'n ipi) olarak tanmtr.3 Mslmanlar birlik olurlarsa hibir g onlar tehdit
etmez; tabii ki nemli olan zahir birliktelik deil, kalp birliidir.4 Ayet ve rivayetlerde zahir

vahdetler eletirilmitir.5 Elbette ancak yce bir ruha ve geni bir gse sahip olup dar
grllk ve ben merkezcilikten kananlar vahdet ve birlik faktr olabilirler. Kur'an-
Kerim yle buyuruyor: "Allh yannda en stn olannz, (gnhlardan) en ok
korunannzdr."6
Kur'an ite bu buyruuyla kavim, rk, blge, iklim, ya
1 - "Halkn eitli graplarabld." Kasas, 4.
2 - "(Allah'a) ortak koanlardan olmayn. O mriklerden (olmayn ki) onlar, dinlerini aynp
bek bek olmulardr." Rum, 31 -32.
3 - "Ve topluca Allh'n ipine yapn..." l-i mran, 103.
4 -" (Allh) kalblerinizi uzlatrd." l-i mran, 103.
5 - "Ama kalbleri danktr." Har, 14.
6 -Hucurat, 13.
377
ve iktisat konularn grmezden geliyor.
Cuma ve cemaat namazi projesi, gece - gndz yaplan srekli bir vahdet altrmasdr. Sla-
rahimde bulunmak, gidi-geli yapmak, af ve grmezden gelmek, yardmlamak, mahrumlann
elinden tutmak, hicret etme, hediyeleme, hasta ziyaretine gitme ve el skma gibi konularn
tavsiye edilmesi, tm sevgi ve vahdet oluturmak ve insan balan glendirmek iindir.
12- Ktl Yayma
Ktl yayma da toplumsal mnkerlerdendir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, btn
gnahlarda, Allah Teala'nn gazabna neden olan ey, o gnahn yaplmasdr. Fakat ktl
yayma konusunda, insan, yapmasa bile ona ilgi duymas bile byk bir gnahtr; yani sadece
ktl yayma deil, ona ilgi duyma bile byk bir gnahtr; halbuki hibir gnaha ilgi
duymak -yaplmad mddete- gnah deildir.1 Aktr ki ktl yayma zemini,
birbirlerine yabanc olan erkek ve kadnn ssz bir keye ekilmesi, onlarn i yeri,
niversite, hastane ve dier umum yerlerle birbirlerine karmalardr. Kadnlarn hicapsz
oluu veya slam dininin emrettii ekilde hicaplarn tam anlamyla gzetmeyileri ktlk
ve gnahn yaylmas iin en uygun zemindir. Birazck dnecek olursa, kaytszlk, gz
otlatma, makyaj yaparak yabanc erkeklerin karsna kmann bilimsel, ahlak ve ailev
zararlar hi kimseye
1 - "nananlar iinde edepsizliin yaylmasn isteyenler iin dnyda da, hirette de ac bir
azb vardr." Nur, 19.
378
gizli olmayan heveslerin, eytann tuzaklarnn, ktlk ve her trl gayr-i meru ilikilerin
alevlenmesinin anahtardr.

13- Vahet Yaratma

Kur'an- Kerim yle buyuruyor: "Allh ve elisiyle savaanlarn ve yeryznde bozgunculuk
yapmaa alanlarn cezs: (ya) ldrlmeleri, ya aslmalar, ya ellerinin, ayaklannn apraz
kesilmesi veya bulunduklar yerden srlmeleridir."1 Yeryznde fesat rneklerinden biri
silah ekme, korku, vahet ve emniyetsizlik yaratmaktr. Kur'an- Kerim yaygara kararak
toplumda istikrarszlk oluturanlar iin bile ok iddetli bir azab tayin etmitir.2
Bir hadiste yle geer: "Allah Teala mmin bir kiiyi korkutan kyamet gn
korkutacaktr."3
Baka bir hadis de u anlamdadr: "nsanlarn en kts, insanlar, ktlnden gvencede
olmayan kiidir."4
ok uzaa gitmeyelim; Mslman'a "Mslman" denilmesinin nedeni, insanlann onun
elinden ve dilinden
1-Maide, 33.
2 - "ehirde kt haberler yayanlar (bu yaptklanndan) vazgemezlerse seni onlann stne
sreriz (onlarla savaman ve onlar ehirden srp karman sana emrederiz)..." Ahzab, 60.
3 - "Kim benim dostlanmdan birini korkutursa bana kar ak bir savaa girmi olur ve
kyamet gn onun intikamn ben alnm" Biharu'l - Envar, c. 13, s. 49.
4 - "Kyamet gn Allah yannda insanlann en kts, ktlnden gvencede kalmak iin
kendisine ikramda bulunulan kimsedir." Biharu'l - Envar, c. 7, s. 217.
379
gvende olmasdr.1
Aziz slam dini yle buyuruyor: "Yolculuk programlarnz, -evdekilerin korkmamalar ve
uykudan uyanmamalar iin- eve geceleyin girmeyecek bir ekilde ayarlayn."
Bir rnek
Byk bir arif, mfessir ve fakih olan Mehed'in ileri gelen alimlerinden biri,2 geceleyin
Mehed'e girdi. Eini uyandrmak iin kapy almak isteyince bu hadisi hatrlayp kapnn
arkasnda oturup sabaha olmasn bekledi; o srada evde olan ei rya aleminde onun
geldiini, fakat kendisine saygszlk yapmamak iin kapnn arkasnda oturduunu grd.
Bunun zerine uykudan uyanarak kapya kt. Kapy anca kocasnn kapnn arkasnda
olduunu grd.
14- Yalan Haberler Yayma
Kur'an- Kerim yle buyuruyor: "Fsk bir adam size bir haber getirirse doruluunu
aratrmadan onu kabul etmeyin."3

Kiiler veya Mslman lkeler arasnda tefrika karmann yollanndan biri de, zel bir takm
program ve btelerle uydurulup dzenlenen ve daha sonra insanlara yutturularak muhabbet
ve sevgi balarn koparan bu
1 - "Mslman, Mslmanlann, elinden ve dilinden gvende olduu kiidir." Biharu'l Envar, c. 1, s. 113.
2 - Ayetullah Mirza Cevad Aga Tahran.
3 - "Ey inananlar, size fsk (yoldan km) bir adam bir haber getirirse onun doruluunu
ararn." Hucurat, 6.
380
hoparlrler ve yalan haberlerdir. Bizim buradan hedefimizi hem toplumumuzda fazla olan ve
hem de pek fazla gnah olarak grlmeyen mnkerleri tanmaktr; fakat kesinlikle gnahlar
saymak istemiyoruz; aksi durumda hedefmizden km oluruz.
15- Dalkavukluk ve Arclk
Toplumsal mnkerlerden bir dieri de, bazen, tabir caizse, kraldan ok kralc kesilen
kimselerin tutulduu dalkavukluk, yaltaklk ve bir eyi haddinden fazla abartmaktir;
dolaysyla, bu gibi kiilere dikkat etmek gerekir. Bunun baz rnekleri yledir:
1- Bir grup Hz. Ali'nin (a.s) huzuruna gelerek, "Ey rabbimiz! Selam sana!" diyince Hz. Ali
(a.s) onlardan tvbe etmelerini istedi.1
2- Baka bin Resul-i Ekrem (s.a.a) hakkinda bu tabiri kullaninca o hazret ona lanet etti.2
Arclktan sakndran btn rivayetler, onun mnker boyutunu gz niinde
bulundurmulardr; dolaysyla airler, meddahlar, hatipler ve yazarlar kendileriniz sz ve
yazilanna dikkat etmelidirler. Bir hadiste, "Dalkavukluk yapan kiinin azna toprak
doldurun!" eklinde geer.3
Nehcu'l - Belaga'da yle gemektedir: "Haddinden fazla vgii dalkavukluk, haddinden az
vgii ise zaaf ve
1 - Emali-i Saduk, s. 662, 1377. hadis.
2 - "Bir kii Resulullah'n (s.a.a) huzuruna karak, 'Ey rabbim! Selam olsun sana' dedi.
Bunun iizerine Resulullah (s.a.a), 'Ne oluyor sana? Allah lanet etsin sana. Benim de, senin de
rabbin Allah'tir' buyurdu." Biharu'l - Envar, c. 25, s. 297.
3 - Biharu'l - Envar, c. 73, s. 294.
381
kskanlktr."1

Btn bu eletiriler normal kiilere kar yaplan vg ve dalkavukluk hakknadr; fakat eer
zalim bir kii vlrse, hadisin tabirince, Allah'n ar titrer.2
1 - Nehcu'l - Belaga, hikmetli szler: 347.
2 - "Zalim bir kii vlrse ar titrer ve Allah gazaba gelir." Biharu'l - Envar, c. 77, s. 152.
382

D- Ailev Mnkerler
Aile fesat ve gnah kayna olabilecei gibi terbiye ve takvann temelini de oluturabilir.
slam dini daha bandan beri ailenin neminden dolay en dakik tavsiyelerde bulunmutur.
Onlardan bazlar yledir:
1- E seerken onun inan ve dncelerine dikkat edin.1
2- Kt bir ailede yetien gzel bir e, plkte biten gzel bir gl gibidir.2
3- Evlilik trenini sade ve mehri az tutun.3
4- Cinsel yaratltan hedef, dnyada gznzn nuru4 ve ahirette ise zahireniz olacak bir
soya sahip olmak
1 - "nananbir cariye, ortak koan (hr) kadndan iyidir." Bakara, 221.
2 - "plkte yetien gllerden kann." Biharu'l - Envar, c. 103, s. 232.
3 - "Onlann en gzeli, mehri en az olandr." Biharu'l - Envar, c. 103, s. 237.
4 - "Ve ocuklarmzdan gz aydnl ver..." Furkan, 74.
383
olmaldr.1
5- Ad koyma, sevgi, Kur'an talimi, yiizme, sanat ve ilim talimi, ocuklar arasnda eit
davranma ve kiz - erkek arasnda ayrm yapmamak, annenin hamile olduu andan itibaren
doumdan sonra ve lnceye kadar onlara helal rzk verme, meslek seimi ve yzlerce dier
tavsiyeler Islam dininin aile dzenine verdii nemin gstergesidir. Ein iffetli olmas ve
ailenin salih olmas, Nehcu'l -Belaga'da Hz. Ali'nin (a.s) hatta byk siyasi grevlere atama ve
almalarda gz nnde bulundurduu noktalardandr. Ailede ilk ayyalk, bulaklk ve aykr
giriimler gelecekte ve toplumda her trl gnah, fesad ve fuhuun kaynadr.

Bir rnek
Diyorlar ki, bir gn eytan ftne ve fesat karma konusunda bir haramzadeyle yarmaya
girdi. Akam st giriimlerini raporlamak iin bir araya geldiklerinde eytan, "Ben bugn
sadece bir zina yaptrdm" dedi. Haremzade, "Ben bugn senden kat kat fazla ftne kardm.

Benim ftnemle bazlar birbirlerine kfredip irkin szler sylediler; kt zanlar, gybet ve
rvetler ba alp gitti..." dedi.
Bunun zerine eytan yle dedi: "Senin yaptklarn say bakmndan benimkinden fazladr;
fakat ben bir zina yaptrarak her gn senin gibi yzlerce ftne karacak bir haramzade
meydana getirdim. Evet! Ben bir gnah yaptrdm; fakat benim yaptrdm temel bir gnahtr.
1 - "Kendiniz iin ileriye hazrlk yapn." Bakara, 223.
384
Ailev konular ok nemlidir ve ebeveynin gnahlar ve onlarn beslenme, ibadet ve
konumalarndaki itinaszlklan soylarndan gelen ocuklannda yzlerce ftne ve fesada
kaynak oluturur.
Bir baka ailev mnker einin sermayesini ktye kullanmak, haddinden fazla mehriyeler,
terifat ve trenler dzenlenmesini beklemek, gelin ve damadn yaknlarnn yersiz
mdahaleleridir. Hz. uayb (a.s) kzn Hz. Musa'ya nikahlamak isteyince, "nerdiim
mehriyelerden birini seebilirsin; fakat ben sana sk tutup seni zor durumda brakmak
istemiyorum" dedi.1
Ailev mnkerlerden bir dieri, ok kt etkiler brakan baz evliliklerdir. Fkhta yle geer:
"Biri bir erkekle livata yaparsa onun kz kardeiyle evlenemez. Byle bir evlilik yaplrsa,
zerinden yllar gese ve ocuklar olsa bile elerin hemen birbirinden ayrlmas gerekir."
Ailev mnkerlerden biri de ocuklara kar ilgisiz davranmak, aralarnda fark gzetmek ve
Kur'an- Kerim'in tayin ettii sreden nce stten kesmektir; nitekim ebeveynin ocuklar
karsnda yersiz akalar, doru olmayan eletirileri ve Allah gstermesin irkin szleri veya
ebeveynin birbirlerine syledikleri ve ocuklarnn anlad yalanlar, bunlarn her biri
ocuklarn terbiyesinden ve geleceinde kt etkiler birakmaktadir.

Eine Kar irkin Ahlak Sergilemek...

Resul-i Ekrem'in (s.a.a) ashabndan biri lnce o
1 - "Ben sana zahmet vermek istemem." Kasas, 27.
385
hazret cenaze trenine yaln ayak katlarak, "Onun yannda binlerce melek hareket ediyordu
ve zel bir trenle defnedildi" buyurdu.
Sahabenin annesi, "Ne mutlu sana! Bu kadar izzet ve ikramla ldn; Resulullah ve melekler
seni defnetmek iin geldiler" dedi.
Bunun iizerine Resulullah (s.a.a), "Anneciim; o kadar acele hkmetme! Olun tm gzel
zelliklerine ramen eine kt davranmas nedeniyle kabir skmasyla karlaacaktr"
buyurdu.1

Mehriyeyi inkar etmek, zel gnlerde eiyle cinsel mnasebette bulunmak, eini korkutmak,
bahane aramak, evladn ldrmek, ocuk drmek, einden yersiz bir beklentide bulunmak,
eine kt bir isim brakmak, einin doal isteklerini nemsememek, e ve ocuklarna kar
adaletsizlik, yersiz tahakkm ve bunun gibi onlarca eyler ailev mnkerlerdendir.
Kur'an- Kerim ve rivayetlerde eine itaatsizlik, elerin boanma ve ayrlmasn nlemek ve
onlarn karlkl haklaryla ilgili yzlerde emirler gemitir.
1 - "O, eine kt davranyordu." Biharu'l - Envar, c. 6, s. 220.
386

E-Ahlak Mnkerler
Ahlak mnkerler olduka fazladr; onlardan bazlar rnek olarak yledir:
- Bencillik ve egoistlik; Kur'an- Kerim'de yle buyrulmaktadr: "Yapmadklar iler iin
kendilerini vmelerini sevenlerin asla kurtulua ereceklerini sanma."1
- Riya; riya bir nevi gizli irk ve Allah'tan bakasna ynelitir. Riya iin deerini drr.
Kur'an- Kerim ve rivayetlerde riyakarlar ve riyann kt sonular hakknda bir takm
uyarlara rastlamaktayz.
- Yalan, gybet, sz gezdirmek, kfretmek, batl bir eyin etrafndan toplanmak, kutsal eylere
saygszlk yapmak, birbirine kt isim takmak, minnet brakma ve bunun gibi onlarca dier
giriimler ahlak mnkerler arasnda yer almaktadr; eer bunlarn her biri iin bir ayet veya
rivayet getirecek olursak asl konumuzdan dar km oluruz (eer imdiye kadar
kmadysak tabii).
1 - "O ettiklerine sevinen, yapmadklan eylerle vlmeyi sevenlerin, azbdan kurtulacaklann
sanma." l-i mran, 188.
387

F- ktisad Mnkerler
ktisadi mnkerler say bakmndan dier mnkerlerden daha fazladr; onlardan bazlar rnek
olarak yledir:
1- Allah'a kar sava ilan etme konumunda olan faiz.1 Yahudilikte bile yasaklanan faiz2 ok
knanan ve ne yazk ki dnyada yaygn olan haram gelirlerden biridir; yle ki, bir dirhem faiz
almak insann kendi annesiyle zina etme mesabesindedir.3
2- Yalan yere yemin etmek, haksz yere tanklk yapmak, karaborsaclk, malda hile yapma,
kusurlu mal satma, kafrlere silah satmak, arap imal edilmesi iin zm ve benzeri eyler
satmak, fasit tellallk, yalan yere ahitlik yapmak, dalkavukluk, mal karlnda fasit
1

- "Eer byle yapmazsanz, Allah ve Elisiyle savaa girdiinizibilin." Bakara, 279.

2 - "Menedildikleri halde rib almalanndan" Nisa, 161.

3 - "Faiz yetmi ksmdr; onun en basiti insann kendi annesiyle zina etmesidir." Biharu'l Envar, c. 103, s. 117.
388
kiileri vmek, beytlmali ktye kullanmak ve mal stoklamak; btn bunlar iktisad
mnkerlerdendir.
3- l ve tartda hile yapma
Kur'an- Kerim'de, "l ve tartda hile yapanlarn vay haline!" eklinde balayan
"Mutafffn" diye bir sure vardr.
Hz. uayb'in (a.s) tevhide davetten sonra ilk sz l ve tartda hile yapmaktan
sakndrmakt.1 Kur'an- Kerim'de yle buyrulmaktadr: "Kyamete inanmyorlar m ki l
ve tartda hile yapyorlar?!"2
Memurlarn ve retmenlerin az almalar, slam vergileri dememek, yetimin maln
yemek gibi eyler de l ve tartda hile yapma gibidir.
4- Rvet
Bir hadiste yle geer: "Rvet veren de, alan da atetedir."3
Bazlar rvet yerine hediye, hesaplama hakk ve tevik gibi kelimeler kullanmakla gerein
deieceini sanyorlar.
1 - "Ey kavmim, insanlann eyasn eksik vermeyin." A'raf ve Hud, 85.
2 - Bunlar, byk bir gnde tekrar dirileceklerini sanmyorlar m?" Mutaffifin, 4 - 5.
3 - Resul-i Ekrem (a.s) yle buyurmaktadr: "Rvet veren de, alan da cehennemdedir."
Kenzu'l - Ummal, c. 15077.
389
G- Asker Mnkerler
1- Cepheden Kamak
Baz mnkerler cephe ve savala ilgilidir. Bunlardan biri cephe ve savatan kamaktr. Kur'an Kerim yle buyurmaktadr: "Kim yeniden yaplanp dnmek veya baka bir grubun
yardmna komak dnda dmana srtn dnerse Allah'n gazabna urar ve yerin
cehennemdir ve cehennem ne kt varlacak yerdir!M
Evet; savatan kamak Allah Teala'nn, hakknda cehennem vaadnda bulunduu byk
gnahlardan biridir. Ahzab suresinde yle geer: Bazlar slam dmanlanyla savata
kamayacaklanna dair Resul-i Ekrem'le (s.a.a) ahitlemilerdi. Bunun zerine Kur'an- Kerim
yle

1 - "Kim o gn savamak iin bir tarafa ekilmek, ya da baka bir birlie katlmak dnda
arkasn dner(kaar)sa o, Allah'tan bir gazaba urar, onun yeri cehennemdir, o ne kt
varlacak bir yerdir!" Enfal, 16.
390
buyuruyor: "Kamak size fay da vermez."
Savatan Kama Bahaneleri...
Kur'an- Kerim'de mnafklarla korkaklarn savatan kamalar ve bu hareketlerine
getirdikleri mazeretler konusunda baz nkteler sralanmtr; bu nkteler zetle yledir:
1- nder ve komutandan yoksunluk:
Uhud savanda bir grup Mslman Resulullah'n (s.a.a) ehid olduunu sanarak savatan
katlar. Kur'an- Kerim bu konuda yle buyurmaktadr: "Peygamber lse veya ehid olsayd
bile sizin kamanz ve geri dnmeniz mi gerekiyordu?!"2
2- Havann scak oluu:
Seferberlik emri verilince bir grup, "imdi hava scaktr" dediler. Kur'an-i Kerim, "Cehennem
atei daha scaktr" buyuruyor.3
3- Dmann okluu:
Kfr ordusunu ve onlarn donanmasn grnce, "Bugn bizim bu tautla savamaya
gcmz yok" dediler.4
Bedir savanda, Allah Teala gayb gcyle Mslmanlara mrikleri az gsterdi; aksi
durumda gever
1 - Ahzab, 16.
2 - "imdi o lr veya ldrlrse siz kelerinizin zerinde geriye mi dneceksiniz?" l-i
mran, 144.
3 - "Scakta sefere kmayn." dediler. De ki: "Cehennemin atei daha scaktr!" Tevbe, 81.
4 - "Bugn Clt'a ve askerlerine kar bizim gcmz yok." dediler. Bakara, 249.
391
ve dmana saldrmaya cret edemezlerdi.1
4- Muhtemel gnahlar:
Refah talep Mslmanlar Tebuk savanda, "Biz yolda gzmz Rum kzlanna taklp gnah
ilemekten endieleniyoruz, dediler. Halbuki nderlerinin emrine itaatsizlik ve savatan
kamann kar-kza bakmak gnahndan daha kt olduundan gafllerdi.2

5- Bazlar da evlerinin korunmasiz oluunu bahane ederler.3

Savatan Kaanlara Tepki Gstermek
Kur'an- Kerim yle buyurmaktadr: "Cepheye gitmekten saknanlardan len birinin zerine
asla namaz klma, onun kabri bana da gitme!"4
Savatan Kaanlar Cezalandrma
Resul-i Ekrem'in (s.a.a) umumi seferberlik emri verdii bir savata, kii savaa katlmaktan
ekindi. Bunun zerine o hazret, "Hi kimse bunlarla konumasn" buyurdu!
Resulullah (s.a.a) bu ekilde onlan iddetli bir iktisad
1 - "Allh, sana onlan uykunda az gsteriyordu..." Enfal, 43.
2 - "lerinden ylesi var ki: "Bana izin ver, beni fitneye drme" der. yi bilin ki, onlar
zaten fitneye dmlerdir." Tevbe, 49.
3 - "Onlardan bir topluluk da. "Evlerimiz (salam deil), aktr" diyerek peygamberden izin
istiyordu. Oysa onlar(n evleri) ak deildi. Sadecekamakistiyorlard." Ahzab, 13.
4 - "Ve Onlardan len birinin zerine asla namaz klma, onun kabribanda durma." Tevbe,
84.
392
kuatmaya ald; i yle bir yere vard ki, hatta eleri ve ocuklar bile onlarla konumadlar.
Bu kii, "O halde biz de birbirimizle konumayalm" dediler.
Bu grev geni yeryzn onlara daraltt; nihayet yaptklan bu iten mahcubiyet duyarak tvbe
ettiler ve tvbeleri kabul oldu.1
2- hanet
Bazen cephedeki slam askeri dmana bir takm bilgiler vererek baz gizli durumlar ifa
eder. Bu hareket iaretle bile olsa ihanet ve byk gnahlardandr.
Bir rnek
Snn ve i tefsirlerinde, Enfal suresinin 27. ayetinin tefsirinde yle geer: "Resulullah'n
(s.a.a) emriyle Mslmanlar Ben Kurza Yahudilerini kuatnca, onlar ban yapp am'a
gme nerisinde bulundular. Fakat Resul-i Ekrem (s.a.a) kabul etmeyerek Sa'd b. Muaz' bu
ie hakem olarak grevlendirdi. Gemite Yahudilerle dostluk ilikisi bulunan Ebu Lubaye
isminde bir Mslman, Yahudiler onunla mavere ettiinde, boazna iaret ederek Sa'd b.
Muaz'n hakem oluunun onlar iin tehlikeli olduunu bildir. Cebrail nazil olarak Sa'd'n bu
iaretini Resulullah'a (s.a.a) haber verdi. Ebu Lubaye bu ihanetinden mahcubiyet duyarak
tvbe anlamnda kendini mescidin stununa balayp birka gn

1 - "Ve (seferden) geri braklan o kiinin de tevbesini kabul buyurdu. Btn geniliiyle
beraber dny balanna dar gelmi ve canlar skldka sklm." Tevbe, 118.
393
hibir ey yemedi. Sonunda Allah Teala onun tvbesini kabul etti. Evet! Bazen dman lehine
bir iaret bile ihanettir.
3- Komutana taatsizlik
Resul-i Ekrem (s.a.a) vefatnn eiinde Usame isminde 18 yandaki bir genci bir blgeye
gndererek, "Usame'nin ordusundan ayrlana Allah lanet etsin" buyurdu.1
Nur suresinin 62. ayetinde yle buyrulmaktadr: "Gerek m'minler Allah'a ve Elisine
(gnlden) inanan kimselerdir. Allh'n Elisi ile bir ite toplu olarak beraber bulunduklar
zaman ondan izin almadan gitmezler."2
Evet; Komutandan izin almak imann gstergesidir. Mslmanlarn Uhud savanda yenilgiye
uramalarnn nedenlerinden biri komutanlarna itaatsizlik etmeleriydi.3 slam dini yce
hedeflerine ulamak iin komutanda adalet, takva, g ve dnce; halkta ise ak ve itaat
ilkelerini gerekli grmektedir.
4- Ganimete Yneli
Cephe ve sava mnkerlerinden bir dieri de ganimete ynelitir.
1 - Biharu'l - Envar, c. 27, s. 324.
2 - "Toplumsal bir i iin Allh'n Elisi ile beraber bulunduklar zaman ondan izin almadan
gitmezler." Nur, 62.
3 - "Nihyet siz korktunuz, Allh size sevdiiniz(glibiyet)i gsterdikten sonra (verilen) emir
hakknda (birbirinizle) ekiip isyn ettiniz..." l-imran, 152.
394

Bir rnek
Resulullah (s.a.a) Hayber savandan sonra ya slam' kabul etmeleri ya da cizye demeleri
iin bir kiiyi bir grupla birlikte Fedek kyndeki Yahudilere gnderdi. Mirdas ismindeki bir
Yahudi Islam ordusunun geldiini haber alnca mal ve ocuklarn bir dada saklayarak, "La
ilahe illellah, Muhammed Resulullah" slogamyla Mslmanlar karlamaya kt.
Resulullah'n (s.a.a) elisi, onun, malnn alnmasndan korkup grnte Mslman olduunu
dnerek onu ldrd. Resulullah (s.a.a) buna zlerek, "Sen ganimete yneli ruhuna sahip
olduun iin bir Mslman' ldrdn" buyurdu.
Bunun zerine Nisa suresinin 94. ayeti nazil oldu: "Ey Islam askerleri; dikkat edin, aratrn
ve Mslman olduunu syleyen bir kiiye, sebepsiz olarak onu ldrp abuk gelip geici
bir ganimet elde etmek iin "Sen m'min deilsin; korktuun iin byle sylyorsun!"
demeyin. Gerek ganimetlerin Allh'n yannda olduunu bilmiyor musunuz? Kastl olarak

bir Mslman ldrlebilir mi? Bizim onun kalbinden haberimiz var. Daha nce siz de yle
deil miydiniz? Siz daha nce derin bir imana mi sahiptiniz ki ilk etapta kafirlerin derin bir
imana sahip olmalanni bekliyorsunuz?"1

Bundan Ahnacak Dersler

Bu olaydan bir ok dersler alabiliriz; rnein:
1 - "Ey inananlar, Allh yolunda savaa ktnz zaman iyi anlayin, dinleyin, size selm
verene, dny haytnn geici menfaatini gzeterek: "Sen m'min deilsin!" demeyin. nk
Allh'n yannda ok ganimetier vardr. nceden siz de yle idiniz..." Nisa, 94.
395
- Sava bahanesiyle kargaa karmak yasaktr!
- Mslman olduunu syleyerek bize gelenleri kucamz aarak karlayalm!
- nsanlara dinsizlik etiketi yaptrmayalm!
- pheli kiilere kar aceleci bir karar vermeyelim!
- Gcmz ktye kullanmayalm!
- Maddi hedeflerimiz bizi gnaha srklemesin!
- Savan kutsalln ganimet almayla bozmayalm!
- Madd cazibeler slam askerlerini de brakmaz!
- Mslmanlann saysna bir kiinin eklenmesi, sermayelerimizi artrmamzdan daha iyidir!
- Mslman' ldrme tehlikesi, mnafklarn nfuz etme tehlikesinden daha iyidir.
- Gemite kendisi dnyaya ynelen ve yzeysel bir imana sahip olan bir kimse insanlardan
derin bir imana sahip olmalarn beklememelidir.
- nsanlara kar hislerinizle deil, akl, tahkik ve sabrla davrann.
Kafirlere Aratrma Frsat Verin!
Kur'an- Kerim'de yle buyrulmaktadr: "Mriklerden biri sana snacak olursa, Allah'n
buyruunu duymas iin ona snak ver! Daha sonra onun gvenilir bir yere gnder!"l
1 - "Ve eer ortak koanlardan biri gvence dileyip yanna gelmek isterse, onu yanna al ki,
Allh'n szn iitsin; sonra onu gven iinde bulunaca yere ulatr." Tevbe, 6.
396
H- Siyas, Emniyeti ve Beynelmilel Mnkerler

Mnkerler sadece kiisel ve ahlak gnahlarla snrl deildir. Siyasi mnkerler kendi bana
biiyiik bir giinah olmakla birlikte dier giinahlar iin de zemin sayihrlar. Siyasi konularda
yiizlerce ayet ve hadis sz konusu edilmi, dinin siyasetten ayrlna inananlar u Kur'an-i
Kerim'den bu ayetleri karp peygamberlerin snnetlerini karalamahdirlar. Biz burada siyasi
mnkerlerden baz rneklere deineceiz:
1- Tautlarn ve Ehil Olmayanlann nderliini Kabullenmek
Peygamberlerin tevhide davetten sonra ilk vazifeleri tautla mcadeledir: "Allah'a kulluk
edin, taut(a tapmak)dan kann."1
1 - Nahl, 36.
397
Tautlar olmazsa, insanlar doal olarak tevhide ynelirler. Allah Teala Kur'an- Kerim'de
Allah'a iman vadisine girmek iin Allah'a imandan nce tauttan saknmay
sralamtr.
Gnmzde
dnya
Mslmanlarnn sorunu, tautu reddedip Allah'a iman etmekten ibaret olan iki kanattan
sadece ikincisine, yani "Allah'a iman"a sahip olup, "tautu reddetme"ye sahip olmamalardr.
te bu nedenledir ki grnte namaz kldklar halde taut onlara hkm srmektedir. mam
Humeyni (ks.) yle buyuruyor:

"ki eit slam vardr:

1- Kafrlerin iine korku dren z Muhammed slam; hurma aalarnn gvdesinden
oluan on stun zerinde duran Mescid-i Nebi taut saraylarn titretiyordu.
2- Amerika slam'; gnmzde Medine'de mermer tandan oluan yzlerce stun zerinde
duran Mescid-i Neb hi kimsenin iine korku drmyor.
Allah Teala Hz. Musa'ya (a.s), "imdi sen Fir'avn'e git: nk o azd" buyuruyor.1
Kur'an- Kerim'de gnahkrlan izlemek,2 kafrleri,3 fesat karanlan,4 arclar,5 haddi
aanlar,6 gaflleri,7
1 - Th, 24.
2 - "Onlardan hibir gnhkra, yahut nnkre it'at etme." nsan, 24.
3 - "Kafire it'at etme." nsan, 24.
4

- "Yeryznde bozgunculuk yaparak (bakalanna) saldrmayn." Bakara, 60.

5 - "O arlann emrine uymayn." uera, 151.

6 - "Ve ii, hep arlk olankiiye itat etme." Kehf, 28.
7 - "Kalbini bizi anmaktan gafil ettiimiz kiiye itat etme."

398
nefsine uyanlar1 ve alaklar2 izlemek apak bir ekilde yasaklanmtr. Eer sadece bu
ayetlere uyulacak olursa bu konumda olan hi kimsenin izlenmemesi gerekir.
Sadece tautu izlemek deil, ona yardim etmek, iine rza gstermek, hakknda dua etmek,
yaamasn dilemek, ona tebessiim etmek, sayg gstermek, onu grmek iin yol katetmek,
ona biat etmek, onu uurlamak ve karsnda susmak da gnahtr.3
2- Yabanci Etkenleri Kabul Etmek
Kur'an- Kerim'de apak bir ekilde yle buyrulmaktadr: "Yabanclan kendinize mstear
etmeyin."4
Ne yazk ki gnmzde slam lkelerinin korkak nderlerinin nderlii sonucu
Mslmanlarn uyuyup dmanlarn uyan yle bir hadde vard ki slam lkelerinin drt bir
yanna yabanc etkenler nfuz etmi, mstear, i bilir, msterik, turist diye slam topraklarn
kar kar gezmi, doal kaynaklarmz, insan glerimiz ve dahilerimiz hakknda bilgi
edinmilerdir. El yazm kitaplarmz ve antika eserlerimizi almlar. Dahi kiilerimizi kendi
hedefleri dorultusunda kullanmlardr
Kehf, 28.
1 - "Nefsine uyan kiiye itat etme." Kehf, 28
2 - "unlann hibirine it'at etme: Yemin edip duran aalk..." Kalem, 10.
3 - Bu sraladmz eylerin her biri hakknda bir veya bir ka hadis rivayet edilmitir.
4

- "Ey inananlar, kendinizden bakasn kendinize dost edinmeyin." l-i mran, 118.

399
ve bu i yle bir hadde varmtr ki baz Mslman lkelerin balan onlarn iradesiz ve iicret
veren elemanlan haline gelmitir.
3- Yaclk ve Uzlama
Dmanlarmzn hakkmzdaki arzularndan bin inan ve slam deerlerimizden vazgeip
dmanlarmzla uzlamamzdr.1
Kur'an- Kerim'de yle buyrulmaktadr: "Makul olmayan her trl neriye kar kati bir
ekilde, bizim hesabmzla sizinki birbirinden tamamen farkldr, syleyin."2
Kafrlerin Mslmanlara sulta kurmasyla sonulanan her trl anlama, davran, iliki ve
kanunun onaylanmas haramdr. Kur'an- Kerim'de yle buyrulmaktadr: "Hibir zaman
Allah Teala kafrlerin Mslmanlar zerinde nfuz ve sulta kurmas iin bir yol klmamtr!
"3

Allah'n ve Allah velilerinin kanununu, Allah'n hedefleri ve Allah yolunu zayf dren trn
toplantlara, konferanslara, encmen ve seminerlere katlmak yasaktr.4
4- Yaygara karma
Mslmanlarn iine korku dren, toplumu tedirgin
1 - "stediler ki, sen yaclk yapasn da onlar da yaclk yapsnlar (sanayumuak
davransnlar)." Kalem, 9.
2 - "Sizin dininiz size, benim dinimbanadr." Kafirun, 6.
3 - "Allh, m'minlere kar kfirlere asla yol vermeyecektir." Nisa, 141.
4 - "Hatrladktan sonra (hemen kalk), o zlimler topluluuyla beraber oturma!" En'am, 68.
400
eden veya morallerini zayiflatan her trl haberi yaymak yasaktir.1
slam dini yaygara kararak toplumu tedirgin edenler iin ok iddetli bir azap tayin
etmitir.2
Mslmanlar bir haber duyunca doru olup olmadn tehis etmek ve onu doru bir ekilde
tahlil edip halka bildirmeleri iin gvenilir uzman kiilere, siyasetilere ve fakihlere
gtrmelidirler. Ayrca, baz doru haberlerin her yerde ve herkes iin aklanmas doru
deildir. Kur'an- Kerim bu konuda yle buyurmaktadr: "Sizin baz konular bilmeniz
zararldr."3
5- Casusluk
Gnmzde eitli modern ve kark klflarda sz konusu olan ve bu konuda gl
tercmanlardan yararlanlan casusluk da siyas mnkerlerdendir.
6- Diiman Lehine Tebligat
Kafrleri yceltip, Mslmanlar tahkir eden her trl tebligat yasaktir. Kur'an- Kerim'de bu
konuda yle buyrulmaktadr: "Bir grup mnafk, Mslmanlara, saylar ok olan kafrlerden
korkun dediler. Fakat
1 - "Onlara gven veya korkuya dair bir haber gelse onu yayarlar." Nisa, 83.
2 - "ehirde kt haberler yayanlar (bu yaptklanndan) vazgemezlerse seni onlann stne
sreriz (onlarla savaman ve onlar ehirden srp karman sana emrederiz); sonra orada,
senin yannda ancak az bir zaman kalabilirler." Ahzab, 60.
3 - "Ey inananlar, akland zaman hounuza gitmeyecek eyleri sormayn." Maide, 101.
401

Mslmanlar korkacaklarna imanlar glendi."

7- Allah Tarafndan Atanan Kiileri Kabullenme
En nemli siyas mnker Allah Teala'nn atad kiileri kabullenmemektir. Bakara suresinde
Talut'la Calut'un kssasnn bir blmnde yle geer: "nderleri her ne kadar, Allah, Talut'u
size nder olarak seti, diye bardysa da insanlar onun fakir ve siradan bir kii olduu
bahanesiyle kabul etmediler."2
Nitekim Hz. Musa'nin (a.s) Tevrat levhalanni almak iin Tur dana kp yerine kardei
Harun'u brakt zaman insanlar Harun'u brakarak Samiri'ye yneldiler. Hz. Harun her ne
kadar bardysa da onu zayif drdler ve Kur'an'in tabiriyle onu ldrmeye kadar ileri
gittiler.3
Bu ac olaylar slam mmetinde de vard. Resulullah (s.a.a) Gadir-i Hum'da yaklak yz bin
kiinin gzleri nnde Ali b. Ebutalib'i kendisinden sonra halife olarak tayin etti; fakat halk
Nudbe duasnda vurguland gibi Resulullah'n (s.a.a) buyruuna itaat etmediler.4
1 - "Halk kendilerine: "(Dman) insanlar size kar ordu toplamlar, onlardan korkun!"
deyince, (bu sz,) onlann imann artrd." l-i mran, 173.
2 - "Peygamberleri onlara dedi ki: "Allh Talt'u size hkmdar gnderdi." Dediler ki: "O
bizim zerimize nasl hkmdar olabilir? Biz hkmdarla ondan daha lykz, ona bol mal
da verilmemitir." Dedi: "Allh onu sizin zerinize (hkmdar) seti, onun bilgisini ve
gcn artrd." Bakara, 247.
3 - "(Haran): "Anamn olu, dedi, bu insanlar beni hrpaladlar, az dahabeni ldryorlard."
A'raf, 150.
4 - Nudbe duas: "Resulullah'n emrine itaat edilmedi)."
402
8- lahi Hakime Kar tiraz
Byk gnahlardan biri de Allah velilerinin hkmlerine teslim olmamaktr.

Bir rnek
Sulama konusunda Resulullah'n (s.a.a) iki ashab arasnda tartma knca o hazretin
hakemliini istediler. Resulullah (s.a.a) iki tarafn szlerini dinledikten sonra hkmetti.
Mahkum edilen kii, "Hakk gz nnde bulundurmadn" diyerek o hazreti sulad. Bunun
zerine u ayet nazil oldu: "Andolsun senin hkmn karsnda kaytsz-artsz teslim
olmayan kimsenin imam yoktur!"1
9- Kafirlerin Velayeti
En nemli siyas mnkerlerden biri de Kur'an- Kerim'in eitli yerlerde defalarca yasaklad
kafirlerin velayet ve egemenliini kabullenmektir.2

Kur'an-i Kerim'de bu konuda yle buyrulmaktadr: "Onlarn yneticiliini kabul eden

Mslman deildir."3
Kur'an- Kerim ruhu okayan bir dille, "Onlar seni sevmezle; sen neden onlar seviyorsun"
buyurmaktadr."4
1 - "Hayir, Rabbin hakk iin onlar aralannda kan ekimeli ilerde seni hakem yapp, sonra
da senin verdiin hkme, ilerinde bir burukluk duymadan tarn anlamiyla teslim olmadka
inanm olmazlar." Nisa, 65.
2

- "Ey inananlar, Yahudileri ve Hristiyanlar veliler edinmeyin!" Maide, 51.

3 - "Sizden kim onlan kendine veli yaparsa, o onlardandir." Maide, 51.

4 - "te, siz yle kimselersiniz ki, onlan seversiniz, halbuki onlar
403
Mslmanlar, Yahudi ve Hristiyanlann kalben kendilerini sevdiklerini grrlerse kendi
imanlarnda phe etmelidirler; nk Kur'an- Kerim, "Yahudi ve Hiristiyanlar onlar
izlemediin mddete asla senden raz olmazlar" buyurmaktadr.1
10- Allah'n Halis Velilerine Kar Kt Zan
Kur'an- Kerim'de yle buyrulmaktadr: "srailoullar tatsz bir durumla karlatklarnda
onu ktye yoruyor, 'Bu kt olaylar Hz. Musa'nn yzndendir' diyorlard."2
i ktye yormak gerekten doal etkenleri grmezden gelmek iftira ve bir nevi Allah'a ortak
komaktr; bu uursuz yorum hele bir de Hz. Musa (a.s) gibi yce bir peygamber hakknda
yaplrsa ne kadar vahim olduu aktr.
11- nsanlar ldrme ve Ekini Yok Etme
Kur'an- Kerim'in beyan ettii nemli mnkerlerden biri de zalimlerin bir g kazanir
kazanmaz haksiz yere kan dkmeleri ve ekinleri yok etmeleridir.3
Bazen de sahip olduu gc korumak veya yabancilar tarafndan kendine dikte edilen
programlar uygulamak
sizi sevmezler." l-i mran, 119.
1 - "Sen onlann, kendi dinlerine uymadka ne Yahdiler, ne de Hiristiyanlar senden rz
olmazlar." Bakara, 120.
2 - "Kendilerine bir ktlk ularsa, Ms ve onunla beraber olanlan uursuz
sayarlar(onlarn yznden belya uradklarn sanrlar)d." A'raf, 131.
3 - "Ekin ve nesli yok etmee alr." Bakara, 205.
404

iin tm doal sermayeleri ve insan gleri feda ederler.

12- Suskunluk ve lgisizlik
Byk siyasi gnah ve mnkerlerden biri de ynetici ve hakimlerin dnyann drt bir yannda
mahrumlara ve mustazaflara reva grlen trl trl zulmler karsnda lm sessizliine
girmeleridir. Onlar ii bo varlklarn korumak veya sper glerden korktuklan iin
mazlumlarn feryadn duyduklan halde sessiz kalrlar.1
13- Tefrika
nemli siyas ve toplumsal mnkerlerden biri de tefrika yaratmaktr. Uhud savanda Kur'an-
Kerim Mslmanlarn yenilgiye uramasnn nedenini itaatsizlik, kavga ve geveklik olarak
beyan etmektedir.2
Kur'an- Kerim'de tefrika Allah'a ortak komann bir rnei olarak bilinmi ve yle
buyrulmutur: "Mriklerden olmayn; onlardan ki dinlerinde tefrika yarattlar."3
14- Kleletirme
G sahiplerinin mnkerlerinden biri de insanlar
1 - Bu konuda Kur'an- Kerim'de yle buyrulmaktadr: "Size ne oldu ki Allh yolunda ve
zayf erkek, kadn ve ocuklar uranda savamyorsunuz?" Nisa, 75.
2 - "Nihyet siz korktunuz, Allh size sevdiiniz(glibiyet)i gsterdikten sonra (verilen) emir
hakknda (birbirinizle) ekiip isyn ettiniz." l-i mran, 152.
3 - "(Allah'a) ortak koanlardan olmayn. (O ortak koanlardan ki) Dinlerini paraladlar ve
blk blk oldular." Rum, 31-32.
405
kendilerine kul - kle etmeleridir. Firavun Musa ve Harun'un kavminin kendisinin kleleri
olduuyla vnyordu.1 Allah Teala hatta peygamberler ve ulemanin bile halki kendilerine
kle saymalarna msaade etmemitir.2
Gizli asker, siyas ve ilm bilgileri ifa etmek nemli siyas mnkerlerden biridir.
Burada hedefmiz tm siyasi mnkerleri saymak olmad iin rnek olarak bu kadarnn
yeterli olduu kansndayz.
1 - "u iki adamn kavmi bize klelik ederken." M'minun, 47.
2 - "Hibir insana yakmaz ki, Allh ona Kitap, hkm (hikmet) ve peygamberlik versin de,
sonra (o kalksn) insanlara: "Allh' brakp bana kullar olun", desin." l-i mran, 79.
406

-----------------------------eKitap: www.islamkutuphanesi.com
[YUKARI GIT]