MAINSKI FAKULTET

UNIVERZITET BANJA LUKA

Motori u eljeznici
( Motori za vuu)
Seminarski rad

Predmet: Elektrotehnika
Student: Lalovi Aleksandar
Broj indeksa: 8640
Profesor: Doc. Dr. Tihomir Latinovi
Banja Luka, Datum 10.2.2013.

Sadraj

Uvod..3
Linearni motori6
Motor jednosmjerne struje sa rednom pobudom.9
Reostatska regulacija vune sile12
Trofazni ainhroni kavezni motori....13
Sinhroni motori..14
Literatura15

Uvod
Za potrebe vue dizel-elektrinih I elektrinih lokomotiva danas se
uglavnom koriste sledei motori:
Linearni motori
Motori jednosmjerne struje
Trofazni asinhroni kavezni motori
Sinhroni motori sa namotanim rotorom
Sinhroni motori sa permanentnim magnetima
Prekidaki reduktantni motori
Prednosti motora:
Regulacija vune sile
Polazne karakteristike
Osjetljivost na promjene trase i promjene napona na kontaktnom
vodu
Mogunost elektrinog koenja I rekuperacije
Mogunost rada u oblasti slabljenja polja
Sloenost elektrinog pretvaraa

Linearni motori
Linearni motor je posebni oblik elektromotora bez rotirajuih
dijelova odnosno rotora. Moe se zamisliti da smo uzduno prerezali
klasini motor sve do osi rotacije te rotor i stator "izravnali" tako da se
oblici valjka pretvorie u ravne ploe. Izmeu tako dobivene statorske i
rotorske plohe, umjesto okretnog momenta, djeluje linearna sila (po
kojoj je nazvan) uslijed koje dolazi do linearnog kretanja i oslobaanja
mehanikog rada. Ovakvi se motori primjenjuju mnogo rjee od
klasinih i to iskljuivo za propulziju naroite vrste eljeznikih vozila .
Tehnologija linearnih motora nije tako nova, no danas doivljava veliki
napredak. No, ipak jo uvijek ima nedostataka. Dananji linearni motori
su podijeljeni na tzv.
Iron Core linearni motor (s eljeznom jezgrom)
Air Core linearni motor (s zranom jezgrom)
Slotless linearni motor
Ipak takoer svaki od njih ima neke svoje vidne nedostatke... Tako da
nijedan nije u najiroj upotrebi.
Razvijeni su linearni motori koji transformiu elektrinu energiju
direktno u mehaniku (linearnu) energiju, bez rotacionog kretanja.
Pogonska tehnika igra veliku ulogu u automatici zbog same injenice da
se u njoj veliki broj radnji realizuje uz pomo elektrinih pogona. Kao
prvo za upravljanje i reguliranje pogona i kao drugo zato to se pogoni
esto snabdijevaju sa elektrinom energijom preko elektronike.

Nastanak linearnog motora:

Dispozicija odgovarajueg rotacionog motora;
Primjer dispozicije obrtnog asihronog motora:

Svaki rotacioni motor ima svoju razvijenu verziju. U praksi se

koriste:
Linearni indukcioni motori (LIM) Japan
Linearni sinhroni motori (LSM) Japan, Njemaka, Kina

Prednosti linearnih motora:

Velike brzine
Tanost
Krutost
Brzo reagovanje

Mane linearnih motora:

Visoke cijene
Zagrijavanje
Nema uopte, ili ima minimalno trenje Ne zvui kao problem ali
moe biti a evo I zato: Ukoliko linearni motor dosegne brzinu od
3 m/s i pri tome pone gubiti snagu te u koliko nema odreenog
otpora trenja motor poinje trokirati I dolazi do mehanikih
zastoja.

Motor jednosmjerne struje sa rednom pobudom

Redni motor jednosmjerne struje je prvi motor koji se primjenjivao
u elektrinoj vui. Pobudni namotaj sa oznakom EF je vezan na red sa
armaturom AB.

Osnovne relacije za redni motor su:

Elektromagnetni moment

Kontra elektromotorna sila KEMS

Pobudni fluks glavnih polova:

S povrina pola
B magnetna indukcija
Ukupni fluks u pobudnom namotaju:

Snaga konverzije elektrine maine:

Od interesa za elektrinu vuu je mehanika karakteristika VUNOG

MOTORA.
Da bi odredili potrebno je znati karakteristiku magnetizacija.
Karakteristika magnetizacije je funkcija
i ona nije linearna.

Fp=f(Ia)

Reostatska regulacija vune sile (tramvaji I trolejbusi)

Kod tramvaja I trolejbusa se I danas nalazi redni motor I
vuna sila koja se reostatski regulie.
Polazak vozila se vri ukljuenjem segmenta Rs tako da je
polazni moment dovoljan
Vozilo se ubrzava, a kad se moment smanji, iskljuuje se dio
serijskog otpornika (Rs se smanjuje) da moment ne bi puno
pao I prelazi se na novu karakteristiku.
Tako se stie do prirodne karakteristike (Rs=0)
Sada se ukljuuje otpor anta koji se postepeno smanjuje
Pri zaletanju vozila moment nee biti kontinualan, ve e on
kao na slici pulsirati
Ako ima vei broj segmenata Rs pulsacije e biti manje.
Obino je broj segmenata Nseg=12/24. Promjena momenta
pri promjeni serijskog otpora je manja to je vei broj
segmenata:

 Sekundarni efekat svega ovoga je ubrzano habanje

prenosnog mehanizma.
Negativan efekat su I gubici snage u otporniku Rs.

Reostatska regulacija vune sile (metroi)

Najvei broj metroa koristi reostatsku regulaciju vune sile.
Kompozicije su od tri do pet vagona od po priblino 20t, a na elu
I zaelju su motorna kola. Maksimalna brzina je od 120 do 130
km/h, a srednja brzina je oko 60 km/h.
Na putnom dijagramu je vie od 50% faza ubrzanja I usporenja,
zbog blizine stanica.
Snage po motornim kolima su od 400 do 800 kW. Motori su
obino jedinice od 150 do 200 kW.
Napajanje se vri pomou tree ine koja se nalazi na nosau I
okrenuta je na dole radi zatite od prljavtine.
Naponi su 1200 do 1500V, a struje su 800 do 1000A.
ine su ugraene u beton I imaju elastine omotae da bi se
ublaile vibracije.

Trofazni asinhroni kavezni motori

Asinhroni motor dobio je svoje ime zbog toga, to brzina
rotacijskog magnetnog toka i brzina rotora nije ista, kao to je sluaj kod
sinhronih motora. Princip rada zasniva se na indukcijskom djelovanju
izmeu statora I rotora. Rotor nije napajan strujom iz vanjskog izvora.
Struje u rotoru se indukuju okretnim poljem statora.
Konstrukcija asinhronog motora
Ako je rotorski namotaj izveden od tapova bakra, mjedi, bronce ili
aluminija, koji su s obje strane prstenima kratko spojeni i lii na kavez,
tada je to kavezni asinkroni motor. Ili, ako je rotorski namotaj izveden
kao i statorski tj. od svitka koji su spojeni na tri koluta po kojima klize
etkice koje slue za spajanje na rotorske otpornike, tada je to klizno
kolutni asinkroni motor.

Kavezni asinhroni motor

Stator sa trofaznim simetrino rasporeenim namotajem

Sinhroni motori
Sinhrona maina je vrsta elektrine maine za naizmeninu struju.
Sinhrone maine mogu da rade u generatorskom i motorskom reimu.
Sinhrone maine se uglavnom koriste kao generatori u elektranama,
poto se kao motori danas koriste jeftinije i prostije asinhrone maine.
Sinhrone maine predstavljaju maine naizmjenine struje
bez komutatora, kod kojih preobraaj energije nastaje usljed mehanikog
premjetanja stalnog magnetnog fluksa polova u odnosu na nepokretan
namotaj indukta.
Sinhrone maine koriste se uglavnom kao generatori elektrine
energije naizmjenine struje. U svakoj elektrani (hidro, termo I
nuklearnoj) nalazi se po nekoliko sinhronih generatora velikih snaga
spojenih na iste sabirnice. Sinhroni generatori manjih snaga reda
nekoliko desetina ili stotina kVA koriste se u malim autonomnim
elektranama.
Sinhrone maine imaju iroku primjenu i kao elektrini motori i pri
snagama iznad 100 kW koriste se za pogon centrifugalnih i klipnih
pumpi, ventilatora, kompresora i drugih mehanizama. U praksi imaju
iroku primjenu i sinhroni motori uproene konstrukcije, koji rade kao
fazni (sinhroni) kompenzatori za popravku snage mree koja napaja vei
broj asinhronih motora.

Literatura
1. Elektrini vuni motori/ Predavanje Prof. dr eljko
Despotovi;
2. Primena linearnih motora u elektrinoj vui Panti eljko;
3. Asinhroni motori (Lekcija 8) Doc.dr.sc. Jasmin Velagi
(ETF Sarajevo)