YL EMRETMEK VE

KTLKTEN SAKINDIRMAK

Hcceul slam Kraati

eviri: Kadri elik

NDEKLER
Marufu
Emretmek
ve
mnkerden
Sakndrmak iin Pratik zmler...............13
zel Kurumlar..........................................16
1- Peygamberler:......................................17
2- Masum mamlar...................................17
3- Alimler ve Bilginler...............................18
4- Hkmet sorumlular:..........................19
5- Anne ve baba.....................................19
6- Toplumun Bykleri.............................19
Marufu
Emretmek
ve
mnkerden
Sakndrmann Aamalar.............................21
Drdnc Blm.......................................23
Marufu
Emretmek
ve
mnkerden
Sakndrmann Metotlar..............................23
Metotlarn nemi.....................................24
Bir Hatra..................................................33
Marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmak iin ortam hazrlamak..............34
Gnah Ortamlarn Engellemenin Metotlar
......................................................................36
Bo Vakitlerini Doldurmak........................37
a- Ayna Gibi Olma Metodu........................37
Hazrlamak...............................................38
Bir Hatra..................................................39
Bir Baka Hatra.......................................39
Bir baka rnek:.......................................41
Telkin Metodu...........................................42

C: Hikaye, Mar ve iir gibi farkl

sanatlardan istifade etme metodu................42
yilikleri de Syleyelim.............................44
Ruhsal Yaplanma Metodu:.......................45
mitlendirmek..........................................45
Grmezlikten Gelme Metodu....................46
Bir Hatra..................................................46
Fertlerin kapasitesine tevecch etmek....47
Btn Ayplar Bir Anda Sylemeyelim....48
Bir Hatra..................................................49
Bir Hatra..................................................50
Dolayl Konumak.....................................50
Sevgi cad Etme Metodu..........................51
nce Ltuf ve Muhabbet Sonra Emir ve
Nehiy............................................................52
Bir Baka rnek.......................................54
Muhabbet metodu....................................55
Vicdandan Yardm Almak..........................58
Beeri ve Milli Duygular Harekete
Geirmek......................................................59
Gizli t vermek.....................................61
tler Ksa Olmaldr..............................61
rnek Gsterme Metodu..........................68
Mizah Kalbnda mnkerden Sakndrmak
......................................................................70
Sevab ve Cezalar Beyan Etmek...............71
Tedrici ve Aamal Metod.........................71
Tekrar Metodu..........................................74
Tartma....................................................77
3

Hikmet, t ve Gzel Tartmak............78

Bir Hatra..................................................79
nanlar Dzeltirsek Fesatlar da Azalr...80
Fesadn Kklerini Kurutalm.....................81
Bir Hatra..................................................83
Bir Hatra..................................................84
Yanl Snnetleri Ortadan Kaldrmak.......85
Bakalarnn Deerlerine Sayg Gstermek
......................................................................86
Marufu Yerine Getirerek Mnker Ortamn
Daraltalm.....................................................87
yilikleri Aikar Klmak.............................90
fa Etmek.................................................91
Sapk ehreleri fa Etmek......................91
Marufu Emretmekte Gizlice Konumak....93
Toplu Hareket...........................................94
Zulm Devletine Szmak...........................95
Bir Muhasebe...........................................96
Toplumsal Metot.......................................98
1Gkten
ve
yukardan
azap:
stlerinizden azap....................................99
2- Yeryznden gelen azap: Ayaklarnn
altndan.......................................................99
3- Tefrika ve ayrlk azab : Sizleri gruplara
bld...........................................................99
Doru in Alan......................................100
Bir Hatra................................................100
Zamana Tevecch Etmek........................101
Gayr-i huzuri ve yazsal metot................104
Skut......................................................106
4

Surat Asmak...........................................107
Terk Etmek.............................................107
Yz evirmek..........................................108
Dosta Yz evirmek..............................109
Tembih....................................................110
Devrimci Teebbslerden Birka rnek.111
ktisadi Ambargo ve Toplumsal Muhasara
....................................................................112
Eziyet Etmek...........................................113
Devrimci Tavr........................................114
Birka nemli Meseleye Tevecch.........115
Suluyu yilie Tevik Yoluyla Tembih Etme
Metodu.......................................................116

Eer bir toplumda put olursa, puta tapan

kimseler de bulunur ve bu yzden de toplumu
temizlemek gerekir.
Musa Samiriye yle dedi: Durup
zerinde titrediin ilhna bak, onu
yakacaz, sonra denize dkeceiz.1
3- Hz. brahim tek bana eline bir balta
alp put haneye girdi, btn putlar krd ve
sonunda da baltay en byk putun
boynuna ast.Hepsini parampara edip2
4Mescid-i
Drar
olay:
Mnafklar
Medinede Peygamber-i Ekremin mescidine
ramen baka bir mescit bina ettiler. Bylece
mescit ad altnda glerini birletirmek ve
1
2

Ta-Ha, 97
Enbiya, 58

d dmanlarla iliki kurmak istiyorlard.

Onlar mescitlerinin resmen tannmas iin de
Peygamber-i Ekremi bizzat davet ederek
orada cemaat namaz kldrmasn istediler.
Peygamber (s.a.a) de o zaman da Tebk
savana hazrland iin onlara olumlu bir
cevap vermedi. Gidip dndkten sonra da
halk mnafklarn merkezi haline gelen o
mescidi ykma hususunda seferber kld. Bu
olay Kuranda ksaca zikredilmitir.
Kurandan naklettiimiz bu drt rnekten
de anlald zere mnkerden sakndrmak
iin nce toplumdaki fitne sebebi olan
insanlar ve merkezleri ortadan kaldrmak
gerekir. Zira onlar yok edilmedii taktirde
mnkerden sakndrmak, (neden yerine)
sonula mcadele etmek ve nedenlere
karmamaktr. Dolaysyla marufu emretmek
ve mnkerden sakndrmak isteyen bir sistem
ve hkmet ilk bata ortam temizlemek iin
admlar atmaldr. Bu cmleden olarak:
1- Kolay evlilik hususunda geni bir teblii
almas yrtmek ve genleri evlendirmek
iin kendilerine kredi salamak.
2- Btn retim birimlerinde, parklarda,
genel mekanlarda, hastanelerde ve hatta
mmkn
olduu
kadar
btn
hizmet
birimlerinde kz ve erkek alanlar birbirinden
ayr tutulmaldr. Bylece kadnlar sade bir
elbiseyle alabilmeli ve erkeklerde hi bir
7

rahatsz
edici
hususla
kar
karya
kalmamaldr.
3- Film, kaset, ve iinde saptrma, fesat ve
toplumu kertme sebepleri olan kitaplarn
yaymna engel olmak; zellikle de sapk
irket, butik ve gruplar kapatmak veya
saptrc elbiseler satmalarna engel olmak.
4- nsanlarn seimine dikkat edilmelidir.
Bylece da baml fitneci insanlar fikirlerini
yayma ortam bulamamaldr. Allaha krler
olsun ki slam cumhuriyeti sayesinde bu tr
uygulamalar yaplmtr ve de bu tr
uygulamalarn
kemale
erdirilmesi
mit
edilmektedir.
5- Haya toplumda bir ok gnahlara engel
olmaktadr ve hayaszlk ise her trl
mnkerin ortaya kmasna neden olmaktadr.
Bu yzden sistemin sorumlular toplumun
tm alanlarnda haya ilkesine riayet etmelidir
ki
sulu
insanlarn
geliimine
ortam
salanmasn. rnein devlet, sakinlerinin
doal olarak hayasn kaybedecei binalarn
yapmna izin vermemelidir. Evet, bireyin
kendi evinde komusunun evinin her yerini
grebilecei evlerde asla haya kalmaz.
6- Kz ve erkek ocuklarnn, mzeleri,
laboratuarlar ve fuarlar ziyaret saatleri belli
bir zamana tabi tutulmaldr. Bu, sistemlerinin
takva esas zere olmasn isteyen kimselerin
mdriyetlerinin temel ilkelerinden biridir.
8

7- Genlerin bo vakitlerini doldurmak iin

programlar dzenlemek de evreyi salim
klmak ve mnkeri terk etmek hususunda
nemli bir role sahip olan hususlardan biridir.
8- Yzmek iin giyilen elbiseler sade ve
hafif olmakla beraber ksa olmamaldr.
Burada bir hadis nakledelim:
mam Hasan (a.s) ve mam Hseyin (a.s)
ocuk olmalarna ramen uzun elbiseleriyle
Frat nehrine girdiler. Bir ahs onlara yle
dedi: Elbiseniz bozuldu bu iki deerli insan
o ahsa cevap olarak yle buyurduklar:
Elbisenin
bozulmas
din
ve
hayann
1
bozulmasndan daha iyidir.
9- slam evreyi sakin klmak iin el
sanatlarn, ocuklar terbiye etmeyi ve evin
i yneticiliini kadnn uhdesine brakmtr.
Kadna sakin aile ortamnda faydal ilerin
havale edilmesi istemi, kadn delisiz olarak
ve einin gznden uzak darya kmaktan
sakndrmtr. Elbette ihtiya olduu taktirde
kadnn darya klmasna izin verilmitir.
rnein Mekkeye kocas olmadan gitmesi
gibi.
Toplumu fesada srkleyen ey ba bo
olmak, bota gezmek ve hedefsizliktir. Yoksa
slam kadna yrylere katlmak, seimlere
itirak etmek, siyasi ve iktisadi bamszla
1

Bihar, c. 43, s. 320

sahip olmak, en yce ilmi kongrelere

katlmak, ilmi ve terbiyevi ve eitli uzmanca
makaleler yazmak hususunda izin vermitir.
Kuran rnek erkeklerin tarihini renmeyi
emrettii gibi, rnek kadnlarn da tarihini de
renmeyi emretmitir. 1
Kuran baz erkeklerin adn and, onlar
vd ve bakalarna rnek karar kld
gibi, Firavunun eini de tarih boyunca btn
iman ehli iin rnek karar klmtr. Kuran
firavunun eini rnek klarak btn dnyaya
kadnn erkein tesiri altnda olmadn,
aksine einin sapmalarna kar bamsz bir
dnceye sahip olduunu ispat etmitir.
Kadn einin evinde ve sofrasnn banda
olmakla birlikte bu iktisadi ihtiyac, onun
ahsiyetini etkilememelidir. Nitekim ei de
Firavunun ekmeini yemektedir, ama onun
aleyhine kyam etmektedir. nsan da evre,
iktisat ve siyasi basklar ortadan kaldrabilir;
hatta bu Firavunun emri bile olsa hi fark
etmez. Ama btn bunlara ramen kadn ve
erkein birbirine karm ne kadar az olursa
Kuran- Kerimde: Kitapta brahimi zikret,
ve Kitapta Musay zikret buyurulduu gibi:
Kitapta Meryemi zikret diye de buyurulmutur.
Dolaysyla erkek rnek olduu gibi Kuran Firavunun
eini de insanlk tarihinde bir rnek olarak tarif
etmitir.
1

10

o toplum esenlie daha yakn olur ve

mnkerlerin geliimi iin meydan daha da bir
daralr.
10- Engelleri ortadan kaldrmak:
Ne yazk ki maruflar yapmak iin o kadar
engel mevcuttur
ki maruflarn
yerine
getirmek insanlarn geneli iin zor ve hatta
bazen gayr-i mmkn olmaktadr. u birka
rnee dikkat ediniz:
- Yeni neslin imtihan gnlerinde ekici
filimler dikkatlerini ekecek olursa imtihanda
mutlaka yenilgiye urarlar. Burada filimler
maruflar yerine getirmeye ve tahsil etmeye
engel tekil etmektedir. Devlet ise doru bir
zamanlama ve programlama sayesinde bunun
iin
gerekli
olan
uygun
bir
ortam
salamaldr.
Eer
evlilik
artlarn
genlerin
evlenemeyecei kadar zorlatracak olursak
bu artlar maruflara engel tekil eder ve bunu
dzenlemek
de
hkmetin
grevleri
arasndadr.
- Eer namazn ilk vaktinde statlar ders
verecek olursa, mutfak servisleri yemek
verecek olursa, televizyonlar film gsterecek
olursa, mteri satcya mracaat edecek
olursa, hi phesiz btn bu programlar
maruflarn en by olan namaza engel
tekil eder.

11

Eer uygun olmayan elbiseler ok yaygn

olur, uygun elbiseler pahal veya az bulunur
bir halde olursa marufa engel tekil eder.
Bir ok engelleyici kanunlar ile idarelerdeki
brokrasi de engellerden saylmaktadr.
- Eer evlenen bir kzn eitimini
srdrmesini engel olursak marufa engel
olmu oluruz.
- Eer bir ofr caddede den birini
hastaneye ulatrdnda onu tutuklayacak
olursak, bu da marufa engel tekil eder.
- Eer yurt dnda faydal kitaplarn ihrac
hususunda fazla nakliye paras alnacak
olursa bu da marufa engel tekil eder.
- Eer delilsiz olarak elimizin altndaki
kimselere surat asacak olursak, onlar da
bizden
korkup
hakikat
yerine
yalan
syleyecek olurlarsa yine marufa engel olmu
oluruz.
- Eer cemaat namazlarnn uzamas
sebebiyle bir grup camiye gitmezse yine
marufa engel olunmu olur.
- Eer yersiz beklentilerle gelin ve
damatlarn evliliine engel olursak veya
onlar
riyakarla,
borlanmaya
ve
evliliklerinin engellenmesine sebep olursak,
rnein; ailemizde falan kimse vefat ettii
iin dn merasimini falan zamana kadar
erteleyelim diyecek olursak btn bunlar
marufa engel tekil eder.
12

Marufu
Emretmek
ve
mnkerden
Sakndrmak iin Pratik zmler
Elektronik ve teknolojik hayat bir ok ileri
hzlandrmtr ve dolaysyla da insanlarn
genelde fazla bir vakti yoktur. Bo vakitler
iin eer doru zmler dnlmeyecek
olursa gnah ileme ortam geliir. Burada u
birka iyi ve yapc zmlere dikkat ediniz.
1- lmi, sanatsal ve sanayi fuarlar icra
etmek
ve
buralara
faydal
ziyaretler
gerekletirmek
2- Sportif ve ilmi yarmalar dzenlemek.
3- Dil eitimi, bilgisayar, hattatlk, yzme
ve makale yarmalarnda eitlilik icat
etmek.
4- Geici glerden retim alannda
istifade edilebilecek ve insanlara faydas
olacak bir takm atlyeler icat etmek.
5- eitli dzeylerde farkl yalar iin kitap
yaynlamak ve ktphaneleri gelitirmek.
6- Faydal programlar dzenlemek, namaz
vaktinde klmak ve temizlii oluturmak
asndan camilere ilevlik kazandrmak.
7- Faydal filimler yaynlamak.
8- Sanat retmek ve herkese bir sanat ve
i bulacak ortam salamak.
9- Hikaye kltrn gelitirmek

13

10- Detayl kitaplar zetlemek, dillerini

kolaylatrmak,
eitli
boyutlarda
ve
kymetleri farkl katlarla basmak.
11- vn kaynaklaryla tanmak ve
zellikle her blgedeki insanlar, o blgenin
vn kayna olan ahsiyetleri tantrmak.
12- Askeri tatbikatlar izlemek.
13- En iyi, en genel ve en kolay olan
yry sporunu yaygnlatrmak. Zira bu
spor herkes iin ve her yerde mmkn olan
bir spordur.
Sizler de bu konuda bir takm grlerde
bulunabilirsiniz. Pratik zmler iin her
bakanlk kendi memurlarna zg bir bte
gz nnde bulundurabilir ve bakanln
imkanlarndan eri ve kanuni meselelere
tevecchen personellerin ocuklarnn bo
vakitlerini doldurmak amacyla bir takm
programlar dzenleyebilir.
Hkmetin
marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmak
hususundaki
grevleri bu birka rnekle snrl deildir.
Hkmet ve devlet toplumsal ve siyasi
maruflar ihya etmeli, iktisadi ve toplumsal
mnkerlere engel olmaldr.
Aadaki rneklere dikkat ediniz:
- Fiyatlar kontrol etmek ve pazardaki
kargaal nlemek.
- Maln deerini artrmak iin birer ara
olan tm vastalara engel olmak.
14

- Anlamalara nezaret etmek, szleme

senetlerinin
dzenlenmesinde
kt
istifadelere engel olmak.
- Adaletli bir datm salamaya dikkat
etmek, beytlmali korumak ve beytlmali
kendilerine emanet etmek iin en gvenilir
kimseleri n planda tutmak.
- Frnlar nezaret etmek. Zira bu kontrol
olmad taktirde ekmeklerin nemli bir
blm zayi olmakta ve israfa sebep
olmaktadr.
- Doal kaynaklardan gzel istifade etmek.
- sizlere faydal iler icat etmek ve
vasfsz iileri eitmek. Doal ve teknolojik
kaynaklardan
istifade
etmenin
en
iyi
metodudur. Zira i bulmak maruflarn en
bydr
ve
isizlik
ise
her
trl
mnkerlerin ortaya kma sebebidir.
- nsanlarn geliimini salayan mekanlara
herkesin gitmesini salamak iin gidi ve
dn aralarn temin etmek.
- Meydanlar ve caddeleri tarihte adlarnn
kalmas
gereken
kimselerin
isimleriyle
isimlendirmek.
- Tembel dilencilere engel olmak.
- Btn kalabalk merkezlerde namaz klma
iin uygun yerler icat etmek.
- Ezann btn devlet merkezlerinde
yaymlanmasn salamak.

15

- Memurlar iin t ve nasihat toplantlar

dzenlemek, uyarmak, ilerin gzel icra
edilmesini tmyle kontrol etmek, ruhi
haletlere dikkat etmek, aykr istatistiklere
engel olmak olumsuz rekabeti nlemek,
muhtevasz gururlara mani olmak ve ykc
kadrolamaya engel olmak.
- Sulu kimseleri aalamak, zayflatmak,
salim adet ve fikirleri yaygnlatrmak,
kamuoyunun
bilincini
farkl
yollarla
yceltmek.
- Btn abalara, planlara, bayndrlk
tedavi ve hizmetsel projelere ilahi, manevi ve
kltrel bir boyut kazandrmak ve usul ve
ilkelerden asla gaflet etmemek.
- Zalimlerin ve saldrganlarn insanlarn
suyuna, toprana, namusuna ve malna
uzanmasna engel olmak ve onlara iddetle
kar koymak.
- Sistemin her tarafnda gzler ve
mfettiler karar klmak, her trl siyasi
komplolar ve suikastlar engellemek.
- Yksek makaml kimselerin cemaatin ilk
saflarna katlm da hkmet grevlerinden
biridir ve bu da marufu ihya etme vesilesidir.
Gzel
tablolar,
ksa
ve
faydal
hatrlatmalarla lkenin drt bir tarafna
asmak.
- Sekin fertleri ve unsurlar tevik etmek,
fasit ve bozuk fertleri ise tembih etmek.
16

- Hassas makamlar ibilir mminlere

vermek ve ehli olmayan unsurlar azletmek.
- Devletin grevleri olarak btn bunlardan
ayr yzlerce rnek zikretmek de mmkndr.
zel Kurumlar
Geri marufu emretmek ve mnkerden
sakndrmak kadn ve erkek btn mminlere
farzdr; ama bu i daha ok u gruplardan
istenmitir.

17

1- Peygamberler:

Peygamberlerin grevlerinden biri

de
marufu
emretmek
ve
1
mnkerden
sakndrmaktr.
Kuran
peygamberlerin
grevlerinden
ilkinin
marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmak olduunu
beyan
etmitir: Onlara marufu marufu
emreder ve onlar mnkerden sakndrr.

Sonra da Kuran baka meseleler

beyan etmitir. Maruflarn ilki
tevhid, mnkerin ilki ise tauta
tapmaktr: Allaha ibadet etmeleri ve
tauttan saknmalar.

2- Masum mamlar
mam Hseyin (a.s) kendisine Iraka doru
gitmemesini syleyen kardei Muhammed
Hanefiyeye yle buyurmutur: Ben marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmak

Marufu emret ve cahillerden yz evir. (Araf,

199)
2
Araf, 157
3
Nahl, 36
1

18

istiyorum ki ceddim Resulullahn metoduyla

amel etmi olaym.1
3- Alimler ve Bilginler
Kuran- Kerim yle buyurmutur: Neden
alimler insanlar haram yemekten ve haram
konumaktan alkoymamaktadrlar.2
Hz. Ali (a.s) ise yle buyurmutur:
Kavimlerin helak olma sebebi daha nce
bunlardan bir grubunun gnah ilemesi ve
alimlerinin sessiz kalmas idi. . Onlar alimleri
ve din adamalar nehy etmediler.3
Kuran- Kerim yle buyurmutur: Neden
toplumdaki akl sahipleri ve sekinler
insanlar fesattan alkoymamaktadr.4
Hz. Ali (a. s )ise bir konumasnda ise yle
buyurmutur: Allah alimlerden zalimin tka
basa yemesi ve mazlumun al karsnda
sessiz kalmamasn istemitir.5
Bir bidat ve mnker ortaya kt zaman
alimlerin ilmini izhar etmesi farzdr, aksi
1

Bihar, c. 44, s. 339

Rabbe kul olanlar ve bilginlerin onlara
gnah sz sylemeyi ve haram yemeyi yasak
etmeleri gerekmez miydi? (Maide, 63)
3
Nehcul Belaa
4
Sizden nceki nesillerin ileri gelenleri,
yeryznde bozgunculua engel olmal deil
miydiler? (Hud, 116)
5
Nehcul Belaa, 3. hutbe
2

19

taktirde Allahn laneti onlarn zerinde

olacaktr.
Mminlerin
Emiri
Ali
(a.s)
yle
buyurmutur:
Allah
beyinsiz
kimseleri
gnahlar sebebiyle, akll ve bilgin kimseleri
de mnkerden nehy etmeyi terk ettikleri
sebebiyle kendi rahmetinden uzak tutar.1
4- Hkmet sorumlular:
Kuran yle buyurmutur: Salihlerin ve
kendisine kudret ve imkan verdiklerimizin
hkmetinin
yeryzndeki
hkmetinin
nianelerinden bazs da namaz klmalar,
zekat vermeleri, marufu emretmeleri ve
mnkerden sakndrmalardr.2
Evet slam hkmeti marufu emredenleri
savunmal
ve
onlara
yardmn
esirgememelidir. yle ki onlar da direkt
olarak ellerindeki reklam, kltr, sanat
iktisadi ve askeri gle mnkerlerin nn
alabilmeli, fuhu merkezlerini kapatabilmeli,
fasit
ve
bozuk
kimselerin
hesabn
grebilmeli, gnaha sebep olan yasalar
kaldrabilmelidir.
1

Subhi Salih, Allah beyinsizlere gnahlara

dt iin ve alimlere sakndrmay terk ettikleri iin
lanet etmitir. (Nehcul Belaa, 192)
2
Onlar biz yeryzne yerletirirsek namaz
klarlar, zekt verirler, uygun olan emrederler,
fenal yasak ederler. (Hac, 41)

20

5- Anne ve baba

Kuran yle buyurmutur:

Kendini ve
ehlini yakt insanlar ve ta olan ateten
1
sakndrnz.
mam Ali (a.s)a, onlar nasl ateten
koruyalm? diye sorulunca da yle
buyurmutur: Onlara marufu emredin ve
onlar mnkerden sakndrn.2
6- Toplumun Bykleri
mam Sadk(a.s) dostlarna yazd bir
mektubunda yle buyurmutur: Kesinlikle
bykleriniz, yallarnz ve glleriniz,
makam dkn cahillere kar merhametli
davranmaldr. Tecrbesi olmayan kimselerin
elinden tutmaldr. Aksi taktirde Allahn
laneti onlarn tmnn zerine olur.3
mam Sadk (a.s) ise dostlarndan birine
yle buyurmutur: phesiz cahillerin
gnah alimlerinizin zerinedir. Zira sizden
birisi bir gnah ilediinde bu sebeple bize
eziyet etmi olur ve bizi insanlarn karsnda
aypl klar. Sizler onlarn peice gitmez,
onlara yumuak davranmaz ve t vermez
Kendinizi ve oluk ocuunuzu cehennem
ateinden koruyun. (Tahrim, 6)
2
Bihar, c. 97, s. 74, Tefsiri, Ali b. brahim; ilgili
ayetin tefsirinde
3
Furu-i Kafi, c. 8, s. 158, Mizanul Hikmetten
naklen
1

21

misiniz? O bylece bo konumalarn

srdrr, bizi toplumda aalar ve sizler de
sessiz kalrsnz.
mamn bir dostu yle dedi: nsanlar
bizim szmz kabul etmemekte ve bize
uymamaktadrlar.
mam (a.s) ona yle cevap verdi: Eer siz
syler de onlar kulak vermezlerse o zaman
baka bir greviniz vardr. O zaman onlarla
ilikiyi kesmeniz ve onlarn toplantlarna
katlmamanz gerekir.1
O halde alimlerin ilk grevi cahil kimselerin
yanna gitmek ve onlara t vermektir. Eer
kabul etmezlerse onlar terk etmeleri gerekir.
mamn bu konulardaki ikayetleri de
alimlerin ilk merhalede neden grevleriyle
amel etmemeleri hakkndadr.
Bir hadiste ise yle okumaktayz: Allah
Cebraile yle vahyetmitir: Falan blgeyi
yaptklar cinayetler sebebiyle helak et.
Cebrail Allahtan bir zahidin balanmasn
istedi, ama ona yle hitap edildi: Onu da
helak et. Cebrail o zahit ve abid insann
helak olu sebebini sorunca da Allah yle
buyurdu: Ben ona imkanlar verdim ve ona
halk karsnda g baladm; ama o marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmak

Bihar, c. 2, s. 22

22

konusunda imkanlarndan ve gcnden asla

istifade etmedi.1
Geri marufu emretmek ve mnkerden
sakndrmak btn insanlarn grevidir, ama
zel bir grubun da olmas gerekir ki bir takm
imkanlar ve kudret sayesinde bu grevi
yerine getirebilsin ve insanlarn genelini
himaye edebilsin.
Al-i mran suresinde de yle okumaktayz:
Sizden hayra davet eden ve mnkeri
nehyeden bir topluluk olsun.2 Bu tpk aksi
istikamette
seyreden
bir
arabaya
benzemektedir. Hem btn arabalar korna
alarak ve farlarn yakarak ona aksi
istikamette seyrettiini hatrlatmaldr ve hem
de polis onu uyararak, cezalandrarak ve g
kullanarak o ofr tembih etmelidir.
Marufu
Emretmek
ve
mnkerden
Sakndrmann Aamalar
Marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmann birka aamas vardr:
1- Kalbi aamasdr ki her Mslman kt
bir iten kalbi olarak nefret etmelidir. Gzel
ileri tevik ve himaye etmelidir. Bu kalbi
himaye her artlar altnda gereklidir.

1
2

Vesail, c. 11, s. 406

Al-i mran, 104

23

2- Szsel aamadr ki insanlarn genelinin

grevlerinden biridir ve normal artlarda
geerlidir.

3- Devrimci tavr aamasdr ki Hac

suresi
41.
ayette
yle
okumaktayz: Kendilerine yeryznde
g verdiklerimiz namaz klarlar, zekat
verirler, marufu emrederler ve mnkerden
1
sakndrrlar.
Evet mminler yeryznde g elde
ettiklerinde namaz klarlar, zekat verir,
marufu emreder ve mnkerden sakndrrlar.

Bu ayette emir ve nehiy kudret ve

imkanla
i
ie
zikredilmitir.Yeryznde
g
verdiklerimiz.

Hac, 41

24

Drdnc Blm
Marufu
Emretmek
ve
Sakndrmann Metotlar

25

mnkerden

Metotlarn nemi
Peygamber-i Ekrem (a. s. s) yle
buyurmutur:
Marufu emreden kimsenin metodu da
maruf olmaldr.1
Bir insan su ilediinde bunun bir ok
sebebi olabilir. Nitekim bir ba arsnn da
eitli sebepleri vardr. Mesela bir kadnn
rts kt ise bu amelinin birka sebebi
olabilir:
rnein:
1- Tesettr meselesini bilmemektedir ve
bunun bir ayp olmadn dnmektedir.
2- Tesettrn felsefesini ve baboluun
kt sonularn bilmemektedir.
3- Bir eksiklii vardr ve bununla kendisini
sz konusu etmek istemektedir.
4- Heva, heves ve meyli zere amel
etmektedir
5- Dier tesettr kt kimselerden geri
kalmamak istememektedir.

Kenzul Ummal, 5523. hadis

26

6- Annesi, kz kardei ve dostlarnn hicab

ktdr.
7- Tesettr savunan sisteme muhalefet
etmek istemektedir.
8- Kt propagandalarn etkisi altnda
kalmtr.
9- Tesettrszln ilerleme ve aydnlk
sembol olduunu dnmektedir.
10Dierlerinden
farkl
olmak
istemektedir.
11- Tesettrszln sade bir gnah
olduunu ve hibir kimseye zararnn
bulunmadn dnmektedir.
Dolaysyla
tesettrszlk
mnkerini
nehyetmek isteyen bir kimse btn bu
etkenleri incelemelidir ve zel bir reete
yazmaldr. Burada akla kavutuu zere
mnkerden
nehyetmek
genelin
grevi
olmakla birlikte uzmanlk gerektiren bir itir.
lmi, ruhsal, toplumsal, teblii ve sanatsal
uzmanla ihtiya duymaktadr. Dolaysyla
marufu
emredenler
ve
mnkerden
nehyedenler alimlerden, mtefekkirlerden,
slahatlardan
ve
toplumun
iyiliini
dnenlerden
olmaldr.
Eer
bazen
mnkerden sakndrmann etkisiz olduunu
gryorsak
bunun
gnahn
sadece
sululularn boynuna atmamalyz. Zira bazen
eitli dertler iin takip edilen ve ngrlen
bir tek metot tpk eitli hastalklar iin
27

yazlan bir tek reete gibidir ve bu ifa verici

deildir. Burada tavrlarn eitlilii hakknda
da ilgin bir hadisi nakletmek yerinde olur
sanyoruz:

Kuran Bakara suresi 189. ayette

yle buyurmutur: iyilik evlere
arka kaplarndan girmek deildir, iyilik
takvadadr
ve
evlere
kapsndan
girmektedir.
Bu ayet hac seferinde ihram halindeyken
evlere arka kapdan girmeyi ngren hurafe
ve batl inanc reddetmekle birlikte her iin
bir yolunun, bir zamannn, bir mekannn, bir
nderinin ve bir metodunun olduunu
sylemektedir. Dolaysyla ileri yaparken de
bir takm zel artlar gz nnde tutmak
icap eder. imdi de ilgin rivayetleri
aktaralm:
1- mam Bakr (a.s) bu ayetin tefsirinde
yle buyurmutur: Evlere yolundan giriniz.
Yani her ii yolundan yapnz. (Her derdin
zel bir reetesi vardr, her mnkerin de
kendine zg bir metodu vardr ve zel bir
tavr gereklidir. )
mam Rza (a.s) yle buyurmutur: Her
kim bir ie kendi yolundan girecek olursa asla

28

srmez, eer srme olursa da hileler ve

eytanlklar onu hor klmaz.1
3- mam Cevad (a.s) yle buyurmutur:
in yolunu bilmeyen kimseyi iin bilinmeyen
kkleri o ii yapmakta fel klar.
Bu konumuzdaki rivayetlerden alnan sonu
udur ki maruf ve mnker hususunda her
ahs, mekan ve zaman hakknda belli bir
metot takip etmek gerekir. Eer bu metotlara
riayet edilmezse kt etkilerinin olmas
mmkndr. Her iin bir metodu olduu gibi
bir iin birden fazla metotlar da olabilir.
rnein: Kuran ve rivayetlerde nemle
vurgulananan maruftan bir ide insanlara
yardm etmekle infakta bulunmaktadr. Kuran
bu marufun insanlar arasnda ihya edilmesi
iin eitli metotlar nermitir. rnein:
1- Dnya azdr,2 ve sen ey insan Allahn
halifesisin.3 Senin dnyaya esir olman doru
deildir.4 Bu metotta Kuran insann Allahn
halifesi olduunu beyan ederek ve dnyann
az bir meta olduunu aklayarak insan adeta
infak etmeye hazrlamaktadr.
1

el- Hayat, c. 1, s. 349; ed-Durrul Bahire, s. 3840dan naklen

2
Dnya metas azdr. (Nisa, 77)
3
phesiz ben yeryznde bir halife karar
klmak istedim. (Bakara, 30)
4
Dnya hayat sizi honut eder mi? (Tevbe, 28)

29

2- Eer Allah yolunda bir mal verecek

olursan dier mallarn sigortalanm olur.
Dolaysyla da zarar grmemi olursun. 1
3- Eer bir fakire yardm etmezsen senin
maln yok olur. Zira fakirlerin ah veya
mazlumlarn saldrs senin malikiyetini
sarsar. 2
4- Eer bir eyi Allah yolunda verecek
olursan phesiz Allah onun yerini doldurur,
bu vaad Kuranda da yer almtr. 3
5- Yardm etmeyen kimseler suya ve
topraa gmlrler. Firavun ve Karunun
tarihine bir bak bu gerei isbat etmektedir.
4

Baz kimseler rahat bir ekilde Allah

yolunda fedakarlk ettiler. 5 Senenden geri
1

Mallarnz zekatla koruyunuz.

nfak edinizkendi ellerinizle kendinizi
tehlikeye atmaynz. (Bakara, 195) Elbette bu ayet
sava btesini temin etmek ve savalara yardmda
bulunmak hakkndadr ki eer onlar himaye edilmezse
Mslmanlar yenilgiye urar.
3
infak ettiiniz her hangi bir eyin yerine O
daha iyisini koyar. (Sebe, 39)
4
Sonunda, onu da, sarayn da yerin dibine
geirdik. (Kasas, 81) Onu ve ordusunu suda
boduk.
5
kendileri zaruret iinde bulunsalar bile
onlar kendilerinden nde tutarlar. (Har, 9)
2

30

kaldn? Kemalatlar hususunda srekli bir

yarma ve rekabet iinde olmaldr.
7- nfak edilen maln rnei, yeryzne
ekilen ve her baanda yz tane olmak zere
yedi baak veren tanenin durumu gibidir. 1

Dnyada stok edilen ve fakirlere

yardm edilmeyen mallar kyamet
gn sahibini dalar. Zenginlerin
alnna ve yanlarna vurulur ve
onlara yle hitap edilir: Bu
2

dnyada biriktirdiiniz eylerdir.

Kuran ayetlerinden elde edilen yukardaki
btn tabirler insanlar fakirlie infak etme
hususunda hazrlayan metotlardr.
nsann Deerlerine ve Yceliine Dikkat
Etmek
Marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrma yolundaki etkili manivelalardan
biri de insann makam ve konumuna tevecch
ettirmektir.

Her baanda yz tane olmak zere yedi

baak veren tanenin durumu gibidir. (Bakara,
261)
2
Alnlar, brleri ve srtlar onlarla
dalanacak. (Tevbe, 35)
1

31

Eer insana Allahn halifesi olduunu

bilecek olursa3, asla Allahn rzayetine aykr
bir ite bulunmaz. Yani birinin makamna
oturan kimse asla o makam sahibinin isteine
aykr hareket etmez.
Eer insan meleklerin kendine secde
ettiini2, kendisine Allahn bir ruhunun
flendiini3 Allahn yaratnda kendini
vd tek varlk olduunu,4 her eyi
kendisine msahhar kldn,5 onu en gzel
bir ekilde yarattn,6 insan kendisine itaat
iin yarattn,7 insan iin peygamberler ve
semavi kitaplar gnderdiini,8 insan fani

phesiz ben yeryznde bir karar klmak

istedim. (Bakara, 30)

2
Btn melekler ona secde ettiler, ve btn
melekler secdeye kapandlar. (Hicr, 30)
3
Ona ruhumdan fledim. (Hicr, 29)
4
Yaratanlarn en gzeli olan Allah ne uludur.
(Mminun, 14)
5
Gklerde ve yerde olan her eyi size
msahhar kldk. (Lokman, 20)
6
phesiz insan en gzel bir ekilde
yarattk. (Tin, 4)
7
Cinleri ve insanlar bana ibadet etsinler diye
yarattm. (Zariyat, 56)
8
phesiz sizlere ahitlik etsinler diye eliler
gnderdik. (Mzzemmil, 15)

32

olmayan
bir
varlk
kldn,1
insann
deerinin cennet olduunu ve bundan az
olmadn,
Allahn
btn
fazilet
ve
2
yceliklerini
kendisine
baladn,
yiyecek, giyecek ve konut dzeyindeki bir
hayatn hayvani bir hayat olduunu, btn bu
kabiliyet ve akln maddi sebeplere feda
edilmemesi gerektiini, insanda varolan
sonsuzluk talep eden ftratn sonsuz bir
ekilde geliim iinde olduunu bilecek olursa
ve eer insan btn bu ycelik ve makamlara
tevecch edecek olursa asla kendisini irkin
ilere bulatrmaz.
- nsan her an Allah ile vastasz irtibata
geebilir.3
- nsan Allah mkellef klmtr ve onunla
konumutur.4
phesiz sizler fena iin deil beka iin
yaratldnz. Bihar, c. 6, s. 249
2
And olsun ki, biz Adem oullarn erefli
kldk, onlarn karada ve denizde gezmesini
saladk, temiz eylerle onlar rzklandrdk,
yaratklarmzn pek oundan stn kldk.
(sra, 70)
3
Hibir arac olmakszn hacetim olduunda her
zaman kendisine dua edebildiim ve onu da hacetimi
giderdii Allaha hamdolsun. (Mnacat Ebu Hamza-i
Somali, mam Seccaddan)
4
Ey insan , Ey iman edenler
1

33

- Bu insann ilmi kapasitesi melekleri bile

hayrete drmtr. 1
- nsan niyetiyle dahi btn deerleri elde
edebilir.2
- nsan yle bir makama ulaabilir ki Allah
onun sebebiyle meleklere kar vnr.3
- nsan Allaha yaknl amalayarak btn
maddi eylere manevi ve btn fani eylere
beka rengini vurabilir.
- nsan krk gn ihlas fakltesine
kapanarak kendini mezun edebilir ve bylece
hikmet emeleri kalbinden diline dklr. 4
- nsan kulluk sayesinde Allahtan iyi kul
madalyasn alabilir. 5
nsan
ibadetiyle
varlk
aleminde
6
tasarrufta bulunabilir.
Ademe btn isimleri retti ve sonra onlar
meleklere arz etti. (Bakara, 31)
2
phesiz ameller niyete gredir. (Bihar, c.70,
s.20)
3
Rivayetlerde de defalarca Allah insann amelleriyle
meleklere kar vnmtr.
4
Her kim krk gn Allah iin sabahlarsa Allah
hikmet emesini kalbinden diline aktr. (Bihar, c. 70,
s. 249)
5
yi kul (Sad, 30)
6
Anadan doma krleri, alacallar iyi
edeceim, Allahn izniyle lleri dirilteceim.
(Al-i mran, 49)
1

34

- Eer insan mrne eklenen her gn

sayesinde
bymediini
ve
aksine
kldn bilecek olursa gurura kaplmaz.
Zira
bylece
mrnn
sermayesinden
azalmaktadr. 1
- Eer insan lmn kendisine aniden gelip
atabileceini2 ve kabrin kendisi iin bir amel
sandn bilecek olursa
- Eer insan cehenneme giriinin kesin ama
knn pheli olduunu bilecek olursa...3
- Evet insan kendi deer ve yceliini ne
kadar fazla bilecek olursa daha az sulara
bular. Eer sizler pahal bir kaset alm
olsanz onun zerine her sesi kaydetmezseniz.
Eer pahal bir hal grecek olsanz
ayakkabyla zerine basmazsnz.
Sahi biz neden mrmz eytann otla
klmaktayz ve eytanla arkada olmaktayz.
Oysa biz Allahn halifesiyiz. o halde neden biz
Allahn dmanyla birlikte olalm.
nsann deeri manevi makamyladr. Aksi
taktirde zahiri ykselmek dumann iidir.
Altn ve gme sahip olmak dan iidir ve
phesiz insan hsran iindedir. (Asr, 2)
O lm onlar anszn gelir. (Enbiya, 40)
3
Sizden cehenneme uramayacak yoktur. Bu,
Rabbinin yapmay zerine ald kesinlemi bir
hkmdr. Sonra biz Allaha kar gelmekten
saknm olanlar kurtarr. (Meryem, 71- 72)
1
2

35

hrete gelince Himalya dalarnn da hreti

vardr.

Velhasl mnkerlere bulaan bir

insan aslnda kendi deerini
unutan bir insandr. Nitekim
Kuranda yle okumaktasn:
Her kim Allah unutursa ceza olarak da
Allah ona kendini unutturur. Zira
Allah unutmak insann en byk
sucudur. Dolaysyla cezas da en
iddetli ceza olmaldr. Bu yzden
Allah buna ceza olarak insann
kendini unutmasn karar klmtr.
Buradan da anlamaktayz ki
insanlk makamndan gaflet etmek
Allahn
cezalarndan
en
iddetlisidir.
mam Ali (a.s) yle buyurmutur: Her kim
yceliini ve deerini bilerse dnya ve
hevesleri onun nezdinde klr. Yani byle
bir insan ruhi ycelii sebebiyle dalgalardan
ve heveslerden geip gider. Evet bisikletin
lastii
ince
olduundan
caddenin
engebelerinden
etkilenir
ve
tekerlei
lakalar, ama traktrn lastii byk
olduundan rahatlkla caddenin engebeleri

36

zerinden geer ve caddeyi kat eder. Lastii

de lakalamaz. Ayn ekilde ruhta byk
olduu ve sonsuzlukla irtibat fazla olduu
miktarda bela ve ehvetlerin dalgas da onu
fazla etkilemez. lmi toplumsal ve kabile
makamna
tevecch
etmek
insan
gnahlardan alkoyar. Bu yzden Kuran
Peygamber-i
Ekremin
elerine
yle
buyurmutur: Siz bir su ilerseniz, cezas
dier kadnlarn iki katdr. Zira sizler
peygamberin elerisiniz.1
Bir Hatra
ekrani adnda birisi mam Sadk (a.s)
zamannda arap iti. mam Sadk (a.s) ona
yle buyurdu: Ey ekrani! irkin i her
kimden olursa irkindir. Ama senden olursa
daha irkindir. Ayn ekilde iyi ite her
kimden olursa iyidir, ama bu senden olursa bu
daha iyidir. Bu senin dini ve toplumsal
makamn
sebebiyledir.
Sen
bizim
yaknlarmzdandr. O halde deerini bil. 2
Bazen kafirler rehberleriyle Mslman
oluyorlard.
Peygamber-i
Ekrem
(s.a.a)
bunlarn rehberini Mslman olmu grubun
yneticisi olarak tayin ediyor ve daha dne
Sizlerden biri ak bir hayaszlk yapacak
olursa, onun azab iki kat olur (Ahzab, 30)
2
Bihar, c. 47, s. 349
1

37

kadar insanlarn sevgilisi olan birinin bugn

Mslman olduu sebebiyle sradan bir insan
olmasna izin vermiyordu.
Bir ok defada grld gibi baz kimseler
bir ksrk veya haprk sebebiyle televizyon
kameralar karsnda zr dilmektedir. Oysa
bu kimseler eer televizyon kameralarnn
karsnda olmasayd zr dilemezdi. Bu da
hissettii
konumuna
tevecch
ettii
hasebiyledir.
Evet fertlerin ahsiyetine, konumuna ve
makamna tevecch etmek de mnkerlerden
ve irkin ilerden alkoyma etkenlerinden
biridir. Bu yzden yle tavsiye edilmitir:
Hatta yaknlarnz nezdinde bile adaba riayet
ediniz. Zira senli benli olmak ve akalamak
haya perdelerini ykmakta ve gnah yolunu
amaktadr.
Bu nemli ilkeye ocuklar hakknda da
riayet edilmelidir.
Eer ocuklarmzn tavsiyelerimizle amel
etmelerini istiyorsak onlar gzel isimlerle
armal ve onlara ahsiyet kazandrmalyz.1
slam yle diyor: Klelerinizi feta (yiit)
kelimesiyle arnz. slamn ortaya koyduu
orijinal ilkelerden biri de kt isimleri iyi ve
1

Ali (a.s) yle buyurmutur: Hitap ederken gzel

hitap edin ki gzel cevap iitesiniz. (Kudek-i Felsefi, s.
119)

38

anlaml isimlere evirmektir. Bu yzden

Kuranda insanlar kt isimle armaktan
sakndrmak
hususunda
eitli
ayetler
1
mevcuttur.
Velhasl iyi isim sayg, kemallere tevecch,
muhabbet, tevik, marufu emretmek ve
mnkerden sakndrmakta baarl olmann
metot ve yollardr. Hatta eer bir ahsn
hibir kemali yoksa da, buna karlk
atalaryla yaknlar veya skunet ettii blgesi
veya stad ve dostlar yksek bir makama
sahip ise onu hayra armak iin bu
manivelalardan
istifade
etmek
gerekir.
rnein ona yle denir : Sen ki falan
kimsenin olusun, sen ki falan blgenin
yaknsn, sen ki falan kimselerin dostusun, o
halde yle olman gerekir.
Marufu emretmek ve mnkerden sakndrmak
iin ortam hazrlamak
lmi havzalarda yle bir kavram vardr:
Farzn mukaddimesi de (nkoullar da)
farzdr. Yani namaz farz olduu gibi onun bir
nkoulu olan abdest almak da farzdr. Abdest
almak iin su temin etmek de farzdr. Su
temin etmek iin de su almak veya kova ve ip
kiralamak, veya hatta bazen kuyu kazmak bile
farz olmaktadr. Bir marufu emretmek veya
1

Hucurat, 11

39

bir mnkerden sakndrmak isteyen kimse

bunun bir takm nkoullarn da temin
etmelidir. Cumhurbakan veya milletvekili
aday olmak isteyen bir kimse de uzun bir
mddet nceden soru ve cevap toplantlarna
katlmakta, niversite mahfillerinde hazr
bulunmaktadr. Gazetelerde makale yazmakta
ve bir takm kimselerle irtibata gemektedir.
Bu i iin bir bte temin etmekte ve
propaganda aralarn ve merkezlerini gz
nnde bulundurmaktadr. Evet herkes kendi
hedefi iin bir takm nkoullar temin
etmelidir. Marufu emretmek ve mnkerden
sakndrmann da ortam hazrlamaya ihtiyac
vardr. rnein eer Cuma ve cemaat
imamlar talebeler, ruhaniler, erdemli genler
her blgede genleri tanyacak, onlar
arasnda
ilmi
ve
farkl
toplantlar
dzenleyecek ve mklatlarn dinleyecek
olurlarsa, onlarn sevin ve tasalarna ortak
olacak olurlarsa, bylece her gencin telefon
defterinde slam bilen ve takval bir
kimsenin telefonu olacak olursa ve btn
gen nesil en aziz ve deerli dostlarna gen
ve takval alimlerden seecek olursa bu i
lkeyi her tehlike karsnda sigortalar. Zira
herhangi bir fesat ortaya kacak olursa
mmin genler o alim ve takval kimsenin
nderliinde fesada engel olur. Sokaklar ve
snrlar tek yrek ve tek ses halinde korurlar.
40

Ama ne yazk ki bir ok hususta gen

talebelerle yeni nesil arasndaki ilikiler
soumu bulunmaktadr. Bu yzden bir gn
video, baka bir gn uydu antenleri, nc
bir gn ehli olmayan bir aday, drdnc gn
bir phe ve bazen de bir kaset konumas
gen nesli slamdan koparmaktadr. Bunun
gnah ise daha nceki gnlerde yaptmz
gafletin boynunadr.

41

Gnah Ortamlarn Engellemenin Metotlar

Bir tavuu kesmek, bir koyunu veya bir
deveyi kesmeye ortam hazrlad gibi kk
gnahlar da byk gnahlara ortam hazrlar.
Haram olan bir bak da insann o eye ilgi ve
alaka duymasna ortam hazrlar. lgi duymak
da insann dier gnahlara dmesine ve kt
niyet tamasna sebebiyet hazrlar.
Namahremlerle halvet etmekte gnaha
ortam hazrlar. Kt arkada, kt kitap, kt
film de insann gnah deryasna boulmasna
ortam hazrlar. Bu yzden slam gnahn
nkoullarn ve ortamn da yasaklamtr.
Dolaysyla da mnkerden sakndrmak ilin
bir takm ayrt etme programlarn uygulamak
gerekir.
1nsandan
gnah
vesilelerini
uzaklatrmak. Tpk sizin ba ocuun
eklinden uzak tutmanz gibi.
2- Birlikte olduklar taktirde gnah ileyen
iki kiiyi birbirinden ayrmak. Bu konuda
falan kimselerle dost olmaynz diye bir
takm rivayetler vardr.

42

3- nsan gnah mahallinden uzaklatrmak.

(Baz meclislere ve toplantlara katlmak
haramdr)
4- nsan gnah zamanndan uzaklatrmak.
(Bu iinde doru bir programlamaya ihtiyac
vardr. )
5- nsan gnah dellallarndan uzak klmak.
Bo Vakitlerini Doldurmak
Gnahtan alkoymann yolarlndan biri de
bo vakitlerini doldurmaktr. Peygamberin ei
mm Selemeye yle dedikler: Siz artk
yalandnz neden alyorsunuz? O yle
dedi: Eer insan isiz kalrsa fitneye bular.
a- Ayna Gibi Olma Metodu
Peygamberi Erkem (s.a.a) nakledilen bir
hadiste yle buyurmutur: Mmin mminin
aynasdr.
Eer bu ksa hadise dikkat edecek olursak
marufu emretme hususunda bir taktm nemli
hususlar elde ederiz:
1- Ayna sahip olduu sefa ve saflk zere
ayb syler, garaz zere deil.
2- Ayna kirlenmedii ve tozlanmad
zaman ayplar gsterir.
3- Ayna makam ve madalyalara riayet
etmez.
4- Ayna ayplar olduundan daha byk
gstermez.
43

5- Ayna insana ayplarn gstermekle

insann kuvvet noktalarn da gstermektedir.
6- Ayna insann ayplarn yzne syler,
arkasndan deil.
7- Ayna insann ayplarn sessiz sedasz
syler.
8- Aynay kracak ve paralarn alacak
olursan yine o paralaryla irkinlii ve
gzellii gsterir. Mmini de kracak ve
aalayacak olursan yine de hak szn
syler.
9- Ayna ayplar iinde tutmaz. Yanndan
geince hemen ayplar aynadan silinir.
10- Eer aybn sylerse kendini ispat
etmeli ve bu aynay krman gerekmez.
Eer bir Mslman mnkerden nehyedecek
olursa sizlerde gnahlardan uzak durun ve
eletiren kimseye itiraz etmeyin.
Genlik dnemimde hatrladm kadaryla
bu hadis hakknda yirmi alt nemli nkte
kaydetmitim, ama imdi bu kadar zihnimde
kalmtr.
Eer tekrar olmazsa u iki rubaiyi
konumuzla
ilgisinden
dolay
burada
nakletmek istiyorum:
Eer nasihat edersen halvette et, bunun
dndaki nasihat metodu deildir.
Akta sylenen her nasihat o nasihat
rezaletten baka bir ey deildir.
Ey Gazali! O yarden kayorum ki
44

Ktlk edersem gzel syler

Ona halisi olurum ki aybm
ayna gibi karmda syler.
Tarak gibi bin dille
Arkama gidip her eyi sylemez.
O dostun sohbetine zlrm ki
Kt ahlakm gzel gsterir.
Aybm sanat ve kemal grr
Dikenimi gl ve yasemin gsterir.
Pis gzl dman nerede
Ta ki aybm bana gstersin. 1
Hazrlamak
Hak szler tpk eker gibidir. ekeri
ocuun azna dkecek olursak boulma
imkan vardr. Dolaysyla ekeri erbet haline
getirmeliyiz ki btn herkes tarafndan
istifade ve tahamml edilebilsin. Bazen hakk
beyan
etmenin
de
mukaddimelere
ve
mnkerden
sakndrmann
da
ortam
hazrlamaya ihtiyac cardr.
Bir Hatra
Bendeniz
Allahn
ltfyle
slam
cumhuriyetinin radyo ve televizyonlarnda
yaklak ikibin saatten fazla konuma yaptm.
Baz
konular
aklamak
iin
ortam
hazrlamaktaym. Hi unutamyorum bir ara
1

Glistan-i Sadi, drdnc blm

45

kefen rivayetleri hakknda sohbet etmek

istiyordum, ama baz insanlarn bu tr szleri
iitmeye sabrnn olmadn da biliyordum.
Bu yzden ortam yle bir hazrladm ki
insanlarn genel ihtiyalarndan birinin de
elbise olduunu syledim. slam her mevsim
zaman ve i iin bir elbise gz nnde
bulundurmu ve bu konuda bir takm emirler
vermitir. rnein ocuk elbisesi, i elbisesi,
sava elbisesi, bayram namaz elbisesi,
yamur namaz elbisesi, hac, elbisesi, gelinlik
elbisesi, plak kimselere verilen elbise,
elbise temizlii, elbise yamamak, elbise
boyamak, elbise dikmek, elbise cinsi
Bu balklardan her biri hakknda bir takm
hadis ve bir takm nkteler akladm. Yava
yava insanlar son elbise olan kefen
konusunu iitmeye hazrladm ve kefen
rivayetlerini konumun arasna sktrdm.
Eer nceden bugnk konumuz kefendir
diyecek olsaydm belki de milyonlarca insan
televizyonlarn kapatrlard.
Bir Baka Hatra
Konumak
iin
bir
seminere
davet
edilmitim.
Yol
esnasnda
seminerin
sorumlusu bana yle dedi: Bu seminere
katlanlarn ou niversite hocalarndan ve
ilmi
ahsiyetlerdendir.
Dolaysyla
da

46

yapacanz konuma onlarn eitimiyle

uyumlu bir konuma olmaldr.
Benden sadece sradan bir konuma
yapmaktan kanmam istedi. Ona yle
syledim: Sade sz nedir? Byklerimizin
sade konular hatrlamaya ihtiyac yok
mudur? Elbette konuma metoduna dikkat
etmeliyiz ve bu konuda ll davranmalyz.
Ama
konunun
asln
sylemekten
kanmamalyz.
Daha sonra ona yle dedim: En kolay
konumalar bile bir takm mukaddimeler ve
ortam salamakla bykler iin de sylemek
mmkndr. Hatta tuvalete gitme adab gibi
bir
takm
konular
bile
sylemek
mmkndr. O bu szleri iitince bilginlerin
seminerindeki konumamn kt olmasndan
endieye kapld.
Velhasl seminere girdim ve szm yle
balattm: En iyi doktor her organ ve
hastalk iin ayr bir reete yazan kimsedir.
Doktor btn organlar ve aralarndaki ilikiyi
gz nnde bulundurmaldr. Bbrekler iin
bir ila yazarken, bu kalbe ve sinirlere zarar
vermemelidir. Kalp ilac da dier organlara
zara vermemelidir. Daha sonra yle dedim:
En iyi doktor slamdr ki her konu iin bir
reete yazmtr ve yaratl sistemine
tevecch ederek ve btn terbiye boyutlarn
gz nnde bulundurarak reete yazmtr.
47

Daha sonrada orada hazr bulunanlardan

izin alarak u ekilde bir rnek verdim:
rnein idrar etmenin slamda bir adab
vardr ve tabiat dzenine tevecch ile beyan
edilmitir. slam bizlere def-i hacet hakknda
yle buyurmutur:
1- Gnee ve aya kar olmamaldr.
2- n ve arka kbleye olmamaldr.
3- Rzgara doru olmamaldr
4- Nehir suyunda olmamaldr.
5- Meyve aacnn altnda olmamaldr.
6- nsanlarn gelip gittii ve istirahat ettii
yerde olmamaldr.
7- Gzler nnde olmamaldr.
8- Ayakta olmamaldr.
9- Sert toprak zerinde olmamaldr.
10- Gasbedilen bir topraklar zerinde
olmamaldr. .
11- Haerelerin deliine yakn olmamaldr.
12- Su ile temizlenilmelidir.
Sizler bu czi ve sade konuda bile slamn
kapsamlln grmektesiniz. Grdmz
gibi slam idrar etmek hususunda bile byle
bir reete yazmtr ve her eyi gz nnde
bulundurmutur. Hem doal meseleleri hem
toplumsal, hem tbbi, hem ahlaki ve hem de
dini meseleleri
Daha sonra da konumam devam ettirdim.
Geri dnnce seminer sorumlusuna yle
sordum: Grdn gibi idrar etmenin
48

adabn bile syledim ve oysa dinleyicilerin

ou tahsilleri yksek kimselerdi.
O yle dedi: Sen buna ortam salayarak
onlar iitmeye hazrladn.
Evet bir ok kelimeler ortam olduu
taktirde gzellemekte, ortam olmad
taktirde ise nefret edilir bir hale gelmektedir.
Bir baka rnek:
Eer sebzelerinin gzel temizlenmedii bir
sofraya oturacak ve, neden bu sebzeler
temizlenmemitir?

diyecek
olursak,
sebzeleri temizleyen kimse rahatsz olabilir ve
kendisinden bir tepki ortaya koyabilir. Ama ev
sahibinin zahmetlerini, yemeklerinin lezzetli
olduunu ve sofrann temizliini beyan
ederek teekkr edecek ve, Evet! Sebzeleri
ykamaya da biraz dikkat gsterilseydi daha
iyi olurdu. diyecek olursak bu szler hem
onu etkiler, hem de olumsuz yanlarn ortadan
kaldrr.
Eletirmek; olumlu ynleri ve deerleri
taktir
ettiimiz
ve
hizmetlerden
gafil
olmadmz zaman etkili olur.
Telkin Metodu
Bir ok kimse marufu yapmak hususunda
korkuya kaplmaktadr. Onlar, hayrl iler
telkin
ederek
hayra
ynlendirmek
mmkndr. Birok kimse ise bir takm
mnkerlerden
ayr
olmay
imkansz
49

saymaktadrlar ve bir sua adet edindikleri

sebebiyle
artk
durumlarnn
asla
deimeyeceini
dnmektedirler.
Oysa
doru bir telkin ve bu konudaki rnekleri
beyan ederek sorunu zmek mmkndr.
C:

Hikaye, Mar ve iir gibi farkl

sanatlardan istifade etme metodu
Yukardaki balklardan her birini, hakka
davet, marufa emretmek ve mnkerden
sakndrmak
yolunda
istifade
etmek
mmkndr. Kurann cezzabiyeti, ezan
iarlarnn kafiyeli oluu, cemaat ve bayram
namazlarnn sz konusu edilmesi, haccn
konuulmas, elbise deitirmek, cemaat
saflarnn dzeni, mezzinin sesinin gzel
olmasnn tavsiye edilmesi, namaz klan
kimsenin elbisesinin temizlii, cami gzellii,
en iyi elbiseyi ve gzel kokular kullanmak,
insanlarn marufa yneliinde sanat ve
gzelliklere tevecchn nianesidir.
Fesada davette sanatn rol hi kimse iin
rtl deildir. Samiri heykeltralk sanatyla
insanlar kandrabilmitir.
Gzel konumak, fesahat ve belagat da
insanlar cezb etmek iin en iyi metotlardan
biridir. Gzel ve dengeli bir tipe sahip
olmann da szn etkili olmasnda ok byk
nemi vardr. Bu yzden peygamberlerden hi
birisi kt kyafetli deildi. Nbvvetin
50

artlarndan
biri
de
peygamberlerin
insanlarn genelinin nefretine sebep olacak
hastalklardan korunmu olmasdr.
nsan ftri olarak gzellii sever, Allah
yaratl gzel yaratmtr, Kuran tilavetinde
gzel
ses
defalarca
slamda
tavsiye
edilmitir. slam insann sslenmesi iin de
bir takm emirler vermitir.
Kuran- Kerim de camilere gidince insann
ziynetlerini zerine almasn emretmitir.
Gzel ses ve gzel tartma da Kuran-
Kerimin tavsiyelerinden biridir.
Kurann adlarndan biri de en gzel
hikayelere sahip olmasdr. Hikaye sylemek
de bir sanattr ve Kuranda yaklak olarak
250 gerek kssa vardr.
mamlarmz da kendi ocuklarna Ebu
Talibin
iirlerini
tpk
Kuran
gibi
ezberlemelerini emretmitir.
airler kendi iirleriyle en iyi role sahip
olabilirler.
Mar ve koro halinde okumann da tek
bana okumakta olmayan bir cazibesi vardr.
Gzel yaznn etkisinden de gaflet etmemek
gerekir.
Evet Peygamber-i Ekremin eitli iler iin
on yedi sekreteri vard. Onlardan en gzeli
ise Peygamber-i Ekremin yabanc kimselerle
irtibatndan sorumluydu.

51

Bugn smrgecilik dnyas da uygunsuz

ama
gzel
resimler
vastasyla
kendi
hedeflerine ulamaktadr. Uluslararas ajanlar
gzel kadnlar vastasyla gizli srlar casusluk
ederek kefetmektedirler.

Dnyada en ok satlan kitaplar ise

roman
kitaplardr.
Kssa
sylemek yle sade bir i deildir.
lahi bir itir. Allah yle
buyurmaktadr: Biz sizin iin kssa
nakletmekteyiz. En nemli ar, ilmi,
fikri ve kltrel konular hikaye
kalbnda insanlara nakletmek
mmkndr. Velhasl bu sanat,
iir, film, fotoraf, grafik, hat ve
hikaye dnyas sapklarn iine
girdii
ve
onunla
uursuz
maksatlarna ulat bir dnyadr.
Biz de doru bir ynlendirmeyle
en iyi ve en fazla bu dnyaya
ynelmeliyiz.
yilikleri de Syleyelim
Eletiri
ve
mnkerden
sakndrmak
hususunda sadece zayf noktalar sz konusu
etmeyiniz, iyilikleri de dile getiriniz.

52

Kuran-
Kerim
araptan
sakndrma
hususunda
nce
onun
menfaatlerinden
bahsetmitir ve sonra yle buyurmutur:
Zarar menfaatinden daha oktur. Zira
arap yapmak vastasyla bir ok kimseye
menfaat elde etmektedir.
rnein
iftiler,
ie
fabrikalar,
perakende ve toptan satclar, komisyoncular,
dellallar ve servis veren hizmetiler bundan
istifade etmektedirler. Ama arabn kt
etkilerini grmemek de mmkn deildir.
arabn beyin ve sindirim organn zerinde
yaratt kt etkileri, sebeb olduu birok
trafik kazalarn, intiharlar ve sarho
insanlarn ald cahilce bir takm kararlar
arabn
faydalaryla
mukayese
etmek
mmkn deildir. Burada nemli olan ey,
Kurann var olan tm menfaatlerine ramen
arab haram klm olmasdr.
Sizler de nehy ederken nce kuvvet
noktalarn
dile
getirmeli,
sonra
da
hatrlatmada bulunmalsnz: Bu kemalatlara
sahip olan insan neden bu mnkeri yapsn?
Ruhsal Yaplanma Metodu:
mitlendirmek
Bazen gnahkar insan kendisini talihsiz ve
mahrum olarak dnr ve kendi kendine
yle der:
nk btn boyumuz batm durumda
53

Onun azl ve okluunun ne nemi var

Bu gibi kimseler her gn daha fazla gnaha
derler. Dolaysyla mnkerden nehyeden
kimseler nce bu bireyleri onarmak ve
yeniden hayata dndrmek ile mkelleftirler.
Onlara Allahn affn, tvbeleri kabul ediini
ve Allahn btn kullarna var olan ltfn
dile getirmelidirler. Tvbe edenlerin bir takm
hatralarn onlar nakletmelidirler ki gnah
onlar mitsizlie srklemesin. Onlara
mitsizliin en byk gnahlardan olduu
hatrlatlmaldr
ve
bylece
ahsiyet
kazandrmaldr. Bylece gemiini unutmas
salanmaldr. Unutmamak gerekir ki bizler
de onlar gibi bir takm sulara bulam
durumdayz. Bulatmz halde Allah onlar
gizlemitir ve dolaysyla ona yle demek
gerekir:
Musay
(a.s)
yenmek
iin
Firavunun saraynda toplanan sihirbazlar ve
onun hediyelerine gz dikmi ve onun izzetine
ant iiyorlard. Ama Musann (a.s) mucizesini
grnce, ideoloji ve dnya grleri deiti.
Firavuna, kudretine ve malna yz evirerek
her trl tehdit ve tehlikeye gs gerdiler,
sonra da ehit oldular.
Evet, ziyafet vermek, kamp kurmak,
hediye, ziyaret, mektup, kitap, istidlal veya
duygusal bir iliki icat ederek bir ok insann
zerinde etki yaratabiliriz. Onlarn sularn
grmezlikten gelmeli, sayg gstererek ve
54

ycelterek sarslan ahsiyetini onarlmal ve

onlar hakka davet etmeliyiz.
Grmezlikten Gelme Metodu
Su ileme ortamlarndan biri de insanlarn
toplumda yz suyu ve ycelii olmadn,
zrnn kabul edilmeyeceini ve hi kimsenin
kendisine itina etmediini hissetmesidir. Bu
durumda aalk ve saygsn yitirmilik
kompleksi onu her trl gnaha srkler.
slam yle diyor: Bazen insan grmezlikten
gelmeli ve yle tezahr etmelidir: Ben senin
suunun
farkna
varmadm
Bu
yolla
insanlarn
ycelii
korunmal,
ahsiyeti
zedelenmemelidir.
Bir Hatra
Kuran
yle
buyuruyor:
Yusufun
kardeleri Yusufu on yl sonra grdkleri
halde onu tanmadlar ve Yusufa yle
dediler: Bizim daha nce hrsz olan Yusuf
adnda bir kardeimiz vard.
Yusuf (a.s) grmezlikten geldi ve, O
kardeiniz benim! Neden bana hrszlk isnat
ediyorsunuz? demedi. 1
Eer birisi, ben arap imedim derse
zrn kabul et. Her ne kadar yalan sylese
de azn koklama.

Yusuf, 77

55

Eer ocuk, ben cebinden para almadm

derse onun szne itimat et.
Elbette bu grmezlikten gelme metodu
daha ok ahsi, czi ve ferdi hususlardadr.
Aksi
taktirde
slam
dzenini
ortadan
kaldrmak isteyen kafir ve dmanlarn
nemli komplolar hususunda grmezlikten
gelmek dmann en byk isteidir. 1
Fertlerin kapasitesine tevecch etmek
mam Sadk (a.s) bir ahs bir grev iin bir
blgeye
gnderdi.
O
mama
yazd
raporunda blge halkn iddetle knad.
mam ona yle yazd: Ey Sirac! mann on
derecesi vardr. Baz kimseler imann bir
derecesine sahiptir, bazlar iki derecesine,
bazlar yedi derecesine, bazlar da on
derecesine. Dolaysyla iman kamil olan
kimseler, dierlerinden kapasitesinden daha
fazlasn beklememelidir. Marufu emretmek
ve
mnkerden
sakndrmak
hususunda
bireylerin kapasitesine bakmak olduka lazm
ve zaruridir. rnein yeni sigara ien bir
kimsenin hesab, uyuturucu kullanan yal
birinin hesabndan ayrdr. Gence oranla fazla
skc olmamak gerekir. mam Sadk (a.s)
yle buyurmutur: Keke, ii genlerin
Kfredenler nefret etmenizi bile isterler.
(Nisa, 102)
1

56

bana krba vurulsayd da bylece dini

tanma hususunda aba gsterselerdi.1
Oysa mam Sadk (a.s) asla bu tabiri
yallar hakknda kullanmamtr. Masum
imamlar tm konular ve dini retileri btn
insanlara sylemiyorlard. rnein mam
Bakrn (a.s) ashabndan biri olan Cabir-i Cufi
binlerce hadis bildii halde onlarn tmn
syleme hakkna sahip deildi. Selman-i Farsi
de Ebuzerin bilmedii bir ok konular
biliyordu. Peygamberlerin terbiye metodu
hakknda yle buyurduklar okumaktayz:
Biz insanlarn kapasitesi orannda onlarla
sohbet
etmekle
grevliyiz.2
nsanlarn
kapasitesine ve haletlerine tevecch etmek,
hatta ahsi ilerinde dahi buna riayet etmek
gerekir. Bir hadiste yle okumaktayz:
nsann ruhu bazen ilgi duyar, bazen ise
nefret eder.3
Ruhi hazrlk iinde olduunda zaman
ilerin peice git! badetlerde tembellemek
hususu
ise
dualarda
Allaha
snlan
hususlardan
biridir:
Allahm!
Ben
ibadetlerin
hususunda
tembellik
1

Bihar, c. 1, s. 213
Biz Peygamberler topluluu insanlara akllar
miktarnca konumakla emrolunduk. (Bihar, c. 2, s.
69)
3
phesiz kalbin ynelii ve yz evirii vardr.
2

57

gstermekten
sana
snrm.
Hakeza
ibadetlerde neat ve sevin iinde olmak da
imamlarnzn dualarnda Allahtan istedii
ilahi hediyedir. Nitekim rivayette yle
okumaktayz: Her kimin bir ocuu varsa,
kendisiyle ocuklamaldr.
Bu da insann kendisini ocuklaryla
uyarlamas ve kapasitelerini gz nne almas
sebebiyledir.
Btn Ayplar Bir Anda Sylemeyelim
mnkerden sakndrma ve eletiride kar
taraf adeta kuruna dizmemek gerekir. Eer
bir anne kznn okumasndan rahatsz ise
bunu ona hatrlatrken, dersten geri kaldn,
terzilikte kt diktin, yemei tuzlu yaptn,
elbiseyi ykamadn dememelidir. Bu tr
mnkerden sakndrmalar bir ok kimseler
iin tahamml edilemeyen hususlardr. slam
23 yl boyunca kendi emirlerini insanlara
tebli etmitir.
Bir Hatra
Sylendii zere sa (a.s) bir grupla birlikte
bir kpek leinin yanndan geince onlardan
biri yle dedi: Bu le ne kadar da kt
kokmaktadr. Bir bakas yle dedi: Ne
kadar da siyah ve kt grnldr. Ama
Hz. sa (a.s) yle buyurdu: Ne kadar da
beyaz dileri vardr!

58

Bu metodun da bizlere rettii zere

mnkerden nehy ederken btn boyutlarna
dikkat etmek gerekir.
zetle syleme metodunda ok dikkat
etmek gerekir. Bazen bir renciye yle
denilebilir: Eer alrsan daha iyi bir not
alrsn. Bazen de yle denilebilir: Senin
kabiliyetin yoktur, bouna ders okuma. Bu
cmlelerin her birisi de rencinin ruhunda
zel bir etki yaratr.
nsanlar
davet
hususunda
onlarn
kendisine hazrlkl olup olmadklarn sormak
gerekir. Hz. Musa (a.s) Firavuna yle diyor:
Sana hatrlatmada bulunaym m? 1
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) hac mevsiminde
insanlara yle soruyordu: Sizler iin sohbet
etmemi ister misiniz? nsanlarn hazrlkl
olduunu hissedince de onlar iin Kuran
ayetlerini tilavet ediyor ve onlar etkiliyordu.
Bazen insanlar hakk kabule hazr bir takm
artlarda bulunmaktadrlar. Bir hadiste yle
okumaktayz: Kalbin bir ynelii ve srt
evirii
vardr.
Dolaysyla
hazrlklar
hususunda da artlar eit deildir. Bazen ksa
cmleleri iitmeye hazrdr, bazen de detayl
istidlalleri
iitmeye
hazrdr.
Marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmak
hususunda ise btn bu zamansal, mekansal,
1

Naziat, 18

59

ruhsal ve toplumsal artlar gz nnde

bulunduran kimseler daha baarl olurlar ve
de szleri daha fazla etki yaratr.
Bir Hatra
Alimlerden birisi cenaze namaz kldrnca
yle dedi: Eer l erkek ise kefenin zerini
anz ve lnn yzn insanlara gsteriniz.
Kefeni
atklar
zaman
o
alim
beraberindekilere yle dedi: Mahede
ettiiniz gibi merhumun gzleri kapaldr.
Sizin gzleriniz daha henz daha akken
kt yerlere bakmaynz. lnn ayaklar
hareket
etmemektedir.
O
halde
sizin
ayaklarnz henz hareket ediyorken kt
yerlere
gitmeyiniz.
lnn
dili
de
konumamaktadr. Siz de konumaya gcnz
varken aksi eyler sylemeyiniz.
te o duygusal artlar altnda birka
dakikalk t, zellikle de lnn yaknlar
zerinde ok faydal etkiler yaratr. Bu artlar
olmad taktirde de bu etkiler ortaya kmaz.

60

Dolayl Konumak

Kuran Hz. saya (a.s) yle

buyurmaktadr: Sen mi insanlara beni
1

ve anneni ilah edinin dedin?

Burada
irk
ve
dalizm
iddetle
knanmtr.
Ama
bakalarnn
muhatab
olduu bir kalp iinde bu knanma
gerekletirilmitir. Baka bir yerde ise Allah
Peygamber-i Ekremi (s.a.a) muhatab karar
klm ve yle buyurmutur: Eer annen ve
baban senin yannda yallk ana eriecek
olursa onlara kabalk etme.2
Oysa bilindii gibi Peygamber henz
ocukken annesini ve babasn kaybetmitir.
Velhasl bazen dolayl olarak konumak da
baarl metotlardan biridir.
Sevgi cad Etme Metodu
Ak ve muhabbet, marufa emretmek ve
mnkerden sakndrmak iin en iyi ortamdr.
Kurann nemli bir blmnde Allah
nimetlerini saymaktadr ki insann Allaha
olan ak fazlalk kaydetsin ve bu da insann
Allahn sevdii eyleri yapmasna ve raz
olmad
eylerden
kanmasna
ortam
salamaktadr. Anne baba ocuklar iin
ltuflarn ve hizmetlerini sayacak olursa
1
2

Maide, 116
sra, 23

61

ocuklarn onlara kar aklar artar ve

emirlerine itaat ederler. Allahn nimetlerini
tanmak iin de o nimetlerin olmad taktirde
neler olacan farz etmek en iyisidir.
- Eer su ac olsayd
- Eer yeryz yava hareket etseydi, gece
ve gndz uzun olsayd
- Eer yeryzn kazdmzda suya
ulamasaydk
- Eer gne yeryzne yakn olsayd
- Eer yapraklar bizim iin oksijen
retmeseydi
- Eer hayvanlar insanlara msahhar
klnmasayd
- Eer yamur yamasayd
- Eer yeryz bereketlerini bizden
esirgeseydi
Burada yzlerce eer gereini daha gz
nnde bulundurabilirsiniz.
rnein ba parmamz olmasayd, kalemi
ineyi veya ekici elle tutabilir miydik?
Eer gzlerin esneklii olmasayd ve gz
kapaklarmz gzlerimizin zerine decek
olsayd,
btn
hareketlerimiz
ve
faaliyetlerimiz durmaz myd?
Eer gzyamz tuzlu olmasayd yadan
oluan gzmz baka bir eyle korunabilir
miydi?
Burada milyonlarca ve milyarlarca eer
sz konusudur ki insan btn mr boyunca
62

hatta
onlardan
birini
bile
dnmeyebilmektedir.
Dolaysyla marufu ve iyilii tavsiye etmek
ve kt ilerden sakndrmak isteyen bir
kimse iin en iyi yol ilk nce Allahn ltuf ve
nimetlerini
beyan
ederek
insan
ak
klmaktr. Bu durumda ak da emirlere teslim
olur ve hem de maukun sevmedii ilerden
uzak durur.
ocuklarn namaza altrmak isteyen
kimse de onlar iin Allahn nimetlerini
saymaldr.
nce Ltuf ve Muhabbet Sonra Emir ve
Nehiy
Kuran insanlara ibadeti emretmekte yle
buyurmaktadr: Bu Kabenin rabbine itaat
ediniz. Zira o sizleri alktan ve korkudan
kurtard.1
Konumac ne kadar sevimli olursa sz de
o kadar etkili olur. Bu yzden Hz. Resul
(s.a.a)
Medineye
girdi.
Her
kabile
ereflenmek
iin
Peygamberin
kendi
kafilesine girmesini istedi, ama Peygamber
btn
kavimlere
oranla
tarafszln
gstermek ve hepsine ayn gzle baktn
sylemek istiyordu. Zira bazen bir ferdi veya
bir grubu savunmak insann srekli olarak
1

Kurey, 4

63

sevimliliinin ortadan kalkmasna sebep olur

ve de szlerinin etkisi az olur. O gn
Peygamber yle buyurdu: Ben devenin
dizginlerini salvereceim. O nerede oturursa,
orada misafir olacam. Bu neriyi herkes
kabul etti. Bylece deveyi salverdiler, deve
Eba Eyyb Ensarinin evinin nnde oturdu.
Eba Eyyb Ensari o zaman Medinenin en
fakiriydi.
Velhasl marufa emretmek isteyen kimse
sevimli olmaldr. Sevimliliin art da
balangta herkese ayn gzle bakmaktr.
Elbette tebli ettikten sonra herkim hakk
daha iyi ve daha abuk kabullenirse ona zel
bir gzle bakmak gerekir. Nitekim Kuran da
yle buyurmutur: Ey Peygamber! Rahmet
kanatlarn sana iman eden kimselerin
zerine ger! 1 Ve mnafklara kar sert
davran.2
Kalpleri elde etmek hususunda Peygamberi Ekremin (s.a.a) siretinden birka rnek
vermek iyi olur kansndayz:
1- Peygamber dostlarndan birini gn
grmedii taktirde onu sorard.3

1
2
3

uara, 215
Onlara iddetli ol. (Tevbe, 73 ve Tahrim, 9)
Bihar, c. 16, s. 151

64

2- ehrin en uzandaki hastalar ziyaret

ederdi.4
3- Bir yolcuyla vedalarken onun elinden
tutar ve onun iin dua ederdi.2
4- Sava bittiinde zayflarn yanna gider
ve onlara yardm ederdi.3
5Peygambere
zekat
ve
sadaka
getirdiklerinde Peygamber onun ailesine
selam gnderirdi.4
6- nsanlar en iyi isimlerle arrd. Hatta
kadn ve ocuklarn adlarn bile ycelikle
anard. 5
7- Eer emanet olarak eski bir ey alacak
olursa, verirken o eyin yenisini verirdi. 6
8- hsanda bulunur ve insanlara yemek
yedirirdi.
Peygamber-i Ekremin kemalatlar burada
saylamayacak kadar oktur. Ama bu birka
rnek de yeterlidir. Velhasl insanlar marufa
davet etmek ve mnkerden al koymak
isteyen kimseler batan ayaa cazibeli olmal,
sevimli bulunmaldr. Btn vcudu, byk

4
2
3
4
5
6

Bihar, c. 16, s. 225

Snenn Nebi, s. 116
Snen- n Nebi, s. 71
Snenn Nebi, s. 78
Snenn Nebi, s. 122
Snenn Nebi, s. 88

65

bir ruh ve gs genilii iinde olmal, btn

ileri af, yumuaklk ve sefa zere olmaldr.
Bir Baka rnek
ekvani adnda arap ien birisi mamn
(a.s) yanna geldi. mam (a.s) nce iini yapt
sonra onu irat etti. Daha sonra da ince bir
beyanla onu mnkerden sakndrd. Ama
mam (a.s) burada iki hususu gz nnde
bulundurdu. Evvela arap ime meselesini
yzne kar sylemedi.
kinci olarak onunla ycelikle konutu ve
yle buyurdu: Ey ekrani! yi i her kimden
olursa olsun gzeldir, ama bu senden olursa
daha gzeldir. nk senin bizimle ban var.
irkin i her kimden olursa irkindir. Ama
senden olursa daha irkindir. nk senin
bizimle irtibatn vardr. 1
Maruflardan biri olan camileri ihya etmek
iin de bir takm programlar dzenlemeliyiz.
yle ki btn insanlarn camilerden ok gzel
hatralar olmaldr:
Eer doktorlara camilerde dzenlenen bir
trenle diplomalar verilecek olursa
Eer kzlarn nikah gsteriten uzak
camilerde yaplacak olursa
Eer yarma dlleri camilerde verilecek
olursa.
1

Bihar, c. 47, s. 357

66

Eer her insann camilerden gzel bir

hatras olursa camiler hzn ve gamdan
uzaklar. nsanlarn camilere yneliini
salar.
Kzmza bir kpe aldmz gece ona
nasihat edelim.
Eer
hediyelerin,
bayramlklarn,
mjdelerin yan sra maruflar emreden bir
takm cmleler veya mnkerleri terk etme
hususunda bir takm tler de yazacak
olursak bundan daha abuk sonu alm
oluruz. Evet ilk nce insanlar cezp etmeli,
daha sonra da onlara emir ve nehiyde
bulunulmaldr.
Muhabbet metodu
Peygamber-i Ekrem ve Masum Ehl-i
Beytinin hayatnda onlarn ameli tavrlar,
marufu emretme ve mnkerde sakndrma
metodu hakknda binlerce rnek gze
arpmaktadr ki biz bunlardan bir kan
rnek olarak nakletmek istiyoruz:
1- aml bir kimse mam Hasan-
Mctebaya (a.s) kstahlk etti. mam (a.s)
onu evine gtrd, hal hatrn sordu ve o
bylece syledii szlerden dolay piman
oldu. 1

Biharul Envar, c. 43, s. 344

67

2- Bir ahs mam Seccada (a.s) uygunsuz

eyler syledi ve mam (a.s) ona yle
buyurdu: Senin bir sorunun ve hacetin var
mdr? Daha sonra ona bin dirhem ve yeni bir
elbise verdi. Ve o ahs mamn (a.s)
huzurundan ayrlnca yle diyordu: Ben
ahadette bulunurum ki sen Resulullahn
olusun.1
3- kinci halifenin yaknlarndan birisi mam
Kazma (a.s) hakarette bulundu. nsanlar onu
ldrmek istediler, ama mam izin vermedi.
Bir gn mam Kazm (a.s) onun tarlasna gitti
ve yle buyurdu: Bu ekinden ne kadar kar
etmeyi umuyorsun? O, u kadar miktar
diye cevap verince mam ona yz dinar
verdi ve yle buyurdu: Bunu al ve bu
tarlann geliri de senin olsun.
mam (a.s) bu ekilde o ahs kendisine
dost kld. 2
4- Bir rivayette yle okumaktayz: Her
kim seninle ilikisini keserse sen onunla iliki
kur ve kimse sana ktlk ederse sen ona
iyilik et. 3
5- Bir Hristiyann olu Mslman olunca
mam Sadk (a.s) ona yle buyurdu: imdi

1
2
3

Bihar, c. 46, s. 95, ve s. 99

Bihar, c. 48, s. 102
Bihar, c. 71 , s. 157

68

Mslman olduuna gre annene kar daha

sevimli ve merhametli ol.
Annesi
ocuunun
kendisine
kar
sevgisinin slam sayesinde arttn grnce o
da Mslman oldu.1
6- Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur:
Bazlarn
slah
etmek
onlara
sayg
gstermekle olur. Bazlarn slah etmek ise
tedip ile olur.2
7- mam Seccad (a.s) Mekarimul Ahlak
duasnda
Allaha
yle
yalvarmaktadr:
Allahm! Bana baar ver ki bana ktlk
eden kimsenin bile hayrn dileyeyim. Her kim
bana kt bir laf sylerse ben onu veyim.
Her kim bana ktlk ederse ben onu
affedeyim, her kim beni mahrum klarsa ben
ona bata bulunaym ve her kim beni
kendinden uzaklatrrsa ben ona iyilik
edeyim.3
8- Bir ahs Peygamberin (s.a.a) cbbesini
arkasndan yle bir ekti ki Peygamberin
boynu izildi. nsanlar sinirlendiler ve onu
edeplendirmek istediler. Ama aziz peygamber
muhabbet ile insanlarn o ahsa kar
grn deitirdi.

1
2
3

Usul-i Kafi, c. 2, Birrul Valideyn, 11. hadis.

Bihar, c. 75, s. 82
Dua- u Mekarimil Ahlak,

69

Bu duygusal tavrlarn rnekleri imamlarn

rencilerinde
ve
ashabnda
da
gze
arpmaktadr. Biz bunun iin de iki rnek
nakletmek istiyoruz:
1- Yllarn birinde iddetli bir ktlk ortaya
kt. Yahudi bir ahs yiyecek temin etmek
iin Seyyid Murtezann ders meclisine geldi
ve ondan yldzlar ilmini renmek iin
kendisine izin vermesini istedi. Seyyid
Murteza onun isteini kabul etti ve onun iin
aylk bir maa da belirledi. O Yahudi ahs bir
mddet dersten istifade etti. Birka ay sonra
da Seyyid Murteza vastasyla Mslman
oldu.
Bir gn zerinde ketenden bir elbise ve
banda ketenden bir sark bulunan Malik
Eter
Kufe
pazarndan
geerken
onu
tanmayan bir ahs onun deersiz elbiseler
giydiini grnce hakaret etmeye balad ve
onu talad. Malik Eter hi kzmadan ve
rahatsz olmadan yoluna devam etti. Bu olay
gren bazlar o ahsa yle dediler:
Eyvahlar olsun sana! Sen kime hakaret
ettiini biliyor musun? O ahs, Hayr
dedi. Onlar yle dediler: Bu mam Alinin
(a.s) samimi dostu Malik Eterdir.
O ahs Malik adn duyunca titredi ve
yaptndan dolay ok piman oldu. zr
dilmek istedi ve Malikin ardndan yola dt.
Onu camide namaz klarken grd. Namaz
70

bitinceye kadar sabretti. Daha sonra Malikin

ayaklarna kapanarak zr diledi. Malik Eter
gler yzllkle ve muhabbetle ona yle
dedi: nemli deil, sakn korkma Allaha
yemin olsun ki ben camiye sadece senin iin
mafiret dilmek zere girdim.1
Vicdandan Yardm Almak
Bir ahs Peygamber-i Ekremin (s.a.a)
yanna geldi ve yle dedi: Ben zinakar bir
kimseyim. Peygamber yle buyurdu: Acaba
sen birinin senin namusunla bu ii yapmasna
raz olur musun? O, Hayr dedi. Aziz
Peygamber yle buyurdu: O halde sen de bu
ii
yapma
Uhut
savanda
ehadet
mertebesine
erien
peygamberin
vefal
dostlarndan biri de Amr b. Cemuh idi. O
daha nce putperest biri idi. Kendine
tahtadan bir put yontmutu ve onu evinde
saklayp ibadet ediyordu. Mmin genlerden
birka kii olunun da yardmyla defalarca o
putu kirlettiler. Ama o yine putunu temizliyor
ve yine ona ibadet ediyordu. Bir gn usand
ve puta yle dedi: Neden kendini
savunmuyorsun? Ardndan boynuna bir kl
ast ve yle dedi: Bu defa kendini savun.
Daha sonra putun yanna geldi ve klcn orda
1

Mecmua-i Verram, c. 1, s. 2, Ahlak-i Felsefi, c. 1, s.

87den naklen.

71

olmadn, o putu l bir kpek leine

baladklarn ve pe attklarn grd. Bu
sahneyi grnce vicdan uyand ve putlarn
bir ie yaramad hakknda iirler syleyerek
iman etti. 1
Beeri ve Milli Duygular Harekete Geirmek
Marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmak iin duygular harekete geirmek
de ok kkl manivelalardan biridir. Kuran-
Kerim yle buyurmaktadr: Hi kime
dierinin gybetini yapmasn. O bakas da
senin kardeindir ve onun yzsuyu saygndr.
O orada hazr deildir ki kendisini savunsun.
Acaba sizden bir kimse l kardeinin etini
yemek ister mi?
Gybet kardeinin etini yemek gibidir. Hem
de dnyadan gm kardeinin etini!2
slam Peygamberi biat alarak, kardelik
icat
ederek
dier
peygamberlerin
takipilerinin
vefakarlk
hikayelerini
naklederek, insanlarla meverette bulunarak,
Mslman olmayan hastalar ziyaret ederek,
kendisine sven kimselere sevgi gstererek,
Mekkenin fethedildii gn Mekke halkn
zgr brakarak, genel bir af ilan ederek,
1

Usdul Gabe, c. 4, Peygamber ve Yarandan naklen.

Baznz
baznzn
gybetini
etmesin.
(Hucurat, 12)
2

72

sabrl hareket ederek ve grmedii kimselere

dua ederek gerekte hayra davet, marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmak
hususunda insanlarn btn duygularn
harekete
geirme
metodundan
istifade
ediyordu.
Geri vatanperestlik de tpk putperestlik
gibi irktir. Ama vatann sevmek diyar ve
meskenine ilgi duymak insann tabii bir
hakkdr. Zalimlerin ilerinden biri de bu
doal hakk almak, insanlar yurdundan ve
evinden srmektir. 1
Marufu emretmek hususunda vatanseverlik
hissinden de istifade etmek ve yle demek
de mmkndr: lkenin izzeti ve milli
bamszlk iin yle hareket ediniz, yle
hareket etmeyiniz. Dinsiz lkeler bile
milyonlarca askerini bu vatanseverlik ve
milliyetilik
ruhuyla
cephelere
srmektedirler.
Tarih ve corafyay mtalaa emrinde de bu
vatanseverlik
hissinden
istifade
etmek
mmkndr.
rnein
eer
blgedeki
erkeklerin
ve
rnek
kadnlarn
tarihi
genlerin el altnda bulundurulacak olursa
mtalaa iin daha fazla bir cazibiyet ortaya
kar. Ama genel tarih ve corafya kitaplar
1

phesiz diyarmzdan karldk. (Bakara,

246)

73

herkes iin ayn cazibeye sahip deildir.

Velhasl iyilikleri yaymak, fesatlar nlemek
iin Allaha yaknlk niyeti art deildir. Her
duygudan, milli vicdan da bu konuda istifade
edilebilir.
Bir ahs annesine kabalk etti ertesi gn
mam Sadk (a.s) onu grd, mam (a.s) ona
yle
buyurdu:
Neden
ona
kabalk
ediyorsun? Annenin karnnn senin yerin
olduunu bilmiyor musun? Annenin etei
senin beiin idi. Annenin memesi senin
yiyecein idi. Bunlar bilmiyor musun? daha
sonra mam (a.s) yle buyurdu: O halde ona
kaba davranma.1
Gizli t vermek
Bir hadiste yle okumaktayz: Her kim
dini kardeine gizlice t verirse onu
sslemi olur, ama her kim de ona aka t
verirse onu utandrm olur.2
phesiz bilindii gibi eer sulu kimse
kendisini henz aziz ve saygn kabul ederse
bizim nasihatlerimizi daha abuk ve rahat bir
ekilde kabul eder, ama eer kendisini
insanlarn nnde rezil ve rsva hissederse
onu slah edebilmek ok zordur.

1
2

Bihar, s. 71, s. 76
Bihar, c. 75, s. 374

74

tler Ksa Olmaldr

Bir hadiste yle okumaktayz: t
verdiin zaman ksa tut.
Bazen ksa szlerin ve ksa cmlelerin
etkisi uzun konumaklardan daha etkilidir ve
zihinlerde
daha
iyi kalmaktadr.
Hem
ezberlenmesi ve hem de yazlmas daha
rahattr.
Vaad ve Vaid (Mjde ve Tehdit)
Marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmann yollarndan biri de Allahn
velilerinin vaatlerini beyan etmektir. nsan
marufu yerine getirmek veya mnkeri terk
etme hususunda bir ama tamaldr. te bu
vaatler en nemli amalardan biri olabilir.
Peygamberler insanlara yle diyorlard:
Sizler sapk yolunuzdan el ekiniz ve
mafiret dileyiniz, Allah da sizleri en gzel
ekilde mutlulua ulatrr. 1
mam Kazm (a: s) ise yle buyurmutur:
Ben cennet ve efaati Ali b. Yaktin iin
garanti ediyorum. Resul-i Ekrem (s.a.a)
aacna bavurma bahanesiyle ba sahibine
Ve Rabbinizden mafiret dilemeniz ve Ona
tvbe
etmeniz
iin
(indirildi,
eer
bunu
yaparsanz), belli bir sreye kadar sizi gzelce
geindirir ve her fazilet sahibine faziletinin
karln verir (Hud, 3)
1

75

eine ve ocuklarna eziyet eden birisine

yle buyurmutur: Eer bu aacn ona
satacak olursan ben senin iin cenneti
garantilerim Ama o kabul etmedi.
mam Sadk (a.s) ise meyye oullar
devletinde bir makam olan mal biriktirmi
birisine yle buyurmutur: Eer tevbe eder
ve istifarda bulunursan ben de sana cenneti
garantilerim.
Vaidler de (tehditler de) mnkeri terk etme
hususunda ok nemli bir role sahiptir.
Kuran yle buyurmaktadr: Tautlara tabi
olanlar hem dnyada Allahn kahr ve
lanetine maruz kalrlar ve hem de ahirette. 1
zetle sylemek gerekirse insan Allahn
veli kullarnn duasna veya bedduasnda
maruz kald taktirde bu, onn hareketlerinde
ok nemli bir tesire sahip olmaktadr.
Hz. Ali (a.s) da Nehcul Belaann 24.
hutbesinde yle buyurmaktadr: Eer sizler
Allah yolunda olur ve ilahi grevlerinizle amel
eder de dnyada mutlulua ulamazsanz ben

te bu, Rablerinin ayetlerini bile bile

kfreden, peygamberlerine kafa tutan ve her
inat zorbann emrine uyan Ad milletidir. Bu
dnyada
da,
kyamet
gnnde
de
lnete
uradlar. (Hud, 59- 60)
1

76

kyamet
gn
garantilerim.1

sizin

kurtuluunuzu

Eitim Metotlar
Emir ve nehiyde bulunan kimse eer emir
ve nehyin srlarn da syleyecek olursa daha
byk bir baar elde eder. Elbette bazen
Allahn emir ve yasaklarnn srlar ve
delilleri ok gizlidir, bazen emir ve nehiy bir
imtihan iindir. Bazen delili anlamann
zamana ihtiyac vardr. Bazen de emre teslim
olmann bizzat kendisi bir delildir.2
Ama emir ve nehiylerin bir ou birtakm
delil ve mantk zeredir ki eer biz onlar
insanlara beyan edecek olursak daha abuk
netice elde etmi oluruz. Bu yzden bir ok
ayet ve rivayetlerde delillere iaret edilmitir.
rnein
Namazn emredilmesinin delili Allah
hatrlamaktr. Allah hatrlamak ise kalplerin
yegane itminana eri sebebidir. 3
1

Ey Allahn kullar! Allahtan saknn ve Allahtan

yine Allaha dnn.
2
lmi bir aamada Hz. Musa (a.s) Hz. Hzrn
ilerine amt, Hz. Hzr ilerinin delilini syleyince
Hz. Musa (as. ) huzura kavumu oldu. Kehf, 64- 84
3
Beni anmak iin namaz kl. (Ta-ha, 14) Bilin
ki kalpler Allahn zikriyle itminana erer. (Rad,
28)

77

Namazn bir baka delili ise Allaha

kretmektir. 1
Namazn nc delili ise namazn insan
fuhutan ve ktlkten alkoymasdr: 2
Oru tutmann eseri ise takvann ortaya
kdr. 3
Cihadn bereketlerinden biri de yeryznde
fesadn nlenmesidir. Eer bir grup kyam
ederek zalimlerin nn almazsa phesiz
yeryz fesada srklenir.4
Hums ve zekatn felsefesi de mahrumiyeti
ortadan kaldrmak, dini tebligat himaye
etmek, esirleri azat etmek, iflas edenlere
yardmc olmak, zekat memurlarna ve yolda
kalmlara tevecch etmek, bakalarnn
kalbini cezp etmek ve benzeri eylerdir.
Haccn delili ise sahnede hazr bulunmak
ve bir ok menfaatlerden nasiplenmektir.

Sizleri yaratan Rabbinize ibadet edin.

(Bakara, 21)
2
phesiz namaz fuhutan ve ktlkten
alkoyar. (Ankebut , 45)
3
Sizlere oru farz klndumulur ki takval
olursunuz. (Bakara, 183)
4
Allah insanlarn bazsn bazsyla def
etmemi olsayd yeryz fesada gmlrd.
(Bakara, 251)
1

78

2Kuranda
da
bunlara
edilmitir.Ta ki kendi menfaatlerine
olsunlar.5
Evet ilerin srlarn bilmek de o
yerine
getirmek
iin
en
iyi
konumundadr.

iaret
ahit
ileri
vesile

Bilinlendirmek
Bir ok kimseler yapt sularn etkilerini
ve tehlikelerini bilmemektedirler ve bu
yzden de rnein sigarann zararlarn
bildikleri taktirde onu terk etmektedirler.
Eer
insanlar
baz
hastalklarn
uygunsuzluklarn, yaratl naks ocuklarn
ortaya k sebeplerini bilecek olurlarsa ve
batan gerekli dikkati gsterecek olurlarsa
asla afetlere, olaylara ve tatszlklara duar
olmazlar. rnein gelin ve damat cinsel iliki
esnasnda bir takm eylere riayet etmeyecek
olurlarsa ocuklar naks olabilir. Bu durumda
da mrnn sonuna kadar hem ocuk, hem
de anne babas ile eker. lgin olan bir
husus da bu emirlerin slami rivayetlerde yer
aldr. Keke btn gelin ve damatlar ortak
bir hayata balamadan nce tekil edilecek
olan snflarda gerekli olan bilgileri elde etmi
olsalard.

Hac, 28

79

Mahir bir a portakaln kabuundan en

iyi reeli yapar, ama bilmeyen bir a en iyi
mal bile bozar.
Mekanik tamircisi olan bir ofr en sade bir
arabayla da yolculua kar, ama tamirden
anlamayan bir ofr en modern arabalarla
bile uuruma yuvarlanr.
mam
Rza(a.s)
yle
buyurmutur:
nsanlarn en nemli meselesi bilintir. Eer
insanlar biz Peygamberin Ehl-i Beytinin
szlerinin gzelliini bilecek olurlarsa, kesin
olarak bizim taraftarlarmz olurlar.1
Hakeza bir hadiste de yle okumaktayz:
Allah alimlerden cahilleri eitmek zere sz
almtr. 2
Gerekten eer yzme, srclk, sanat ve
teknik eitimler olmasayd tehlikeler, can ve
mal kayplar kim bilir nerelere varrd!
Bir Hatra
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) bir kadnla
konuuyordu. Oradan bir ahs geince
Peygamber ona yle buyurdu: Bu benim
eimdir. En iyisi bu konuda haberdar klaym
ki sakn baka bir dnce seni gnaha
drmesin.

1
2

Vesail, c. 18, s. 65, 52. hadis

Bihar, c. 2, s. 78

80

Peygamber-i Ekremin bu bilinlendirme

metodu su-i zann nlemek iin en iyi ve en
sade metottur.
Bir Hatra
mam Bakrn (a.s) evine bir misafir girdi
ve kendi kendine yle dnd. mamn
odas neden bu kadar gzel ve ssldr.
mam onun byle dndn anlaynca
evden ktnda yle buyurdu: Yarn da
bize gel.
Ertesi gn mam (a.s) o misafiri bir baka
sade odaya gtrd ve ona yle buyurdu:
Dnk oda benim eimin sermayesinden
yaplm bir odadr. O maliktir, zgrdr ve
odasnn gzel olmasn ister. Ama benim
odam sadelii her yerden anlalan bir
odadr. mamn (a.s) bilinsiz kimseleri
bilinlendirmek iin yapt bu hareketi
suizan, gybet, iftira ve gsterie kama gibi
mnkerleri nlemenin en nemli yollarndan
biridir.
Eitimi Basite Almayalm
Hastanelerin birinde btn bedeni yanm
birini grdm ve delilini sorduumda yle
dediler: Bu hanm randaki gazyann
bittiini anlad halde ra yanarken ona
gazya dkmeye kalkmtr ve bylece
ra alevlenmi ve petrol maddesinden
81

yapl elbiseleri ate almtr ve bu olay

meydana
gelmitir.
Oysa
radyo
ve
televizyonlar ona ra yanarken gazya
doldurulmamasn sylemi olsayd byle bir
olay vcuda gelmezdi.
Uzaa gitmeyelim biz tkettiimiz bir kilo
sebze tketmek iin ka defa toprak, amur
ve p iin nakliye paras vermekteyiz. Zira
bir defa kamyonlar sebzeyi amuru toprayla
ehre sebze hallerine getirmektedir ve bunun
karlnda bir para almaktadr. Yeniden
sebze satan manavlar onu halden almakta ve
kendi yerlerine nakletmektedirler. Bu bunun
karlnda da bir para vermektedirler.
nc defa da biz iki kilo sebze almaktayz.
Onu temizledikten sonra da bir kilosunu p
ve amur halinde pe atmaktayz. Drdnc
defa belediye arabalar ar bir maliyetle o
amur ve topra sebze pyle birlikte ehir
dna nakletmektedir. Dikkat ettiiniz gibi bir
kilo sebze iin bir drt defa p amur ve
toprak nakliyesi iin para vermekteyiz. Ama
bu konuda bir eitim verilecek olursa sebze
bittii yerde ve o kyde sebze temizlenir,
poetlere konur ve tketilecek olan sat
merkezlerine nakledilir. Bu ekilde bir ok
isiz kimse ehirlerin etrafnda sebze
temizlemekle megul olur ve bir kazan elde
ederler. Bu da vatandalara bir hizmettir.
yle dnyorum ki su imek, yol yrmek,
82

trnak kesmek gibi btn sade ve czi

meseleler de bir eitime ihtiya duymaktadr.
Bylece hem daha az bir masraf yaplr ve
hem de baka bir menfaatler elde edilir.
Bugn niversitelerde imkanlardan daha
iyi faydalanma seminerleri tekil etmektedir.
Bunlarn tmnn de hedefi insanlar
bilinlendirmek ve az imkanlardan daha fazla
faydalanma
yollarn
gstermektir.
Mnkerden nehyederken de en nemli adm
insanlar fesatlarn tehlikeleri hususunda
bilinlendirmektir.
Kolaylatrmak
Bazen gnahkar kimseler gnah terk
etmenin ve marufu yerine getirmenin
kendileri
iin
ok
zor
olduunu
dnmektedirler. Marufu emretmenin ve
mnkerden sakndrmann yollarndan biri de
onlar mmkn ve olabilir iler olarak
gstermek ve insanlara yle demektir:
Marufu yerine getirmek ok kolaydr, hatta bu
konuda bir takm d rnekler de verebiliriz:
Falan kimse ya byk olduu halde eitim
grmedi mi? O uanda okuyabilmekte ve
yazabilmektedir.
Falan kimse daha aciz deil miydi? Ama o
hacca gitti ve geri dnd. Falan kimse sigara
ve uyuturucu maddeyi sonunda terk etmedi

83

mi? Falan kz veya erkek ocuu erken

evlendii halde hayr grmedi mi?
5- Falan kimse eini atsz bir aileden setii
halde mutlu bir hayat yaamyor mu?
6- Falan kimse kolayca evlendii halde
zarar grd m?
Velhasl bir takm kimseler mnkerlere
duar olmutur ve de o mnkerlerden el
ekemeyeceklerini
dnmektedirler.
rnein yle demektedirler: Biz uzun bir
sredir yzmz bu ekilde tra etmekteyiz.
Bir mrdr falan kimseyle dostuz.
Biz falan gnahkar kimseyle ortaz.
Ahitletik ve antlatk. Veya: Herkese yle
ve byle yapacam syledim. imdi aksini
sylersem bu i irkin deil midir?
Kuran ve rivayetlerde bir takm rnekler
gze arpmaktadr ki insan eer irade edecek
olursa her ey kendisine kolaylaacaktr.
Firavunun ei tautun saraynda olduu halde
Musay himaye etmitir. Sihirbazlar Musa ile
mcadele etmek iin geldikleri halde aniden
Musann (a.s) taraftarlar olmulardr. Tarihi
naklederek ve yaplan filmleri gstererek
mnkerleri terk etmeyi ve marufu yerine
getirmeyi salamak iin rnek ve olgular
beyan etmek de metotlardan biridir.

84

rnek Gsterme Metodu

Baarl ehreleri tantmak, onlar vmek ve
tevik
etmek,
insanlar
hak
yoluna
ynlendirmek, sapk evreleri aalamak,
onlara lanet etmek, insanlar marufu yapmaya
ve
mnkerden
sakndrmaya
zorlama
hususunda ok nemli bir etkiye sahiptir. Her
yl insanlar insanlar Aura gnlerinde Ya
Hseyin diye feryat etmektedirler. Ve
imameti,
ismeti
ve
mazlumiyeti
savunduklarn ilan etmektedirler. Allahn
velilerinin dmanlarna lanet, nefret ve
beraat hususunda yaplan btn bu tavsiyeler
insanlar
sapk
izgiye
ynelmekten
alkoymaktadr. Kuran yle buyurmutur:
Btn dnya ehli Firavunun einden einin
manevi makamna ve kudretine ynelmedii
sebebiyle ders almaldr. 1
Allah Firavunun eini verek onu btn
insanlara rnek olarak tantmtr. Nitekim
baka bir yerde yle buyurmutur: nsanlar
brahimden ve Muhammedden (a.s) ders
almaldrlar, zira bu iki de birer rnektirler.2

Allah iman eden kimselere Firavunun

ailesini rnek vermek istemektedir. (Tahrim, 11)
2
phesiz sizin iin Resulullahta gzel bir
rnek vardr. (Ahzab, 21)
1

85

Bir ok ilerde rnek ve nc gstermeye

ihtiya vardr. Mesela unlara tevecch
ediniz:
1- Bir kii ezan syleyip sessizlii bozunca
dierleri iin de ezan syleme yeri alm
olur.
2- Bir kimse ayn ekilde uakta kalkp
namaz klarsa dierlerinin de namaza ilgi
duymasna ortam salam olur.
3- Uyuturucu madde kullanan bir kimse
uyuturucuyu terk edecek olursa dier
uyuturucu kullanan kimseler iin de rnek
olur.
4- Bir kimse talebe veya niversite
rencisi olursa yaknlar zerinde etki
yaratr.
Mizah
Kalbnda
mnkerden
Sakndrmak
Bir gn Behll cami yapmakta olan bir
grup ii grd. Onlara yle sordu: Bu
camiyi yapan kimdir? Onlar yle dediler:
Harun Reiddir.
Behll talar yontan kimseye talarn
zerine
u
cmleyi
kazmasn
istedi:
Caminin banisi Behll!
Talar yontan kimse bir ta yonttu ve
zerine istenilen yazy yazarak Behlle
verdi. Behll geceleyin merdivenlerden
karak bu ta caminin kapsna ast. Ertesi
86

gn iiler tabloyu grnce Haruna haber

verdiler. Harun Behll ard ve yle
sordu: Bu camiyi yapan benim, sen neden o
ta oraya koydun ve kendini caminin banisi
olarak tanttn?
Behll yle dedi: Sen eer Allah iin cami
yaptysan brak benim adm kalsn. Nasl olsa
Allah camiyi kimin yaptn bilmektedir.
O bu mizah yoluyla Haruna ihlasnn
olmadn anlatmak istedi.
Ertesi
gn
Behll
yine
Harunun
toplantsna girdi. Harun o toplantya henz
gelmedii iin Behll Harunun yerine oturdu.
Hizmetiler onu oradan kaldrdlar ve de onu
dvdler. Harun toplantya girince Behll ona
yle dedi: Ben bir ka dakika senin yerine
oturdum ve dayak yedim. Eyvahlar olsun sana
ki bir mr Peygamberin (s.a.a) Ehl-i
Beytinin yerine oturmusun.
Behll bu mizah yoluyla Haruna yle
demek istemitir: Senin yolun batl ve
hkmetin de bakasndan gasp edilmi bir
hkmettir.
Sevab ve Cezalar Beyan Etmek
Marufu yerine getirmek ve mnkeri terk
etmek hususunda insanlar hedef sahibi klma
vesilelerinden biri de maruf ilerin sevabn
ve mnkerlerin cezasn beyan etmektir.
Kuranda ve rivayetlerde bu konuda yzlerce
87

cmle gze arpmaktadr. Alimlerimiz de

sevab ve ikab (sevaplar ve cezalar) ad
altnda kitaplar yazmlardr.
Gnahlarn cezasn, mmetlerin helak ve
k sebebini, kavimlerin izzet ve zillet
tarihini ve hakeza Allahn kendini gnahtan
uzak tutanlara ltfn bilmek de ok etkilidir.
Hz.
Yusuf
kendisinin
izzet
nedenini
kardelerine bir cmlede beyan etmitir: Ey
kardeler! Biliniz ki herkim takva sahibi olur
ve sabrederse phesiz Allah iyilik edenlerin
ecrini zayi etmez.1
Velhasl maruflarn sevabn ve mnkerlerin
cezasn beyan etmek de marufu yerine
getirme
ve
mnkerden
uzak
durma
metotlarndan biridir.
Tedrici ve Aamal Metod
eytan insan adm adm fesada srkledii
gibi2 islah ve marufa emretme yolu da adm
adm olmaldr. arabn haram kln
hususunda
da
bu
metodu
mahede
etmekteyiz. arab ime u birka aamada
men edilmitir:
1Birinci
aamada
Kuran
yle
buyurmutur: zmden hem gzel bir rzk
elde edilir, hem de sarho edici bir svdr Bu
1
2

Yusuf, 90
eytann admlarna uymaynz. (Bakara, 168)

88

konu sarho edici svnn iyi olmadna iaret

etmektedir. 1
2kinci
aamada
Kuran
yle
buyurmutur: Eer kumar ve arapta bir
takm menfaatler varsa da zararlar daha
oktur. Kuran bu beyanla da arabn kt
olduunu ilan etmitir.2
3nc
aamada
Kuran
yle
buyurmutur: Namaz esnasnda sarho
olmaynz.3
4- Drdnc aamada ise Kuran yle
buyurmutur: arap tmyle haramdr. ster
mest olun ister olmayn, ister az olsun ister
ok, ister namazda olsun ister namazn
dnda.4
Bu aamal metot da belli bir zamanlamaya
veya tarihe ait deildir. Ekolojik genilemede
de makul bir meseledir. Peygamber-i Ekrem
(s.a.a) nce insan kendini temizlemeye davet
etmektedir.5
1

Nahl, 68
nsanlar iin bir takm menfaatleri vardr,
ama gnahlar daha byktr. (Bakara, 219)
3
Namaza
sarho
olduunuz
halde
yaklamaynz. (Nisa, 43)
4
phesiz arap ve kumar eytann amelinden
bir pisliktir. (Maide, 90)
5
Giydiklerini temiz tut. Kt eyleri terke
devam et (Mddessir, 4 ve 5)
2

89

Daha sonra da akrabalar uyarmaktadr. 1

Daha sonra da Mekke ehlini ve Mekkenin
etrafndakileri uyarmaktadr.2 Son olarak da
yeryzndeki
btn
insanlar
muhatab
almtr. 3
Faiz hususunda da bu aamalar gze
arpmaktadr. Faiz u birka aamada
yasaklanmtr:
Birinci aamada Kuran yle buyurmutur:
Faiz sebebiyle artan mallarnz aslnda Allah
nezdinde artmamaktadr.4
kinci
aamada
Kuran
faiz
yemeyi
Yahudilerin irkin adetlerinden saymtr. 5
nc aamada Kuran insan katkat faiz
almaktan sakndrmtr. 6
Drdnc aamada ise Kuran faiz almann
Allaha sava ilan etme konumunda olduunu
beyan etmektedir. 7
1
2

Yakn akrabalarn uyar (uara, 214)

Mekke Ehlini ve etrafndakileri uyar. (Enam,

92)
Seni btn insanlara gnderdik. (Sebe, 28)
Verdiiniz her hangi bir faiz Allah katnda
artmaz. (Rum, 39)
5
Nehy edildikleri halde faiz almalar (Nisa,
161)
6
Kat kat faiz yemeyin. (Al-i mran, 130)
7
Byle yapmazsanz, bunun Allaha ve
Peygamberine kar alm bir sava olduunu
3
4

90

Adm adm ve tedrici hareket metodu

pedagojik
ilkelerden
biridir.
Kafirlerin
itirazlarndan biri de yle demeleriydi:
Neden Kuran bir defada Resulullaha (s.a.a)
nazil
olmamtr?

Kuran
yle
buyurmaktadr: Tedrici nzul ruhun huzuru
iin daha etkilidir.1

bilin. (Bakara, 279)

1
Kfredenler: Kuran ona bir defada
indirilmeliydi derler. Oysa biz onu bylece senin
kalbine yerletirmek iin azar azar indirir ve onu
ar ar okuruz. (Furkan, 32)

91

Tekrar Metodu

Terbiye ve eitim arasnda bir ok

farklar vardr. Bu farklardan biri
de terbiyede tekrar etmenin zaruri
bir ilke olmasdr. Ama bildiiniz
gibi eitimde renci meseleyi
anlaynca artk tekrar etmenin
gerei yoktur. slamn program
sadece eitim program deildir.
Aksine terbiye meselesi de sz
konusudur. Bu yzden de tekrar
edilmelidir. Biz her gece gndz
ka defa namaz klmaktayz.
Allaha iman, Allah hatrlamaktan
ayr bir konudur. Kuran bazlarna
yle buyurmutur: O Allaha iman
etmemitir.

Bir baka grup hakknda ise yle

buyurmutur: Allah unuttular.2
Biz Allaha iman etmiiz, ama onu
unutmaktayz.
Bu
yzden
de
Allah
zikrederek imanmz ilerletmeliyiz. Ahiret
phesiz o yce Allaha iman etmemitir.
(Hakka, 33)
2
Allah unuttular. (Tevbe, 67)
1

92

hakknda da ayn anlam sz konusudur. Yani

bazlar ahirete iman etmemilerdir.1 Ama
dier bazs ise ahirete iman ettikleri halde
onu unutmulardr. 2

Velhasl insan o kadar unutkandr ki

arada bir hatrlatmak da onun iin
yeterli deildir. Bu yzden Kuran
yle buyurmutur: Allah ok
3

annz.
nsann unutkanl o kadar oktur ki
slamda gece gndz be defa yksek bir
yere kp gr ve gzel bir sesle yle feryad
etmesi tavsiye edilmitir: Haydi namaza
Elbette her gn bu feryadn benzeri szleri
tekrarlanmaldr. 4
1

Onlar ahirete iman etmemilerdir. (Necm,

27)
Azap gnn unutmulardr. (Sad, 26)
Allah ok zikrediniz. (Enfal, 45)
4
Biz gece gndz be vakit namaz klmaktayz ki
her namazn bir ezan ve bir de kameti vardr. Her
birinde bir takm cmleler tekrar edilmektedir. Yani
gece gndz on ezan ve kamette iki defa yle
demekteyiz: Haydin namaza (Toplam yirmi defa
olmaktadr) ve iki defa da yle demekteyiz: Haydin
kurtulua (ki bu da yirmi defa olmaktadr) iki defa da
yle demekteyiz: Haydi hayrl amele (ki bu da yirmi
defa olmaktadr. ) be kamette de iki defa yle
2
3

93

Her namazda hamd suresinin tekrar

edilmesi de bir zarurettir. yle ki eer bu
sure olmazsa namaz da olmaz. 5
Hamd suresinde de iyyake, srat, rahman
ve rahim kelimeleri tekrar edilmitir.
Bazlarnn dediine gre hamd suresi iki defa
nazil olmutur. Kuranda meleklerin Ademe
secdesi,
blisin
tekebbr,
Musa
ve
Firavunun kssas, Nuh ve inat kavminin
hikayesi ve dier bir ok hikayeler defalarca
tekrar edilmitir. Fahr-u Razi Kuranda
tekrarn
srlar,
faydalar
ve
etkileri
hususunda kendi tefsirinde bir ok nkteler
beyan etmitir.
Rahman suresinde de bir ayet otuz defadan
fazla tekrar edilmitir.
Velhasl her an gaflet ve unutkanlk iin bir
hatrlatma gereklidir. Sizler de namazda
onlarca defa Allah- u Ekber cmlesini, rku,
secde ve kyam halinde tekrar etmektesiniz.
Allah anmak, ruhun gdasdr ve tpk
cismin
gdas
gibi
tekrarlanmaldr.Bismillahirrahmanirrahim
ayeti erifesi de Kuranda 114 defa tekrar
edilmitir. slam bizlere sofrada birka eit
demekteyiz: Namaz ikame olmaktadr (ki bu da on
defa etmektedir) toplam olarak yetmi defa olmaktadr.
5
Namaz sadece hamd suresi ile olur. (Mstedrek, c.
4, s. 158)

94

yemek olduu taktirde her yemek tr

tketildiinde bir defa Bismillah dememizi
tavsiye etmitir. slamn terbiye mektebinde
de btn saatler ve gnler iin zel bir dua
vardr. yle ki bir kimse birinci ve ikinci
saatlerde frsat bulamazsa, nc saatte bu
zel duay okuyabilir. Bu olay tpk her saat
iin
ua
bulunan
bir
havaalann
andrmaktadr. Her yolcu istedii saatte
oradan uua geebilir.
Gnaha den bir ok kimseler de bir
hatrlatmayla kt ilerinden el ekmilerdir.
Bu
yzden
her
insana
hatrlatmakta
bulunmak, hatta bazlarna birka defa
hatrlatmada bulunmak gerekir. Sizler de
hasta olduunuzda iyileinceye kadar bir
doktora mracaat edersiniz. Hibir hasta,
artk bir doktora mracaat ettim, fayda
grmedim. Artk baka bir doktora gitmem ve
baka bir ila kullanmam dememektedir.
Tartma
brahim (a.s) yldza tapanlar grnce
yle buyurdu: Bu yldz benim rabbimdir.
Yldz batnca yle dedi: Ben batanlar
sevmem Ay grnce yle dedi: Bu benim
rabbimdir
Ayn da kaybolduunu grnce yle dedi:
Eer
gerek
rabbim
beni
hidayete
erdirmezse, sapklardan olurum.
95

nc defa gnei grd ve yle

dedi: Bu yldz ve aydan daha
byktr. O halde rabbim budur.
Gne de batnca insanlara yle
dedi: Ben sizin Allaha irk
kotuklarnzdan
uzam.
phesiz brahim (a.s) Allaha
tapan bir kimseydi. Zira yldz, ay
ve gnee tapanlarla yapt
konumann
sonunda
yle
buyurmutur: Ben sizin irkinizden
uzam.
phesiz brahim, Ben kendi irkimden
uzam dememitir.

96

Ay, yldz ve gnee, Bu benim

rabbimdir demesinin sebebi de
mnkerlerden biri olan irkten
sakndrmaktr. Bylece brahim
(a.s) adm adm eletirilerini
arttrd. Yani birinci defa yle
buyurdu: Ben batan eyleri
sevmem. kinci defa da yle
buyurdu: Aya tapmak sapklktr,
Allah beni ona dar klmasn:
Rabbim

beni

hidayete

erdirmezse

nc defasnda ise yle

buyurmutur: Sizin Allaha irk
kotuklarnzdan phesiz ben
beriyim Hz. brahim bu tartma
metoduyla
insanlara
unu
anlatmak istemitir: Yok olan ve
deien bir varlk Allah olamaz.
Bu eyler ister yldz olsun,
isterse de byk bir gne. O
insanlara
unu
anlatmak
istemitir: Sapkln grdn
zaman hemen cesaretle ondan
geri
dnn
ve
inatla
97

kaplmayn O insanlardan beri

olduunu ilan etmemi, insanlarn
irkinden beri olduunu beyan
etmitir: irk kotuklarnzdan.
Hikmet, t ve Gzel Tartmak
Kuran- Kerim aziz peygambere yle
buyurmutur: Hikmet, mantk, t, nasihat
ve gzel tartma yoluyla insanlar Allahn
yoluna davet et.1
phesiz bilindii gibi insanlarn fikri, ruhi
ve ilmi kapasiteleri farkldr. Bir grubu istidlal
ile, bir grubu tle, bir grubu da gzel
tartmayla davet etmek gerekir.
Hikmet
kelimesi
eitli
anlamlarda
kullanlmtr ki btn insanlarn akl ve
ftratnda salam bir yaps bulunan szlere
ve nerilere hikmet denilmektedir. rnein
sra suresinde insan fakirlik sebebiyle
ocuunu ldrmekten, zinadan, cinayetten,
yetim
malnda
tasarrufta
bulunmaktan,
hakknda ilminin olmad ileri yapmaktan,
kibirlice yol yrmekten, ve tarty az
tutmaktan sakndrlmtr. Kuran daha sonra
yle buyurmutur: Bu yasaklar hikmettir.
Zira hi kimse bunlarn kt olduundan ek
Hikmet ve gzel t ile insanlar rabbinin
yoluna davet et ve onlarla gzel tart. (Nahl, 125)
1

98

etmemektedir. O halde hikmet kesin ve

salam sze denmektedir. rnein sinemay
ve uydu antenini ktlemeyiniz. Zira sizin
ktlemeniz salam bir temele dayal deildir.
Hakikatte ilmi ilerlemelere kar koymaktr.
Ama kt filmleri eletiriniz. Zira dost ve
dman onu salam bir temele dayal sz
olarak kabul etmektedir.
Bir Hatra
mam Seccad (a.s) amda meyye
Oullarn rezil rsvay etmek isteyince yle
buyurmutur: Babam mam Hseyini feci
bir ekilde ehit ettiler, kafesteki bir ku gibi
ban ucuyla onu delik deik ettiler,
sonunda ehit oldu.
Burada eer mam Seccad (a.s), Babam
ehit ettiler demi olsayd, Ehl-i Beyt
hakknda derin bir bilgisi olmayan am halk
nezdinde fazla nemli bir olay olmazd. Zira
zaten onlar yle diyorlard: Savata bir
takm kimseler ldrlr, onlardan biri de
mam Hseyindir. mam Seccad (a.s) yle
buyurmutur: Farzen, siz onu ldrmek
istiyordunuz, ama neden byle ldrdnz,
neden bir ku gibi kanadn delik deik
ettiniz. Neden su nehrinin kenarnda onu
susuz ldrdnz, neden onu defnetmediniz,
neden
adrlarna
saldrdnz,
neden
ocuklarn ehit ettiniz? Bu kelimeler
99

insanlar nezdinde yle tahamml edilmez

szlerdi ki amda bir frtna kopard ve
Emevi rejiminin aleyhine kltrel ve fikri
devrime bir ortam hazrlad.
Marufu
emretmek
ve
mnkerden
sakndrmak hususunda da kar konulmaz
konulara istinad etmek gerekir. Bu yzden
herkesin nezdinde kabul edilen salam
szlere hikmet denilmitir. Ama gzel tten
maksat, muhabbet zere sylenen, gzel bir
ekilde beyan edilen ve uygun bir mekan ve
zaman iinde doru metotlarla sylenen
szdr. Gzel tartmaktan maksat ise,
mcadele ahlakn koruyarak, dierlerinin
kuvvetli noktalarn kabullenmek ve metotlar
hususunda ayni ile mukabelede bulunup delil
gstermektir. 1
nanlar Dzeltirsek Fesatlar da Azalr
Baz gnahlar ve ahlaki fesatlar phesiz
batl hayallerden ve inanlardan ortaya
kmaktadr. Eer biz inanlar dzeltecek
olursak, bu durumda en iyi sonular elde
ederiz. rnein birka rnee tevecch
ediniz:
1- Bir takm kimseler Kurann yasana
ramen, kendi hayatlar iin tautlara ve
1

Tefsir ve rivayetlere mracaat edecek olursak, bu

ayetin tefsiri hakknda ilgin noktalar elde edebiliriz.

100

zalimlere dayanmaktadrlar, zalimin kol ve

kanatlar
olmaktadrlar.
Onlarn
hedefi
zalimler vastasyla g elde etmektir. Allah
yle buyurmutur: Btn g ve kuvvet
Allahndr.
Eer insan tm kuvvetlerin Allaha ait
olduuna inanacak olursa, kudret elde etmek
iin bunca riyakarla, gsterie ve yacla
ve ayplar grmezlikten gelmeye dar
olmaz.
Yzlerce ve binlerce su ileyen kimsenin
de izzet elde etmekten baka bir hedefi
yoktur. Bunlar sermaye, makam ve batya
balln, falan aileden bir kzla evlenmenin,
falan ile uramann ve dzenli eylerin
insan
iin
izzet
kayna
olduunu
sanmaktadrlar. Onlar Tpk Nuhun ocuuna
benzemektedirler ki Nuhun ocuu kafirlerin
boulma tehlikesi karsnda babasna yle
demiti:
Ben
boulmamak
iin
daa
snrm.
lahi
kahr
gn
dan
bile
kurtulamayacandan gaflet etmiti. Eer bu
insanlar, Kurann, btn izzetin, Allahtan
olduunu beyan ettiini bilecek olurlarsa, 1
insanlarn izzetinin art ve azalnn sadece
Allahn elinde olduunu, bakasnn elinde
phesiz izzet tmyle Allaha aittir. (Nisa,
139)
1

101

olmadn derk edecek olurlarsa, kendilerini

bu kadar zahmete sokmazlard. Kuran da
onlar knayarak yle demektedir: zzeti
bakalarndan m istiyorsunuz?!
Evet kudret ve izzetin sadece Allahn
elinde olduuna
inanmak, bizi birok
gnahlar ilemekten alkoyacaktr.
Fesadn Kklerini Kurutalm
Kuran yle buyurmutur: Su-i zanda
bulunmaynz ve aratrmaynz.1
Zira su-i zan ve insanlarn ayplarn
aratrmak
da
gybetin
kayna
durumundadr.
Zihinsel gnahlar nlemek iin de Kuran
zehirli baklar sakndrmtr. Hz. sann
(a.s) dedii gibi bak ilginin ve fesada
srklenmenin kaynadr. 2
Eer Kuran kadnlar ayaklarn yere
dvmekten3, nazl ve tahrik edici bir ekilde
konumaktan4, sakndrmsa bu gnahlarn
kaynan kurutmak iindir.
phesiz baz zanlar gnahtr, aratrmaynz
ve birbirinizin gybetini etmeyiniz. (Hucurat, 112)
2
phesiz gzn koruduun mddete tenasl
organn zina etmez. (Mizanul- Hikmet, c. 4, s. 242)
3
Ayaklaryla yere vurmasnlar. (Nur, 31)
4
Edal konumayn, yoksa, kalbi bozuk olan
kimse kt eyler mit eder. (Ahzap, 32)
1

102

Evde veya iyerinde namahrem ile yaplan

halvet, birbirine bakan evler yapmak,
damlarn stn korumaya almamak, evinde
bir ocuu olan kimselerin, byk kzlar olan
kimselere evini kiraya vermesi, zarar
grebilecek kimseleri zgr brakmak, video
filmlerini vermek, kz ve erkeklerin parklarda,
otobslerde ve niversitelerde rahat irtibata
gemesine
izin
vermek,
ayn
zamana
rastlamayacak ekilde, kz ve erkeklerin
okullarnn giri ve klarn belli bir
zamanlamaya tabi tutmamak ve benzeri
eyler de gnaha sebep olan nedenlerdir.
Burada ayrmak meselesi, kadn veya
erkei aalamak anlamnda deildir. Bir tr
temizleme meselesidir. Kz ve erkein
niversitelerde ayr tutulmasnn daha ok
fikri ve ilmi geliime yardmc olduunu kim
inkar edebilir.
slam ve slam devriminin ispat ettii gibi
kadnn toplumsal, ilmi ve siyasi sahnelerdeki
huzurunun batdaki babolukla hibir ilgisi
yoktur. Kadn kamil bir varlk olup btn
kemalatlarda erkekle ayn seviyede hareket
etmektedir
ve
toplumun
geliiminde
milletlerin kaderinde kadnla ayn role
sahiptir. Hatta terbiye ve sanat meselelerinde
erkeklerden daha da ndedir. slam tarihinde
bir takm kadnlar, eitli bereketlerin
kayna olmutur. Onlardan biri de Zrarenin
103

kz kardeidir. nce ia oldu ve sonra da

kardei Zrareyi ia etti. mam Sadk (a.s)
zamanndan mam Mehdi (a.s) zamanna
kadar Zrarenin soyundan srekli ii fakihler
kmtr.
Bir Hatra
Hz. Ali (a.s)a, Resulullah (s.a.a) kadnlara
selam verdii halde sen neden selam
vermiyorsun?

diye
sorulunca
yle
buyurmutur: Resul-i Ekrem (s.a.a) benden
otuz ya byk idi, ama ben gencim. Baz
kadnlarn
cevabnn
bende
kt
etki
1
etmesinden endie etmekteyim.
mam Bakr (a.s) bir kadna Kuran
retirken
akalaan
bir
ahsa
yle
buyurmutur: Bu Kuran eitimini brak.

Mheccetl- Beyza, c. 3, s. 385

104

phesiz bilindii gibi fesadn

kkleriyle
mcadele
etmek
sadece cinsel gnahlara mahsus
deildir. Siyasi konularda da
kklere inmek gerekir. Kuran
yle buyurmutur: Firavuna git!
1
phesiz o tuyan etmitir. nsanlarn
yneticilere
benzemesi,
babalarna benzemesinden daha
oktur.2 Devletleri slah etmek
iin nce devlet adamlarn slah
etmek gerekir. Yeni nesli slah
etmek iin de aileyi slah etmek
gerekir.
Bir hadiste yle buyurmaktadr: Eer
fakihler ve emirler, slah olurlarsa, toplum da
slah olur.
Bir baka hadiste ise yle okumaktayz:
Eer sultan deiecek olursa, tarih ve zaman
da deiir.3
Bir sistemi slah etmek, sorumlularn ve
mdrlerini slah etmekle mmkndr.

1
2
3

Ta-ha, 29
Kudek-i Felsefi, c. 1, s. 468
Bihar, c. 72, s. 336

105

Kuran yle buyurmutur:

nderleriyle savanz.

Kfrn

Bir Hatra
Hz. Aliye (a.s) yle sordular: Siz Siffin
savandan kaanlara saldrdnz. Oysa Cemel
savanda kaanlara saldrmadnz. Bunun
sebebi nedir?
mam yle buyurmutur: Siffinde kaan
muhalifler,
katktan
sonra
nderleri
Muaviyenin etrafna toplanmakta ve yeni bir
g elde etmekteydiler. Ama Cemel savanda
rehberleri ortadan kalknca kaanlarn bir
sna yoktu ve ben de onlar bu yzden
zgr braktm.
Evet, gler, kudretler, askeri ve iktisadi
siyasetler bir yere topland iin marufu
emretme
ve
mnkerden
sakndrma
hususunda da o merkezlerin ve kaynaklarn
peice gitmek gerekir.
Yanl Snnetleri Ortadan Kaldrmak
Bazen halk arasnda mnkerler bir
cereyan, adet ve gelenek haline gelmektedir
ki o adetleri ortadan kaldrmak herkesin ii
deildir, ama velhasl bir takm gl ve
Allaha tevekkl eden kimseler, byk bir

Tvbe, 12

106

sabrla
ortaya
kmakta,
o
adetleri
deitirmekte ve byy bozmaktadr.
Burada bir rnee dikkat edelim: slam
yle demektedir: Babalar ocuklarnn
eleriyle evlenemezler Ama cahiliye adetine
gre bir baba vey evladnn boad kadnla
da evlenemezdi. Kuran Peygamber-i Ekreme
(s.a.a) yle buyurdu: vey evladn olan
Zeydin boad kadnla evlen ki bu cahiliye
adeti ortadan kalksn ve bakalarna yol
alsn.1
Elbette bu tr hareket etmek herkesin ii
deildir. Bu ii yapacak olan kimseler adetleri
ortadan kaldrmak adna kendilerine zarar
veren kimseler konumuna dmemelidirler.
Zira bazen muhalefet dalgas ylesine bir
balamaktadr ki insann buna dayanmas
dier yce hedeflere ulamasna engel tekil
etmektedir. Bu mesele hakknda da bir rnek
nakledelim:
Halifeler zamannda mstahap namazlar
cemaatle klnyordu. Hz. Ali (a.s) hkmeti
ele geirince, sadece farz namazlarn
cemaatle
klnmasn
emretti.
Aniden
muhalefet dalgas yayld. Bunun zerinde Hz.
Ali yle buyurdu: stediinizi yapnz.
mam (a.s) mstahap namazlar hakkndaki
mukavemeti ve onca muhalefet halkn btn
1

Ahzab, 37

107

kabiliyetlerini
ve
mamn
(a.s)
yce
hedeflerini
etkileyebilecek
konumda
olduundan mam (a.s) onlar kendi haline
brakt.
Bakalarnn
Deerlerine
Sayg
Gstermek
Cezp etme yollarndan biride bakalarnn
deerlerine ve inanlarna sayg gstermektir.
Eer bir ferdin veya grubun olumlu
noktalarn kabullenir, onlar ver, sayg
gsterir, daha sonra da olumsuz ynlerini
sakndracak ve knayacak olursak baarl
oluruz. slamn ilk yllarndaki Mslmanlar,
Mekke
kafirlerinin
basks
sebebiyle
Habeistana hicret ettiler. Kafirler de
Habeistan kralna bir takm hediyelerle
birlikte bir heyet gnderdiler ki Mslmanlar
o lkeden dar karsnlar. Habeistan kral
yle dedi: Ben, bizzat Mslmanlarn
szlerine
de
kulak
vermeliyim.
Mslmanlarla konutuktan sonra Cafer-i
Tayyara, Sizin sznz nedir? diye sordu.
Cafer-i Tayyar slamn yce hedeflerini
aklad. Kafirler Hristiyan olan Neccaiyi
tahrik etmek iin yle dediler: Mslmanlar
Hz. saya tevecch etmemektedirler. Cafer
Hz. sann (a.s) gzel yznn ortaya
konduu Meryem suresini tilavet buyurdu.
Bylece
Neccai
slamn
onlarn
108

mukaddesatna sayg gsterdiini grnce

gzlerinde
sevin
damlalar
belirdi.
Mslmanlar korumasna ald. Bylece
kafirler de mitlerini keserek Mekkeye geri
dndler. Cafer-i Tayyarn bu gzel tavr,
belagat ve propaganda ruhunu bilmesi, slam
mektebinin Habeistana yaylmasna sebep
oldu. slamn yapt tavsiyelerden biri de
udur: Her kavmin byklerine sayg
gsteriniz.1
Kuran- Kerim Tevrata, ncile ve gemi
peygamberlere tam bir sayg gstermektedir.
Dier dinlerin ibadet merkezlerini de saygn
kabul etmektedir. Hatta onlar korumak iin
savunmay bile gerekli grmektedir. 2
Marufu
Yerine
Getirerek
Mnker
Ortamn Daraltalm
Hemen birka rnek zikretmek istiyorum:
1- Bozuk bir grup, fesat yapmak iin Hz.
Lutun gzel yzl misafirlerinin peice
geldiler. Lut (a.s) onlara yle dediler: Ben
kzlarm size nikahlamaya hazrm ki sizler
misafirlerim
hakkndaki
kt
1

Mstedrek, c. 8, s. 395
Allah insanlarn bir ksmn dieriyle
savmasayd, manastrlar, kiliseler, havralar ve
iinde Allahn ad ok anlan camiler yklp
giderdi. (Hac, 40)
2

109

dncelerinizden el ekesiniz.1 Ama sapk

kimseler gnah ilemek hususunda srar
ediyorlard.
Bu olayda Hz. Lut (a.s) marufu gstererek
mnkerin nn almaya alt. Yani kzlaryla
evlenme yolunu gstererek ecinsellikle
savamaya kalkt.
2- Allah Hz. Ademi yemek yemekten
sakndrmak isteyince, ilk nce ona dier
yemeklerden yemesine izin verdi ve yle
buyurdu: Cennette istediinden ye, ama bu
tr yemeye el uzatma. 2 Evet marufun yolunu
anz ki mnker iin ortam kalmasn.
3- Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: Eer
ikinci halife geici evlilii haram klmasayd,
ekavet sahibi dnda hi kimse zina
etmezdi.3
4Allah
insanlar
Ramazan
aynda
gndzleri eleriyle cinsel iliki kurmaktan
sakndrmtr. Ama buna karlk Ramazan
aynda geceleri gn gelip atmadan cinsel
ilikiye geme hususunda izin vermitir. Yani
insana ilk nce helal yolu gstermekte ve

te bunlar benim kzlarm, onlar sizin iin

daha temizdir. (Hud, 78)
2
Bakara, 35
3
Bihar, c. 53, s. 31
1

110

daha sonra da Ramazan aynda gndz vakti

cinsel ilikiden sakndrmaktadr. 1
Belki de marufu emretmenin mnkerden
sakndrma kelimesinden nce yer almasnn
delillerinden biri de budur. Yani toplumu
maruflarla yle bir doldurunuz ki mnker iin
yer kalmasn.
slamda
anne
babaya,
ocuklaryla
ocuklamalar emredilmitir ki ocuklar da
bir oyun arkadann olduunu hissetsin ve
iindeki igd tatmin edilsin. 2
Eer toplumda evlilii kolaylatracak
olursak, gnahlar yar yarya azalr. mam
Sadk (a.s) yle buyurmutur: Evlenen
kimse dininin yarsn korumu olur.3
Kuran yle buyurmutur: Fuhu ve
mnkeri yasaklamann yolu namaz gibi
marufu yerine getirmekle olur.4
- Eer camileriniz gerekli kapasiteye sahip
olsayd, fesat merkezlerinin canll azalrd.

Oru geceleri, elerinizle iliki kurmak

sizlere helal klnmtr. (Bakara, 187)
2
Kimin ocuu varsa ocuklasn. (Kudek-i Felsefi,
c. 2, s. 135)
3
Bihar, c. 103, s. 219
4
phesiz namaz fuhutan ve mnkerden
alkoyar. (Ankebut, 45)
1

111

- Eer anne ve baba ocuklarna gerektii

kadar sevgi gsterecek olsalard, ocuklar
ehil olmayan kimselerle dost olmazlard.
- Eer zenginler fakirlerin hakkn eda
edecek olsalard, onlar aleyhine bir hareket
gelimezdi. 1
Elenmek ve spor da fesatlar, hastalklar,
kinleri ve mnkerleri ortadan kaldran
maruflardr.
Bir lkenin sorumlularnn adalet ve zhd
de slam hkmetine ktmserlikten ibaret
olan en byk mnkerin nn alabilecek
maruflardan biri konumunda olurdu.
zetle mnkerle savamann en iyi yolu,
bo vakitleri doldurmak, doal ihtiyalar
karlamak
ve
helal
yollar
serbest
brakmaktr.
Allah haramlardan saknlmasn sevdii
gibi helalardan istifade edilmesini de
sevmektedir. Kuranda helal kendisine
haram klan kimseler iddetle knanmtr. 2
Tahrim suresinde Allah Peygamberine yle
buyurmutur: Neden elerinden bazsn raz

Allah yolunda infak ediniz ve kendinizi kendi

ellerinizle tehlikeye atmaynz. (Bakara, 195)
2
Allah size izin vermitir. Yoksa Allaha iftira
m ediyorsunuz? (Yunus, 59)
1

112

etmek iin Allahn helallerini kendine haram

klyorsun? 3
Faydal filimler, gzel marlar, ekici
kitaplar temin etmek; salkl ziyaretler
dzenlemek, tabiatla uramak, i icad
etmek, bo vakitleri ilmi, sanatsal, tekniklerle
doldurmak da mnkeri ortadan kaldrr.
yilikleri Aikar Klmak
Hayrl i ne kadar gizli olursa sevab da o
kadar ok olur. Ama bazen Allah rzas iin
hayrl ileri aka yapmak gerekir. Elbette
Allah iin iyilikleri aa karmak, riya ve
gsteriten ayrdr.
Evet bildiimiz gibi ak gnahn cezas da
byktr.
Zira
toplumu
fesada
hazrlamaktadr.
Eer cemaat namaznn ve hayr aa
vurmann
sevabnn
ok
olduunu
gryorsak, bu iyiliklere ortam salad
sebebiyledir.
Ramazan aynda oru tutmak dier aylarda
oru tutmaktan daha kolaydr. Bu da ramazan
aynda ortaya kan atmosfer sebebiyledir.
Kuran- Kerimde slam ordusunun yapt
dman
dehete
dren
ve
kudret
Elerinin rzasn gzeterek, Allahn sana
helal kld eyi niin kendine yasak ediyorsun?
(Tahrim, 1)
3

113

gsterisiyle dman yldran manevralar,

salih amel olarak adlandrmtr. 1
Bozuk kimseler u anda gnahlarn aka
yapmaktadrlar. O halde iman ehli kimseler
neden iyiliklerini gizli yapsnlar. Tesettrsz
kadnlar caddelerde gsteri yapmaktadrlar,
ama hicapl kadnlar cadde kenarndaki
byk camilerde kaln duvarlar arkasnda,
insanlarn
gzlerinden
uzak
ibadet
etmektedirler. Oysa iyilikleri herkesin gzleri
nnde yapmak gerekir ki toplumdaki
atmosfer de maruf ve iyilik atmosferi olsun.
fa Etmek
Tarihte yle okumaktayz: Bir ahs
komularndan eziyet gryordu. Bunun
zerine Peygamberin (s.a.a) yanna geldi ve
ikayette bulundu. Peygamber (s.a.a) ona
hayr emretti. O ahs bir mddet sabretti,
ama komular ona eziyetten el ekmediler.
Yeniden
ikayette
bulundu.
Bu
defa
peygamber (s.a.a) yine ona, sabret diye
te onlarn Allah yolunda bir susuzlua, bir
yorgunlua ve bir ala dar olmalar, kafirleri
fkelendirecek bir yere (ayak) basmalar ve
dmana
kar
baar
kazanmalar,
ancak
bunlarn karlnda kendilerine Salih bir amel
yazlmas iindir. nk Allah iyilik yapanlarn
mkafatn zayi etmez. (Tevbe, 120)
1

114

buyurdu. Uzun bir sre sabretti, komular

verilen te ramen ona eziyetten el
ekmediler.
Sonunda
son
aamada
Peygamber (s.a.a) ona yle buyurdu: Cuma
gn eyalarn insanlarn getii yerin
zerine dk ve herkes sana, neden yolun
kenarna oturmusun diye soracak olursa
onlara de ki, komum beni usandrd.
O da bu ekil hareket etti. Komusuna
eziyet edilen aile toplumda yz suyunun
tehlikeye girdiini grnce de eziyetlerinden
el ektiler ve o ahsn evine dnmesini rica
ettiler.1
Sapk ehreleri fa Etmek
Bir ok mnkerin ve sapklklarn kayna
gizli yzlerdir ki onlar kendilerini sper
glere
satarak
insanlar
kandrmakta,
hakikatleri alt st etmekte ve marufu yerine
getirmek iin engeller karmaktadrlar. Bu
kimselerin yaptklar unlardr:
1- Din retmek
Bir
takm
kanunlar
kendi
elleriyle
yazmakta ve de, Allahn kanunudur
demektedirler.2 Ayn ekilde Samiri de bir

Usul-i Kafi, c. 2, s. 668; Sefinetul- Bihar, c. 1, s. 66

Elleriyle yazmakta sonra da, Bu Allah
indindendir demektedirler. (Bakara, 79)
2

115

buza yapt ve insanlara yle dedi: lahnz

ite budur.3
2- Aykr leri Tevil Etmek
Gizli yzler tautlarn mnkerlerini maruf
diye gsterebilmek iin onlarn yapt
sapklklar tevil etmeye almaktadrlar. Bu
vesileyle de insanlar sakinletirmektedirler.
Bu tr satlm kimseler genellikle bir takm
sfatlara da sahiptirler. rnein Muaviye, bir
sahabi olan Semere b. Cndebe para vererek
onun hadis uydurmasn salyordu. Bugn de
bir takm din adamlar Cuma hutbelerinde
tarihin zalimleri hakknda mukaddes UlulEmr
kelimesini
kullanmaktadrlar
ve
bunlarn says az deildir.
3- Zayflatma
Kendini satm bu gizli yzler, insanlar
tautlarn aleyhine kyam etmekten veya
mnkeri sakndrmaktan alkoymakta ve yle
demektedirler: Siz kar koyamazsnz veya,
Can, mal ve yz suyunuz tehlikeye girer. En
iyisi siz kendi iinize baknz. Veya, Sulu
hakim kimsenin gc oktur.
Bu tr kelimelerle insanlar hak zere
kyam etmekten al koymaktadrlar.
4- Tefrika icad etmek

Sizin ilahnz ve Musann ilah ite budur.

(Ta-ha, 88)
3

116

Bu gizli yzler bazen de halkn bilincinin

zalimlere tehlike tekil etmesini nlemek iin
tefrika kartmaktadrlar. Muhalefet sesini
ykseltmektedirler, yeni bir parti kurmakta,
tefrika ve ayrlk yaratarak, kendi efendilerine
hizmet etmektedirler.
Velhasl marufu emretmek ve mnkerden
sakndrmak isteyen kimseler nce marufu
yerine getirmeye ve mnkerden sakndrmaya
engel tekil eden bu gizli yzleri yol
zerinden kaldrmaldrlar.
Marufu Emretmekte Gizlice Konumak
Kuran- Kerimde yle okumaktayz:
Birok gizli fsldamalarda hayr yoktur,
meer ki gizli konuma, marufu emretme,
mnkerden
sakndrma
veya
insanlarn
1
arasn dzeltmek iin olsun.
Bu ayetten de anlald zere mahrum
kimselere yardm etmek, iyi ileri emretmek
ve insanlarn arasn dzeltmek gizli olmaldr.
Aka ortada olduu gibi bu tr gizli iler,
insanlarn yz suyunu korumaktadr. Bir
hadiste yle okumaktayz: Eer bir fakir bir
ey isteyecek olur ve siz de ona yardm
Ancak sadaka vermeyi yahut iyilik yapmay
ve insanlarn arasn dzeltmeyi gzeten kimseler
mstesna, onlarn gizli toplantlarnn ounda
hayr yoktur. (Nisa, 114)
1

117

edecek olursanz, sizin yardmnz, onun

dklen yz suyunun karldr. O halde o
istemeden kendisine yardm ediniz.
Bir hadiste ise mam Sadk (a.s) Kabeye
bakm ve yle buyurmutur: Ey Kabe! Sen
ok azizsin, ama mminin yz suyu senden
daha azizdir.
Masum imamlarmz gece karanlnda
yzlerini rterek, fakirlere yardm ediyorlard
ki onlar doyururken de yzsularn korumu
olsun. Marufu emretmek ve insanlarn arasn
slah etmek meselesi de gizli olmaldr.
Aile danmanlar ve insanlarn dosyalarn
dzenleyen
kimseler,
srda
kimseler
olmaldrlar. Srr koruma hususunda da
slami kaynaklarda da bir ok ayet ve
rivayetler
vardr
ki
onlar
burada
nakletmekten sarf- nazar ediyoruz.
Toplu Hareket
Hakka davet, mnkerlerden ve fesattan
sakndrmak
hususunda
bazen
topluca
hareket edilmelidir, ferdi hatrlatmalarn
etkisi yoktur, dolaysyla bir grup gndermek
gerekir. Bazen de imza toplanmal ve bir ok
insanlar da onu imzalamaldr.
Yaplan
baz
yryler
de
marufu
emretmek ve mnkerden sakndrmann
pratik bir rneidir ve toplu olarak

118

yaplmaktadr. Eer ran halknn milyonluk

tezahratlar olmasayd asla taut yklmazd.
Kuran, haccn srlar hususunda yle
buyurmaktadr: nsanlar hacca gitsinler ki
menfaatlere ahit olsunlar.
Menfaatler kelimesinde dier srlarda
olmayan
bir
genilik
vardr.
Hacca
bakldnda her eyden daha ok dikkat
eken ey toplu manevradr. Sadelik, tek
renklilik, mukaddesat, vahdet, kt gler,
toplu ve ard ardna mikattan Mekkeye,
Mekkeden Arafata, Arafattan Meara,
Meardan Minaya ve Minadan Mekkeye
yaplan hareketlerde haccn gerek yz
tecelli
etmektedir
ki
insan
onun
menfaatlerine ahit olmaktadr.
Zulm Devletine Szmak
mam
Sadk
(a.s)
Abbas
oullar
hakimlerinin
zulmn
nlemek
iin
Muhammed b. smail ve Ali b. Yaktin gibi
kimselere
zulm
devletine
szmalarn
emretmitir ki mmkn olduu kadar
Peygamberin
Ehl-i
Beytinin
dostlarn
korusunlar ve onlara yaplan zulmleri
azaltsnlar. mam (a.s) o artlarda marufu
savunan ve mnkerden sakndran bu

119

kimselere yle buyurmutur: Siz Allahn

yeryzndeki yldzlarsnz.1
mam Kazm (a.s) ise yle buyurmutur:
Ali b. Yaktinin mutluluundan biri de Mekke
ve Arafatta Hac mevsiminde ona dua
etmemdir.2
mam
Kazm
(a.s)
hakeza
yle
buyurmutur:
Ben
ona
cenneti
garantiliyorum. O asla atee girmeyecektir.3
Kuran da Firavunun einin bir ok
mnkerlerin
(Musann
ldrlmesinin)
nn aldn beyan etmitir. Ama bu kadn
Firavunun kendi dncesi ve inanlarndan
haberdar olmasna izin vermiyor ve takiyye
ediyordu.
Peygamberin (s.a.a) aziz amcas Ebu Talib
de Peygamber-i Ekremin (s.a.a) en byk
savunucusuydu. Peygambere (s.a.a) kalbi
imann gsteren ve bizzat Peygamber-i
Ekrem (s.a.a) hakknda yazm olduu bir ok
iirleri vardr. Ebu Talib Mekke mriklerinin
ve kafirlerin saldrlar karsnda tarafszlk

phesiz Allahn (zahirde) zalimlerin dostlaryla

olan bir takm dostlar vardr. Allah onlarla zalimlerin
dostlarn def eder ve sen onlardan birisin ya Ali!
(mam Musa b. Caferin hayat, c. 2, s. 287)
2
mam Musa b. Caferin hayat, c. 2, s. 288
3
mam Musa b. Caferin hayat, c. 2, s. 287

120

ad altnda aslnda Peygambere (s.a.a)

taraftarlk ediyordu.
Mnkerlere engel olmak ve slam mmetini
tehdit eden tehlikeleri ortadan kaldrmak iin
szma hareketi de farzdr. Buna takiyye
demektedirler. Takiyye olumlu hedeflere
ulamak iin salih bir aznl korumaktr:
- Glerin Yok Oluunu nlemek
Yumuaklk
gstermek
ve
sevgi
oluturmak
- Dmandan doru bilgiler almak,
kaynaklar tanmak, uygun bir zaman, mekan
ve dostlar bulmak
- in eklini deitirmek, ii tatil etmemek
- Yol bulmak, inancn deitirmemek
Bir Muhasebe
mam Hseyin (a.s) Kerbelada ehit
olduktan sonra mam Seccad (a.s) imam
olarak kabul eden kimseler olduka az idi.
Oysa mam Sadkn (a.s) sadece drt bin
rencisi vard. imdi bir muhasebe edelim ki
eer o zaman her yz kiiden birisi mamn
rencisi olmu olsayd, mam Sadkn (a.s)
imametini kabul eden kimselerin says
drtbini bulmu olurdu. Oysa uzmanlar imdi,
drdnc mam ile altnc imam arasnda
taraftarlarn nasl olur da bu sayya nasl
ulat
hakknda
bir
takm
yorumlar
yapmaktadrlar.
121

Acaba iann bu bymesinin, gzel

davranlar,
gl
deliller,
takiyye
ve
aydnlatclk sayesi dnda baka bir ey
olabilir mi? Kuranda baz hususlarda
grld
gibi
ilahi
kimseler
meru
hedeflerine
ulamak
veya
mnkerlerle
savamak iin zel bir takm teknik ve
metotlardan istifade etmilerdir. rnein:
1- Dekyanusun bozuk sistemi zamannda
bask altnda olan bir ka mvahhid hicret
etmeyi kararlatrdlar. Bu amala ehirden
dar ktlar. ehir dnda bir maaraya
sndlar. Allahn emriyle orada onlar derin
bir uyku ald. Uykudan uyandklar zaman
ilerinin birisini yiyecek temin etmesi iin
ehre gnderdiler. Bu memuriyette ona
alveri esnasnda zekice hareket etmesini
hatrlattlar. yle ki hi kimse onlarn rejim
aleyhine yaptklar pasif direniten haberdar
olmamalyd. 1
O halde bazen hak yolunda insan hareket
ve ilerini gizlice yapmaldr ki hareket ve
hedefleri sonuca ulasn ve muhaliflerin
zararlarndan korunmu olsun.
2- Sihirbazlar Firavuna ok yaknda bir
ocuun dnyaya geleceini ve byd
zaman da saray yerle bir edeceini haber
verdiler.
1

Kehf, 19

122

Firavun da erkek ocuu olan her kadnn

ocuunun ldrlmesini emretti. Musann
annesi Musay dnyaya getirince, Firavunun
memurlarnn korkusundan dehete kapld.
Allah Musann annesine ocuuna st
vermesini ilham etti. Sonra da bir sanda
koymasn, bylece de bu ocuun akbetinin
ne olduunun bilinmemesini emretti. 1 Bazen
zahirde doal ama gerekte bir hedefi olan bu
tr hareketler byk hedeflere ulamak iin
bir maruftur ve de mnkerlerle savamaktr.
Toplumsal Metot
Vahdet, marufa emretmek hususunda bir
baardr. Allame ehit Mutahhari Al-i mran
suresinin marufa emretmek ile ilgili olan 101.
ayetinde bakalarnn gaflet ettii bir nkteye
dikkat ekmitir. O nkte de udur ki marufa
emreden ayet Mslmanlarn birlii ile ilgili
olan iki ayetin arasnda yer almtr ve yle
buyurmutur: Baar ve szn etkileme
sembol sz birliidir. Yani eer sizler
dalrsanz marufu emretmenizin hibir
etkisi olmaz. u birka rnee iaret edelim:
Msann annesine: ocuu emzir, bana
gelecekten korktuun zaman onu suya brak;
korkma,
zlme;
biz
phesiz
onu
sana
dndreceiz ve peygamber yapacaz diye
bildirmitik. (Kasas, 7)
1

123

Anne babann tavrlaryla okul tavsiyeleri

arasndaki eliki, bir taraftan, tutumluluun
tavsiye edilmesiyle, dier taraftan devlet ve
kurumlardaki kimselerin israf arasndaki
eliki, anne ve babann tavrlar arasndaki
eliki, falan elbiseyi giymeyi emretmekle, o
elbisenin
pazarda
olmamas
arasndaki
eliki, bir taraftan tesettrl olmay tavsiye
etmekle, dier taraftan bedeni gsteren ince
oraplar retmek arasndaki eliki, dier
taraftan
byle
oraplarn
giyilmesinin
tavsiyesi arasndaki eliki, bir taraftan
sigara
aleyhine
reklam
kampanyas
balatmakla, sigara yapmnda kullanlan en
son modern teknolojinin lkeye ithal edilmesi
arasndaki eliki Eer insanlar hakka
davet etmek istiyorsak mutlaka bu elikileri
en az seviyeye indirmek lazm.
Toplumumuz nisbeten iyi bir birliktelie
ahit olmaldr. Zira tefrika ve ayrlk en
byk mnker ve ilahi azaptr . Kuranda
tr azab sz konusu edilmitir:

124

1-

Gkten

ve

yukardan

azap:

stlerinizden azap.

2-

Yeryznden

gelen

azap:

Ayaklarnn altndan

3- Tefrika ve ayrlk azab :

Sizleri

gruplara bld
Bu gn mnkerlerin en by dnya
emperyalizmidir. Mslmanlar btn bu
ayrlklara ramen bu smrgecilere teslim
olmaktan kurtulabilirler mi?
Parmaklarnz bir araya gelmeden ve bir
yumruk haline dnmeden dmanlarn
beynine inebilir mi?
Yamur taneleri bir seddin ardnda bir
araya toplanmadan elektrik retebilir mi?
Yaptnz btn gnahlar tefrika ve ayrlk
sebebi deil midir?
Acaba insanlarn gnahlarn aratrmak,
sui
zanda
bulunmak,
gybet,
ihanet,
aalamak, sla-i rahimi terk etmek, inzivaya
ekilmek gibi eylerin haram oluunun sebebi
tr
ilerin
insanlar
arasndaki
ilikiyi
koparmasndan ve bireylerin ayrlk nedeni
olduundan deil midir?
Acaba slamn selam verme, hediye
getirmek, hastay ziyaret etmek, cenaze
merasimine katlmak, bor vermek, ayplar
rtmek,
insafta
bulunmak,
trdelerine
yardmc olmak, Cuma, cemaat ve bayram
125

namazlarna
katlmak,
balamak,
grmezlikten gelmek, fkesini dindirmek,
sslenmek,
temizlenmek,
tokalamak,
sarlmak, gzel davranlarda bulunmak,
gzel kelimeler semek, misafir konaklamak,
bakalarnn davetini kabul etmek, sulularn
zrlerini
kabullenmek,
dostu
grmek,
mazlumlar savunmak, zekattan fakirlere bir
pay ayrmak ve benzeri bir ok tavsiyelerinin
srr
dostluk
ve
muhabbet
balarn
salamlatrmak deil midir?
Velhasl biz hayrl ii yapmak ve her trl
ktl nlemek hususunda vahdet ve
birlie muhta durumdayz. Bireylerin birlii
sayesinde o blgedeki bozuk insanlarn n
alnabilir. Sz birlii yapmakla btn sper
glerin karsnda durulabilir.
Btn insanlar birbirine balayabilecek
yegane ip ise, Allaha iman, ilahi kanun ve
nderleri kabullenmektir.
Zira insan bakalaryla birliktelik iinde
olmak iin bir ok ahsi arzulardan el ekmek
zorundadr. nsann uzun bir sre ahsi
arzularndan el ekmesi iin de kendinden
stn bir gcn ve kudretin kendine bunu
emretmesi ve bunun telafi edilebileceine
inanmas ile mmkndr.
Allah, Allahn nderleri ve kanunlar da
mukaddes eylerdir ve insanlarn ahsi
isteklerinden el ekmesinden daha deerlidir.
126

Ayrca Allah ebedi kayt altna almakla bu

arzular nlemeyi dnya ve ahirette telafi
etmektedir. Ama sloganc, rk, milli ve
blgesel birlikteliklerin insann inanlarnn
temelinde bir kk yoktur. Bu yzden de
insan youn bir heyecan ve ar propaganda
karsnda ondan el ekmektedir.
Doru in Alan
Hibir amac olmakszn sapk bir yolu kat
eden sulu bir kimseye dolayl bir ekilde
doru yolu gstermek gerekir.
Bir Hatra
Yal bir kimse abdest almakla megul idi.
Ama doru drst abdest almay bilmiyordu.
O zamanlar ocuk olan mam Hasan ve
Hseyin yalnn yanl abdest aldn
grnce o yalya doru yolu gstermek iin
onu hakemlie ardlar ve yle dediler: Ey
amca! Biz ikimiz abdest alalm ve sen
hangimizin abdesti daha doru ve iyidir
diye bize hakemlik et. Yal kimse her iki
masum ocuun abdest aldn grnce yle
dedi: Her ikinizin abdesti de dorudur.
Benim abdestim batldr. ki ocuun bu tr
davran olduka bilinli bir eitim olup, yal
kimsenin de yz suyunu korumutur ve
marufu emretmenin en iyi yollarndan biridir.

127

Zamana Tevecch Etmek

Bazen marufu emretmek ve mnkerden
sakndrmak belli bir zamanda etkisiz, ama
dier bir zamanda etkilidir. Bu gibi
hususlarda, zaman unsuruna tevecch ederek
iimizi yapmak gerekir.
Rivayetlerde yle okumaktayz: Yolculuk
esnasnda einize takvay tavsiye ediniz. Zira
ayrln eiinde ilgiler artmakta ve insanda
kabullenme ortam oalmaktadr.
Baka bir hadiste ise yle okumaktayz:
Sinirlendiiniz
zaman
kimseyi
edeplendirmeyiniz. Zira ifrata maruz bir
haldesiniz.1
Belki de cenaze merasimlerinde Kuran
tilavet etmenin srlarndan biri de Kuran
tilavetinin sevabnn lnn ruhuna hediye
edilmesinin bir deer olmasyla birlikte o
celeseye katlanlarn t dinlemeye ruhi
adan daha hazrlkl olmasdr.
Kalem suresinde babasnn bana varis
olan kardelerin hikayesini okumaktayz.
Onlar fakirlere iyi bakan babalarnn aksine
ban rnlerinden fakirlere vermemeyi
kararlatrdlar. Bu arada drt kardeten biri
dierlerinin ald bu karara kar kt. Ama
drt kiiye karlk bu bir tek kiinin sz
hibir ey ifade etmedi. Onlar sabahleyin
1

Bihar, c. 76, s. 102

128

baa gitmek iin uykuya daldlar. Bylece

fakirlerin gznden uzak ve fakirlerin
haberdar olaca zaman gelip atmadan
btn meyveleri badan baka bir yere
nakletmek istiyorlard. Baa girdiklerinde
Allahn gazabnn bir yldrm vastasyla ba
bir l haline dntrdn grdler.
Babasnn yolunu beenen kardei ne
karak onlara yle buyurdu: Ben dn size
hatrlatmada bulunmadm m ki fakirleri
mahrum klma karar kendinizin mahrum
kalma sebebi olacaktr.
Bu hikayede bir takm ilgin nkteler
vardr.
Nktelerden
biri
gnaha
niyetlenmenin uhrevi cezas olmasa da
dnyevi bir etkisinin oluudur. Ayrca
mnkerden alkoymanz belli bir zamanda
etki etmiyorsa kendinizi dier bir zamana
hazrlaynz. Ama asla marufu emretmekten
veya
ktlkten
sakndrmaktan
el
ekmeyiniz.
Bir retmen rencisine iyi bir not verince
eer ona marufu emreder ve ktlkten
sakndrrsa daha fazla etki yaratr. nsan bir
kimse iin hediye gnderince onun kalbinde
daha fazla yer edinir ve szleri daha fazla
etkili olur. Kuran ve rivayetlerde de zaman
unsuruna byk tevecch edilmitir. rnein

129

seher vakitlerinde mafiret dilemek defalarca

tavsiye edilmitir. 1
Farz
namazlardan
sonra,
Cuma
namazlarnn
hutbesinden
sonra, Cuma
akam, Cuma akam gne batarken,
Ramazan aynda Arefe llerinde ve yamur
yaarken dua etmek hususunda bir ok
rivayetler yer almtr. 2
Hz.
Yusuf
(a.s)
zindandaki
dier
mahkumlarn mrik olduunu renince,
nce onlara bir ey demedi. Ama onlardan
bazs bir rya grnce bu ryann tabirini
renmeye ihtiya duyduklarnda daha nce
kendisinde ve davranlarnda ycelik eseri
grdkleri Yusufun yanna geldiler ve
uykularn kendileri iin tabir etmesini
istediler.
Yusuf
da
bunu
mnkerden
sakndrmak iin doru bir zaman grd ve
yle sordu: Acaba birden fazla rabbe sahip
olmak m daha iyidir yoksa bir ve kahhar olan
Allaha iman etmek mi? 3
Yusuf bu szyle onlar mnkerlerin en
byk olan irkten nehyetmi oldu. Yusuf
takvaya davet etmek iin de baka bir ekilde
Onlar seher vakitleri mafiret dilerler.
(Zariyat, 18)
2
Bihar, c. 85, s. 321
3
eitli rabler mi daha hayrldr, yoksa bir ve
kahhar olan Allah m? (Yusuf, 39)
1

130

davrand. Yllar sonra Yusufun kardeleri onu

tandlar ve ona yle sordular: Acaba sen
Yusuf musun? O yle dedi: Evet, ben
Yusufum. Bu da benim kardeimdir. Allah
bizlere ikramda bulundu ve onlarca yl sonra,
onca olaylarn akabinde klelikten hkmete
kadar aamalar kat ettikten sonra hepimizi
bir araya toplad.
Burada bu hicretin felsefesi yle beyan
edilmitir: Herkim takval olursa, Allah
iyilerin mkafatn zayi etmez.1
Firavun Hz. Musa (a.s) ile savamak iin
btn tecrbeli sihirbazlar, lkenin drt bir
yanndan toplad, onlara mkafat ve makam
vaad etti. Daha sonra sihirlerini Musann
mucizeleriyle birlikte ortaya koymak iin, bir
gn tayin edildi. Hz. Musa yle buyurdu:
Bizim vaadimiz, ziynet (bayram) gn olsun
ki btn insanlar orada hazr bulunsunlar.2
Ayrca gsteri yeri de uygun olmaldr. Yani
hem byk, hem de dz bir alan olmaldr ve
insanlarn oraya gelmesi iin de eit mesafede
bulunmal, merkezi bir yerde olmaldr. 3

Yusuf, 90
Msa: Buluma zamanmz sizin bayram
gnnzde, insanlarn topland kuluk vaktidir
dedi. (Ta-ha, 59)
3
Dz bir yerde bulunalm. (Ta-ha, 58)
2

131

Gsteri iin Bayram gnn seilmesinde bir

ok nkteler vardr. rnein:
Zahiri
bayram,
elbise,
ayakkab,
balklarn deitiren halk manevi bir
bayram atmosferine sokar, hatta fikir ve
inanlarn deitirerek onlar mutlu klar.
2- Bayram gnnn sabah seildi ki
insanlar daha iyi bir ekilde orada hazr
bulunsunlar ve zihni feragatleri daha ok
olsun. Zira ne kadar ok insan bu mucizeyi
mahede etselerdi, Musann baars o
kadar ok olurdu.
Gayr-i huzuri ve yazsal metot
Kalem Allahn nimetlerinden biridir. Allah
kaleme, satrlara ve kalem vastasyla
yazlanlara yemin etmitir. Bir hadiste yle
okumaktayz: Btn sesler arasnda, sesi
Allah daha ok sever: Alimlerin kaleminin
sesini, askerlerin ayak sesini, dokumaclk ve
rgclk yapan ev kadnlarnn makine
sesini.1
Evet, Allaha ibadet eden bir mmet, ilmi,
askeri, retimsel ve iktisadi boyutlarda da
geliim iinde olmaldr. Kalem gemi tarihi
gelecek nesillere ulatran bri aratr. Belki
de yle demek mmkndr: Allahn akl ve
1

Bu zamanda belki de bu ses yerine yle

diyebiliriz: Matbaa, tophane ve atlye sesi.

132

hidayet nimetinden sonra hibir nimet, kalem

kadar deerli deildir. Kalem hkmetleri
deitirir ve fikirleri, deiime sokar. Bir ok
fitneleri ortaya karr veya sndrr. mam
Sadk (a.s) kalemini mbarek kulaklarnn
arkasna koyard. Resul-i Ekrem (a.s) ise
zamanndaki ahlara slama davet iin
mektuplar yazmtr. 1
Nehcul Belaann bir blm de Hz.
Alinin (a.s) yazd mektuplardr. Masum
mamlardan her biri de eitli mnasebetlerle
bir takm mektuplar yazmlardr. 2
mam Humeyninin (r. a) Komnizm
nderine yazd e slam mektebini inceleme
hakkndaki
mektup
da
unutulmayacak
meselelerden biridir. Kalemin ilim, tarih,
tecrbe
aktarm,
uzmanlk
ve
keif
hakkndaki rol hi kimse tarafndan inkar
edilemez. Kalemin hayra davet, marufa
emretmek ve hayra davet hakkndaki rol de
unutulmamaldr.
Caddedeki tablolar, yapc sloganlar, gzel
duvar yazlar, pankartlar, amblemler, ekiller
1

Bu mektuplarn hepsi, Mekatibur- Resul adnda

bir kitap olarak Allame Ayetullah Ahmedi Miyaneci
tarafndan bastrlmtr.
2
Masum mamlarn mektuplar da Feyz-i Kaaninin
soyundan olan alimlerinden birinin kalemiyle bir araya
toplatlmtr.

133

ve
projeler
de
bir
toplumu
hakka
ynlendirebilir. Tam aksine fabrika mallarnn
zerine
koyulan
vahi
hayvanlar
ve
anlalmaz izimler de toplumu baboluk ve
muhtevaszla itebilir. Burada yazarlarn,
gazetecilerin rol inkar edilemez. Onlar
kelimeler seerek, bir takm meseleleri sz
konusu ederek veya onlar ortadan kaldrarak
insanlarn
fikir
ve
hareket
ynn
deitirebilirler. Eer slami fkhta saptrc
kitaplar haram klnmsa, bu kalemin
insanlar saptrmadaki rol sebebiyledir.
Eer hadislerde alimlerin kalemi, ehitlerin
kanyla denk veya daha stn olduu beyan
edilmise bu da kalemin yapc rol
sebebiyledir. slam inklabnda da mam
Humeyninin bir btesi, partisi ve tekilat
yoktu.
Ama
bildiri
ve
konumalarn
yaynlayarak, tarihin en byk mnkeri olan
ah rejimini ortadan kaldrd. Bu konuda
sylenecek ok eyler vardr. Ama biz bu
kadaryla yetiniyoruz.
Skut
Baz hususlarda da anlaml bak ve
skutlarla mnkerden sakndrmak gerekir.
Zira Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: Nice
skutlar szden daha etkilidir.1
1

Fihrist-i Gurer, s. 62

134

Bir ahs alacan almak iin borlu olan

ahsn yanna gitti ve ona yle dedi:
Borcunu de. Borlu olan kimse her gn
onu bandan salyordu. Sonunda alacakl
kimse sinirlendi ve olay mama anlatt.
mam yle buyurdu: Alacan almann yolu
onun yanna gitmen ve uzun sre yannda
oturman ve konumamandr. Bu skut senin
istemenden daha etkilidir.1
Pedagojik meselelerde de anne babann ve
stadn skutu ve anlaml baklarnn ok
nemli etkileri vardr.
Surat Asmak
Bazen gnahkar kimse karsnda surat
asmak gerekir. Peygamber-i Ekrem yle
buyurmutur: Gnahkarlar ask suratla
mlakat ediniz.2
Bir hadiste de yle okumaktayz: Bir
blgeye azab indirmekle grevli olan melekler
abid bir kulu alayp yakarrken grdler ve
Allaha yle arz ettiler: Senin dergahna
bunca yalvarp yakarmasna ramen ona da
azap edelim mi?
O meleklere yle hitap edildi: Hepsine
azap ediniz. Zira bu insanlar arasnda bir kii

1
2

Vesail, c. 13, s. 100

Vesail, c. 11, s. 413

135

bile Allah rzas iin gnahlar karsnda

yzn asmad.1
Bir gn shak b. Ammar, mam Sadkn
(a.s) yanna vard. mam onu grdnde
surat ast. mama yle soruldu: Neden ona
surat astn? mam yle buyurdu: O,
mracaat edenler iin bir grevli tayin etmiti
ki iiler ve fakihler ona ulaamasnlar.2
Terk Etmek
Mnafklar
Medinede
Peygamberin
mescidinin karsnda bir Mescid ina ettiler
ve Peygamberi o mescidin alna davet
ettiler. Bunun zerine u ayet nazil oldu: O
mescidde namaz klma.3
Elbette insanlar her ne kadar mukaddes
ismi tasalar da fesat merkezlerinden uzak
tuttuktan sonra onlar salam merkezlere
ynlendirmemiz
gerekir.
Kuran
da
mnafklarn
Drar
mescidinin
haram
klndktan sonra gerek Mslmanlarn
yapm olduu Kba mescidinde namaz
klmaya tevik etmitir.4

Bihar, c. 97, s. 86 ve 88
Usul-i Kafi, 3, Babul- Musafaha, 17. hadis
3
Orada namaz klma (Tevbe, 108)
4
lk gnnden beri takva zere kurulan
mescitte bulunman daha uygundur. (Tevbe, 108)
2

136

Yz evirmek
Bazen de mnkerden sakndrmann yolu
yz evirmektir. Nitekim Kuran yle
buyurmutur:
Ayetlerimizi
ekimeye
dalanlar grnce, baka bir bahse
gemelerine kadar onlardan yz evir.
eytan sana unutturursa hatrladktan
sonra
artk
zulmedenlerle
berber
oturma.1
Evet, bazen itina gstermemek ve ksmek
de
ok
etkilidir.
Kuran
defalarca
Peygambere yle buyurmutur: Onlardan
yz evir.2 Hakeza yle buyurmutur:
Onlar kendi haline terk et.3
mam Sadk (a.s) da muhalifleriyle oturan
ve onlarn bo szlerine kulak asan kimseler
hakknda yle buyurmutur: Kesinlikle
onlar hesaba ekeceim. 4
ocuk terbiyesi hususunda da baz
aamalarda anne ve babann geici yz
evirmesi
ve
ksmesi
gerekir.
Ama
5
dvmekten sakndrlmtr.

Enam, 68
Nisa, 63 ve Araf, 199
3
Enam, 91
4
Vesail, c. 11, s. 414
5
Sizden beri olanlar kk gnahlarla muaheze
edeceim. (Bihar, c. 101, s. 99)
2

137

Kuran eine itaat etmeyen kadn hakknda

yle buyurmutur: Ona t veriniz. Eer
etkili olmazsa ayr yatarak onlar tembih
ediniz.1
Mnkerden sakndrmay kabullenmeyen
her suludan uzak durmak gerekir. 2
Bir
hadiste
ise
yle
okumaktayz:
Mminin gs germedii gnah meclisine
oturmas doru deildir.3
Kuranda
ise
yle
okumaktayz:
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) kafirlerin teklifi
(ki
Peygamberden
kfrleri
karsnda
susmas durumunda onlarn da Mslmanlara
saygl
davranacaklarn
bildirmilerdi)
karsnda yle buyurmakla emrolunmutur:
Sizin dininiz size, benim dinim bana.
Bu konuyla ilgili bir ok hadisler vardr. Biz
bu kadaryla yetiniyoruz. 4
Dosta Yz evirmek
Yz evirmek bazen gnah ve gnahkar
hakkndadr. Ama bazen de yz evirmeler
t verin, yataklarnda onlar yalnz
brakn. (Nisa, 34)
2
Eer kabul etmezse, onu terk ediniz ve onunla
oturmaktan saknnz. (Bihar, c. 100, s. 86)
3
Vesail, c. 11, s. 503
4
rnein
u
ayet:
Ben
sizin
irk
kotuklarnzdan beriyim. (Enam, 78)
1

138

gnah esasnca deildir. Aksine dostadr.

rnein, maruf bir ite hizmet eden iki kii
zevk ve metot asndan farkl olurlarsa ve o
ii srdrmek her ikisi iin de sknt
yaratyorsa burada ayrlmann sakncas
yoktur. rnein boanmak iin kadn ve
kocann
illa
da
sulu
olmas
gerekmemektedir. Bazen bir takm iler
sebebiyle i boanmaya varmaktadr. Eer
boanma olmazsa, kadn ve erkek mrnn
sonuna kadar birbirinin ateinde yanarlar. Hz.
Musa ve Hzr, her ikisi de masum Peygamber
olmakla birlikte iki fikir ufku ve metodu ve iki
farkl i tr sebebiyle birbirinden, te bu
benimle senin aranda ayrlk noktasdr
diyerek ayrlacaklar bir noktaya geldiler.
Bazen insan iir, fkh, tarih, eitim veya bir
ii yapma durumunda deildir. Eer yolunu
deitirmez ve isteklerinin aksine hareket
etmezse, ebedi skntnn yan sra istemedii
bir dalda eitim grd iin baarl da
olmaz.
Bu yzden e, yolda, ortak, renci, i
tr, skunet yeri ve herhangi bir ii seim
hususunda nce Allahn rzayetini gzetmeli,
sonra da deruni ynelim ve kabiliyetlere
bakmalyz. Evet, bir ofr eer arabasnn bir
tekerinin dier tekerlerle uyum iinde
olmadn
grrse,
yolcularn
cann
kurtarmak iin bunu mutlaka deitirmelidir.
139

te bu deitirme ve kenara koyma meselesi

ayp ve noksanlk anlamnda deildir. Aksine
uyum salamak ve gz nnde bulundurduu
hedefe daha abuk ulamak iindir.
Tembih
Rivayetlerde ve Peygamber-i Ekrem ile
imamlarn hayat tarihinde de okuduumuz
gibi bazen bu ahsiyetler
mnkerden
sakndrmak iin gnahkarlar tembih etmeye
kalkmlardr. Burada rnek olarak bir
kana iaret edeceiz:
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) zamannda
Semere1 adnda biri Peygamberin dostlarnn
birinin bahesinde bir aac vard. O aaca
bavurma bahanesiyle baheye giriyordu. Bir
gn bahe sahibi ona yle dedi: Senin
sadece bir aacn vardr, ama btn ba
benimdir. Kadn ve ocuklarm burada
yaamaktadr. Sen buraya habersiz girme.
Ama o dinlemedi, ba sahibi onu
Peygambere ikayet etti. Peygamber onu
ararak yle buyurdu: Aacn sat. O
ahs yle dedi: Satmyorum. Peygamber
1

Semere Peygamber-i Ekrem zamannda insanlara

eziyet eden fask biriydi. Hz. Ali zamannda da
Muaviyenin taraftarlarndan oldu. Kerbelada da
Yezidin ordusuna katld. Muaviyeden yalan hadis
uydurma karlnda para ald.

140

yle buyurdu: O aacn kat kat parasyla

sat. O yle dedi: Satmyorum. Peygamber
yle buyurdu: Bu aatan el ek ki baka
bir yerde sana benzeri bir aa vereyim.
Ama o ahs kabul etmedi. Peygamber ba
sahibine yle dedi: Bu fask ve eziyet eden
bir kimsedir. Aacn kkten sk ve sokaa et.
Zira slamda hi kimse bakasna zarar
verme hakknda sahip deildir.1
te bu olayda Peygamber mnkerden
sakndrmak iin o ferdi tembih etmitir.
Devrimci Teebbslerden Birka rnek
1- Hz. Ali (a.s) tavaf ederken bir ahsn bir
kadna uygunsuz baktn grd. nce onu
bundan sakndrd, ama o ahs itina
gstermeyince mam yzne iddetli bir tokat
vurdu. O gen ikinci halifeye ikayette
bulundu. Halife ona yle dedi: Seni Allahn
gz grm ve sana Allahn eli vurmutur.2
2- nsanlar abdest almakla megul idiler,
Zorba bir ahs ieri girerek dierlerini iteledi
ve daha abuk abdest ald. Hz. Aliyi (a.s) bile
makamna bakmakszn yle bir iteledi ki
mam neredeyse yere decekti. mam
1

Vesailu- ia, c. 11, s. 342 (slamda zarar grme

ve zarar verme yoktur. )
2
Bu hadisi Allame Emini, el- Gadir adl kitabnda
nakletmitir.

141

abdestini aldktan sonra abdest yerinden

dar kt, o ahsa krba vurdu.
3- Bir zorba bir mazlumu tokatlad. O
mazlum Hz. Aliye (a.s) ikayette bulununca,
mam o ahs tokatlamasn emretti. Tokat
yiyen ahs yle dedi: Ben onu baladm.
Ama mam kendi eliyle o zorba genci
tokatlad. Zorba gen yle dedi: Tokat
vurduum kimse beni balad. Sen neden
dvdn? mam yle buyurdu: Benim
velayet hakkm vardr ve senin gibi kimseler
toplumda at koturmamaldr.
4- Hurma satan bir kimse insanlarn yolu
zerinde bir glgelik kurmutu. Birka defa
ona
insanlarn
yolunu
daraltmamasn
sylediler. Ama o itina gstermedi. Hz. Ali o
glgeliinin atee verilmesini emretti.
ktisadi Ambargo ve Toplumsal Muhasara
Resulullah (s.a.a) yle buyurmutur: Ey
bn-i Mesud! Sen gnahkarlara oranla u
nkteleri gz nnde bulundur:
1- Onlarla ak bir ekilde asla oturma.1
Zira aka oturmamak gnah hakknda
kstahlamaya sebep olmaz. Ama onlara
aka gidip gelmek, gnahkarlarn iini teyit
etmek anlamndadr.

Mstedrekl- Vesail, yeni bask, c. 12, s. 313

142

2Pazarda
gnahkarlarla
alverite
1
bulunma.
3- Gnahkarlara hizmet etmekten sakn. 2
Evet, bu metotlarla, bir ok iler yaplabilir.
Eer seim hususunda laubali kimselerin
istihdam edilmesi yasaklanrsa ve seim
hususunda bir takm artlar koyulursa, btn
maruflar kendiliinden yaplm olur. 3
Eziyet Etmek
mnkerden sakndrmak hususunda eer
t, hatrlatma ve tard etme meselesi etkili
olmazsa, bu defa eziyet yoluna bavurabiliriz.
mam Sadk (a.s) baz dostlarna yle
buyurmutur:
Sizler
bir
gnahkar
grdnzde neden onu kendi yannzdan
kovmuyorsunuz ki ilerinden el eksin. Bu
laubalilik ve kaytszlk sebebiyle sizleri
muaheze etmem gerekir. 4 (Elbette baz
1

Vesail, yeni bask, c. 12, s. 313

Vesail, yeni bask, c. 12, s. 313
3
u anda bu satrlar yazarken mam Rzann (a.s)
hareminde bulunmaktaym. Herkesin de buyurduu
gibi Mehedin ou topluluklar mam Rzann (a.s)
maldr. zellikle de haremin yannda bulunan mam
Rza pazar. Ama maalesef biz marufu ihya etmek ve
mnkeri ortadan kaldrmak hususunda gcmzden
istifade etmemekteyiz.
4
Vesail, c. 11, s. 415
2

143

hususlarda eziyet etmek slam hakiminin

gzetiminde olmaldr. ) Hz. Ali (a.s) am
valisine yle buyurmutur: Herkim genel
rzklardan birini stoklarsa, onu ar, onu
uyar. Eer kabullenmezse kaba davran.1
Burada eziyet etmekten maksat sadece
cismi boyutta deildir. Bazen yz evirmek,
itinaszlk etmek de bu kapsama girmektedir.
rnein Ali b. Yaktin mam Kazmn (a.s)
emriyle Beni Abbasn sarayna nfuz etmi
olan ii vezir idi. O hac seferi iin Medineye
geldi ve mam Kazmdan (a.s) mlakat iin
izin istedi, ama imam ona izin vermedi. ok
rahatsz oldu ve yle dedi: Ben imamn
temsilcisiyim ve mamn emriyle Beni
Abbasn zorba devletine nfuz etmi biriyim,
bakanlk makamna sahibim, neden mam
bana mlakat izni vermedi? mam Kazm
(a.s) ona yle buyurdu: Fakir bir oban olan
brahim
adnda
birisi
senin
defterine
mracaat etmitir. Sen ise oban olduu
sebebiyle onun yanna varmasna izin
vermemisin. Senin bu iin doru deildir.
Ben de sana izin vermiyorum. Senin haccn da
kabul edilmeyecektir.
1

Hz. Ali Malik-i Etere yazd mektubunda yle

buyurmutur: Sakndrmadan sonra da bir mal stok
eden kimseyi ar gitmeksizin onu cezalandrd ve
tembih etti. (53. mektup, 100)

144

O vezir yapt bu iten utand. Daha sonra

Kufeye geri dnd, o obann peice gitti,
yzn topraa koydu ve obana yzne
basmasn emretti ve kendisinden raz
olmasn istedi. oban raz edince, Medineye
geri dnd mam Sadk (a.s) da ona grme
izni verdi. Bu metotlar, mamlarn hayatnda
var olmutur.
Devrimci Tavr
Kurandaki ayetlere ksaca bir baklacak
olursa kolayca anlalaca gibi irad, eitim,
marufa
emretme
ve
mnkerden
sakndrmann balangc, gzel ahlak, gs
genilii, yumuaklk, muhabbet ve benzeri
eylerdir. Ama baz hususlarda yumuakln
hibir etkisi yoktur. Aksine fesad nlemek
iin devrimci tavrlar taknmalyz. Biz burada
buna birka rnek beyan etmek istiyoruz.
1- Hz. Ali (a.s) krbala ylan bal satan
bir kimseyi nehyetmitir. 1
2- Hz. Ali (a.s) camide insanlar hikaye
syleyerek megul eden birisini krbala
dar karmtr. 2

Vesail, c. 16, s. 332

Vesail, c. 18, s. 580 (Belki de mescidin makamna
uymayan umutsuz hikayeler syledii iin dar
atlmtr. )
2

145

3- Bir ahs domuz eti tketmek istiyordu.

mam ona yle buyurdu: Eer yemi
olsaydn, sana had uygulardm, ama u anda
yemediin iin sadece yemeyi kastettiin
sebebiyle sana bir krba vuracam.1
Hz. brahimin mbarek eliyle putlarn
krlmas, Samirinin altndan buzasnn Hz.
Musann mbarek eliyle yaklmas ve
Mekkedeki putlarn Hz. Alinin (a.s) mbarek
eliyle ortadan kaldrlmas da bunlara birer
rnek tekil etmektedir.
Birka nemli Meseleye Tevecch
mam Humeyni (r. a) yle buyurmutur:
Eer aykr ileri ortadan kaldrmak ve
marufu
uygulamak,
insan
iddet
gstermesine balysa, o halde insann
iddete bavurmas farzdr. Her nerede surat
asmak veya konumak etkili deilse, orada
g kullanmak gerekir. 2
Eer mnkeri ortadan kaldrmak, sulu
kimsenin
can
ve
malnda
tasarrufta
bulunmaya ihtiya gryorsa tasarruf etmek
gerekir. rnein bak eken kimsenin
elinden zorla ba almak veya arap ien
kimsenin elinden g kullanarak arab almak
gerekir. Hatta bazen insan bir takm nemli
1
2

Vesail, c. 18, s. 578

Tevzihul- Mesail, 2818. Meseleden sonra

146

mnkerleri ortadan kaldrmak iin insanlarn

ikamet ettii yerlere de girebilir ve malnda
da tasarrufta bulunabilir. rnein elektriini,
suyunu, telefonunu ve dier eylerini
kesebilir. Eer nemli sular ortadan
kaldrmak, bir eyi krmaya veya sulunun
malna zarar vermeye ihtiya duruyorsa,
byle yapmak gerekir. Bunun kefaleti de
yoktur. Ama eer sulu kimse, marufu
emreden kimseye bir zarar verecek olursa, bu
konuda kefildir. Ayrca bilindii gibi bu tr
hareketler, konumak ve t vermekle
hallolunmayan
nemli
iler
hakknda
geerlidir. Marufu emretmek hususunda ar
gitmemek gerekir. rnein sulu kimsenin
bann krlmas gerekiyorsa, evindeki
kaplar krmamak gerekir. Aksine, ban
krnmasyla yetinmek gerekir. Emreden
kimse de gerekli miktardan fazla zarar
verecek olursa kefildir. Sadece hapsetmekle
gnaha engel olmann mmkn olduu
yerlerde de hapsetmek veya o ahsn evinden
kn nlemek gerekir. Eer suu terk
etmek iin dvmek gerekiyorsa, o zaman
fakihin izniyle onu dvmek de mmkndr.
slami fkhtaki hudud, ksas ve diyet
hkmleri sular nlemede ok etkilidir.

147

Suluyu yilie Tevik Yoluyla Tembih

Etme Metodu
Hz. Ali (a.s) yle buyurmutur: yileri
sevap vermekle ktleri tembih et.
yilik sahiplerine dl verdiin taktirde
kt kimse kendini dvecek ve kt
ilerinden piman olacaktr. yi kimseyi tevik
etmekte iki etken sz konusudur: Birincisi iyi
kimse kendi iine daha ciddi sarlr. kinci
husus da kt kimse kendini slah etmeye
ynelir.
Bir bilgini, kaifi, sanaty, airi, fedakar
savay,
yazar
tevik
etmek
halkn
fikirlerini hakka doru ynlendirir. Hem de
mahrumlar iin gzel bir uyar olur. Elbette
bu tevik maddi tevik olmamaldr. inin
elini pmek, bykleri vmek de tevikin en
sade yollardr.
Camide faziletli kimseler en n saflarda yer
alnca bu da pratik bir teviktir. Bir takm
rivayetler
yle
buyurmutur:
Alime
bakmann veya alimin evinde olmann da
sevab vardr.
Bu rivayetler de aslnda ilim ve alimi pratik
olarak tevik etmektedir. Alim ve ilim iin bir
tevik konumundadr. Peygamber-i Ekrem bu
savan sonunda yle buyurmutur: Ben
Kuran ezberleyen ehitlerin cenaze namazn
daha abuk klacam.

148

Cephede bayra birinin elinden alarak

bakasnn eline verip yle buyurdu: nk
ikinci kimse Kuran daha ok ezberlemi
olan kimseydi.
mam Sadk (a.s) da insanlarn gz
nnde Hiam yle bir vyordu ki herkes
aryordu. te yandan Kuranda yle
okumaktayz: Mnafklarn cenaze namazn
klmaynz. Mnafklarn kabrinin bana
gitmeyiniz,
onlarn
tankln
kabul
etmeyiniz

149