Thien Theo Cach Phat Day Se Di Den Giai Thoat

Thin s Ajahn Brahm 1
Thin s
Ajahn Brahm
THIN
Theo Cch Pht Dy
S i n Gii Thot
Ngi dch:
L Kim Kha
NH XUT BN HNG C
2 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot
Cho m, vi ba v anh, em khut.
Ngi dch gi bn quyn bn dch ny. Quyn sch ny c ngi dch in v n

tng min ph cho cc Pht t.; khng c in hoc sao bn, tr khi c s ng
ca ngi dch (vi mc ch phi li nhun ca ngi dch).
Lin h gp hoc nhn sch n tng:
Tel: 0909503993, email: lekimkha@gmail.com
NI DUNG
V Quyn Sch Ny
Li Gii Thiu
13
BNG VIT TT
18
Phn Dn Nhp: Bc Tranh Ln

Thin & Mc Tiu Ca Thin
Cch S Dng Quyn Sch Ny
Phn 1: Hnh Phc ca Thin

1. Phng Php Cn Bn ca Thin - I
Mt nn tng vng chc da trn bn giai on
u tin ca Thin
2. Phng Php Cn Bn ca Thin - II
Ba giai on cn bn cao hn ca Thin,
trong Hi Th tr nn p
3. Nhng Chng Ngi i vi Thin - I
Hai chng ngi u tin ca nm chng
ngi ngn gia ta v nhng trng thi nh su
ca ThinTham Dc v c
4. Nhng Chng Ngi i vi Thin - II
Ba chng ngi cn liBun ng &
n, Bt an & lo lng, v Nghi ng
21
29
31
55
75
91
115
5. Cht Lng ca Chnh Nim

Chnh nim, ngi gc cng
Lm th no chng ta thnh cng trong Thin tp
6. Dng Nhiu Cch Lm Ti Mi Vic Thin
Nhng s Thin lm th gin tm, gii ta
s bun chn, phin no (u), v to ra nim vui (h).
135
7. Hi Th p
t n trng thi nh su ca Thin
Nhng tng thin nh, jhna
Nhng tr tu minh st gic ng
161
8. Bn Nn Tng Chnh Nim

Dng nhng mc tiu chnh nim t n
Vin Ngc nm trong li Hoa Sen
Phn 2: i n Hnh Phc v Hn Na

9. Nhng Tng Thin nhJhna I: Hnh Phc
Hi th p: bt u cuc hnh trnh
10. Nhng Tng Thin nhJhna II: Hnh Phc
chng ln Hnh Phc
Nhng du hiu Nimitta: ngng ca bc
vo cc tng thin nh jhna.
11. Nhng Tng Thin nhJhna II: Hnh Phc
chng ln Hnh Phc chng ln Hnh Phc
Cch chng c mt tng thin nh jhna,
Ci g bn trong tng thin nh jhna
245
247
267
297
12. Bn Cht ca Tr Tu Thm Su

iu g ngn cn chng ta nhn thy mi
s th nh chng ch thc l?
Cch mt ci tm hng mnh nh Thin nh
thm su c th khm ph ra chn l
347
13. Tr Tu Thm Su Gip Gii Thot

Tr tu thm su thay i mi s v dn dt
chng ta n tri nghim s gic ng
369
14. Gic Ng: Bc Vo Dng Thnh o

Nit-bn (Gic ng) l g?
Tri nghim u tin ca Nit-bnNhp Lu
15. Hng n S Gic Ng Hon Ton
Bn tng gic ng
Lm th no c th ni mt ngi gic ng
hay cha gic ng?
419
455
Phn Kt: Bung B Cho n Cng . . .

Tm quan trng ca s Bung B
Nhng rng buc v nhng ro cn chng ta
c th gp phi
Lm th no pht trin s bnh an v hnh
phc trong cuc sng hng ngy ca chng ta
495
V quyn sch ny
Knh gi cc Tng Ni, nhng Pht t, v c gi gn xa:
Ngi dch rt tm c vi quyn sch ny ca thin s Ajahn
Brahm. Trc nht, y l mt quyn sch rt hay, rt thc
dng, v rt su sc. V thin s ni ting lun-mm-ci ny
trnh by mt cch bi bn tt c nhng bc thin tp gip cho
ngi thin d hc hiu, thc hnh i n nhng kt qu
nhanh hn ca thin. Phn cn bn ny l rt quan trng nn
thin s ging gii v lp i lp li nhiu ln trong quyn
sch, theo kiu nhng cng-thc cn phi hon thnh, v nhng
cch thc cng c ging gii rt su sc v mt nguyn-l
v nguyn-nhn gip cho vic hon thnh cc bc .
Ngoi phn cc bc v phng php thc hnh thc dng
, quyn sch cng cha ng nhng trit-l v thin hc y
tnh kinh in vi nhng trch dn xc ng v r rt t trong Ba
Tng Kinh ca Pht gio Nguyn thy ghi li nhng li dy v
tnh trit l ca thin v s thc hnh thin. Ni ng ra, nhng
hng dn v thin tp trong quyn sch ny c dn dt da
trn nn tng trit l v thin-hc v thin-tp do chnh c Pht
lch s ging dy. Tc l, nhng bc thc hnh thin [v i
tr chng ngi] u da vo tnh hp-l v tnh khoa-hc nhm
gii quyt tng vn mt cch rt ro. l tnh kh-dng v
kh-thi ca mt con ng o.
Quyn sch cao con ng Thin Pht gio vi mc tiu
dn dn t c s tnh-lng c ch tm v tr-tu minh st.
Thin vn lun gm c hai phn nh [samadhi] v tu [panna],
ch thc ra khng c loi thin no c th ng ring mt mnh
l Thin nh [samatha] hay Thin tu minh st [vipassana].
ch l nhng cch phn bit m sau ny ngi ta c tch ri
ra thnh nhng php mn tu tp khc nhau nhng x s khc

nhau trong nn Pht gio th gii. c gi s t mnh c thy
nhng lun im quan trng ny t cch ging gii v trch dn
kinh in xc thc ca v thin s.
Thc ra chng ta u bit c Pht tng tuyn dy r
rng: Khng c thin nh no khng c tr tu. Khng c tr
tu no khng c thin nh. Nu ai c c thin nh v tr tu.
Ngi y ang ng gn bn Nit-bn. Li dy ni ting ca
c Pht c lu truyn v cng nhn trong nhiu trng
phi v nhnh phi Pht gio trn th gii, nhng chng ta cng
chng hiu ti sao n tn by gi vn cn kh nhiu nhnh phi
vn tip tc bo th v bn ci nhiu v nhng iu nh: thin
nh v thin minh st l khc nhau; thin nh khng phi l
thin Pht gio; thin Pht gio l tr tu nn ch c tu tp thin
tu minh st mi l ng n, v khng cn thin nh; hoc c
ni nht nht ch trng tu tp thin minh st kh...V vy,
c l chng ta s hc c nhiu iu t quyn sch ny, v t
rt ra nhng g mnh c th t nim tin xc ng vo , v t
tm cho mnh mt ng li thin tp ng n. iu hon
ton ty vo s suy xt, hc hiu, v th nghim ca qu Tng Ni
v c gi. Ngi dch hy vng rng, hu ht chng ta chc chn
s chn nhng cch tu hnh v phng php thin tp no m
mnh suy xt v tin tng ng l cch tu hnh v l li
truyn dy ca chnh c Pht lch s. Bi v, nh mt cu ni
qu v s c: ct li ca o Pht l nm ch s gic-ng
ca c Pht lch s.
Trong quyn sch, tc gi v ngi dch xng h vi c gi
bng danh t chung l bn, c ngha cng l o-hu, cng l
Pht t, bn tu, trong bao gm c nhng bc Tng, Ni xut
gia ng knh.
Phn gii thch thm trong ngoc vung [...] l ca tc gi.

Cc t v ng ng-ngha trong ngoc vung [...] l ca ngi
dch. Nhng li gii thch thm trong ngoc n (...) v nhng
phn Ch thch cui trang l ca ngi dch.
Nu qu thy v qu v c gi c kin v quyn sch, xin
vui lng lin h theo in thoi hoc email ghi trang trc.
Xin chn thnh cm n.
Cu mong cho nhiu ngi trong chng ta tm thy nhng
bc ng tu tp ng n v ph hp vi mnh mau tin
n ngy c gii thot khi ci vng sinh t v nh.
Nha Trang, cui nm 2014

giao tha Tt Gip Ng (PL 2557)
L Kim Kha
Li Gii Thiu
Bn ang cm trn tay mt quyn sch hng dn thc s hu
ch v su sc v Thin c vit bi mt s thy vi kinh
nghim su rng v tu thin. Ajahn Brahm l mt trong nhng tu
s ngi phng Ty hc tp, thc hnh, v nm vng mt b
dy nhng gio l Pht gio, v by gi mang ra trnh by li
cho nhng ngi tu nhit thnh khp ni trn th gii hin i.
Trong quyn sch ny, bn s tm thy mt tp nhng li dy
xuyn sut pht trin v lm su sc vic thin tp, hng n
s chng c cc tng thin nh (jhna samdhi), v t pht
sinh nhng tr tu minh st. Thy Ajahn Brahm a ra s hiu
bit thn trng v tinh t v cch chuyn ha nhng kh khn
ban u v cch hng tm t n hnh phc, an lc, nh sng,
v s bn vng su sc ca tng thin nh. ri sau ngi
tu c th chiu s ch tm trong trng thi nh su lm sng t
bn cht ca s v ng, mang li s hiu bit gii thot.
y l nhng li dy p. y l cm nang hng dn cho
cc thin sinh. Ajahn Brahm trnh by phng cch pht trin
n cc tng thin nh (nh) v tr tu (tu) mt cch chn thc
v ng thc nh cch c Pht ging dy, v v vy l
phng cch tt nht. l phng cch siu xut. Nhng c
Pht cng ging dy nhiu phng cch tt nh vy cho cc
hc tr v dng nhiu phng tin thin xo gip cc hc
tr gic ng. Nhng cch dy ca cc thin s khc da vo
nhng cch nhn khc nhau v cng mc ch gii thot. Ajahn
Brahm a ra mt gc nhn quan trng khc. V vy, tt c
nhng ai quan tm n thc hnh thin v nhng phn cao su
ca con ng o Pht: hy c quyn sch ny mt cch k
cng. V th thc hnh li hng dn. Bn s thu c nhiu kt
qu t nhng li ch dy khn ngoan v su sc, v hn na, t

nhng kinh nghim ca v thy.
V nh c Pht v Ajahn Brahm u khuyn dy, hy th
nghim nhng li dy, dng chng, v hc tp t chng, nhng
ng dnh mc vo chng. Hy chng dn dt bn n s gii
thot, vt khi mi s dnh mc, s gii thot thc s.
Cu mong quyn sch mang li s hiu bit, li lc, v nhng
phc lnh cho tt c bn c.
Vi tm t,
Jack Kornfield
Trung tm Thin Spirit Rock Center
Woodacre, California
Li Cm T
Trc tin, ti mun ghi nhn cng sc ca T kheo
Culaka Bhikkhu (Tin s Jacob Meddin), ngi bin ci
cc nh ca mnh tr thnh nh mt xng lm vic ca th
gii th ba: lm vic ht sc mnh trong nhiu thng
lin, ngay c nhng lc bnh yu, to ra bn tho u
tin ca quyn sch hng dn ny c ng trn tp san
Gio Php ni b ca Hi Pht gio Ty c. Li cm n
cng xin dnh cho Ron Storey, ngi nh my bn tho
nhiu ln, v hy vng anh cng thuc lng nhng li dy,
v dnh cho T kheo Nissarano Bhikkhu, ngi son
tho phn th mc tra cu cc thut t.
K tip, ti xin chuyn li cm t n ngi thy dy
thin u tin ca ti, s Nai Boonman thuc Hi Thin
nh Samatha Society Anh, ngi cho ti thy c v
p ca cc tng thin nh jhna khi ti cn l mt sinh
vin tc di i Hc Cambridge nm 1970. Nhng trn
ht, ti chn thnh gi li tri n v hn n v thy m di
s hng dn ca thy ti sng mt cch hnh phc sut
chn nm min ng bc Thi Lan. l ngi thin s
Ajahn Chah, ngi khng ch ging gii cho ti mt cch t
tng con ng i n gii thot, m bn thn ngi cng
i ht trn con ng cho n cui i.
Cui cng, xin gi li cm n n nh xut bn Wisdom
Publications, gm c cc anh David, Rod, v ngi bin tp
ca ti John LeRoy, v s lm vic vt v ca h tp sch
ny c hon chnh. Cu mong cho thin nghip ny ca
h gip h c mnh khe v tip tc thc hin nhiu

quyn sch qu gi khc cc Pht t.
Tc gi
BNG VIT TT
Tn Kinh Pali:
Cc s th hin:
AN
Anguttara Nikaya
Tng Chi B Kinh
s tp & s bi kinh
Dhp
Dhammapada
Kinh Php C
s dng k
Dhp-a
Dhammapada-attakatha
Lun Ging Kinh Php C
DN
Dgha Nikaya
Trng B Kinh
Ja
Jataka
s tp & s trang theo n
Chuyn Tin Thn c Pht bn ca PTS
Miln
Milindapaha
Milinda Vn p
s chng & s dilemma

theo n bn ca PTS
MN
Majjhima Nikaya
Trung B Kinh
s bi kinh, tp, & dng

k trong Trung B Kinh
SN
Samyutta Nikaya
Tng ng B Kinh
s chng & s bi kinh
Sn
Sutta Nipata
Kinh Tp
s dng k
s tp & trang theo n

bn ca Hi Kinh in
Pali (PTS)
s bi kinh, tp, & dng
k trong Trng B Kinh
Th-a
Paramatthadpan
s tp & s trang theo n
(Theragatha- atthakatha)
bn ca PTS
Lun Ging Trng Lo K
Thag
Theragatha
Trng Lo K
s dng k
Thig
Thergatha
Trng Lo Ni K
s dng k
Ud
Udana
Kinh Pht T Thuyt
s chng & s bi kinh
Vin
Vinaya
Lut Tng
s tp, chng, phm,

tiu phm theo n bn
ca PTS
Vsm
Visuddhimagga
Thanh Tnh o
s chng & mc trong

Thanh Tnh o
DN NHP
BC TRANH LN
Thin l ng li ca s bung-b. Trong thin, bn

bung b ci th gii phc tp bn ngoi t n s bnh
an hng mnh bn trong.
Trong tt c nhng dng tn gio thn b v trong nhiu
truyn thng tn gio, ch c thin l con ng dn n
mt bn tm trong sch v mnh m. S tri nghim ci tm
trong sch , c gii thot khi th gii hin hu, l v
cng hnh phc. l nim hnh phc tt lnh, hn c i
tnh v tt c nhng hnh phc vt cht v tinh thn khc
trn i.
Vic thc hnh thin lun c nhng iu kh khn, c
bit vo lc ban u, nhng nu bn kin tr, th thin s dn
dt bn n nhng trng thi rt p v y ngha. Lut
t nhin l nu khng c gng th ngi ta khng bao gi
tin b. D bn l ai, l ngi ti gia, l Tng hay Ni xut
gia: nu khng n lc th bn s chng i ti u.
N lc khng vn cha . S n lc cn phi kho lo
v ng n. iu ny c ngha l a nng lc vo nhng
ni ng n v duy tr n cho n khi nhim v c hon
thnh. N lc kho lo khng lm cn tr hay ng vng,
nhng thay v vy n to ra s bnh an p khi s thin

c thm su.
Mc Tiu ca Thin
bit c mnh cn hng s n lc vo nhng ch
no ca thin, bn cn phi c s hiu bit r rt v mc
tiu tu thin. Mc tiu ca thin l s im lng, s tnh lng,
v s trong sng ca tm. l nhng tnh cht p . Nu
bn bit r c mc tiu th vic p dng n lc v nhng
phng tin t n mc tiu s c lm d dng hn.
N lc l hng v s bung-b, hng v s pht trin
mt ci tm nghing v s t-b. Mt trong nhng cu ni
n gin nhng rt su sc ca Pht l: Mt thin sinh nu
bung-b c nhng th ln mt cch d dng th s t
c nh tm (samadhi)nh l s tnh lng c ch
tm, l mc tiu ca thin (SN 48,9). 1 Loi thin sinh nh
vy t c nhng trng thi an lc bn-trong mt cch
hu nh t ng. c Pht ni r rng nguyn-nhn
chnh t c thin thm su v t n nhng trng
thi mnh m ca tm chnh l kh nng bung-b, kh
nng t-b.
Bung-B Nhng Gnh Nng
[Nhng ch trch dn kinh nh vy l bn dch ca tc gi, v v vy s t

nhiu khc vi cch dch ca ngi khc. Ch dch no khng phi ca tc gi
th s c ch thch v dn ngun r.]
Trong khi thin, chng ta khng nn pht trin mt ci

tm tch gp hay nm gi nhiu th. Ngc li, chng ta
phi pht trin mt ci tm sn sng bung-b, qung i
nhng tt c mi gnh nng. Trong i sng bnh thng,
chng ta phi mang theo gnh nng ca nhiu trch phn,
ging nh nhiu gi hnh l, nhng trong khi thin tp th
nhng hnh l l khng cn thit. Khi thin, bn cn phi
trt b nhng hnh l, cn li cng t cng tt. C ngh rng
nhng trch nhim v thnh tu ging nh nhng gnh
nng ang trn vai. Hy quay lng bung b ht, khng
h nhn li.
Thi ca tm thin v s bung-b s dn bn vo
nhng li thin thm su. Ngay c khi mi bt u tp thin,
hy xem th bn c th to ra bao nhiu n lc t-btc
bao nhiu ch bung-b mi th. Khi bn bung b
c nhiu th khi tm, bn s cm gic nh nhng hn
nhiu v t do hn. Trong thin, s bung-b din ra trong
nhiu giai on, tng bc, tng bc.
Ngi tu thin ging nh nhng con chim ct cnh v
bay ln nhng nh tri cao rng. Chim chng bao gi mang
theo hnh l c!. Ngi tu thin khn kho th bay ln
khi tt c nhng gnh nng v vn ti nhng nh cao
p ca tm. Khi no trn nhng nh cao ca nhn thc
th ngi tu thin s hiu c ngha ca ci m chng ta
gi l tm mt cch trc tip t s tri nghim ca chnh
mnh. Cng lc , h cng s hiu c bn cht thc ca
ci m ngi ta thng gi l ci ta, bn ng, thng
, th gii, v tr, tt c nhiu th. Chnh lc h

tr nn c khai snggic ngkhng cn trong cnh
gii ca t duy ngh, m l trn nhng nh cao dn ln
ca s im-lng bn trong tm.
S Quyn Sch
PHN 1 ca quyn sch Hnh Phc ca Thin dnh
cho nhng ngi ch mun thin trt b mt s s nng
n ca cuc sng ch h khng th theo ui vic tu hnh
t n nhng trng thi an lc v gic ng, do h cn b
nhiu tr ngi v rng buc vi cuc i, hoc do thiu cn
c tu hnh. Trong phn ny, ti mun chng minh rng,
ngay c i vi mt ngi mi bt u tp thin, nu thc
tp mt cch ng n th thin s to ra nhiu nim hnh
phc ng k.
Chng 1 v 2 bn v nhng bc u-tin bt u
tp thin, mt cch r rng v bi bn. Tht ra, hai chng
ny l bn hiu nh li ca quyn sch nh ca ti c tn l
Phng Php Cn Bn ca Thin. 2
Chng 3 v 4 ch ra nhng vn kh khn xy ra
trong khi thin v nhng cch d dng i-tr nhng
chng-ngi , sau khi nhn dng c chng l g.
Quyn sch ny c ti xut bn in bng ting Anh tm ln, v n cng

c pht hnh bng ting c, Tip Khc, Tch Lan (Sinhala), v ting
Nga.
Chng 5 v 6 th ging gii v s chnh-nim theo

mt cch nht qun v sau m rng mt s k nng ca
thin sinh bng cch a thm vo ba phng php thin,
tt c u c chc nng tr gip cho con ng t n s
bnh an bn trong.
n Chng 7 v 8 ti trnh by v nhng bi dy kinh
in ca c Pht c gi l kinh Chnh Nim v Hi
Th (anapansati) v kinh Bn Nn Tng Chnh Nim
(satipatthna). Mc ch l xc nhn gi tr hiu lc ca
nhng li dy cho n tn hm nay v bi p thm gi tr
ca nhng li dy bng nhng miu t y tr tu ca
chnh c Pht.
PHN 2, Hnh Phc v Hn Na, l mt vng
hng dn tham quan qua ci th gii phc lnh vt thi
gian ca o Pht. Phn ny miu t cch thc m thin
chuyn ha v thng hoa thnh nhng nim h lc cao qu
ca nhng tng thin nh (jhna), v cch nhng trng thi
bung-b m bung bc mn gi di ca nm gic quan
cho chng ta thy c ci th gii thc s ca tm: l
khu vn ni-tm k diu ni m s gic ng c chng
c.
Chng 9, 10, v 11 m ra th gii ca ci tm trong
sch, vi s ging t chi tit v nhng tri nghim ca tng
thin nh (jhna), a ra nhng hng dn tng bc mt
v cch tin vo nhng trng thi tng thin nh k diu
.
Tip theo, Chng 12 v 13 tip tc i ln nhng nh

cao ca s tri nghim tm linh, ti trnh by cch m tr tu
minh st da vo trng thi cc tng thin nh (jhna) c
th m cnh ca ca khu vn tr-tu gic-ng.
Ri Chng 14 v 15, ti m t cch thc m s nghip
tu hnh ca mt i ngi s dn n kt cuc huy hong,
a ra nhng chi tit r rng v xc thc v s gic-ng
ngha l g v lm cch no chng ng c n.
PHN Kt: Bung B n Tn Cng... l ip
khc li ci ng li hay c xe [tu tha] ca quyn sch,
nhm mc ch a nhng thin sinh, t ch ang say m
trong cnh gii nhng tng thin nh v gic ng, quay tr
li vi cnh gii i thng ca mnh l nhng li
khuyn nh sau cng dnh cho cc thin sinh v nhng
ngi tu. iu ny c l l khng tha. Mc d ti bit rng
khng phi l khng c nhng ngi c th nhy thng lun
vo chung-cuc ca ci [tm gi l] ci v vi gii thot.
Ni , vin-ngc , c xem nh l mn qu lu
nim cho cuc hnh trnh ny ca chng ta.
Chc chn s c nhng thin sinh i n s chung-cuc
huy hong .
Cch S Dng Quyn Sch
Quyn sch ny c ba mc ch. u tin, n nh l

mt gio-trnh v thin. Nhng thin sinh c quyn sch
ny mt cch ch tm v thc hnh nhng hng dn mt
cch tn tm th l nhin l h ang c c mt gio trnh
y tu tin v Thin; h ang thc s thc hnh da
trn cn bn nhng li dy ca chnh c Pht lch s.
Nhng gio l su sc vt thi gian s c din t trong
quyn sch ny theo mt cch thc thch hp vi li t duy
hin i ca chng ta thi nay.
Th hai, quyn sch ny nh l mt cm-nang gii
quyt kh khn. N c bin tp gip ngi tu vt
qua tng loi kh khn trong khi thc hnh. V d, nu c
(sn) ang l mt chng ngi, th bn c nn chuyn n
Chng 3 Nhng Chng Ngi Trong Thin-I, bn
s tm thy nhng hng dn tu tp thin v tm-t i
tr v vt qua c-, sn gin. i vi c-, th nhng li
khuyn gii quyt kiu khc l khng thng dngthm ch
l kh lm v him khi thnh cng. Hoc bn cn c thm
Chng 5, Tnh Cht ca Chnh Nim, trong c nhng
chi tit hng dn qu gi v cch thit lp s phng h
kim sot v bo v vic thin ca bn.
Chc nng th ba ca quyn sch l gip ngi c
khm-ph nhng phng-din ca Thin Pht gio m
h cha bit n nhiu. N cung cp nhng thng tin m
ngi c kh tm thy c. Nhng Chng 912 ging
gii v nhng trng thi h lc ca nhng tng thin nh
(jhna). Mc d Thin-nh l phn thin nn-tng, da
theo nhng li dy ca c Pht, nhng c nhiu ngi vn

khng hiu ng v n trong thi gian trc y v by gi.
Ti cng hi run tay khi gi quyn sch ny cho bn
n hnh. Khi ti bt u tp thin Lun n trong nhng
nm 1960, mt nh s Thin Tng (Zen) ngi Nht bn
ni vi ti: Theo quy lut nghip bo, ai vit mt quyn
sch v o Pht th ngi phi lm con la trong by
kip tip theo!. iu ny lm ti lo lng. Nhng d iu
c thc hay khng, y l cam kt ca ti: Bt c ai thin
tp ng theo nhng hng dn trong quyn sch ny,
ngi s t n gii thot khi sinh t, ch khng
phi b sinh thnh loi c tai di nh vy.
Trong kinh Maha-saccaka Sutta (MN 36), c Pht
k li rng: Ta coi li rng:thin nh [jhna] c
phi l con ng dn n s gic ng hay khng?. Ri,
ln theo tr nh , dn n s nhn bit rng: l con
ng dn n s gic ng. 3
[Ch ny ti dng bn dch Trung B Kinh ca ngi Nanamoli v Bhikkhu

Bodhi, Nxb Wisdom Publication, 1995, trang 65.]
Phn 1
HNH PHC CA THIN
Chng 1
PHNG PHP THIN CN BNI
Trong chng ny chng ta s i qua bn giai on ban
u ca thin. Bn c th mun lt qua nhanh nhng giai
on khi u ny, nhng bn phi nn rt cn thn nu bn
lm vy. Nu bn lt qua nhng giai on ban u qu
nhanh, th bn s thy rng nhng cng vic chun b
cha hon thnh. iu ging nh xy mt ngi nh trn
mt nn mng tm bnh xy ln nhanh, nhng c th b
sp nhanh!. C l bn nn khn ngoan dnh nhiu thi gian
cho cng vic p nn v lm mng chc chn trc, ri sau
hy bt u xy ln nhng tng nh cao hnging nh
nhng trng thi thin cao hnth lc nhng tng nh
s c chc chn di lu hn.
By Giai on Tu Tp Thin nh
(theo hng dn Ajahn Brahm)
Giai on 1:
S Tnh Gic Vo Giy Pht-Hin Ti
Giai on 2:
S Tnh Gic Im Lng Vo Giy Pht-Hin Ti
Giai on 3:
S Tnh Gic Im Lng Vo Khong Khc Hin Ti ca HiTh
Giai on 4:
Duy Tr S Ch Tm Trn Vn Vo Hi-Th
Giai on 6:
Tri Nghim Nimitta p
Giai on 7:
JhnaTng Thin nh
Giai on 1:
S Tnh Gic Vo Giy Pht Hin Ti
Khi ti dy v thin, ti thch bt u bng bc n
gin l bung-b nhng hnh l ca qu kh v tng lai.
Bn c th cho rng iu l d lm, nhng thc ra khng
phi vy. Bung b qu kh c ngha l bn khng cn ngh
n cng vic, gia nh, nhng cam kt, nhng trch nhim,
thi th u tt p hay bun ti...v vn vn. Bn bung b
tt c nhng tri nghim qu kh bng cch khng cn quan
tm g n chng. Trong khi thin, bn tr thnh mt ngi
khc: khng c lch s, khng c qu kh. Bn khng nn
ngh v ni mnh sinh sng, ni mnh c sinh ra, v cha
m, hay v s ln ln...ca mnh na. Tt c lch s bn
u t b. Theo cch nh vy, khi bn ang ngi thin vi
nhng bn tu khc, tt c mi ngi u l tng ng nh
nhauch l nhng thin sinh. Khng quan trng vic bn
l mt thin sinh thm nin hay l mt ngi mi bt u.
Nu bn bung b ht lch s ca mnh, chng ta l nh
nhau v t do. Chng ta t do khi nhng lo toan, khi
nhng nhn thc v nhng ngh c th lm cn tr chng
ta pht trin s bnh an c c t s bung-b. Cui
cng, tng phn lch s qu kh ca bn s c gii ta,
ngay c k c v nhng vic va mi y. Bt c nhng g
xy ra khng cn lm chng ta quan tm na. Khng c
g cn vang vng trong tm chng ta na. Nh vy l bung
b qu-kh.
Ti mun m t vic tu dng tm ging nh mt t bo

m vy. Khi c bt k s tri nghim, nhn thc, hay
ngh chm vo thnh t bo, n khng b di li. N gm
su vo lp m v nm yn trong . Qu kh khng cn
vang di li trong tm thc ca chng ta. Mt s ngi ngh
rng nu h qun nim v qu kh th h c th hc c t
nhiu t gii quyt nhng vn kh khn. Tuy
nhin, nu chng ta nhn v qu kh th chng ta nhn qua
nhng lng knh khc nhau lm sai lch hnh nh. Nhng g
chng ta ngh v n, thc s th n khng phi hon ton
nh vy!. y l l do ti sao ngi ta hay tranh ci v mt
iu g va mi xy ra rt rng trc mt h. Cng mt
s th, nhng ci h nh li sau chc lt cha chc ng
thc vi ci h thc s chng kin.
Chng ta thng thy rng khi cnh st iu tra v mt
v tai nn giao thng, c hai nhn chng trc tip v h
hon ton tht th k li, nhng hai ngi c th k li theo
hai cch hon ton tri ngc nhau v cch tai nn xy ra.
Bi vy, chng ta c th suy ra rng k c ca chng ta v
tri nghim qu kh l khng ng tin cy, cho nn chng ta
ng cao qu kh. Hy chn vi qu kh, nh cch
chng ta chn mt ngi cht. Chng ta chn quan ti
hoc thiu xc thnh tro, v kt thc mi s v ngi .
ng tic nui qu kh. ng dnh kt vo qu kh.
ng chp vo qu kh. ng c ko l ci quan ti cha
y nhng khonh khc cht. Nu bn ang ko l qu
kh, bn hy b gnh nng xung, n khng cn thc s
thuc v bn na. Khi bn bung b c qu kh, bn

s c t do trong giy-pht hin-ti. (Nguyn l l vy!). 4
i vi tng lai l nhng phng on, suy on,
vng tng, s st, toan tnh, v hy vnghy bung b
lun. c Pht c ln dy rng: Nhng g bn ngh n
s l, th n s lun l th khc. (MN-113,21). i vi
ngi c tr, tng lai l khng chc chn, l khng bit
c, v l khng th on c. Thng thng, s tin
on v tng lai l v ch, v trong thin tp th iu l
mt s lng ph nhiu thi gian mt cch v dng.
Tm L K Diu v L Thng!
Khi bn lm vic vi tm, bn s thy tm tht l k l.
Tm c th lm nhng iu k diu v bt ng. Nhng thin
sinh ang thin mt cch kh khn, tm kh m c an
lc, th thng bt u ngh ngi rng: Chn qu, by gi
mnh phi bt u li, thm mt gi thin chn nn na.
Nhng thng th iu l thng s xy ra: Mc d h tin
on l tht bi na, nhng h li chng t c trng thi
tm an lc ca thin. (Nhiu lc k l nh vy!).
giy pht hin ti l ch ngi dch dng chung ch hin ti, thi
khc hin ti, khong khc hin ti. Thc s l khong khc hin ti,
thi khc hin ti, l by-gi, ngay-by-gi; nhiu lc ch l mt st-na
hay mt giy khc, ch khng nht thit phi tnh bng nhiu giy hay nhiu
pht.
Gn y, ti c nghe v mt ngi trong mi ngy u

tp thin. Sau ngy u tin, anh ta b au nhc v xin c
v nh. Ngi thy ni: Hy thm mt ngy na, s ht
au, ti ha vi anh . Vy l anh ta li thm mt ngy,
nhng qua hm sau cn au nhc cng au hn. V v vy,
anh li xin v nh. Ngi thy li tip tc khuyn: Ch mt
ngy na thi, au nhc s khng cn. Ri c vo nhng
bui chiu ca chn ngy u tin, anh ta c gp thy v
nng nc xin v nh, v khng chu ni s au nhc. V
ngi thy vn cn ni: Anh c rng thm mt ngy na,
s ht au, v ti bit r nh vy m. Ri, anh ta hon
ton ngc nhin: khi anh ta ngi thin vo bui sng ca
ngy th mi, s au nhc khng cn na, mi s au n
bin mt. Anh ta c th ngi thin rt lu m khng h b
au nhc g na. Anh ta sng s trc s k diu ca tm
v cch n to ra mt kt qu bt ng. V vy, hy lun
nh rng, chng ta khng th bit trc tng lai!. N c
th tht l k l, l thng, v hon ton khc hn vi
nhng g mnh ngh hay mong i. Kinh nghim nh v d
ny c th mang li cho bn mt tr tu, v mt nim khch
l, bn c th dp-b v bung-b tt c mi tng v
phng on v tng lai.
Khi bn suy ngh trong lc thin, Cn bao nhiu pht
na mnh phi ngi?. Mnh phi chu ng cnh ny bao lu
na, th ch l s lang thang vo tng lai m thi.
Nhng bn u bit rng s au nhc hay cc thn c th
bin mt trong nhy mt. n gin l bn khng th no
on trc c khi no iu s xy ra. (V vy, hy
kin nhn ngi thin vo lc ban u. Ri khng sm th

mun th iu k diu s xy ra vi bn.)
Trng hp khc: Ngy u tin trong mt kha thin
bn c th ngh rng vic thin ca mnh c l chng mang
li kt qu tt p g. Nhng ngay trong gi thin u tin,
ngay sau khi bn ngi xung, mi s tr nn rt an lc v d
dng. V bn ngh rng: hay! By gi ti c th thin
ri!. Nhng cng c th ngay trong ln thin ngy hm
sau, s thin li chng ra lm sao, chng ging nh ngy
u tin. (iu cng hon ton c th xy ra.)
iu g ang xy ra y?
V thin s u tin ca ti tng ni mt iu m lc
ti ngh l l lng. Thy ni rng: Khng c s thin no
c th gi l s thin xu c. Ngha l, khng c s thin
hay gi thin no l t, l xu, l v ch c. Thy ng.
Tt c nhng gi thin m bn cho l t v chn nn chnh
l nhng lc bn ang lm vic vt v c lnh lng
sau . (Tht bi l m thnh cng). Ging nh mt ngi
lm cng nht ang lm c ngy th Hai nhng chng c
lnh lng vo cui ngy. Mnh ang lm g y?, anh ta
t ngh. Anh ta lm tip c ngy th Ba, nhng cng chng
nhn c g. Mi ngy vt v tri qua l mt ngy t bc.
C ngy th T v th Nm anh ta lm vic, v cng chng
nhn c g, ngoi s cc nhc v m c ngi. Bn
ngy rng r lin tc, chng c g ngoi s cc thn. Ri
n th Su. Anh ta cng lm ng vic y ht nh mi
ngy, v cui ngy ngi ch thu tr tin lng cho anh ta.
Sng tht!. c g ngy no cng l ngy lnh lng.
Ti sao mi ln thin khng phi l ngy c lnh
lng?. Bn c hiu v d va ni trn khng?. Nhng
lc thin tp vt v l lc bn tch im, im l nhng
nc nguyn-nhn to ra s thnh cng ca bn. Nhng
ngy gi chu kh thin tp s to nn sc mnh, l ng
lc to ra s thanh bnh ca tm. V khi no bn tch
im, tm ca bn s i vo nhng gi thin tt p, to kt
qu tt p, v l ngy lnh lng ca bn. Nhng bn
nn nh rng, tt c nhng thnh cng ca thin u c
thc hin trong nhng gi thin thng b gi l thin
xu. (Phi lm, phi vp, phi chu cc thn, phi tht bi,
th mi n c nhng thnh cng.)
Qu Kh v Tng Lai l nhng Gnh Nng

Trong mt kha thin ti dy, trong lc vn p, mt
ngi ph n ni rng b y ni gin vi ti, nhng mi ln
mt l do khc nhau. Trong nhng gi tham thin ban u,
b thin chng ra sao, c nh s cc thn, v b ta gin ti
v ti khng rung chung sm kt thc gi thin chn
chng . Cn trong nhng ln thin sau, b ta tri nghim
trng thi an lc p ca thin, v b y gin ti v ti
rung chung kt thc gi thin qu sm. Nhng thc ra, tt
c nhng gi thin l u bng nhau, chnh xc mt ting
ng h.
Khi bn c on v tng lai bng ngh, Cn bao

nhiu pht na chung s rung ln, th bn ang hnh kh
bn. V vy, bn nn cn thn v ng nn vc ln mnh ci
gnh nng Cn bao nhiu pht na? hay Ti phi lm g
tip by gi? nh vy. Nu bn c ngh nh vy, bn
chng cn ang ch tm vo ci ang xy ra ngay-by-gi.
Bn c hi thm b rc ri. Lm nh vy l bn khng
ang thin.
Ngay giai on ny, bn nn hng s ch tm vo giy
pht hin ti, vo thi im m bn chng cn phi bit hm
nay l ngy my v by gi l my gi. Bui sng?. Bui
chiu? khng bit!. Tt c nhng g bn cn bit l
ngay-by-gi. Theo cch ny, bn tip cn n thi gian
nh thin, ni m bn ch thin trong giy-pht hin-ti.
Bn khng ch tm vo bao nhiu pht qua ri v bao
nhiu pht cn na. Bn thm ch khng nh ngy hm nay
l ngy no hay th my.
Khi cn l mt T kheo tr Thi Lan, ti thc s
khng nh l nm no!. l lc tuyt vi, sng trong
cnh gii phi thi gian, mt cnh gii t do hn ci th gii
chy theo thi gian ngoi kia m mi ngi ang sng.
Trong cnh gii phi thi gian , bn tri nghim giy-pht
hin-tiging nh cch m nhng bc hin tr tng
ang tri nghim giy-pht hin-ti trong sut my ngn
nm qua. Bn n c hin thc ca hin ti, thc ti
hin tin, ca by-gi. Thc ti hin tin l rt k diu v
khc thng. Khi bn bung-b tt c qu kh v tt c
tng lai, th c nh bn sng li. Bn ang y. Bn
ang chnh nim. y l giai on ban u ca vic thin

tp, ch cn s chnh nim c duy tr vo giy-pht hinti. Nu bn lm c giai on ny nh vy th bn
thc hin c mt vic ln!. Bn bung-b c gnh
nng u tin vn s lun gy cn tr cho s thin cao su
hn v sau ny.
V vy, vic rt quan trng l bn phi b ra nhiu c
gng n lc lm cho bc u c mnh m, vng
chc, v c bi bn v tt lnh nh vy.
Giai on 2:
S Tnh Gic Im Lng Vo Giy Pht Hin Ti
Trong phn gii thiu, ti c khi qut v mc tiu ca
thin l: s im lng, s tnh lng v s trong sng p
ca tm c thai nghn cng vi nhng tr tu minh st.
Bn bung-b xong gnh nng u tin vn lm cn tr
cho vic thin nh thm su. By gi th bn tip tc i n
s im-lng ch thc v p- ca tm.
S Im Lng C Ngha L Khng Bn Lun

Khi tho lun v Giai on th hai, s c ch hn nu ta
phn bit r s khc nhau ca s tnh gic trong im lng v
giy pht hin ti v s suy ngh v n. V d nh khi
ang coi mt trn qun vt trn ti-vi. Bn c th ghi nhn
hai trn u khc nhau ang xy ra cng lc: trn u trn
ti-vi v trn u do ngi bnh lun vin ang thuyt minh.
Li bnh lun th thng l thin v. Gi s, nu i M
ang thi u vi i c, v ng bnh lun vin l ngi c
(hay i ang pht sng cng l i ca c), th ng ta s
bnh lun khc t nhiu vi s vic thc s din ra trn sn,
v khc vi ging ca ng bnh lun vin ngi M trn i
khc. Trong v d ny, s theo di trn ti-vi m khng c li
bn lun (v d tt m thanh ti-vi) l s tnh gic im lng 5.
5
Tnh gic l ch tm vo mi s th ang din ra trong giy khc hin ti.

Tnh gic l lun bit, lun bit r, hng bit, lun thc v ci ang din ra.
Cn s ch tm vo li bnh lun l s suy ngh v n.

Bn nn ghi nh rng khi bn quan st iu g bng s tnh
gic im lng th bn ang gn vi s tht v hin thc hn
l khi quan st cng vi nhng bn lun v kin. i lc
chng ta cho rng thng qua s bnh lun bn trong (t
mnh bnh lun nh gi) m chng ta bit v th gii.
Khng ng vy. Thc s nhng li c thoi bn trong
khng bit c g v th gii c. Chnh nhng li ni trong
tm qun ri nhng s ngu-m v si-m lm gy ra s
kh. Chnh s i thoi bn trong mi khin chng ta sn
gin th ght vi nhng ngi mnh ght v to nn nhng
rng buc i vi nhng ngi thn yu, l nhng rng
buc mang tnh nguy hi [cho s xut gia, s thot ly tu
tp]. S i thoi bn trong gy ra tt c mi rc ri v
phin no trong i. N to ra nhng s st v ti li, lo
lng v bc xc. N to dng nn nhng o tng, ging
nh mt din vin ti ba khin cho khn gi phi s st hay
ri nc mt khi xem v tung. V vy, nu bn mun tm
thy s-tht th bn nn tu tp v trng dng s tnh gic
im lng; ngha l khi thin, bn hy xem n l quan-trng
hn bt k ngh no. Ai cng xem trng nhng ngh ca
mnh th iu cng l tr ngi cho cho s tnh gic im
lng. Dp b ci thi tm lun xem trng ngh ch quan
ca mnh v nhn ra chnh xc tt hn ca s tnh gic
im lng th s gip bn m ra cnh ca cho s im lng bn
trong tm, l s tnh lng ni ti. Cch hiu qu dp
Tnh l tnh thc. Gic l bit. Tnh gic l bit, l nhn bit mt cch tnh
thc vo ci ang din ra. Tnh gic l cng c v biu hin ca s chnh
nim.
b nhng bn lun v nhng kin ny n bn trong tm l

thc tp mt s tnh gic thun-khit vo giy pht hin
ti.
Tc l bn quan st tng mi giy-khc mt cch tht
su st n ni bn khng cn c thi gian bn lun hay
kin v ci va-mi din ra. Thc t, mi ngh ca
chng ta thng ch l mt kin v ci g va-mi xy
ra!. V d Ci tt, vy tt . Ci th qu, ci
khng tt. l ci g vy?. G y?. L sao y?.
ci ny c. . . Tt c nhng kin hay ngh u l
v nhng ci va-mi xy ra; bn c ch tm n nhng
th th bn khng cn khong trng no ch tm vo
ci ang xy n. Bn ch lo tip nhng v khch c vo
nh v khng tip nhng v khch ang n ca.
hiu thm v d ny, bn tng tng mnh l ch
nh ang ng cng n khch n d tic. Nu c
mt ngi khch n, bn cho v c tip tc ni chuyn
ny-n vi ngi , th bn s khng cho c nhng v
khch k tip, v do vy bn khng th thc hin nhim
v n cho tng mi v khch n d. Trc gi khai tic,
phn ln khch s ln lt vo cng, bn ch nn bt tay
cho tng mt ngi, v ngay sau chuyn qua cho tng
ngi k tip. Bn khng th tr chuyn qua-li vi bt k
mt v khch no, v nu lm vy bn s mt dp cho tng
v khch tip theo.
Trong thin, nhng tri nghim cng ln-lt n tng
ci mt qua cc cng gic quan i vo tm. Nu bn tip
n mt tri nghim bng s ch tm v ri bt u ni

chuyn ny-n vi n, th bn s khng kp tip n tri
nghim k tip.
Khi bn trong giy-khc ca tng tri nghim mt
cch hon ho, vi tng v khch ang bc vo tm bn,
th l nhin bn khng cn ch trng no cho s i thoi
hay bn lun bn trong tm. Bn khng th no i thoi
vi chnh mnh v bn ang hon ton ch tm mt cch
chnh nim vo tng mi th ngay khi n ang n.
iu ny ang gip lm thanh tnh s tnh gic vo
giy pht hin ti n mc n tr thnh s tnh gic im
lng vo giy pht hin ti. Khi bn pht trin s im-lng
bn-trong, bn trt b c mt gnh nng ln khc. iu
ging nh bn mang mt ci ba-l trn lng lin tc
sut ba mi nm hay nm mi nm v i qua khng bit
bao nhiu dm ng. Mi n by gi bn mi c c
mt cht can m v tr tu b ci ba-l xung t. Bn
cm thy c s gii ta, sao m nh nhng, v tht l t
do, by gi bn trt b gnh nng.
Mt k thut hu ch tu dng s im lng bn trong
l s nhn bit khong-trng gia hai ngh [gia hai
chp i thoi bn trong]. Hy ch tm tht st sao bng s
chnh nim vo thi im khi mt ngh kt thc v trc
khi mt ngh khc bt ungay !. y l s tnh gic
im lng!. N i khi ch l mt khong khc vt qua, nhng
khi bn nhn ra s im-lng tri qua th bn tr nn quen dn
vi n. V khi bn quen vi n, s im-lng s ko di
hn. Bn bt u th hng s im-lng mt khi bn tm

thy n; v l l do n tng trng ln. Nhng nn nh
s im-lng thng hay mc c, nu n nghe bn ni hay bn
lun v n, n s t bin mt ngay lp tc!. (Bi vy chng
ta ni s im-lng l s khng li ni, khng bn lun...v
n.)
S Im Lng L Th V
(Im Lng Mi L Hay!)
Tht l k diu nu mi chng ta c th bung-b c
tt c nhng i thoi bn trong v sng an tr vo s tnh
gic im lng lu chng ta c th nhn thy c iu
l th v v khoan khoi n mc no. S im-lng th sn
sinh ra nhiu tr-tu v s minh-bch hn l s ngh suy.
Khi mt ngi nhn ra c iu ny, s im-lng tr nn
hp dn hn v quan trng hn. Tm s nghing v s imlng, v v vy s lun lun tm kim s im-lng n mc
n ch tham gia vo s suy ngh hay ngh ch khi no
iu tht cn thit, ch khi no c vi l do xc ng
ngh suy. Nu chng ta nhn ra rng hu ht nhng s
suy ngh ca chng ta thc s l v ch, s ngh suy chng
dn chng ta i n u v ch lm chng ta nhc u ri
tr, th l nhin chng ta s vui v v sn sng dnh nhiu
thi gian hn cho s im-lng bn-trong ca mnh. Nh vy,
Giai on 2 ny ca thin l s tnh gic im lng vo giy
pht hin ti.
C l chng ta phi nn dnh nhiu thi gian ch tu

tp hai Giai on thin u tin, bi v: nu thc hnh
thnh cng Giai on 1 v 2 u tin n mc nh ni
trn, th chng ta i c mt on ng rt-xa trong
tin trnh thin tp ca mnh!. Trong s tnh gic im lng
vo [duy nht] giy pht hin ti, chng ta tri nghim
c s bnh an, nim h lc, v kt qu tr tu.
Giai on 3:
S Tnh Gic Im Lng Vo
Khong Khc Hin Ti ca Hi-Th
Nu chng ta mun tu tin thm, chng ta khng p
dng s tnh gic im lng vo bt c th g, m chng ta
s chn cch p dng s tnh gic im lng vo mt th
duy-nht. Ch duy nht c th l Hi-th, c th l
Tm-t (metta), c th l mt ci a mu trn c qun
tng trong tm m chng ta gi l kasina, hoc l mt vi
nhng i tng khc dng lm mc-tiu ch tm. Trong
quyn sch ny ti chn Hi-Th lm i tng ca
s ch tm im lng.
S Hp Nht v S Phn Tn
Vic chn cch c nh s ch tm ca ta vo mt s vt
l loi b s phn-tn tin ti hng ngc li l s hpnht. Khi tm bt u hp nht v duy tr s ch tm vo
mt s vt duy nht, th s tri nghim v s bnh an, h
lc, v sc mnh s tng ln ng k. y, chng ta khm
ph ra rng s phn-tn [s a dng, s khc bit] 6 ca thc
cng l mt gnh nng ln. iu ny ging nh cnh bn c
Tm [thc] khi th hin bng rt nhiu loi tm sinh dit khc nhau th c
gi l tnh trng khc bit [s a dng v phn tn] ca tm hay thc. Khi cc
tm [thc] hi t li vi nhau, th gi l s hp nht ca tm. S hp-nht
cng chnh l s tp-trung, s hi-t ca tm [nh].
su ci in thoi cng trn bn lm vic ca bn ang

ku chung cng mt lc. Bn chng lm g c, nhng
bn cn phi bung b s a dng ca nhiu cuc gi
khc nhau v ch chn bt mt my in thoi m thi.
l gii php trnh b s ri rm, l s gii ta
mang li s an lc. Bn cn nn hiu r rng: s phn-tn
chnh l mt gnh nng. V nu bn hiu c nh vy, th
l bc quan trng gip bn c kh nng tp trung
[hi t] mi s ch tm vo Hi-th.
S Kin Nhn Mt Cch Cn Thn

L Cch Nhanh Nht!
Nu bn tu tp s tnh gic im lng mt cch cn thn
trong mt thi gian di, th bn s d dng hng s ch
tm tnh gic vo hi-th v theo di hi-th trong tng
khong-khc m khng b gin on. iu ny lm c
bi v bn vt qua hai tr ngi chnh ca vic thin v
hi-th. Tr ngi u tin l (i) ci thi-tm lng xng v
qu kh hay tng lai, v tr ngi th hai l (ii) s ithoi bn trong tm m chng va din t nhng trang
trc. Chnh v vy m ti mun dy k v hai Giai on
ban u ca thin, l: (1) s tnh gic vo giy pht
hin ti v (2) s tnh gic im lng vo giy pht hin ti
nh l hai Giai on chun b vng chc cho Giai on
thin v hi th cao hn, su hn.
Rt
nhiu, rt nhiu cc thin sinh vi v bt u

thin v hi-th trong khi (i) tm ca h vn cn chy nhy
lng-xng gia qu kh v tng lai, v trong khi (ii) s ch

tm cn ang b nhn chm bi nhng i-thoi bn
trong. (Ai cng b vy khi ln u ngi xung thin v hi
th. Ci tm ban u lng xng chy nhy mt cch khng
th tng tng!. iu l do h khng tu tp hai Giai
on chun-b u tin mt cch vng chc). Nu khng c
nhng bc chun b ng n t ban u, th h s thy
thin v hi-th sao m qu kh, thm ch khng th lm
c. Ri a s h b cuc mt cch chn nn ch ti v h
xut pht khng ng ch, h khng chun b mt cch
vng chc v bi bn trc . H khng thc hin vic
tu tp hai Giai on chun-b ban u mt cch thnh
cng trc khi chn Hi-Th lm i tng ch tm
thin tp.
Ngc li, nu tm ca bn c chun-b mt cch
bi-bn bng cch tu tp hon thnh hai Giai on u tin
ny, th khi bn chuyn qua giai on Thin v hi th,
bn s hon ton c th duy tr s ch-tm vo hi-th
mt cch d dng. Nu bn thy kh m ch tm c t
lu vo hi-th th iu l du-hiu cho thy bn lt
vi v khng thc tp y- v thnh cng hai Giai
on thin u tin ny. Hy quay tr li v thc hnh
nhng bi tp u tin!. S kin nhn mt cch cn thn l
cch nhanh nht!!!. l cch duy nht.
Quan St Hi Th
Ch No Khng Phi L Vn
Khi bn ch tm vo hi-th, bn ch tm vo s tringhim v hi-th ang din ra. Bn tri nghim hi th

ang lm g, n ang i-vo hay i-ra, hay ang -gia. Mt
s s thy dy quan st hi-th ni hi-th tip xc
chp mi, mt s th dy theo di hi-th vng bng
phng ln xp xung theo hi-th, mt s th dy quan st
hi-th ch ny, sau chuyn qua quan st hi-th ch
khc.
Theo kinh nghim ring ca bn thn ti, ti nhn thy
quan st hi-th ch no khng phi l vn . Thc t,
cch tt nht l ng nn nh v hi-th mt ch no.
Nu bn nh v hi-th ngay ni tip xc vi chp mi, th
iu s tr thnh s ch tm vo chp mi, thay v ch
tm vo hi-th. V nu bn ch nh ni vng bng, th c
th s tr thnh s ch tm vo bng ch khng phi l s
ch tm vo hi-th. Bn ch cn t hi chnh mnh ngay
by gi: Ta ang th ra hay ang th vo?. Lm th no ta
bit c?. Ngay-!. Chnh s tri-nghim ni cho bn
bit hi-th ang lm g, l ci bn hng s ch tm
vo. Hy dp b s lo lng v im no? ni no? trn
thn mnh tri nghim [cm nhn] hi-th. C tp trung
vo chnh s tri-nghim v hi-th. Bn lun lun c th
tri nghim [cm nhn] hi-th ca mnh.
Tp Qun Kim Sot Hi Th: Khng Tt

Vn kh khn ph bin trong Giai on ny l thi
quen [khuynh hng, thi tm, ci tt, phn x] hay iu
khin hi-th, v iu ny lm cho s th tr nn kh chu,

khng thoi mi. vt qua ci tt ny, hy tng
tng mnh l mt hnh khch ngi trong chic xe ang
nhn hi-th qua ca knh ca xe. Bn khng phi l ti x,
cng khng phi ngi-iu-khin-xe t gh sau. V vy,
bn khng cn ch hng, ch th, hay iu khin xe, hay ch
ch ti x Hy bung-b v ch vic thng thc chuyn
i. Hy hi-th t n th v bn ch n gin ngi quan
st n.
Cho
n khi no bn tp trung quan st hi-th mt

cch thun thc v c th nhn bit hi-th ang i-vo v
ang i-ra khong 100 ln lin tc, khng b gin on, v
khng b l hi-th no, th lc bn t c ci m
ti gi l Giai on 3 ca thin: Duy tr s ch tm vo
hi th. Lc ny bn cng cm thy bnh an hn v h lc
hn s cm gic hai Giai on trc. Tt c l ang tt
p!. tu tp thin thm su hn, bn tip tc bc tip
theo qua Giai on 4: Duy tr ch tm trn-vn vo hi
th.
Giai on 4:
Duy Tr S Ch Tm Trn Vn Vo Hi-Th
Giai on 4 din ra khi s ch tm ca bn m rng ra
tip xc vi tng khong-khc ring-bit ca tng hith vo v hi-th ra. Bn nhn bit hi-th-vo ngay t
giy khc u, ngay khi ci cm nhn u tin v hi-thvo khi sinh. Ri bn theo di lun nhng cm nhn
cho n ht lung hi-th-vo, khng c l bt k mt
khc no ca lung hi-th-vo. Khi hi-th-vo xong, bn
nhn bit ngay ci khc . Bn nhn thy trong tm phncui ca hi-th-vo. Tip ni, bn thy tip ni l mt
khc-dng gia hai hi th, ngay trc khi hi-th-ra bt
u. Bn nhn bit khc u tin ca hi-th-ra, v tng
mi cm nhn theo lung hi-th-ra i ra cho n khi hith-ra xong v bin mt. Tt c vic ny c thc hin
trong s im-lng v trong giy-khc hin-ti.
Bc Ra Ngoi
Bn tip tc tri nghim tng phn on ca tng hith-vo v tng hi-th-ra mt cch lin tc cho c vi
trm hi-th lin tip. l l do chng ta gi Giai on
ny l giai on duy tr s ch tm trn-vn vo hi-th.
Bn khng th t n giai on ny bng s thc p, bng
s iu khin hay bng s nm gi v hi th. Bn ch c
th t c mc tnh-lng ny bng cch bung-b tt
c mi s th trn i, ch cn li duy nht s tri-nghim
v hi-th din ra mt cch im lng. Thc t l bn khng

t n Giai on ny, chnh tm bn t t n. Tm t
lm cng vic ca mnh. Tm nhn thc c Giai on
ny l mt ni rt thanh bnh v d chu n an tr vo :
ch mt mnh n cng vi hi-th. y chnh l ni ci
ngi lm [ci Ta] ca ngi thin bt u bin mt.
Chng ta nhn thy Giai on ny s tin b din ra
mt cch d dng, khng cn nhiu n lc, khng cn c
tm. Chng ta ch cn bc ra ngoi, bung-b, v ch cn
quan st tt c nhng g din ra. Nu chng ta yn cho
tm t lm, th n s t ng hng v s hp-nht thun
ty, s bnh-an v ngon-lnh ; l s hp-nht ca
ring n vi hi-th, trong tng mi khong khc. l s
hp-nht ca tm, s hp-nht trong tng khong-khc, s
hp-nht trong s tnh-ti.
S Bt u Ca Hi Th p
Giai on 4 ny ti gi l bn-p ca thin, bi v t
thin sinh c th bt nhy ln vo nhng trng thi
thin y h lc cao hn. Khi chng ta n thun duy tr s
hp-nht ny ca tm thc bng cch khng can d vo n,
th hi-th s bt u bin mt. Hi-th s bt u phai bin
khi tm chuyn hng tp trung vo ch tm-im ca s
tri nghim v hi-th, l s bnh an, t do, v h lc.
Ngay lc ny, ti a vo mt thut ng l Hi Th p.
V lc ny tm nhn thc rng hi-th bnh an l p mt
cch l thng. Chng ta ch tm vo hi-th-p ny mt
cch lin tc, trong tng khong khc ni tip nhau, khng
c s gin on no trong chui tri nghim. Chng ta ch
ch tm vo hi-th-p , mt cch khng gng gng v
trong mt khong thi gian di.
By gi, nh ti s gii thch thm chng tip theo,
khi hi-th bin mt, tt c nhng g cn li l Ci p.
Ci p-la-khi-thn [ci p thot thn] ny tr thnh
i tng duy nht ca tm. Tm by gi ang ly chnh
tm lm i tng ca n. Chng ta khng cn ch tm vo
hi th, thn, ngh, m thanh, hay th gii bn ngoi na.
Tt c nhng g chng ta ch tm l v p, s bnh an, h
lc, nh sng, hay bt k danh t g m s nhn thc ca
chng ta gi tn. Chng ta ch ang tri nghim v-p, mt
cch lin tc, mt cch nh nhng, vi ci tnh-khng p
!. (Ci khng-c-g l p ). Chng ta t lu dp
b nhng c thoi lng xng, khng cn m t, khng cn
nh gi. Lc ny tm tht l tnh lng nn khng th ni
ln iu g. Cn thin sinh th ang bt u tri nghim
nim an lc ang n r trong tm ca mnh. Nim h-lc
s pht trin, tng ln, v tr thnh vng chc v mnh m.
V lc ny, thin sinh c th tin vo trng thi cc tng
thin nh (jhna).
Ti
m t v bn giai on thin u tin. Mi giai

on phi c thc hnh thnh cng trc khi bc qua
giai on k tip. Bn hy b ra nhiu thi gian thc tp
bn giai on ban u ny, tu tp cho chng c vng
mnh v n nh trc khi tin ln nhng giai on sau.
Nu u t thi gian v n lc tp luyn nh vy, bn c

th duy tr c trnh Giai on 4 ny mt cch d dng:
duy tr s ch tm hon ton vo hi th trong tng mi
khong khc ca hi-th, khng gin on mt ln, khng
b l mt khong khc no trong sut chng 200-300 hi
th vo-ra (!).
y khng phi ti ni cc bn phi m r s hi th;
ch l gi v bn c th c lng mt khong thi
gian bao nhiu pht bn c 200-300 hi th vo ra. giai
on ny, nu bn gi c s ch tm trn vn v lin tc
vo hi th cng lu, th trnh thnh cng ca bn cng
vng chc chun b bc qua nhng giai on thin cao
su hn.
Trong thin, nh ti ni trc y: s kin nhn mt
cch cn thn l cch nhanh nht bn thnh cng!.
Chng 2
PHNG PHP THIN CN BNII
Trong chng ny chng ta s xem xt ba giai on
thin cao hn. Gm c:
Giai on 5: Duy tr s ch tm trn vn vo hi th
p;
Giai on 6: Tri nghim nimitta p;
Giai on 7: Tng thin nh (jhna).
Giai on 5:
Duy Tr S Ch Tm Trn Vn Vo Hi Th
p
Thng thng, giai on ny tri chy mt cch t nhin
v thng sut t giai on Giai on 4 trc . Nh
gii thch ngn gn trong chng trc y: khi s ch tm
trn vn an tr mt cch d dng v lin tc vo tng tri
nghim hi th, m khng c th g lm gin on dng
chy u n ca s ch tm [tnh gic], th lc hi-th
s t ng lng lng xung. N chuyn i t loi hi th
th-t bnh thng thnh mt loi Hi Th p rt m du
v rt bnh an. Tm nhn bit hi-th-p ny v tm thch
th iu ny. Tm cm nhn mt s hi lng su sc. T n
cm thy hnh phc [lc] khi n ch cn quan st hi-thp , v n khng cn phi b thc p. N t nhin.
Khng Lm G C
Bn thn bn khng lm g c. Nu bn c lm iu g
trong giai on ny, th bn s ph hng ton b tin trnh.
Ci p s bin mt. Nu bn xa vo l coi nh
trng thi hi th p t n bin mt, do vy bn phi ng
li li. T giai on thin ny tr v sau, ngi lm hay
ngi thin phi bin mt. Bn ch cn l ngi bit,
ch l ngi quan st mt cch th ng v v t. Ch c
mt th thut c ch v cn thit trong giai on ny l i
lc ta cn ngt s im lng bn trong trong mt giy khc
v nh nhng ni vi mnh: Bnh lng. Ch vy thi.

Trong giai on thin ny, tm thng rt nhy cm n ni
tng ng thi nh nht cng khin n chy theo ng thi
mt cch ngoan ngon nh bng chy theo hnh vy.
Hi-th lng lng xung v hi-th-p ni ln. Khi chng
ta quan st hi-th-p mt cch th ng trong tng
khong khc, th ci nhn-thc v s vo, s ra, hay s
bt u, gia, hay kt thc ca mt hi-th cng cn
phi bin mt. Tt c nhng g cn li ch l s tri nghim
v hi th p ang din ra. Tm khng cn ch tm n
nhp hi th ang phn khc no (u, gia, hay kt thc),
v cng khng quan tm n hi th th hin ch no ca
thn. Lc ny chng ta ang n gin ha i tng thin.
Chng ta tri nghim hi th trong khong khc ny, lt b
tt c chi tit khng cn thit. Chng ta vt trn s i i
vo-ra, v chng ta ch cn thc tnh gic v mt hith-p, m du v lin tc, u n v khng thay i.
Tuyt i khng lm g c, ch nhn xem hi th m du,
p v phi thi gian nh th no. Nhn xem bn yn
cho n tnh lng nh th no. Dnh thi gian thng thc v
ngt lnh ca ci hi-th-ptnh lng hn, ngt lnh
hn...hn bao gi ht.
Ch Cn Li Ci p
Ngay khi hi-th bin mt th ch cn li du hiu ca
ci p; iu khng phi l do chng ta mun m do
c s tnh lng.
Mt on vit trong vn hc Anh c l gip lm r s

tri nghim khi hi th bin mt l nh th no. Trong
quyn Alice x Thn Tin ca Lewis Carroll, mt c gi
tn Alice nhn con mo tn Cheshire ang ngi trn nhnh
cy st bn v ang ci, nhe hm rng ca n ra tn hai
mang tai. Nhng con mo c bin i v xut hin nhanh n
ni Alice khng hay bit. Alice ni vi n (i nh sau):
Tao khng mun thy my c xut hin v bin mt thnh
lnh c nh mt a ham chi lng xng. Con mo ni
c ri, v ln ny n li mnh t t, ci ui bin mt
trc v cui cng l khun mt vi ci ming nhe ci.
Hnh nh ci ming nhe ci ca n bin mt sau cng.
Alice ni rng, trc gi mnh ch thy con mo ch khng
thy s nhe ci. By gi mi thy s nhe ci ch khng
cn thy con mo.
Tht k l, cu chuyn ny ging chnh xc nh s tri
nghim thin ni trn!. Cng ging nh con mo Cheshire
bin mt v ch cn li ci nhe ci ca n, thn v hi th
ca ngi thin cng bin mt, ch cn li v ci-p. i
vi Alice, l mt trong nhng iu ng t m nht trong
i. i vi ngi thin, iu cng tht k l, ch cn
tri nghim r rng Ci p ang tri-nh, m khng c
g, k c mt hi th cng khng c. Ci p, hay ni ng
hn l du hiu ca ci p, l giai on tip theo ca con
ng thin. Du hiu ny trong ting Pali gi l
nimitta. V vy, giai on thin tip theo, Giai on 6,
c gi l S tri nghim v du hiu p, hay nimitta
p.
Giai on 6:
Tri Nghim Nimitta p
Giai on 6 ny c c khi ngi thin bung-b
thn, ngh, v nm gic quan (bao gm c s tnh gic vo
hi th) mt cch hon ton, ch cn li mt du hiu p
trong tm, c gi l nimitta.
i tng tinh khit ny trong tm l mt i tng
thc trong cnh gii ca tm (citta), v khi n xut hin ln
u, n tht s l qu k l i vi ngi thin. L nhin
ngi thin cha bao gi tri nghim th g nh vy trc
y, nn khng th no nh ngha c. Tuy nhin, mt
chc nng ca tm l nhn-thc, chnh s nhn-thc lc
tm khp ngn hng b nh lu cha nhng tri nghim
trong i sng ca chng ta tm xem c th g ging
ging hay ta ta vi du hiu n c th dng ci
ging ging ta ta m t v ci du hiu nimitta .
i vi hu ht thin sinh, th ci v-p thot-thn ,
tc nim khoan khoi ca tm [nimitta], thng c
nhn thc nh l mt th nh sng p . Mt s thin
sinh nhn thy nimitta nh l nh sng trng, mt s nhn
thy nh nh sng kim hong, mt s thy nimitta nh mt
ht trn chu mu xanh..., v vn vn. Nhng, khng
phi l nh sng thc. Bi v, hai mt thng ngi thin
ng, v nhn thc [thc ca mt, thc nhn, nhn thc]
tt t lu. Du hiu [nimitta] chnh l tm thc [thc ca
tm] ln u tin c t do khi th gii ca nm gic
quan. Du hiu ging nh mt trng trnv nh ci

tm sng tang i ra khi m my m. l s hin
th ca ci tmch n khng phi l nh sng thc, nhng
i vi hu ht thin sinh th n xut hin nh mt nh
sng. Nimitta thng c ngi thin nhn thc nh nh
sng ch v cch miu t ny l cch nhn thc v miu t
tt nht m h c th a ra.
i vi nhng thin sinh khc, chc nng nhn thc ca
tm h th chn cch miu t nimitta [du hiu ln u tin
xut hin trong tm] theo nhng thut ng thuc cm nhn
v thn: v d nh l: mt s tnh lng rt su, mt s khoi
lc ngy ngt, s khoi cm cao . Tuy nhin xin nhc li,
thn thc [thc ca thn, cm nhn nhng th sngkh, nng-lnh...vn vn] b ng tt t lu, cho nn du
hiu cng khng phi l mt cm gic ca thn. n
gin y n ch c nhn thc l tng ng vi s
cm khoi ngy ngt m thi.
D cho mt s thin sinh tri nghim du hiu nimitta
bng s cm nhn, cn thin sinh khc th nhn thy nh
nh sng trong tm, (nhng) thc ra tt c h ch ang c
miu t cng mt hin tng trong tm m thi. (Nimmita
ca h l cng mt th, cng mt hin tng nh nhau). H
cng tri nghim cng mt i tng tinh khit ca tm
nh nhau, nhng nhng chi tit miu t khc nhau ch l do
nhng cch nhn thc khc nhau ca mi ngi.
Nhng Tnh Cht Ca Nimitta
Mt thin sinh c th nhn bit mt du hiu nimitta bi

su (6) c im sau y:
1. N ch xut hin sau Giai on 5 ca thin, tc l sau
mt thi gian kh lu sau khi ngi thin t c
Hi Th p;
2. N ch xut hin sau khi hi-th bin mt;
3. N ch c mt khi tt c nm gic quan [nhn, nghe,
ngi, nm, v chm xc] u khng c mt;
4. N ch hin th trong ci tm im lng, khi nhng
ngh m t hay suy l [i thoi bn trong] hon
ton khng cn c mt;
5. N rt l, nhng tht l hp dn; v
6. N l mt i tng gin-d: gin d mt cch v
cng p .
Ti
a ra su c im ny cho cc bn c th
phn bit c u l nimitta thc v u ch l mt nimitta
do tng tng.
Nhiu lc, khi nimitta mi xut hin ln u tin, n c
th rt m nht. Trong trng hp ny, thin sinh phi lp
tc quay tr li giai on thin trc: duy tr s ch tm
hon ton vo hi th p [Giai on 4]. Nhiu ngi
i n giai on du hiu nimitta qu sm. Lc , nimitta
l sng t, nhng cha n nh, n c chp chn, sng tt
nh ngn hi ng, v sau th bin mt lun. iu ny
cng l do thin sinh vi ri b giai on s ch tm

trn vn hi th p [Giai on 5] qu sm. Thin sinh
nn lp tc quay tr li giai on . Mt thin sinh phi c
kh nng duy tr s ch tm ca mnh vo hi-th-p mt
cch d dng trong mt khong thi gian lu, tht lu, trc
khi tm c kh nng duy-tr s ch-tm thun khit vo
i tng nimitta vn vi t hn nhiu. Do vy, bn nn tp
luyn tm tnh gic vo hi-th-p. Tu tp mt cch kin
nhn v nhit thnh. n lc bn tu tin n nimitta, n
s c trong sng, n nh, v d duy tr.
Bung-B
To sao nimitta xut hin mt cch m nht?. L do
chnh du hiu nimitta xut hin m nht l mc hilng cn qu nng cn. Bn vn cn mun thm g .
Thng thng, bn mun c nimitta sng t, hoc mun
chng c c tng thin nh jhna. Do vy, bn hy nn
dp b ci tm ham mun . Tu dng s bit hi-lng vo
hi th p, v sau th nimitta v jhna s t xy ra.
Ni mt cch khc, du hiu nimitta khng n nh l
bi v bn, ci ngi lm, c khng chu ngng can thip.
Ci ngi lm l ngi iu khin, ngi ch th, l ngi
iu khin xe t gh ngi pha sau, lun lun xa vo nhng
th khng phi vic ca mnh v lm ri tung mi th.
Thin l mt tin trnh t nhin i n ngh ngi, v
n i hi bn phi bc tri ra ngoi mt cch hon ton.
Thin thm su ch c th thc hin c nu bn thc s

bung-b c tt c. iu ny c ngha l s bung-b
thc sbung ht n mc m tin trnh din ra khng
cn nm trong tm tip cn ca ngi thin.
Mt phng tin thin xo t n mt s bung-b
su sc nh vy l bn nn c tng mt mn qu cho
nimitta, gi gm s tin-tng vo n. [Nh vy: bn ang
thin v ang trong trng thi im-lng su lin-tc. Cch
bn duy tr v pht trin nimitta mt cch hiu dng lc
ny l phi to ra mt s tin-tng tm mnh. Bng cch
ny:] Hy tht nh nhng ngt s im-lng trong mt giykhc v ni thm trong tm rng bn tin-tng hon ton
vo nimitta, nh ci ngi lm s bung-b mi s
iu khin v t bin mt. Ci tm, c phn chiu bi
nimitta m bn ang thy, s tip tin trnh [mt cch m
xui] khi bn ngi quan st.
Bn khng cn phi lm th g khc y, bi v v-p
mnh m ca nimitta tha kh nng gi ly [hp dn] s
ch-tm ca bn m khng cn bn phi tr lc hay tc
ng [to duyn] cho vic . Hy cn thn lc ny, ng
bao gi bt u hi nhng cu nh l Ci g y?, Phi
y l tng thin nh jhna khng?, Ta phi lm g tip
theo? l nhng cu hi t ngi lm ang c xa
vo li tin trnh. Nhng s vn hi nh vy s lm ng
nhiu tin trnh. Bn ch nn nh gi bt c th g sau khi
kt thc hnh trnh ca n (tc l ch nn nh gi [suy
xt li] sau khi thot ra khi trng thi thin nh). Nhng
nh khoa hc tt lun lun nh gi sau khi cuc th nghim
xong, lc h c s liu nh gi, hoc tip

tc nghi vn iu tra thm.
Ngi
thin khng cn ch n hnh-dng hay nhng

cnh-nt ca nimitta: N trn hay bu dc?, Cnh n r
hay m?. Tt c nhng cch hi ch l v ch, chng ch
dn n s phn bit i i bn trong v bn ngoi, v
cng lm thm rc ri. Hy cho tm t nhin hng v
ch no n mun, thng th l tm-im ca nimitta.
Tm-im l ni m nhng phn p nht nm , ni
m nh sng l sng t nht v tinh khit nht. Hy bung
b v ch ngi thng thc chuyn i trong khi s ch-tm
ang b thu ht vo phn tm-im, hoc trong khi nh sng
ang m rng ra v bao trm ht bn. Hy tm t ha
nhp vo nim h lc hnh phc lc . V ri, hy cho
Giai on 7 ca con ng thin nh din ra: l giai
on bc vo tng thin nh jhna.
Giai on 7:
JhnaTng Thin nh
C hai tr-ngi chnh ngay ngng ca tin vo trng
thi tng thin nh (jhna): l nim vui-mng v ni-s.
Khi c nim vui hn hoan, tm tr nn b phn khch: ,
n y ri!. Nu tm ngh nh vy, th jhna s khng xy
ra. Ting hn hoan cn phi c kim ch to ra
s th ng tuyt i ca ngi thin. Bn phi dp b tt
c ting trong tm, dp b tt c mi s mng vui, phn
khch. Ch nh vy bn mi c th tin vo tng thin nh
theo l t nhin ca tin trnh. [Ch n sau khi bn
chng c c tng thin nh, trong tng thin nh, v
thot ra khi tng thin nh; v ch sau khi thot ra khi
tng thin nh th bn c th tha sc m mng vui, hoan
h. V yu t hoan h (h) s c mt ni bt trong trng thi
tm sau khi chng c tng thin nh th nht].
Mt th tr-ngi thng c mt hn l ni s-hi. Ni s
pht sinh t s nhn ra ngun lc to ln v nim h-lc ca
tng thin nh jhna; hoc ni s l khi nhn bit rng: sau
khi hon ton tin vo tng thin nh, th c th phi b
b li l l bn!. [ l ci Ta, ci ngi lm]. Ci
ngi lm th im lng trc khi tin vo jhna, nhng d
im lng, ngi lm vn cn . Tuy nhin, bn-trong
trng thi tng thin nh jhna th ci ngi lm bin
mt hon ton. Ch cn ci ngi bit th vn ang c
mt. Lc ny thin sinh vn hon ton thc tnh gic,
nhng tt c mi s kim sot u vt ra ngoi tm tay.
Thin sinh thm ch khng th to ra mt ngh no, cng

khng quyt nh c g. ch b ng bng, v iu
ny c th l ng s i vi nhng thin sinh mi, h cha
bao gi kinh nghim b tc mt ht s kim sot; v/tuy
nhin cng cha bao gi c tnh thc n nh vy. (Mt
kim sot, mt iu khin, mt ngi lm nhng vn hon
ton tnh gic, hon ton bit, vn cn ci ngi bit). Ni
s l s b mt i mt phn no ca danh tnh ci Ta
ca mnh. Ni s hi ny c th c i tr bng lng-tin
vo Gio Php ca c Pht, v nh vo s nhn bit nim
h-lc 7 hp dn ang c trc mt. c Pht thng dy
rng: Nim h lc [ca jhna] khng phi b s hi,
m nn c theo ui, nn c pht trin, v nn c
thc hnh thng xuyn... (theo kinh Latukikopama
Sutta, MN 66, 21). Nh vy, trc khi ni s pht sinh,
bn hy th hin s tin tng hon ton vo nim h lc, v
tin tng vo Gio Php ca c Pht, v tin vo nhng
thnh t ngy xa tu hnh theo li dy Pht v t
n gii thot. Hy tin tng vo Gio Php ca Pht v
yn cho trng thi thin nh jhna bao trm ly bn trong
mt tri nghim nh nhng, siu thot, v ng, v y hnh
phc; l trng thi su sc nht trong cuc i ca bn.
Hy can m bung-b hon ton mi s kim sot trong
Nhn tin, nim h lc bao gm hoan h (h) v hnh phc (lc). Nhng tnh
cht ny u c trc v sau khi chng c tng thin nh th nht (Nht
Thin) v th hai (Nh Thin).
Tuy nhin, yu t hoan h (h) s khng cn khi tm tin ln chng c tng
thin nh th ba (Tam Thin), v lc ch cn li yu t hnh phc (lc) v
nhng yu t khc trong jhna. (Gi bn cng c thm quyn Chnh nh
qua ngn ng thng thng ca thin s Bhante Gunaratana).
chc lt v t mnh tri nghim trng thi thin nh su sc

cho chnh mnh.
Nhng Tnh Cht

Ca Tng Thin nh (Jhna) 8
Mt jhna ko di trong qung thi gian lu. Nu n ch
ko di trong vi pht th n khng xng c gi l mt
tng thin nh. Nhng tng thin nh cao hn thng ko
di trong nhiu gi. Khi trong tng thin nh, th
ngi tu khng cn chn la. Mt ngi thot ra khi tng
thin nh ch khi tm sn sng thot ra, khi m nhng
nng lng c c t s bung b c dng ht
trong . Mi tng thin nh l mt trng thi tnh-lng v
tha-mn ca tm thc, cho nn bn cht ch thc ca n
l ko di trong mt qung thi gian lu.
Mt c im khc ca jhna l n ch xy ra sau khi
nimitta c nhn thc mt cch r rt, nh gii thch
trc y. Hn na, thin sinh nn bit rng trong sut thi
gian nhp nh jhna th thin sinh s khng cn cm nhn
v thn (v d: ch au), khng cn nghe m thanh bn
ngoi, khng cn to ra ngh, ngay c l ngh tt. Ch
cn duy nht s r rt ca s nhn-thc, mt tri nghim
8
Jhna: (i) tng thin nh, (ii) trng thi tng thin nh, (iii) trng thi
nh ca tm trong tng thin nh, (iv) tng thin, ni chung. Trong sch
ny, ngi dch dng cc ch tng thin, tng thin nh, v jhna l
hon ton ng ngha vi nhau; ty theo ng cnh m dng ch no cho gn
v d c.
phi-i-i tip tc ko di chuyn nht trong mt qung

thi gian rt lu. y khng phi s hn m, m l mt
trng thi tnh-gic cao.
Ti
ni ra nhng c im nh vy bn c th t
kim chng rng mnh ang trong mt jhna thc, hay ch
l mt jhna do tng tng. Ti s ni r thm chi tit v
cc tng thin nh jhna trong cc Chng 9, 10, v 11.
Cuc Tranh Bin Ln V

Thin Minh St v Thin nh
Cc trng phi Pht gio thng ni v hai dng thin,
l Thin Minh St Tu (vipassana) v Thin nh
(samatha). Thc ra, hai dng thin ny l hai mt khng th
tch ri nhau ca mt tin trnh thin. S tnh-lng [nh] l
nim hnh phc v bnh an c sinh ra t thin; tr tu
[tu] l s hiu bit r rng [minh st] cng c c t
thin. S tnh lng dn n tr tu v tr tu dn n s tnh
lng.
Nhng ai c tt c nhng hng dn trong quyn
sch ny v nhn lm rng: y ch l Thin nh
(samatha) ch khng lin quan g n Thin minh st tu
(vipassana) th xin cc bn nh rng tt c nhng hng
dn trong quyn sch ny khng phi ch l thin nh
(samatha) cng khng phi ch l thin tu (vipassana). y
l ch l thin. Thin l s tu dng tm, l thin (bhavana).
Phng php thin ny c ch dy bi chnh c Pht
(AN IV, 12527; MN 151,1319), v c ti thc hnh

li trong truyn thng Thin Trong Rng [Lm Thin]
vng ng Bc Thi Lan, trong c v thy ca ti l
thin s Ajahn Chah tu theo v truyn dy.
Thy Ajahn Chah thng ni rng Thin nh (samatha)
v Thin minh st tu (vipassana) l khng th tch ri
nhau, c cp cng khng th c pht trin nu khng c
chnh kin, chnh t duy, chnh gii hnh o c, vn
vn. nh v Tu ging nh hai mt ca bn tay. Theo
truyn thng o Pht Nguyn thy, chng khng th tch
ri nhau.
ch thc, tu tin c 7 Giai on m ti m t
trn y, ngi thin cn c mt s hiu bit v chp nhn
nhng gio l ca c Pht, v c hnh ca ngi thin
phi c trong sch.
Thin tu [Thin minh st, Thin minh st tu, Thin
qun] l mt phn tt yu ca phng php thin c
trnh by t u quyn sch n gi. c bit, dng thin
ny c th sn sinh ra loi tr tu hiu bit [tri kin] v ba
vn quan trng:
Tr tu nhn vo nhng vn kh khn [kh au,
chng ngi] nh hng n hnh phc i thng;
Tr tu nhn vo cch thc thin tp; v
Tr tu nhn vo bn cht ca ci Ta ca bn.
By gi, chng ta hy xem qua v ba vn quan trng

ny mt cch r ngha hn:
Tr tu nhn vo nhng vn kh khn

tc ng n hnh phc i thng
Khi mt vn kh khn khi sinhcht, bnh, mt
mt, hay thm ch mt cuc ci v lm tn thngth n
khng ch l au kh m cn lm ri tung mi s. N ging
nh b lc m trong rng su nguy him. Khi ai b lc trong
rng, ngi y nn tro ln ngn cy cao hay ch no cao
nht quan st nhng cnh tm xa, chng hn nh mt
con sng, con ng dn n ch an ton. Khi mt ngi
c c tm nhn tng qut ca tnh th, th ngi y s
khng cn b ri tung hay lm ln.
Trong v d ny, rng rm tng trng cho nhng vn
ri ren trong i sng hng ngy. Leo ln ngn cy hay
ch cao tng trng cho vic thin tp, n dn n khng
kh tnh lng, mt m ni m tr-tu hay tm-nhn sinh ra.
Nh vy, khi bn c vn kh khn g, bn khng nn suy
ngh canh cnh mi v n. Nu c suy ngh, th bn ch cng
thm lan man ri tung trong khu rng rm. Thay v vy, bn
c cn thn lm theo nhng hng dn v cch thc thin
tp c m t trong Chng ny v Chng trc, v bn
s c th thot khi nhng vn kh khn ca mnh. Bn
s leo ln c ngn cy bn trn khu rng rm, v t li
th bn c th t c tr tu nhn vo bn trong nhng
vic mnh s lm, nhng vic cn phi c lm. Khi bn b
lc hng hay b ri ren trong cuc i, th gii php hay
cu tr li cho s ng ph s xut hin t trong ci tm bnh

tnh v tnh lng. Cu tr li chnh l tr tu nhn v
nhng vn kh khn nh hng n i sng ca bn.
Tr tu nhn vo cch thc thin tp

Khi kt thc mt phin thin, bn hy dnh vi pht
xem li, n nh li tt c nhng g xy ra trong thi gian
ngi thin. Bn khng cn phi ghi nhn trong khi ang
ngi thin, bi v bn s d dng nh li nhng c im
quan trng sau khi kt thc gi thin. Bui thin c an lc
hay khng, hay n ch l chn nn?. Gi th bn c th t
hi mnh l do ti sao c an lc hay chn nn. Bn lm g
tri nghim s an lc, hay iu g gy ra s chn nn?.
Nu tm bn lang thang vo min t thn tin, iu l
c bnh an v c ch g khng?. Cch xem xt li hay truy
vn li nh vy ch nn thc hin vo lc sau khi kt thc
gi thin, v vic s pht sinh tr tu nhn vo (i) cch
thc thin ca bn, v nhn thy (ii) s thin nh vy l g.
Bn hy tp thi quen t t nh vy, khng ai c th thin
mt cch hon ho ngay t ln u.
Nhng tr tu c c bng cch xem xt li vic thin
ca bn sau khi kt thc gi thin s gip lm su sc thm
tri nghim ca bn v thin, gip bn cm th su sc hn
v vic thin ca mnh, v t c th i tr vt qua
nhng chng ngi. Vic pht trin loi tr tu minh st
nhn vo vn thin ca bn l thc s quan trng, v ti
s ni li vn ny trong PHN 2 ca quyn sch.
iu mun ni rng bn cn c tr tu thnh t

mi giai on m ti va ging gii. bn c th bungb tt c mi th, v d nh nhng ngh, bn cn c mt
s tr tu hiu bit c s bung-b ng ngha l g. Khi
bn cng tu tp thnh thc nhng giai on ny, tr tu ca
bn s cng thm su sc. V n khi bn tin n chng
c tng thin nh, lc n s thay i ton b s hiu
bit v tr tu ca bn.
Nhn tin, nhng tr tu ca thin s ng dng c cho
nhng rc ri v kh khn ca i sng thng ngy ca
ngi tu. Bi v, nhng khuynh hng [gng cm] to ra
nhng chng ngi trong thin th cng ging nh nhng
thi ny n vn gy ra nhng kh khn trong i thng.
Thin cng ging nh tp th dc, nhng bn tp luyn cc
c bp mnh m ca tm to ra s tnh-lng v tr-tu;
ri bn dng c hai [nh v tu] tu tin hn v ng
dng vo trong i sng hng ngy mang li hnh phc
v thnh t.
Tr Tu Nhn Vo Bn Cht Ci Ta Ca Bn
S thu hiu su xa nht v kh nm bt nht l tr tu
nhn vo bn trong bn thn Ta ch thc l g. Tr tu
ny khng th c c t nim tin hay suy ngh, m ch c
c nh vo vic thin, bng cch tu tp tr nn tnh
lng tuyt i, bng s gii ta tm, v bng cch hiu bit
v tm. c Pht v tm ca chng ta ging nh mt
trng rm b che khut bi nhng m my m. Nhng m

my tng trng cho nm gic quan v ngh. Trong trng
thi thin thm su, nm gic quan ln mt v hin l ra
ci tm tinh khit v sng t. Trong trng thi tng thin
nh jhna, bn thc s c th quan st ci tm tinh khit.
bit c nhng b mt bn trong ca tm, bn phi
tip tc quan st n trong trng thi tnh lng ca tng thin
nh jhna trong mt thi gian rt lu, lc khng cn
ngh no trong c.
Mt v d k v mt hoa sen c mt ngn cnh xp li
vo ban m v n ra vo bui sng. Khi nhng tia nng m
p u tin ca bnh minh ri vo lp cnh bn ngoi, chng
n xe ra, cho nhng tia nng tip tc ri vo lp cnh
bn trong. Lp cnh li n ra, cho tia nng m ri vo
lp cnh tip theo, v c nh vy. Nhng nu c m my
en xut hin v che khut mt tri, hoa sen t ng khp
tt c cnh sen li. Phi tn mt thi gian lu, mt tri cn
phi chiu sng lin tc rt lu hoa sen m ht n tn
lp cnh hoa trong cng ca n, v m l ra nhng iu b
mt.
Hoa sen trong v d ny tng trng cho tm; hi m
mt tri tng trng cho s ch tm tnh lng; v m
my tng trng cho ngh [ ngh, vng tng, s kch
ng trong tm] lm ph tan s tnh lng. Ti s m rng
thm ngha v d ny phn sau. Nhng y, ti ch
ang mun ni rng nhng b mt bn trong l vt trn xa
ngoi s tng tng ca bn. Mt s thin sinh ch dng
li mt lp cnh bn trong no , v d lp gia, v

ng nhn ngh rng: y, n y ri. B mt l y. Ngay
lc , s tnh-lng lin b ngt ngang, v hoa sen ng
ngay tt c cnh hoa li trong chp mt. y l s gic ng
gi. Cha ti u. (S tnh lng [nh] ca tm l v cng
nhy. Khi bn ngh, ni, khi nim, gi tn hay xa vo
n, th n lp tc bin mt. nh rt ngay!).
Khi no s thin ca bn thc s thm su, bn c th
duy tr s tnh lng trong nhiu ting ng h, quan st ci
tm khng cn nhng chng ngi, v quan st lp trong
cng ca cnh hoa sen m ra hon ton lm l ra vin
ngc qu nm trong li hoa sen, v ri chng ng tr-tu ttcng: s tht ci Ta l ci g.
Cc bn hy t tm thy n, cho chnh mnh!.
Trong Chng trc, ti t vn rng: s kin nhn l
cch nhanh nht trong tu thin!. S kin nhn cng ti cn
thit cho ba giai on thin m chng ta bn trong
Chng ny. Tt c nhng giai on ny u l nhng giai
on bung b, mi giai on ph thuc vo s thnh
cng cn thn ca giai on trc n. (Khng c kiu nhy
vt, v d t giai on 1 ln giai on 3 hay 7. Cng nhy l
cng chm v bn cng phi quay li bc u). Cui cng,
khi no bn chng c tng thin nh th lc bn mi
thc s bung-b ht. y mi chnh l s bung-b su
sc c c t vic tu tp cn thn v chuyn cn.
Cn rt rt nhiu th v thin hn tt c nhng iu m

ti ni cho n lc ny. Trong hai chng u tin ny,
ti ch ni v phng php cn bn ca thin: l 7 Giai
on tu tp n tng thin nh th nht (Nht Thin).
Cn rt nhiu iu cn phi ni v nhng chng ngi, v
nhng tnh cht ca chnh nim, v nhng i tng thin
khc na (ngoi i tng hi-th) v nhiu th na.
Chng ta hy bt u nghin cu chi tit v nhng chng
ngi v nhng cch i tr vt qua chng.
Chng 3
NHNG CHNG NGI
I VI THIN - I
Trong chng ny v chng k tip ti s ging gii chi
tit v nm chng-ngi, l nhng tr ngi cho vic thin
v bn s hc cch i-tr vt qua chng.
Nhng chng-ngi ny c gi trong ting Pali l
nivarana. Ngha en l ng ca, l cn tr khng cho
vo, l ngn tr, v iu ny chnh xc l ngh ca
chng. Chng cn tr khng cho chng ta tin vo trng thi
nh tm v tng thin nh. Chng ngn tr, lm suy yu tr
tu, v lm tng s si-m ngu m. Do vy, trong o Pht,
nu c ai mun ni g v nhng k th ca thin, ngi y
c th ni rng nm chng ngi chnh l K Th S Mt
cho tt c mi ngi tu thin. Chng cn tr khng cho mi
ngi tin n gic ng, v vy r rng vic hiu r chng
v i tr chng l cng vic chnh ng v rt h trng m
chng ta cn phi lm. Chng no chng ta cn cha hiu
r c chng, th chng ta khng th no i tr v vt
qua chng. l nguyn l.
Mt s s thy khng ging gii v cc chng ngi mt
cch r rng v y , c bit i vi cc loi chng
ngi rt vi t. Nhng chng ngi vi-t [kh thy, mi c
lt b phn th t d thy bn ngoi] s ngn tr bn tu tin
vo phn thin thm su. Nu khng chu c gng nhn

dng chng v i tr chng, chng s thng tr trong tm
bn. Bn s b cn tr, khng th hng c nim an lc
trong tm v khng pht trin c tr tu ln lao gic
ng.
V cn bn, nm chng ngi ng ngn gia bn v s
gic ng. Khi bn bit r v chng, bn s c c hi tt
i tr chng. Nhng, nu bn cha chng c c tng
thin nh jhna, th c ngha l bn vn cha hiu r hon
ton v chng. Cn nu bn chng c nhng tng thin
nh thm su , th c ngha l bn vt qua chng.
Nguyn l n gin l nh vy.
c Pht t tn cho nm chng-ngi l:
Tham dc (kma-cchanda)
c (vyapada)
Bun ng v n (thna-middha)
Bt an v lo lng (uddhacca-kukkucca)
Nghi ng (vicikiccha)
y l trt t thng thng m Pht xp, v theo th
t ny, chng ta bt u xem xt tng ci.
Chng Ngi th nhtTHAM DC

Tham Dc (kma-cchanda) l chng ngi u tin v
tnh h trng ca n trong danh sch nm chng ngi
chnh. N l chng ngi ln ngn cn ngi tu tin vo

thin nh su. Mt s ngi tu hiu r hon ton v phm
vi hot ng ca chng. Chng khng phi ch l nhng
tham mun gic quan theo cch hiu thng thng. Trc
tin, trong ting Pali, kma c ngha l nhng th thuc v
nm gic quan: nhn, nghe, ngi, nm, v chm xc. Cn
chanda c ngha l s a thch, s tham mun, s khoi.
Cho nn, t ghp ca hai t ny l kma-cchna c ngha
l s khoi lc, s thch th, s dnh lu vi th gii ca
nm gic quan: nhc dc.
V d, khi chng ta ang thin v nghe mt m thanh, ti
sao chng ta khng th pht l n?. Ti sao n quy nhiu
ta nh vy?. Nhiu nm trc kia Thi Lan, c my ngi
lng nm xung quanh tu vin ca chng ti, h t chc tic
tng. m thanh t nhng ci loa rt l ln ting, hu nh
ph v tt c s an bnh tnh lng ca tu vin. Khi chng ti
than phin vi ngi thy ca chng ti, thin s Ajahn
Chah, rng ting n quy nhiu s thin ca chng ti.
V i s tr li rng: Khng phi ting n quy nhiu cc
thy, m chnh cc thy ang quy nhiu ting n!.
Trong v d trn y, tham dc l ci tm dnh lu vo
ci m thanh . Tng t, khi s thin ca bn b lm gin
on bi mt ch au, chng hn chn, th lc khng
phi s au quy ry bn m chnh bn quy ry s au.
Nu bn c chnh nim, th l ra bn nhn thy s tnhgic ca bn ri khi tm v hng vo thn, v n li
ang ch n nhng cm gic. l tham dc ang c
mt.
Rt kh m i tr tham dc bi v chng ta qu dnh lu

vo nm gic quan v nhng hnh vi ca chng. M l
thng th khi ta b dnh mc hay rng buc vi th g th
hu nh khng th no chng ta c th thot ra c khi
n. hiu c s dnh mc hay rng buc, chng ta nn
xem xt s kt ni gia nm gic quan v thn ca chng ta.
Thng thng ngi ta ni rng nm gic quan bo
v thn ca chng ta, nhng tr tu th ni ngc li: rng
ci thn cung cp chic xe cho nm gic quan do chi
trong th gii. Bn s nhn ra rng, khi nm gic quan
khng cn, th thn cng khng cn. Bung b ci ny c
ngha l bung b c lun ci kia.
Bung-B Tham Dc Tng Bc, Tng Cht

Khng phi n gin, khng phi bn c th quyt nh
bung-b nm gic quan v thn ch bng mt vi n lc
n l. Vic bung-b tham dc trong thin phi c lm
mt cch t t, tng bc, tng cht mt. Bn hy bt u
chn mt ni thoi mi, yn tnh ngi thin. Bn c th
ngi trn gh nu vic lm bn thoi mi hn, nn nh
rng ngay c c Pht cng c lc ngi trn gh thin.
Khi bn va nhm mt c th bn cha th cm nhn c
nhiu v thn ca mnh. iu ny cng ging nh vic bn
mi ngoi sng i vo trong bng ti, phi mt vi pht
bn mi quen dn v bt u cm nhn c nhng cm
gic ca thn. Do vy, cng phi mt vi pht sau khi nhm
mt th bn mi c th iu chnh xong t th ngi n nh

cui cng.
Vic nung chiu tham dc theo cch ny s gip ta
khng ch c n trong chc lt. Thn ca bn s cm
thy thoi mi v nm gic quan c tha mn, nhng
khng c bao lu. Bn phi dng s t do thoi mi u
tin ny t tm ln trn nm gic quan, khng cho nm
gic quan vi ti .
Bt u, bn bt u bng (a) s tnh gic vo giy pht
hin ti. Lc ny, phn ln hay tt c qu kh v tng lai
ang b chim ch bi nhng th thuc nm gic quan.
Nhng k c ca chng ta l ang thuc v nhng cm
nhn v thn, nhng mi v, nhng m thanh, nhng mi
hng, hay nhng cnh sc. K hoch ca chng ta ang
cha ton nhng vic ca nm gic quan. Nhng nh c
[thin] s ch tm tnh gic vo giy pht hin ti, chng
ta s ct b c nhiu tham-dc.
Giai on thin tip theo l (b) s ch tm im lng vo
giy pht hin ti. Trong giai on ny, chng ta bung-b
tt-c ngh. c Pht nh dng c mt kha cnh
ca tham dc c gi l kma-vitakka: t tng tham dc,
c ngha l s ngh hay t tng v th gii nm gic
quan, v nhc dc. (ch vitakka c ngha l t tng p
dng, thng c gi l tm. Bn s c thm v n
trong phn ni v vitakka v vicara). i vi thin sinh
mi, dng t tng r rng nht ca tham dc l tng
v tnh dc. Ngi ta thng tn mt rt nhiu thi gi, c
bit l trong kha thin, vi loi t tng tnh dc ny.

Chng ngi ny i vi tin trnh thin nh c th c
i tr bng s nhn thc ng n, nh tr tu hay lng tin,
rng: s t do hon ton khi nm gic quan [khi nhc
dc] l sung sng hn, ngy ngt hn v su sc hn so
vi nhng tri nghim sng nht ca khoi lc tnh dc. V
d nh trng thi tng thin nh jhna ca tm th chc
chc l h lc v thanh cao hn nhiu so vi nhng khoi
lc nhc dc. Mt Tng hay Ni t b i sng tnh dc l
khng phi bi v h b trm cm hay s st, m v h nhn
thy [hay tin tng] c mt th khoi lc khc cao qu hn
( l tng thin nh, l s gii thot). Ngay c nhng
ngh v ba cm tra cng thuc v tham dc tha mn
gic quan ca thn. Chng quy ri s tnh lng. V t ngi
tu nhn ra rng s ch vo nhng cm nhn ca thn cng
l mt phn ca chng ngi tham dc (kma-cchna) v
tr ngi cho vic tu tin: v d nh s suy ngh v bn thn
mnh ang th vo, ang nghe mt m thanh, hay cm
gic au nhi...l thuc v t tng tham dc (kamavitakka) v tr ngi cho vic tu hnh.
Lo T, gio ch Lo gio ca Trung Hoa, thng cho
php t i bch b chung vi ng vo bui chiu vi
iu kin ngi y phi hon ton im lng. Vo mt chiu
n, khi h i n gn sn ni, ngi t nhn xt:
Hong hn p qu. T , Lo T chng bao gi
ngi t i theo na. Khi ngi ta hi ti sao, ng
lin ni: Khi anh ta ni Hong hn p qu th anh ta
chng cn nhn ngm hong hn, m ch ang nhn ngm li
ni ca mnh. V vy, bn cn phi bung b s nhn xt
[ghi nhn] v bn khi quan st li ni th bn khng cn ch

tm chnh nim v ci m bn ang c sc m t n. Trong
s tnh gic im lng vo giy pht-hin ti, th iu ny
ging nh th gii nm gic lc ny b nht trong lng,
khng th i lang thang, khng cn gy phin nhiu g na.
K tip, bung b nm gic quan, cng vi thn, mt
cch hon ton, bn nn chn cch tp trung s chnh nim
ca mnh vo mt phn nh ca th gii gic quan, cch ly
khi nhng phn cn li. Phn nh ca th gii gic quan l
Hi Th. Bn tp trung s chnh nim vo cm nhn ca
thn vo Hi Th, khng ch tm vo bt c th g khc
trong thn, hay bt c m thanh no, bt c i tng no
khc...Hi th tr thnh mt bc ta bc t th gii
nm gic quan ln cnh gii thanh cao hn ca tm.
Khi bn lm c vic duy tr s ch tm trn vn vo
hi th th bn s chng cn nghe thy bt c m thanh
no. Bn khng bao gi nhn bit s nghe tt t lc
no, bi v bn cht ca s nghe l phai bin t t. S phaibin l mt tin trnh ch khng phi l mt s kin, tin
trnh cng ging nh s cht-dn-i ca thn xc chng
ta trong qung thi gian di hn vy. Thng thng, bn c
th pht hin li khi kt thc gi ngi thin [nh ti
hng dn Chng 2: rng trong mt khong thi gian
no (v d 20 pht) tm khng cn bit hay nghe bt
c m thanh no]. Bn cng pht hin li lc ngi thin rng
thn cng bin mt, lc bn khng cn cm gic c
chn, cng khng cn nhn c thng tin g t hai chn.
Tt c nhng g bn cn bit [lc ngi thin] l duy nht
cm-nhn v hi-th.
Mt s thin sinh tr nn hong-ht khi nhng b phn

thn mnh dng nh bin mt. iu cho thy s dnhmc vo thn ca h cn qu m, h cha bung b c
thn. l chng ngi tham dc ang c mt, vn ang
hot ng v ang lm cn tr tin trnh thin tp ca bn.
Thng thng th bn s quen dn vi cm gic phai bin
ca nhng cm nhn ca thn, v bt u thch th vo s
tnh lng tuyt vi vt trn nhng cm nhn. l mt s
gii thot v nim hoan h c sinh ra t s bung b, v
chng l nim khch l cho bn tip tc bung b nhng
rng buc dnh mc ca mnh.
Ri chng bao lu th hi-th bin mt v du hiu
nimitta k diu xut hin trn y trong tm bn. y chnh
l lc bn hon-ton bung-b c tt c tham dc
(kma-cchna)tc l bung b c s dnh mc ca bn
vo th gii nm gic quan. Bi v khi du hiu nimitta
c xc lp th tt c nm gic quan u b trit tiu v
thn ca bn nm ngoi vng ph sng. Lc ny,
chng ngi Tham Dc [chng ngi ln u tin] c
vt qua, v iu l nim hnh phc. Bn ang ngng
ca bc vo tng thin nh jhna.
Phng php ny l bung b tham dc tng bc v
tng cht. iu ny cng l l do cc Giai on thin
c lp ra v ging dy theo cch tng-bc nh vy. Nh
li c Pht ni c ghi trong b kinh Jatakas (Ja
4,173), (Chuyn Tin Thn Ca c Pht), nh sau:
Khi bn cng bung b th gii nm gic quan, th

bn cng tri nghim nim hnh phc. Nu bn mun
tri nghim ton b nim hnh phc, th bn cn
bung b ton b th gii nm gic quan.
Chng Ngi th haiC

Chng ngi th hai l c (vyapada), hay c th
dch l c cm [sn gin, ght b], cng l mt chngngi ln cn tr s thin nh su. Chng ngi ny c bit
l ln i vi ngi phng Ty hay ngi c t tng
sng cnh tranh sinh tn. Thng thng ngi ta hay
ngh c ging nh s gin ght i vi ngi khc.
Nhng iu cha ni ln y cc kha cnh ca ch
ny, bi v c ca thin sinh y thng l s c cm
i vi bn thn mnh v i vi i tng [ch ] thin
ca mnh.
C CM i vi Bn Thn Mnh
S c-cm i vi bn thn mnh thng th hin bng
tm l khng mun cho mnh c hng hnh phc (lc),
hay c bnh an (an), hay c thnh cng (chng c)
trong vic thin tp. (iu ny nghe c v l!). Nhng rt
nhiu ngi b nh vy, bi v h c nhng mc cm ti
li rt su bn trong. iu ny cng rt ph bin i vi
nhng ngi phng Ty, do cch h c nui nng v
trng thnh trong nhng nn vn ha phng Ty. c
vi bn thn mnh l nhng thi canh chng, d chng t

bn ngoi trong khi ang ngi thin. y c th l mt
chng ngi lm cho bn khng th t ti nh su.
Nhiu nm trc ti c nghe mt ni c ngi u ni vi
ti rng ni thin nh rt su bc vo cc tng thin
nh. Nhng khi ni n ngng ca tng thin nh th c
iu g ngn bn thn ni li, ging nh mt cm gic
mc-cm l mnh khng xng ng c chng c nim
hnh phc vy!. chnh l s c cm vi bn thn
mnh ngn chn tin trnh chng c , n to ra s ngi
ngng bn trong . i khi, khi s thin ca chng ta
c bnh an, yu t hnh phc (lc) khi sinh, chng ta li
ngh rng c iu g bt n. Chng ta c c cm [mc
cm] vi bn thn mnh nn chng ta ngn cn, khng cho
bn thn mnh c hnh phc v t ti. Trong trng hp
ca ni , ni hiu r c mt dng chng ngi c rt vi t
ngn cch gia ni v tng thin nh jhna. Ni khng ngh
rng mnh xng ng c nhiu hnh phc nh vy.
Thc ra, ai trong chng ta cng xng ng t c
nim hnh phc ca tng thin nh!. Ti sao khng?.
Chng c g cn tr vic tt p . Trn i c nhng nim
hnh phc bt hp php. Cng c nhng ngi vi phm gii
hnh o c, gy nn nhiu iu khng lnh, gy nn
nhng tc ng xu xa kinh khng. Nhng trng thi thin
nh jhna th u phi l tc ng tiu cc, u phi l bt
hp php, cng u phi sai tri v o c, v chnh c
Pht c bit khuyn khch tu tp cc tng thin nh.
Nu bn chu kh nhn k li cch thin ca mnh, bn c
th thy mnh ang i u vi chng ngi c cm ny,

ng nn cho n khi gn n ngng ca tng thin
nh ri mi nhn ra iu , nh trng hp ca ni c ni
trn.
Chng ta nn i din vi chng ngi c cm ngay t
giai on u, i tr n t khi n bt u cn tr s thch
th ca chng ta v s thin nh tnh lng t nhng ngy
u. Nu khng i tr n ngay th c l bn ch ang thch
ngi thin vi ni kh au hn l mun th hng nim
hnh phc v bnh an ca thin. C th bn ngh mnh
khng xng ng vi hnh phc, phc lnh, v s t do t
ti. S c cm vi hnh phc ni tm l du hiu chc chc
ca ti li g . Khi mt ai b bt ti, th sau l hnh
pht no , c th l do ta n lut php quyt nh. Ti li
v hnh pht l mt cp i i trong nn vn ha v thc
ca chng ta. Do vy, khi chng ta ngh v mt ti li no
, iu tip theo chng ta ngh l hnh pht i vi chng
tatc t chi khng cho mnh c thnh thi, hnh phc,
hay sung sng. (Kiu nh mc cm ti li, cm gic
ngng ngng, xu h, n nn, ray rt, cm gic mnh l
khng trong sch). c bit tm l nhng ngi phng
Ty c hay i tm hnh pht cho mnh. iu tht l in
r!.
THIN CM i vi Bn Thn Mnh

iu ny l ngc li vi c cm i vi chnh mnh.
i tr chng ngi c cm vi bn thn mnh, bn c th
thin tp v Tm T [i vi bn thn mnh] nh trong

nhiu kinh sch v ging lun hng dn. Hy th gin.
T nh rng: Cnh ca n tri tim c m rng cho bn
thn mnh. Ta cho php mnh c hnh phc. Ta cho php
mnh bnh an. Ta c thin cm vi bn thn mnh, thin cm
cho bn thn mnh c bnh an v hnh phc trong
thin. Nu bn khng th thc tp tm t vi chnh bn
thn mnh, bn nn hi ti sao. C th c mt m bng dng
ti li nm su bn trong tm thc, v bn ngh s c hnh
pht. Bn khng c mt s tha th v iu kin dnh cho
cho bn thn mnh.
Mt kha cnh o c p ca Pht gio l khng
chp n nhng g ngi khc lm vi mnh, d cho h
lm hoi, lm qu nhiu ln; v iu h lm l qu bt
cng, tn c, v v l i vi mnhvy m bn cn c th
tha th c, nu bn ng l mt Pht t chn chnh, vy
ti sao bn khng th tha th c cho chnh mnh?. Ti
thng nghe nhiu Pht t ni rng c nhng iu l
khng th tha th c. Cch ni nh vy khng phi l
o Pht!. Khng c iu g, tuyt i khng c iu g m
ta khng th tha th c, theo o Pht!.
Nhiu nm trc, c ngi t dng n mt trng tiu
hc nc Sct-len (Scotland) v git cht nhiu tr em th
ngy . Trong bui l nh th sau v thm st , mt
gio s ni ting xin Cha hy ng tha th cho k st
nhn ny, ng cho rng nhng iu hn lm l khng th tha
th c!. (i vi tm l chung ca chng ta v s thng
xt, s hn lng, v v s an ninh cuc sng, th s yu cu
nghe c v hp l, c bit gip rn e nhng k bt

lng khc). Tuy nhin, khi nghe vy, lng ti bng nh
chm xung, khi nghe v ng u tn gio vng kin
quyt khng tha th v khng m mt li i no lm
lnh vt thng ca mi ngi sau thm kch . Theo nh
o Pht, bn c th tha th mi th. S tha th gii ta
c nhng kh khn c v khng to ra nhng vn kh
khn mi. Cng nh i vi chnh mnh, nu bn c lun
lun nhc nh v khng tha th cho bn thn mnh th cng
khng gii ta c mc cm ti li, m cn tip tc to ra
kh khn mi. i lc, vn nm chn su trong bn
di. C lc bn qun n ri. Nhng bn c hay nh li
ci g nm bn di tm thc v li cm thy ti li, c
ngha l bn khng th tha th cho mnh. Bn c c l do
cn tr mnh t n s t do gii thot, cn tr mnh t
n cc tng thin nh v s gic ng. Nhiu lc y l l
do chnh khin cho vic thin tp ca bn khng thnh
cng. Hy xem xt li v loi b l do ny.
C CM i vi i Tng Thin Ca Mnh

c cm [s khng a thch] v i-tng thin ca mnh
l mt kh khn ph bin i vi ngi ang thin v hith m cha thnh cng g c. Ti dng ch cha, v n
ch l vn thi gian m thi. Bt c ai cng u c th
thnh cng nu h lm ng theo hng dn tu tp. Nhng
nu bn vn cha lm c th c th do bn vn cn nhng
c cm hay s khng thc s thch vic thin hay i
tng thin ca bn. Bn c th ngi xung v ngh rng:
, ta li bt u t y, hoc iu ny s kh y, hoc
Ta chng mun lm iu ny t no, hoc Ta lm vic
ny chng qua v mt ngi tu hnh th cn lm nh vy,
hoc Ch v ta mun lm Pht t tt nn ta thin, ch bi v
ngi ta ni Pht t tt th phi thin. Ch thc ra bn
khng thch cht no!.
Nu bn bt u thin bng c-cm vi vic thin [lm
ch khng thc thch lm] th vic chng i v u c.
Bn t t ra chng ngi ngay trc mi bn. Bn thn
ti yu thch vic thin. Ti hng th n tht nhiu. V vy
mi khi ti t chc mt kha thin, ti thng ni ni vi
cc o hu khi h n: Tuyt, mt kha thin, cn g
bng!. Ti dy sm vo bui sng v ch n lc c
thin. , ti ang nh trong kha thin, ti khng phi lm
nhng vic g khc trong t vin. (Ging nh khi ngi tu
bn Thin Tng nhp tht, h ch cn trong tht thin
ch khng cn phi lm nhng cng vic t vin hay Pht
s khc). Ti tht thch th v khng c my may bt c
mt c cm hay chn ght no i vi thin c. Cn bn ti
l mt tay ghin thin, mt ngi thm thin, v nu
bn cng c thi nh vy ging ti, th nh c Pht
ni, bn s lun lun nhy vo thin (AN IX, 41).
Ti thch dng v d ny: Bn ang i ra ph, bn nhn
thy mt ngi bn thn thu xa bn pha kia ng. Cc
bn tng l nhng ngi bn thm giao t thu y. Cho
d lc bn c hn, hay ang tr gi lm, bn cng bng
nhanh qua ng v pha , tay bt mt mng, m chm
ngi bn. Thi, i kim ch no ngi ung tr hay c-f
nghen, lu qu mnh phi ngi vi nhau ti cn hi thm

anh lu nay sng ra lm sao ch...Ti tr hn khng quan
trng. Thin cng ging nh ngi bn c tri m bn lun
dnh thi gian gp. Bn c th mun b tt c nhng th
khc c ngi bn ngi bn yu qu . Nu bn nghe
thy ngi bn [thin] cch c cy s, bn hy chy n,
m chm ly anh bn thin, mi thin mt ly c-f
u ngi ni chuyn vi nhau.
V i vi i tng thin l hi-th, bn cng nn trn
qu nh ngi bn, hn na hi-th chnh l ca bn, l s
sng ca bn. Chng ta v hi-th ca ta l i bn thn
thit nht. Nu bn bit trn qu hi-th ca mnh, th bn
s thy vic thin ch tm vo hi-th s tht d dng.
Ngc li, nu bn thy mnh khng thch hi-th chn ngt
ny, th bn s thy kh khn khi thin v i tng hi-th.
Ging nh bn nhn thy mt ngi bn ght bn kia
ng, bn ni rng: G na y, gp li th ny na ri,
v bn n vo ct n cho th bn khng nhn
thy bn. Bn chng mun gp n. Nh vy l kh ri, khi
bn khng thch th rt kh. Tnh trng ny cng ging nh
phng tp th dc. Bn phi c sc, nghin rng, nhn
mt c t cho n khi au khng nng t c na. Bn
kh tp nh vy ch v trng i kt qu c bp s sn
chc ln sau thi gian chu ng kh luyn. iu ny c th
ng vi s tp th dc. Nhng iu ny khng ng vi
thin. Nu bn ngi thin v hi-th vi thi c chu
ng n c thnh cng, th bn chng cn hy vng g
u. V vy, bn cn phi tu dng thin-cm i vi i
tng thin. (Cng i vi nh thc n m bc, bn phi
ngh ng n l lnh mnh v tt cho sc khe, th bn n s

thy ngon lnh. Ch khi n ci g m bn khng a thch n
th lm sao m bn n thy ngon c). Hy lp trnh bn
thn mnh yu thch thin. Ngh rng: , tuyt vi!. Tt c
ch l ngi xung v khng lm g khckhng vng bn
th g, khng cn vit th, khng cn gi in thoi cho ai.
Ch ngi xung, vi ngi bn thn qu lu nm, l Hi
Th. Nu bn ch lm nh vy, bn s dp b c chng
ngi c cm i vi hi-th, v bn tu tp c tm t yu
mn dnh cho hi-th ca chnh mnh.
Ti dng phng php sau y i tr bt k c cm
no i vi hi th ca ti. Ti nhn vo hi-th nh mt
a con mi sinh ra. Bn c th no b ri mt a con
siu th?. Bn c bao gi b ri a con trn ng i hay
khng?. Bn c bao gi b l hay khng canh chng n mt
lc lu hay khng?. Vy th sao chng ta khng th ch
n hi-th ca chng ta?. (Hi th ca chng ta thuc v ta
trong tng giy pht, cn hn c con ca chng ta). Nu
chng ta khng th n hi-th th chc bi v ta khng
c lng tt vi n, chng ta khng thch th v n, v chng
ta khng trn trng n. Bn nn coi trng hi-th nh mt
a con tr, hay mt ngi thn yu ca bn, bi v n rt
hu c vi bn, v n rt d b tn thng; do vy, bn s
khng bao gi bung l, b qun hay bung b n. Bn s
lun ch tm [chnh nim] v n. Ngc li, nu bn c c
cm vi n bn s thy mnh c lng xng, lan man khi n
v qun mt n. Bn s lun lun c lc khi n, bi v bn
khng a thch n. V v vy bn mt i tng thin ca
mnh.
tm tt li, c- hay c-cm l mt chng ngi, v

bn i-tr chng ngi bng lng Bi-mn cm thng i
vi tt c nhng ngi khc, bng tm-T v tha cho chnh
bn thn mnh, bng tm-T dnh cho i tng thin ca
mnh, bng thin-ch i vi thin, v bng thin-cm thn
mn i vi hi-th. Bn c th c tm T yu qu i vi
s im lng v giy pht hin ti. Khi bn bit chm lo
cho nhng ngi bn ang bn-trong tm bn [nhng
i tng thin] th bn s vt qua mi c cm i vi
chng trong khi ngi thin. Khi bn c tm T qu mn i
vi i tng thin, th bn khng cn phi tn nhiu n lc
nm gi n. Bn khng cn phi c sc mi sng c
vi n.
Chng 4
NHNG CHNG NGI
I VI THIN - II
By gi chng ta cn li ba chng ngi na, l:
Bun ng v n (thina-middha), Bt an v lo lng
(uddhaccakukkucca), v Nghi ng (vicikiccha)v chng
ta s xem xt cch i tr chng, v tm xem iu g s
xy ra khi chng ta i tr c chng.
Chng Ngi th baBUN NG V N

Chng ngi th ba l bun ng v n. Ti khng
cn phi m t nhiu v chng ngi ny, bi v tt c
chng ta u bit qu rnh v n qua kinh nghim thin ca
chng ta. Khi chng ta ang ngi thin nhng chng ta
khng thc s bit mnh ang quan st ci g: giy pht hin
ti?, s im lng?, hi th? hay ci g?. iu ny xy ra l do
tm b ngu-m. N ging nh khng c nh sng c bt
ln bn trong. Ti m nh cn phng khng c n. Tt
c u xm xt v l m.
Lm Ha Vi S Bun Ng v n
Cch su sc v hiu qu nht i tr vi s bun ng

v n l lm ha, lm thn vi s ngu m , v khng
nn chin u vi n!. Thi ti cn l mt tu s tr cc tu
vin trong rng Thi Lan, ti cng thng b bun ng
khi phin thin lc 3:15 sng. Ti c tranh u v chng ch
n cht vt qua trng thi ngu m . Nhng thng
th ti tht bi. Nhng c khi no ti vt qua c s
bun-ng th s bt-an li xut hin thay th n. Khi ti lm
bt-an lng xung th li b bun-ng tr li. S thin ca
ti lc c nh con lc ng h, chuyn qua chuyn li
gia hai cc v chng th no tm c im dung ha
gia. Phi mt nhiu nm sau ti mi hiu ra iu g l
nguyn nhn.
c Pht ch trng vic iu tra, tm hiu, ch khng
ch trng vic khng c. Ti suy xt li xem s bun ng
v n ca ti xut pht t u. Do , ti lun thin
vo lc 3:15 sng, ng rt t, ti b suy dinh dng, mt tu s
ngi Anh trong mt khu rng nhit ibn ngh s nh
th no!. l l t nhin thi. S n l kt qu ca
nhng nguyn nhn t nhin. Ti bung b v bt u lm
thn vi s bun ng. Ti khng cn khng c li s bun
ng v c u ti gc xung. Ti mnh ngi ng gc.
Ai bit c, thm ch ti c th ngy lun. Khi ti khng
khng c s bun ng v n na th n li khng ko
di na. Hn na, sau khi s bun ng bin mt, th ti
cng tr nn bnh an v khng cn bt an lun. Ti tm
ra c im dung ha gia ca con lc ng h, v ti d
dng quan st hi th t .
S ngu m trong thin l kt qu ca ci tm mt mi,

thng l ci tm lm vic qu nhiu. Cng khng c vi
s ngu m , bn cng thm kit sc. Ngh ngi s gip ti
to nng lng cho bn. By gi, hiu c tin trnh
ny, ti s gii thiu v hai na phn ca tm: phn ngi
bit v phn ngi lm. (Hai khi nim ny dng
trong nhng chng trc y). Ngi bit l na thng ca tm, n ch n gin nhn thng tin. Ngi lm
l na ch-ng ca tm, n lun phn ng, lun lun nh
gi, suy ngh, v kim sot. Ngi bit v ngi lm
cng chia s mt ngun nng lng ca tm. Nh vy, khi
bn ang lm nhiu, khi bn c li sng bn rn v lun
xoay s ht sc th phn ngi lm s tiu xi hu ht
nng lng ca tm, ch li mt phn t cp dng
cho ngi bit m thi. Khi ngi bit i nng lng,
th bn b ngu m (nh no ht pin vy).
Trong mt kha thin ti hng dn Sydney cch y
vi nm, mt ngi tu trong kha n tr sau nhiu ngy
lm vic cng thng trong thnh ph. Khi c ta va ngi
xung th tm tr ca c y ui nh cht. V vy, ti mi
hng dn cho c ta cch vt qua trng thi bun ng
v n : Ti bo c ta v ngh ngi i. Ba ngy tip
theo, c ta ng cho n sng, n sng xong li quay vo
ging ng, v n tra xong ng thm mt gic di na.
ng l mt thin sinh thng minh!. Sau ba ngy khng
chng i vi s bun ng, khng chu cp cht nng lng
no cho bn ngi lm, nng lng dn cho bn
ngi bit. Tm ca c ta bng sng ln. Trong ba ngy
sau, c ta theo kp c nhm v tu tin qua cc giai
on thin tp. Cui kha thin, c ta vt qua c nhm v

tr thnh ngi sao thnh tu nht trong kha thin .
Cch su sc v hiu qu nht vt qua s bun
ng v n l ngng khng c vi tm. Khng c gng
thay i trng thi v c trng thi nh vy. Lm ha,
khng gy chin vi s bun ng v n. C lm vy
th nng lng tm s c t do v chy v pha ngi
bit, v trng thi bun ng v n s bin mt.
Cao S Tnh Gic

Mt cch khc i-tr chng ngi bun ng v
n l cao gi tr ca s tnh-gic. Tt c mi truyn
thng Pht gio u ni rng cuc sng con ngi l gi tr
v qu bu, c bit l cuc sng khi ang c tip xc
vi nhng gio l ca c Pht. Lc ny, bn c c c
duyn tu tp. Bn khng bit c rng bn tri qua
bao nhiu kip sng v tch ly bao nhiu cng c th bn
mi c c c duyn may mn v phc lnh trong kip
ny khi gp c Gio Php cao qu ca c Pht. Bn
u t qu nhiu kip sng to nghip tt mi c mt
y trong kip ny v c c hi tip cn gn gi vi Gio
Php ca Pht.
(Ti c hng trm ngi bn gn xa trong sut cuc i
ti, v nhng ngi bn ang gn ti; h c trnh
hc vn kh v cao trong cuc sng i thng, nhng
chng ai trong h mun nghe thm cu th hai v ti
Pht gio, v chng ai trong s h thc s c vi trang

trong nhng quyn sch Pht gio m ti tng h. Chc
chn l vy, v h cha bao gi nhc li hay tho lun mt
iu g v gio l ca Pht c ghi trong nhng quyn
sch . Thi ca h l...c nh h bit rnh ht ri,
rng o Pht ch l vic i cha, cng bn th Pht, b th
cho cc s si, v cu nguyn l xong. S hiu bit ca h
v gio l Pht thc l nng cn. Nhng nu chng ta gi
thm cho h quan tm, th h c th bc tc v cho rng
chng ta l o c gi hay s cht nn c da vo o Pht
v c hay ni v o Pht!. Thm ch h khng h b ra
cht t thi gian th c hiu v o Pht l g.)
Quay li cc bn c ang tu thin, khi bn suy xt li c
duyn v phc lnh hin ti ca mnh, bn s t nhin
ngi thng dy: bn s t b bun ng hn, v s tnh gic
s sng bng hn.
Con ng thin tp i lc i n nhng ng ba ng.
R tri dn n s bun ng v n; r phi th dn n
s tnh gic sng t. T kinh nghim thc tp, bn s nhn
ra ng ba ny. l lc bn phi chn la gia vic i vo
ng hp ca s bun ng v n, hoc chn i ln ng
xa l dn n s tnh lng y tnh gic v chnh nim. R
tri, ta t b lun c ngi lm v ngi bit. R phi,
bn t bit ngi lm v gi li ngi bit. Khi bn
cao gi tr ng ca s tnh gic [ngi bit] th bn s t
ng chn hng r phi theo con ng tnh gic sng t.
Bun Ng v n lin quan n c

i khi s bun ng v n l kt qu ca s c ,
hay c cm [chng ngi th hai].
Ti tng n thm mt tri t nhn c v dy cch
thin cho h, ti thng nghe cu ngn ng ca gii t
nhn l: Ng thm mt ting l bt thi gian t mt
ting. Nhng ngi khng thch ni t y ca h cho
nn h c c trn trnh vo s ng vi trong s ngu m,
bing nhc. i vi ngi thin cng vy, khi ngi thin
khng suy ngh tch cc v thin, khng c nhiu nhit
thnh v thin ch vi thin, [ni chng l khng thch
thin], th h d sinh bun ng v m mng. c cm chnh
l vn y. thin vin ca chng ti Thi Lan, mi
tun chng ti c mt ngy thin nguyn m. Trong phin
thin sut-m , s bun ng v n thng qut ng
ti vo lc sau na m, khong 1:00 hay 2:00 gi sng. V
l nm u tin ti xut gia tu thin, ti qun chiu li
nhng m trong vng cha y mt nm trc Anh.
Lc , ti c th thc nguyn m trong nhng bui tic,
nhng qun nhc rock, v nhng hp m. Ti nh rng
nhng m mnh u c b bun ng hay dt d khi nghe
nhc hp m tn Doors lc 2:00 sng London. V
sao?. Sau khi qun chiu li, ti nhn ra rng: khi chng ta
thch th iu g mnh ang lm th chng ta khng d b
bun ng, dt d, hay bing nhc. Ngc li, khi chng ta
khng thch vic ang lm, th chng ta rt d ri vo trng
thi bun ng, dt d, v bing nhc. Lc , ti khng a
ci phin ngi thin nguyn m nh vy. Ti ngh rng
l mt tng ngu ngc. Ti lm v ti phi lm m thi,

l k lut ca t vin. Ti c s c cm, v l nguyn
nhn dn n s bun ng v n. Khi ti thay i thi
v a thm nim vui thch vo nhng phin ngi thin
sut-m sau , bin n thnh mt vic ng lm, th dn
dn s bun ng v n t khi no xy n na (v khng
cn l do c cm na).
V vy, bn cn nn iu tra bn thn xem liu c
phi s bun ng v n l kt qu ca vn thi
hay khngthi c-cm.
Dng S S-St L Khng Tt

Khi ti cn l mt Pht t, ti c tham d mt kha thin
ca cc thy bn Thin Tng (Zen) vng bc nc Anh.
Nhng bui sng tinh m tri nc Anh l rt lnh, v
thin ng th lnh cng nh ng bng. Mi ngi qun
mn xung quanh ngi. Khi thin m c ci mn m m bn
cnh th bn rt d cm thy bun ng (v cm gic bun
ng gia tri lnh v mn m cng tht l d thng). V
thin s i ln i xung vi cy gy, v mt ngi ngi st
bn ti mi gc ci u xung th nh mt pht. Lc
mi ngi cng git mnh theo v s bun ng ca h cng
bin mt. Ch cn mt ngi b nh l . Chnh s s-st
b nh lm ti phi c thc tnh. Nhng thc ra s sst ch ngn cn s tu tin trong tm v thin. Kinh
nghim dy chng ta rng chng ta khng th to ra nhng
trng thi lnh mnh bng cch dng nhng phng php
khng lnh mnh. Ngha l: chng ta khng th to ra c

s bnh-an v gii-thot trong tm thin bng cch dng s
s-st [nh s nh, p, la, ht].
Trong truyn thng c xa ca dng Thin-trong-rng
min ng bc Thi Lan, cc T kheo phi thin nhng
ni nguy him nh trn chi trn cy cao, trn mm
bn cnh nhng vch ni, hay trong rng gi y beo cp.
Nhng ngi cn sng th ni h thin rt tt,
nhng...chng ai bit c nhng ngi khng cn sng st
th thin ra sao?!.
Chng Ngi th tBT AN V LO LNG

Chng ngi tip theo, s bt an v lo lng (uddhaccakukkucca) l mt trong nhng chng ngi vi t nht trong
cc chng ngi. Thnh phn chnh ca chng ngi ny
chnh l s bt an ca tm. Nhng trc tin, chng ta
hy xem xt s qua trc v thnh phn lo lng ca n.
S Lo Lng
Ni ng ra, s lo-lng y chnh l kt qu ca nhng
hnh ng hay li ni sai tri m ta lm. C th gi l
cm gic hi hn, hay cn rt, c bm rit ly ta nh ci rmoc ca chic xe ko. Ni cch khc, n l hu qu ca
hnh vi xu c. Nu c cm gic lo lng hay day dt khi
sinh trong tm khi ang ngi thin, thay v c suy ngh v
n, bn hy nn tha-th cho mnh. Ai cng tng mc

nhiu li lm. (Nhn v thp ton). Ngi tr tu khng phi
l nhng ngi khng mc phi li lm, nhng h tr tu v
h bit tha th cho bn thn v hc c cch sa i t
nhng li lm . Mt s ngi c nhiu iu cn rt lng
tm [mc cm ti li] lun ngh rng mnh kh m chng
c c s gic ng v gii thot.
Cu chuyn v Angulimala l cu chuyn ni ting c
ghi chp li trong kinh Angulimala (MN 86). Angulimala l
mt k st nhn hng lot vo thi c Pht. Hn git
999 ngi v ct ly ngn tay xu thnh mt trng eo
ln c. Ngi th 1.000 m hn canh git chnh l c
Pht, nhng, d nhin, hn khng th git c mt v Pht.
Thay v vy, chnh c pht git c hn, git ci thi
c ca hn, git sch nhng nhim trong con ngi hn.
Angulimala quy y theo Pht v tr thnh mt T kheo trong
Tng on. V sau cng, ngay c mt k git ngi hng
lot nh hn cng tu tp v chng c c cc tng
thin v gic ng hon ton. Vy th, bn tng git ngi
cha?. Bn c tng l tay git ngi hng lot khng?. C
l bn cng cha h lm mt chuyn xu c no n nh
vy. Nhng ngi tng xu c n mc khng b nh
vy cn tu tm gic ng c, vy chc chn bn cng c
th lm c. Bn c th vt qua nhng iu xu c mnh
l lm trc kia, hoc nhng iu m bn c b day dt
v cn rt trong tm. Mi ln b vy, bn hy nn nh n
tm gng ngi A-la-hn Angulimala lch s vo thi c
Pht. Nu ngh n tm gng ca ngi, bn s khng cn
cm thy xu h v bn thn mnh. S tha-th, s bung-b

qu kh, chnh l cch vt qua nhng lo lng v hi hn.
S Bt An
S bt-an khi sinh bi v chng ta khng bit chp nhn
v hi lng vi thc trng hin ti. Chng ta thng khng
bit n v p ca s hi lng. Chng ta khng nhn ra s
d-chu su sc ca vic khng lm g. ( l trng thi
tm yn ngh, khng lm g, khng cn lng xng phn ng,
khng cn lm ny lm n. l trng thi d-chu su sc
ca tm. V p ca n l ). Chng ta c ci tm lun
lun d tm li phi ch khng phi l ci tm bit trn
trng nhng g c. S bt-an trong thin lun lun l du
hiu ca s khng tm thy nim vui v ci ang c trc
mt. Vic bn c c nim vui hay khng l ph thuc vo
cch nhn thc ca mnh. N nm trong kh nng ca
chng ta, chng ta hon ton c th thay i cch chng ta
nhn vo mi th. Bn c th nhn vo ly nc v nhn thc
n l rt p, hoc chng ta c th ngh n l bnh thng.
Trong thin, chng ta c th nhn thy hi-th l m nht v
nhm chn, hoc chng ta c th thy n p v c o.
Nu chng ta nhn hi-th nh mt th g c gi tr cao qu,
th chng ta s khng b bt an. Bn s khng cn nhn ny
nhn n v tm kim nhng th khc. Bt an chnh l ch
. Bt an chnh l c lng xng i tm th g khc lm,
th g ngh, ni no ilng xng n bt c
ni no, thay v ch nn sng v ch tm vo ci ngay-y
v by-gi. Bt an l mt chng ngi chnh v ln, ngang
tm vi tham dc. Bt an lm cho ta kh m c th ngi yn

v tnh ti trong mt lc lu.
Ti bt u tp thin bng s tnh gic vo giy phthin ti ch i tr phn th t ca bt an; tm bt an c
lng xng Ti mun ch khc hn l y v by gi. D
ni ny c l g, d ni ny c d chu n u i na, th s
bt-an vn ni l cha tt, cha tt, v n c lng xng,
bn chn, nn nao i tm ci khc. Bt an th hin rt bun
ci v tinh xo, n nhn ci gi ngi thin v cho l qu
nh hay qu ln, hi cng hay hi mm, hi cao hay hi
thp. (By nhiu cng m nh thin sinh ngay khi ngi
xung thin). Bt-an li nhn xem trung tm thin tp ca
bn, v n li cho l cha tt, cha yn tnh, cha p
lm. N li ngh ch thin ca mnh nn c n cm ngy
ba ba, nn c ngi gip dn dp v lo tr nc tn phng
ngh. (By nhiu cng khin thin sinh ngh ngi lung
tung, ly u ra ci tm yn tnh tu thin.)
S hi-lng l i nghch vi ci tm hay tm li ny n.
Bn phi tu tp tnh bit hi lng vi nhng g bn c, hi
lng vi ni bn , cng nhiu cng tt.
Hy cn thn vi ci tt soi mi [tm kim khuyt im]
trong vic thin ca bn. i lc bn ngh: Ti cha thin
su. Ti quan st giy pht hin ti qu lu nhng
chng thy iu g hay ho xy ra. Ci ngh chnh l
nguyn nhn ca s bt an. Thin chng lin quan g n
kin ca bn c. Bn hy hi lng tuyt i vi s thin ca
mnh, v ri thin s tr nn su sc hn, kt qu s tt hn.
Nu bn khng hi lng vi s tin b ca mnh, th bn ch

ang lm cho n t hn m thi. Hy qun ngh v nhng
trng thi tng thin cao xa, ch cn bit hi lng vi thc
trng by gi v y, trong giy pht hin ti ny. Khi s
hi lng su sc hn: lc no bn cng bnh an hi lng vi
chnh mnh: th ch thc n s gip dn bn i n chng
c tng thin nh jhna.
Bn quan st s im-lng v bng lng c im-lng, hi
lng vi s im-lng. Nu bn thc s hi lng, bn khng
cn ni g c. Thng thng th nhng i thoi bn trong
lun l nhng so o, phn nn, lng xng, mun thay i
mi th, mun thc trng khc i, hay mun lm iu g
khc; ng vy khng?. Hoc tm c mun t b thc ti
v trn chy vo th gii ca nhng ngh v tng?. S
(lun) suy ngh l biu hin ca s thiu hi lng!. Nu bn
thc s hi lng th bn lun lun tnh lng v im lng. Hy
xem v c gng tu tp s hi lng ca mnh cho c su
sc, v chnh l thuc gii c i vi s bt an.
Ngay c khi bn b au n trong thn v rt kh , bn
cng c th thay i cch nhn thc: xem n nh mt iu
hon ton d chu, thm ch p . (Xin ni li, bn thay
i nhn thc ca tm nh vy c-li cho mnh, ch
khng p bn phi bp mo s tht au n thnh p .
S kh tm ch l do cch ngh, l do cch nhn thc ca
mnh m thi). Bn c xem liu mnh c th no hi lng
vi s au hay ch au hay khng. Liu bn c th lm
ng vi s au hay khng. Trong i tu ca ti, c vi
ln ti b au n d di. Thay v tm cch trn chy, tc l
lun tm cch v lun bt an, ti li tp luyn tm mnh

quay li v chp nhn hon ton cn au n v bng lng
vi n. Ti nhn ra rng, con ngi chng ta c th hon
ton hi lng vi s au n tt cng. Nu chng ta lm
c nh vy: hi lng c vi s au n: th phn ti t
nht ca cn au n s t nhin bin mt cng vi s bt
an v n. Bn khng cn mun loi b n. Bn hon ton
tnh ti vi cm gic . S bt an m i km vi au n
c th l phn t nht. Loi b s bt-an bng cch bng
lng vi s au n, ri bn s c c s nh nhng vi s
au n .
Tu tp s hi lng vi mi th bn cgiy pht hin
ti, s im-lng, hi-th. D bn ang u, hy pht trin
tnh bit hi lng, v t tnh bit hi lng [t chnh tmim ca s hi lng ] bn s thy vic thin ca bn s
tr nn c su sc hn v c li lc hn. Nh vy, nu
bn thy c s bt-an trong tm, hy nh n ch hilng!. S hi-lng gip bn tm ra iu g l phi, l ng,
v n c th gi cho bn c tnh ti. Ngc li, s bt-an
th ch lun khin bn nh l mt n l ca n. C mt v d
c Pht dng (MN 39,14). S bt an ging nh c mt
ng ch hay b ch c on c ra ging: i ly ci ny,
i lm ci kia, Chi ra cho sch hn...lin tc, khng
cha mt pht giy no cho bn c ngh ngi. K c
on chnh l ci tm lun soi mi, lun d tm li phi.
Hy ch ng k c on bng s hi-lng.
Sau khi bn i tr c nhng dng chung chung v
th-t ca s bt-an, th phn vi-t ca n s xut hin
nhng giai on thin thm su hn. Giai on thin thm

su ti ang mun ni n l giai on ln u ngi thin
nhn thy du hiu nimitta. V s bt an c mt, cho nn bn
khng th yn [gi yn] nimitta. Bn c lng xng bn
chn vi n. Bn khng hi lng vi nimitta m bn ang
c. Bn mun c thm nhiu na. Bn b kch ng. Bt an
l mt trong nhng chng ngi lm bin mt [b mt] du
hiu nimitta. Thc ra, bn phi bit rng khi bn c nimitta
l bn n c ri. Bn khng cn phi lm g na. Hy
yn n. Hy hi lng vi n v n s t pht trin.
chnh l s hi-lng l hon ton khng lm g ht, ch
ngi v quan st mt nimitta ang khai hoa n nhy
thnh mt tng thin nh jhna. iu c xy ra trong
mt gi, nm gi, hay khng bao gi xy ra th bn vn c
hi lng, khng cn bt mn vi n. chnh l cch bn
tin vo tng thin nh jhna!. Nu nimitta n ri mt th
l du hiu ca s bt-an ang c mt trong tm bn.
Nu bn c gi [duy tr] s ch-tm mt cch khng c
gng, mt cch thnh thi v nh nhng, th c ngha l s
bt-an c i-tr.
Chng Ngi th nmNGHI NG

Chng ngi cui cng c gi l s nghi ng
(vicikicch). Nghi ng c th l s nghi ng v gio l, v
ngi thy, hoc v bn thn mnh.
i vi s nghi ng v gio l: ngay by gi bn cn
phi tin tng rng vic thin tp chc chc mang li nhng
kt qu tt p. Bn c th tri nghim nhiu trng thi

tt p ca thin ri, thm ch sau vi ln u tin ngi im
lng v tnh tm. Hy nhng kinh nghim tch cc
cng c nim tin ca bn rng thin tp l vic ng qu
nn lm. Khi ngi thin, bn pht trin tm trong s tnh
lng. V c bit vic pht trin tm trong trng thi cc
tng thin nh jhna l cc k ng qu, v vic s
mang li cho bn s minh-mn, nim an-lc v s hiu-bit
v gio l ca c Pht.
i vi s nghi ng v nhng ngi thy, bn hy ngh
n h nh nhng hun luyn vin ca nhng i banh.
Cng vic ca h l dy cho cc cu th bng nhng kinh
nghim trn mc, chin thut v chin lc ca mnh; v
lm tng nim cm hng tp luyn cho cc cu th bng
nhng li ni v hnh ng ca mnh. Nhng trc khi bn
tin tng vo mt ngi thy, bn hy nn kim tra r. Hy
xem nhng ngi thy c thc s thc hnh nhng g h
ging dy hay khng. Nu h tri nghim v bit r nhng
g h ni, th h l nhng ngi c o c, c gii
hnh, v l tm gng cho bn phn u. Ch c nhng
ngi thy bit lm gnggng ttth bn mi nn tin
tng vo h.
i vi s nghi ng v bn thn mnhkiu ngh nh
Ti tht l v vng, ti khng th lm c vic ny, ti
v dng, ti chc ai thin cng c th chng c cc tng
thin v gic ng, ngoi tr ti. Mun vt qua ngh t ti
v nghi ng v bn thn mnh, bn cn c mt ngi thy
truyn nim cm hng v khch l bn. Cng vic ca cc v
thy l ni vi bn: Khng phi vy, bn hon ton c th

tu tp thnh cng nhng iu . Nhiu ngi tu thnh,
ti sao bn khng th tu thnh?. Hy khch l mnh. Hy
tin vo mnh c th tu thnh nhng mc tiu mnh mun.
Thc ra, bn c y s quyt tm v lng tin, vn ch
l thi gian, tu khng thnh sm l chc cn mt s l do
no , nhng ri bn cng s thnh cng. Bn phi tin
mnh nh vy: s tin tng vy l hon ton c l. Ngi ta
ch tht bi khi h t b.
S nghi-ng thng cng xy ra khi bn ang tri
nghim mt iu g : Ci g y?. y c phi l jhna
hay khng?. y c ng l s tnh gic vo giy pht
hin ti hay khng?. Nhng nghi ng nh vy l nhng
chng ngi. Nhng nghi ng trong lc thin l khng thch
hp, khng ng lc, v bt li. Hy gi cho tm cng bnh
an cng tt, Hy bung b v thng thc s bnh an v
hnh phc. Sau bn c th suy xt li [n nh li] 9 s
thin ca mnh v t hi rng: Ci g vy?. Ci g m hp
dn vy?. Ci g xy ra lc ?. Sau khi hi v suy xt
nh vy, bn mi bit c c phi ng l tng thin
nh jhna hay khng, hay ch l do tng tng. Nhng
Nh ni trong chng trc, s n nh li, suy xt li, hay qun

chiu li l rt quan trng trong thin, v ngi thin phi thc hin thao tc
ny ngay sau khi kt thc gi ngi thin. l cch tm hiu v kim sot
vic thin tp ca bn.
Nhn tin, sau ny, sau khi bn thot ra khi mt tng thin nh m mnh
va chng c [chng nhp] c, bn cng phi lp tc n nh [suy xt,
qun chiu] li cc yu t v trng thi ca tng thin nh . l mt trong
nm bc kim sot tng thin nh (jhna).
nu trong-khi thin m bn c ngh y c phi l jhna

khng? th chc chn khng phi l jhna!. (Jhna l
trng thi khng cn bt k ngh suy l no c. Nu bn
ang nhp nh jhana thc s th bn khng cn ngh no
trong lc !). Nhng ngh nh vy khng th cn xut
hin trong trng thi nh su v tnh ti nh vy c. Ch
c sau , sau khi thot ra khi thin v bn suy xt li
nhng trng thi , th bn c th nhn li v ni rng: h,
ng l jhna ri. Mnh va chng c tng thin nh.
Nu bn gp phi kh khn no trong khi thin, hy
ngng li v t hi: Chng ngi no ang c mt
y?. Tm xem nguyn nhn ca n. Mt khi bn bit c
nguyn nhn, th bn s nh n gii php [th thut] mnh
hc i tr n. n li:
- V d, nu chng ngi l tham-dc, c hng s
ch tm ra khi nm gic quan tng cht, tng bc
mt, v hy hng s ch tm vo hi th hay tm.
- V d, nu chng ngi l s c- [c cm], hy
chnh nim v tm t.
- V d, i vi s bun-ng v -n, hy nh cao gi tr ca s tnh-gic.
- V d, nu chng ngi l s bt an v lo lng, hy
nh n s hi-lng, s hi-lng, s hi-lng, hoc
nu l s day dt [mc cm li lm] th hy tu tp
lng v-tha i vi bn thn mnh.
- V v d, nu chng ngi l s nghi-ng, hy t

tin mnh v tin tng vo Pht php, lun cm hng vi
Gio Php.
Bt c khi no bn thin, hy ng dng nhng gii php
mt cch c phng php v bi bn, nh mnh c
hng dn. Lm theo cch , th nhng chng ngi bn
gp phi s khng to nn nhng ro cn lu di i vi
vic thin tp ca bn.
Thc ra, chng-ngi l nhng th m bn c th nhn
bit, c th i tr, v c th vt qua... tu tin i ln.
Ni Hot ng Ca Cc Chng Ngi

Chng ta tho lun tng chng ngi mt cch ring
bit, by gi ti mun ch ra rng nhng chng ngi
thc ra cng xut pht t mt ngun gc duy nht. Chng l
t mt l. Chng c to ra bi ci tt qui d bn trong
bn lun mun kim sot v khng chu bung b mi th.
Nhng thin sinh thng khng i tr c nhng
chng ngi bi v h tm kim chng khng ng ni.
iu quan trng nht l phi hiu rng: Ta ch nhn thy
nhng chng ngi ang hot ng ni khng-gian gia
ci ngi bit v ci c bit. Ngun-gc ca nhng
chng ngi l t ch ngi lm, nhng thc s xng
hot ng ca chng l ch ci khng-gian nm gia tm
v i tng thin ca tm. V bn cht, nm chng ngi

l mt kh khn v tr ngi v vn quan h.
Nhng thin sinh kho lo khi quan st hi-th cng ch
tm lun vo ci cch h quan st hi-th ca h:
Nu c s k vng [d on, canh trc] nm gia bn
v hi th, th c ngha l bn ang quan st hi th vi
tham mun l mt phn ca tham-dc [chng ngi th
nht].
Nu bn nhn thy c s ln t [mnh bo] ngay ni ci
khng-gian gia bn v hi th, th bn ang quan st hi
th vi s c- [chng ngi th hai].
Hay nu s s st c mt trong ch khng-gian gia bn
v hi th, c th l s lo lng s mt i s tnh gic vo
hi th, th bn ang quan st hi th vi s kt hp ca
nhiu chng ngi.
Trong mt lc, bn c v nh ang thin c, ang
thnh cng, ang c th duy tr i tng Hi Th trong
tm c nhiu pht, nhng ri sau th bn cm thy b
cn b, khng th thin su thm c na. (B xao lng
ngay). Nh vy l bn quan st khng ng i tng.
Nhim v ca bn trong thin l nhn bit nhng chng
ngi v loi b chng ra khi tm. Bng cch , bn mi
c th tu thnh cng tng giai on thin, ch khng nn c
t c s thnh cng ca mi giai on bng hnh vi ca
ch.
Trong mi giai on thin, bn cn phi a vo s

bnh-an hoc s hin-t 10 vo ch khng gian gia bn v
hi th. Bnh-an v s hin-t lc no cng an ton. Chng
hn, khi m tng i dc ang c mt, hy a yu t bnhan vo khng gian v s m tng s ln i ngay.
Hy lm hin, hy to s bnh an hn l gy chin vi s
ngu m ca tm. t s hin-t vo gia ngi quan st v
ci thn ang au nhc. V ng i n tha hip nh
chin trong trn chin gia bn v ci tm lng xng. Hy
ngng kim sot v bt u bung b. Cng ging nh mt
ngi nh c xy nn bng hng ngn vin gch, tng vin
mt c lp t. Tng t nh vy, ngi nh bnh-an
[trng thi thin nh jhna] cng c xy nn bng hng
ngn ngn khong-khc bnh-an. Nu trong tng khong
khc bn a vo s bnh an [v s nh nhng v s hin
t] vo khng gian gia bn v hi th, th nhng vng
tng v i dc khng cn na, s au n phai bin i, s
ngu m tr thnh sng t, s bt an khng cn sc lc na,
v l nhin lc trng thi t nh jhna s xut hin.
Tm li, bn cn phi nhn bit nm chng ngi xy ra
ch khng-gian gia ngi quan st v i tng c
quan st [ngi bit v ci c bit]. V vy, hy a s
bnh-an v hin-t vo khng gian . Khng phi ch n
thun l ch tm chnh nim m phi pht trin ci m ti
gi l s chnh nim v iu kin, l s tnh gic
10
Nguyn vn thin s dng ch s t t, lng tt: chnh l tm hin,

s hin t, lng hin t, s hin lnh, s bt bo ng, phi khng c, phi phn
ng.
khng h c kim sot hay can thip bng nhng g n thy

bit. Nu chng ta lm c nh vy, tt c nhng chng
ngi s b suy yu v phai bin.
V D V Con Rn
Nhiu thin sinh than phin v mt loi chng ngi
ging nh con vt m mnh c gp n thng xuyn. l
chng ngi thng xuyn ti xut hin trong khi thin.
Loi chng ngi lp i lp li ny c i tr bng
phng php ging nh phng php trnh rn trong v d
sau.
Trong nhng nm u tu Thi Lan, ti thng i quay
li cc [tht] ca mnh vo m mun v i bng chn
khng ch khng c giy dp g c, v ti thng canh
ng theo nh sng ca cc v sao, nht l nhng lc n
pin khng cn pin. Mc d trn cc li mn trong rng c
rt nhiu rn, nhng ti cha bao gi b cn. Ti bit chng
n c rt nhiu v rt nguy him v vy ti thng
bc cn thn, canh chng bn tri, bn phi, ng trc
trnh rn (khng p trng rn). Nu ti thy mt vt ti
nm trn ng, mc d c th ch l mt cnh cy, ti
s nhy qua hoc bc tri hay phi n n. Nh , ti
n c nhiu him nguy.
Cng tng t, trn ng tu tp, c nhiu chng ngi
nguy him ang rnh rp tm ly bn v bt ngang ng tu
tin ca bn. Nu bn bit trc chng ang rnh mi v
chng l nguy him, th bn s ch ng trnh n chng, v

nh vy s khng b chng bt. Loi chng ngi bn
thng gp i gp li th ging nh nhng loi rn sng
ng c trong khu rng . V vy, khi va ngi xung
thin, bn phi nhc mnh nh n loi chng ngi ging
loi vt . T cnh bo mnh v tnh nguy him ca n.
Ri bn bt u canh chng, ngay ch khng-gian gia
ngi bit v i tng c bit, trong sut thi gian
ngi thin. (C canh chng v trnh n chng ngi khi n
khi sinh ln ch ). C dng phng php canh phng
ny, th bn s kh b mc phi chng.
Chin Lc Nlgiri
Mt s thin sinh thng ni rng h gp phi tt c nm
chng ngi cng lc v chng rt mnh bo!. Khi h ngh
n , h mun pht in ln, v khng mt giy no tp
trung c, khng mt giy thin c. gip cc thin
sinh b tn cng bi nhiu chng ngi cp tnh v d di,
ti thng dy cc thin sinh dng chin lc Nlgiri, da
vo mt cu chuyn xy ra trong cuc i ca c Pht.
Nhng k i nghch vi Pht u c con voi Nlgiri
bng ru, lm voi tr nn in di, v h xua voi ra con
ng nh ni c Pht ang i kht thc ngang qua .
Nhng ngi nhn thy voi say u hng ht b chy. Ch
c Ngi Ananda, ngi th gi trung kin ca c Pht
liu mng xng ln voi d cu Pht. c Pht nh nhng
ko Ngi Ananda qua mt bn v tin n i mt vi voi
in. Ti tin chc rng c Pht c c nhng nng lc
thn thng, v Ngi c th nng con voi ln quay ba vng

trn khng, hoc c th qung con voi qua bn kia sng
Hng!. Nhng khng phi l cch ca Pht. c Pht
chc chn dng cch phng tm t n con voi, v Pht c
th ngh: Ny voi Nlgiri, cnh ca tri tim ta lun m
rng cho n ngi cho d ngi c lm chuyn g i vi
ta. D ngi c bp ta bng thn hay giy nt ta di
chn ngi, ta vn cam lng v khng bao gi c cm vi
ngi. Ta vn thng yu ngi mt cch v iu kin.
c Pht nh nhng t s thanh-bnh nm gia mnh v
con voi d. Chnh l sc mnh bt khut ca tm-t ch
thc/s bung-b ch thc, v vy ch sau vi giy s in
tit ca voi in lng xung v voi Nlgiri ngoan
ngon qu xung trc v Pht i Bi, v n lng nghe
ting v v: Nh vy , ny Nlgiri.
Nhiu lc khi ang thin, tm ca cc thin sinh tr nn
in khng nh voi b u c, c pht in pht khc ln
v mi th. Trong trng hp , xin cc bn hy nh n
Chin Lc Voi Nlgiri ny. ng dng bo lc
khng ch con voi in trong tm bn. Hy s dng tmt/s bung-b: Ny tm in ca ta, cnh ca tri tim ta
lun m rng cho n ngi cho d ngi c tiu dit ta
hay nghin nt ta, ta cng cam lng v khng h c c cm
vi ngi. Hy to thanh bnh vi tm ang in ri, ng
chng c vi n. chnh l sc mnh ca tm-t/s
bung-b ch thc, v ng ngc nhin, ch sau mt
khonh khc ngn, tm s gii ta mi bc xc v ngoan
ngon ph phc trc bn, v sau s chnh nim nh
nhng s v v n: Nh vy , ny tm....
Khi No Cc Chng Ngi B Khng Ch?

Cu hi ny c ngha: Nhng chng ngi b khng
ch/loi b trong bao lu?. Khi chng c i tr, th
chng s c loi b mi mi, hay ch trong lc thin
thi?.
Bc u th bn ch i tr/vt qua chng mt cch
tm thi. Khi bn thot ra khi gi thin nh su, bn s
suy xt li v bit c nhng chng ngi bin mt
trong mt thi gian lu. Tm lc ny rt sc xo, rt tnh ti.
Bn c th ch tm vo mt th g trong mt thi gian
lu, v bn khng cn s c no c. Bn tr nn hin t,
khng cn tc gin ai, ngay c khi h nh ln u bn. Bn
khng cn tham thch nhng nhc dc, nh i dc. l kt
qu ca s thin tp tt. Nhng sau chc lt, ty theo s
thm su v thi gian lu ca phin thin , cc chng
ngi quay tr li. iu ging nh cnh trn v i
quyn Anh vy, chng va b nh nc-ao. Chng bt
tnh c chc lt. Nhng chng li tr dy v tip tc tr
t xng hu t ca chng. Nhng ti thiu th bn cng
[tng] bit c vic i tr/ vt qua/ h gc cc
chng ngi l nh th no.
Bn
cng thm nhp li nhng giai on thin su

th nhng chng ngi cng b h gc thm nhiu
lnv chng cng lc cng b thng v suy yu. Ri, ri
chnh l cng vic ca nhng tr tu gic ng s tiu dit
nhng chng ngi suy yu mt ln v mi mi. y

chnh l cch con ng o Pht t c xa. Bn h gc
nhng chng ngi nhiu ln thng qua thin tp to c
hi pht sinh ra tr tu. Sau tr tu s soi ri v nhn thu
nhng chng ngi b suy yu , v tiu dit chng
lun. Khi nhng chng ngi hon ton b tr b, th
bn c bng sng v gic ng. (Nguyn l tu tp l vy).
V khi bn c gic ng th khng cn kh khn g
tin vo cc tng thin nh jhna, bi v nhng tr ngi
khng cn. Nhng th ng ngn gia bn v cc tng thin
nh jhna b dit sch.
Chng 5
TNH CHT CA CHNH NIM
Chnh nim l mt trong nm cn tm linh (indriya)
gip to nn s thnh cng ca thin. Nu chnh nim
khng c hiu bit mt cch y v thc hnh mt
cch y , th bn c th lng ph rt nhiu thi gian trong
vic thin tp ca mnh.
Thit Lp Ngi Gc Cng

Chnh-nim khng phi ch l bit, bit c, tnh thc,
tnh gic, hon ton thc c ci g ang xy ra xung
quanh bn. Chnh nim cn (i) hng dn s thc hay
tnh gic n nhng vn c th, (ii) nh nhng iu
hng dn, v (iii) a ra ng ph. Trong mt v d, c
Pht m t s chnh-nim ging nh mt ngi gc cng
(AN VII, 63).
Gi s bn l mt ngi giu c thu ngi gc cng
nh ca bn. Mt chiu n, trc khi i n cha thin
tp, bn ni vi ngi gc gian hy ch tm n nhng
tay trm cp. Khi bn tr v, lng t bi ca bn bin mt khi
bn thy nh mnh b dn sch. Ti dn anh phi ch
tm canh gc m!, bn la ngi gc cng. Ngi gc cng
p li: D tha, ti lun ch tm quan st, ti ch tm
vo m n trm t khi chng t nhp vo, v ti cng ch

tm quan st chng ln lt mang TV mu mn hnh phng
v gin my m thanh ra khi nh. Ti cng ch tm quan
st chng i vo nhiu ln, v tm ti khng bao gi ngng
quan st, khng xao lng khi tng tn trm, ti cng quan
st k chng mang i nhng b c v nhng ch vng
bc ca ngi.
Bn nghe vy bn c thy vui vi li gii thch v s ch
tm [chnh nim, tnh gic] l nh vy khng?. Mt ngi
gc cng khn ngoan th phi bit vic ch tm chnh nim
khng phi ch l s ch tm thun ty, khng phi ch xem
ai lm g th lm. Mt ngi gc cng phi nh li dn
(hng dn) v thc hin nhim v mt cch sing nng.
Nu anh ta thy n trm ang t nhp vo nh th anh ta
phi ngn chn hoc t nht cng ku cnh st n ch.
Tng t vy, ngi tu thin khng ch ngi n thun
ch tm vo bt c iu g n v i khi tm. Ngi thin
kho lo th nh n nhng li hng dn v thc tp chng
mt cch chuyn cn. Chng hn, c Pht tng hng
dn v s n lc ng n [chnh tinh tn] l chi phn th
su ca Bt Chnh o. Ngi thin khn kho khi thc
hnh chnh nim quan st trng thi bt thin no ang t
nhp vo tm, th ngi y phi ngn chn n. V khi c bt
c trng thi bt thin hay khng lnh mnh no lt vo
trong tm, th ngi y phi tm cch tng ui n ra.
Nhng trng thi khng lnh mnh, nh i dc hay sn gin,
ging nh nhng tn trm hay nhng k d d, chng s
cp i s bnh an, tr tu, v hnh phc. Bi vy, chnh

nim c hai chc nng: tnh gic v nh li hng dn.
(Tnh-gic l ch tm, lun thc, lun thy bit ci g
ang xy ra. Nh (nim) l nh bi, nh nhng hng dn
v phng php i ng v tu tp ng n pht trin
tm.)
Trong kinh in Pht gio, ting Pali l sati c dng
vi hai ngha l tnh gic v nh. Ngi c s chnh nim
tt l ngi c tr nh tt. Khi bn ch tm hon ton vo
ci mnh ang lm, th s tnh gic s khc ghi trong tm
bn; cho bn d dng nh li. V d, gi s c mt
tnh hung bn sp b tng xe. V s him nguy ny, s ch
tm ca bn tr nn cc k sc bn. V bi v cng ch
tm lc qu mnh, nn bn nh r s kin mt cch
r rt. Ngay c khi i ng, bn cng kh m qun c n.
iu ny cho thy mi lin h ca s ch-tm (tnh gic) v
s-nh (nim). Khi bn cng ch tm vo nhng g bn
ang lm, bn cng nh n r rt hn. Xin nhc li, hai
hnh vi ny lun i chung vi nhau: s ch tm (tnh gic)
v s nh (nim).
Nu nhng ngi gc gian tp c s ch tm, h s
ch tm cn thn vo nhng li hng dn m ngi ch
(hay ch huy ca h) ni. Nu h ch tm hon ton
vo nhng li hng dn, th h s nh r chng v thc
hin mt cch sing nng. Nh vy, chng ta nn dn d
[hng dn] mnh ch tm hon ton th chng ta s nh r
nhng g mnh cn phi lm. Cng vy, cng vic ca ngi
thy l a ra nhng hng dn r rng gip chng ta

dn dt tm ca mnh. Khi vic truyn dy v tu tp trong
thin c thc hin mt cch bi bn, c phng php, v
mi giai on thin tp phi c nh ngha r rng, th
ngi gc cng [s chnh nim] ca chng ta s c c s
r-rng thc hin nhim v.
Hng Dn Ngi Gc Cng

Khi bt u thin tp, bn nn nh rng c mt ngi
gc cng bn trongmt ci g c th (i) bit hay
thc c nhng g ang din ra v (ii) nh nhng iu
hng dn. 11 V d, khi bn thin tp giai on ch tm vo
giy phut hin ti, bn hy bo ngi gc cng i khi nh
vy: y l lc phi ch tm (tnh gic) vo giy pht hin
ti. Ni vi ngi gc cng ba ln. Nu bn nhc li iu
g nhiu ln, bn s nh n r rt hn. Lc nh khi i hc, ta
khng nh vn c mt ch kh, ta phi vit v c n c
trm ln, ri sau mi thuc c n. Lc ta phi n
lc v ch tm chnh nim mi c lm c. Nhng g
d lm th khng cn nhiu s ch tm. V vy, phi lm
kh bn thn mnh mt cht bng cch lp li hng dn:
Ta s ch tm (tnh gic) vo giy pht hin ti. Ta s ch
tm (tnh gic) vo giy pht hin ti. Ta s ch tm (tnh
gic) vo giy pht hin ti. (Ba ln).
11
Ha thng Thch Thanh T ca Thin Tng Vit Nam thng gi ci ny

ci bit hay ngi bit. y khng phi l ci ta hay ng vn ch l
gi danh.
i vi ngi gc cng, cng nhng ngi lm khc,

bn ng nhc li nhc li mt hng dn sau mt vi giy
hay pht. Ch cn a ra v nhn mnh ba ln vo lc u,
ri ngi gc cng t lm nhim v ca mnh. Hy tin l
ngi gc cng s nh r cng vic.
Nu c nhc i nhc li hng dn cho ngi gc cng
th chng khc no bn ngi gh sau m c ch ch ngi ti
x taxi. Bn ch cn ni r t u a ch mnh cn n, v
ngi ng lng gh sau, v cho ti x t tm ng ng
nht ch bn n . Bn cn tin tng ti x bit ng
no tt nht i n . Nhng nu tng tng bn c lin
tc ch th ti x quo tri..., quo phi..., nhanh ln...,
chm li..., tr li s ba..., nhn knh chiu hu..., gi ln bn
phi..., th chc chn rng ch sau mt vi trm thc,
ngi ti x s tng bn ra khi xe ngay. Tng t
vy, nu ngi thin c lin tc ch th ny n vi ngi gc
cng [s chnh nim] th tm s ni in ln v t chi hp
tc.
Hy yn cho tm lm cng vic ca mnh trong
khong khc hin ti. ng xa vo n lin tc. Hy bn
giao s hng-dn r rng cho tm, v sau bung ra v
ch quan st. Nu bn thit lp s chnh nim theo cch ny,
bn s thy rng tm s lm theo ng nhng g c hng
dn. Tm vn cn vp phi nhiu th, v cn phi tu tp
thm na. Tuy nhin, mt iu chc chn l: Mt khi bn
giao hng-dn cho s chnh nim, th ngay khi tm xao
lng v qu kh hay tng lai, chnh nim s nh quay tr
li giy pht hin ti. i vi bn, nh mt ngi quan st,

l iu din ra mt cch t ng. Bn ch cn ngi quan
st ngi gc cng lm cng vic ca anh ta m khng
cn phi ch th thm ny n. chnh l s hiu-bit v
tm v lm-vic vi bn tnh ca n.
Ti khuyn khch cc bn chi nhng tr chi vi tm
th bit nhng nng lc ca n. Ngy xa khi ti bt u
kha thin u tin, ti c dy l khng cn ng h
bo thc. V d bn ch cn t ni vi mnh l s thc dy 5
gi sng, th bn s dy trc nm gi sng 5-10 pht. Tm
lm c nh vy. Ti khng bit tm nh nh th no,
nhng n nh thc ta dy ng gi. (iu ny xy ra bnh
thng i vi rt nhiu ngi, ngay t lc nh khi chng ta
c tm trc khi i ng l s dy my gi sng mai i
u hay lm g, th thng tm nh thc ta dy ng vo
gi ). Nh vy, by gi bn hy lp-trnh tm mnh: By
gi l lc quan st giy pht hin ti. Hy trong giy pht
hin ti. Hy trong giy pht hin ti. l tt c nhng
g bn cn lm. Ri bn cho tm t lm vic.
Thm mt iu quan trng l bn phi hng-dn r
rng vi ngi gc cng rng ai th cho vo, ai th khng
cho vo. Nu ch a danh sch khch mi chung chung th
cha . Nu ngi gc cng [s chnh nim] khng c
danh sch nhng ai khng c vo, th anh ta d b lm
ln.
Ngi Gc Cng Giai on 1
Giai on 1 ca thin [s tnh gic vo giy pht-hin

ti] th danh sch khch miai c vochnh l bt c
th g ang din ra ngay-by-gi. N c th l ting xe t
xa. N c th l ting gi. N c th l ting ho hoc ting
p ca. L ci g khng quan trng. Nu ci g ang din ra
by-gi th n l mt khch ca giy-pht-hin-ti. N c
th l hi-th. N c th l mt du hiu nimitta. N c
th l mt jhna. Tt c u l phn ca giy-pht-hinti. V vy, phi ch dn r rng ai l ngi s c vo v
cn c cho n.
Bn cng cn phi r rng v nhng ai khng c vo.
Ai l nhng khch khng mi, l k ph ri s tnh gic
vo giy pht-hin ti ca bn?. Nhng k th chnh l
nhng ngh, hay nhn thc, hay vng tng v qu kh
hay tng lai. l nhng ci ngh ti, ngh lui; ngh trc,
ngh sau; hi nh qu kh, vng tng tng lai. iu quan
trng l phi bit c nhng khch khng mi v ch
tn n r rng cho ngi gc cng. Khi bt u ngi vo
thin, bn hy t ni vi mnh ba ln: Ta s ch tm vo
giy pht hin ti, v ta s dp b mi xao lng vo qu kh
hay v tng lai!. Bn nn thng bo cho ngi gc cng
r rng v nhng nguy hi cng nh nhng mc tiu, gip
cho s chnh nim lm nhim v ca mnh. Khi mt khch
khng mi hay mt k trm xut hin, s chnh nim bit
khng phi l vic mnh c giao. (V vy khng cho
n vo, khng tip n n). Tng t, chnh nim bit r
nhng ngh hay nhn thc th khng phi s ch tm vo
giy pht-hin ti, nn chnh nim dp b ngay nhng

ngh hay nhn thc v qu kh hoc tng lai.

Giai on 2 [s tnh gic im lng vo giy pht-hin
ti], vi mc tiu l s im-lng, v nhng khch-khng-mi
l nhng s i-thoi bn-trong. V vy, bn phi ni vi
tm ngay t lc bt u giai on ny: Ta s ch tm mt
cch im-lng vo giy pht-hin ti v s dp-b tt c ithoi bn-trong!. Lp li cu ny hai hay ba ln. Bng cch
, bn thit lp s chnh nim. Bn to cho thin kh nng
thnh cng bi v bn hng dn ngi gc cng mt
cch r rng.

Giai on 3 ca thin [s tnh gic im lng vo khongkhc-hin-ti ca hi-th] th ngi khch duy-nht c
mi l Hi-Th c mt trong khong-khc hin-ti. Cn
ai l nhng khch khng mi?. l tt-c nhng th khc
ngoi tr hi th, d l nhng m thanh bn ngoi, hay
nhng cm gic bn trong, hay nhng ngh v ba n tra,
hay v ba n ti, hay bt c th g. Bt c th g [ngoi
hi th] th u l khch-khng-mi giai on ny. V
vy, bn cn phi ni vi mnh ba ln: Ta s ch tm vo
hi-th trong khong khc hin ti v s dp b tt c mi
ngh v nhn thc!. Mt ln na, bn nn ni mt cch r
rng vi tm v ci cn lm v ci khng c lm, ri

yn cho tm t lm cng vic c ch dn. Bn ch vic
ngi nhn. Khi c mt ngh khi sinh, chng hn nh khi
nghe ting ngi ct c ngoi vn, th tm lp tc bit
khng phi vic ca mnh cn lm, v n t ng quay lng
lm ng vi m thanh . y l cch hun luyn tm trong
chnh nim. Tht l th v khi bn quan st tm khi n c
hun luyn tt. Khi tm c ch dn mt cch r rng,
n s nh ci g cn lm, n bit ci g n ang lm, v
thin s tr nn tri chy v nh nhng.
Tuy nhin, thin khng phi l hon ton nh nhng v
d dng. Bn phi a vo n lc, nhng phi ng lc, khi
n s c hiu qu. Ging nh vic trng cy. C nhng
lc bn cn n lc chm sc, c lc bn c yn cho cy
t ln. Bn gieo ht, bn phn, ti nc. Nhng phn ln
thi gian trng cy l canh chng, bo m khng c g cn
tr tin trnh ln ln ca cy. Ht ging nhn c
hng dn; n ch cn c hi. Tng t vy, ng can thip
nhiu vo tm. ng lun kch cht vo n, thc y n,
hay ni n phi lm ny lm n, v nu c can thip nh vy
n s in ln: yn cho ti. Ny, ti ang c lm cng
vic ca ti. Trnh xa ra gim. (Ging nh cnh mnh l
khch ngi gh sau m c lin tc ch ch, ra lnh cho ti x
iu, ti x s khng li c v s tng v khch
ra khi xe ngay sau ). V nu bn khng yn cho tm,
vic thin ca bn coi nh b i!.
Giai on 4 ca thin [Duy tr s ch tm trn vn vo

hi th] th ngi gc cng c dn l phi tnh-gic chtm hon ton vo hi-th trong tng khong khc, v
khng cho th g xen vo s ch tm lin-tc v m-du
: Ta s ch tm trn vn vo hi-th mt cch lin tc
v s dp b qua tt c nhng th khc ngoi hi-th!.
Bng cch hng dn cho ngi gc cng mt cch k cng
v r rng, bn to c hi cho chnh-nim thnh cng.
Bn ch cn ni ra ch th vi bn thn mnh ba ln trc
lc bt u thin, ri khi ngi thin v sau bn s thy
c iu din ra ng nh th no.
Nu bn ch th r vi tm nh vy, nhng sau mt
hai pht bn thy mnh b xao lng khi mc tiu hi th,
th c l l do mt trong hai l do. C th bn khng
hng dn tm mt cch k cng v r rng, hoc l s
chnh nim ca bn cn qu yu. Nu s chnh nim cn
yu, bn nn nhc li li hng dn trn sau mi ba hay bn
pht. (iu ny s khc thm trong tm v nhim v mnh
cn lm). Tuy nhin, khng c nhc li li hng dn sau
mi mi hay mi lm giy. Nu nhc li lin tc th
khng phi l nhc nh m l quy nhiu, lm cho tm cng
thm ri bi trong khi thin, v do vy s khng cho thin
c hi thnh cng, v cng lm khi sinh s bt an v
tht vng.
Cn nu bn hng dn bn thn mnh mt cch cn
thn v r rt, th bn s lun nh nhng iu . Thng
qua tng giai on, s chnh nim ca bn s cng thm su
sc. Bn s nhn thy rng s chnh nim bt u vi mt

lnh a rng lngiy pht-hin ti n do chi
trong . Dn dn, (i) khu vc dnh cho chnh nim c
thu hp li t t. Sau , (ii) chnh nim tp trung vo s
im lng ca giy pht-hin ti, dp b tt c nhng th
thuc v cc i thoi bn trong. Tip theo, (iii) dp b lun
s im lng v tt c nhng th khc, ch cn ch tm vo
s tnh gic im lng vo hi-th trong giy pht hin ti.
Ri tip na, (iv) ch cn ch tm vo s tnh gic trn vn
vo hi th, t lc bt u hi th-vo cho n kt thc hi
th-vo, t ngay lc bt u hi th-ra cho n lc kt thc
hi th-ra.
Qua mi giai on, chnh nim thu-hp tm tri rng
ca n, v gom-t thm sc mnh.
(Nguyn l l vy!. Ging nh cc lc lng tn rng
trong mt min rng ln c gom t li tng sc mnh
ca mt hng. Ging nh (nhng) tm nhn bao qut c
thu hp dn li bng mt tm nhn vo mt c im r rt
v chuyn nht hn.)
SamdhiS Tnh Lng C Ch Tm

Samdhi thng c dch l nh, nhng y ti
gi [nh ngha] y l s tnh lng c ch tm.
By gi ni li v Giai on 3, l giai on s ch
tm vo hi th; lc ny bn ch cn nhn bit mt phn
ca mi hi th-vo v mt phn ca mi hi th-ra. Mt

khi bn nhn bit phn ca hi th-vo, th tm b xao
lng qua ch khc, nhng n phi quay v nh ngay ng
lc bt kp hi th-ra k tip. Ri khi n quan st hi
th-ra, n li (b) xao lng v quan st qua nhng th khc
cho n khi n phi quay v nh bt kp hi th-vo k
tip. (Tnh hung ny chc chn xy ra thng thng i
vi tt c cc thin sinh ang thc tp giai on ny). Lc
ny, chnh nim cn c th i li qua ch khc. N b
tri vo hi th, nhng bng mt si xch di. (Ging nh
bn xch con ch nh bn trong nh, nhng n vn c th
chy qua chy li cc ni trong phm vi bn knh dy xch
). Nhng n Giai on 4: S ch tm trn vn vo hi
th, bn cn phi kha s ch tm tnh gic vo duy nht
hi-th, khng cho n chy qua bt c ch no khc. Giai
on 4 ny l rt quan trng trong thin, bi v lc ny l
ln u tin bn nm chc c i tng thin ca mnh!.
Chnh nim lc ny c quy t li mt phn nh ca s
sng l Hi-Th ca bn. By gi bn ang tp trung
s ch tm, hi t n li, thay v n i ta ra khp ni.
Khi s chnh nim c quy t, n s tr nn mnh m.
iu ny ging nh dng knh lp t chy mt t
giybn hi t tt c tia sng nng lng vo knh thnh
mt tia sng rc c th t thng t giy. (y chnh l cch
miu t v nh ngha v s hi t ca tm [s nh-tm]
m chng ta hay gi. Ging nh hng t t hi sng, hi
nc, mch nc ngm, sui nh, sui ln, ph lu...trn
mt min rng ln gi y u c gom t v vo mt
dng sng ln, to nn mt lung chy siu mnh ca mt
dng sng ln). y l s tnh lng c ch tm [nh], n
c th duy tr s ch tm vo mt i tng, n c gi l
samdhi. Khng cn dch ch ny thnh s tp trung,
s hi t ca tm, hay s nh tm (nh), bi v cch
dch khng bao gi dch c ht ngha quan trng ca
ch samdhi m c Pht c ging dy.
Samdhi l s tnh lng c ch tm: n c th duy tr
s ch tm vo mt i tng, v n khng phi l d lm.
Chng ta hy ly v d v mt bc s ang tin hnh vic
gii phu. Cc bc s ny nhiu khi phi ng nhiu gi
thc hin mt ca m. H ng rt lu, nhng h khng cm
thy mt v h phi duy tr s ch tm vo mi ca dao m.
Ch cn mt s xut nh, mt my may khng ch tm, th
bnh nhn c th cht. Nhng bc s gii phu thc hin
nhng ca m phi thc tp mt dng nh-tm samdhi.
H khng cm gic au mi hai chn bi v h dn tt c s
ch tm vo mi dao. Cc bc s gii phu t c mc
samdhi (nh tm) rt cao nh vy, bi v h cn phi c
trnh nh vy th mi m c. Lc m, ch c mt iu
trn i h quan tm l ca m m h ang m. V d
ny mun gi cho cc bn mt thng ip v samdhi [thin
nh]: Nu ci g l h trng, chng ta c th lm c n!.
(Ngha l, khi mt i tng hay vic lm no l rt
quan trng, th chng ta thng tp trung/ch tm cao v
n c th lm c. Thng nhng th m chng ta khng
coi trng th chng ta thiu ch tm, v th chng ta khng
lm c, hoc lm chng ti u.)
Khi To Nng Lng

Mt yu t khc cn thit cho s chnh nim l nnglng. Bn cn c nng lng trong mi giai on thin, v
nng lng c khi to bng tt c mi th bn a
vo ci bn ang lm. ng gi li cht no cho khonh
khc tip theo. Mt trong nhng li sai m ngi ta thng
mc phic bit i vi nng lng ca tml suy
ngh rng: Nu ti dn ht n lc vo khong khc hin ti,
ti s chng cn nng lng cho khonh khc tip theo.
Nhng cch ngh ny l khng ng i vi tm. Nu bn
cng a n lc vo khong khc hin ti, th bn s cng
c thm nhiu nng lng trong khonh khc tip theo.
C mt c kho v hn nng lng tm, v nu bn a
nhiu nng lng vo trong vic bn ang lm trong khong
khc hin ti, bn s thy rng trong khonh khc k tip,
trong nm pht k tip, hay trong mt gi k tip, bn s
thc s tnh thc v tnh gic. Chnh thin s Ajahn Chah,
ngi thy ca ti, thng ni rng: Khi bn ang lm vic
g, hy dn tt c tm tr vo . Nh vy bn s lm tng
thm nng lng. Ngc li, nu bn ngh rng: , ti
khng cn phi dn ht n lc vo giy pht hin ti, th
nh vy bn s tr nn ngu-m v chng thng thc c
iu g trong cuc sng.
Khi n, hy dn ht tm tr vo tng ming n a
ming. Bn s thy mnh nhn bit r vic . Nh vy
thng thc c n nhiu hn!. V khch-khng-mi
ri s chnh nim l khi bn ang n bn li ngh
vo
bn
ph
n
chuyn khc. Nhiu lc v nhiu ngi thm ch khng bit

c mnh ang t thc n g v ming. V vy chng my
ngc nhin khi c rt nhiu ngi khng tiu ha tt thc
n, hoc thng b ri lon tiu ha!. (C rt nhiu ngi
va n ba sng quan trng va c bo, va ni chuyn
in thoi, va ngm tri my sng nc, va toan tnh v
nhiu th. Khng hiu l h ang n hay ang lm g?). Bt
c khi no bn ang lm vic g, hy bit r mnh ang lm
ci g, v nh vy nng lng s c khi to mt cch t
nhin.
Thp Ln Nhng Ngn n

Khi bn xy dng s chnh nim v n cng tr nn sc
xo hn, bn s nhn ra rng bn ang thot ra t mt th
gii rt u ti v y lan man. V khi bn cng lc cng tr
nn chnh nim hn, th iu ging nh c ai thp
sng nhng ngn n trong cn phng, hoc ging nh mt
tri xut hin, ang chiu sng khp ni. Nh vy, bn
thy c rt nhiu th hn xung quanh. N cng ging
nh ri nh n chiu vo hin-thc, v bn bt u nhn
thy v p vi t ca nhng mu sc phong ph, nhng hnh
tng hnh dng th v, v nhng kt cu su sc. Tt c u
th hin rt p v tuyt vi. Khi chnh nim tr nn
mnh m, n khng ch to ra tr tu minh st, m cn to
ra c nim h lc chn phc.
Khi bn pht trin c s chnh nim mnh m, th
ging nh bn bc ra mt khu vn p trong nh nng
rng ngi. N lm tng nng lng v tng cm hng. Khi

c c s chnh nim mnh m [tc s sng t ca tm]
v nu bn tp trung/ hi t/ chiu ri n vo mt phn nh
ca th gii, th bn s nhn thy su sc bn trong bn cht
ca phn . S tri nghim s tnh gic c hi t v
sng t l k diu v tuyt vi!. Bn thy c thm rt
nhiu v p v s tht, hn v hn xa mc bn tng
tng tng.
Nh vy, vic pht trin chnh nim cng ging nh
thp sng ln nhng ngn n ca tm. Khi bn duy tr s
chnh nim vo mt i tng, thay v n lng xng
khp ni, chnh nim s t tch to nng lng cho mnh.
Bn bt u nhn thy mi s th mt cch su sc v k
diu.
Tng Cng Sc Mnh Ca Tr Tu Minh St

S chnh nim ang mnh m ln s tng cng c
bp ca tr tu minh st. Hy ly mt i tng, v d mt
chic l ca mt bi cy v duy tr s ch tm vo chic l.
cho s chnh nim tr nn tnh lng cho n khi bn
khng ch nhn thy mt chic l xanh, m l c mt th gii
trong . Lc bn mi hiu c sc mnh ca chnh
nim. Khi bn c th duy tr s chnh nim ln mt i
tng, bn s bit cch n chiu sng v lm l ra v p
ca i tng . Tht k diu khi bn nhn thy c
nhiu th, nhng chi tit, mu sc, v kt cu c trong chic
l nh b !. y l lc chnh nim ha vo i tng ca
n mt cch th v, n cha tng nhn thy loi tr tu minh

st nhn su vo bn-tnh ca s vt n nh vy. Nhng,
nu ngay lc bn li c mt ngh khc, v d khng bit
ba tra nay n mn g, th bn khng cn nhn su sc vo
chic l na. Chnh nim khng cn su sc. Hoc n bt
u ngu m, hoc nu bn bt u phn vn C ai ang
nhn ta khng?. Chc h ngh ta hi lp d v ta c nhn vo
chic l? th ngay lc s chnh nim b ct ngang,
khonh khc chnh nim b t on. Bi vy, iu quan
trng l bn cn phi duy tr s chnh nim mnh m, lin
tc v min mt vo mt i tng th bn mi thc s nhn
thu v thc s ng ngng vi nhng g mnh nhn thy.
Nu bn tu tp c s tnh lng y ch tm
[samdhi, nh] l kh nng duy tr s chnh nim vo
mt i tng c lu, th bn s c c kh nng ln su
vo i tng bng tr tu minh st v nhn thy mt cch
su sc vo bn-cht ca i tng . Nu bn mun t
mnh khm ph nhng s tht su sc ca s sng, th y
chnh l cch bn tm ra s tht m khng cn phi tin theo
sch v hay c hiu li ca nhng ngi thy. y chnh l
cch c c nhng tri nghim gic ng. Bn tu tp mt s
chnh nim hng-mnh v hng n vo ni l ngun tr
tu tt lnhc bit l tm. Nu bn duy tr s ch-tm
vo tm mnh v ln su vo n, th bn s tm thy c
ci rng y ngc bu m bc chn tu nh Pht thng hay
gi l tr tu minh st thm su.
n y, chng ta tm tt li, y l cch thc ca
chnh nim:
(i) chnh nim ch thc l g;

(ii) cch tu tp pht trin n, v c bit:
(iii) cch thit lp s chnh nim trong mi Giai on
thin ca bn. Phi hng dn ngi gc cng [tm
chnh nim] mt cch r rng tm chnh nim bit r
nhng g n cn lm. Ri bn c ngi xung v quan st
tm lm cng vic ca n. l tt c nhng g bn cn
lm.
Nhng Mc Chnh Nim Khc Nhau:

n Ri i, Mt Ri C
Mt trong nhng iu k diu trong thin l khi bn tu
tp chnh nim, bn nhn thy nhiu mc chnh nim
khc nhau. Bn nhn thy s chnh nim bnh thng ca
bn cn qu u m v v dng, khng th c c tr tu; n
cn qu yu v t sc bn. Khi bn cng tu tin trong thin,
s chnh nim ca bn tr nn sc bn hn v mnh m
hn. Nh , bn c th duy tr s ch tm vo nhng ch
rt tinh vi tinh t, v lc s chnh nim l rt sng t. V
khi bn cng thin thm su hn, s chnh nim li tip tr
nn mnh m hn, nhanh nhn hn, v sc bn hn.
C i lc ngi thin b mt i-tng thin. (Mt
y l khng cn thy, ch khng phi l b trt mt,
khng phi b mt s ch tm hay b xao lng khi i
tng thin. Mt l do i tng t bin mt, ch khng
phi ngi thin b lc mt khi i tng). V d, nu i
tng thin l hi-th, bn mt hi-th. iu g xy

ra vy?. l hi-th tr nn rt vi-t, nhng s chnh
nim th vn cn mc th-t. Chnh nim khng cn kh
nng theo kp vi s pht trin ca hi-th. Lc ny bn
phi lm g?: Bn phi quay li Giai on thin trc. Hin
tng ny thng lun xy ra, c bit lun xy ra trong
Giai on 4: duy tr s ch tm trng vn vo hi th, v
bn cn phi lp tc quay li thc tp Giai on 3.
C i lc hi-th bin mt v mt du hiu nimitta c
th xut hin, nhng bn khng th duy tr c nimitta.
iu ny l ti sao?. Bi v nimitta l rt vi t (cn vi t hn
hi-th-p rt nhiu) cho nn s chnh nim cn phi c
s tinh-khit th mi c th duy tr c nimitta. Nhng
bn cha tu tp v xy dng chnh nim n trnh ny.
Cho nn, bn phi quay li Giai on thin trc , trc
khi nimitta xut hin. V thc hnh, c ngha bn phi quay
li Giai on 3: s ch tm trn vn vo hi th p;
hi th p l mt i tng vi-t, nhng vn cn th-t
hn nimitta, v bn c th thc tp li s ch-tm vo i
tng hi-th cho c thun thc v s chnh nim s
c tu tp mt cch mnh m v chn mui trc khi bc
qua giai on nimitta. Sau khi s chnh nim hon ton
c pht trin chn mui Giai on 5, lc n s c
sc mnh x l c ci i tng nimitta vi-t v tinht hn. Nguyn l l bn phi tu tp cch duy tr s ch-tm
i tng th-t mt cch nhun nhuyn v mnh m trc
khi chuyn qua thin ch-tm vo i tng vi t hn. Sau
mi Giai on thin, s chnh nim cng c cht lng cao
hn, nhanh nhn v sc bn hn nhiu so vi giai on
trc. Trnh chnh nim cn c duy tr c du hiu

nimitta cng ging nh k nng cm dao ca mt bc s gii
phu no ngi, cn trnh chnh nim cn c duy tr
s ch tm vo hi-th th ging nh k nng cm dao gt
v khoai ty vy. Bn cn phi c trnh cao hn cho giai
on x l tinh vi hn. Nu bn nhy mt ci t bc gt
v khoai ty ln m no ngi, chc chc bn s git cht
bnh nhn ngay. Tng t, nu bn nhy thng t giai on
i tng hi-th ln i tng nimitta th chc chn l
h bt h ng ngay. Bn s mt ngay nimitta, bi v bn
cha c trnh gi [duy tr, pht trin] nimitta .
Khi tu tin, bn c th tri nghim c mt s chnh
nim bt ng, bt lay chuyn, l s chnh nim vo mt
i tng mt cch trn vnrt trong sng, rt sc bn.
c Pht ni rng chng ta c th t c s chnh nim
cao nht tng thin nh th t [T Thin]. l nh cao
ca s chnh nim, l khi bn c c s bung-x hon
ton. Bn ch hon ton tnh gic v bt ng. l trng
thi hng mnh nht ca chnh nim m ngi tu c th tri
nghim c. Khi no bn tri nghim c mc chnh
nim , th bn s hiu c rng: tht l bun ci khi c
ai ngh rng mnh c th gic ng m khng cn chng c
tng thin nh jhna!. V sao?. V l y l: nu khng
t c s chnh nim hng mnh nh vy, lm sao bn c
th t c nhng tr tu minh st hng mnh?. Nh vy,
bn bt u nhn ra loi chnh-nim no v trnh- chnh
nim no bn cn phi c t n s gic ng.
Nh bn thy, chnh nim trong cuc sng hng ngy

l mt chuyn, v chnh nim trong thin su l mt chuyn
khc. Chnh nim c nhiu mc khc nhau v sc mnh,
v s tinh t, v kh nng thm nhp hiu bit. Cng nh c
nhiu loi dao khc nhaunhng dao cn v nhng dao
bn, dao gt v khoai ty v dao gii phuchnh nim
cng vy, cng c nhiu loi: yu, thng, kh, tt, v hng
mnh nht.
V vy, nu pht trin c s chnh nim sc bn v
hng mnh, bn c th o su vo trong bn cht ca tm
v khm ph nhng kho bu tuyt p l l-tht ca v
thng (annica), kh (dukkha), v v ng (anatt).
Khi ti ni y l nhng kho bu p , nhiu ngi
phn i: Lm sao kh c th l mt kho bu?. Lm sao v
thng v v ng li l nhng kho bu?. n gin v ngi
i thng ch a thch nhng th trng c v k diu v
bay bng v d nh sc p, ci g nghe siu vit, ci tm
thc trn ci tin [tu tin, thnh tin, s sng trn ci tin],
hoc ci bn th ca tt c s sng [nh i ng...]. Chnh
ci tm tng l l do ti sao h khng tm thy c
kho bu ch thc. H khng bit h ang tm ci g.
Chng 6
DNG NHNG CCH THIN
KHC NHAU LM TI MI
S TU THIN CA BN
Trong chng ny, ti s trnh by nhng loi thin khc
nhau: thin v tm t, thin bung b, v thin hnh. Trong
ba loi thin ny, phng php cng gn nh ging ht nh
thin v hi-th, ch khc nhau ch i-tng ch tm.
Bn s thy nhng phng php ny l hu ch v chng
gp phn vo s a dng cho vic tu thin ca bn.
Nu bn ch chn thc hnh mt loi thin duy nht, bn
c th b nhm chn v nh vy c th b tri dt vo trng
thi u m, hoc bn c th mt ht mi cm hng v b
cuc lun. Bn cn c hnh phc trong vic thin tp ca
mnh, n khng ch nh l ci lp keo dn s chnh nim
vo i tng ca n, m n cn l yu t gii tr [theo
ng ngha gc ca t ny] li cun bn quay li vi vic
thin tp. Cu chm ngn trong mn tp th lc hay v cng
l khng aukhng thnh, nhng cu chm ngn trong
thin c th l khng c h lckhng c chnh nim.
Thin v Tm T
Ch tm t ca c Pht dng l mett. N ch v mt

loi tnh cm, v mt cm gic thin c th duy tr nhng
ngh mong mun ngi khc c hnh phc, v l
mun v tha cho bt k li lm no ca ai. Cch din t m
ti thch nht v tm t l: Cnh ca tri tim ca ti m
rng cho bn, mi mi, d bn l ai v d bn lm g.
Mett l tnh thng yu khng c ci ta, khng v k, n
khi sinh t tm nguyn khng cn phi c n p, v
khng cn bt c iu kin no. c Pht so snh tm t
nh tnh thng ca ngi m dnh cho con (Sn 149). Mt
ngi m khng phi lun yu thch con trong tng giy v
ng vi bt c iu g con mun, nhng ngi m lun
lo lng cho con v lun mong mun con ch gp ton hnh
phc. Tm lng rng m, khng phn bit v mang tnh gii
thot nh vy chnh l tm t.
Thin v tm t l bn ch tm vo cm nhn ca tm
t, pht trin tnh cm cho n khi n trn y trong tm
bn. Mun tu tp cch ny, bn hy lm nh cch chng ta
nhm la tri. Bn nn bt u nhng t giy hay bt c vt
liu g d bt chy. Sau , dng nhng que ngo, nhng que
ci nh, hay v cy kh. Khi la mi ln kha kh, bn
bt u b vo nhng khc ci ln, v sau l nhng thn
ci ln. Khi ng la chy rc ln, bn thm ch c th
a vo nhng khc cy t, cy ti, v chng cng bt
chy v sng c khu tri.
Tm t cng ging nh nhng tia la m p ta ra t tri
tim ca bn. Bn khng nn thp mi ng la tm t bng
nhng vt liu kh chy, iu chng khc no bn nhm
la tri bng cch qut mt que dim vo khc ci to. La

khng th c nhm bng kiu c. V vy, khng
nn bt u thin tm t bng cch ri tm t cho chnh
mnh hay cho ngi th ght mnh. Thay v vy, hy bt u
thc tp tm t v mt th g d lm hn nhiu.
(a) Phng php thin tm t ca ti bt u bng vic
thit lp s chnh nim vo giy pht hin ti, thit lp Giai
on 1 nh c hng dn trong Chng 1. Ri sau
, ti bt thin tm t bng cch tng tng ra mt con
vt ng yu, v d i vi ti l con mo nh. i vi bn
c th l mt ch ch d thng v trung thnh. Ti thch
mo, cho nn con mo tng tng ca ti i vi tm t
ging nh l gas bt la rt nhanh. Ti ch cn ngh n
hnh nh ch mo con l tri tim ti thp sng ln tm t.
Sau ti th hnh dung v mt ch mo tng tng: s
tht v kip mo, kip sng ngn ngi lun chu nhng ht
hi, kinh khi, nh p; hoc nu khng c chm sc bi
ngi, c th b b ri, b i, t lnh, c n, lang thang
tr thnh mo hoang. Ti lun nhn thng vo mt n, s
giao tip bng mt l s giao tip trc tip, cm thng, hiu
bit v ni ln c nhiu iu. Ti thng nh nhng b
ch mo ln, m vo ngc nh si m thm cho n, xua
tan s s hi trong mt n. Ti lun mun thy n c
khe mnh, th gin, v nm th kh kh mt cch hnh
phc.
y l bc u ti chn thc tp lng thng mn
[tm t]. Ti thng dng s tng tng hnh nh v
nhng i thoi bn trong v nn cnh ni ngn la tm
t bt u pht sinh trong tim mnh. Sau lc thc tp nh

vy, ti nhm mt li, s ch tm v vng ch tri tim, v
cm nhn c nhng tia m p ca tm t pht ra t .
Ti chn ch mo, bn c th chn bt k th g bn
mun bt u nhm ln ngn la tm t. Lc ny, i
tng chng ta chn ging nh mt ming giy mi
ngn la tm t. Nhng d bn chn i tng no th
nn l i tng tng tng, khng cn l i tng tht.
Bi v khi bn thc tp tm t v mt sinh vt tng tng
th bn c nhiu t do khi to tm t, v nhng cnh ng
hon ton c th xy ra i vi sinh vt th bn c th
hnh dung c, nhng i sinh vt thc trc mt bn
c chm sc th bn khng thy c nhng hon cnh
khc. V d, bn tng-tng cnh nhng con mo b b ri
th s thy ngay cnh ng ng thng , ch th phi ch
n lc bn thy mt con mo nm cht i ngoi ng th
mi c th khi tm t bi. Dng sc mnh tng tng
[qun tng] ca mnh khi to lng t, v t bn s
khi to c lng t cho nhng chng sinh khc nhau. y
l mt cch thc tp mi, mang li nim th v cho bn khi
thin v tm t.
Cch y vi nm, mt thin sinh ni vi ti c ta khng
thch ch mo v cng khng thch nhng tr em la khc,
dc ph t ct. V vy, c ta b b, khng th thc tp
tm t. Ti gi c ta nn bt u thc tp tm t vo
nhng cy hoa m c ta trng v chm sc hng ngy
trong nh c. Hy tng tng nhng mm cy non yu,
nhng nhnh mi mc cn s chm sc thc s ca con
ngi th mi mc ln c. V bn bit khng, iu

c kt qu. Tm t ca c y c nhm ln t .
(b) Sau khi nhm ln ngn la t tm dnh cho nhng
sinh vt nh b, chng ta bt u chuyn ngn la sang
i tng l ngi tht. C th l ngi m mnh thn
mn, gn gi, hay mt ngi bn thn nht, d cho mnh
khi sinh tm t thc s. Trong v d t la tri, th i
tng th hai ny ging nh nhng que ci nh tip theo
ming giy mi la. Mt ln na, bn cng dng s qun
tng v i thoi bn trong hnh dung ra hnh nh ngi
thn trong tm mnh. H cng l nhng ngi cn c hnh
phc v mun trnh c mi au kh. Nhng i my ai
trnh c nhng kh au v bt hnh. Bn c th ni trong
tm nh vy:
Ny anh/ch/bn thn mn, ti thnh tm cu mong cho
anh c hnh phc. Cu cho thn th khng b au
thng, bnh tt, v tm y nhng s an lng. Ti san
s tnh thng mn v t n vi anh/ch/bn.
Anh/ch/bn lun c mt trong tri tim ca ti. Ti tht
s quan tm n anh/ch/bn.
Hoc bn c th dng nhng ngn t khc theo cch
bn. Bt c ngn t hay cch ni no lm khi sinh tm t
m p ca bn dnh cho h. Hy gi ngi trong tm
mnh. Tng tng mnh ang nhn thy ngi ngay
trc mt mnh, cho n khi tm t ca bn ta sng m
p, bao trm ly h, bao trm ly bn. Ri sau bn hy
ch tm vo vng tim ca mnh, bn s thy mt cm gic
ca thn rt m p ni . Bn s thy iu tht th v v

ng c.
(c) By gi, bn bt u chuyn qua i tng l nhng
ngi thn thuc trong gia nh. Cha, m, con ci, anh, ch,
em, d, cu...Bn cng dng cch tng t, v c th tm
nguyn: Cu mong cho cha/m/ch/em....sng hnh phc.
Cu mong [ngi y] lun c may mn, trnh c bt
hnh v au kh. 12 Hy tng tng h ang trc mt
mnh cho n khi tm t ca bn chiu sng v bao trm
ly h.
(d) Bc tip theo l bn thc tp tm t trn c mt
nhm ngi, c l l nhng ngi trong gia nh mnh.
Cng thc hin nh vy, v c nhng li tm nguyn nh
vy. n lc ny, i tng ngi thn gia nh l ging
nh giai on bn bt chy nhng thn ci to ni la tri
ri.
(e) By gi, bn tng tng tm t ging nh tia sng
vng t bng hoa sen trng p ngay gia tim bn. Hy
tia sng tm t m rng ra khp mi phng, bao trm
ly nhiu hn cc chng sinh khc cho n khi tia sng tm
t tri rng n v bin, trn y trong tri tim bn (nh
cch c Pht ni trong bi kinh Tm T).
12
Nu bn bt u thc tp tm t mt cch nghim tc, bn c th c thm

sch hng dn ring v Thin Tm T ca v thy ny hay cc v thy khc,
trong s c hng dn rt nhiu cu tm nguyn m bn c th c, cm
gic, v chn cho mnh nhng cu tm nguyn hp vi tm trng ca mnh
nht.
Nguyn tt c chng sinh,

c hnh phc an bnh,
Nguyn cho tm chng sinh,
c vui lng nh .
Chng sinh d yu mnh,
di cao hoc trung bnh,
thp, nh hay to ln,
c mt hay khut mt,
d gn xa,
cha sinh v sinh
Khng tr chng sinh no,
Nguyn cho tm tt c,
c trn y hnh phc!
Hy ri chiu tm t khp th gii. Bn mt lc
cm nhn ht. Bn c thc tp ri s hiu thy c nhng
t ng m chng ta va din t v tm t bao trm th gii.
(f) Quay li v d ng la tri, ngn la by gi rc
chy, sng ta c mt khu vc, bt chy c c nhng thn
ci t ci ti vn rt kh bt chy c vo nhng giao
on u. Ngh v nhng ngi th ght mnh hay k th
ca mnh. Ngh n nhng ngi lm hi bn, lm tn
thng bn rt nhiu. C th bn kh tin, nhng n lc ny
th tm t ca bn rt mnh m bn tha th cho h,
v cu mong cho h hnh phc. Lc ny, tia sng tm t ca
bn cng n c tri tim h:
Ny anh, d cho nhng g anh lm vi ti trc y,

hn th chng mang li iu g tt cho ti hay anh, ti
xin cu chc anh lun hnh phc v khe mnh. Ti
thnh tm mong anh khng cn kh au ca qu kh v
lun c nim vui trong hin ti v tng lai. Cu
mong cho v p ca tm t v iu kin ny n c
vi anh.
(g) K tip v kh nht, l nhng khc ci t ci
ti cui cng bn a vo bt chy bng ngn la tm
t. l bn thn mnh. Hu ht cc thin sinh u thy
ngi kh nht h thc hnh tm t chnh l...bn thn
mnh.
V nh bn ang nhn mnh trong gng. T ni vi
mnh bng tt c s chn thnh vi ni dung tng t nh:
Ti mun bn thn mnh c khe mnh. Ti mun
tng cho bn thn mnh mn qu hnh phc. t lu
cnh ca tri tim ti ng ca vi ti; by gi ti m
ra. D ti lm g, hay s lm g sai, cnh ca tnh
thng v s trn trng chnh mnh lun m ra cho ti.
Ti tha th mt cch khng iu kin cho tt c nhng
li lm v s cn rt m ti to ra. Hy quay v nh.
Ti trao tng tnh thng yu m khng h phn xt. Ti
lun quan tm n mt ngi gi l ti. Ti m ly
bn thn mnh vi tt c tm t i.
Bn c th dng nhng ngn t ring ca mnh gip

cho hi m ca tm t c thm su vo trong lng mnh,
thm su vo ni mnh s hi nht. Hy tm t tha th,
yu thng, trn trng, ban tng, v quan tm n bn thn
mnh. C nh vy, bn mi c th thc hnh tm t cho
chnh bn thn mnh.
Trc khi kt thc bui thin v tm t, hy dng mt
hai pht suy xt li bn cm thy trong mnh th no.
Nhn bit tc dng ca vic thin ny i vi bn. Thc ra,
thin v tm t c th to ra nhng nim hnh phc thn
tin.
kt thc bui thin v tm t mt cch p , mt
ln na tng tng nh hong kim ca tm t ang chiu
ri t bng sen trng l tri tim ca bn. Qun tng nhng
tia sng ang thu li vo trong bng hoa sen, li vng m
p xung quanh. Khi nh sng tm t hi t v li bn bng
sen trng, nhng cnh sen khp li, nh m gi ly ht
ging tm t trong tim bn, sn sng ta sng ra trong ln
thin tm t tip theo. Ri bn m mt ra, t t ng dy
khi gi ngi thin.
Bn hy thc tp tm t, v t thn mnh s bit rng
nhng iu xy ra nh s hng dn v cch din t trn
l thc v bn hon ton c th thc hin c n pht
trin tm t. Tm-t rt c ch cho vic tu-thin ni chung,
v sau ny bn s bit c rng: bn c th mang trng thi
tm t su sc vo trong nhng tng thin nh.
Lm Du Tm Chng Ta
Thin tm t lm mm du tm v hng tm v s quan
tm, thin , v chp nhn. Tm tr nn hin t. D hiu
rng bn s tr nn t ch k hn, t lo toan nhng quyn li
v nhu cu c nhn ca mnh hn, v c nhiu thin giao
lu tng tc mt cch thanh bnh vi mi ngi khc. V
mt tnh cm, tm t cm gic rt th v v thanh tnh. Nu
bn thc tp tm t thng xuyn, tm t s lun lun ng
tr bn trong tri tim bn. Bn tr thnh mt ngi bi mn,
y cm thng, v lng tt ca bn l ngun vui i vi tt
c chng sinh v i vi chnh mnh. (Xin ni li, khi bn
thc tp tm t thnh cng, bn s t thn thy c nhng
li ging ny l cch t ng thc vi trng thi tm t
ca bn).
Tm t gip bn m ly nhng chng sinh khc, d h l
g cng vy. Nhiu ngi thy iu l khng th, ch bi
v ci tm ca h vn lun lun i i, lun tm li phi
ni ngi khc. Tm h ch nhn thy c mt mt xu,
phn khuyt im ca ngi khc. Nhng tm t nu pht
trin c th n li m chm ly ton b i tng ngi
hay vt, v chp nhn h ng nh h l, khng cn phn
bit hay i i. Thng qua qu trnh thc tp tm t (mi
bn hy thc hin!) th bn s thy bn thn mnh khng
cn hay thc v nhng sai li ca chnh mnh v
nhng khuyt im ca ngi khc [v tt c chng sinh
khc]. V t , bn c th yu mn, m ly h, khng cn
nh gi ny n v h na. [c nh vy th mnh u cn
nhiu sn si ny n v h v v bn thn mnh na].
V d, trong Giai on thin ch tm vo giy pht
hin ti, bn phi bit chp nhn cch mi s th ang
din ra, cho d chng l g, bn ch cn ch tm v t vo
mi s th , m ly giy pht hin ti, v khng cn
kin hay ph bnh. Nhng nu bn c tm li, c kin ny
n trong giy pht hin ti, th bn khng th ang trong
hin-ti, bn khng cn ch tm thun khit v an tr vo
hin-ti.
C th kt hp thin tm-t vi thin hi-th. Khi bn
thc tp Giai on 3 s tnh gic vo hi th, bn quan
st hi-th bng tm-t. Bn ngh c th ngh nh vy:
Ny hi-th, cnh ca ca tri tim ta ang m rng i
vi bn, cho d bn cm thy th no, cho d bn lm g.
Ngay khi ngh vy, bn s nhanh chng thy mnh ang
nhn vo hi-th vi tm bi mn, m ly n thay v kin
v n hay tm li n. Khi thm tm t vo tin trnh
tnh gic, bn khng cn mong i g na, bi v hi th
qu tt p ri. Nh c tm t, bn s cm thy s m p
rt li cun ang truyn vo hi-th, mang li nim hoan h
trong mi hi-th-vo v hi-th-ra.
S rt tuyt khi quan st hi-th trong mt thi gian
ngn v hi-th bin thnh hi th p: iu c ngha
l bn ang tin b ln Giai on 5 ca thin (nh ging
gii trong cc chng u).
Mang Tm-T Vo Trong Tng Thin nh

Jhna hay cc tng thin nh l nh cao thuc v cmxc, ch khng phi nhng nh cao thuc v l tr. Bn
khng th ngh v cch bn tin vo mt tng thin nh,
m bn ch c th cm-gic cch bn tin vo .
thnh cng, bn cn c s quen thuc vi th gii cm xc
ca bn, bn tin tng vo n mt cch im-lng m
khng h iu khin g c. C l v l do ny m nhng
thin sinh n c v bc vo nhng tng thin nh mt
cch d dng hn l cc thin sinh nam. Thin v tm t tp
cho mi ngi tr nn d dng hn vi sc mnh ca nhng
xc cm. i lc bn c th khc trong lc thin tp v tm
t, nhiu lc nc mt tun tro khng ngn ni. Nu xy ra
nh vy, bn c n t nhin. Trn con ng i n nitbn gii thot, tt c chng ta u phi hc hiu v cng
ca nhng cm xc tinh khit nhtV nhng tng thin
nh (jhna) l tinh khit nht trong tt c. Do vy, thin v
tm-t gip cho chng ta d tip cn ti nhng trng thi
tng thin nh jhna.
Thm ch, chng ta c th dng thin v tm-t tin
thng vo tng thin nh jhna. Khi bn tu tp tm-t n
giai on c m t trn, l lc nhng tia sng hong
kim ca tm t c th chiu ri v bin khp th gian, bao
trm tt c chng sinh hu tnh bng nng lc bao la ca
tm t thng mn; n lc ny, bn tin qua bc tip
theo. Bc tip theo l bn hy qun-ht tt c chng sinh
v khng cn n nng lc tm t n t u. Thay v
vy, bn ch tp trung s ch tm vo s tri-nghim ca

tm t m thi. Bc ny thng xy ra mt cch t nhin
ch khng phi t quyt nh ca bn. i tng thin
c tinh gin, khng cn s nhn thc v nhng chng
sinh khc nhau. Tt c nhng g cn li trong tm bn ch l
ci tm t thot thn, nh ti hay gi, n tng t nh
hu-nh ca ci ming ci thot thn ca ch Mo
Cheshire trong v d Chng 2. Bn tri nghim iu ny
trong con mt ca tm vi mt bu nh sng hong kim.
l hu-nh ca tm t. l du hiu nimitta. l
nimitta tm-t. Metta nimitta.
Mt nimitta c khi to nn t vic thin tm-t th
lun lun cc k p , ch c iu l i lc n khng n
nh. Khng n nh l do yu t phn-khch trong . Tuy
nhin, bn cht nimitta ny l v cng li cun n ni bn
khng th no cng c vic vui th vi nim hnh phc
ln lao . Nh vy, sau mt chc lt, nimitta tm-t hong
kim sng t tr nn tnh lng v n lt vo jhna. y
l cch thin tm-t a bn vo trng thi tng thin nh
jhna.
Nh
vy, nu bn thc hnh thin tm t n mc

bao trm v bin, v sau ch cn hi t s ch-tm vo
ci cm-nhn ca tm-t mt cch min mt v tnh lng,
th s t nhin xut hin hu-nh tm t [nimitta tm t], v
chnh nimitta hong kim p ny s dn dt bn i vo v
chng c tng thin nh jhna.
Tri Rng Tm T sau khi t nh Thm Su

Nhiu nm trc y tu vin ca chng ti Perth,
chng ti c tng nhng vn k ca c Pht tri rng
tm t. Bi kinh tng ch ko di nm pht. Trc lc ,
ti thin tp tm t mt cch su sc, v khi bt u c
tng th tm ca ti hon ton thm m tm t nn ti
khng th tip tc c tng c cu no na. Tm t v
bin a ra nh dng sui lan ta khp mi hng. Ti cha
bao gi c ht nhng vn k . Tm ca ti c lm
mm du [hin t] bi nh s thin tp tm t trc , v
vy nhng li dy nguyn thy [li kinh] ca c Pht v
cch tri rng tm t lm tm t ca ti tun tro khng
th kim nn c.
T nhng kinh nghim nh vy, ti hc c bi hc
rng: trc tin bn nn tu tp tm t n chnh nh
samadhis tnh lng c ch tm sau bn mi c
th tri rng tm t mt cch mnh m c. Ni ngc
li, ngi tu c th phng ri tm-t mt cch mnh m,
ngi tu cn phi tu tp tm t n chnh-nh thm su
trc. Sau khi t c chnh-nh su, bn c th "tm"
c bt c i tng no ang bt c u bng ci tmt siu mnh m !.
Vo cui mt kha thin m ti hng dn, ti
mi cc thin sinh th lm mt vic nh sau. Ti bit nhiu
thin sinh c tm [t nh] rt mnh m vo cui kha
thin. Ti hng h vo thin tm-t, v khi ti cm thy
nng lc ca h mnh m, ti mi h tm ly mt
ngi bn cch xa bng tm t mnh m . Ti khuyn

h nn chn mt ngi bn [hay ngi thn] ang cch xa
ni kha thin. Sau ti nhn ng h v ghi nhn thi
gian. Vo cui gi thin v tm t, ti bo cho cc thin
sinh bit khong thi gian , v ni h hy lin lc vi
ngi bn xa ca mnh v hi xem ngi y ang lm
g trong khong thi gian , v hi xem ngi y cm thy
cm thy nh th no trong khong thi gian . Nhiu
thin sinh gi in thoi cho ti trong my ngy sau v ni
rng: "iu linh ng thit!". Bn ca h nhn c v
cm thy tm-t m p c truyn n h. Khi bn gi
tm-t t ci tm mnh m ang c chnh-nh thm su,
i tng c th cm nhn c tm-t . Bn hy tu tp
v hy th lm t mnh thy c iu .
Thin -Yn (Bung B)

Nhng lc khc, thay v chn hi-th hay tm-t lm i
tng thin, ti chn s -mc: s bung-b. Ti ch nhn
tm mnh v nhn ra rng iu tt nht cn lm vo lc ny
l c mi th nh ang vy. V cn bn thc hnh, thin
bung-b chnh l Giai on 2 ca thin v hi-th: l
s tnh gic im lng vo giy pht hin ti. N cn phi
im-lng, bi v -yn cho mi s c ngha l bn khng xa
vo, khng ch th, khng kin, khng phn nn; bn
khng c g ni, khng cn ni g. S -yn din ra
trong giy pht hin ti. Bn ch tm, tnh gic, thc v
mi s khi chng din ra trong khong khc hin ti, v bn
c mc chng t n, t , t i, bt c lc no chng
nh vy. Thin -yn cng ging vic ngi trong mt cn

phng, ai n, ai vo, bn c h vo. H mun bao lu
ty h. Ngay c h l qu s kinh khng, bn vn c ngi
yn, h vo ngi. Bn chng h lng tng. Ngay c c
c Pht vi y ho quang rng r bc vo, th bn cng
c ngi yn, hon ton bung-x. "C vo, nu mun". "C
i, nu mun". Bt c th g khi sinh trong tm bn, d d
l p hay th t, bn c ng li li, v mc mi th
din ra, khng h phn ng gc im lng quan st v thc
tp v duy tr s tnh gic im lng vo giy pht hin ti.
y chnh l thin -yn.
V D Khu Vn
Nhiu ngi nhng x t rng ngi tha nh
bn M thng c vn rng trong khun vin nh, ni m
h thng b t nhiu thi gian lm vn, chm sc cy
ci cho p mt. Nhng ngh ban u l vn thng
ngon ch khng phi lm vic. Ngh lm vn hay
nng tri l ch khc. V vy, ti thng ni cc thin
sinh nn thng xuyn ra ngi ngoi vn nh ca h
thng thc v p ca n.
Nhng hc tr t su sc th cho rng h cn phi ct c,
ta cnh, ti hoa, co l kh, v lm cho khu vn hon
ho tinh t trc khi c th ngi ngm nhn n. D nhin,
chng c khu vn no l hon ho, d cho h c c gng
lm ht sc. V v vy, h chng bao gi chu ngh ngi,
chng bao gi chu ngi yn, c lm ny lm n m khng

chu ngi ngm khu vn.
Nhng hc tr trung bnh th, ngc li, khng lm g
ht. Thay v lm, h ch ngi trong khu vn v ngh: "C
cn phi c ct. Cc cy cn phi c ta cnh. Cc
bng hoa kh ho, v nhiu l rng cn phi c co
dn cho sch, v cc cy nh bn cnh nhn xanh tt v p
hn nhiu", v vn vn. H c ngi ngh ny ngh n v
nhng th cn lm khu vn c hon ho, ch h
khng h tm thng thc khu vn. H cng chng tm
thy nim an lc no c.
Loi th ba l nhng thin sinh khn kho. H lm
nhiu vic lm p khu vn, v by gi th h ngh ngi
v ngi thng thc v p ca n. H ni rng: "C c th
cn phi c ct. Cc cy c th cn phi c ta cnh. L
c th cn phi c co dn cho schnhng khng phi
lc ny!. Khu vn by gi cng tt ri". V h thnh
thi ngh ngi, khng cm thy y ny hay kh chu v vic
cha lm cho khu vn hon ho.
Thin -yn cng ging nh vy. ng c c to th
g cho hon ho, ng cu ton, ng c kt an ht ng
si len thnh o ri mi chu bung ngh. Cuc sng l
khng bao gi hon ho v nhng bn phn l khng bao
gi lm ht c!. "C -yn" l cch to s khuyn khch
bn ngi xung mt cch im lng v tm yn ngh
thnh thi ngay gia nhng th khng hon ho.
y l mt phng php thin nn c dng bn gi

s bnh-an v bnh-tm ca tm, dng xen k cho nhng
lc bn khng thin v hi-th hay thin v tm-t.
Thin -Yn C Th Tr Nn Rt Mnh M

Thin -yn c th tr nn rt mnh m. Nu vic thin
v hi-th, hay thin v tm-t, hay mt loi thin no ca
bn l khng lm c th chc l do nn tng thin ca
bn l khng ng nvy th bn hy p dng "thin yn" l tt nht. (Nn tng y c th l ch ngi, khng
kh, mi trng xung quanh, thi tit, t th ngi, sc
khe...). Bn c th ra ngi ngoi vn v mc mi s
din ra nh chng din ra. Mi s din ra th no cng
bnh-tm v hi-lng ht. D bn c ang tri nghim iu
g tt p th cng mc n nh vykhng thch, khng
chn, khng ngh xu, khng ngh tt, khng vn p,
khng bnh lun. Hy cho mi s t nhin nh chng
ang l. Bn c th vn c mt t i thoi trong tm, nhng
ch l lu- v s "-yn" m thi. C yn vi hin
thc trc mt. Ch ngi vi ngh lin quan n i tng
thin, ch khng ngh v bt c iu g khc. Bng cch
nh vy, thin s i n s tnh gic hon ton im lng vo
giy pht hin ti. l Giai on 2.
Nu ti b au, nu b nhc u, b au bao t, hay dng
au khc, hay nu b mui ang cn, ti ni rng: C
yn vy. Ti khng ci v, khng bc mnh v nhng iu
. Ti ch quan st cm gic ca thn khi mui ang cn
ti v cm gic nga ngy sau . "C yn vy". Nu

bn nm trn ging sut m nhng khng ng c: "C
mc nh vy". Nu cn au ch no khng bt, c
mc n nh vy. C sng vi n. ng c trn chy khi
n. Nu c yu qui no vo phng ca bn, c mc n,
khng ui n ra, cng khng mi n li. Bn c n t
nhin. -yn cho mi s din ra l cch tp luyn mt ci
tm bung-x.
Thin Hnh (i Thin)

i-thin l rt tuyt vi, nht l trong bui sng sm.
Thng th khi bn thc qu sm, sm hn nhng lc bn
thng thc dy, th bn hay b mt mi, nh kiu ng cha
gic, v tm khng minh mn. Mt li th ca vic i
thin l bn khng bao gi ng gc khi ang i. V vy, nu
bn ang mi mt, cch thin tt nht l i thin, v ngi
thin bn s d b ng gc. i thin cng s to ra t nhiu
nng lng v bn s cm thy c bnh an v th thi hn
nhiu.
i thin c khuyn khch v thc hnh bi c Pht.
Nu bn c cc bi kinh trong kinh tng Pali, bn s bit
rng c Pht thng i thin vo bui sng sm. Pht
thng khng ngi thin trong bui sng sm; Pht thng
i thin vo bui sng.
Nhiu Tng v Ni t c gic ng ngay khi ang i
thin. i-thin l mt cch hiu qu pht trin s tnh-
lng (nh) v tr-tu minh st (tu)[nhng khng d t

n mc c th chng c tng thin nh jhna]. i
vi nhiu tu s Thi Lan m ti quen bit, h ch yu thc
hnh i thin. H rt t ngi thin. H thc hnh i thin rt
nhiu, nhiu ngi trong h chng t tr tu minh st rt
hng mnh trong khi ang i thin.
Mt li th khc ca vic i thin l n thch hp cho
nhng ai khng th ngi thin c lu, v l do no v
thn. Nu bn thy rng vic ngi thin gy cho bn nhiu
au n hay kh thn, th i thin c l l cch thay th rt
hiu qu.
ng bao gi coi vic i thin l cch thin loi hai.
Nu bn thc s mun i thin phn ln thi gian tu thin
ca mnh, bn c t nhin chn ly. Nhng bn phi lm
cho tt, hy thc tp mt cch k cng, thc tp mt cch
ng n to c hiu qu. Bn s thy mnh s c
c nim an-lc c sinh ra t s tnh-lng (nh) khi bn
bc i ln v xung trn li i thin hnh.
Thit Lp S i Thin
Chn mt li i thng, thng thong, tm 20-30 bc
chn. Li i c th l mt hnh lan trong mt ngi nh, mt
li i trong vn, hay mt li mn trn c. S dng bt c
li no c th, thm ch l mt on i ngn hn 20 bc
chn cng c. Nu li i sch s, thoi mi, bn nn i
chn trn, cm th s tip xc gia bn chn v nn li i.
ng mt u li i. Chun b tm. Th gin thn v

bt u bc i. i n u kia, v quay li, theo nhp bc
m bn thy t nhin. Khi ang i, bn chp hai bn tay mt
cch thoi mi pha trc, v t tm nhn ca bn ln li
i, khong hai mt pha trc. Hy cn thn, ng nhn tri,
nhn phi, hay nhn xung quanh. Nu khi bn ang i thin
m c nhn thy th ny th n, th s i thin l v ch, bi
v s ch-tm vo bc chn s b xao lng.
Nhng Giai on Thin Cng c

p Dng Vo i-Thin
Bn Giai on thin u tin c ging gii trong
hai Chng 1 v 2 cng c p dng vo vic i thin
y. Ch c mt s khc bit l: i vi i thin th s chtm hng vo ch hai bn-chn ch khng phi vo hith.
Trc tin, bn cn tu tp (1) s tnh gic vo giy pht
hin ti ca Giai on 1. Dng nhng k thut c
dy Giai on 1 t n trng thi ch bc i, nh
nhng, ngay ti y v by gi. Khi bn cm thy mnh
an tr c vo giy pht-hin ti, khi nhng ngh v qu
kh v tng lai khng cn trong tm na, th bn nhm ti
vic tu tp (2) s bc i im lng trong giy pht hin ti.
Nh ging gii r Giai on 2, bn t t tp dp-b
lun tt c mi ngh. Bc i m khng h c s i-thoi
bn-trong no. Bn phi bit ng dng nhng k thut
c ch trong Chng 1 t n giai on (3) bc i

im lng.
n khi nhng ngh ny n trong tm khng cn na,
bn ch ng hng s ch tm vo nhng chuyn ng
ca hai bn-chn v phn chn-di [t u gi tr xung].
C lm nh vy cho n khi no bn nhn bit c r rt
mi bc chn trn li i. Bit r tng bc chn tri, tng
bc chn philn lt tng bc chn, khng b st mt
bc no. Nh vy, bn ch cn tnh gic thc mt cch
im lng vo tng bc mt, v bung b mi s khc.
Khi bn hon thnh 10 vng ln xung li i m khng
b st mt bc tri hay bc phi no, th bn hon
thnh c Giai on 3 ca phng php i thin, v bn
c th bt u bc qua giai on tip theo.
By gi, bn phi tng cng s ch-tm bn c th
nhn bit tng cm-gic v chuyn-ng ca bc chntri, ngay t khi bn chn-tri bt u chuyn ng v nhc
ln khi mt t. Nhn bit khi n nhc ln, a ti, h
xung v t ln mt t tr li, tr ly trng lng ca c
th. Tu tp lin tc s tnh-gic ch-tm vo bc chn-tri.
Sau , tip tc tnh-gic ch-tm lin tc u n y ht nh
vy vo bc chn-phi. Thc tp nh vy trn tng mi
bc chn cho n ht on ng. V n ht li i bn
quay u li, bn hy ch tm n tng cm gic trong thao
tc bc quay li, khng b st mt ng tc no.
Khi bn bc i c khong 15 pht mt cch thoi
mi v duy tr c s ch tm vo mi khong khc bc
chn, khng mt nhp ngt, khng b gin on, th bn

t n Giai on 4 ca vic i thin: (4) duy tr s ch
tm trn vn vo bc chn. Vo lc ny, tin trnh bc
chn hon ton chim ng s ch tm, v vy tm khng
cn khong trng no b xao lng. Bn bit r iu ny
xy ra l bi v tm ang i vo trng thi t nh
samadhis tnh lng c ch tmv tm tr nn rt an
bnh.
Chnh nh [Samadhi] Trn Li i Thin

Ngay c ting chim ht cng bin mt khi s ch-tm
ca bn hon-ton tp trung vo tri nghim ca bc
chn. S ch tm ca bn c an tr mt cch d dng, hi
lng, v duy tr vo mt i tng. Bn s nhn thy y
thc s l mt tri nghim d chu. Thc ng vy.
Khi s chnh nim ca bn tng cao, bn cng bit r
thm nhng cm nhn ca bc chn. Ri bn s thy bc
chn i thin c v p v s bnh an trong n. (Ging nh
trc kia bn c th thy c hi-th-p trong phng
php ngi thin). Mi bc chn tr thnh mt bc chn
p. V n rt d thu-ht ton b s ch-tm ca bn, v
bn ch cn cm thy k diu vi s bc i. Bn c th c
c rt nhiu s chnh-nh (samadhi) bng cch i thin
theo cch ny. S chnh nh c cm nhn bng trng
thi thanh bnh, mt cm nhn ca s tnh-lng, mt cm
nhn ca tm ang rt th thi v rt hnh phc trong th
gii ring ca n.
Ti bt u thc tp i-thin khi ti va mi c th

gii thnh mt T kheo mt ngi cha Bangkok. Ti
chn mt li i, v hon ton mt cch t nhin, khng h
gng gng, ti bc i mt cch chm ri. [Bn khng cn
phi i nhanh, v bn cng khng cn phi i qu chm. C
bc i theo nhp m mnh thy thoi mi]. Ti thng t
n nhng trng thi nh [samadhi] p trong khi i
thin. Ti nh li c mt ln trng thi nh b ct ngang do
mt s huynh ti n gi ti; v i thin qu lu m
khng bit thi gian tri qua. Hm , ti phi tham d mt
bui l quan trng trong cha. V T kheo c phi i
tm ti. Ti cn nh v T kheo n v gi:
Brahmavamso, thy cn phi n d l dana (c Pht t
b th thc n v vt dng). [Ti ngh li] ti vn ang
nhn xung li i, khong hai mt pha trc. Hai tay chp
pha trc. Ti nghe ting gi ca v T kheo nh cch
hng ngn dm, bi v tm ti ang chm m vo trng
thi t nh ca vic i thin. V T kheo gi li:
Brahmavamso, thy cn phi vo d l ngay by gi. Phi
mt hn mt pht mt ti mi ri khi mt t v mi
ngc nhn ln v pha v thy . Khi ti nhn thy nh mt
ca thy , ti cht ngh a, chuyn g vy?. Phi mt
mt lc nh vy ti mi thot ra khi trng thi nh
samadhi, v ng x li theo nhp sng bnh thng. Tm lc
tht l mt du, v tht an bnh v tht tnh lng.
Ti mong rng cc bn cng t tri nghim s thanh
bnh ny khi thc hnh i thin. Nhiu ngi thc tp ithin ln u u ni rng: Vic ny tht k diu. p.
Ch cn chm ri li s mang li cho bn cm gic thanh

bnh. Bn tr nn tnh lng ch bng cch quan st nhng
cm nhn khi bc i.
V vy, i thin l mt loi thin khc m ti mun
ngh cc bn nn thc hnh v tri nghim.
Chn Loi Thin Ph Hp Vi Thi Gian

Khi bn c nhiu chn la, th bn cng ngp ngng,
khng bit chn loi thin no cho ng nht. By gi, bn
c qua my phng php thin, vy loi no l thch
hp cho bn nht?. V d sau y c th tr li cu hi ca
bn.
Trong ngh mc, mt ngi hc vic bt u hc cch
lm quen v s dng nhng dng c khc nhau. Nhng
ngi th chnh th xem xt loi g no trc khi h bt u
lm mt loi g no . Mt cy g ln ngoi sn phi
c ca thng thnh nhng kch c khc nhau. Sau , h
cn phi loi b nhng b mt b ca sn si. H dng giy
nhm ct, trc tin l loi giy nhm th, sau l giy
nhm th-va, v n giy nhm mn. Sau cng, h dng
du vc-ni hoc sp nh bng mt g bng vi mm.
Nh vy, t mt khc g to th rp ngi th mc bin
n thnh nhng ming g lng p vi nhng kch c cho
cc cng dng khc nhau, v ng thnh mt loi g p
mt.
C nhng mt g ca ming g, ngi th mc khng

cn cho nh giy nhm (nh nhng mt giu bn trong
g). C nhng mt g ngi th mc cho nh giy nhm
v vc-ni lm bng. l k nng ca ngi th mc,
h bit c ch no cn phi c lm nh th no.
Tng
t, ngi mi hc thin th nn bt u hc
bit cch s dng nhng phng php thin khc nhau
cho n khi ngi y quen thuc c vi tng loi thin!.
Cn nhng ngi thin gii th trc tin xem xt trng
thi ca tm nh th no trc khi chn loi thin no
thin lc . Nu ngi y bc vo thin t mt trng thi
tm rt bn rn, ngi y bit rng mnh s bt u thin
bng mt ci tm th t. Nh vy, tt nht ngi y nn bt
u bng kiu thin -yn n gin, tc l c mc
mi s cho tm lng lng xung li. Nhng nu ngi y
cm thy thn th mi mt hay cng nhc, h nn chn kiu
i thin. Khi ngi y thy tm mnh khng cn th t
lm, th h s thc tp s tnh gic vo giy pht-hin ti,
v sau thc tp ln s tnh gic im lng v giy pht
hin ti. Nhng ngi thin c kinh nghim th lun bit
c khi no tm h c th thc hnh thin v hi-th,
hay khi no cn thc hnh thin v tm-t. H bit c
khi no h c th p dng nhng cng c tinh t hn, v d
nh duy tr s ch tm trn vn vo hi th, hoc duy tr
s ch tm trn vn vo hi th p. Cng nh ngi th
c thng tho vic lm ra sn phm bn gh, v bit cch
nh vc-ni cho n thnh thnh phm p mt. Nhng thin
s v thin sinh gii th thng tho kinh nghim, h bit lc
no l ph hp chuyn qua i tng nimitta vi t, v
bit cch duy tr n mt cch thin xo cho n khi tm

lt vo [chng c] trng thi tng thin nh jhana.
Nh vy, mt ci tm th t t ni cng s hay chn ch
i bn rn c chuyn ha bi mt thin sinh gii tr
thnh mt ci tm p nht, m du nht, v t sng nht.
Nhiu
lc, nhng thin s bt u thin t mt ci

tm mt du v chnh nim. H xem xt trng thi tm v
nhanh chng bit c h c th b qua Giai on 1 s
tnh gic vo giay pht-hin ti v Giai on 2 s tnh
gic im lng vo giy pht-hin ti, v i thng vo thin
v hi-th hay thin v tm-t. i khi h c th thy
ngay tm mnh ang trong trng thi an lc mt cch hoan
h, h c th bt u thin ngay vo Giai on 5 s tnh
gic vo hi th p.
Trong nhng trng hp him hn, nhng thin s c
th nhn thy mnh c mt ci tm cn-bng v mnh-m
h khi to du hiu nimitta trong vi giy v nhanh
chng chng nhp vo tng thin nh jhana. l k nng
ca nhng bc thin s.
Nhng ngi th non nt, cn vi vng hp tp, chn
ly ming g th rp v nh vc-ni bng ci mm ln !.
H ch lng ph thi gian v lm h rch nhng ming vi
mm. (L ra h phi bo trn hoc phi nh bng giy
nhm th nhiu ln cho trn lng mt g, ri ti giy nhm
mn, ri mi nh vc-ni du bng). Tng t vy, nhng
thin sinh non nt, vi vng t tin t i, thm ch cng
chng dnh thi gian nhn bit phn th-t ca tm mnh

v nhy vo c thc hnh thin chnh nim v hi-th ngay
t ban u. H ch lm lng ph thi gian v to ra kh
nhiu kh khn cho chnh mnh.
V vy, cc bn hy vui lng thc tp v lm quen vi
nhng loi thin khc nhau cho n khi cc bn bit khi no
mnh dng loi thin no v cch dng n ra sao. Ri k
t , mi ln bn chun b thin tp, hy nhn bit tm
mnh ang nh th no, v nh vy bn bit c phng
php thin no thch hp ng dng trc. Bn s tr
thnh mt bc s v thin, chn on tnh trng mt cch
chnh xc trc khi iu tr mt cch hiu qu.
Chng 7
HI TH P
Ct li ca o Pht nm ch s gic ng ca c
Pht lch s!. Hn 25 th k trc y, mt tu s lang thang
tn Gotama (C-m) bng nh li kinh nghim thi u th
ca mnh v trng thi tng thin nh jhna th nht v
nhn ra rng thin nh jhna chnh l con ng dn n
s gic ng (MN 36). Ngi i n mt cnh rng nm bn
b mt dng sng ln, ngi trn m c di bng mt cy
B- v thin. Phng php thin Ngi thin lc l
Chnh Nim v Hi-Th (npna-sati), tc l ch tm
chnh nim vo hi th-vo v hi th-ra. Thng qua cch
thin ny, Ngi ln lt chng c nhng tng thin
nh jhna, thot ra khi jhna, v nhanh chng chng c
nhng tr tu gic ng. K t sau , ngi c gi l mt
v Pht, c ngha l mt ngi gic-ng.
c Pht tip tc ging dy phng php thin Chnh
nim v hi-th (npna-sati) cho n cui cuc i ca
mnh trn gian ny. l phng php thin mang li
cho c Pht lch s s gic ng, l cch thin tp siu
xut, v Pht truyn dy li cho c nhng t xut gia
trong tu vin v nhng ngi Pht t ti gia ngoi ph ch.
Phng php thin hng-u ny c truyn tha cho
chng ta n tn hm nay thng qua nhng ghi chp tng
phn trong nhiu bi kinh, v c bit bng s ghi chp y
nht trong bi kinh npnasati Sutta (kinh Chnh Nim

Hi Th) thuc Trung B Kinh (MN 118).
Trong , c Pht ging gii vic thin chnh nim
v hi-th bao gm nhng bc chun b khi-u, v sau
l 16 bc thc-tp. Trong , 12 bc thc-tp u tin
l nhng hng dn tu tp chng c cc tng thin nh
jhna. Cn 4 bc thc-tp cui cng l nhng hng dn
v nhng thao tc cn phi lm sau khi thot ra khi tng
thin nh. 13
13
Nh c ni trong quyn sch ny, v nhng sch hng dn thc hnh

khc: sau khi ngi tu thot ra khi trng thi tng thin nh (jhna) m h
chng nhp, ngi tu c dy l phi n nh li [suy xt li, qun chiu li]
nhng tnh cht v c im ca tng thin nh . y cng chnh l cc
bc thc-hnh kim-sot cc tng thin nh t tip tc rt ra kinh
nghim, v chnh nim, v tu tin hn trong nhng ln thin sau .
Mi Su Bc Tu Tp
Thin Chnh Nim V Hi-Th Ca c Pht
(theo ging gii Ajahn Brahm)
Bc 1:
Hi th-vo di; hi th-ra di
Bc 2:
Hi th-vo ngn; hi th-ra ngn
Bc 3:
Tri nghim ton-b hi th
Bc 4:
Lm tnh lng hi th
Bc 5:
Tri nghim s hoan-h [h] cng hi th
Bc 6:
Tri nghim s hnh phc [lc] cng hi th
Bc 7:
Tri nghim v hi-th nh mt i Tng Ca Tm
Bc 7:
Tri nghim v hi-th nh mt i Tng Ca Tm
Bc 8:
Lm tnh lng s tri nghim ca tm
Bc 9:
Tri nghim tm
Bc 10:
Lm sng t nimitta
Bc 11:
Duy tr nimitta
Bc 12:
Gii thot tm
bc 13:
Suy xt v v-thng
bc 14:
Suy xt v s phai-bin ca mi s th [mi php]
bc 15:
Suy xt v s chm dt [s ngng dit]
bc 16:
Suy xt v s bung-b, v s t-b
(A) Nhng Bc Khi u

Mt Ni Yn Tnh, Mt Ch Ngi Thoi Mi
u tin, c Pht dy rng, i n mt ni yn tnh,
bn khng b quy ry bi ngi khc, bi nhng ting
n, hay bi nhng th khc [chng hn nh mui cn]. Mt
s ngi thy cho rng bn c th thin ni n o ph ch
hay trong xe hi u ngoi ng, nhng thc s m ni
nhng kiu thin hi ht chng bao gi mang li tr tu
hay s gic ng no c. c Pht trc sau khuyn dy
l chng ta cn phi c mt ni-yn-tnh thin. Mt s
ngi li mun ngi thin gia rng rm ni c mui bay
dy c hoc ngay gia li i ca cp beo, nhng iu
ch ging nh s th thch sc chu ng, ch khng phi
l s d chu th thi ca thin nh. c Pht c bit
khuyn chn nhng ni nh khu vn hay vn cy n tri,
ging nh khu Bodhi Gaya (B o Trng) ni m c
Pht chng c s gic ng hon ton.
K tip l ngi xung mt ch-ngi thoi-mi. Bn c
th ngi trn mt gi ngi thin, trn mt gh di, hay mt
gh da, ch no bn thy thoi mi th c. S thoi mi
l cn thit cho vic thin v hi-th, sao cho c th lun
lun cm thy thoi mi c lu trong khi ngi. Nhng
ngi tu thin Pht gio th khng ngi trn m ming chai,
hay trn bn inh. c Pht cng dng m c ngi
di gc cy B- lch s. 14 Bn cng khng bt buc phi

ngi tro chn kiu kit gi hoc ngi gi lng thng
nh cn cuc. T kinh nghim ca bn thn ti, ti cho rng
bn c th ngi thin thnh cng bng bt k t th khng
chnh thng no, min l n ph hp vi bn. Thc ra
khng hp l khi bt cc thin sinh phi ngi theo mt vi
t th c truyn no . Mc ch ca cc t th ngi ch l
gip bn khi nhng kh chu v nh vy c th gip bn
bung-b phn thn cng sm cng tt. (Tc l nu t th
ngi khng to ra nhng kh chu cho thn, th bn ch cn
tp trung vo vic thin, khng cn b vng bn bi thn
na.)
Ton b 16 bc tu tp thin chnh nim v hi-th
(npna-sati) c thc hin tt nht bng t-th-ngi,
ging nh c Pht cng ngi thin di gc cy B-.
Trong phng php i-thin th s ch tm ca bn t vo
ni cc bc chn, ch khng phi vo hi-th. ng-thin
cng vy, cng tp trung s ch tm vo chn. Nhng thin
sinh cha gic ng c gng thin qun st hi-th trong t
th nm-thin th cng d b bun ng ngay sau . Nh
vy, cc bn hy hc v thc tp thin chnh nim v hi
th trong t th ngi. l t th ng v hiu-qu nht.
Thit Lp Chnh Nim
14
Theo lch s Pht gio, trong ngy ca m Gic Ng, c Pht n lng
Senani. , Ngi c c Sujata dng cng mt bt cho sa, v mt
ngi ct c dng mt m c kusa lm m lt ni c Pht ngi thin.
Ri c Pht yu cu chng ta phi thit lp s chnh

nim ngay trc mt. Khi c Pht ni ngay trc
mt, Pht khng phi ni chng ta phi to lp s chnh
nim ngay chp mi, hay ngay im gia ca mi trn, hay
mt ch no trc mt chng ta. V mt ngha, khi t
ci g ra trc-mt c ngha l iu quan trng v cn
phi lm trc. Nh vy, hng dn quan trng ca bc s
khi l thit lp s chnh nim trc-tin. (V nu bn
khng c s chnh nim th bn khng th thc tp vic
chnh nim v hi-th.)
S chnh nim y c thit lp bng cch thc hin
theo hai giai on, l Giai on 1 v 2 nh c
hng dn trong Chng 1: iu c ngha rng bn phi
thit lp s chnh nim bng s tnh gic vo giy phthin ti v s tnh gic im lng vo giy pht-hin ti.
T nhng ging gii trc y, chng ta thy r rng rng
nu s ch tm ca bn c lng xng lang man vo nhng
ngh v qu kh hay vng tng v tng lai, th bn ang
khng c chnh nim vo th ang din ra trong giy phthin ti. Cng vy, khi bn ang ngh, hoc n gin l
ang c tm , th s ch tm lc ch l ch tm vo
ngn t t, ch khng phi ch tm vo s tri nghim
thun ty ca khong khc-hin ti. Nhng khi bn ang
tnh-gic v -thc mt cch im-lng v bt c iu g ang
din ra ngay trong hin ti [ngay trc mt tm ca bn]
th lc bn thit lp c mt mc chnh nim cn
c c th bt u thin chnh nim v hi th.
iu
lun lun hu ch nhc li l: C rt nhiu

thin sinh vi v nhy vo thin chnh nim v hi-th, b
qua giai on khi u rt quan trng [ l giai on thit
lp s chnh nim mt cch ng n v ti mt mc cn
thit] th h lun gp kh khn tr ngi. (Nu bn l thin
sinh s c th ng c i tt nh vy. iu khng ch
lng ph thi gian, m cn a bn vo nhng rc ri). Rc
ri l h khng th gi c s ch tm theo hi-th; v t
hn, h c ngoan c bm ly hi-th bng ch, nn mt
lc sau h cm thy cng thng, cng thng cn hn trc
khi bt u thin. Chnh hnh vi i tt mt cch ch quan
v bt cn nh vy khin cho mn Thin v hi th ca
Pht gio b mang ting xu l khng ng v khng tu
c.
(B) Mi Su Bc Thc Hnh

Bc 1 v Bc 2:
Mc d c Pht dy trc tin tri nghim nhng
hi th di, ri ti nhng hi th ngn, nhng iu
khng c ngha l bn phi kim sot hi th ca mnh
thc thi hng dn . Vic kim sot hi th ch to ra s
kh chu. Li hng dn c ngha l bn ch n thun
quan st hi th bit l hi th di hay ngn. Mc
d trong kinh Pht khng ni, nhng li hng dn cng
c ngha l bn cng quan st c nhng hi th khng-di
khng-ngn, tc l nhng hi th nm gia hi th di v
hi th ngn. (Khng phi ch quan st hi th di v hi

th ngn, v b qua nhng hi th khc.)
L do ca nhng li hng dn ny l gip cho bn c
thm iu quan st (di, ngn), gim bt s nhmchn khi bn ch quan st nhng hi th-vo v hi th-ra.
iu ny gip cho vic chnh nim v hi th tr nn hng
th hn. Cng l do ny nn i lc ti khuyn cc hc tr
ca mnh hy quan st xem hi th no di hn, hi th-vo
hay hi th-ra?. Hoc quan st xem th khong khc gia
hi th-vo v hi th-ra c di bng khong khc gia hi
th-ra v hi th-vo tip theo?. Xem nhng cm nhn v
hi th-vo c ging vi nhng cm nhn v hi th-ra hay
khng?. iu ny cng c mc ch ging nhng hng dn
ca Pht v s cm nhn hi th-di v hi th-ngn. Mc
ch l to thm nhiu chi tit s chnh nim quan st
hi th khi b nhm-chn.
Mt phng php khc thuc giai on ny l to ra cu
chuyn p xung quanh hi th vo v hi th ra. Ti gi
nhng thin sinh ca ti hy nh dng kh O2 m chng ta
th vo l c cc cy ci xung quanh thi ra. V kh CO2
m chng ta th ra l dng kh cho nhng cy ci . Nh
vy, bn hy tng chng ta ht th v sng nh vo mn
qu qu gi ca nhng bng hoa v cy ci ban tng; v ci
chng ta th ra l mn qu bn tng li cho cy xanh v
thin nhin xung quanh ta. Tht l hu c. Hi th ca bn
kt ni mt cch mt thit vi cy c sinh ng xung quanh.
Cch nng cao nhn thc v hi th v s th ca bn lm
cho vic theo di hi th cng d chu hn.
Trong truyn thng Thin Trong Rng ca Thi Lan,

h thm mt kiu nim ch (mantra) vo s-th. l,
ngay khi bn th vo, bn ngh/ nim Bud, v ngay khi
bn th ra, bn nim Dho. l hai vn to ra ch
Budho [Pht- hay c-Pht]. (Thin sinh Vit nam c
th ng dng cch ny, v c th nim vn c khi th
vo, v vn Pht khi th ra. Th-vo: c, th-ra: Pht).
Mt ln na, vic ny cng ch to cho vic theo di hi th
c d dng v d chu hn trong giai on ban u ny.
(V khi nim c-Pht, thin sinh s tr nn nghim tc
hn, d ch tm hn, v nim ny cng nhc mnh nh
phng php thin ny l do chnh c Pht ging dy, v
nhng ngi tu thin l ang thc hnh theo con ng o
ca Pht).
Bc 3: Cm Nhn Ton B Hi Th
(Thc ra, theo bi kinh v theo tc gi l tri nghim
ton b hi th, nhng ngi dch tm dng ch cm
nhn cho d...cm nhn hn, mc d ch tri nghim hay
kinh nghim mang ngha su sc v ton din hn.)
Bc th ba ny c gi trong ting Pali l sabbakya-patisamvedi: Cm nhn ton b tin trnh hi th.
Mt s ngi hiu lm t Pali kya y vn c ngha l
thn, thn-th, v v vy h cho rng iu ny c ngha l
ch tm vo mi cm nhn ca ton b sc-thn ca bn.
Hiu nh vy l sai. c Pht ch ra rt r trong Kinh
Chnh Nim V Hi Th (npna-sati Sutta, MN 118)

rng Pht coi tin-trnh hi-th l mt ci thn (kya) trong
cc thn. Nn y chng ta c th gi l thn hi-th.
Hn na, mc ch ca 12 bc thc tp u tin l dn dn
n gin ha i tng thin, ch khng m rng hay lm
cho n phc tp hn. Nh vy, ba bc u tin l thi gian
tng trng mc nhy bn ca s chnh nim n
mc bn quan st tng mi cm nhn trong tin-trnh
hi th.
Bn (i) tnh gic ch tm vo hi th-vo ngay lc n
bt u khi sinh t trong s tnh lng. Bn (ii) thy c
nhng cm nhn v hi th-vo din tin trong tng khong
khc, ln cao v phai bin dn n khi ln mt. Bn c c
mc r rt n ni bn (iii) nhn thy c ci khong
trng [khong dng] gia hi th-vo v hi th-ra k tip.
Tm ca bn ch tm nh con mo ang canh mt con
chut ngay khi bn ang ch hi th-ra k tip bt u.
(iv) Ri bn bt u quan st nhng rung ng u tin ca
hi th-ra. Bn (v) quan st nhng cm nhn ca hi th
din tin, thay i vi tng khong khc, cho n khi n
cng ln cao, v ri phai bin dn n khi ln mt tr li
vo khong trng khng. Ri bn (vi) li quan st khong
trng [khong dng] gia hi th-ra v hi th-vo k tip.
Cho n khi tin trnh quan st v cm nhn nh trn
c lp li qua tng hi th ny n hi th khc, th bn
hon thnh bc thc tp th ba: Cm nhn ton b hi
th vo v ra.
Trong b s thi c in n Mahabharata c cu

chuyn v mt v thy v ba ngi hc tr, ti mun dng
cu chuyn ny gii thch thm v bc th ba ny ca
phng php thin chnh nim hi th. V thy dy cc hc
tr v thin nh, a cho h cung tn lm phng tin
kim tra kh nng trnh ca h sau thi gian tu hc. V
thy cm mt con chim, ch l con chim gi, v gn n u
trn cnh mt cy tm cch xa ch ba hc tr ang ng.
Cn phi c mt trnh cc k thin x mi c th bn
xuyn con chim khong cch . Nhng ngi thy cn
ch th cho ba hc tr mt bi thi hu nh bt kh thi: Ta
khng mun cc anh bn trng vo bt c ch no trn thn
chim. Mun vt qua bi thi ny, cc anh cn phi bn ng
ngay mt tri ca con chim. l mc-tiu.
V thy a cung tn cho hc tr v dn rng h nn
thin nh trc, lm cho tm hp-nht thnh mt vi mctiu, v ch khi no lm c nh vy th mi bn. Hc tr
c quyn thin v nhm trong thi gian bao lu cng c,
nhng ngay trc khi bn phi ra hiu cho ngi thy bit.
Ba mi pht sau, th sinh u tin ra du cho thy l mnh
sp bn. V thy bo hy ch vi giy, v hi hc tr: Anh
c thy con chim trn cy khng?. Khng ri mt nhm
khi mc tiu, hc tr tr li: D c. Ngay lc , ngi
thy ui ngi hc tr ra, ly li cung tn v bo: Anh
l a hc tr ngu!. V hc li v thin i.
V thy a cung tn cho hc tr tip theo. Mt hn mt
ting ng h thin nh v ch tm, ngi th hai ra hiu
cho thy rng mnh chun b bn. V thy hi: Anh c thy
con chim trn ci cy khng?. Hc tr p li: Cy no?.

Ngi thy mng thm v hi tip: Th anh c thy con
chim khng?. Ngi tr tr li: D c. Vy l ngi thy
tht vng v ui ngi th hai ra lun, ly li cung tn v
bo rng: Anh hy v hc li cch thin mt cch ng
n.
Cui cng, v thy giao li cung tn cho ngi hc tr
th ba. Ngi ny tp trung thin sut hai gi, hp-nht tm
mnh thnh mt vi mc-tiu: con mt-tri ca chim. Ri
anh ta ra du cho thy rng mnh sp bn. V thy hi: Anh
c thy con chim trn cy khng?. Hc tr p: Cy
no?. Ngi thy hi tip: Anh c thy con chim
khng?. Hc tr tr li: Chim no?. V thy mm ci v
tip tc hi: Vy anh thy g?. Khng ri mt khi mc
tiu, hc tr p ngay: Tha thy, tt c nhng g con thy
l trng mt-tri ca con chim, ch vy thi. Ngi thy h
ln: Tuyt lm!. Bn!. V d nhin, mi tn xuyn thng
vo mc tiu duy nht nm trong s ch tm tnh gic ca
ngi hc tr .
Cu chuyn minh ha cho bc th ba ca thin chnh
nim v hi th: cm nhn ton b hi th. i vi ngi
hc tr th ba, anh ta ch tm hon ton vo mc-tiu l
mt tri ca chim; cng ging ht khi bn ch-tm ton-b
vo bc th ba ca thin chnh nim v hi th, l
ch tm vo cm nhn ton-b hi-th ra-vo. Khi bn hon
thnh bc th ba ny, bn c th t hi chnh mnh:
Anh c nghe nhng m thanh khng?, bn s tr li:
m thanh no?.
Anh c cm gic v thn khng?, tr li:

Thn no?.
Vy anh nhn thy ci g?, tr li:
Ch thy duy nht hi-th ang din ra ti y.
Tuyt lm!.
Bc 4: Lm Tnh Lng Hi Th
Khi bn hp-nht vi hi th thnh mt, th hi th s
t ng lng xung. Ch cn mt cht hi hng no c
th ph nhiu tin trnh lng du ny. Bn s t nhin tri
nghim nhng cm nhn m du hn trong tng khong
khc, ging nh mt mnh vi bng th chuyn thnh vi
sa-tanh mn mng v mt du. Hoc bn c th tr gip cho
tin trnh chuyn ha ny (ch) bng cch ngt s im-lng
bn-trong trong mt vi giy khc v t ni vi mnh: tnh
lng, tnh lng, tnh lng!. Ri sau quay li ch tm vo
hi th mt cch im lng. Bn lm nh vy ging nh bn
hng-dn r rt cho ngi gc cng, nh cch
c ging gii trong Chng 5.
Nu bn nhy tt ln thc tp Bc 4 ny qu sm, th
bn s b dnh by vo chng ngi bun ng v n.
Bn phi bt gi con nga hoang trc khi bn c th thun
phc n. Tng t, bn phi nm bt c ton-b hi-th,
phi hon thnh xong Bc 3, trc khi bn c th lm lng
du hi th.
Nhng thin sinh hon thnh Bc 3 bng cch dng n

lc ch mt cch gng p, th h s khng th no lm
lng du hi-th Bc 4 c. H c-tm, thay v phi
bung-b. H lm ngc li hng dn, v n y h s
b b tt. Khi bn cm mt bng hoa, bn phi cm mt
cch nh nhng, nu nm cht n s b gy h, tr thnh
b. Nhng i tng t nh cn c s tip xc tinh t.
gi c hi-th gia s chnh nim trong nhiu pht, bn
cn c mt ci tm thanh lc v tinh khit. S ch tm
ch c thanh lc thng qua s bung-b nh nhng v
kin tr; s c tm hay p ung bng ch th khng bao gi
lm c. S c lm cho c l tht bi. Ch c s
bung-b th mi c.
Khi ngi th mc bt u ca tm g, ng ta c th
ngm ton b li ca t cn cho n u li ca. Khi ng
ta tp trung vo li ca, s ch tm dn-dn dn vo ch
[im] tip-xc ca li ca v tm g. Cn v u li ca
bin mt khi s ch tm ca ng ta. Sau mt lc, tt c
nhng g ng ta thy l mt ci rng ca ngay ch tip-xc
vi tm g Nhng rng ca tri, rng ca phi u hon
ton ra khi tm nhn thc ca ng ta. ng ta khng bit, v
ng ta cng khng cn bit, rng ci rng ca nm
khc u, gia, hay cui ca li ca. Nhng khi nim
khng cn. y l v d v li ca.
Tng t nh vy, trong Bc 4 ny, bn ch cn bit
mt cht ny ca hi-th ang din ra ngay ti y.
n gin l bn khng cn bit n l hi th-vo hay hi
th-ra, hay n l khc bt u, khc gia, hay khc cui ca
hi th. Ngay khi hi th lng xung th s ch tm ca bn

cng tr nn tht vi t, bn ch cn bit y l mt-khongkhc ca hi th.
Bc 5 v Bc 6:
Tri Nghim nim H-Lc cng Hi Th
Trong Bc 5 ca thin chnh nim hi th (anapanasati), bn tri nghim s hoan-h (pti, h) cng vi hi
th; v trong Bc 6 bn tri nghim s hnh-phc (sukkha,
lc) cng vi hi th. Bi v nim vui v sng [h v lc]
kh m tch bit ra, v chng thng khi sinh gn nh
cng lc vi nhau, cho nn ti coi chng nh l mt, gi
chung l nim h-lc.
Khi s chnh nim min mt khng gin on ca bn
lm hi th lng xung, th yu t h v lc khi ln mt
cch t nhin ging nh nhng tia sng bnh minh bng
chiu t chn tri pha ng. H-lc khi sinh dn dn, mt
cch t ng, bi v lc ny ton b nng lng ca tm u
dn vo ch ngi bit, ch khng cn ch ngi
lm. Ni khc i, bn ang khng lm g c, bn ch ang
quan st m thi. Du hiu chc chn rng bn ang khng
lm g c chnh l s tnh-lng ca hi th. Hin tng ny
ging nh bui sng sm, ri sm mun g nhng tia sng
bnh minh cng bng chiu ng ng: vn d ch l thi
gian m thi. Tng t, khi bn vn gi c hi th tnh
lng, th sm mun g s h v lc cng s khi sinh trong
tm, ch l vn thi gian sm hay chm mt cht m thi.
Nng lng tm dn vo ch ngi bit [s chnh

nim] lm cho s chnh nim c y ngun nng lc. V s
chnh nim y nng lng c ta tri nghim v cm
th nh mt dng h-lc (pti-sukkha).
Nu bn tu tp n Bc 4 v tip tc chnh nim
min mt vo tng mi hi th rt tnh lng nhng bn
khng thy cc yu t h-lc xut hin, th li khuyn ca
ti l: ng lo ngi g c!. ng cho s thiu kin
nhn ca bn ph nhiu ci tin trnh t nhin ang din ra.
Nu bn lm bt c iu g vo lc ny th iu ch lm
chm tr, hoc thm ch ngn chn yu t h v lc khi
sinh. Tt nht l bn c tip tc thin su vo s tri nghim
khng gin on v lin tc vo hi th. Vn l: Bn
c thc s hon ton tnh gic ch tm vo hi th thanh
bnh mt cch lin tc hay khng, hay bn b nhng gin
on xen vo, hay c mt khc no b t qung?. i khi,
bn khng tin trin lc ny l do bn ang khng chnh
nim mt cch khng gin on v lin tc vo duy-nht
hi-th. C phi hi th ca bn khng tip tc lng xung
na khng?. Nu vy th c l hi th cha thanh bnh.
Nu nh vy, bn phi cho n thm thi gian. Ch cn c
thm thi gian, bi v y l mt tin trnh t nhin khng
ty thuc vo ch ca bn. Khi s chnh nim an tr mt
cch th thi v d dng vo hi th m khng b s gin
on no, v cm nhn v hi th cng tr nn tnh lng v
tnh lng hn, th lc yu t h v lc chc chn xut
hin.
S tt hn nu bn c th nhn ra yu t h-lc sm
hn. lm c iu ny, bn cn phi lm quen vi ci
bn ang tm kim. Nim hoan h v hnh phc, h v lc,
bt ngun t s tnh lng th thng xut hin mt cch cc
k tinh vi. iu ny ging nh mt ngi m thch loi
nhc rock m ang ngi nghe mt bui ha nhc c in
nh nhng ca nhc s Mahler, v ang khng th hiu ni
ti sao ngi ta b tin mua v vo nghe loi nhc du dng
ny. n gin l h khng th hiu c n. Hoc cng
ging nh nhng ngi thng hay n nhng qun n
bnh dn, v ang ln u tin n d mt ba n mt nh
hng nm sao sang trng, v ang khng thch nhng n
sang trng , n gin ch v khu v ca h lu nay rt
th s, ch bit nhng mn n bnh dn. (Ging nh nhn
vt Thng Bm trong truyn c tch Vit Nam, n khng
thch nhng th qu gi hn, n gin ch v n khng bit
nhng th , m ch bit v s ngon ca mt nm xi).
Nhng nu bn tip t tu tp thin nhiu hn na, dn
dn bn s tr thnh ngi snh iu vi nhng trng thi
h-lc ca tm, v t nhin bn s nhn ra yu t h v
lc vi t c mt t nhng giai on sm hn, v ri sau
chng mi c mt r rt hn trong nhng giai on sau.
Vic tu tp hon thnh Bc 5 v Bc 6 ca thin
chnh nim v hi th r rng l ging ht Giai on t
n s duy tr s ch tm trn vn vo hi th p l
Giai on 5 ca phng php thin tp cn bn ca ti
trong Chng 1 v 2. V p ca hi th mc chnh
l cch ca ti dng m t s tri nghim v h-lc ngay
lc ny. Hi th trong giai on ny th hin rt tnh lng v

p , p k diu hn c khu vn ma xun hay bui
hong hn ca ma h. V bn s t hi mnh c cn mun
nhn iu g khc na khng. N tht l tuyt p.
Bc 7:
Tri Nghim v Hi Th nh mt i Tng Ca Tm
Khi hi th cng tr nn p cha tng c trc ,
yu t h v lc tng trng mnh m, v ri...hi th ang
c mt c th bin mt hon ton. Trong Chng 2, ti
m t cch hi th p bin mt, ch li hnh bng v p
ca n. Cng ging nh trong v d v chuyn x thn tin,
ch Mo Cheshire t t bin mt, ch cn li hnh dng
mt ci ca ch trong tm nh ca nhn vt Alice. V d
ny l mt cch miu t d hnh dung nht v s chuyn tin
t Giai on 5 v Giai on 6, l s tri nghim nim
h-lc cng vi hi th, sang Giai on 7, l lc hi th
ch cn c nhn bit n nh mt i tng thin ca
tm.
lm r s chuyn tin ny, ti xin thnh dn ca
c Pht v vic phn tch nhng tri nghim tm thc da
trn su c s gic quan (SN 35): s nhn (mt), s nghe
(tai), s ngi (mi), s nm (li), s chm xc (thn), v
s bit (tm):
Trong nhng giai on thin ban u, thin sinh tp
bung-b s nhn, nghe, ngi, v nm n mt mc
bn c s gic quan u tin (mt, tai, mi, li) hon

ton b tt bt trong mt khong thi gian. Ri sau
thin sinh tip tc bung-b hu ht nhng hot ng
ca gic quan th nm [xc gic] v thin sinh ch cn
ch tm duy nht vo mt s chm-xc ca hi th (vi
thn) m thi; khng cn ch tm vo bt k s chm
xc v cm nhn no khc ca thn.
Gic quan th su [tm] th vn hot ng xuyn sut t
u n cui ca qu trnh thin tp. (Tm l nhn vt
chnh ca vic tu thin). Khi bn chuyn qua Bc 7, tc
l gic quan th nm [xc gic], th bn phi tt bt n
lun, ch cn li mt gic quan th su [tm] ang nhn
bit v hi-th. T y, bn tri nghim hi th bng
mt gic quan mi l tm.
Hy tng tng mt ngi bn c, tc xon v ru rm,
thng i li trong nhng b c k gin d, by gi
ngi y xut gia thnh mt thy tu Pht gio. Khi bn
mi gp li anh ta tu vin, bn c th khng kp nhn ra
vi ci u trc v y c sa. Nhng chnh l ngi bn
ca bn. Anh ta ch xut hin khc trong tng mo b
ngoi khc, ch vy thi. Tng t nh vy, ngi bn c l
hi-th trc kia ta thng gp v nhn bit bng s
chm-xc bi gic quan th nm [xc gic]. (Chng ta lun
nhn bit hi th thng qua s chm-xc ca n vi thn, v
d chm xc ni u mi, ni bn trong mi, hoc s chm
p bn trong bng...). n Bc 5 ny ca thin Chnh
nim hi th th hi th vt ln trn khi ci th gii
ca thn, vt trn gic quan th nm, v lc ny ngi bn
hi-th ch cn c nhn bit thng qua gic quan th

su [l tm]lc ny hi-th tr thnh i-tng ca tm.
Chnh v iu ny m c Pht gi y l bc tri
nghim v tm-hnh (citta-sankhara), i-tng ca tm.
Nh vy, nu hi th gn nh bin mt trong giai on
ny, th bn hy tin rng iu ny l l-thng, v bn ang
i ng ng; V vy, bn khng nn ph nhiu tin trnh
bng cch nhn ngang nhn dc tm li ci nhn thc c
v hi th (tc l ci nhn thc bng xc-gic trc kia).
Thay v vy, bn hy lm nh vy: khi no thy hi th gn
nh bin mt, bn hy t hi rng: Ci g cn li?. Nu bn
cn thn lm theo ng nh hng dn th hi th ch nh
bin mt sau khi yu t lc v h c c mt. Do vy
cho nn sau khi hi th bin mt, ch cn li h v lc. Tm
bn lc ny phi thc s tinh khit v tnh ti nhn ra i
tng h-lc kh vi t ny trc tin. Nhng, cng nh c
s quen thuc c c t vic tu tp lu ngy, tr tu
minh st s khi sinh trong bn v bn bit c rng thc
ra yu t h v lc ch l ngi bn c hi-th ca bn m
thi, ch c khc l by gi hi-th thay i thnh mt
i tng ca tm (bng tng mo khc m thi).
Nu bn khng duy tr c i-tng mi ny ca tm
th l do hai yu t h v lc khng c mt y
Bc 5 v Bc 6. Bn cn phi tu tp cho c mc
hi-th rt p th mi to ra nhiu mc h-lc trc khi
bn tt bt gic quan th nm [xc gic]. Lm c vy bn
s c c mt i tng ca tm mnh m v r rt hn
bn c th quan st v duy tr d dng hn. (y l mt

cch din ra.)
Tuy nhin, nu thc tp thin nhiu, bn s bit c
mnh ang tm kim iu g Bc 7, th s chnh nim
ca bn tr nn sc xo hn duy tr c nhng mc
vi t ca h-lc, v lc bn cng d dng bung b gic
quan th nm [xc gic] sm hn; v nh bn cng thm
tnh-ti c th duy tr ci i tng ca tm ang cn
yu. (y l mt cch khc c th din ra.)
Bc 8:
Lm Tnh Lng S Tri Nghim Ca Tm
C mt iu thng vn xy ra: nhng giai on tip
theo ca tin trnh thin tp ny, yu t h v lc c th tr
nn phn-khch, v v vy n s lm cho lm ph-nhiu s
tnh lng ca tm. V l do ny, c Pht dy Bc 8,
l: Lm tnh lng s tri nhim ca tm v hi th.
Khi nhng thin sinh mi, i khi c c nhng thin sinh
c, va bt u c c vi nim h-lc th h vi vui
mng !, n y ri, cui cng n cng n! K diu
qu!v ngay lp tc, nim h-lc khn gi ra i. H b
phn-khch qu nhiu. ng nhiu ph tnh!. ( l mt
cch din ra.)
Cch din ra khc l khi h b phn-khch qu, nim s
hi li khi sinh theo nim h-lc: Sao nhiu h-lc k
diu i vi ta qu!. Ta thy s, v ta u xng ng c

c nhng iu k diu ny!v ngay lc ny th nim
h-lc cng bin ra khi nh. S s hi tiu dit s tnh
lng!.
Hy cn thn vi hai k th , s phn-khch v s shi, c hai u l ng ph tnh. Nhng c hai c th bin
mt trong giai on ny. Hy nh gi cho s tri nghim
ca tm v hi th c tnh lng. Nim h lc, hoan h v
hnh phc, c sinh ra t s thanh bnh, t s im lng.
Hy duy tr nhng yu t to ra h-lc . Duy tr s thanh
bnh v im lng. Hy duy tr s tnh lng, nu khng h lc
s bin mt.
V d ni ting ca thin s Ajahn Chah v ci h nc
tnh lng trong rng gip chng ta hiu r hn iu g ang
din ra ngay lc ny. Nhng ngi khc tng ging v
vit v hnh nh ny, nhng khng y cho lm. y l
cch ti nh li cch ging gii ca thin s Ajahn Chah.
Khi v thy ny i qua cc khu rng ln nh, l cch tu
hnh trong rng m ting Thi Lan gi l tudong, th ngi
thng tm ch c nc khi bui chiu ang xung dn.
Ngi cn ch nc tm gi. C ngy du hnh trong rng
trong kh hu nng, m hi ra nhiu, nn nu khng tm
sch bui chiu th bui ti s rt kh chu. Ngi cng cn
nc ung. V vy, ngi lun c tm cho ra mt con sui
hay mt h nc trong rng trc khi tri ti. Khi tm c
mt ni, ngi dng lu v qua m.
Nhiu lc sau khi tm v ung nc, ngi thng ngi

thin st bn h nc. Ngi ngi mt cch tht tnh ti v
m mt nhn xem nhng con vt trong rng t trong
rng rm bc ra. Nhng con vt cng c nhu cu ung
nc v tm mt nh ngi. Ngi k rng ngi phi ngi
rt-rt l tnh lng, bi v nhng con vt rt nhc nht v s
ngi hn s nhng con vt khc. Khi chng t trong cc
bi cy bc ra, chng hay nhn quanh do dc xem c an
ton hay khng. Nu chng pht hin ra ngi, chng s b
chy ngay. Nhng nu ngi ngi tht yn tnh, chng s
khng pht hin ra ngi, khng nghe thy ngi, chng s ra
h ung nc v tm mt. Mt s chng cn n a di
nc c nh ngi l v hnh. Ngi k rng, sau khi nhng
con th mnh bit tn bin vo rng, th li xut hin mt
con vt khc, rt l, ngi cha tng thy trc ; ngi cng
cha nghe t, cha m ngi cng cha bao gi k v loi sinh
vt . Nhng sinh vt ch xut hin ung nc ch khi
no ngi tuyt i tnh lng.
y l mt v d kh ph hp vi iu din ra trong lc
thin su. Ci ao nc hay h nc tng trng cho ci
tm. Trong Bc 8 ca thin chnh nim hi th, bn ch
cn ngi trc n v quan st n. Nu bn ch can thip hay
khi tm ny n mt cht, th bn khng cn tnh lng.
Nhng sinh vt p tng trng cho nhng du hiu
nimitta v nhng tng thin nh jhnach xut hin cho
bn khi bn tuyt i tnh lng. Nu bn cn ng, hay
mt cht phn khch !, th chng nh hi thy ngay
v bin mt ngay v rng su v khng bao gi quay li.
Ngay c bn c ngi tht tnh ti, nhng khi bn a nh
mt nhn chng, th chng cng nhn thy ngay, v bin mt

v rng. Nu bn hon ton tnh lng tuyt i th chng s
khng nhn thy, v chng s xut hin ung nc v an
nhn ngay trc mt bn. Nh vy, nu bn mun nhng
sinh vt xut hin, bn phi tht tnh yn, khng ng
mt cht no. Khi bn tuyt i tnh lngkhng kim
sot, khng lm g, khng ng thn, khng ng tm,
khng bt k th gth nhng nimitta s hin ra. Chng
cng nhn quanh v nh hi ng tnh. Nu chng ngh
khng c ai, th chng s hin ra ngay trc mt bn.
Nhng nu bn ch cn chuyn ng trng mt, chng s
bin mt ngay. Ch khi no bn cn tuyt i tnh lng th
chng s cn . Ban u l nimitta bnh thng xut hin.
Sau ti nhng nimitta rt p , v cui cng l nhng
nimitta rt k l v k diu. Nhng nimitta k l v k diu
sau cng l th bn khng bit tn, cha h bit n, l
nhng th m bn cha bao gi tng tng l c tht, bi
v chng rt l k l, rt l h lc, rt l tinh khit. V
chnh l nhng tng thin nh jhna.
V d tuyt vi ca thin s Ajahn Chah l mt mc o
v tr tu ca ngi, v s hiu bit su sc v tm ca ngi.
Chnh l cch tm hot ng v cch tm c c tr tu
, iu thc l hng mnh. Nhng tng thin nh jhna
siu xut c th xut hin nu c ba iu kin: (i) nu bn
khi to c nhng nim vui v hnh phc (h-lc), (ii)
nu bn hiu c nhng nim h-lc chnh l ci tm ang
tri nghim hi th, v (iii) nu bn lm tnh lng hon ton
c tin trnh quan st ca mnh.
Bc 9: Tri Nghim Tm
Bc 9 ca php thin Chnh nim v hi th
(anapana-sati) ca c Pht miu t v mt sinh vt rt
quan trng n ving thm ci tm tnh lng v im lng
sinh vt k l l nimitta. Bc th chn ny c gi l
bc tri nghim tm (citta-patisamvedi). Ch c n giai
on ny th bn mi c th ni l mnh bit v tm!.
Nhiu ngi c nhng l thuyt, hc thuyt, v nhng
tng v tm l g, v h thm ch cn c kim nghim
nhng l l bng nhng thit b khoa hc. H thm ch
vit nhiu sch v tm. Nhng thc s th ch nhng ai tu
tp v tri nghim bc th chn ny th mi c th hiu
c tm l g!.
Cch bn tri nghim tm l thng qua mt tm-nh
nimitta. Nimitta thc ra l hnh-nh phn-chiu ca tm. Ta
nh rng tm l ci-bit; tm l ngi-bit. Nhng liu
ngi bit c th bit c chnh bn thn mnh
khng?. 15 Con mt l ci nhn thy, nhng n cng c th
nhn thy chnh n khi n nhn vo gng: n nhn thy
hnh-nh phn-chiu ca n trong gng. Cn hnh-nh
phn-chiu bn nhn thy trong bc thin tp ny chnh l
15
Xin nhc li, ch ngi bit [tm, s chnh nim, s tnh gic] l cch
din t ca thin s tc gi phn bit vi ngi lm [ hnh, hnh vi to
tc] trong tin trnh tu tp thin, nh chng hc qua trong cc chng
trc. Khng phi l ngi bit theo ngha thng thng khc.
tm-nh nimitta: nimitta l hnh-nh phn-chiu ca tm.

Nu bn nhn vo mt tm gng trong sch, khng cn
dnh bi bm nhim, th bn c th nhn thy hnh nh ca
mnh mt cch r rng. Cng nh vy, ngi tu ch c th
nhn thy tm mnh thng qua mt hnh nh nimitta, hoc
mt tng thin nh jhna!.
Khi mt nimitta xut hin, n hu nh l khng th miu
t c. Ngn ng miu t bnh thng c to ra t
nhng khi nim, v d, so snh. Chng ta t mt th g
cng nh gch hay mm nh bn. Nhng th gii ca
tm l hon ton khc bit, v ngn ng khng th no t
c. Sau khi bn tri nghim mt nimitta u tin, bn
ngh rng: Trn i ny lm g c th nh vy?. N l g
vy?. Bn t mnh tha bit l mt tri nghim thc th,
nhng bn ngh nt c cng khng th no tm ra cch t
thc v n cho ng. V vy, bn nh phi dng nhng v
d so snh bt-c-d v khng hon ton ng. V d
bn t n nh mt nh-sng, nh mt cm-gic h lc, nh
mt s khoi-cm siu phm; hay n ging ta ci ny;
ging ta ci kia; ! n l nh vy nh vy ......nhng
chng c cch m t no l chnh xc c. Bn tha bit n
chng h ging nhng tri nghim vn c trc kia ca bn,
n l khc hn, nhng bn phi tm cch no t thc
v n cho chnh bn thn mnh. Chnh v vy nn ti lun
ni rng i lc bn tri-nghim nimitta nh mt nh-sng,
i lc nh mt cm-gic, i lc nh mt ci-g- m ch
c bn mi bit n nh th no; hoc c nh bt k th g,
ty theo mi ngi. Thc s tt c chng ch l mt s tri
nghim ging nhau, nhng chng ta m t bng nhng
ngn t v cch t khc nhau m thi. Thc ra tt c chng

ta u tri nghim nhng nimitta ging nhau!.
Tuy nhin, n bc ny, i vi rt nhiu thin sinh,
tm nhp nh rt nhanh v nhng nimitta bin mt nhanh.
iu cng ging nh nhng con vt xut hin t trong
rng. Nu chng nh hi thy ng, chng s bin mt
ngay,
Cn mt s thin sinh khc th hu nh rt kh thy
c nhng nimitta. H tu tp t n giai on lm tnh
lng hi th p ri nhng chng c nimitta no xut hin.
Chng c nh sng no xut hin trong tm. Ri h bn
khon khng bit mnh tu tp c ng cch hay khng. V
d sau y s gip gii ta tm l bn khon ph bin ny:
Vo mt m khuya, ti ra khi cn chi [tht] ca mnh
v bc vo trong bng m dy c ca khu rng. Ti
khng c n pin. Ti qu, ti khng th nhn thy g. Ti
vn im tnh v kin nhn. T sau th mt ti quen dn vi
bng ti. Ri ti c th nhn ra c hnh dng cc thn cy,
v ti c th ngc ln nhn thy nhng v sao trn tri,
thm ch c di Ngn H trn tri ang lp lnh t sng trn
tri m.
S tri nghim nimitta th cng ging nh vy. Trong
mt s tnh lng v sc, hi th dng nh bin mt. Ngay
sau , s chnh nim dn quen vi bng ti mi m,
khc hn vi ch sng sa quen thuc (nh trong tht c
nm gic quan thp sng), v s chnh nim bt du nhn ra
nhng hnh dng m m u tin. Mt lc sau, th nhng

nimitta p sng nh nhng ngi sao c th hin ra, v, nu
ngi tu gi c tnh-lng lu th tt c nhng nimitta k
diu nht u ln lt hin ra, ging nh mt vng trng
rm sng bng ang hin ra t trong nhng m my m
ca bu tri m.
Bc 10: Lm Sng T Nimitta

C hai nhc im ca nimitta c th lm ngn tr tin
trnh tu tin ln cao. (i) Nhc im th nht l nimitta xut
hin qu m-nht, v (ii) nhc im th hai l nimitta
xut hin khng-n-nh. y l hai kh khn c th xy
ra khi ngi tu bt u tri nghim hnh nh nimitta. x
l hai nhc-im ny, c Pht dy thm hai bc tip
theo ca mn thin Chnh nim v hi th. l: Bc
10: Lm sng t nimitta v Bc 11: Duy tr nimitta.
Ch chiu sng l cch din dch ca ti theo thut
ng abhippamodayam cittam, c ngha gc l a yu t
hoan h vo tm, hay to nim vui cho tm. Nu tm
cng c nhiu hoan h, th n cng lm sng t nimitta. (i
tng nimitta cng r-rt th bn cng d ch tm chnh
nim). tin vo trng thi tng thin nh jhna, nimitta
phi l mt th sng-t-nht m bn tng nhn thy, v l
mt th p- siu-trn.
Trc ht chng ta cn xem xt ti sao nimitta c th
xut hin m nht, thm ch cn b nhim, cn vt d. Bn
nn khc nh rng: nimitta chnh l hnh-nh phn-chiu

ca tm. Nu nimitta m nht, th c ngha tm ca bn vn
cn ngu m v si m. Nu nimitta khng trong sch, th c
ngha tm ca bn cn nhim, bt tnh. Ch ny l ch
nhn nhn chnh-xc, khng th c s chi ci bt-chnhtrc y, bi v bn i din trc tip [mt-i-mt] vi
trng thi ch-thc ca tm bn.
(Mt mi th no th xut hin trong gng trong nh
vy. Mt c t vt th hnh nh trong gng cng phn chiu
ng vy. Mt bun hay vui th hnh nh phn chiu trog
gng cng bun hay vui nh vy. Khng th chi ci
c. Chng ta khng th chi ci hay bo cha rng: hnh
nh phn chiu ca tm [nimitta] cn lu m v khng sch
l do nhng nguyn nhn no khc bn ngoi, ch tm ca
mnh l trong sng v v-nhim. iu l khng ng l
v nh ngha ca mt nimitta.)
n bc ny, tm quan trng ca Gii Hnh o c
(sila) tr nn tht r rng. Nu tm b nhim bi nhng
hnh ng, li ni, v ngh khng trong sch v bt thin,
th thng nimitta khng xut hin; v nu n c xut hin
th cng rt m nht v y vt nh. Nu y l vn bn
gp phi, bn nn dnh thi gian tu tp nhiu v ao c,
lm trong sch c hnh ca mnh trc khi ngi vo thin.
Lun gi cho s gii-hnh khng b t vt. Lun n
li ni ca mnh. c Pht tng dy i rng: Nu
khng lm trong sch c hnh th khng c ca no lm
tinh khit s chnh nh (samadhi). (AN VII, 61).
Nhng ngi tt bng, thng ngi, v c lng tin

thnh tn th h c gi l ngi c tri tim trong sch
hay tm lng thanh tnh. Theo kinh nghim ca ti trong
ging dy tu thin, ti thy nguyn tc chung l nhng thin
sinh c tri tim trong sch nh vy l nhng ngi tu c
c [tri nghim c] nhng nimitta sng t. (n gin
v tm h trong sch th nimitta cng trong sch v sng t).
V vy, ngoi vic gi cho s gii-hnh o c ca mnh
khng b nhim, cc bn cng nn pht trin mt tm
lng thanh tnh nh ni trn.
Tuy nhin, ngay c mt s ngi c tm lng tt lnh
nh vy cng gp nhng nimitta m nht, xm xt. Thng
thng, i vi dng ngi ny, th nguyn nhn l do
nng-lng tm ca h cn qu thp, c th do sc khe
yu hay do lm vic qu sc, ging ang nh trng thi ht
pin. Phng cch kho lo trnh loi kh khn ny l
cc bn nn tu tp mt s giai on thin tng nim cmhng thin tp. V d: (i) bn c th tu tp thin chnh nim
v Tam-Bo [c Pht, Gio Php, v Tng on]. Bn cn
tp chnh nim v Tam Bo cho n khi tm c y nim
vui hoan h. Hoc (ii) nu bn l mt ngi c lng rng
lng [b-th] bn c th chnh nim v nhng vic lm b
th v cng c trc y m bn tng lm; v iu s
lm tm v tim bn tr nn p hn, tng thm nim
cm-hng cho con ng tu tp ca bn. c Pht gi s
chnh nim v nhng ngh b th l caga-anussati [s
qun nim v b th, ty nim v b th]. Hoc (iii) bn c
th thc tp thin v tm-t (metta).
Thc tp nhng cch thin-nim trn s gip tm bn

p , th thi v tng thm nhiu nng lng. Khi nnglng tm c khi sinh n mt mc sng t y hoan
h no , bn c th quay tr li vic thin Chnh nim v
hi th.
Nh vy cho n lc ny, ti hng dn cho cc bn
nhng k-thut lm sng t nimitta [mang li nim hoan h
v nng lng cho nimitta] ngay c trc khi bn bt u
thc tp thin Chnh nim v hi th. Thc vy, l
nhng k thut hiu-dng nht. ( chnh l s thin-tp v
chun-b vng chc trc khi c nimitta).
Tuy nhin, khi bn gp phi nhng nimitta xut hin m
nht trong khi ngi thin, th cc bn cn phi s dng bn
cch x l nh sau:
Cch 1: Tp trung vo ngay-gia hnh nh Nimitta:
Nn nh rng, ngay c mt nimitta m nht, th phn tmim ca n vn sng hn phn ngoi ra. Bng cch nh
nhng nhc mnh tp trung vo tm-im ca nimitta, th
s-sng khu tm-im s lan rng ra ngoi vi. Sau bn
tip tc ch tm vo tm-im, bn s thy phn tm-im
li tip tc sng hn phn ra xung quanh. Phng php
y l: c ch-tm vo phn tm-im, ri li ch-tm vo
tm-im, v li ch-tm vo phn tm-im ca nimitta,
c nh vy...th nimitta m nht ban u s cng lc sng
t v cng. V thng th n tip tc bng n v chiu
sng xuyn sut chng ng dn n tng thin nh
jhna.
Cch 2: Lm cho s ch tm vo giy pht hin ti

cng thm sc xo hn: Mc d s ch tm tnh gic vo
giy pht hin ti l mt phn ca nhng giai on
chun-b ban u trc khi bc vo thin Chnh nim v
hi th, nhng ngay trc bc ny s ch-tm thng
vn cn vn-quanh giy pht-hin ti. Theo c nhn ti, ta
cn mt s nhc nh nh nhng tm tp trung [soi ri]
mt cch sc bn hn vo giy pht-hin ti lm cho s
chnh nim sng t hn, v nh lm sng t nimitta, chi
sch nhng vt m ti ca nimitta.
Cch 3: Mm ci vi nimitta: Ni li, nimitta chnh l
hnh-nh phn-chiu ca tm bn. V vy, nu tm mm
ci vi nimitta, n s mm ci li!. N s sng t ln. Bi
v mt cht hi hng cn li ca s c- [chng-ngi th
hai] cng c th l nguyn nhn lm cho nimitta b lu m.
S mm ci vui ti l nh nhng, v mnh m
i-tr vi dng vi-t ca chng ngi ny. Nu bn khng
hiu s mm ci vi nimitta nh ti ni l nh th no, th
bn hy nhn vo mnh trong gng mm ci, v gi tm
trng v lp li trng thi mm-ci [cho mng]
trc mt nimitta.
(Thc vy, ngay khi cc bn c nhn vo gng ci
ti, hoc nu ci khng ni th ch ng dng hai ngn
tay tr y nh hai gc mi trn ming ci ln. Lm vy
th bn cng t nhin cm thy d chu v nh nhng mt
cch g !. Bn hy th i, ngay c khi bn khng thin tp
g c. Ngi thng minh bnh thng cng bt u mt
ngy mi v trc khi i ng bng cch ci vi mnh tht

vui ti trong gng. Vy ti sao ngi tu thin khng lm
c nh vy!).
(iv) Quay tr li giai on hi-th-p: Nh ni
trc y, i khi ch v nng-vi, hay s qu t-tin m mt
ngi thin khng hon thnh mt cch chn mui cc
giai on chun b ca thin. Kt qu l h n qu sm vi
nimitta, hoc nimitta trong mt my may no xut hin
qu sm i vi h; cho nn nimitta b m-nht v khngn-nh, v h cng khng duy tr c hay pht trin c
nimitta bng bt c k thut no. Lc ny cch tt nht
l quay li tu tp Giai on Hi-th-p lu hn v chn
chn hn. Lc ny, ngay c khi c nimitta xut hin th bn
c pht l n, v quay li tp trung vo s tri nghim v
hi-th-p. (Mc ch l lm cho s chnh-nim ca bn
c vng vng hn). Thng thng, sau khi ti thc hin
nh vy c mt t lu th nimitta xut hin sng-hn v
r-rt-hn mt cht. Ti tip tc pht l n, v quay li hith-p. Nimitta tip tc xut hin sng-hn v r-hn na,
nhng ti vn tip tc pht l n, v quay li ch tm hith-p...Ti c kin nhn thc hnh nh vy cho n khi
c mt nimitta thc s p rc r xut hin!. n lc , ti
mi chuyn hng s ch-tm tnh-gic v s chnh-nim
vo nimitta , v pht trin n!.
Nh vy, bn cch trn l bn cch Lm sng t
nimitta, l bn cch chi cho n sch bng...nh n-vn-l;
cho n khi n sng ln, p lng ly v chiu sng ho
quang. l Bc 10 ca thin Chnh nim v hi th.
Bc 11: Duy Tr Nimitta

Nhc im th hai ca nimitta l s khng-n-nh
ca n. y l vn kh khn cho tin trnh thin nh cao
su hn tin v pha tng thin nh jhana. N khng
c tnh ti, n ch chp-nh v bin-mt nhanh chng.
x l nhc im ny, c Pht dy Bc 11 ca thin
Chnh nim hi th. Bc ny c gi l samdam
cittam, c ngha gc l: lm tnh tm mt cch c ch
tm, v v k thut y c ngha l duy tr s ch tm
vo nimitta.
Thng thng, trong nhng ln u, hnh nh nimitta
u tin xut hin mt cch chp nh, ri bin mt; hoc
nu khc th n cng chp nh lng vng trong th trng
(tm nhn) ca tm m thi. N khng n nh. (Xin c
nhc li, hnh nh nimitta l c nhn-thy bi con mt
ca gic quan tm, ch khng phi bng mt thng ca th
gic ca chng ta. Ch c tm hot ng, tt c cc gic
quan khc u tt bt). Thng thng nhng nimitta sng
t, mnh m th c mt lu hn nhng nimitta m nht, yu
tChnh v l ny m c Pht ch dy bc Lm
sng t nimitta (Bc 10) trc khi qua bc Duy tr
nimitta (Bc 11). i lc, vic chiu sng hay lm sng
nimitta cng duy tr nnimitta tr nn sng-t tht
l tuyt p nn n c th nm-gi [thu ht] s ch-tm ca
trong mt thi gian lu. Tuy nhin, lu rng ngay c
nhng nimitta sng t cng c th khng-n-nh, v vy
bn phi p dng nhng phng php sau y c th duy

tr s ch tm vo nimitta.
Tr tu minh st gip ti duy tr nimitta chnh l s nhn
bit rng: nimitta m ti ang nhn thy trong tm ch l
hnh-nh phn-chiu ca ci ngi bit, ca ngi ang
quan st. Nu ngi bit chuyn ng th hnh nh phn
chiu [tc nimitta] cng chuyn ng. Hy nhn vo gng.
Nu bn chuyn ng th hnh nh trong gng cng
chuyn ng. Khi no bn cn ng th ng hy vng gi
cho nh khng ng bng cch gi cht ci gng. Cch
khng n nhp g. Thc t ngi ng l nh ng, cho d
gng c tnh ti mt ch. Thay v vy, bn hy tp trung
vo ci ngi bit, ngi tri nghim iu ny, v lm
cho ngi bit tnh ti. Khi ngi bit tnh ti th nh
ca ngi bit [tc nimitta] cng s n-nh v tnh-ti,
v vng-yn lin tc mt cch huy hong.
Xin lu bn li mt ln na, thng th s s-hi hay
s phn-khch c th to ra s khng-n-nh ca nimitta.
Bn ang phn ng nhiu qu, thay v bn ch nn ngi
quan st mt cch th ng. Tri nghim nimitta ln u
tin ging nh gp phi ngi hon ton l hoc. Bn chng
bit nhng loi ngi l ai, v h s c x ra sao.
Nhng, sau khi quen bit h, bn thy thoi mi nh bn b.
H l nhng ngi bn tt, v bn cm thy thoi mi vi
h. S phn ng thi qu lc u bin mt.
Hoc c th so snh nh lc cn nh bn bt u tp i
xe p. Nhng ln tp u tin, bn c l ging nh ti hi
nh, c nm cht cng tay li, n ni hai bn tay m ra

trng bt. V bi v ti b cng thng qu, nn ti t ng lin
tc. Sau khi b nhiu vt try, xc, bm v t ng, ti
mi nhanh chng nhn ra rng: khi mnh cng th gin th
mnh cng gi thng bng d dng hn. Tng t, bn phi
hc cch thi nm cht nimitta. Bn th gin v khm ph
ra rng khi bn cng bung lng s kim sot th bn cng
d dng duy tr nimitta.
Mt phng php khn kho khc ti tp ngng s
kim sot l dng hnh nh ca vic li xe hi. Khi mt
nimitta sng t xut hin, ti trao cho n cha kha xe v ni
Bn li t y. Ti trao cho n ton b s tin tng, s t
tin hon ton. ch thc l ti c hnh dung (qun tng) s
tin tng ca ti v trao cho nimitta sng t . V ti ng
ra rng: ngay c cn mt cht hi hng cui cng ca
ngi lm [tc nhn, bn nng kim sot] th n vn cn
mun xa vo hay ph nhiu mi th. V vy, ti dng v d
ny gip mnh bung-b tt c mi s kim sot v s
tc ng vo tin trnh. y chnh l ni ti ngng. V khi
ti ngng, nimitta cng dng li vi ti. (N khng chuyn
ng, khng bin mt).
Sau khi bn duy tr nimitta c mt lc th n thm
ch cng tr nn sng t hn v mnh m hn. Du hiu ca
nhng nimitta tt l chng c nhng mu sc p huy hong
nht m bn mi tng thy trong i. V d, khi bn nhn
thy mt nimitta mu xanh dng, th mu xanh l thm
nht, l xanh nht, l p nht m bn thy c; ch
khng phi l th mu xanh bnh thng m bn tng
thy trong i. Nhng nimitta tt [ti nn gi l nhng

nimitta hu-dng] th rt n nh, hu nh l bt ng.
Khi bn ang tri nghim c mt nimitta n-nh v p nh vy, th bn ang ng gn ngng-ca bc vo
th gii tng thin nh jhna, ang nhn vo .
Bc 12: Gii Thot Tm

Bc 12 ca thin Chnh nim hi th c gi l
bc gii thot tm (vimocayam cittam). Ngay lc ny
bn c mt s tri-nghim m bn c th t li sau ny theo
hai cch khc nhau, ty theo cch nhn ca bn. Mt l, bn
c th thy mnh ang chm-m hay ang ln-su vo
nimitta; Hoc, hai l, nimitta vi nh sng rng ngi ca n,
v cm gic ngy ngt hon ton bao-trm ly bn. Bn
khng lm vic . N ch din ra nh kt qu t nhin ca
vic bung-b tt c mi s lm, mi s to tc, mi hnh.
Bn tin vo tng thin nh jhna thng qua vic gii
thot tm. Nh c Pht ni, nhng tng thin nh
jhna l nhng tng gii-thot (vimokkha) (DN 15,35).
Vimokkha l cng l t dng ch mt ngi mi c
gii thot khi nh t v i li t do. T ng ngha trong
ting Phn l moksha. Tm by gi c t do. l t do
khi sc thn v nm gic quan thn. ti khng phi l
tm by gi tri dt u bn ngoi s tri nghim ca
thn. Bn khng cn u ngoi khng gian na, bi v tt
c cm nhn v khng gian u nh vo nm gic quan.
Nhng nm gic quan by gi tt bt. Lc ny tm

hon ton t do khi tt c nhng th . Bn khng cn
cm nhn mt cht no v ci ang xy ra vi thn. Bn
khng th nghe bt c th g, khng th ni bt c iu g.
Bn hnh phc trong s chnh nim hon ton; v tnh ti,
vng vng nh mt khi . l nhng du-hiu ca tm
ang c gii thot. Tri nghim ny l mt trong nhng
tri nghim mnh m nht, c th n chnh l tri nghim
mnh-m-nht trong cuc i ca bn.
Nu bn m bit trc c vi iu nh vy v tng
thin nh jhna th chc bn s mun i tu theo Pht ngay.
Th gii phm trn khng cn nhiu hp dn i vi bn
na. Nhng mi quan h, nhng ngh thut, m nhc, phim
nh, tnh dc, ca ci, danh li,...vn vn..., tt c khng cn
quan trng v hp dn so vi nhng tng thin nh jhna
v nim chn phc ca ci tm c gii thot. N vt xa
hn, ch khng phi ch l khi nim hnh phc m bn c
th hiu c khi cn l mt k phm phu. Khi bn trong
tng thin nh jhna mt vi gi, bn c th gi mnh l
mt ngi huyn-b, nu bn mun. Bn c c s tri
nghim m trong cc truyn thng tn gio thng gi l s
tri nghim huyn-bkhc xa vi nhng th thng
thng. c Pht gi trng thi ny l uttari-manussadhamma (MN 31,10), c ngha l trng thi ca ngi
cao thng, hay c gi l php thng nhn 16. l
16
uttari-manussa-dhamma: uttari l cao siu, cao thng; manussa l ngi;

dhamma l php, trng thi. Php thng nhn ch chung cho cc trng thi
tng thin nh (t Nht Thin...) v cc tng thnh qu (t Nhp lu...) m
trng thi vt trn mi tri nghim ca ngi thng. Pht

cng gi trng thi tm ny l tm i v s v i
(maha-ggata). c Pht cng c lc coi nim hnh-phc
[phc-lnh] ca tng thin nh jhna l gn ging ht vi
nim hnh-phc ca s gic ng, v vy Pht gi n l
sam-bodhi sukkha, c ngha l nim hnh phc chnh
gic hay chnh gic lc (MN 66,21). l ni m
nhng nhim bt tnh khng th vi ti. Nh vy, y
cng chnh l ni Ma Vng (Mara)ma ph ri cc Pht
tkhng th vi ti c. Bn tnh thc v t do trong
sut thi gian trong jhna.
tm tt ti y: nu bn tu tp thnh cng nhng
giai on ny, th Bc 1-12 ca thin Chnh nim hi
th (anapana-sati) s dn dt bn tin vo cc tng thin
nh jhna.
Thot Ra Khi Jhna

Bn bc cn li ca thin Chnh nim hi th trong
bi kinh Chnh Nim Hi Th (Anapana-sati Sutta) l dnh
cho nhng thin sinh va thot-ra khi trng thi mt tng
thin nh jhna.
u tin, sau khi bn thot ra khi trng thi tng thin
nh th nht ca mnh, bn khng th lm g ngoi vic
ngi tu t n c. Lc , h c c nhng phm cht ca bc thnh

cao thng.
ngh rng: hay, l g vy?. V vy, vic u-tin bn

cn lm l n nh li [xem xt li] trng thi jhna . Bn
iu tra v suy xt li tri nghim , mc d bn c nt
c cng khng tm ra ngn t t v n. Vic nn lm l
hy t hi mnh: N khi sinh th no?. Ta lm iu g
c bit c n?. Ta cm gic ging ra sao khi ta trong
jhna?. Ti sao cm gic ging nh vy?. By gi mnh
cm thy th no?. Ti sao n tht l hnh phc ngy ngt
nh vy?...Nhng cch n nh v suy xt li [qun chiu,
iu tra] nh vy s lm khi sinh nhng tr-tu minh st
su sc.
Bn s ng c mt ch tt nht c th miu t
nguyn-nhn ti sao trng thi jhna xut hin l ch
bung-b. Lc ny bn mi thc s bung-b ln u
tin. Khng phi bung-b nhng th bn dnh mc v rng
buc, m l bung-b ci lm nn s dnh mc v rng
buc. Ngha l bn bung-b ci ngi lm [tc nhn,
hnh]. Bn bung-b c ci ta. l mt iu kh
khn mt ci ta bung-b c ci tanhng nh
thc tp qua nhng Giai on thin c phng php bi bn
nh vy, bn thc s lm c vic . V l nim
chn-phc.
Cho
n lc ny, sau khi suy xt [qun chiu] v s

tri nghim trong tng thin nh jhna, ngi tu c th
chn mt trong hai con ng i tip. Hoc l [1] chuyn
qua thin v Bn nn tng chnh nim (sati-patthana),
hoc [2] tip tc i thng vo bn bc cn li ca thin
Chnh nim hi th (anapana-sati).
Bc 13: Suy Xt v V-Thng

Lc u, khi mi suy xt ch annica, chng ta thng
dch n l s khng thng hng, nhng thc s ngha
ca ch nhiu hn v rng hn nhiu. Ch i ngha vi
n l nicca trong ting Pali dng ch nhng ci g
thng xuyn v lin tc. V d trong Lut Tng (Vinaya),
ngun thc n cng dng ca mt Pht t vo mi ngy
th Ba th c gi l thc n nicca (Vin II,4,4,6). Nhng
nu c s ngng, hay ngt qung, hay chuyn i ngy cng
dng cm, th l annica. iu quan trng y l suy
xt li tri nghim trng thi nh su trong jhna, xem th
ci m chng ta hay gi l thng-hng l ci ta [bn
ng] l c-mt trong trng thi tng thin nh jhna hay
khng. Trong trng thi jhna, ci ta bin mt!. Hy
ghi nhn iu ny. S ghi nhn ny thuyt phc bn mt
cch su sc rng: s tht l khng c mt ci ta c nh
thng hng no c, l l tht v-ng (anatt); v s
nhn bit su sc ny [v v-ng] rt c th a bn nhy
lun vo tng thnh o Nhp Lu.
Bc 14:
Suy Xt v S Phai-Bin Ca Mi S Th (Mi Php)
Nu vic suy xt v v-thng khng thnh cng, th
bn nn thc tp suy xt v virga: s phai-bin. T ny
c hai ngha: c lc c gi l s khng-dnh, s
khng-cn-dnh-mc vo th g. Nhng ti vn thng

thch dng ngha s phai-bin. l lc mi s th va
bin mt. Bn chng kin nhiu th bin mt khi bn tin
vo tng thin nh jhnatrong s c nhng th tht l
mt thit i vi bn m trc bn cho rng chng l
mt phn khng th thiu c ca danh tnh ca mnh.
Nhng chng bin mt trong trng thi jhna. Lc ,
bn chng kin v tri nghim s phai-bin ca ci ta
ca mnh. khng phi l danh tnh ca ta. Danh tnh ci
ta khng c thc.
Bc 15:
Suy Xt v S Chm Dt (S Ngng Dit)
S suy xt th ba sau khi thot ra khi mt tng thin
jhna nn l s suy xt v nirodha: s chm dt, s dit.
Th tng c mt by gi hon ton bin mt. N
chm dt, mt i, v ch ca n by gi trng-rng!.
S trng-rng [tnh khng] ch c th c thy bit
bng thin nh thm su. Rt nhiu th ca th gii m bn
tng ngh l ct-li, l cn-bn, th nay chng b chm
dt, v bn ang trong mt khng gian hon ton khc.
S chm-dt y cng chnh l bc Chm dt kh
[Kh Dit] ca T Diu . S ht kh gi l kh-dit. S
chm-dt-kh c c l do s bung-b. Bn ch thc
bung-b. S kh (dukkha) chm dthay gn nh 99%
ca n chm dt. Vy th cn li g?. Ngc li vi
dukkha l g?. l sukkha: lc, sung sng, hnh phc. S
chm-dt-kh l hnh-phc. l l do ti sao bn cn

phi suy xt [qun chiu] cho c rng: nhng tng thin
nh jhna l tri nghim hnh phc nht m bn tng c
trong kip sng ny. V nu bn c c t nhiu tr tu
hiu bit, bn s thy rng nim hnh-phc c c l do
rt rt nhiu s kh (dukkha) c chm-dt.
Bn tri nghim chn hnh phc v bn bit r nguynnhn ti sao c c n. Hy tng tng bn b au na
u lu. Mt ngi a cho bn vin thuc mi pht
minh ra chuyn tr chng au na u ca bn. Bn ung
vo, chng nhc u chm dt!. Bn cm thy th no?.
Chc bn s cm gic nh bng ln cao nh con diu trn
gi. Bn vui sng ra mt!. Thm ch c khi bn pht khc
ln v hnh phc. S chm dt au kh chnh l hnh phc.
V sao nhng hc tr nh u nhy tng ln sung sng
ngay khi kt thc ma thi?. Bi v chng va trt c p
lc v s kh s phi n tp cc mn hc cho ma thi, by
gi s kh cc va c chm dt. L thng, nim hnhphc trong i ch l mc tng-i ca s au-kh
trc n m thi. Tt c ch l tng-i, l i-i. Ging
nh khi bn va tr xong s tin tr gp ngi nh, bn cm
thy hnh phc v nh nhm khn t c, s cc-kh ca
bao nm thng lm vic kim tin va mi c chm-dt.
Bc 16:
Suy Xt v S Bung-B, v S T-B
S suy xt th t v cui cng trong kinh Chnh Nim

Hi Th (Anapana-sati Sutta) l s suy xt v mt ch
tuyt-p l ch patinissagga: s bung-b, s tb. Trong ng cnh thc hnh ny th ch patinissagga
khng phi l bung-b nhng th ngoi kia, m l
bung-b nhng th trong-ny. Nhiu lc ngi ta coi
o Pht l bung-b nhng th bn ngoi. Nhng
patinissagga c ngha l bung-b ci th gii bn-trong,
l s bung-b ci ngi lm [tc nhn, hnh to
nghip], v thm ch bung-b c ci ngi bit [tm, tm
thc]. Nu bn quan st mt cch k cng th bn s thy
rng: iu xy ra trong trng thi tng thin nh jhna
khng ch l s bung-b th gii bn-ngoi, m cn c s
bung-b th gii bn-trong, c bit l s bung-b ci
ngi lm [ci ta, ch, ngi kim sot, ngi to tc].
Tr tu (ca s bung-b) ny lm khi sinh rt nhiu hnhphc, rt nhiu s tinh-khit, rt nhiu s t-do, rt nhiu
nim chn-phc. Bn tm ra con ng i n chm dt
mi kh au.
Tm tt Chng 7 Chnh nim v hi-th-p nh

sau:
Nhng bc trn y l cch c Pht din t trong
kinh Chnh Nim Hi Th (Anapana-sati Sutta). l
mt gio trnh thc hnh ton-b, bt u ch bng vic ngi
mt ni yn-tnh mt ch-ngi thoi-mi, t [thit lp]
s chnh-nim vo ci ang trc mt, v ch n-thun
quan st hi-th. Tng bc, tng bc mt bn bit
nhng bc l u c th thc hin c vi kh nng

ca mnh v trong nhng bc , bn t n nhng
trng thi su sc v hnh phc c gi l jhna [nhng
tng thin nh].
Ngay sau khi bn thot ra khi nhng tng thin nh
jhna , bn s c bn (4) th suy xt v chnh nim v
chng, l:
(i) annica: s v-thng, s khng thng hng, s
khng chc chn ca nhng s th:
(ii) virga: s khng cn, s phai-bin ca nhng s
th;
(iii) nirodha: s chm-dt ca ci ta, s dit-ng; v
(iv) patinissagga: s bung-b tt c mi th ca th
gii bn-trong.
V nu bn c suy xt li [qun chiu] v nhng c
im ngay sau khi tri nghim [chng c, chng nhp]
tng thin nh jhna, th nhng iu tt p s tip tc din
ra. Ti thng ni rng trng thi tng thin nh jhna
ging nh thuc sng, v s xem xt li [qun chiu] th
ging nh l dim qut. Nu bn kt hp hai th vi nhau
th s xy ra mt s bng n u . Ch l vn thi
gian m thi.
Cu chc cho tt c cc bn tri nghim c nhng s
bng-n tuyt vi gi l s Gic-Ng!.
Chng 8
BN NN TNG CHNH NIM
(T Nim X)
Trong chng ny, ti ging gii v Bn Nn Tng
Chnh Nim (sati-patthna), v nhng cch thc hnh da
vo nhng hng dn ca c Pht c ghi li trong bi
kinh cng tn.
Trc ht, vic thc hnh Bn Nn Tng Chnh Nim
khng phi l con ng duy nht t n s gic ng,
nh mt s hc gi v dch gi qu nhit thnh tuyn b.
Theo c Pht th con ng duy nht dn n s gic ng
chnh l con ng Bt Chnh o (Dhp 273-274). Bn
Nn Tng Chnh Nim l thuc v chi phn th by trong
Bt Chnh o. Nu ai thc hnh con ng mt phn, v
d nh ch tu tp Bn Nn Tng Chnh Nim m khng tu
tp by phn khc ca Bt Chnh o, th ngi s
khng th no t n s gic ng. iu ging nh
ngi mun lm mt ci bnh m ch s dng duy nht mt
thnh phn, v d ch c bt, th s khng to ra c mt
ci bnh thm ngon vi nhiu hng v ngon lnh.
V l do trn, vic ging gii v Bn Nn Tng Chnh
Nim trong quyn sch ny l da vo bi-cnh ca con
ng Bt Chnh o, hng dn v cch by chi phn kia
lm iu kin tin quyt v h tr cho vic tu tp thin v

Bn Nn Tng Chnh Nim.
Mt s hc gi cng tuyn b rng phng-cch thin
v Bn Nn Tng Chnh Nim [tc s ch-tm chnh-nim]
l nguyn thy ca Pht gio, v l pht minh ring ca
c Pht, nh Pht v nhng A-la-hn sau tu
chng n gic ng. Tuy nhin iu khng ng l.
Thin v Bn Nn Tng Chnh Nim, nh ti gii thch
trong chng ny, l s ch tm chnh nim vo nhng i
tng thuc v thn, v nhng cm gic, v nhng trng
thi tm, v v nhng i tng ca tm. T c xa, nhng
ngi thng minh v thch tm hiu th lun hng s chtm ca h vo nhng vn khc nhau ca t nhin tm
hiu ngha ca chng. S iu-tra tm-hiu khng phi l
tnh cch ring ca Pht gio. l tnh-cch ca nhn loi
v chng sinh trong nhng cuc mu sinh t ngn xa.
Thc ra, thin nguyn thy ca Pht gio bt ngun t
vic tu tp jhna, m chng ta ngy nay gi l thin-nh.
Vic chng c mt tng thin nh jhna i hi ngi
thin phi c c mt s cn-bng rt tinh t trong cch
sng ca chng ta. S cn bng c gi l con ng
Trung-o (xem kinh Mahsaccaka Sutta, MN 36,3133). Trit l Trung-o khng c tn thnh bi nhng
tu s kh hnh v nhng ngi khc vo thi . V d, nm
ngi bn tu kh hnh ca Pht kinh r Ngi khi Ngi
bc sang tu tp theo l trung-o. Nguyn thy cch tu ca
c Pht l dng s tri nghim thin-nh jhna lm
mnh-m s iu tra suy xt, gip cho s ch-tm chnh-
nim c tng cng mnh-m. (Chnh-nh h tr cho

chnh-nim).
Chun B Cho Vic Thin

Bn Nn Tng Chnh Nim
Sati-patthna c dch l Bn nn tng chnh
nim. Tuy nhin, cch dch chnh xc v ngha hn c l
l Nhng mc tiu () chnh nim 17. Bi v kinh Bn
Nn Tng Chnh Nim hng dn v nhng ni m ngi
tu t s chnh nim vo . Nu chng ta ngh s chnh
nim ging nh mt tia n chiu, th thin qun v Bn
Nn Tng Chnh Nim ch cho thin sinh ni chiu
lung tia sng vo khai sng ra nhng s tht gic
ng.
Theo ghi chp ca c hai bn kinh Bn Nn Tng Chnh
Nim c truyn tha cho n th h chng ta, mt bn
thuc Trng B Kinh (DN 22), mt bn thuc Trung B
Kinh (MN 10), c Pht ni rng: ...nu ai tu tp
(thin) Bn Nn Tng Chnh Nim theo cch thc nh vy
[tc l theo ng cch c Pht hng dn trong bi
17
Thin s hc gi dch gi Bhikkhu Bodhi th cho rng cch dch ng nht

ca tn kinh l S thit lp chnh nim, bi v iu quan trng l s thitlp chnh nim.
Ngi dch thng dch l Bn nn tng chnh nim, gn ngha vi T
Nim X (HV). Bn nn tng l thn, cm gic, tm v cc i tng ca
tm. Mi nn tng c nhiu mc-tiu chnh nim. Nn tng chnh nim l
ni s chnh nim c thit lp trn v chiu ri vo .
kinh] trong vng by ngy, th h c th t n s gic ng

hon ton, hoc nu khng th cng chng ng tng thnh
qu th ba [Bt lai]. Rt nhiu Pht t xut gia v ti gia
tu tp t rt lu, hon thnh nhiu kha tu thin rt
nhiu hn by ngy, thm ch hn by nm, hoc c i
ngi, m vn khng t n s gic ng no. Xin cc bn
ng tha cho c Pht!. Thay v vy, cc bn nn xem
k li li ha ca c Pht: Nu ai tu tp Bn Nn Tng
Chnh Nim theo cch thc nh vy.... Vic tu tp ca i
a s Pht t khng dn n s gic ng nh Pht ni l
bi v t ai thc hnh mt cch ng n nh cch m Pht
hng dn trong bi kinh quan trng .
Hu ht chng ta hay thc hnh ging kiu nh mt
ngi mua mt thit b gia dng cng ngh cao t tin v
nh, m bao b ra, lp rp g , v cm in. Bm!. Vy l
sai u ri!. B nh vy ri h mi bt u c quyn
hng dn s dng. Ti sao h khng chu kh c hngdn mt cch k cng v cn thn trc khi lm?. Tng t
vy, hu ht cc Pht t khng i n s gic ng no l bi
v h khng thc hnh Bn Nn Tng Chnh Nim theo
ng hng-dn trong bi kinh ca Pht.
c
Pht dy v hai loi thin Bn Nn Tng

Chnh Nim. Loi th nht [1] i km vi s h tr ca
thin-nh jhna v dn n s gic ng trong mt thi gian
ngn. Loi th hai [2] th khng c thin-nh jhna, nhng
vn to ra nhng tr tu minh st qu gi, c bit l nhng
tr tu gip ngi tu bung-b v n-gn hn cc tng
thin nh jhna, nhng loi ny khng dn n s gic
ng. 18 C hai loi thin ny c tm thy trong nhiu bi

kinh. y, ti ch tp trung vo loi thin Bn Nn Tng
Chnh Nim loi th nht [1].
Tm Quan Trng ca Thin nh

i vi Thin Qun Bn Nn Tng Chnh Nim
Hai bi kinh u ni rng: mt ngi thc hnh thin
qun Bn Nn Tng Chnh Nim th cn phi dp b xong
nhng thm-mun v phin-no i vi th gii. y l
cch dch cm t vineyya loke abhijjh-domanassam ca
kinh vn Pali, nhng l cch din dch khng thc s
chnh xc. l cch din dch u tin ca Gio s Rhyds
Davids cch y hn 100 nm v n b kt lun . 19
Cch din dch va sai ngha v va v ngha v mt
thc hnh. S dch ny lm cho cc Pht t hin i, nht
l phng Ty, hiu sai v bi kinh hng dn v h
thy rng thin v Bn Nn Tng Chnh Nim l kh m
thc hin c i vi h. 20
18
Ch ny, thin s tc gi mun ni: Loi 1 l thin qun (v bn nn tng

chnh nim) + thin nh (jhna). Loi 2 ch gm c thin qun, tc thin
minh st kh (dry-vipassana). Trong quyn sch ny, tc gi cao cch
thin Loi 1 v mun ch ra rng: thin-nh (jhana) l phn khng th thiu
c h tr tu tp thin tu minh st (vipassana) i n tr tu gii-thot.
Cc thin s li lc thi hin i nh Bhante Gunarantana, Analayo, Bhikkhu
Bodhi, Ajahn Chah...u c cng kt lun v cch tu Loi 1 nh trn.
19
Cm t ny l bn dch ca Gio s Rhyds Davids ca Hi Kinh in Pali

(PTS) qua ting Anh: having put away covetousness and grief for the world
20
Ch ny rt l th v v ng chng ta hc hi thm: v cm t ny c
nhiu ngha su rng, v n c dch bi cc thin s v hc gi ni trn
Theo nh nhng lun ging khc, cm t ny ch thc

c ngha l sau khi tm thi dp b nm chng ngi.
Cch gii thch ny l ph hp vi cch dng nhng t ng
Pali nhng ch-khc ca hai bn kinh. iu ny c
ngha rng, iu kin cn-c thc hnh thin Bn Nn
Tng Chnh Nim l trc tin phi dp b (tm thi) nm
chng ngi!. y l phn hng dn quan-trng trong bi
kinh m hu ht cc Pht t thng khng lm theo ng,
v iu khin cho vic thin Bn Nn Tng Chnh Nim
ca h khng mang li kt qu. 21
(xem thm ch thch k tip sau) bng nhiu cch nh: dp b tham mun v
bt mn i vi th gii (Anlayo), vt qua thm mun v xung khc i
vi th gii (ca thn) (W. Rahula), dp b thm mun v phin no i
vi th gii (Soma Thera, ging Ryds Davids), khng thch mun cng khng
chi ch mi s th ca th gii (Bhikkhu Bodhi)... Ngha cc t khc nhau t
nhiu, ty theo nghin cu v cch hiu ca mi ngi t kinh vn Pali.
Nhng tu chung, ngi tu cn phi dp b [dp qua mt bn, gc li] nhng
s thch v s khng thch i vi mi s trong th gii thn tm ca
mnh, trc khi bt u thin chnh nim. y cng l mt cch hng dn v
s bung-b.
T nhiu ngha v ngn ng v thc hnh, theo ngi dch, cm t ny c
th dch ra ting Vit l: b qua/dp qua mt bn tham mun v phin
kh i vi th gii. Bi v: [1] ngha en ca li dch l: chng ta ch tm
dp b qua mt bn nhng s tham thch v ght chn i vi th gii sng;
[2] ch tham mun bao gm c c tham dc (thn) v thch, mun
(tm); cn phin kh bao gm c c phin no, bt mn, khng hi lng
(tm) v kh, khng d chu, kh chu (thn). Nh vy, chng ta cn phi dp
qua mt bn nhng tham mun v phin kh i vi th gii sng ca thntm trc khi thit lp s chnh nim.
21
V cm t ny, bn c th c phn nghin cu v din dch rt chi tit v

mt ngn ng v v thc hnh Chng IV, quyn sch Bn Nn Tng
Chnh NimCon ng Trc Ch n Gic Ng ca thin s tin s
Anlayo. Theo thin s ny, cm t khng phi ch ni v s dp b nm
chng ngi trc khi thc tp chnh nim, n gin bi v nm chng
Ngay y, thin nh jhna c chc nng dp b (tm

thi) cc chng ngi. Trong kinh Nalakapna Sutta (MN
68,6) c ghi rng: Nu khng chng c mt tng thin
nh (jhna), th nm chng ngi xm ln vo tm v
trong . Nu chng c mt tng thin nh, th nm
chng ngi khng th xm ln vo tm v trong ..
Bt c ai tng chng c tng thin nh th sau khi thot ra
khi n, s chnh nim ca ngi s rt mnh m v d
c duy tr lu. y l kt qu ca vic nm chng ngi
khng cn.
ngi l khng ng ngha vi s tham mun v bt mn. (Quyn sch

hn lm ny cng ang c dch Vit bi cng ngi dch).
Cn theo thin s tc gi Ajahn Brahm trong quyn sch ny: nu mun dp
b tham mun v bt mn i vi th gii thn tm th phi dp b nm
chng ngi, nh th nm chng ngi l nm trong phm vi nhng tham
mun v bt mn. V bng cch tm thi dp b hay khng ch nm chng
ngi, tm s c an, th thin t nh. Thin t chnh nh s h tr cho
chnh nim. y thin s ging gii theo cch thin Bn nn tng chnh
nimLoi 1, tc l cch da trn bi cnh c yu t thin-nh jhana.
Tuy nhin, theo cc hc gi khc v Anlayo th khng nht thit phi dp b
c xong cc chng ngi (d l tm thi) ri mi bt u tu tp chnh nim
c. Theo h, ngha ch ny ch n gin l gc li nhng tham mun v
bt mn vi th gii thn tm ca mnh, v bt tay vo thc tp chnh nim.
Chng ta nn tm gc li nhng phn tch qu gi ca cc thin s v hc gi
qua mt bn. V ch ny, quyn sch ny tp trung v hng dn thc
hnh: cn dp b [khng ch] nm chng ngi trc khi thin chnh nim
v Bn nn tng chnh nim. V dp b [khng ch] nm chng ngi
th ngi tu phi dng [thc hnh] thin-nh.
Chng ta hy tip tc xem thin s Ajahn Brahm dn dt chng ta theo cc
bc thc hnh m thin s cho rng l cch m Pht ch dy. V bn s
t thy r hn.
(L thin y l: khi cn nm chng ngi ph nhiu

th s chnh nim khng c mnh m v sng t. Khi
nm chng ngi b khng ch hoc dp mt th chnh
nim s mnh m v sng t. Lc , vic thc hnh thin
chnh nim s hiu qu hn.)
Ti nh li thi ti cn tr v cha i tu, ti thng i
chi vi c bn gi tr trng i hc Anh. Tt c cc
ni c tic th nhng nh n thng m m. Nhng ni n
ti ngi ta cng thp nn ngi n. Khi chng ti i do
dc b sng, ch c nh trng m bng bc.
S chnh nim yu km cng ging nh i ban m, bn
khng nhn thy r rt. C chng ch nhn thy nhng ci
bng en. Mt s ngi ging nh s chnh nim m yu.
H khng mun nhn thy nhng s-tht ng nh chng
l, bi v s ch tm chnh nim s lm l ra mt s l-tht
v cuc i v s sng m h khng mun i din. Nhiu
ngi ch thch trn chy vo nhng mng tng, men ru
v ma ty. Mt s khc trn chy khi s chnh nim bng
cch chn vi vo cng vic bn rn. Ch c mt s t ngi
can m v chn tht chnh nim.
Sc Mnh Ca Chnh Nim

Nu chnh nim nh l nh n, th thin lm thp sng
ln nh n. Khi ti cn l mt T kheo tr cha Wat Pa
Nanachat vng ng bc Thi lan, ti tr nn rt bnh an
bng vic i thin trong snh ng. Ti i thin vi hai
mt lun nhn xung im trn nn nh cch khong hai mt

trc mt. Ri ti bng dng li, v khng th tin vo mt
mnh. Nn nh xi-mng xm xt bng tr thnh mt bc
tranh p huy hong. Rt nhiu nh v bng mu xm v
ng nt xut hin to thnh mt bc tranh p m ti
cha tng thy. Ging nh khi ngi tu chnh nim thu
sut vo ngn c, ngn c chiu sng mt th mu xanh ca
n hunh quang. Mt cnh nh bin hnh thnh mt th
gii v bin ca hnh dng, mu sc, v cu trc. (Rt kh t
bng ngn ng bnh thng). Vt nh mn tr thnh su
sc, v th bun t tr thnh thin ng vi mt nng lng
ca s chnh nim hng mnh.
Dong di vi cc bn mt cht, nhng iu ang xy
ra nh vy l do nm chng ngi ang b dp b. Cc
bi kinh ni rng nm chng ngi lm suy yu tr tu.
Khi chng ngi khng cn, s tri nghim ging nh s
nhn qua ci knh xe mi c lau chi mt cch sch trong,
hoc ging nh s nghe vi ci tai b bt sp va mi mc
ra, hoc nh s ngh vi ci tm va c thot ra khi lp
sng ngu-m tng che bm n. Mt khi bn bit c
s khc nhau gia chnh nim mnh m v chnh nim yu
km bng chnh tri nghim ca bn thn mnh ch khng
phi ch l tng, th bn s hiu c s cn thit phi c
thin-nh jhna trc khi bn thin tp chnh-nim v
nhng mc tiu [ mc] ca Bn nn tng chnh nim.
Trng thi chnh-nh su ca jhna to ra s chnh
nim siu-mnh. Nu ta v s chnh nim hng-mnh
ging nh nh n chiu cng sut hng mega-watt [nh
trn sn khu hay trn cc sn banh] th s chnh nim siumnh do tng thin nh jhna to ra s ging nh mt mt
tri chiu lung nng lng hng tera-watt. [mega-watt =
106 watt, tera-watt = 1012]. Nu s gic-ng l mc tiu tu
hnh ca bn, th bn cn phi c s chnh-nim siu-mnh
nh cch miu t . Bt c ai tng tri nghim tng
thin nh jhna th s t hiu c v sao nh vy. Hoc
chng ta v nh vy: chnh nim yu km ging nh o t
bng ci mung tr; chnh nim mnh ging nh o t
bng ci cuc; chnh nim siu-mnh th ging nh o t
bng my o, mt c o ca n bng mt nm ngi o
lin tc bng ci mung.
Hoa Sen Ngn Cnh

Ti mun ging gii cch duy-tr s chnh nim vo mt
i tng duy nht khm ph ra bn cht ca chnh bn:
bn cht ca thn v tm bn. Ti lm vic ny bng cch
dng li v d hoa sen ngn cnh.
Nh li hoa sen ngn cnh ng cc cnh li vo ban
m. Vo bui sng, nh nng u tin s lm m hoa sen.
y l xc tc t nhin lm hoa sen m cnh ra. Phi mt
nhiu thi gian, nhiu pht, th nh nng lm m v lp
cnh sen u tin bn ngoi mi m ra. Nu bui sng t
nng th cng phi mt nhiu thi gian hn na th cnh sen
mi m ra. Khi lp cnh u m ra, nh nng lin tc
si m lp cnh sen k tip, v sau vi pht lp cnh ny
s m ra. Khi lp ny m ra n to ra khong trng cho nh
nng chiu ri vo lp cnh k tip bn trong. Nhng hoa

sen c nhiu lp cnh cn c nhiu thi gian nh nng
chiu ri vo tng lp n khi cc lp cnh m ra ht. Nh
vy, hoa sen ngn cnh phi cn c mt tri chiu tht rt
mnh v duy tr nh sng chiu ri lin tc trong mt thi
gian rt lu th mi c th lm m ht ngn cnh sen v
l ra vin ngc qu bn trong li sen.
Trong thin Bn Nn Tng Chnh Nim, hoa sen ngn
cnh tng trng cho thn-tm ny, tc l ci con ngi
nm un ny ca bnl ci chng ta thng gi l mt
thc th hay mt ci ta chnh l mnh ang ngi
c quyn sch ny. Mt tri tng trng cho s chnh
nim. Bn cn phi duy tr [chiu ri] s chnh nim mnh
m vo thn v tm ny trong mt thi gian rt lu th mi
lm cho nhng lp cnh sen [s-tht] bn ngoi c m ra.
Nu cc chng-ngi ang c mt y th tr tu s khng
xy ra, ging nh khi c sng m hoc my che khut mt
tri th mt tri khng th lm m v khng th m ra
nhng lp cnh sen.
Nu bn khng th duy tr s chnh nim mnh m c
lu trn thn v tm, th s hiu bit ca bn ch nh nhng
lp cnh sen bn-ngoi. Nhng nu bn to ra c s
chnh nim hng mnh v duy tr n trn thn-tm mt cch
lin tc, th bn s bt u nhn thy nhng lp cnh bntrong di mt lung nh sng mi m. Trc kia ta c
ngh ta bit ta l g, th gi y ta mi nhn ra mnh ch
l ngu si v thc t mnh hiu bit rt t v mnh. Bng
cch duy tr s chnh nim hng mnh chiu ri vo thntm, nhng s-tht bt u h m ra cho bn nhn thy.
Khi bn thc hnh thin theo cch ny, tt c nhng
danh tnh ca bn trc y u bin mt. Tt c nhng
tng c nh bn l ai nh bn tng ngh, hoc bn l
ai nh ngi ta tng ni, v bn l ai theo cch bn
tin; l A, l B, l linh hn A, l bn ng B u ch l
nhng lp cnh b-ngoi ca hoa sen. Chng cn phi m
ra lm hin l nhng lp s tht su-sc-hn bn-trong.
Nhng danh tnh v tng l nhng iu to tc trc kia.
Chng l nhng m t nng cn b ngoi vn lun che
khut s-tht nm bn-trong. Khi nhng lp cnh sen bngoi m ra, chng ta nhn thy c nhng iu chng
ta cha tng thy trc . Bn s tri nghim c nhng
th m bn khng th t tn dn nhn cho chng c
bng danh tnh danh t; nhng s-tht [mi] l vt trn
nhng nhn thc hc hiu thng thng ca bn. Hu ht
nhng nhn thc ca chng ta ch l s lp i lp li ca
nhng g chng ta c dy trng hc hay nh.
Con b, con ch, thy tu, cao nhn... ch l nhng
danh t m chng ta p t cho nhng i tng v s vt
trong th gii sng. ngh, cm gic, tm thc v ci
ta l v d r rt ca cch t tn [khi nim] mt cch sai
lm m chng ta c dy gn chng vo trong tm
chng ta. Tt c chng ch l mt ng nhng nhn thc
c dy v hc, v chng lun che-khut nhng s-tht
ch-thc nm bn trong.
V d hoa sen ngn cnh, v sao phi dng v d n

ngn cnh?. Bi v c hng ngn lp [mc ] hin-thc
cn phi c m ra. Vic hnh thin cng tn rt nhiu
thi gian ngi v lt m nhng lp ngu m [si m, v
minh] v nhng tng sai lm v bn thn bn v th gii
[t kin]. Khi c Pht dy rng nguyn nhn gc-r ca
kh chnh l avijj [v minh], Pht khng h ni v
minh l d dng c lt b. V minh cn phi c lt m
theo tng-lp, ging nh s m ra tng lp cnh hoa sen
ngn cnh.
Mi nguy him m bn cn lo lng trn con ng tu tp
ca mnh l bn thng nh gi qu cao s chng c ca
mnh. Nh l: i lc s chnh nim ca bn mnh m,
v n c th duy tr c lu, v mt s tr tu minh st
xut hin. iu c th ging nh mt tri lm m hoa
sen rt tt cho nn c 49 cnh sen m ra mt cch p
, v bn ang nhn thy cnh sen th 50 ca 1.000 cnh
sen. Cnh sen th 50 cng rt p v su sc bn phi
ngh rng: !. N y ri. Cui cng ti thy c li
sen. Nhng rt tic, tha o hu, bn cn n 950 cnh
sen cn phi c m ra bng nh sng chnh nim hngmnh v min-mt hn na. Bn cha gic ng hon ton
u.
Khi cnh sen th 1.000 m ra, tht l tuyt p v k
diu, th bn s nhn thy c vin-ngc danh ting qu gi
ngay gia li hoa sen. Bn c bit vin-ngc l g
khng? Kim cng? trn chu? hng ngc?. Khng, l
s trng-khng!. Bn nhn thy vin ngc v gi tnh-
khng nm ngay gia li ca thn-tm; v l th bn

cha bao gi v cha bao gi trng i c c. Ci bn
k vng ch l nhn thy thm mt cnh sen p k tip
m thi. S trng-khng l ci g thuc v mt bn cht
hon ton khc bit i vi mi cnh sen, khc bit i vi
mi s th khc. Khng c g c!!!. t c n ni
khng c g c!!! th i hi ngi tu phi c mt trnh
chnh nim siu-mnh c duy-tr trn mc-tiu ca n
mt cch min-mt trong mt thi gian rt lu.
Mc ch ca Thin v Bn Nn Tng
Chnh Nim L Nhn Thy L Tht V-Ng!
Mt yu cu cn bn trc khi bt u thin v Bn Nn
Tng Chnh Nim l cc bn phi hon ton hiu r mcch ca phng php thin ny. Mc-ch ca bt c vic
thc hnh no cng gip ch ra cch-thc m n c thc
hin. Khi bn bit r c mc-ch tiu th bn cng d
dng i n mc-tiu.
Vy mc-ch ca thin Bn Nn Tng Chnh Nim l
g?. Mc ch l nhn thy s v-ng (anatt): l s
khng-c-ng, s khng c ci ta, cng khng c ci g
thuc v mt ci ta. Nh iu ny c ghi r trong
kinh vn: S chnh nim c thit lp nhn r ch
c thn, nhng cm gic, tm, v nhng i tng ca
tm; v khng phi l ci ta, ca ta hay mt bn
ng no c [cu sau l li ti (tc gi) din dch cu tip
theo ca li kinh ].
Khi bn khc nh trong tm tr rng mc ch ca

thin Bn Nn Tng Chnh Nim l lt b lp mn ngu si
[v minh] v ci ta, ca ta, bn ng chng ta nhn
thy s v-ng: tc s trng-khng nm bn trong li hoa
sen, th lc cch thc hnh ca chng ta s tr nn r
rng v r rt. c bit bn s knh phc v sao c Pht
ch ging dy v bn loi mc tiu chnh nim: thn, cm
gic, tm, v nhng i tng ca tm [thn, th, tm,
php]. Pht dy v bn nhm mc tiu ny bi v l
nhng lnh vc chnh, l bn phn chnh m s sng gi
lp nn mt ci ta, ci ca ta, ci ta-l
Nh vy, thin Bn Nn Tng Chnh Nim duy tr s
chnh nim siu-mnh vo tng mi i tng ca bn
nhm mc tiu nhm mc ch ph b ci tng v ci
ta. Nu bn b v-minh che m t rt lu nn nhn lm
thn th l ta, coi nhng cm gic l ca ta (v v vy
do ta kim sot), cho rng tm [tin trnh hiu bit] l bn
ng ca ta, v dnh mc vo nhng i tng ca tm nh
l nhng th lin quan n ci ta.
Tm Tt Nhng Bc Chun B
y l nhng bc chun b cho vic tu tp thin Bn
Nn Tng Chnh Nim c thnh cng. Cc bc nh
trong bng di y:
1. vineyya loke abhijjh-domanassamtrc tin dpb nm chng-ngi thng qua vic tu tp v tri
nghim trng thi tng thin nh jhna.
2. satimc c s chnh-nim siu-mnh c to
ra bi trng thi tng thin nh jhna.
3. Atpiduy-tr s chnh nim siu-mnh mt cch
chuyn ch vo mc tiu/ mc/ i tng ca
chnh nim.
4. sampajnoghi-nh trong tm mc-ch ca thin
Bn Nn Tng Chnh Nim: l nhn thy/chng
ng l thc v-ng.
V by gi, ti s din t cch thc hnh thin v Bn
Nn Tng Chnh Nim trn tng mc tiu i tng ln
lt theo th t.
(I) Qun Nim v Thn

22
Trong kinh Bn Nn Tng Chnh Nim c mi bn

ni thuc thn tp trung [chiu ri, duy tr] s chnh
nim vo . Mi ch hay mi b phn c xp theo cc
nhm nh sau:
22
Qun nim l ch c dch v dng t trc. Ni y l qun st

v chnh nim. Nhiu s thy khc ch n gin gi l chnh nim v thn,
v cm gic, v tm... v v mt thc hnh th khng khc nhau t nhiu, bi v
chnh nim bao gm s ch tm, tnh gic, quan st, cng vi s nhc nhng k thut tu tp v k thut ng ph pht trin tm.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Hi th
Nhng t th ca thn
Nhng hnh vi ca thn
Nhng b phn ca thn
Bn yu t t i ca thn
Chn loi t thi.
y, ti s tho lun ngn gn tt c nhng nhm i

tng trn, ngoi tr nhm th (5). 23
1. Hi Th
Trong trit l n , hi th (ting Phn l prna) l
mt th xem nh l ct li hay s sng ca mt con ngi.
Thc vy, trong ting Pali, t ng vt l pna, cng c
ngha l hi th. Cng ging vy, trong ting Anh t ng
vt (animal) cng bt ngun t ting La Tinh l animalis,
ngha l c hi th. Chc chc mt iu l ngi xa
coi hi th l phn quan trng nht ca s sng, thm ch h
cn cho rng hi th l ging nh linh hn [bn ng] ca
mt con ngi, ca mt sinh vt.
23
y thin s tc gi ch hng dn v nhng ngha quan trng ca vic

thin qun v cc i tng chnh nim, hng n to ra tr tu gii thot.
Cn nhng thao tc (k thut) qun nim th chng ta c th c thm trong
mt quyn sch hng dn chi tit v cc thao tc ny ca tc gi. Ngoi ra,
bn c th c quyn Bn Nn Tng Chnh Nim qua ngn ng thng
thng ca thin s Henepola Gunaratana.
Bng cch tp trung s chnh nim siu-mnh vo hith, chng ta c th tri nghim c hi-th l mt tin
trnh trng khng, hon ton ph thuc vo cc iu kin
nhn duyn, chng c ai trong iu khin s th c.
Hn na, trong trng thi cc tng thin nh jhna thm
su, chng ta c th tri nghim hi-th bin mt (trong T
Thin) m khng gy nguy him g n s sng.
Khi s ph ca ti l thin s Ajahn Chah lm bnh lu
ngy, ngi thng ngng th. Mt anh y t mi trong mt
ln trc sng st ngh l ngng th ri (thng qua
in tm ). Anh ta bit rng ngi Ajahn Chah cng ang
nm ch n lc cht, nhng anh y ch khng mun iu
xy ra trong ca trc ca mnh!. Mt v s thy trc chung
chc chn rng thy mnh ang thin nh su, nh
nhiu ln trc , ch khng phi va tt th v cht.
Ngi y t vn cn lo lng cho nn anh ta lin tc trch mu
nhiu ln trong nhiu gi xem mu c dng kh -xy
nh trong hi th ca ngi bnh thng hay khng. Sau
cng th lng -xy trong mu vn y tip tc duy tr
s sng ca c th, cho d du hiu hi th bin mt.
Ngi y t cng thy vy, cho d thy Ajahn Chah khng
th trong mt thi gian lu, mc -xy vn c th
sng. Trong thin nh, s trao i cht din ra rt rt chm,
bn gn nh khng dng mt cht nng lng no. Bn
khng cn th.
Vy ti sao ngi thng vn hay c hp th khi b kch
ng, hi hp, hoc c hp ly hi th trc khi cht?. C
l l do s dnh mc v ph thuc ca h vo hi th l qu
su nng, nhng h khng bit. Nn nh rng thin Bn

Nn Tng Chnh Nim m ra cho ta thy nhng rng
buc vi hi th l hon ton khng nh chng ta tng.
Trong thin nh su, khi bn tri nghim s chm dt ca
hi th, th bn s thy r rng n khng phi l g ca ta c.
T tr tu hiu bit , s rng buc l thuc vo hi th
c tho g.
2 & 3. Nhng T Th & Nhng Hnh Vi ca Thn

C hai cch chng ta hiu bit v mt iu g: (i) suy
xt vn c t u v (ii) suy xt nhng g n lm. y
chng ta ang phn tch thn bng cch suy xt n lm
nhng g. Khi chng ta ngh rng chng ta ang i, ang
ng, ang nm, ang ngi, ang dui tay, v vn vn, th
ngh ch l o tng. S tht l khng c ci thn no
hay mt ci ta no ang lm vic c.
Nhiu cao th trong cc mn th thao, ngh thut, v
thm ch trong thin tp, din t mt trng thi v-ng
c gi l s ang tin vo vng hay s nhp cuc.
Khi ti gp mt v cng c in ni ting n m ti
bit, khi c hi lm th no ch c th biu din mt
trnh cao nh vy, ch tr li l ch ch kh luyn v tp
luyn lin tc hng ngy, nhng khi bt u din, ch quyt
nh qun i tt c nhng g mnh hc v tp. Ch tch
ci mnh ra khi s din v cho s khiu v t n ct
bc. y l mt cch miu t v s tin vo vng. Khi
ch ta nhp-cuc, ch ta c th di chuyn mt cch khng
kh khn, mt cch duyn dng, v khng b mc li. Khi

ngi thin nhp-cuc, ngi y c th quan st s nh
su [samadhi] mt cch p , lin mch v v ngn. R
rng bn ch ang tri nghim tin trnh m thi, ch khng
iu khin hay to tc tin trnh . l anatt, v-ng.
Bn quan st nhng t th v nhng hnh vi ca thn vi
s chnh nim siu-mnh, v nhanh chng nhp cuc vo
vng ni m tt c nhng t th v hnh vi ca thn c
thy ch l mt tin-trnh nhn-qu, ch khng phi l mt
tin trnh do tc nhn hay mt ci ta no iu khin. Bn
tr thnh mt ngi khng cn kim sot nhiu n thn
ny na. Bn khng cn rng buc, v sng mt cch th
th.
Nhiu v thy cho rng s chnh nim phi lun lun tp
trung vo nhng hnh vi trong giy pht hin ti. iu l
khng ng. Thc s, ch chnh nim trong ting Pali l
sati, c ngha l s nh [nim]. S chnh nim siu mnh
c th chiu ri vo mt i tng ca nhng khong khc
c, o su vo bn trong n m khng lm phai bin n, v
khm ph ra s-tht bn trong.
V d, trong kinh Bn Nn Tng Chnh Nim, ngi tu
c yu cu thc tp chnh nim v s-ng. Ngay c mt
bc A-la-hn cng khng th thc c khi h ang ng,
vy lm sao h thc c v s-ng?. iu ny ngha l
g?. Mt s dch gi ngy trc c tnh gii quyt vn
ny bng cch thay i ngha thnh bi tp chnh nim v
s bun ng hay s chm vo s ng hay s ang ng
gc. iu ny l sai. Trong bi kinh ghi r t s-ng

[trng thi gic ng] bng ting Pali, ch cm t niddam
okkammati khng h c ngha l s bun ng hay s ng
gc. Khi thc hnh chnh nim vo s-ng c ngi tu
dng s tri nghim qua [gic ng mnh ng trc ]
lm mc-tiu chiu s chnh nim siu mnh vo .
l s chnh nim ly i-tng l mt tri nghim qu-kh.
iu ny c v nh thch thc bn, nhng n rt l quan
trng v diu dng, ri bn s thy, nh ti s m t thm
trong phn tp trung chnh nim v tm-thc (citta) cc
trang pha sau.
4. Chnh Nim v Thn

Ti cn nh khi ti cn nh, c nh chng ti ang coi
chng trnh trn TV trng en ang chiu v mt cuc gii
phu ang c tin hnh chi tit. Cha m v anh ti i ra
khi phng sau khi cho rng chng trnh l thuc v gio
dc khoa hc. Ti thy rt hay khi nhn thy nhng b phn
bn trong ca c th ngi.
Nhiu nm sau khi i tu Thi Lan v c ti cng mun
xem thc nhng thi th m mu. iu lm ti ngc nhin
l ti sao nhiu ngi phi hong ln vi ci ngh nhn
thy thi th y mu, v thng khng dm coi. Mc d
chng ta hc mn sinh hc nh trng, nhng hu ht
chng ta khng mun nhn thy bn cht thc s ca c th
chng ta. Ti sao chng ta phi s hi hay la tong ln khi
nhn thy rut gan li ra?. Ti sao?
Bi v chng ta cn rt nhiu rng buc v m m vo

c th, chnh l mt s ngu-si, l nguyn nhn gy ra
nhiu au kh cho chng ta. Bng cch dng s chnh nim
mnh m ca chng ta soi ri vo nhng thnh phn ca c
th, chng ta s ph v ci thi tm khng-mun nhn-nhn,
thi tm s-hi khi nhn thy c th bn trong chng ta. V
sau khi ph v c ci thi tm , chng ta nhn thy
c ch thc n l g, nh n ch thc l. N ch l mt
thn. Nhng b phn hay nhng ci nh gn kt vi nhau
to thnh thn khi sng, v tan r khi cht, chng xu chng
p, chng mnh chng yu. n gin n ch l mt hin
tng ca t nhin, khng phi ca bn. Bn c th gi n
khe mnh mi mi hay khng?. Bn c th ngn khng cho
n cht hay khng?. Nu khng, vy th ai s hu c th ca
bn?. Chc chc v r rng rng t nhin s hu sc thn
ca chng ta.
Du hiu cho thy bn thu hiu v s tht ca sc
thn chnh l: bn hon ton khng cn s hi v ci cht
ca mnh na. Mt bi kim tra xem th bn c c tr
tu minh st ny cha: hy coi bn phn ng th no khi
mt ngi thn yu ca mnh cht i. Nu bn nhn c c
in thoi bo rng mt ngi thn ca bn va b tai nn
v cht, bn tr li rng: Cm n, ti bit. Th no ri
ci ngy cht cng n, th c l lc bn ht m m
vo thn th ca mnh, khng cn dnh mc vo n na.
6. Thin v T Thi
Thin v mt xc cht l suy xt [qun nim, qun

chiu] v vn : Thn th l ci g v thn th lm ci g.
Cch ny to ra gii-php tr liu t u, to ra tr-tu sinh
ra gia, v sau cng l s gii-thot. Cch thin ny rt
mnh m v hiu qu.
Xc cht t tai nn nhanh chng c bao bc v ch v
nh, v c tm ra, tm lim v trang hong cho ti tn.
H trang sc i cht sao cho ngi mt trng c v nh
ang ng mt cch hnh phc, ch khng phi l mt xc
cht nm xui tay. Thng th chng ta khng mun nhn
xc cht nh-n-ch-thc-l. Thi thng chng ta ch
thch nhng o tng [m lm, vng tng] do chng ta to
ra. Tht t hi, v ngc li, s ngu-si bt chng ta tr gi
t hn nhiu. Chng ta cng chm hiu bit v sc-thn v
ci-cht, th chng ta cn phi chu ng nhng kh au v
n.
Khi s chnh nim siu-mnh c tp trung [soi ri]
vo mt xc cht, hoc vo k c v mt xc cht, th xc
cht s m ra ging nh hoa sen ngn cnh, v hin l ra
s tht nm khut bn di lp v bc b ngoi. Xc cht
ch dy cho bn y l cch m mt ci thn lm: n gi i,
tan r, v cht. Sinh, gi, hoi, dit. l s phn ca thn
ta, v cng nh thn th ca tt c ngi khc. Tr tu ny
gip chng ta khng cn tham m vo ci thn ny ca ta,
v khng cn tham thch vo sc thn (hay sc p) ca
ngi khc na. S m m v trn qu ci thn mnh gi
y phai bin, v s m m nhc dc v thn sc ca
ngi khc cng khng cn. Nhn thy thn xc tan r v

tr v li ct bi cng chng minh mt ln na rng ta
chng phi l ch ca thn mnh. N thuc v t nhin, sinh
ra t t nhin, v tan r v li vi t nhin. Khi bit rng
th gii t nhin mi l ch ca thn ta th ta thot khi s
rng buc vo thn, ta khng cn m m sc dc, v ta
khng cn s cht na. V nu tr-tu ny t n ct li
bn trong cng, th bn s khng bao gi cn i ti sinh vo
mt sc thn khc na. Chm dt ti sinh!.
(II) Qun Nim v Cm Gic

Mc tiu chnh nim th hai l cm gic (vedan). Ch
ny cn c gii thch thm, v n su sc hn, v ch
cm gic dch cha hon ton ht ngha ca n. Ngay c
trong ngn ng khc nh ting Anh v ting Vit, ch cm
gic cng c nhiu ngha khc nhau. (Trc y ch
vedan thng c dch (HV) l th, cm th, hay cm
th). ng thc, vedan bao gm hai ngha: (i) nhng cm
nhn ca thn v (ii) nhng cm xc ca tm. Ch vedan
trong ting Pali c ngha: tnh cht ca mt tri nghim c
thc thng qua cnh nhn, m thanh, mi hng, mi
v, chm xc, hay tm n c th l d chu (sng),
khng d chu (kh), hoc mc no gia (trung
tnh).
Trong cc ngn ng giu t vng nh ting Anh, ting
Vit, ngi ta dng nhiu t ng khc nhau chuyn ti
ngha ca s d chu, s khng d chu ca tng mi gic
quan khc nhau. V d, khi chng ta ni v s d-chu ca

cnh nhn, chng ta gi vedan bng nhng tnh t p,
xu, hoc trung bnh. Khi chng ta din t ch vedan
v m thanh ta nghe, chng ta c th dng cc t hay,
kh nghe, hoc khng hay khng d. Nu chng ta din
t s d-chu v khng-d-chu ca nhng cm nhn v
thn, chng ta dng cc tnh t au, sng, hoc tr,
chng c g. Nhng tnh cht m chng ta thch nh l
p, hay, sng, d chu... th c gi chung l
cm gic sng [lc th], ting Pali l sukha vedan.
Cn nhng tnh cht m chng ta khng thch v chi b
nh l xu, d, kh, au... th c gi chung l
cm gic kh [kh th], ting Pali l dukkha vedan.
Cn nhng cm gic khng sng cng khng kh, hay
thuc tm gia hai tnh cht trn, th c gi chung l
cm gic trung tnh [x th, v k th].
Nn nh rng nhng tnh cht m chng ta nhn thc l
p, xu, sng, kh, hay, d, tt, xu... khng phi nm
bn trong i tng s vt. Tt c ch nhng cch nhn
thc ca tm chng ta!. Nhng tnh cht thuc sng, kh,
hay trung tnh l nhng iu chng ta a vo thc ti
bng cch nhn thc ca ci tm hu vi to tc ca chng
ta. Ni li cch khc, cm gic (vedan) c ngha l tnh
cht chng ta thm vo mi tri nghim c thc m chng
ta cm gic l d chu, khng d chu, hoc gia hai tnh
cht . (Bi vy cng cng mt i tng s vt m c
ngi cho l tt, c ngi cho l xu. Xu hay tt...u l
do nhn thc ca con ngi, ca mi ngi, ty mi ngi).
Khi s chnh nim ca bn l mnh m v n nh, bn

c th suy xt v nhng cm gic [thuc hin ti v thuc
qu kh] theo mt cch khch quan, ch khng phi suy xt
nhng cm gic theo mnh thch hay ght, mnh mun hay
ch, mnh chu hay khng chu. Khi tm cn yu nh
(samadhi) v nm chng ngi cn c mt, th tm phn
ng nh vy: Tm cm thy kh chu (kh) vi nhng th
mnh ght, khng thch, khng chu [sn]; v tm cm gic
sng (lc) i vi nhng th mnh a, thch, tham mun
[tham]. Cch phn ng kch-gic ci tm v lm-sai-lch
s tht; ging nh nhng cn gi lm dy sng mt h v
lm sai mo hnh nh nhng con c ang bi ln bn di
mt nc. (S tht b bp mo bi s cm nhn ca mt ci
tm cha t chnh nh v chnh nim chng chc. l
ci tm bnh thng ca chng ta).
iu ny mt ln na -cao vai tr ca thin-nh. Vic
tri nghim [chng c] c trng thi tng thin nh
jhna l khng ch nhng chng ngi trc khi thc
hnh thin-qun v Bn Nn Tng Chnh Nim [c bit l
khng ch cc chng ngi tham-dc v c-] c c
kh nng nhn xem nhng cm gic (vedan) vi mt s
khch quan, hon ton khng dnh mc, khng thin v, v
ch xem xt cm gic mt cch ng n nh-ch-thc-nl.
S Sinh & Dit ca Cm Gic (Vedan)
Khi tm c tnh lng v khng cn c hai th tham

dc v c cm [tham v sn, thch v khng thch] th tm s
nhn thy c rng: cm gic sng (sukha vedan) chng
qua ch l mt im dng nm gia hai cm gic kh
(dukkha vedan). (Sng ch l cm gic nm gia nhng
cm gic kh. Sng chng qua l so vi kh m thi).
Thc vy, s vui sng ch l cm gic tng i so vi
nhng cm gic kh au. Bn thy vui v l so vi bun.
Bn cm gic sng l do i i vi kh m thi. Thc
vy, mc ca cm gic vui sng ch l tng quan n
mc ca s kh au trc m thi; v mc ca
cm gic au kh/bt hnh th ch l do o lng theo mc
vui sng/hnh phc trc m gi y bn mt.
Khng bit bn tng c cha quyn sch ca Jacobo
Timerman mang tn Ngi t khng tn, X lim khng s
k v cuc sng b t y ca mt ngi t Argentina. S
tra tn, my chch in, s y a d man l nhng cc
hnh to ra bit bao cm gic kh au cho ngi t trong
nhng thng nm t y bt tn. Nhng cm gic kh au
dng nh l khng ai c th chu ng c. Tuy
nhin, nhng cm gic nh a ngc vn cha phi l s
cng cc gh gm nht. Khi ng nhn c l th ca
ngi v, v mun an i ng, b vit rt nhiu v nhng thi
gian v k nim hnh phc v sung sng nht ca h.
Nhng k c lm ng ta au kh hn trm ngn ln khi
ngh n hon cnh hin ti ang b giam cm v tra tn
trong ci nh t a ngc. V vy, ng au n tht ln,
ting tht rng cn to hn c lc nhng tn cai ngc chch
in vo thn mnh. V d ny rt thch hp gii thch
rng, mc kh-au v bt-mn nhiu hay t l tng

xng vi mc nhiu hay t ca s vui-sng v tha-mn
qua m by gi ta nh li. Thc vy, cm gic vui sng
ch l s so snh i i da vo cm gic kh au xung
quanh trong i sng m thi.
Cm Gic (Vedan) Khng Phi L Ca Ta

Nh vy, chng ta c th thy cm gic (vedan) ch l
do to tc, do c iu kin, ging ht nh cch m to ra
ngy, ngy to ra m. ch l tr chi mang tnh hai mt
[nh nguyn] i i ca t nhin. Cm gic (vedan) vt
trn xa khi s kim sot ca bn v s kim sot ca mi
ngi. N tuyt i khng phi l th g ca ta, l ta,
cng khng phi l bn ng no c. S hiu bit v cm gic
(vedan) theo cch ny [c c] nh vo s chnh nim
siu mnh rng cm gic ch l cm gic (vedan), v
n ngoi tm kim sot ca bt k ai. S hiu bit ng n
ny lm khi sinh s khng cn dnh mc, lm cho chng ta
khng cn phn ng ny n thi qu v nhng s kh au
v vui sng na. Bn ng ra rng, chng c th g l nim
vui mi mi, v cng chng c th g l kh au mi mi.
Chng c m ti mi mi, hay ngy sng mi mi. Mt th
gii thin ng hon ho l khng th c c v mt gic
quan, ch l s c mun con ngi; v khi nim v
mt a ngc mi mi cng khng hp l.
Tm li, mc-ch ca vic chnh nim v cm-gic l
chng ng c tr tu minh st: cm gic (vedan)
khng phi l ca ta, khoi lc v kh au, d chu v kh

chu, l nhng th an quyn vo nhau, ch l hai mt nh
nguyn ca thc ti, l hai v cng khng tch ri nhau
trong v iu trn sn nhy ca vng lun hi sinh t
(samsara).
V nh , nh tr tu minh st , dc vng tr thnh
v ngha. V cui cng dc-vng c bung-b, l s
t-do khi s kh-au.
(III) Qun Nim v Tm

Nn tng chnh nim th ba l s quan st tm, tc tm
thc (citta). y l s thc tp kh nht. Hu ht tm ca
mi ngi khng c tu tp , nn thm ch cn cha
nhn thy c tm thc [thc ca tm] ca mnh. Tm thc
ging nh mt v hong c phc trang che kn ht ton
b thn th bng nm th m gip, o gip, tay o gip,
qun gip, v giy gip, khng ai cn nhn thy bn trong
ng. Thc ca tm cng vy, cng b che kn bi nm gic
quan: nhn gic, thnh gic, khu gic, v gic, v xc gic,
cho nn bn khng th no nhn thy c ci tm ch thc
b che du bn trong.
nhn thy c v hong , cch duy nht l chng
ta phi lt ht trang phc gip ca ng ta. Cng cch nh
vy, nu bn mun nhn thy tm mnh, bn phi dp b
nm gic quan. y chnh l vai tr ca thin-nh
jhna dp-b nm gic quan v lm hin l tm thc
chng ta nhn thy n. Nh vy, chng ta thm ch khng

th no bt u thc tp s chnh nim v tm nu bn cha
chng c mt tng thin nh jhna no. Bi v sao?. L
y l: Lm sao bn c th chnh nim v tm (citta) khi m
bn vn cha h thc s tri nghim v n!!. iu ny cng
ging nh kiu: Lm sao bn c th chnh nim v v hong
trong khi bn ch nhn thy nm phn gip che kn
ng ta??.
Vic iu tra suy xt v tm thc (citta) cng ging nh
vic xem xt kim nghim v tnh cht ca vng. Nhng
nhn vin kim nh ha cht s kim nh cht liu, h
phi bo m l vng c tinh lc hon ton khi
nhng cht khc, v ch c 100 phn trm l vng rng.
Tng t d hiu nh vy, trc khi bn bt u iu tra
suy xt v bn cht ca tm, bn phi chc chc rng tm
thc c tinh khit, khng cn nhng loi thc khc.
Chng hn nh khi nm thc ca nm gic quan bn ngoi
hon ton b dp b. Xin nhc li, vic iu tra suy xt
tm thc ch thc hin c sau khi bn thot ra khi mt
tng thin nh jhna. Sau , s chnh nim siu-mnh
nhm vo s tri nghim tng thin nh jhna va qua:
chnh l s tri nghim v ci tm ang trong trng thi tng
thin nh jhna v lc n khng cn b dnh nm gic
quan. (Tc l s chnh nim s chnh nim li ci tri
nghim v tm trong trng thi tng thin nh jhna, l
ci tm lc khng cn yu t nm gic quan, v ci tm
trong trng thi tng thin nh tr thnh i tng thin
s chnh nim suy xt). Ch c cch tu tp ny th mi
nhn thy c s tht tm l v ng (anatta), tm-thc l
lun lun khi sinh ri bit mt, lun lun sinh dit, n
khng phi l ci ta, khng phi ca ta, khng thuc
bn ng no c, n cng khng phi l thng hay tm
thc v tr (i ng) no c n ch l tm thc (citta), l
mt ngn la ang chy v c nhin liu.
Tm Thc (citta) S i V u Sau Khi Gic Ng?

Mt ngn la chy nh c nhin liu. Nhin liu trong
ting Pali l updna. Mt ngn n chy nh c la,
du, v tim n. Nu mt trong nhng nhin liu ny ht,
th ngn la bin mt. Khi du cn, hay tim ht, th ngn la
bin mt. Khi ngn la tt, n chng i v u ht. Khng
c thin ng no nhng ngn la hnh phc ln v
thp sng mi mi. Cng khng c chuyn ngn la ha
nhp vo mt ngn la thng hoa ca v tr i ng. n
gin l n tt, tt c ch l vy. Trong ting Pali, s tt ngm
c gi l Nit-bn (Nibban).
Tm thc (citta) cng ph thuc vo nhin liu. Nhng
bi kinh c ghi rng: tm thc (citta) th ty thuc vo
danh-sc (nma-rupa) [danh-sc l thn v nhng i tng
ca tm], v khi danh-sc bin mt, th tm thc cng hon
ton bin mt (SN 47,42). N bin mt i. N nit-bn.
N khng i u c; n ch ht tn ti, n gin l khng
cn. Mt chuyn th v trong kinh in c ghi li rng, hai
v T kheo Ni ni ting l Kisagotami v Patacara t
c gic ng ton gic ngay khi h nhn thy mt ngn
n ang tt (Dph 275; Thig 116).
Bn Cht ca Tm Thc
Khi bn duy tr s chnh nim siu-mnh vo mt tm
thc tinh khit, th tnh cht ca tt c loi thc u hin l
ra. Bn s nhn thy thc khng phi l mt tin trnh tri
chy trn tru, m n l mt chui nhng s kin ri rc v
b c lp. Thc c th c v nh di ct trn b bin. B
ngoi t xa, di ct trong nh mt di lin tc my trm
thc. Nhng nu bn iu tra suy xt k cng th bn s
bit c thc s di ct c to nn bng v s nhng
ht ct ring ri v c lp. C v s nhng khe h v
khong cch gia cc ht ct, v khng c s tri chy lin
lc no gia khong cch gia hai ht ct. Tng t nh
vy, ci chng ta cho l mt dng chy ca thc by gi
c nhn thy r rt ch l nhng chui nhng s kin
ring ri, khng c s tri chy lin mch gia nhng s
kin .
Mt v d khc l Thi Lan, ngi ta hay phc v
mn tri cy nhiu mn, nhng ch t trn mt da nh,
mi ln ch mt loi tri cy, chng hn nh mn da l
chnh. Cc loi tri cy khc c th c t ln t ln hay
nhiu ln.
u tin ngi ta t to vo. Khi ming to ht, th tip
tc n da. Da ht n chui. Ri ht chui, li n da.
Ht da n cam. Ht cam n xoi. Ht xoi n da. Tt
c u l tri cy, nhng mi loi mi khc, cng khng c
tinh cht tri cy ny chy dnh qua tri cy kia. Trong v d

ny, to tng trng cho thc nhn (nhn thc), chui tng
trng cho thc ngi (t thc), xoi l thc nm (thit thc),
cam l thn thc, v da l tm thc. Mi st-na thc l
ring ri, khng c s tri chy lin mch no t st-na ny
sang st-na k tip.
Tm thc, da, xut hin sau mi thc khc bin i, v
do vy n to ra o-tng rng tt c nhng tri nghim tm
thc u ging nhau. i vi mt ngi bnh thng, c
mt tnh cht chung trong s nhn, v cng thy c n
trong s nghe, s ngi, s nm, v s chm xc. Chng ta
gi tnh cht chung l tnh bit. Tuy nhin, nh c s
chnh nim siu-mnh, bn c th nhn ra r rng s bit
khng phi l mt phn ca s nhn, s nghe, s ngi, s
nm, v s chm xc, nhng thc t l s bit khi sinh
lp-tc ngay sau mi thc gic quan kia khi sinh. Khi mt
thc gic quan khi sinh, v d nhn thc, th s bit khi
sinh theo ngay trong mt st-na. V nhn thc bin mt
khi s bit [tm thc] ang xy ra; v s bit bin mt
khi thc gic quan, nh nhn thc, ang xy ra. Nh trong
v d trn, khng bao gi c chuyn to v da cng c mt
trn da. Khi ci ny mt th ci kia xut hin.
Rng Ci Bit Khng Phi L Ci Ta

Qun nim v tm-thc theo cch nytc l nhn thy
n l mt chui nhng s kin ring ri c lp m khng c
ci g tip ni lin mch t ci ny sang ci khcs gip
ta ph v ci quan nim cho rng c mt ci ngi bit

hay mt ci hn lun lun c mt bn-trong thn nhn
thc nhng tri nghim trong th gii. Bn ang ph-b
c ni tr n cui cng ca ci o tng sai lm v ci
ng [ng chp]. T mi sinh ra n nay bn vn lun inh
ninh r rng c mt ci ci ta tn ti, rng Ti l ngi
bit. Nhng iu l khng ng. Gi bn mi thy rng
ch c s bit [tm-thc] lc c lc khng ging nh da
trong v d trn (ch tm-thc khng phi l mt thc th
hay mt khi nguyn nh mt ci hn c nh). Tm
(citta) l mt hin tng t nhin, lun lun sinh dit, c ri
mt, ging nh bong bng nc ma. N khng th l mt
ci ta, ca ta, hay mt bn ng nguyn khi c nh no
c. Cui cng chng ta nhn thy mt l tht: ci bit
[tm, citta] ch l v ng (anatt).
Nh gii thiu t u, Bn Nn Tng Chnh Nim
l phng php thc hnh thin do Pht ch ra vi mc ch
chng ng l tht v-ng [s khng c ci ta, khng c
ng]. Hai khi nim cui cng v ci ta hay linh hn
chnh l ch ngi bit v ngi lm. Bn thng nhn
lm mi th l bn th linh hn ca mnh, bn thng cho
rng chnh l ci ngi lm, hay ngi bit, hoc c
hai. S ngu si chp lm ny l c hu, n cm r su
nht v lu i nht, chnh n l th cn tr bn khng gic
ng c. Bi v cn ng chp l khng th gic ng. (V
gic ng l nhn thy s v-ng m! Cn ng chp l cn
cha nhn thy l thc v-ng). V vy, ng chp ch l o
tng. Bn tu tp nhn xuyn qua ci bc mn o tng
ch thc nhn thy tm thc ch l mt tin trnh t
nhin v v ng. Nhn thy c mt ln, bn tr thnh bc

thnh Nhp Lu. Nhn thy c mi lc mi ni, bn tr
thnh bc A-la-hn ton gic.
(IV) Qun Nim Cc i Tng Ca Tm

Nhng i tng ca tm, cn gi chung l cc php
(dhamma), l nhm i tng chnh nim th t v cui
cng. Nhng i tng ca tm c ghi trong bi kinh ny
gm c:
Nm chng ngi,
Nm tp hp un,
Su gic quan,
By yu t gic ng,
Bn chn l (T diu ).
Ti hiu rng danh sch ny l nhng i tng in
hnh ca tm m Pht ni ra. Tuy nhin, nhng i tng
khc ca tm [nh ngh, cm xc] cng bao gm trong
nhm i tng ca tm, mc chng khng c ghi trong
bi kinh.
Qun Nim v Nm Chng Ngi

Nh ti ging gii trong phn qun nim v cm gic
(vedan), nm chng ngi phi c dp b th bn mi
c th qun nim mt cch hiu qu v bt k i tng
no. Nhng, lm th no chng ta c th qun nim v nm

chng ngi sau khi mnh dp b n?. Nh khi bt u
phn chnh nim ti ni, chnh nim c th ly i
tng hay tri nghim qu-kh lm i tng chnh
nim. Chnh nim bao hm ngha nh [nim], n c th
nhn li tri nghim trong k c. S chnh nim siumnh c th chnh nim v kinh nghim qu kh v gi i
tng qu kh cho n khi nh sng chnh nim soi ri
vo sng t nhn thy bn cht ch thc ca tri nim
. V d: bn c th chnh nim v s bun ng v
n c mt khi bn ang ngi thin ngy hm qua.
Ci bn s nhn thy bng s chnh nim siu-mnh l:
nm chng ngi ch n gin l nhng chp hnh nh trn
mn hnh, chng khng phi ca ta, chng phi l th g
lin quan n ta. V d sau y s gip gii thch r hn.
Mt ngi bn hc c ca ti n nc Jamaica nhiu
nm trc. Anh y n xem bui chiu phim ngoi tri,
ngi ta c th li xe vo u v ngi trn xe coi. Anh thy
mn chiu phim l mt bc tng kin c dy hn na
thc, phi tn rt nhiu tin xy. Dn y rt m phim
cao bi, bo lc. Khi h thy nhn vt mnh yu thch va
chin thng th h cng rt sng bn ln mn hnh. Khi h
ght nhn vt cnh st hay ngi da , h cng nhm sng
bn vo nhn vt . Mn hnh bng vi th b rch ngay.
Do vy, ch rp mi c sng kin xy mt mn hnh kin
c, cc khn gi thch bn nhn vt no th c x sng
ln .
Nhng khn gi r rng ang nhn lm nhng hnh

nh trn bc tng l thc, nn h mun bn. Tuy nhin,
nu c chnh nim, bn s nhn thy rng nhng hnh nh
chng lin quan g n bn, (bi v ch l nhng chp
nh ring ri ni tip nhau to nn nhng hnh nh v c
ng ca nhn vt v cnh vt trong phim). Khi bn nhn ra
c nhng chng ngi ch n gin l nhng hnh nh
trn mn hnh ca tm thc, th chng s khng l g
quy ry bn na. (Bn bit ty ca chng). Ri, bn
s c t do.
Qun Nim Ngh

ngh [s i thoi bn trong] l mt i tng ca
tm, v n gy ra nhiu kh au. ngh c th biu hin
bng s bt an, hi hn, nghi ng, tham dc, hoc c . Ni
nh vy, ngh l trung tm ca nm chng ngi. Nhng
ngh bi quan ko di s dn n s trm cm, bun no,
thm ch t t. Nhng ngh s hi m nh c th dn n
bn lon tinh thn. Nhng ngh tch cc v c ch s dn
n nhng trng thi thin lnh. Nh vy, ngi tu chc
chc s thu hoch c kh nhiu li ch nh vic chnh
nim ngh theo hng dn ca Bn Nn Tng Chnh
Nim.
Xin c nhc li, ch c s chnh nim siu-mnh th
mi c th nhn xuyn qua tr chi ca ngh. Vi tm
thng thng, v s chnh nim thng thng, bn c
khuynh hng tin vo s ngh, dnh kt trong , thm ch
cho rng n l thc cn hn hin thc. Mt ngi i bng

i n nh hng sang trng, ngi ta a t giy thc n
ghi tn nhng mn ngon. Anh ta n ht thc n v tnh tin
ra v. Ngi vn cn i. Anh ta nhn lm thc n l mn
n. Thc n ch l nhng ngh v mn n.
Chnh nim siu mnh c th nhn thy ngh khng
phi l thc ti, n hu nh hon ton tch ri khi thc ti.
V d, c thng b cong ngh thnh sn gin, tham
mun thi phng nhng ngh thnh nhc dc, v bt an th
vn vo nhng ngha thnh nhng bc dc, tht vng. Bn
thy c bn cht ca ngh l khng ng tin cy. Ngay
c ci trong cu ti va mi ni!.
Khi thin Bn Nn Tng Chnh Nim nhn thy bn cht
ngh ng nh n l, l mt bc ngoc thay i, th
chng ta tri nghim c s phai bin v khng cn
n ngh na. Du hiu ca s phai bin [v tr tu] l
bn c th bung b nhng ngh mt cch d dng vo bt
c lc no. Bng chng ca tr tu l kh nng im lng
ca bn. Trong cc bi kinh, danh t dng gi mt bc
gic ng l santamuni, bc tr gi trm mc; (santa: bnh an,
v muni l trm mc, im lng). 24
Qun Nim Ch
24
Ngi ta hay gi Pht l Thch Ca Mu Ni (Sakya-muni), c ngha l mt

bc tr gi trm mc, ch s im lng, bnh an v tr tu ca Pht.
Mt i tng quan trng khc ca tm m ti mun

tho lun y l ch, tc hnh (cetan) 25, cng
nm trong nhm nm un [hnh un] thuc nhm cc i
tng ca tm ny. hnh l ci lm, ch lm, ch to
tc. Ta gi chung l ngi lm.
Nh ti va ni trn, hnh l mt trong hai nim
sai lm cui cng v ci ta. Hai nim [o tng, chp
lm] cui cng v ci ta l ci ngi lm (cetan) v
ngi bit (citta)!. Chnh nim v hnh [ngi lm] v
thy c l thc v-ng l iu quan trng cn phi tu tp
cho c thy c s gic ng.
Nhiu nm trc y ti l mt thnh vin ca Hi
Nghin Cu Tm Thn i hc Cambridge. Mi nm
chng ti mi mt nh thi min n biu din ti ngh ca
ng, thng th sinh vin rt thch n d xem. Sau khi ng
ta lm mt sinh vin ri vo trng thi thi min su, ng
ni: chiu nay, khi no ti bn tai ca anh, anh hy ht bi
quc ca. ng vy, chiu , sau khi ra khi trng thi thi
min, v sau khi b bn vo tai, anh sinh vin t nguyn
t ng ht bi quc ca. Anh ta ht mt mnh, mi ngi th
ci vang. Phn ng ni nht trong mn biu din ny l
khi c hi ai bo anh ta ht, anh ta ni rng chnh anh ta
t quyt nh ht bng ch ca mnh. iu ny cho thy
rng ngay c s ty no cng xut hin trong ci no b
ty nh l mt dng ch t do.
25
Cetana: hnh, tm hnh, ngi lm. Citta: tm, tm thc, ngi bit.
Bn cng ang cho rng [lm tng] chnh mnh ang

c quyn sch ny bng chnh ch t do ca mnh. Khng
phi vy, ny cc o hu, ch n gin l bn khng c
chn la no ngoi vic c n!. ch khng phi l hnh
ng ca mt chng sinh; n ch l sn phm cui ca mt
tin trnh.
Khi s chnh nim siu-mnh chn ly kinh nghim tng
thin nh jhna bn mi t c lm i tng ca n,
th n s nhn ra rng ci ch [ngi lm] hon ton
bin mt trong trng thi tng thin nh jhana. Tc nhn
bin mt t lu. Qun nim v mt trng thi chnh nim
hon-ton v khng cn ch s cho php bn nhn thy
ci ch thc [ hnh, s chn la v ngi lm] khng
phi l ci ta, hay ca ta no c. Tt c nhng g bn lm
ch l kt qu ca mt s lp trnh phc hp.
Khi ti ni nh vy, nhiu ngi cm thy s hi. S hi
bi v ci ch, th m bn bm vu t lu, nay sp b
loi b. Ngi u M cn b lm tng v dnh kt rt nng
vo nim ch t do ny. V thm ch h ng khung
tn th n vo trong cc hin php v cc tuyn ngn v
nhn quyn.
Bn c th hi li rng: nu khng c ch t do vy
chng ta n lc tu tp c gic ng lm g v
c g?. (y l mt cu hi hay). Nhng cu tr li cng
r rt. Chng ta n lc tu tp nh vy bi v chng ta
khng c la chn no khc!. (Khng c con ng no
khc gii thot khi kh v sinh t. S tu hnh gii

thot khi ci nim ch t do li chnh l mc ch
ca vic tu hnh.)
Ch c s chnh nim siu-mnh mi sc thm nhp
xuyn qua ro chn s hi vn c dng ln bi s lm
tng . V ch s chnh nim siu-mnh mi c th qun
st tin trnh ch thy c bn cht ch thc ca n.
Ging nh hoa sen ngn cnh, khi lp cnh sen tng trng
cho nim ngi lm c m tung ra, bn thy ci
cha tng thy, rng khng-c-ai y ang lm tt c
nhng iu . ch hay hnh ch l v ng. (N khng
l g, khng l ai, khng phi ngi lm, khng phi l tc
nhn c th no c). T lc ny, dc vng bt u bung r.
Qun Nim Cc Cm Xc
i tng tm cui cng m ti mun tho lun y l
cm xc. Cm xc l b mt cu trc ca tm c th hin
v phn loi thnh nhng tnh cht nh: bun hay vui, chn
nn hay hng phn, ti li hay v tha, lo lng hay tnh lng,
sn gin hay bi mn, th ght hay thng xt, v vn vn.
Nhng cm xc lun hnh chng ta kiu v chng
thng lm tn thng ta. Nhng cm xc l nhng i
tng ca tm, l nhng th hin trn mn hnh tm thc,
v l mt phn ca nhng i tng [php] trong nhm i
tng chnh nim th t ny ca Bn Nn Tng Chnh
Nim. (Cm xc thuc cc php).
Nhiu ngi coi cc b phim tnh cm, h thng khc

st si theo nhng cnh bun vui ca nhn vt trong phim.
ch l cm xc. Nhn vt trong phim v c ct chuyn
ca b phim ch l phim nh v l nhng cnh chy trn
mn hnh bng vi.
Khi bn b m lm trong nhng cm xc, bn thng
nhn lm chng l nhng tnh cm ca ta. Thm ch,
ngi ta m m vo cm xc n ni h c i tm nhng
cm xc bun b, nhiu ngi ghin xem xi-n v lun
mang theo nhiu khn giy lau nc mt. Nhiu ngi
thm ch b n b ung vi u v khc t c quyn tiu
thuyt trc khi mang khn giy i xem b phim c dng
ln t quyn sch . H dnh mc vo tnh cm, h tm vui
trong nhng cm xc bun v vui, h khng mun c t
do. H mun sng trong th gii khng thc ca nhng cm
xc. (Chng ta cn bit hng triu ngi lun i tm cm
gic bun vui vo nhng ly ru, t ly c l gii su,
nhng bn cng bit tha rng chng c men ru no gii
su ht, cng ung cng su thm.)
Chnh nim siu-mnh tp trung [chiu ri] vo nhng
cm xc s khai sng hin thc thy rng bn c mun
c t do hay khng. N dp b nhng chn la ca bn
qua mt bn. Bn nhn ra nhng xc cm ch l th d d
bn i n nhng rc ri v nguy hi. V bn cht, chng
ch l nhng i tng ca tm, do nhn duyn m c,
ging nh bu thi tit tri qua trn u bn ch thc s
chng l g ca bn. Khi bn nhn thy bn cht ca chng
th bn khng cn b dnh mc vo nhng cm xc tnh cm
na, v bn c t do khi s iu khin v dn dt ca

chng.
Bt c mt th g l i tng ca tm, bt c th g
hin ln trn mn hnh tm thcd thuc v nm
chng ngi, l ngh, ch, hay cm xcu c th a
vo tm chiu ri ca nh sng chnh nim siu-mnh lin
tc, min mt v thu sut. Ri , bn s nhn thy c
nhng th bn cha h ngh ti. Bn nhn thy ci m Pht
nhn thy di gc cy B- vo ngy Gic Ng. S
chng ng khai sng ra rng: nhng s kin trn mn hnh
tm thc ch l tr chi ca t nhin ch khng phi do
thng hay thuc v mt linh hn. Chng c g .
Khng c ai c. Khng c ai trong nh. Nhng i tng
ca tm l trng rng. Chng l v-ng (anatta). Bc mn
o tng c nhn xuyn thu. Bc mn v minh b
chc thng. By gi bn c t do, khng cn b tc
ng bi bt k i tng no ca tm na.
c Pht ha rng ai thc hnh Bn Nn Tng
Chnh Nim mt cch chuyn cn s t n o qu Bt
Lai hoc Gic Ng hon ton trong vng by ngy. C l
by gi cc bn mi hiu ti sao rt nhiu ngi tu tht
vng v h tu tp nhiu hn by ngy, thm ch hn by
nm hay ht c mt i ngi m vn cha gic ng. Nh
ti ni lc u, iu ny l do h khng thc hnh
mt cch ng n theo nhng hng dn ca c Pht.
Cc bn hy th thc hnh v s thy. Cc bn cn phi
tu tp cho c s chnh nim siu-mnh nh vo thin
nh jhna; lc cc bn s hiu c s chnh nim bnh

thng th yu km v khng th thnh cng trong thin.
Hy t ci ngi bit [tm, citta] v ngi lm [
hnh, cetan] di lung sng n pha cc mnh ca s
chnh nim siu-mnh, hy dng cm vt ln trn nhng
quan im [kin chp] c hu ca mnh. Ri c i cho
iu bt ng s n. ng, ng bao gi tin on hay on
m v s tht. Hy kin nhn ch i, ri s n lc cnh
sen th 1.000 s bung m, l ra li sen v vin ngc
gia. l lc chm dt v minh, chm dt vng sinh t
(samsar), v l cu kt ca Bn Nn Tng Chnh Nim.
Phn 2
T N HNH PHC
& HN NA
Chng 9
NHNG TRNG THI JHNA (I):
CHN PHC
Trong nhng kinh in Pht gio, ch c mt t dng
din t vic thin, l t jhna. Theo li ghi chp t
ngi Ananda trong kinh Gopaka-Moggallana Sutta (MN
108,27) th loi thin duy nht m c Pht ging dy l
jhna m sau ny chng ta dch l thin-nh. Nh vy,
iu ny cng ph hp v mt k thut, thin nh jhna
thit k cho Thin Pht gio c ng n, l lm cho
tm ngi thin c tnh lng khi nhng ngh t duy,
tm cch ly khi mi hnh vi ca nm gic quan, v tm ta
sng vi nim hnh phc siu th tc cao qu. Ni thng ra,
nu thin khng phi l thin nh jhna, th khng phi
l Thin Pht gio ch thc!. V l ny, c mt yu t quan
trng nht nh trong tm chi phn ca Bt Chnh o l
chnh-nh. Chnh nh chnh l thin-nh, l trng thi
bn tng thin nh.
Khm Ph ca c Pht
Cc kinh vn Pht gio c xa ghi rng c Pht
khm ph ra Thin nh (jhna) (SN 2,7; AN IX,42). Nhng
khng c mt ch no trong kinh in c ghi rng c Pht
khm ph ra Thin minh st (vipassan) c. Nhng kinh vn
nguyn thy thm ch cn ni rng bn tng thin nh

ch ra i khi c s xut hin ca mt v Pht (SN 45,1417). S vic c Pht khm ph ra thin nh jhna khng
nn c ca tng hay tranh bin nhiu qu, bi v tm im
ca s khm ph nm ngay ch s Gic Ng ca c
Pht lch s.
Khi kinh in truyn tha, ngun thng tin ng tin cy
v c thm quyn nht t ngi Ananda, ghi rng c Pht
khm ph ra thin nh jhna, iu khng c ngha l
khng ai trc Pht tng bit n dng thin nh jhna.
V d, trong Pht kip trc l thi c Pht Ca-dip
(Kassapa), c v s nam tu v n tu chng c cc
tng thin nh v sau t n gic ng. Nhng n
cch y 26 th k, tt c nhng kin thc v thin nh
jhna bin mt. V d, o Jain ca ng i Thin
(Mahavira), mt ngi cng thi vi Pht, cng khai ty
chay khi nim tng thin nh, v h cho rng khng th
no [tu tp] c c n (SN 41,8). Ngay c mt lnh t tn
gio ni bt nh i Thin cng khng bit n phng
php thin nh ny; v do vy, chng ta c th ni thin
nh jhna ng thc c khm ph bi c Pht vo
thi . iu ny hon ton hu l, v tt c kinh in khc
nhau n vo cc thi trc Pht cng khng h c
nhc n thin nh jhna.
Mt s ngi [c c tu s Pht gio] th phn i v h
cho rng hai ngi thy trc kia ca Pht l Alara Kalama
v Udaka Ramaputta dy thin nh jhna cho Pht; bi
v h c thy trong cc kinh rng hai v ny dy cho B-
tt [tc c Pht lc cha gic ng] chng c hai tng

thin v sc l X Trng Khng v X Phi Tng Phi Phi
Tng (MN 26). Nhng ch thc th hai tng chng c
ny cha bao gi c gi l tng thin nh [jhna] trong
cc kinh in Pht gio nguyn thy, [ngay c tn gi chung
l tng thin v sc gii (arupa-jhna) cng ch xut hin
trong cc ging lun rt rt lu sau thi c Pht], nhng
nu sau ny h c gi bng jhna nh vy i na, th ai
chng c n cng u phi bc qua nhng tng thin
nh sc gii (rupa-jhna) trc tin. Nhng ng theo lch
s th hai v thy khng h bit g v bn tng thin
sc gii, v do vy cng cha bao gi dy B-tt (Pht)
v chng.
Nu h dy thin nh, th ti sao Pht li tuyn b
rng nhng php mn ca h khng hng n s gii thot
hay Nit-bn (MN 26,16)?, trong khi Pht khng nh
thin nh jhna th dn n Nit-bn (MN 36,31; 52,4-7;
64,9-12). Khng c vy, v nu php mn ca h l gii
thot, ti sao v B-tt [Pht] khi t b li tu kh hnh t
hi rng: Liu c con ng no khc dn n s gic
ng? (MN 36,30). V ngay lc , v B-tt nh li k
c xa xi lc tm t nh Nht Thin khi cn l mt cu b
thi t ngi di gc cy to hng trong ngy L hi cy
rung, ch Pht khng nh li hay p dng g nhng s
thin m cc v thy va mi dy cch khng lu.
y l cch tr li r rng v tha mn nht cho nhng ai
vn cn ngh rng hai v thy Alara Kalama v Udaka
Ramaputta truyn dy thin nh jhna cho c Pht!.
c Pht khng cng nhn hiu qu ca php mn

ca h, m c Pht ch cao hiu qu ca thin nh
jhna (MN 108,27); iu ny cng c ngha h khng
dy phng php thin nh jhna (gip) dn n gic
ng. V hai tng thin v sc h dy cho Pht l mt phin
bn pha ch ch khng phi ch thc l dng thin nh
ca thi c Pht Ca-dip trong Pht kip trc. Ngay c
thi nay vn cn nhiu ni ang trnh dy mt loi thin no
v h vn t cho l thin nh jhna, trong khi v thc
cht v k thut th khng phi l phng php thin thc
th. iu l hu danh v thc. Trnh l khng c
thc. Tng t, nhng tng chng c ca hai v thy ,
mc d c ghi li trong kinh s k li cuc i tu
hnh v i tm chn l ca c Pht, c l khng phi l
thc v ng n. Bi v nhng tng thin nh thc [nh
tng thin X Trng Khng...] th ch thc l c gip dn
n gic ng (MN 52,14); cn nhng trng thi chng c
c gi cng tn [X Trng Khng, X Phi Tng Phi Phi
Tng] ca v thy Alara Kalama khng phi l thc, (bi
vy Pht khng dng chng).
Mt l do na ti sao thin nh jhna khng c mt
trc khi Pht xut hin l do nguyn-nhn c thin nh.
Nguyn nhn c thin nh l con ng Trung o, vn
cng cha c mt trc thi c Pht. Khng c con ng
Trung o th cng khng c thin nhyu t th by
ca Bt Chnh o. Nhng kinh vn c xa nh kinh
Chuyn Php Lun (Bi thuyt ging u tin ca Pht,
SN 56,11) ch ra rng c Pht khm ph ra con
ng Trung o, v con ng Trung o l ng ngha
vi Bt Chnh o. Mt kinh khc c ghi rng c Pht

khm ph ra con ng Bt Chnh o, ging nh tm
li c con ng c xa dn n mt thnh ph b mt
du t lu, nay c Pht mi tm li c con ng y
(SN 12,65). Chng ta cng nn ghi nhn rng con ng
Bt Chnh o, hay Trung o, l mt con ng tu tp
tin dn m nh cao ca n l cc tng thin nh jhna
(AN X,103). Nh vy, nu ai tin rng Pht khm ph
ra con ng Trung o, Bt Chnh o, th ngi cng
phi tin rng c Pht khm ph ra giai on cui ca
con ng , l nhng tng thin nh jhna.
Kinh Arana-vibhanga Sutta (MN 139) cho rng con
ng Trung o l s tu tp dn n chng c chnh
nh jhna. Bi kinh ging gii r rng l ngi tu khng
nn theo ui s kh hnh, cng khng nn theo ui khoi
lc, m ch nn i theo con ng Trung o. Nu ngi tu
khng theo ui s kh hnh t su gic quan [kh th ca
su cn] v ngi tu cng khng theo ui khoi lc ca
nm gic quan thn [kama-sukha, dc lc ca nm cn
thn], th ch cn mt mc tiu theo ui l nim an
lc ca gic quan th su: l tm. V chc chn l con
ng Trung o. Trong bi kinh, c Pht cng
khuyn khch mi ngi tu tp theo nim an lc bn
trong ca tm, r rng y l con ng Trung o, v
chnh ch ny Pht nh ngha l s tu tp theo hng
bn tng thin nh jhna. (Mun c nim an lc ca tm th
phi tu tp thin nh trc. V thin nh lm cho tm an,
lm lng ln cc chng ngi ca tm).
Kinh s ni v s gic ng ca c Pht c ghi li rng,

khi B-tt nhn ra rng thin nh jhna l con ng
dn n gic ng (MN 36,31), Ngi cng lp tc nhn ra
rng s khng tt lnh v khng cn bng nu tu tp thin
nh jhna vi mt xc thn gy yu xng da nh vy, v
Ngi quyt nh n ung bnh thng tr li c sc
khe lnh mnh. Khi thy B-tt lm vy, nm ngi bn tu
kh hnh ri b Ngi mt cch khinh khi (MN 36,32).
iu ny li cho chng ta thy r rng: phng php tu
thin nh nh nhng t n s tnh lng ca tm v
tng thin nh cha tng c bit n bi nhng ngi
thng thi i tm chn l (nh tt c nhng tu s kh hnh
trc thi c Pht) nh l mt con ng tu hnh ng
n. Thin nh ch c khm ph bi Pht, v c
truyn dy bi Pht, sau khi Pht xut hin. Ngay c nm
ngi tu ni ting ny cng cha h bit n (nn h mi
khinh khi c Pht lc ). Con ng khng c
ai bit n trc , cho nn khng c g l khi khng c ai
thc hnh, v khng c ai thc s chng c cc tng
thin nh.
By gi chng ta mi hiu r ti sao ngay phn u ca
bi thuyt ging u tin ca v Pht va mi gic ng l
gio l v con ng Trung o, Bt Chnh o, m li i
t n cc tng thin nh v (nhng) s gic ng cao
qu hn na.
Ti vit nhiu v ch ny, dng nhiu trch dn kinh
in nguyn thy, bi v iu ny c th l mi m i vi
cc bn, c bit l nhng Pht t hin i. Ci g h trng
th thng b tranh ci khn ngui. Ti mun yu cu nhng

c gi chn thnh hy tm gc qua mt bn nhng quan
im ca mnh trong mt t lu, bi v thnh kin l mt
trong nhng tr ngi ln nht t n tr tu, v cc bn
hy xem xt mt cch cng bng v v t nhng bng
chng v lun c c trnh by trong quyn sch ny. V
hn ht, bi kinh Panc-lacando Sutta (SN 2,7) chc chn
l mt kinh nguyn thy, bi v n cng c cp n
trong mt tp khc (AN IX,42) ca Tam Tng Kinh, v n
c xc nhn l Gio Php ch thc bi 500 v A-la-hn
ti Hi ng Kt Tp Kinh in Ln I v bi kinh
khng nh rng c Pht khm ph ra thin nh jhna.
Ngi Tu C Th B Dnh Mc
Vo Tng Thin nh?
Khi v B-tt c c tr tu minh st rng thin nh
jhna l con ng dn n s gic ng, Ngi ngh rng:
Ti sao ta phi s st ci khoi lc khng lin quan n
nm gic quan, cng khng lin quan n nhng th khng
lnh mnh?. Ta s khng s st nim khoi lc [ca
thin nh jhna]! (MN 36,32). n tn by gi vn c
ngi tin rng nim khoi lc ca tng thin nh jhna
khng th no a n s chm dt kh, v do vy h vn
s st v jhna. Tuy nhin, trong nhng bi kinh, c Pht
nhiu ln khng nh rng thin nh jhna l cn phi
c thc hnh theo, cn phi c pht trin, v cn phi
c khuch trng. N khng phi s hi (MN 66,21).
Pht th khuyn dy nh vy, nhng nhiu ngi tu thin

li b nh lc hng bi nhiu ngi s st v thin nh,
h cho rng ngi tu thin nh c th b dnh kt hoc b
m m vo cc tng thin nh jhna, v do vy s khng
bao gi i n mc tiu gii thot cui cng. Ch ny chng
ta cn xem li cho ng: khi ni v s dnh mc, c Pht
dng ch updna l ch s dnh mc vo cc tin nghi v
khoi lc ca nm gic quan (nhc dc), v s dnh kt vo
nhng quan im sai lm (t kin), v d nh quan nim sai
lm v ci ta (ng chp). Ch ca Pht chng bao gi
c ngha l s dnh mc vo nhng th lnh mnh, v d
nh trng thi tng thin nh jhna. 26
Ni n gin rng, nhng trng thi jhna l nhng tng
trng thi lnh mnh, c c t s bung b. Bn lm sao
c th dnh mc vo s bung b?, cng nh bn lm sao b
cm t bi s t do?. Thc t, ngi tu c th m chm
ngy ngt trong jhna, trong nim hnh phc ca s bung
b, v chnh ch ny ngi ta khng hiu ng. Nhng
trong kinh Psdika Sutta (DN 29,25), c Pht ni
rng ai chm m trong nim khoi lc ca tng thin nh
jhna th ngi y c th trng i t n mt trong bn
thnh qu: Nhp lu, Nht lai, Bt lai, hoc Gic ng hon
ton!. Ni cch khc, s chng nhp vo trng thi thin
nh jhna s dn n mt trong bn tng gic ng. V vy,
26
[Xem thm t in Pht gio: Cm Nang Cc Thut Ng v Trit L Pht

gio ca trng lo Nyananiloka, ti bn ln 4 (Hi n Hnh Pht Gio,
1980); trang 228].
theo nh trong li Pht ni: Ngi tu khng nn s st

jhna.
i vi nhiu ngi tu thin, nhng tng thin nh
dng nh l qu xa xi i vi h, v v vy h ngh l
khng lin quan. Ngh nh vy l khng ng. Vic hc
hiu v tho lun v nhng trng thi thin nh siu xut c
th (i) to nn nim cm hng tu tp, cng nh (ii) ch ra
c bn ng i ca vng lnh th trc mt m
ngi tu s khm ph. Ni r hn, vic hc hiu v tho
lun s gip cho bn bit c ngi tu phi nn lm g khi
ngi tu cng tu tin n gn nhng trng thi gii thot cao
su . Cui cng, vic hc hiu v tho lun (iii) gip cho
cc bn hiu bit su sc hn v Gio Php, c bit l hiu
su v Diu Th Ba [S Chm Dt Kh]. S chm dt
kh c c l nh s lng nhng nim h lc ca cc
tng thin jhna trc tip lin quan n s lng ca vng
lun hi ti sinh [mc d nim h lc v trng thi thin
nh jhna ch l tm thi ch cha l rt ro v vin mn
nh trng thi gic ng hon ton]. Nh vy, vic dy v
hc v thin nh l vic ng lm, ngay c ngi ta ngh
l chuyn xa xi [i vi nhng ngi tu cha tin b].
i vi mt s c gi hay ngi tu tu tin gn n
nhng trng thi thin nh cao qu th vic ging gii
ny cng c th (iv) gip h c th hon ton hiu c v
ngha v vai tr ca thin nh v gip h thc hin c nhy
cui cng vo cc tng thin nh.
Hn na, khi mt thin sinh tng tri nghim mt

trng thi nh su ca thin, th h cng mun tm xem
ch thc n l g, c th nhn bit n theo s m t ca
c Pht. iu ny l rt quan trng, ngi tu cn phi bit
(v) nhn thc c mc thm su ca nhng trng thi
thin m mnh tng tri nghim: C th ch thc l
thin nh jhna?; hoc c th khng phi l thin nh
jhna theo s m t ca Pht?. V nu s thin nh ca
mnh l khng ph hp vi cch m t ca c Pht, th
ngi tu hiu ra l mnh ang i sai v tu tp li ng n
theo hng dn ca Pht.
Quan trng nht l cn phi khi to c nim cm
hng tu hnh ca ngi tu. Cm xc v cm hng tch cc
s gip to thm s bung b. nh ca ti trong quyn
sch ny l ch ra cho cc bn thy nhng trng thi tng
thin nh l thm su v k diu nh th no, v cho cc
bn thy s tri nghim lin quan n tin trnh gic ng
nh th no.
Sau khi hc hiu v tho lun v thin nh trong quyn
sch ny, cui cng th ht ging c gieo trng bn trong
cc bn. n mt lc no thch hp, tm s t bit phi
lm g. V d, nu bn tu tp tt lnh, n khi nhng nimitta
xut hin, tm s lp tc bit cch ng ph v pht trin
mt cch ng n. Sau , bn c th t hi: Sao ta bit
c nhng cch x l ?. Cu tr li l bn hc
nhng tho lun v hng dn trong quyn sch ny. i
khi, nhng cch ng ph c hc trong mt hay
nhiu kip trc!.
Tm li, bn ng ngh rng nhng tho lun v thin

nh m chng ta ang dy v hc y l v ch, bi v
bn cn lu mi tu t n cc tng thin nh. Ngc li,
thc s n rt hu ch. Bn s nhn ra iu sau khi bn
chng c tng thin nh. Nhng hng dn l v cng
hu ch.
Hi Th p:
Ni Bt u Chuyn i Vo Tng Thin nh!
Sau khi tho lun v thin nh t mt quan im v
lch s v hc thuyt, by gi ti bt u gii thch v mt
thc hnh ca n.
Cch tt nht v thc t nht m t hnh trnh tu tp
hng n nhng tng thin nh l chng ta nn bt u t
hi th p. Nu giai on ny khng c tu tp hon
thin, th tm vn cha c s hi lng, s tnh gic, hoc
s n nh pht huy n ln nhng trng thi tm thc cao
hn. Khi bn c kh nng duy tr s tnh gic d dng
v lin mch vo hi th trong nhng khong thi gian lu
(v d 30 pht lin tc, 1 ting, 2 ting lin tc), khi tm
an tr vi s tnh gic cao v hi th tr nn khoan khoi,
m i v p , th l lc bn sn sng bt u
chuyn i vo trng thi thin nh jhna!.
ng lo s s khoan khoi trong thin. Hnh phc trong
thin l iu quan trng!. Hn na, bn xng ng hng
c nim chn phc. Hnh phc v hi th l mt phn ct

li ca con ng o. V vy khi nim khoi lc sinh ra t
hi th, bn hy nng niu n v bo v n nh mt bu vt.
Nim khoi lc khi sinh vo giai on ca hi th p
l cht keo kt dnh s ch tm ca tm vo hi th. Kt
qu l to nn s ch tm chnh nim c mt cng vi hi
th mt cch nh nhng, d dng, khng cn c sc. Ngi
tu d dng duy tr s chnh nim hon ton vo hi th bi
v tm thch th quan st vo hi th v n khng cn mun
lng xng qua ch khc. N duy tr s an tr vo hi th
mt cch t ng, v tt c mi s lng xng u chm dt.
Nu khng c tri nghim khoi lc th ngi ta s c t
nhiu s bt mn. V s bt mn, s khng hi lng l
ngun gc gy ra ci tm lng xng. Khi bn cha t n
giai on hi th p, s bt mn s c mt v n s y s
chnh nim ra khi hi th. Lc ngi tu ch cn cch
duy nht duy tr chnh nim vo hi th l dng n lc
ch, dng s kim sot. Nhng khi bn t n giai on
hi th p (nh c hng dn Chng 1 v 2), th
nim khoi lc s to ra s hi lng lu bn, v tm khng
cn lng xng i ch khc. S kim sot khng cn, s n
lc cng c gii ta, tm tr nn bt ng, mt cch t
nhin.
Cng ging nh nhin liu quay my chic xe, s bt
mn l nhin liu quy ng tm. Khi mt chic xe ht
xng, n ln t t ri dng li hn. Ngi li khng cn
phi c p thng bng n lc ch. Tm s i n trng

thi tnh lng, mt cch t nhin.
Piti v SukhaH v Lc
Trong ting Pali, piti l nim hn hoan, hoan h [h];
sukha l nim hnh phc [lc]. Ngi ta hay dng ch ghp
trong ting Pali l piti-sukkha: h-lc. Chng ta c th dng
ch ghp ny cho nhiu loi tri nghim khc nhau, ngay c
nhng tri nghim th tc. Tuy nhin, trong thin: pitisukha ch c dng ch nim h-lc c to ra t s
bung b.
Cng nh nhng ngn la c phn bit bi loi
nguyn liu m n chy, nh la ci, la n du, la than,
la gas, th tng t nhng loi hnh phc cng c phn
bit bng nguyn nhn to ra n. Yu t h v lc khi sinh
cng vi hi th p l c to ra t s bung b tt c
nhng gnh nng thuc qu kh v tng lai, nhng i
thoi bn trong, v s khc bit ca tm thc. Bi v n l
nim khoi lc c to ra t s bung b, cho nn n
khng th no gy ra s dnh mc. Mt ngi khng th no
cng mt lc va dnh mc va bung b. S khoi lc khi
sinh t hi th p ch thc chnh l du hiu rng c
rt nhiu s bung b xy ra [ c tu tp v lm
c].
H-lc thng c th khi sinh (i) t s phn khch gic
quan, (ii) t s thnh t, thnh tch, hay s c t mt ci
g, hoc cng c th (iii) t s bung b mt ci g. Ba loi

hnh phc ny l khc nhau v bn cht:
- (i) Nim hnh phc sung sng c to nn bi s
phn-khch ca gic-quan thng th nng bng v kch
thch, nhng n lun lun lm ng tm, v v th dn n
mi mt (v d nh n ung, tnh dc...). S lp i lp li s
lm n phai bin, nhm chn, bt toi nguyn.
- (ii) Nim hnh phc sung sng c to ra t s
thnh-t hay thnh-tch no th thng l m p v mn
nguyn, nhng n cng nhanh chng phai phi, li mt
s trng rng (v d nh cng danh, tc v, thnh tch,
qun qun, bng khen...).
- (iii) Nhng nim hnh phc c to ra t s bung-b
th li mt du v ko di bn lu. Bi v n i km vi cm
nhn ca s t do, gii thot (v d nh nim hnh phc ca
vic t b sc dc, v bn cht sc dc l ko theo nhiu
au kh; nim hnh phc ca vic t b tin ti, danh li,
bon chen, tranh u; t b nhng thi quen xu nh tham
lam, sn gin, si m (tam c); v cao nht l t b nhng
quan im sai lm (t kin) vn l nguyn nhn gy ra mi
kh au trong kip ny v bao nhiu kip trong lun hi).
Ni thm mt cht, nim vui sng c to ra bng s
phn-khch gic-quan thng to ra thm nhng tham dc
mnh m hn, (v d, mun c c nhiu hn, tho mn
nhiu hn..., lun mun c nhiu thm sc dc, tin ti, nh
ca.... Cuc i tr thnh mt cuc chy ua in o theo
dc vng), v do vy lm cho nim hnh phc cng

thm bt n v lm con ngi cng thm tham mun.
Nim hnh phc c to ra t s thnh-t hay thnhtch c nhn th thng sinh ra n lc mun duy tr n,
mun gi nguyn v th c c, mun gi vng quyn lc
v thnh tch c c, v nh vy cng sinh ra thm nhng
o tng v suy tng lin tc v quyn th (v d khi c
c chc danh, tc v, quyn lc, thnh tch quan trng
th con ngi cng phi tn cng sc n lc duy tr v th
), v v vy ngi lun cm thy bt an v lun mun
kim sot thm. M s bt an v kim sot thng git cht
nim hnh phc ch thc. (u phi ai giu sang hay
quyn th cng c c nim hnh phc chn phng u.
V li l mt cuc chy ua in o na theo dc vng).
Cn nim hnh phc c to ra t s bung-b cng
to ra v thc gic thm s bung b, s khng can thip,
s khng to tc. V n khuyn khch ngi bung b,
khng dnh mc, khng b rng buc vo nhng th trn
kia, cho nn kt qu l n n nh v nh nhng, khng cn
n lc hay b bt an g sau . (Ging nh bn gnh mt
gnh nng qua mt qung ng di y cc kh. Ngi
khc cn ch t, v mun cht thm vo gnh. Cn bn th
t gnh xung, bung b, v th pho mt nim khoan
khoi v hnh phc nh nhng, ging nh trt b ht mi s
kh trn i). Nim hnh phc ca s bung-b l chn
hnh phc, v n gn nh khng cn ph thuc vo nhng
th to tc, n khng cn l hu vi, khng ph thuc vo
nguyn nhn vt cht v tinh thn no na, n l v vi.
Trong
thin tp, iu quan trng l ngi tu phi bit

phn bit r cc loi hnh phc khc nhau. Nu nim hnh
phc (lc) khi sinh cng vi s ch tm tnh gic vo hi
th l thuc loi (i) do phn-khch gic quan chng hn
ging nh nhng t sng khoan khoi tro dng nh nhng
trong thn th yu t lc s thng bin mt ngay khi
bn khng cn n lc ch ch tm vo hi th na, v
sau bn s cm gic nng n v mt mi. ( l s to
tc, v nim hnh phc l do to tc ca bn). Nu nim
hnh phc (lc) l loi (ii) c t cm gic thnh-t chng
hn: ! Cui cng ti cng chng c c mt bc
thin th n thng b tan r bi s thi thc mun duy
tr v kim sot thnh tch . N b tiu dit ngay bi
tng t ng t ta. ( khng phi l trng thi chn phc,
v n cn dnh kt vo cm gic thnh tch, v ci ta ng
mn).
Nhng nu c nim hnh phc (lc) khi sinh cng vi
hi-th-p v c to ra (iii) t s bung-b, th ngi tu
s cm gic khng cn ni g, khng cn lm g c. N tr
thnh nim hnh phc [lc] m ngi anh em ca n l s
gii-thot v ngi ch em ca n l s bnh-an thanh lng.
N s t pht trin n ln mc tuyt vi, khai nhy thnh
mt bng hoa trong khu vn thin nh ca jhna.
Bn cnh i tng l hi th p, cn c nhiu i
tng khc thin-nh nh: Tm t (mett), nhng b
phn ca thn (kyagatsati), i tng dng qun tng
(kasina), v nhiu th khc m Pht ch ra. Tuy nhin,
mi
s thin tp nhm ti trng thi thin nh jhna th

bt buc phi qua mt giai on m yu t h-lc (pitisukha) c to ra t s bung-b. V d, thin v tm t
m rng thnh mt tnh thng mn k diu, mnh m,
khng iu kin dnh cho tt c mi chng sinh trong v
tr, trn y nim hoan h trong tm ngi thin. Yu t
h-lc khi sinh t s bung b, v ngi tu t n giai
on tm t p. Mt s thin sinh chn qun st v
chnh nim v cc b phn ca thn, thng l s ngi
[u lu]. Khi thin n thm su, khi s chnh nim an tr
vo hnh nh hp s bn trong tm, mt tin trnh k diu s
xy ra. Hnh nh hp s trong tm ngi tu bt u chuyn
qua mu trng sng, v mu cng tr nn ti m su sc
hn, ri n lc n hin ra mt vng sng rng r nh l
hp s p. Cng vy, yu t h-lc c to ra t s
bung b cng xut hin, trn y trong s tri nhim hoan
h v hnh phc. Thm ch c nhng ngi tu thin v s
gm ghic (asubha) ca thn, v d nh v xc cht snh
thi gh tm, sau khi thi gian thin thm su th tt c i
tng chuyn thnh nhng hnh nh p trong tm [hu
nh, tm nh, nimitta]. S bung-b khi to ra rt rt
nhiu nim h-lc lm p o nhng hnh nh gm ghic,
v lm trn y nhng yu t h-lc trong tm ngi thin.
Lc , ngi tu chng ng giai on xc cht p.
iu ny khng cn din t thm nhiu ln. Khi no
bn thin vi mt s tnh gic v chnh nim thm su, lin
tc, v vi s bung-b hon ton mi gic quan v ngh,
th nhng hnh nh i tng s chuyn thnh nhng hu
nh (nimitta) p rng ngi trong tm bn. y l bc
quan trng i n ca ng cc tng thin nh. Hy t

thc hnh thy r s din ra k diu ny!. Cn y,
nh ni, ti ch mun din t thm bng ngn ng
thng thng cc bn tu s c c th (i) hiu mt phn
tin trnh, (ii) gieo ht ging thin-nh trong tm, v (iii)
dp b s s st v mc tiu thin nh jhna, v t , (iv)
chn hng i ng, chn i tng thin ph hp mnh, v
tin hnh tu tp mt cch quyt nh v ng n.
Trong
phn thin v hi-th, c Pht dy v s

khi to yu t h-lc song song vi vic tri nghim v
hi-th theo cc Bc 5 v Bc 6 trong 16 Bc thin
ca phng php Chnh Nim v Hi Th (anapana-sati)
do chnh c Pht hng dn. Ti ging gii chi tit v
16 Bc thin Chnh Nim v Hi Th trong Chng
7.
Khi yu t h-lc (piti-sukha) khng khi sinh th iu
chc hn l do khng c s hi-lng trong tm thc
ngi thin; l ngi thin vn cn ang c thin. ( l
s thiu t nhin). Lc ny ngi thin nn suy xt li v
hai chng ngi u tin, l tham dc v c . Chng
ngi tham-dc li ko s ch tm khi i tng hi-th
hng v nhng i tng tham mun. (Tham mi b c!).
Chng ngi c- th kh chu v c cm vi hi-th, v
chnh s ch ght ph ri s ch tm vo hi-th. (Ch
ght nn b!). Ch c s hi-lng l con ng Trung o
nm gia tham dc v c cm. Chnh s hi-lng ca tm
mi duy tr c ch tm v tnh gic c lu cho
cc yu t h-lc khi sinh!.
ng Li i Vo S Tnh Lng
S tnh lng [tnh ti] c ngha l khng chuyn ng,
khng ng. Bi v ch [ hnh] khin tm chuyn ng,
v vy mun c c s tnh lng th ngi ta cn phi loi
b tt c mi ch, mun, tt c mi hnh ng to tc, tt
c mi s iu khin. Loi b tt c mi hnh.
V d: Nu bn c gi yn mt chic l trn cy, th d
bn c c nm gi cht n mc no, n vn lun lun
ng, bi v cc c gn ca tay bn lun lun nhc nhch
t nhiu trong , cha k sau mt chc tay bn mi.
l s c , hnh. Nhng nu bn khng cn ng vo l
[v nu khng c gi] th n s t ng yn mt cch t
nhin. Tng t y ht nh vy, bn khng th no c c
s tnh lng bng cch nm gi tm bng s kim sot ca
ch. Nh vy, nu bn dp b ci nguyn nhn lm tm
ng [ l ch, hnh] th tm s lp tc tr nn tnh
lng.
Nh vy, bn khng th mun, ch, khin cho
tm tnh lng c. Cch tm i vo s tnh lng l
nh vo yu t h-lc (piti-sukha) c to ra t s bungb!. Mt khi nim khoan khoi xut hin cng vi hi th
p, lc ch tr nn d tha. ch hay hnh l khng
cn thit bi v s chnh nh t thn an tr vo hi-thp mt cch d dng, khng cn n lc g. S chnh nim
thch th an tr vo hi-th-p, v v vy cng khng cn

phi n lc hay p ung g c.
Khi s tnh-lng c mt, n cng khi to thm nim hlc. Ri khi nim h-lc c lm su sc nh vy th n
khng cn g n lc ch na, v khi s ch cng vng
mt th, theo l, s tnh-lng cng tng trng vng vng
hn. y l mt tin trnh nhn qu hi hng t n lm
vng mnh s tnh-lng. S tnh-lng lm su sc yu t hlc, v ri h-lc lm tng s tnh-lng. Tin trnh s tip
din. Nu khng b gin on, n i thng sut vo trng
thi thin nh jhna, ni m s tnh-lng l thc s thm
su, v nim h-lc l mt s thng hoa. S tnh-lng chng
ta ang ni chnh l nh hay chnh nh.
Trong chng ny, ti c gng khm ph v gii
thch mt s vn thng b bn ci v thin-nh v
nhng tng thin nh jhna. Ti cng gii thch v
nguyn l v ng-dn t ni bt u tu tp c th t
n s tnh-lng ca tm, tc chnh nh.
Trong chng k tip, ti s ging gii v nimitta, tc l
dn dt cc bn i xa v i su hn trn con ng dn n
nhng tng chnh nh thm su ca jhna.
(Chnh-nh l mc tiu tu tp lc ny, v n l phng
tin ng n trong sut con ng tu thin dn n gic
ng, theo nh hng dn ca c Pht.)
Chng 10
NHNG TNG THIN NH JHNA
(II):
CHN PHC VT TRN CHN PHC
Nimita:
Vch ch Tin Vo Tng Thin nh Jhna
Khi hi th bin mt v s khoan khoi trn y trong
tm, th nimitta thng xut hin. Ti ni s lc v
nhng nimitta v nhng c tnh ca chng trong Chng
2; y ti ni su thm v n.
Nimitta, trong bi cnh ny, l ch v nhng nh sng
p xut hin trong tm. D ni, nhng ti vn mun
nhc li vi cc bn rng nhng nimitta khng phi l
nhng i tng ca nhn quan, khng phi c nhn thy
bi mt thng. giai on thin ny, nhn quan tt bt,
khng cn hot ng. Cc nimitta l nhng i tng tinh
khit ca tm, c nhn thy thng qua gic quan tm.
Ch c iu l n thng c nhn thc bi tm nh dng
nhng nh sng.
iu xy ra y l s nhn thc ang c xoay s
din dch hin tng tinh khit ca tm. S nhn thc l
chc nng ca tm din dch s tri nghim thnh nhng
ngn t m chng ta c th hiu c. S nhn thc th cn
bn ph thuc vo cc khi nim so snh i i, v n

ang c din dch mt tri nghim hon ton mi bng cch
da vo so snh vi nhng tri nghim c thng thng.
Tuy nhin, nhng hin tng tinh khit mi m ca tm th
hu nh cha tng c bit n trc y, v vy s nhn
thc gp phi kh khn ln trong vic tm ti nhng th
khi nim v tri nghim c din dch. V l , nimitta
l rt l lng, cha c th g tng c tri nghim nh
vy bi tm. Nhng nhng th trong ca-ta-l hay b-nh
lit k nhng tri nghim c ca ngi tu c nt gn nht
cng ch l nhng th nh nh sng n pha trong bng ti,
hoc nh nh sng ca mt trng trong tri m. S nhn
thc tm chp ly nhng th ny din dch nimitta nh l
nhng nh sng, v s miu t so snh l khng hon
ton ng.
Theo bn thn ti, iu tuyt vi l khm ph ra rng:
Tht ra, tt c mi ngi u tri nghim mt cng th
nimitta ging ht nhau!. Vn l nhng thin sinh khc
nhau din dch theo nhng cch khc nhau. C ngi din
dch nimitta nh nh sng trng, c ngi nhn thy n l
nh sng kim hong, mt s thy n l mu xanh thm. C
ngi thy n nh mt vng trn, c ngi thy n hnh di,
c ngi thy n nh mt vng c vin sc r, c ngi
thy nh mt vng c vin m m. Thc s, khng bao gi
k ht nhng s m t v nimitta ca cc thin sinh t c
ch kim. iu quan trng l chng ta phi bit rng nhng
mu sc, hnh dng... l khng lin quan g v cng
khng t thc g ng vi nimitta c. S nhn thc t v
mu sc v hnh dng ca nimitta ch cho ngi c

th cm nhn t nhiu v n m thi.
(iu ch l nh vy. Bn hy th gi vi ngi, thm
ch tt c chng ta, ra nhn cng mt mt trng vo cng
mt thi im, v yu cu h miu t li mt trng. Kt qu
chn chn l chng bao gi h ghi li s miu t ging ht
nhau, nu khng ai copy bi miu t ca ngi khc!).
Nh nh ngha bng nhiu cch Chng 2: Nimitta
chng g khc hn l hnh nh ca mt ci tm trong trng
thi ta sng. Tm ta sng c gi l pabhassara citta
trong cc kinh bng ting Pali (AN I,49-52). chnh l
hnh nh ca gic quan th su [tm] c gii thot khi
nm gic quan kia [ca thn], ging nh mt trng thot ra
khi m my m. Gii thot c ngha l g?. C ngha l
nhng m my khng cn na, nm gic quan lng ln
n mc chng bin mt, ch cn li duy nht ci tm.
Pabhassara citta l chnh l tm-gc, bn-tm, hay
chn-tm. Nimitta n gin l hnh nh phn chiu ca
chn-tm. Chn tm vn cn b lu m bi nhim, th
nimitta cn b lu m. Chn tm sng t, th nimitta [hnh
nh tm] s sng t. nh sng chiu ta ch l mt mt ca
tm khi nm chng ngi hon ton vng ln.
Khi Nimitta Xut Hin Qu Sm

i khi, mt nh sng c th hin ln trong tm vo
giai on rt sm ca thin tp. Tuy nhin, trong giai on
sm ny th du hiu nimitta thng lun chp nh v

khng n nh i vi hu ht cc thin sinh, ngoi tr
nhng thin sinh hay thin s thin xo. Nu bn ch
tm vo chng, bn chng i n u. Lc ny khng phi
ng-lc ca nimitta. Cch tt nht l cc thin sinh mi
nn coi ch l nhng s xao lng v lp tc quay li giai
on thin ngay trc .
iu khng n na l bn s khng bit lm g khi mt
nimitta li xut hin trong giai on hi th p; lc hith p cn cha c hon ton vng lng n mc ln
[bin] mt. Nh vy, loi nimitta ny cng ch l khch
khng mi m n. N xa vo v lm quy nhiu bi tp
chnh ca bn l (ang) duy tr s ch tm tnh gic vo
hi th p. Nu ngi tu c tnh chuyn hng ch tm
t hi-th sang nimitta, th s ch tm cng chng duy
tr c bao lu. Tm cha tinh khit gi mt nimitta
vi t nh vy. Ngi tu cn phi tip tc thc tp s ch
tm vo hi-th. V vy, cch tt nht lc ny cng l lm
ng ci nimitta , v tip tc tu tp duy tr s ch tm lin
mch vng mnh vo hi th p.
Thng thng, sau khi ngi tu nghe theo v lm theo
li khuyn ny, nhng nimitta li tip tc ti hin, sng hn,
v mnh r hn. C tip tc lm ng vi n. Khi n xut
hin li ln th ba, thm ch sng r hn v mnh m hn,
c tip tc quay li ch tm vo hi th. C thc tp nh
vy, v nh vy. . . cho n khi no c mt nimitta rt rt
sng t v mnh m xm nhp vo s tnh gic ca bn. Lc
ny, bn c th hng s ch tm v nimitta . ng thc
ra: n lc ny hu nh bn khng cn c th n trnh hoc

lm ng vi nimitta ny na. Thng th loi nimitta [mnh
m v tt lnh] s mang bn vo thng trng thi tng
thin nh jhna.
S din bin trn ging nh v d khch n g ca nh.
Khi xut hin ngi g ca ban u, ta c ngh l ngi
bn hng tip th tn nh, v ta c lm ng v tip tc vic
mnh ang lm trong nh. Thng th ngi bn hng s
khng g ca na. Nhng bn li nghe ting g ca na.
Bn tip tc lm ng. Thng th cng c nhng ngi bn
hng rt nhn nhc, v h cn bn vi mn hng kim
sng. Nhng ln th ba, ting g ca li tip tc nghe r
hn, ln hn. Bn c tip tc lm ng, cho d ting g ca
ny qu ni bt hn nhng ln trc. Thng th cng c
nhng ngi bn hng bt lch s mun gy s ch ca c
khch hng ang ng hoc ang sau nh. Ri anh ta hay
ch ta cng i thi, v mnh cng u c hn hay trng i
ai. Nhng sau mt chp, ting ca li vang ln, ln ny l
ngi y thm ch dng tay m mnh vo ca. S mnh
dn kin quyt ny gi rng ngi y chc chc l ngi
nh hay mt ngi bn tt thc s mun gp ta; v vy ta
m ca v n ngi y vo, v cng gp g vi nhau.
Ngi m ca r rt v mnh m cui cng l nimitta
[mnh m v tt lnh] m ta cn cho n v gp g.
Mt cch khc x l mt nimitta xut hin qu sm
trong giai on hi th p l ht hp nimitta vo gia
hi th. Ngi tu tp cch hnh dung tnh hung tng t
nh khi mt vin ngc c gi gia nhng cnh hoa sen.
Vin ngc lp lnh tng trng cho nimitta, v nhng cnh

sen tng trng cho hi th p. Nu tm cha thc s sn
sng an tr vi nimitta, th n vn cn i tng hi-th
an tr vo . i lc tm cha thc s mc chun b no
c, th hi th thng khp kn, khng cho nimitta xen vo,
th nimitta s t bin mt, ch cn li hi th p. Nimitta
cn khim khuyt lc ny khng lm quy nhiu s thin
tp. Nhng n nhng ln khc, tm thc s chun b sn
sng n nhn nimitta, v nimitta tng ln v m rng, y
hi th ra, hi th bin mt v mt pha ca s tnh gic ca
ngi tu, ch cn li nimitta. Phng php ny rt hay v
kho lo, bi v n khng h ng y tm t i tng ny
sang i tng khcs chuyn ng th t s quy nhiu
s thin. Thay v vy, ngi tu ch quan st mt cch th
ng s chuyn dch t hi-th-p qua nimitta, v c th
l ngc li, yn cho tin trnh din tin hay din li t
din ra theo t nhin, ch khng phi theo mun hay ch
ca ngi tu.
Th thut va hng dn ch dnh ring cho nhng thin
sinh thnh thc thin xo, l nhng ngi tng c
nhiu tri nghim ca trng thi thin nh jhna; tuy nhin
ti vn mun trnh by ra y cho y cc hng dn
ca ti ny. i vi loi thin sinh thnh thc trong
vic chng nhp nhiu ln vo tng thin nh jhna v loi
thin sinh va mi chng c tng thin nh jhna, tm
ca h thc s tnh lng v mnh m, ngay c trc khi h
bt u thin; hai loi ngi tu ny c th b qua nhiu giai
on trung gian. Thng th h hu nh c th khi hin
nimitta tc th ngay sau khi nhp thin. Tm khi vn
quen thuc vi nhng nimitta v vn lun ng x tt i

vi nhng nimitta cho nn tm s nhy ngay vo nimitta, v
nimitta s n nh . Ngay sau th tm chng t n
tng thin nh lun. i vi nhng thin sinh thnh thc
nh vy, d nhin l c nhng thin s thc th, th nimitta
xut hin cng sm li cng tt.
Khi Nimitta Khng Xut Hin

i vi mt s ngi, khi hi th bin mt nhng
nimitta khng xut hin. Chng c th nh sng no xut
hin trong tm h nh miu t. Thay v vy, h ch cn
mt cm gic su sc v s thanh bnh, v s trng khng,
v s khng c g. y c th l mt trng thi rt li lc v
ngi tu khng nn nh gi thp, nhng y vn cha phi
trng thi tng thin nh jhna. Hn na, n thiu sc
mnh din tin thm. N l ng ct, cho d l mt
trng thi thanh tnh, nhng n khng cn kh nng c
pht trin thm. C mt s phng php vt qua trng
thi ny gip thay i nhng nguyn-nhn v to ra
nhng iu-kin nimitta xut hin, v tin su hn vo
nhng tng thin nh jhna.
(a) Mt nguyn nhn ca tnh trng trn l do ngi tu
khng tu tp y cc yu t h-lc (piti-sukha) cng vi
hi-th!. V khng c nim hoan h v hnh phc vo
lc hi th bin mt cho nn s chnh nim khng c c
mt i tng r rt no ca s p n an tr vo. Khi
hiu c vn , ngi tu nn cn tng cng pht trin
yu t h-lc khi ngi y ang quan st hi th, v tip tc

pht trin nim h-lc cho n khi n tr thnh mt cm
nhn r rt mnh m v s p. V d, bn coi hi-th
nh mt ngi bn thn c, v bn cng chia s vi nhau
nhng thi gian tuyt vi. Hi nh li nhng khong khc
hnh phc s to ra nim vui, v nim vui hnh phc s
khin bn ngh v hi th l p . Bt k cch kho lo
thin xo no ngi tu dng, th cch ch tm vo v-p
bn cnh hi th s gip v p khai hoa n nhy. Ci g
mnh ch tm vo n th n thng pht huy ln!.
Trong Chng trc, cc bn c khuyn l khng
nn s st s khoi lc c mt trong thin [nim khoi lc
c c do thin]. Ti cho rng iu ny l rt quan trng
v t ph, nn ti mun lp li tng li rng: ng bao gi
s ngi i vi nim khoi lc trong thin!. C qu nhiu
ngi tu t chi nim vui sng hnh phc, v cn cho
rng n khng quan trng, hoc cho rng h khng xng
ng hng th n khi ang thin. Hnh phc trong thin
chnh l iu quan trng, v bn xng ng c c nim
vui sng!. S th thng nim h-lc trong thin l phn
cn bn tt yu ca con ng thin tp. V vy, khi nim
vui sng [h lc] khi sinh cng vi hi th, bn nn qu
trng n v bo v n. N c mt n u, bo v n n
.
(b) Mt l do khc khin nimitta khng xut hin khi hi
th bin mt l do ngi tu khng a nng lng
vo ch ngi bit!. Nh gii thch trong Chng
trc, nim h-lc s khi sinh nu nng lng c dn
vo ch ngi bit. Thng thng, hu ht nng lng

ca tm u b xi mt vo nhng hnh ng to tc, tc l
vo nhng s toan tnh v tng lai v hi nh v qu kh,
vo s iu khin v suy ngh [tc nng lng thng c
dn vo ch ngi lm]. Nu ngi tu ch cn hng
nng lng ca tm ra khi ci ngi lm [ hnh, tm
hnh, cetana] v dn ht nng lng qua pha ci ngi
bit [tm, tm thc, citta], tc dn vo s ch-tm, th tm
ca ngi tu s c sng ln v c tip liu bng yu t
h-lc. Khi c c nhiu nim h-lc mnh m, th
ngay sau khi hi th bin mt th nimitta s xut hin trong
tm. Nh vy, l do nimitta khng hin ln sau khi hi
th bin mt l do ngi tu tiu tn qu nhiu nng
lng vo nhng s lm [s iu khin, to tc, hnh]
m khng dn nng lng cho s bit.
(Ch ny bn c th c li phn ging trong Chng
trc. Tuy nhin, tnh trng ny n gin l bn dng
nng lng tm vo nhng vic suy ngh, to tc, lng xng
trong khi thin thay v nn dng nng lng vo s ch
tm tnh gic. V vy, bn khng to ra c nhiu nim
vui sng hay h-lc cho tm. Nng lng dn v pha
nhng to tc, t duy, lng xng l nh ng. Nng lng
dn v s ch tm tnh gic l to tnh. S vng lng s
to ra yu t khoan khoi h-lc, v nh vy nimitta d
dng xut hin.)
(c) Cn mt chuyn na, khi hi th bin mt m nimitta
khng xut hin th ngi tu phi nn thn trng, khng
c ri vo bt mn. S bt mn no cng lm ho a yu
t h-lc c mt trong tm, v y tm vo ch bt an. V

l ny, s bt-mn s hu nh cn tr nimitta hin ln trong
tm!. Cho nn, ngi tu phi nn kin nhn v tm gii php
ch tm tnh gic vo s hi-lng, v cng c s hi lng
vng chc. (Bn t suy xt li v tu tp li s hi-lng, nh
ni trong Chng trc. S hi-lng l trung o nm
gia hai chng ngi l tham mun v s c cm [tham-hi
lng-sn]. Ngay ch tnh trng (c) ny, bt mn l biu hin
ca s mun m khng c. Bt mn v khng thy
nimitta hin ln.)
Lc ny, bn ch cn ch tm v s hi-lng, th s hilng s tr nn su m hn. Khi s hi-lng tng mnh ln,
th nim vui sng s tng ln theo. Khi h-lc tng ln,
nimitta s xut hin, theo nh l ni.
Mt phng php khc lm khi hin nimitta khi hi
th bin mt l tp trung mt cch sc bn vo giy pht
hin ti. S tnh gic vo giy pht hin ti l giai on
u tin ca phng php thin chn hi-th lm i tng
[chnh l Giai on 1, trong Chng 1]. S tnh gic ny
phi c tu tp k ngay t u. Nhng trong thc hnh,
trong khi s thin tp ang din tin ngi tu (b) ch tm
vo nhiu th khc, th l d nhin s tnh gic vo giy
pht hin ti c th b gim yu i phn no. Triu chng
l s chnh nim c vn quanh ch giy pht-hin ti
thay v n phi tp trung chiu ri chnh xc vo giy phthin ti. Nu nhn bit c tnh trng ny th ngi tu rt
d dng iu chnh s chnh nim hi t mt cch sc nhn
vo tm-im ca giy-pht-hin-ti. Ging nh cch bn
iu chnh knh hin vi sao cho n chiu thng vo chnhtm i tng, th hnh nh m m s chuyn thnh hnh
nh chnh tm r rt v sc nt nht. Khi s ch tm hon
ton c chiu t mt cch sc bn vo giy pht-hin
ti, th s ch tm cng tri nghim thm sc mnh. Hlc khi sinh bng s chiu t s ch tm mt cch sc bn
nh vy, v nh nimitta cng khi sinh theo.
Nimitta Ph Hp v Nimitta V Dng

Hu
ch nht l tu tp pht trin nhng nimitta thuc

loi nh sng. Nhng nimita nh sng l chic xe tt nht
dng ch ngi tu tin thng vo nhng tng thin nh
jhna.
[1] Tuy nhin, cng c trng hp c th xy ra l ngi
tu tin vo trng thi tng thin nh bng cch dng nhng
cm gic nimitta thay v nimitta. iu ny l rt him,
nhng c th c. ti l mt ngi tu c th khng thy
nh sng trong tm, m ch tri nghim mt cm gic h-lc
trong tm. iu quan trng, cn phi ghi nh rng ngi tu
vt qua [khng cn] cm gic tip xc (ca xc gic)
na, xc gic khng cn na, v cm gic h-lc hon
ton c tri nghim bng (gic quan) tm. Cm gic hlc tr thnh mt i tng tinh khit ca tm, nhng n
c nhn thc ta h nh mt cm gic ca thn nh nim
h-lc khoan khoi vy. y hon ton l mt nimitta thc
th. Nhng rt kh m lm vic vi nimitta loi ny tip
cn n tng thin nh, mc d khng phi iu l
khng th. C th, nhng kh. V nhng l do ny, cc bn

c khuyn nn tu tp pht trin loi nimitta nh sng
nu bn mun tin vo nhng tng thin nh jhna mt
cch nhanh hn.
[2] C mt s nimitta o nh ch l v dng trn con
ng tin vo tng thin nh. S rt hu ch nu chng ta
bit nhn dng nhng nimitta v dng chng ta
khi lng ph thi gian vi chng.
i lc c nhng cnh xut hin trong tm. N c th l
phong cnh, nh ca, v con ngi, ngi quen, hay ngi
l. Nhng cnh nhn c th cng th v quan st, tuy
nhin chng chng c cng dng g khc. Hn na, chng
chng c ngha g, v ngi tu khng nn nhn lm n vi
th g lin quan vi s tht. Kinh nghim ch ra rng nhng
cnh tng ny khi sinh ch l s nh la, v khng ng
tin cy g c. Nu ai mun tiu khin thi gian, th c th
do chi vi chng mt cht. Nhng li khuyn nht
quyt y l ng quan tm g n chng v lp tc quay
li ch-tm vo hi-th-p. Tt c nhng th nimitta phc
tp ch l s phn nh ca mt ci tm phc tp m thi.
Tm nn c lm tnh lng [thin nh] vo th gin n
th hiu qu hn, trc khi n bung-b hi th. Khi
ngi tu duy tr s ch tm vo hi-th-p lin tc v lin
mch trong nhng khong thi gian lu, th ngi tu
ang tu tp trong s gin-n. Ri n khi hi th bin mt,
th mt nimitta n-gin s hin ln, l nimitta ph hp
tu tin hn na.
[3] Mt nimitta cha chn lm, tc vn cn phc tp,

c th c gi l nimitta pho bng. Nh tn gi, n vn
cn qu nhiu tia chy sng tt, khng tn ti lu, v biu
hin vi qu nhiu chp ng. Thm ch trong mt khc c
nhiu tia chy khc nhau, thm ch mu sc khc nhau. Xin
nhc li, loi nimitta pho bng ny l phn nh ca mt ci
tm qu phc tp v bt n nh. Nu ai mun, th ngi
c th b thi gian thng thc mn din ngn ngi ,
nhng iu l khng nn. Li khuyn nh c l ngi
tu phi pht l tt c nhng th ny, quay li ch-tm vo
hi-th, tu tp thm v s hp-nht ca tm (ekaggat) v
thm v s tnh-lng.
[4] Loi nimitta tip theo c th c gi l nimitta
nht nht, n ch l mt nh sng tinh khit le ln v bin
mt. Sau mt lc, n li le sng ln v bin mt. Mi ln
vy n ch ko di mt hay hai giy. Nhng nimitta ny l
rt trin vng. Cch xut hin gin n ca n cho thy c
s hp-nht ca tm (ekaggat). S hin chp le sng
ca n cho thy yu t h-lc (piti-sukha) trong tm l mnh
m. Nhng s khng c kh nng duy tr s c mt c
lu [s chp tt] sau khi n thm nhp vo trong tm
thc cho thy rng mc tnh lng ca tm l cha su
sc. Lc ny, ngi tu khng cn phi lp tc quay li ch
tm vo hi th. Thay v vy, c kin nhn ch, tu thm s
tnh lng, yn cho tm tr nn d tip nhn i vi
nimitta rt nht nht ny. Nh ti s ging gii di hn sau
ny: nimitta ny bin mt bi v tm phn ng thi qu [vi
s kch ng hoc s hi] vi s xut hin ca n. Bng
cch thit lp s tnh-lng vng vng, v c c s t-tin
khng phn ng g, th nimitta nht nht s quay tr li

v mi ln s c mt lu hn. Chng bao lu, nimitta
khng cn nht nht na v, cng vi cm gic c chp
nhn trong s tnh-lng ca tm, n s li lu.
Nhng
th thut v d tnh trn nu khng xy ra ng

nh d tnh th sao?. L y l ngi tu nn c gng duy
tr nimitta ny bng th thut ny trc tin. Nhng nu
nimitta vn c nht nht, v khng c du hiu cho thy n
s li lu theo nh mnh d tnh, th ngi tu nn b l n
ngay v quay li ch-tm vo hi-th-p, nh cch c.
Cho n sau khi ngi tu xy dng c s tnh-lng
vng chc cng vi hi th p, th ngi tu mi quay li
vi nimitta nht nht th li xem liu n c th t duy tr
s hin hin tt lnh ca n c lu hay khng.
(L y l, trong trng hp c bit ny, l th kin
nhn mt vi ln. Nhng nu nimitta nht nht vn khng
c mt lu hn v n nh hn, th ta phi quay v chiu
thc truyn thng hc. Tc l quay li ni bt u:
l quay li ch-tm vo hi-th-p, v chnh nim tu tp
li phn nguyn-nhn ca n, trong trng hp ny nguynnhn l s tnh-lng cn yu.
L chung l khi mt trong cc yu t tnh-lng, tm-hpnht, v h-lc cha mnh, th chng ta quay li giai
on hi-th-p tu tp li yu t . Sau khi tu tp
vng chi ba yu t th chc chn ta c th duy tr
nimitta n nh v sn sng ta tin vo tng thin nh.
Nguyn l thc hnh chung l vy.)
[5] Mt loi nimitta khc c gi l nimitta im, tc

l mt nimitta nh sng gin-n v mnh m, nhng rt
nh nh mt-im, v n c hin hin trong nhiu giy.
Nimitta ny rt trin vng, v c th rt hu dng. nh sng
mnh ca n cho thy yu t hp-nht ca tm l rt
mnh 27, s tnh-lng cng y , nhng ch yu t h-lc
vn cn hi thiu. Lc ny, tt c nhng g chng ta cn lm
l nh nhng nhn su vo trong nimitta im, chiu t
hon ton s chnh nim vo n. Lm c vy th ging
nh s ch-tm [tnh gic] ca ngi thin cng tin-gn
hn vo tm-im ca nimitta v nh kch thc nimitta
s tng ln thm. D cho nimitta c tng ln ln bao nhiu,
th bn vn ch tp trung ch tm vo tm-im ca n, ch
ng ch tm vo phn ra hay phn ngoi ca n. Bng
cch duy tr s ch tm sc bn vo tm-im ca nimitta
im , nimitta s mnh vng ln, v yu t h-lc cng
tng ln theo. Chng bao lu, nimitta im tr thnh mt
nimitta tt nht trong tt c cc loi nimitta.
Nimitta tt nht l nimitta ph hp nht tin vo
tng thin nh jhna. N bt u hin hin ging nh mt
vng trng trn lc na m trong nn tri m khng mt
cht my. N t t hin hin khi hi th p nh nhng bin
27
Xin t li s hp nht ca tm, ging ht cch bng knh n pha hay n

pin hi t tt c nh sng li mt im, hay ging nh cch knh lp hi t cc
nh sng thnh mt tia sng mnh. Nh s hp nht , tia sng mnh hn. S
sng mnh ca nimitta l phn nh v biu hin ca s sng t mnh m trong
tm. nh sng mnh l do c s hp nht. [S hp nht l ngc li vi s
phn tn].
mt. Mt khong ba hay bn giy n hin ln v n nh,

v duy tr trong s tnh lng v p trc con mt ca
tm. V n hin hin v duy tr mt cch d dng, khng cn
n lc, nn n cng lc cng sng hn, ta sng hn. Chng
bao lu, n tr thnh sng r hn c mt tri vo gia tra,
chiu sng nim hnh phc. N tr thnh mt th p nht
cha tng thy i vi bn. N p v mnh m n mc
ngi tu cm thy khng th no chu ni!. Ngi tu bng
khung khng bit liu mnh c th nhn lnh qu nhiu
nim hnh phc mnh m n nh vy hay khng. Nhng
ngi tu v bn hon ton c th nhn hng phc lnh !.
Khng c gii hn nht nh no i vi nim hnh phc
hay khoi lc m con ngi khng th cm gic c. Khi
nimitta bng n, nhn chm ta su hn vo nim h lc
mnh mng, hoc ta s ln su vo trng-tm ca nim
khoi lc ngy ngt. V nu ta vn gi c mnh trong ,
th chnh l jhnatrng thi m chng ta hay gi l
tng thin nh.
Lm Sng T Nimitta
Trong Chng 7, ti a ra v d v chic gng soi.
Nimitta chnh l hnh nh phn chiu ca tm. Khi bn bit
[thy] c iu ny th bn thc s t c mt tr tu
thm xa ri. Cng ging nh chng ta nhn thy hnh nh
khun mt mnh khi nhn vo mt chic gng, ngi tu c
th thy hnh nh ca tm mnh trong s tnh lng thm su
ca giai on thin ang c ni n.
V vy, khi nimitta l u m, hoc thm ch d bn, iu

c ngha l tm vn cn ngu m, hoc thm ch l d
bn!. Thng th iu ny xy ra l do c hnh ca ngi
tu [gn y v by gi] vn cha trong sch; c th mi
y vn cn sn gin, hoc vn cn ch k, vn cn qu t
ng. Ngay giai on ny, ngi tu c th nhn trc din
vo hnh nh ca tm mnh, v khng cn c g chi ci
hay t la di mnh. (Ta la ai ch sao c th la chnh tm
mnh c. Khng th c chuyn tm gi tm). Ngi tu lc
ny nhn thy tm mnh ng nh n ch thc l. V vy,
nu nimitta ca ngi tu vn th hin s u m hay nhim,
th ngi tu nn lm trong sch [thanh tnh] nhng hnh
ng ca mnh trong i sng hng ngy. Tu dng thm
c hnh. Cn bn, ngi tu phi tun gi cc gii hnh o
c; ba nghip [hnh ng, li ni, ngh] cn lun lun
ng n, khng cha tham, sn, si; tu tp thm lng rng
lng [b th], v khng ch k trong vic phc v nhng
ngi khc [v chng sinh khc]. Ni chung, phi tu tp
thnh mt ngi hin-lnh, thin-lnh, v thanh-tnh. Tu tp
gii hnh trc khi tu tp thin (gii, nh, tu). Vo giai
on quan trng ny ca thin, khi nhng nimitta xut hin
gip chng ta xc nhn mt ln na rng: c-hnh l
mt thnh phn khng th thiu c thnh cng trong
vic tu thin!.
Sau nhiu nm dy nhiu kha thin, ti nhn thy
nhng thin sinh d dng thnh cng v tu tin nht trong
thin tp thng l nhng ngi m chng ta hay gi l c
tri tim trong sch. l nhng ngi tt bng, vui v, ho
hip, khng bit ngh hoc lm g phng hi n ngi
khc, lun lun hnh phc, n ni nh nhng, i ng nh

nhng. l nhng ngi hin t v lnh thin. Li sng
p mang li cho h ci tm p. V ci tm p ca h li
h tr cho c hnh p ca h. Ri th, khi h tu thin n
giai on ny, v trong tm h xut hin hnh nh nimitta:
n s trong sch v sng t nn n rt d dng dn dt h i
vo trng thi ca tng thin nh. iu chng minh
rng: Gii hnh [c hnh] l phn nn tng quan trng ca
tu thin. Bn khng th tu thin lm sch tm v pht
trin tm nu bn sng mt li sng v li, ch k, am m
ng dc v thiu chnh nim. Bn cn phi lm trong sch
c hnh v pht trin lng thng mn (t), chia s (b
th), cm thng (bi) chun b cho vic thin. Gii php
tt nht lm sng t nimitta u m v vn c l tu tp
c hnh ngoi gi thin tp!. c hnh ca mt thin sinh
l kh quan trng cho vic thnh cng trong thin nh.
[Chng ta c nhc i nhc li iu ny nh vy cng khng
tha].
( Ngay c khi ngi tu cn mt cht ch k th tm vn
cn vn c, v do vy nimitta [hnh nh phn chiu ca
tm] cng s cn u m, khng sng t. V nu khng
vt qua c giai on ny th khng c ng no
chng c nhng tng thin nh [jhana] hay/v nhng tng
gic ng siu th cao hn sau [bn thnh qu]. V vy,
nu c l lun no cho rng nhng ngi tu thin chng
c gic ng theo truyn thng Pht gio Nguyn thy l ch
k, l tiu nhc, hay tiu tha, th l lun thc ng l
bun ci!.)
Nu ngi tu c c hnh kh tt trong i sng hng

ngy, th ngi hon ton c th lm sch-sng ci
nimitta d bn xut hin trong lc thin tp. Th thut l tp
trung s ch tm vo ngay chnh gia tm-im ca nimitta
. D cho nhng ch khc ca nimitta b u m v d bn,
nhng phn tm-im ca nimitta lc no cng sng nht v
l phn trong sch nht. Tm-im l phn d nht so vi
nhng phn kh x ca mt nimitta cha-tt. Khi ngi
thin tp trung s ch tm vo phn tm-im ca nimitta
th n s khch ta ra, m rng ra, phng ra nh mt bong
bng c bm hi, to thnh mt nimitta mi sng t hn
v thanh khit hn. Ri ngi tu tip tc nhn vo phn tmim sng t nht ca nimitta th hai, n s li tip tc
phng to ra thnh nimitta th ba cng sng t hn v thanh
khit hn na. Vic [th thut] ch tm nhn vo tm-im
ca nimitta s hiu dng v lm sng t n. Ngi tu c tip
tc phng php ny cho n khi c c mt nimitta trn
y nht, sng t nht, p nht.
Trong khi trong i thng, nhiu ngi li lun pht
trin ci tm lun ph phn, bt li, moi mc, lun tm
nhng iu sai quy trong chuyn ny chuyn n, lun chp
n ln nhau... th nhng ngi hu nh khng th tm
thy tm-im ca nimitta u m m ch tm vo . Ci
tm lun hay bt li, ph phn, kin chp th khng th no
c th lm ng hay b qua nhng phn u m v d bn ca
nimitta m tp trung vo phn tm-im tt p ca n.
iu ny chng minh mt ln na: Nhng ngi c li sng
bt thin v o c trong i sng ca mnh th kh m c
th tu tin qua nhng bc thin quan trng ny!.
Ngc li, nu bn pht trin ci tm y v tha, khng

ph phn, khng chp nkhng qu khen, khng qu ch,
khng cc oan, m gi thi cn bng, hi lng, bung
x th khng nhng bn nhn thy c v p trong
nhng li lm, m bn cn c th nhn thy phn tm-im
p ca mt nimitta u m v d bn.
iu
cn bn v cn thit l phi c-c mt nimitta

p v sng t n mang ngi tu tin vo tng thin
nh jhna!. l iu quyt nh. Mt nimitta u m v d
bn th ging nh mt chic xe c k, c th b h hng
cht my dc ng trong chuyn i. Nimitta u m, nu
khng c lm sng t, th s bin mt rt nhanh sau chc
lt.
V
vy, nu mt ngi tu khng th lm sng t

nimitta u m, th ngi nn lp tc quay li giai on hi
th p, v tu tp thm sc mnh v nng lc giai on
. Khi to tht nhiu yu t h-lc cng vi hi th. Nu
yu t h-lc c trn y mnh m, th ln sau khi nimitta
xut hin, n s khng b u m m rt sng t v p .
c hiu dng thu o: ngi tu cn phi tu tp lm sng
t nimitta ngay t giai on hi th p.
n nh Nimitta
Khi nimitta l rt sng ngi, th n cng rt p. N
thng xut hin mt cch k diu v l thng trong chiu
su ca v p, v tuyt vi hn bt c tri nghim no bn

tng c trc . Bt k mu sc no ca nimitta, th
mu sc cng ngn ln giu hn, su sc hn, v p
thm thm hn bt c mu sc no m bn tng thy
bng mt thng trc . Chnh ci v p k diu siu
phm bt ly s ch tm ca bn, v gip duy tr
c s ch tm . Nimitta cng p sng t k diu th
n cng tr nn n nh v khng chp nhy hay bin mt.
V vy, mt trong nhng cch n nh v duy tr nimitta
c lu l cch lm cho n sng ngi!, nh va ni
trn.
Tuy nhin, c nhng nimitta sng ngi nhng khng c
mt c lu. N xut hin rt mnh vo s tnh gic ca
tm cng vi yu t h-lc mnh m, nhng n khng duy
tr c lu, n ch sng ln ri mt nh mt nh sao xt
trn bu tri m quang ng. Nhng nimitta ny l rt
mnh, nhng thiu s n nh. n nh c loi nimitta
ny, quan trng phi bit r hai k th ca n chnh l s
s-hi v kch-ng [trong tm].
Trong hai k th , s s hi l thng xuyn hn.
Nhng nimitta ny xut hin vi cng sc mnh v v
p rt ln lao l thng, cho nn ngi tu hay cm thy
s st. S s hi hay thn tht l iu t nhin khi mt
ngi nhn thy nhng g qu ln lao v qu l thng hn
bt c th g mnh c th tng c v c th chu c.
(Chng hn, nimitta p mt cch khng chu ni, v n
qu l thng, qu k diu, qu thin ng v qu mnh
m ngoi sc tng tng ca ngi tu).
S tri nghim l qu l, v ngi tu thy s, thy bt an,

v qu bt ng. Ging nh ngi tu b chi vi, mt ht
kim sot. V lc ny nu bn mun, bn ch cn dp b
ci ta v tin tng vo nimitta!. Ni s chnh l do
ngi tu s mt i phn ci ta [t ng]. iu ny tr
thnh nguyn nhn bo ng khi mt nimitta hng mnh
xut hin. Bn ch cn mnh dn qung mnh vo nim hnh
phc siu th , s s hi mt ci ta s bin mt, ch cn
li cm nhn ca s t do gii thot.
Ngi no tng hc v thu hiu v l tht v-ng
(anatta) trong gio l ca c Pht th ngi s d dng
vt ln trn s s hi v chp nhn nimitta. H thu
hiu rng mnh chng c ci ta no cn bo v, v do vy
d bung b hn, d tin tng vo tnh-khng, v sn sng
hng th v p v sc mnh mt cch v ng v v ngi.
Lm nh vy th nimitta s ng li v n nh. Ngay c mt
s hiu bit mc hc hiu tr thc v s v ng cng
gip ngi tu vt qua s s hi trong vic dp b ci ta.
chnh l dp b ci ngi kim sot t trong su thm
ca tm thc. Tuy nhin, nu ai cha tng thu hiu hay
cng nhn v l tht v-ng, th ngi y c th vt qua
ni s hi ny bng s nhn-thc su sc v nim [yu t]
h-lc.
(Tc l dng mt trong hai cch: (i) bung b ci ta
nu bn c tri thc v l tht v-ng; hoc nu khng th
bn c th (ii) dng s cm nhn thng hoa tuyt vi ca
nim h-lc n nhn nimitta, thin tin vo trng thi

tng thin nh.)
V d v a tr con trong h bi s minh ha thm cho
cch th hai ny. Mt a tr con cn ang hc i khi nhn
thy h bi th s ngay. Mi trng nc ny lp tc e da
s an ton ca n (theo bn nng), mc d cha m n
mc o phao cho n. Chng s khng th kim sot c
mnh trong mi trng cht lng l hoc . N a mt
ngn chn xung h v rt ln li ngay. N thy khng sao,
v tip tc nhng hai hay ba ngn chn, v ln ny lu
hn mt cht. N thy an ton. Nn sau nhng ht bn
chn xung nc, ri c chn. Khi n t tin, h bi tr
thnh mt ch ha hn nhng iu th v cho n, s suy
on ny lm n vt qua s hi. a tr nhy m xung
h nc v chm ngp v ni ln. T lc tri nghim nim
khoi tr , n lun mnh dn v lun mun chy m vo
ln nc khoi tr . Cha m n kh m ku n ri khi h
bi i v!.
Tng t vy, ngi tu thy s hi khi mt nimitta mnh
m xut hin, ngi tu ch bit trn mnh nhn n trong
mt khonh khc no . Ri ngi tu suy xt cm gic
nh th no. Tm thi ch cho rng n l ch l tuyt vi,
mc d ch thc n cn trn c tuyt vi. Ri ln sau ngi
tu s lu hn vi nimitta, v cm thy tt hn. Bng
phng php suy xt v tng dn cm gic tt hn mi ln,
nim tin tng s tr nn mnh hn, cng vi s d on
(bit trc) v nim h-lc s trn y khi nimitta ti hin,
lc ngi tu s cng t tin v phn khi nhy ngay vo
v chp nhn n hon ton. l bc quan trng bn vt

qua s hi chp nhn nimitta phi thng.
Cn mt cch na vt qua s s hi, nht l khi s
s hi khng qu ln, l cch bn giao s kim sot. C
nh th bn l ngi kim sot t u trong thin tp,
n lc ny bn bn giao quyn kim sot cho nimitta. Nh
ti ni trong Chng 7, ngi tu c th hnh dung s
chuyn giao cha kha cho nimitta mnh m , ging nh
cch a cha kha xe cho ngi bn thn, v ngi yn tin
tng bn mnh iu khin chic xe. Cch chuyn giao lng
tin nh vy thng to ra s n nh di lu ca nimitta, v
lm n cng thm su sc.
Ngay ti y, ngi tu rt ht lng tin khi ci ngi
lm, v t ht lng tin vo ngi bit. y chnh l
ch ct yu ca tt c tin trnh thin tp. Ngi tu tu tp
t lc ban u c c s ch tm tnh gic mt cch th
ng v v t, l: kh nng thc v thy bit mt cch
r rng v i tng ch tm m khng h can thip vo n.
Nng lng cng vi nim tin ch c dn ht vo s
chnh nim, khng dnh vo hnh vi to tc no na. Khi
bn tu tp quan st mt i tng bnh thng [nh hi
th] m khng h can thip g vo n, th s tnh gic mt
cch th ng ca bn s b thch thc bi (nhng) i
tng quyn r hn [nh hi th p]. Nu bn qua c
bi kim tra ny, tc l chp nhn hi th p mt cch th
ng v v t, th th thch tt cng nht ca s tnh gic
th ng s l nimitta. Nu bn khng gi c s tnh gic
mt cch th ng v v vi khi nhn thy nimitta l
thng, th coi nh bn khng qua c bi thi, v bn

phi quay tr li giai on hi th p tu tp li giai
on duy tr s tnh gic vo hi th p . Khi bn
cng thin tp nhiu, bn cng hc c cch chnh nim
mt cch hng mnh trong khi bung b ht mi hnh vi
[s lm, s to tc, hnh]. Khi k nng ny c hon
thin, bn d dng vt qua bi thi cui cng v n nh
nimitta bng s tnh gic hon ho mt cch th ng.
y, chng ta p dng li v d v tm gng soi. Khi
bn nhn thy hnh nh mnh trong gng, v hnh nh c
ng y l do bn ng y. Nu bn c n nh hnh nh
trong gng bng cch c gi yn chic gng th iu
l v dng. Thc t, nu bn lm kiu th hnh nh trong
gng thm ch cn ng y nhiu hn. Hnh nh trong
gng ng y l do ngi soi ng y ch khng phi
chic gng. V vy, ch khi ngi soi gi yn v tnh ti,
th hnh nh trong gng mi tnh ti.
Nimitta l hnh nh phn chiu ca tm [l hnh nh
ca ci bit, ngi bit]. Khi hnh nh phn chiu
[nimitta] ng y, th nu bn c gi yn hnh nh nimitta
n n nh th l vic lm v dng. Nimitta ng y
l do ci ang quan st nimitta [tc l tm] ang ng y.
(Tm ng th hnh nh ca n ng. Tm ng th nimitta
phi ng). Khi bn hiu c nguyn nhn ny, bn ch
tp trung vo tm [ngi bit, ci bit] gi yn cho tm
tnh ti. Khi tm [ci bit, ngi bit] khng ng y na,
th hnh nh phn chiu ca n [nimitta] cng tnh ti.
Mt k th khc lm cho nimitta khng c n nh l

s phn khch hay s qu vui sng, l trng thi m ta
hay tht ln ! mt cch thn tht. Khi mt ngi thin
tp thnh cng v iu k diu xy ra, th ngi thin rt
phn khch, c bit l khi nimitta l thng xut hin ln
u tin, ta sng hn c mt tri v p khng chu ni,
hn tt c mi nt p cc bng hoa!. V l , tm mng
reo ln !, iu thng xy ra vi bt c ai. Khng
may l, khi tm ngi tu b phn khch v hn hoan nh
vy, nimitta li bin mt, v phi mt mt thi gian lu mi
quay li. (Tm ng, tm cn xc ng, nimitta bin mt).
trnh iu khng may ny, ngi tu nn ghi nh hnh
nh h nc tnh lng trong v d ni ting ca thin s
Ajahn Chah m ti c dp m t chi tit trong Chng 7.
Trong v d ny, h nc trong rng tng trng cho ci
tm, v ngi tu ngi bn cnh h tng trng cho s chnh
nim. Khi s chnh nim l tnh ti, khng ng th nhng
con th rng, tng trng cho hi th p v nim h-lc,
s bc ra khi rng, xut hin thn nhin bn cnh s
chnh nim ang ngi bn h. S chnh nim phi thc s
tnh lng. Nu lm c vy, sau khi hi th p v nim
h-lc lm xong vic ca n trong tm, th ci nimitta
p v nht nht s t t ha vo cuc chi trong tm.
(Ging nh nhng con th t t bc ra do chi, ung
nc, tm tp ngay st bn ngi thin tnh lng, bt ng).
Nhng nu nimitta cm nhn c ngi bit [tc tm]
ang phn khch v !, th n s bin mt ngay, rt lu
mi hin hin tr li. (Ging nh mt con th rng nht
nht ch cn nhn thy nh mt ngi thin ng y hay
thch th nhn n, n s lp tc chy bin ngay vo rng, v

lu lm sau ny n mi dm tr li b h.)
V vy, bi hc y l, khi c mt nimitta p v
mnh m xut hin, hy quan st n bng mt s tnh ti
ca ngi Ajahn Chah, ngi yn v tuyt i bt ng bn h
nc trong rng. Ri ngi thin c ngi quan st ci
nimitta l thng v k diu , v c th hng trong tm
cng lu cng tt, cho n khi n sn sng mang ngi
thin tin vo tng thin nh jhna.
Tin Vo Tng Thin nh Jhna

Khi
nimitta n nh v chiu sng rng ngi, th

ngi thin ang ng ngay cng bc vo tng thin nh
jhna. Bn nn tu tp bn thn kin nhn ch i ngay
ngng ca ny, duy tr s tnh ti v s v-vi cho n khi
nhng nguyn nhn hoc iu kin [nhn hoc duyn] chn
mui cho vic chuyn ha vo jhna. Ngay giai on quan
trng ny, nhiu thin sinh vn cn phm sai lm, h lm
nhiu tin trnh bng cch ln nhn phn ra ca nimitta.
(Nguyn l nghim ngt l phi tp trung s quan st vo
phn tm-im ca nimitta!). Ti sao c chuyn ny?
Ti v: khi nimitta sng t v n nh, ngi tu c th
t m mun nhn quanh xem hnh hi dng v ca n ra sao.
Trn hay bu dc?. Xung quanh c r rt hay kh t?. N to
hay nh?. Nhng ngay khi ngi tu va ri khi tm-im
nimitta v nhn xung quanh th s chnh nim mt ngay s
hp-nht ca tm [tm nht im]. (Ging nh bn va nhn

qua ci m hay u ca con chim, th bn khng cn
nhm vo mt tiu-im l con mt ca chim, nh trong v
d Chng trc.)
Ci phn ngoi tm im [ca nimitta] l thuc v s i
i nh nguyn, bn cn ngh v bn trong-bn ngoi. V
i i nh nguyn l ngc li vi s nht-im ca tm
[tm nht im]. Nu ngi tu nhn ra phn ngoi ra ca
nimitta, th nimitta s b dao ng ngay, v n c th bin
mt lp tc. (Tm ng v nhn ra ngoi, nn khng cn s
hp-nht; do vy nimitta ng theo, nn bin mt). Ngi
tu phi lun lun v lun lun tp trung s chnh nim vo
ngay gia tm-im ca nimitta, khng dnh n phn ra,
cho n khi no s nhn thc v i i trong-ngoi bin
mt, tr thnh s bt nh ca mt ci tm nht-im.
Tng t vy, khi ngi tu c gng m rng hoc thu
hp nimitta, th ngi tu cng ang lm mt i tm nhtim. Phng ln hay thu nh nimitta lin quan n khi
nim kch c, v lin quan n s n phn ra ca
nimitta v khong trng bn ngoi ra ca n. Nh vy th
ngi tu li ri vo ci by ca so snh nh nguyn, v mt
i trng thi nht-im ca tm. Vic c m rng hay thu
hp nimitta l hnh vi khng li lc.
V vy, khi nimitta n nh v sng t, bn cn phi kin
nhn. ng ng. Ngi tu ang xy dng nhng yu t
ca jhna, nh yu t h-lc v tm-nht-im. Khi nhng
yu t ny c xy dng mnh, chng s t ng

chuyn ha tm vo trng thi tng thin nh jhna.
Mt on trong cc bi kinh rt thng c trch dn
din t v ci tm lc ny. Nhng thc ra n cng
thng c trch dn din t chung chung v s tn ti
ca ci chn-tm. on ny nm trong Tng Chi B Kinh
(Angutara Nikaya). 28
"Ny cc T kheo, tm ny l sng t, nhng n b
lm h hng bi nhng nhim ngu nhin t bn
ngoi. Mt k phm phu khng c ch dy khng
hiu c iu ny ng nh n l. V vy, i vi
ngi y, khng c s tu dng tm.
"Ny cc T kheo, tm ny l sng t, nhng n
khng b dnh nhng nhim ngu nhin t bn
ngoi. Mt thnh t c ch dy hiu c iu
ny ng nh n l. V vy, i vi ngi y, c s tu
dng tm." (AN I,6,1-2)
giai on hi th p v nimitta n nh, nimitta rt l
chiu sng v sng t mt cch tuyt vi. V nimitta, nh
gii thch trc, l hnh nh ca tm. Khi ngi tu tri
nghim mt nimitta nh vy, th ngi tu nhn thc c
n chnh l ci tm sng t (chiu sng) nh c miu
28
[ y, ti trch t bn dch Tng Chi B Kinh ca i trng lo

Nyanaponika v ngi Bhikkhu Bodhi (Nxb Walnut Creek, CA: Altamira
Press, 1999), trang 36.]
t bi Pht trong on kinh ni trn ca Tng Chi B Kinh.

Tm l sng t v chiu sng bi v n khng cn b dnh
nhng nhim t bn ngoi, tc l nm chng ngi.
Vy th ngi tu hiu c nimitta nychnh l ci tm
sng t khng cn dnh nm chng ngil ngng ca
tin vo tng thin nh jhna, v nh vy ngi tu hiu
c s pht trin tm hay tu thin c ngha l g.
Khi nimitta chiu sng v n nh, nng lng ca n
tng tch sau tng khong khc. Ging nh s thanh bnh c
tch tng dn ln sau tng giy khc, thanh bnh trn thanh
bnh, bnh an hn v bnh an hn, cho n khi s bnh an tr
thnh ln lao!. Khi s bnh-an tr thnh ln lao, s h-lc
cng ln lao, v nimitta cng tng s sng t. Nu ngi
tu gi c s nht-im ca tm bng cch ch tm vo
ngay tm-im ca nimitta, th nng lng s t n mc
nh ch ca n. Ngi tu s cm gic nh th ci
ngi bit b cun ht vo trong nimitta, ngi tu ang
chm vo nim hnh phc huy hong nht. Ni cch khc,
ngi tu cm gic nimitta n gn cho n khi n bao trm
ly ngi bit, nh nut chng ngi bit vo trong
nim ngy ngt mnh mng nh v tr. Lc , ngi tu
ang tin vo tng thin nh jhna!.
Jhna Yo-Yo
Mt s trng hp khc xy ra vi cc thin sinh cha
kinh nghim. Khi h chm m vo mt nimitta, h lp tc
b di ra li ra ngoi. Ti thng gi y l dng tng thin
y-y, t tn theo con y-y tr chi ca tr con. N

khng phi l tng thin nh thc s bi v n khng c
mt lu, mc d n rt gn k. K th chnh y, theo
s nhn nh ca ti, chnh l s phn-khch, n gy cho s
chnh nim di ngc ra khi jhna. Phn ng nh vy
cng l l thng khi ngi tu ang chm m vo nimitta,
bi v ngi y bt gp mt nim h-lc qu ln lao khc xa
nhng g mnh c th tng tng c. Bn c th c
nhng s khoi lc ln nht trong i sng bnh thng, v
d nh nh cao nht ca s thnh t, qun qun ca th
gii, hoc khoi lc ca tnh dc, nhng by gi bn bit
nhng th nh cao cng khng th no so snh c vi
th khoi lc ngy ngt ca trng thi tng thin nh jhna.
Ngay c sau khi ri vo tng thin y-y khng-n-nh
ny, mt ngi tu thng mng r n ri nc mt, nhng
git nc mt ca nim hnh phc tuyt diu, v cm nhn
s cn mi trong sut cuc i ca h. iu ny l d
hiu i vi nhng thin sinh mi ln u tri nghim tng
thin y-y. Sau cng, cn phi tu tp nhiu hn na c
th nm gi v duy tr nim hnh phc ln lao . V cng
cn phi c c thm nhiu tr tu bung-b nim phnkhch (nguyn nhn lm ng tm), v ri ngi tu c th
thc th chng c c nhng phn thng tuyt vi nht
ca con ng tu tp tm linh ca mnh.
Thc ra, tng thin y-y l 99%, v ch cn mt phn
trm na, v bn ang ng cn k vi s chng c tng
thin nh jhna, ch cn thiu st mt cht, nn b di li
bc u cn-nh. V ngay c nh vy, tng thin y-y
cng gn nh l tng thin thc. Lc ny, ngi tu gp c
mt nim hnh phc (lc) v nim hn hoan (h) rt ln. N

lm cho bn cm gic bay cao nh kh cu trong nhiu gi,
khng cn g n th s, v vi rt nhiu nng lng
nn n khng th lm bn bun ng, m n lun tm bn
ti mi. Tri nghim ny l cao tt v k diu nht trong
cuc i. N thay i bn t y.
Bng cch tu tp thm v suy xt khn kho v kinh
nghim ny, th ngi tu c th tip tc m chm bn thn
mnh vo nimitta, hoc nimitta bao trm ly mnh, v
khng cn b di ra na. Nu bn nhy vo jhna v khng
cn b di ra na, th bn chng c cnh gii tng
thin nh jhna.
Chng 11
NHNG TRNG THI JHNA (III):
CHN PHC VT TRN CHN PHC
VT TRN CHN PHC...
Nhng c im Chnh
Ca Tt C Cc Tng Thin nh (Jhna)
Ngay sau giy khc tin vo mt tng thin nh jhna,
ngi tu khng cn s iu khin na. Ngi tu khng cn
ra lnh, khng cn ch th, khng cn ch, khng cn iu
khin nh bn nng vn lun lun lm vy trong i. Khi
mun kim sot bin mt, th ci ti mun toan tnh
hay gin xp tng lai no cng bin mt. Bi v khi
nim v thi gian cng khng cn trong trng thi jhna,
cho nn cu hi ph bin nht xy ra trong tng giy khc
ca tm trong sut kip ngi Ta s lm g tip? cng
khng th khi sinh. Ngi tu thm ch khng th quyt
nh khi no thot ra khi trng thi tng thin nh. 29 y
l trng thi tuyt i vng mt ch, v vng mt c th
phi sinh ca n l yu t thi gian; chnh iu ny to ra s
n nh phi-thi-gian ca nhng tng thin nh jhna, v
29
Ngi thin ch thot ra khi trng thi tng thin nh jhna vo mt thi
im no , tc l sau mt khong thi gian no , m ngi y nh
trc trong tm trc khi nhp thin.
cho php n duy tr mt khong thi gian ca chn hnh

phc, chng hn trong nhiu gi.
Nh trng thi nht-im tuyt vi ca tm v s ch
tm c nh, ngi thin khng cn nng lc nhn nhn khi
ang trong jhna. S hiu bit th da vo so snhv
ci ny vi ci kia, y vi , lc ny lc n, di ngn, tt
xu... Nhng trong trng thi tng thin nh jhna, tt c
nhng g bn nhn thc c ch l mt nim chn phc an
lc bao trm, bt ng, v bt nh. Khng cn yu t so
snh i i no na, nn khng c ch khi sinh s
nhn-nhn no theo bt c kiu g. V d nh cu lp
hnh. Bn nhn mt bc hnh ca mt vt th quen thuc
theo mt gc nhn l no , bn rt kh on ra l vt g
nu khng c nhn theo nhng gc a chiu khc. Khi s
nhn-nhn b mt, s hiu bit thng thng cng bin
mt. V vy, trong trng thi jhna, khng nhng cm nhn
v thi gian khng cn, m s hiu bit v iu g ang din
ra cng khng cn. Trong , ngi tu thm ch cng khng
bit mnh ang trong tng thin nh no. Tt c nhng g
ngi tu bit c lc ny l nim hnh phc rt ln v k
diu, bt bin i, v n ko di trong mt khong thi gian
m ngi tu khng bit c.
Mc d khng cn s hiu bit trong trng thi jhna,
nhng ngi tu chc chc khng phi ang trong trng
thi hn m. S tnh gic chnh nim ca ngi tu lc ny
c gia tng rt ln n mt mc sc bn khng th t
c. Ngi tu tnh gic mt cch cc k. Ch c s chnh
nim l khng ng. N nh ng bng. V s tnh ti ca
s chnh nim siu-mnh, l s hp nht hon ho ca s

tnh gic, gip cho trng thi tng thin nh jhna c tri
nghim hon ton khc vi nhng g ngi tu tng bit.
y khng phi l trng thi v thc hay bt tnh. y l
thc bt-nh, l thc nht-nguyn. Tt c nhng g n bit l
mt th, v th l nim hnh phc phi-thi-gian, nim
chn phc bt ng.
Sau , khi ngi thin thot ra khi trng thi jhna,
s hp nht hon ton ca tm (thc) li tan ra. Ri v s
yu dn i ca tm nht-im, s nhn-nhn li khi ln tr
li, v tm li c th chuyn ng tr li. Tm ly li ch
trng cn c ri li so snh, hiu bit, nhn nhn nh
thng. Thc bnh thng khi u tr li.
Sau khi thot ra khi trng thi tng thin nh, ngi
thin cn nn tu tp s nhn li [suy xt li, qun chiu li]
nhng g din ra trong tng thin nh jhna. Nhng tng
thin nh l nhng s kin rt hng mnh nn chng lun
li nhng k c khng th xa nha trong b nh ca
ngi thin. Ni ng hn, ngi thin s khng bao gi
qun chng cho n cui cuc i. Ngi thin c th hi
nh li chng mt cch d dng v hon ho. Ngi thin
hiu bit r rt nhng chi tit ca nhng g din ra trong
trng thi jhna, v ngi thin bit r l loi tng thin
nh jhna no. Hn na, iu quan trng nht l nhng d
liu thng tin c c t vic suy xt li mt tng thin nh
jhna s to ra c s cho tr tu minh st, gip dn dt n
s gic ng!.
Mt c tnh l c th phn bit c trng thi jhna

vi tt c nhng trng thi khc l trong trng thi jhna, tt
c nm gic quan u hon ton tt bt. Ngi thin khng
cn thy, nghe, ngi, nm, hay cm gic chm xc no na.
Ngi thin khng cn nghe ting qu ku ngoi vn hay
ting ho ca ngi ng gn bn cnh. Ngay c c ting
sm n vang trn u, ngi thin cng khng nghe c
nu ngi ang trong trng thi tng thin nh jhna.
Nu c ai n v vai, hay ko dy, hay x ng mnh, th
ngi thin cng khng hay bit nu ang ng nhp
trong tng thin nh jhna. Tm trong trng thi jhna
cng hon ton tch hn khi nm gic quan, v nm
gic quan cng khng th no tip xc vi tm lc ny. 30
Mt Pht t ti gia tng k vi ti trong mt dp hon
ton tnh c, v chuyn anh ta ri vo trng thi tng thin
nh jhna khi ang thin nh. V anh ta tng chng
mnh cht, v gi xe cu thng. Anh ta c ch n
nh thng trong ting ci h lin tc ca xe cu thng.
Khng thy nhp tim p trn my in tm . Khng thy
no hot ng trn in no . Bc s phi dng my th
rung tim kch hot tim ca anh ta. Ngay c khi c th anh
ta git giy ln xung trn ging bnh theo mi lung in
chch vo, anh ta vn khng cm gic g. Khi anh ta thot ra
khi tng thin nh trong phng cp cu, hon ton khe
mnh, anh ta chng bit ti sao anh ta li nm trong nh
30
Trong thc t, m thanh c th ph nhiu trng thi tng thin nh th nht

(Nht Thin), nhng khi ngi thin thc s nhn thc m thanh, th lp tc
ngi khng cn trong trng thi Nht Thin na.
thng, khng h bit g v xe cp cu hay ting ci h,

khng h bit g v vic mnh b chch in kch hot tim.
Trong sut thi gian di anh ta nhp vo trng thi thin
nh jhna, anh ta ch hon ton tnh gic v nim hnh
phc ca tng thin nh m thi. y l mt v d r rt
nht v s tht l nm gic quan ca ngi thin hon ton
tt bt trong thi gian ngi y chng nhp vo trng thi
tng thin nh jhna.
Tm Tt:
Nhng c im Chnh
Ca Tt C Cc Tng Thin nh
Bn cn nn hiu r rng khi mt ngi tu ang trong
trng thi mt tng thin nh, th:
1. Khng cn kh nng c mt ngh hay t duy;
2. Khng cn tin trnh quyt nh;
3. Khng cn nhn thc v thi gian;
4. Tm thc l hp nht, bt nh, khng cn so snh i
i cho nn cng khng cn s hiu bit thng
thng;
5. Ngi thin rt rt tnh gic, nhng ch bit v mi
trng thi hnh phc bt ng ca tng thin nh;
6. Nm gic quan hon ton tt bt, v ch cn duy
nht gic quan th su cn hot ng. l tm.
y l nhng c im chung ca nhng tng thin nh

jhna. V vy, trong qu trnh thin nh thm su, nu
ngi thin vn cn thc thc mc rng y c phi l
tng thin nh jhna hay khng?, th chc chn khng
phi!. Nu ngi tu thc s chng nhp vo trng thi
thin nh th chc chc khng cn s suy ngh nh vy
c.
Nhng c im ny ch c nhn bit khi ngi
thin thot ra khi tng thin nh jhna, ri dng s
chnh nim xem xt li [suy xt li, qun chiu li] cc
tnh cht ca tng thin nh jhna, ngay sau khi tm
khi ng tr li [cng vi nhng gic quan, hiu bit, nhn
nhn, v s nhn thc].
Tng Thin nh Th Nht

(Nht Thin)
Vitakka v Vicara [Tm v T]

Tt c cc tng thin nh l nhng trng thi ca nim
hnh phc bt ng, hu ht l vy. Tuy nhin, trong jhna
th nht [Nht Thin] th vn cn mt s chuyn ng c
th nhn thy c. Ti gi nhng chuyn ng ny l s
nhp-nh ca Nht Thin. Ngi thin tnh gic v nim
chn phc tht ln lao v mnh m n ni n trn p hon
ton phn t ng vn lun tham mun v lun to tc
mi th. Trong trng thi tng thin nh, ngi thin ging
nh ang trong ch li t ng ch thc, khng cn
cm nhn iu khin na. Tuy nhin, nim hnh phc
thc s l qu ngon lnh cho nn n khi to ra mt t hi
hng ca tham mun, mun nm gi [nim hnh phc qu
ngon lnh ]. Tm nm gi nim chn phc mt cch t
nhin. Bi v nim hnh phc k diu ca trng thi Nht
Thin c to ra bng s bung b, cho nn mt cht tham
chp [nm gi] khng c nh vy cng lm suy yu nim
hnh phc. Ri khi thy nim hnh phc b gia gim, tm t
ng bung b ngay s nm gi ca mnh, v nim hnh
phc li tng mnh tr li. Ri tm li nm gi, nh l trn,
v ri li bung b. Ci chuyn ng vi t khng c ny
lm khi sinh nhng ci chp-nh m chng ta thng
gi l vittaka (tm) v vicara (t) trong tng thin nh th
nht.
Tin trnh ny c th c nhn thc bng mt cch

khc. Khi nim hnh phc suy yu do s c s nm gi v
tnh, c v nh s chnh nim x dch khi khi yu t
hnh-phc vy. Khi nhn thy iu , tm t ng bung
b, v ngay khi s chnh nim c ko v li vi yu t
hnh-phc. S chuyn dch ti lui ny l cch din t th
hai v s chp-nh ni trn.
S chp-nh ti lui ny c gi l vitakka v vicara.
Hai th ny l hai trong nm yu t ca Nht Thin. Trc
gi thng c gi l tm v t (HV). Vitakka l chuyn
ng t ng v li yu t hnh-phc; n tm (tm) li nim
hnh phc trn y nguyn cht ca Nht Thin. Cn
Vicara l s nm gi, tham chp, hay bu dnh (t) mt
cch v tnh vo nim hnh phc k diu . (Kiu nh mt
anh chng tm (tm) chn c mt ngi quen rt ng ,
v sau anh ta c gp g, gn, bu dnh, tnh t (t) vi
ngi ).
Mt s ngi s thy v hc gi vn thng ging gii
vitakka nh l t tng khi u [t tng p dng], v
vicara nh l t tng duy tr. Trong nhiu sch v khc,
hai th ny vn thng c gi nh nhng dng ngh
hay t tng, nhng chc c l h mun ch v mt ngha
no ca ch ngh hay t tng ; ch chn chn
khng phi l ngh hay t tng no c. Bi v trong trng
thi tng thin nh jhna rt tinh t v thanh khit nh vy
th khng th no cn nhng th th t nh ngh hay t
tng. Thc t, s suy ngh ngng t rt lu trc khi
ngi thin chng c [chng nhp] vo mt tng thin
nh. Trong tng thin nh jhna, vitakka v vicara u l

v ngn, nn khng th c coi l ngh. Vitakka l s
chuyn ng v ngn ca tm v li yu t hnh-phc. N
tm (tm) li ngay nim hnh phc, ch im nim hnh
phc. Vicara l s chuyn ng v ngn ca tm nm
gi (bu dnh, duy tr) vo nim hnh phc . Ch c bn
ngoi trng thi tng thin nh jhna th nhng s chuyn
ng ca tm thng to ra ngh, v nhiu lc l li
ni. Nhng bn trong trng thi thin nh jhna, vitakka v
vicara l rt tinh t, khng th to ra bt k ngh th t
no nh vy. Tt c nhng g vitakka v vicara c th lm l
dch chuyn s chnh nim v li yu t hnh-phc v gi
[duy tr] s chnh nim .
S Hp Nht Ca Tm
(Ekaggat)
Yu t th ba ca Nht Thin l s hp-nht ca tm,
cng thng c gi l trng thi nht-im (ekaggat)
ca tm.
(Trc nht, nh ngha ekaggat l s hp-nht ca
tm vo mt i tng duy nht. l trng thi, l kh
nng, l biu hin tp trung vo duy nht mt i tng
ca tm. Ni cch khc, l trng thi tm ch hi t vo
mt nht-im).
S hp nht [s nht-im] ca tm l khi s chnh

nim ch tp trung mt cch sc bn vo mt im [tiuim] duy nht ca s hin hu.
(i) l s nht-im v mt khng gian bi v n ch
nhn thy [nhn thc] mt im-ngun duy nht l yu t
hnh-phc, cng vi mt phm vi nh bao quanh nim hnh
phc c to ra bi vittakka (tm) v vicara (t) ca tng
Nht Thin.
( y, theo cu gii thch trn ca thin s, bn c th
hnh dung nh vy. C mt ci khing. Tm-im ca n
nh l im-ngun hnh phc [h-lc] duy nht ca trng
thi Nht Thin m tm ang tri nghim. N rt l p
v ln lao v k diu. Cho nn tm v tnh khi sinh s
[tham mun] nm gi. Ngay khi nhn ra c s nm gi: tc
nhn ra tm b phn tn cht t, hay s chnh nim b x
dch cht t khi tm-im nim h-lc, v do vy yu t
h-lc b gim i, th chnh nim lp tc bung b s nm
gi v tm li tm-im h-lc. Vittakka (tm) tm li tm
im, ging nh s nh mnh vo tm-im chic khing,
to ting ku. Sau , vicara (t) nhn ra tm-im, n lin
bu dnh xung quanh tm im duy tr nim h-lc ,
s bu quanh ging nh phm vi ting ngn vang bm
quanh tm-im sau ting nh ban u ca vittakka (tm)
vo tm-im.
Trn y, thin s ni trng thi tm nht-im l tm
ch tnh gic duy nht vo yu t h-lc ca tng thin
nh, v phn bm quanh tm-im c to ra bi s

chp nh ca tm v t, trong trng hp Nht Thin.)
(ii) l s nht-im v mt thi gian bi v n ch
nhn thy [nhn thc] c giy pht hin ti mt cch r
rng v r rt, cho nn tt c mi nim v thi gian u
bin mt hon ton.
(iii) V l s nht-im v mt hin tng bi v n
ch bit mt i tng duy nhtnim h-lc: l i tng
duy nht ca tm vo lc ny tm hon ton khng cn
bit n th gii ca nm gic quan v sc thn ca ngi
thin.
(i) S nht-im v mt khng gian nh vy to ra nim
tri nghim k l ca mt thc nht-nguyn v bt-nh ch
c c trong trng thi tng thin nh jhna. Lc ny,
ngi tu hon ton tnh gic, nhng ch cn bit n mt
th duy nht, t mt gc nhn duy nht, trong nhng giai
on phi thi gian. Thc hon ton tp trung vo mt th
i tng cho nn nng lc (cn) hiu bit cng b treo
gi trong thi gian . Ch sau khi [x thin] s nht-im
b phn tn, v ngi thin thot ra khi tng thin nh,
th lc ngi thin mi c th suy xt li [qun chiu li]
nhn bit nhng c tnh ca tng thin nh jhna, v
hiu bit [tr tu] v tt c nhng c tnh v l tht trong
.
(ii) S nht-im v mt thi gian to ra s n nh c
bit ca trng thi Nht Thin, gip cho n ko di d dng
trong mt qung thi gian lu. Khi nim v thi gian th

da vo khi nim nhng qung thi gian: trc sau, t qu
kh n hin ti, hay t hin ti n tng lai, hay t qu
kh n tng lai (trc, by gi, sau: nhng khi nim so
snh thi gian). Nhng khi tt c nhng g bn nhn thc
c trong trng thi tng thin nh jhna ch ton l
nhng khong khc ca hin-ti [khong khc by-gi] th
khng cn ch cho s o lng hay so snh thi gian.
Tt c nhng qung thi gian u b ng bng. Thay vo
l s nhn thc v s phi thi gian, s bt ng. Khng
cn yu t thi gian, khng cn s chuyn ng.
(iii) S nht-im v mt hin tng to ra nhng chui
k diu ca hnh phc chng ln hnh phc, v n l bt
bin, khng b bin i trong sut thi gian ngi thin
ang chng nhp trong tng thin nh. iu ny lm cho
Nht Thin tr thnh mt cnh gii [ci] y an lc.
V mt kinh in hn lm, thut ng ekaggat trong
ting Pali l mt t ghp, c ngha l s nht-nh. m
tit gia agga [Phn: agra] ch v nh cao ca mt ngn
ni, nh cao ca mt tri nghim, hoc thm ch l th
ca mt x s [cng ch Agra l th ca ch Moghul
c n ]. Nh vy, ekaggat khng ch c ngha l s
nht-im, m l tnh chuyn-nht ca s tp trung vo mt
th g tuyt nh v tuyt vi. Ci nh cao tuyt vi, cng
chnh l tiu im ca yu t nht-im (ekaggat) ca
Nht Thin, chnh l nim chn-phc tuyt nh ca yu t
h-lc (piti-sukkha).
H-Lc
(Piti-Sukha)
Thc vy, hai yu t cui cng ca Nht Thin l nim
hoan h (piti) v hnh phc (sukha), m giai on ny ti
s tho lun v chng nh mt yu t, bi v hai yu t ny
nh mt cp gn b vi nhau.
[Thc t, hai yu t ny ch tch ly nhau tng thin
nh th ba, khi yu t hoan h (h) khng cn, v ch
cn li mt mnh yu t hnh phc (lc). V l ny, ch sau
Tam Thin th ngi tu mi c th t thn tri nghim v
nhn ra rng ci g (ang) l yu t hnh phc (lc), v ci
g () tng l yu t hoan h (h) trc . Chng ta s ni
r hn trong phn Tam Thin.]
Tuy nhin, ngay lc ny Nht Thin, chng ta ch tm
ging gii hai yu t ny nh mt yu t, gi tn chung l
h-lc 31.
Hai yu t ny ca Nht Thin l nim chn phc, l tiu
im ca s chnh nim ang nhm vo, v hai yu t ny
tr thnh s tri nghim chnh [c im ni bt] trong Nht
Thin. Ni khc, h-lc l yu t chim ng trong Nht
31
Tt c nim hnh phc, chn phc, diu phc u c gi chung v dch

chung l hnh phc. Nhng khi ni v nim hnh phc ca Nht Thin v
Nh Thin th n bao gm hai yu t h-lc (pity-sukkha). Nhng nim hnh
phc ca Tam Thin th ch c yu t lc (sukha).
Thin, n chim ng nhiu n ni vic u tin ngi thin

va thot ra khi trng thi Nht Thin l h nhn bit c
n ngay khi h xem xt li nhng g din ra bn trong trng
thi Nht Thin. Nhng trng phi Pht gio b him sau
ny, sau Pht gio nguyn thy ca thi c Pht, thng
b chong ngp bi tt c nhng s ngy ngt qu bao la, s
v ng, s tnh ti, s thng hoa, s tt cng, v s phi
phm tinh khit... ca trng thi Nht Thin, nn h lm
tng l s hp nht vi thng . Tuy nhin, c
Pht ging gii r rng rng y ch l mt trng thi
hnh phc siu th, v cn nhng tng hnh phc siu th
hn na. Theo o Pht v thin nh jhna, ngi tu c th
tri nghim nhiu mc [tng] khc nhau ca nim chn
hnh phc siu th. Nht Thin m chng ta ang xem xt
ch l tng th nht. Nhng cho d vy, s tht l sau khi
ngi thin thot ra khi trng thi Nht Thin, ngi y
khng th no cho rng c th g cn tuyt vi hn na so
vi nim hnh phc ca Nht Thin m h mi va tri
nghim. Tuy nhin...vn cn nhiu tng tuyt vi hn na!.
Mi tng hnh phc siu th c mi v ring ca n,
mt tnh cht phn bit n (vi nhng tng khc). Nhng
tnh cht khc nhau c th c gii thch bng nhng
nguyn nhn khc nhau to ra nim hnh phc. Cng ging
nh s nng c to ra bi mt tri th khc vi nng c
to ra bi la ci, khc vi nhit nng c to ra bi l
than, nim hnh phc c tch to (tip liu) bi nhng
nguyn nhn khc nhau th th hin nhng nt tnh cht
khc bit nhau.
Nt khc bit ca yu t h-lc ca Nht Thin l n

c tch to bi s tt bt hon ton cc hnh vi thuc nm
gic quan. Khi nm gic quan b tt ht, k c nhng hi
hng d m ca nm gic quan biu hin bng nhng
ngh cng tt bt lun, th ngi thin tch khi th gii
ca sc thn v vt cht, tch ly khi ci dc gii (kmaloka), v tin vo th gii ca ci tm tinh khit, vo ci sc
gii (rpa-loka). iu ny xy ra ging ta nh s trt b
ht gnh nng. Hoc ging nh kiu thin s Ajahn Chah
thng m t, v d bn b qun cht dy thng quanh c
trong mt thi gian lu, lu n ni bn...chng cn nh n
s kh s na; (ging nh ngi phm phu sng trong
ci dc gii y tham, sn, si, v au kh nhng khng cn
n l nhng s au kh). Ri mt ngy bng nhin
ch dy thng c g b. Mt s nh nhng khng th
no t c. Nim hnh phc bt ng v v a c c t
s trt b ci gng xing . Cng ging nh vy, nim
hnh phc siu phm ca trng thi Nht Thin c c nh
s bin mt hon ton ca nhng gnh nng, s bin mt
hon ton nhng th bn nhn lnh trong th gian, dc gii,
phm trn. Ci tr tu minh st ny thy c: Ngun gc
ca nim hnh phc siu th ca Nht Thin chnh l c s
cho s hiu bit thu sut v Bn Chn L ca c Pht v
s kh [T iu ]. l s trt b ht kh, l s chm
dt kh, v s chm dt kh chnh l hnh phc, chnh l
Nit-bn, an lc.
(Nu khng phi vy th theo bn hnh phc hay an lc
ngha l g?!).
Tm Tt:
Nhng c im Ca Tng Nht Thin
Tng thin nh th nht [Nht Thin] c phn bit
bi nm yu t theo kinh in; nhng y ti quy gp
thnh ba yu t, nh sau y:
1.+2. Vitakka-vicra: gi l tm-t, c tri nghim
nh s chp-nh, l s chuyn ng rt vi t ra-vo
tm-im ca yu t hnh-phc [h-lc];
3. Ekaggat: s hp-nht [s nht-im] ca tm c
tri nghim bng s nht nguyn, s bt nh, s phi thi
gian, v s tnh ti;
4.+5. Pti-sukha: h-lc, c tri nghim bng mt
nim chn hnh phc siu th, vt qua tt c nhng
hnh phc phm trn, v c tch to bi s bung b,
s dp b, v s vt qua hon ton th gii nm gic
quan, hon ton vt ra khi ci dc gii.
Tng Thin nh Th Hai

(Nh Thin)
Khng Ch Vitakka v Vicara
Khi tng thin th nht cng thm thm su, th nhng
chp nh s cng bt i, v nim hnh phc (h-lc) cng
thm cng c. Lc ny, ngi thin t n trng thi
vicara (t) vn ang bu bm quanh nim hnh phc bng
mt s nm gi [tham chp] tinh t nht, nhng s nm gi
vi t nh vy khng lm mt i s n nh ca yu t
h-lc. Nim hnh phc khng b gim i v tc ng ca
vicara, v bn thn s chnh nim cng khng h (b) x
dch khi tm-im ngun hnh phc v s nm gi vi t
ca vicara. Yu t hnh phc (h-lc) lc ny l qu mnh
nn vicara khng th ph nhiu. Mc d vicara (t) vn cn
hot ng nhng vitakka (tm) th khng cn, khng cn bt
k chuyn ng no v tm-ngun h-lc na. Khng cn
ci chp nh na. y l trng thi jhna [thuc Nht
Thin] c m t trong cc bi kinh l trng thi khng
cn yu t vitakka (tm) m ch cn mt phn nh yu t
vicara (t) (MN 128,31; AN VIII,63). Trng thi ny rt
cn k ti tng thin nh th hai (Nh Thin), nn n cng
cn tip tc nm trong trng thi Nh Thin sau .
Khi nim hnh phc (h-lc) mnh hn v rt vng vng
th lc khng cn mc ch vicara nm gi na. (N
thy chc n ri). Ngay lc ny, tm tr nn hon ton t
tin, t tin bung b mt cch tuyt i sch snh sanh.
Bng s bung b cui cng c c t s t-tin bn-trong
v s n nh ca yu t hnh-phc, vicara bin mt v

ngi thin tin vo tng thin nh th hai [Nh Thin] mt
cch tt lnh.
Yu t u tin ca tng Nh Thin l avitakka v
avicra, ngha l: khng c vitakka v khng c vicra
[phi tm v phi t], theo ghi chp ca cc kinh in. V mt
tri nghim, iu ny c ngha l khng cn s chp-nh
trong tm.
Yu t th hai l ajjhnattam sampasdanam, c
ngha l nim t tin bn trong, nim tin ni ti. V mt
tri nghim, iu ny din t s hon ton tin tng vo s
n nh khng phai bin ca yu t hnh phc (h-lc), v
s n nh chnh l l do vicara bin mt.
S Nht-im Hon Ho Ca Tm
Yu t th ba, v cng l yu t ni bt nht ca Nh
Thin, l cetaso ekodibhvam: s hp-nht [s nhtim] hon ho ca tm. Khi khng cn bt k s chp-nh
no ca tm v t, tm ging nh mt bn thch khng cht
lay ng, bt ng hn mt hn ni v vng chc hn kim
cng. Mc hon ho ca s tnh ti kin c l khng
th tng c. Tm an tr vo nim hnh-phc m khng
h c cht rung ng. iu ny v sau cng c coi l s
ton thin ca mt phm cht gi l chnh-nh (samdhi).
Samdhi hay nh l nng lc tnh ti mt cch ch tm,

v trong trng thi ca tng thin th hai ny, s ch tm
c duy tr trn i tng mt cch c nh, khng h
ng mt cht no. Thm ch khng h c mt cht dao
ng siu tinh t no. Ngi tu ging nh c an tr, c
nh, ng bng cng, dnh cng vo mt lp keo siudnh, khng th lc lc hay rung ng cht no. Mi ng
vng ca tm u chm dt. Trc gi khng c lc no
tm c tnh ti kin c hn lc ny. c gi l s
chnh nh hon ho. V s siu nh ny khng ch tr
thnh yu t ni bt ca Nh Thin, m n cng l yu t
chnh ca nhng tng thin cao hn tip theo.
Nim Hnh Phc Sinh Ra T Chnh nh Hon Ho

V S Chm Dt Tt C Mi Hnh Vi To Tc
Chnh s hon thin samdhi [chnh-nh] mang li
cho yu t hnh-phc ca tng Nh Thin mt mi v ring
ca n. Gnh nng, ng vng, s kh s v nhng chp
nh trong Nht Thin n y c dp b hon ton.
Mi th u ng lng mt cch hon ho, ngay c ci
ngi bit cng ng lng. S tnh ti tuyt i nh vy
vt ln trn kh au sinh ra t ci tm cn ng vng,
v t m ra mt nim hnh phc tuyt lun c tch to
(tip liu) bi trng thi chnh nh samdhi tinh khit.
Trong cc bi kinh, nim hnh phc ca tng Nh Thin
c gi l nim hnh phc sinh ra t chnh nh
(samdhija piti-sukha) (DN 9,11). Nim hnh phc thm
ch ngy ngt hn, khoi lc hn, ln lao v mc v

dung lng hn c nim hnh phc ca Nht Thin c
c t s tch ly v vt ln trn th gii nm gic quan.
Ngi tu khng th no tin on v nim hnh phc Nh
Thin ny. N thuc v mt th t hon ton ring bit. Sau
khi chng c thm tng Nh Thin, sau khi c c hai
nim diu phc siu th l tuyt nh tt cng, ngi thin
c th bn khon khng bit c cn nhng mc [tng]
hnh-phc no na pha trc hay khng.
Yu t ni bt khc ca tng Nh Thin l tt c mi s
lm [hnh vi to tc] u ngng li, ngay c nhng hnh vi
v-tnh to ra nhng chp nh (tm-t) trc y cng hon
ton bin mt. Ci ngi lm cht. Ci ta lm
cht. Ch khi no ngi tu chng c trng thi Nh Thin
th ngi y mi hiu thu c ci ngi lm hay ci
ta ngha l gging nh con nng nc trc gi ch
sng trong nc, n by gi n mi hon ton hiu thu
nc ngha l g, khi [mi trng] nc bin mt trong
giai on con nng nc bin thnh con ch. V l ln u
n tri nghim s sng trn t khng.
Khng phi ch c ngi lm bin mt m ch th
[bn th] ca danh tnh ci ta [bn ng] cng b xa s
khi s hin hu. Ci ta dng nh r rt, chc chn v
hng hu t trc n nay gi y tr thnh mt o nh,
mt o tng, ch l mng tng. Ngi tu lc ny c th
hiu thu r v ci ch t do xut pht t nhng d liu t
nhng tri nghim th t (trong ci dc gii m chng ta
ang sng). Nh trit hc [ngi Sartre] cho rng c hin
hu l c lm, nhng chc hn ng ta cha bao gi bit

c trng thi tng thin nh Nh Thin, ni m s hin
hu khng h c s lm. ( l s sng khng hnh vi
to tc, s sng v vi). Trng thi nhng tng thin nh
jhna l rt siu thng, v chng thch nhng hiu bit
v kinh nghim thng thng. Nhng chng l thc, cn
thc hn ci th gii m chng ta ang sng!.
Tm Tt:
Nhng c im Ca Tng Nh Thin
Nh vy, tng jhna Nh Thin c phn bit bng nm
c im. y, ti gom li nh sau:
1.+2. Avitakka-avicra + ajjhnattam sampasdanam: l
s khng cn vitakka-avicra (tm-t) + nim t tin bn
trong. Hai yu t ny c c nh s ln mt nhng
chp-nh (tm-t) vn c mt t trong Nht Thin.
Vic khng ch c tm-t l do tm ngi thin c
y s t-tin bn-trong v s n nh ca yu t
hnh-phc;
3. Cetaso ekodibhvam: l s hp nht hon ho, s
nht-im hon ho ca tm nh c s t tin tuyt i
vo nim hnh phc. Yu t ny thng c tri
nghim bng s tnh ti kin c nh bn thch, hay
cng c gi l s ton thin ca chnh nh
(samdhi);
4. Samdhija pti-sukha: nim hnh phc sinh ra t

chnh nh. y l c im ni bt ca tng Nh Thin.
Nim hnh phc siu th ny c to ra t s chm dt
tt c mi chuyn ng ca tm;
5. S Chm Dt Tt C Mi Hnh Vi To Tc: Tnh
trng ny cng c tri nghim ging hy ht ln u
tri nghim n khi chng c tng Nht Thin. l
trng thi m ci ngi lm [ci ta] hon ton
bin mt.
Tng Thin nh Th Ba
(Tam Thin)
S tnh ti kin c ca ngi bit [tm] vn c duy
tr, s tnh ti ca ci c bit [hnh nh ca tm,
nimitta] cng thm vng chc v n nh su sc. Bn nn
nh rng, trong trng thi tng thin nh jhna, ci c
bit chnh l hnh nh ca tm, v tm chnh l ngi
bit. Trc tin ngi bit tr nn tnh ti, ri n hnh
nh ca n [ci c bit, nimitta] cng dn dn tr nn
tnh ti.
Trong hai tng thin nh u tin, hnh nh ny ca tm
c nhn bit bng nim hnh-phc m n lc ny chng
ta vn cn gi l yu t h-lc (piti-sukha). Tc l: nim
chn phc ngt ngy ca hai tng thin u tin l bao gm
c hai yu t h v lc, m ti gp chung thnh mt yu
t h-lc trc y. Cho n tng thin nh th ba, hnh
nh ca tm chuyn bin ln mt mc tnh lng khc,
thnh mt loi nim hnh-phc khc.
Yu T H Bin Mt
Trc khi t n tng Tam Thin, tt c cc loi nim
hnh-phc u c mt yu t chung, mc d mi v ca
n c th khc nhau Nht Thin v Nh Thin do nhng
nguyn nhn khc bit to ra mi tng khc nhau. Yu t
chung l h-lc, l s kt hp ca hai th h v lc (pitisukha). Bi v hai yu t ny lun lun song hnh, nh mt
cp vt Xim chung thy, cha bao gi ri nhau. Dng nh

kh m tch ri chng ra khi nhau. Chnh s dnh-cp ny
to nn mt c im chung ca hai tng Nht Thin v
Nh Thin cho n lc ny. Nhng n lc ny, trong tng
thin nh th ba, yu t h (piti) bin mt, ch cn li mi
yu t lc (sukha), v t y n tip tc to ra nhng mi
v nim hnh-phc rt khc bit hn na.
(L do h bin mt l do tm nhn thy rng mc d h
gp phn cho tnh cht chung l h-lc, nhng yu t h vn
l mt yu t th t v thp km hn yu t lc.) 32
Ch n khi ngi tu chng c c tng Tam Thin th
ngi y mi hiu thu c yu t lc (sukha) ch thc
l g, v bng s suy l ngi tu cng hiu thu c yu t
h (piti) c trc y ngha l g. Nim hoan h (piti)
trong tng Nh Thin c v l cao nh nht, l phn khch
nht, hn bt c nim vui no trn i. Nhng n tng
Tam Thin lc ny, n tr thnh phn th yu so vi yu t
lc (sukha) trong trng thi chn phc. Sukha (lc) l tinh t
hn, vi t hn, thanh khit hn, v ng ch tm hn.
32
Thc vy, tin trnh thin ging nh mt tin trnh chn lc. Tm dn dn
chn lc nhng i tng vi t hn v thanh khit hn khi tin ln tng thin
nh cao hn. Theo tin trnh t Nht Thin ln T Thin, tm loi b nhng
c tnh th t hn ca tng thin nh theo th t: tm, t, h, lc. Cui cng
T Thin, tm ch cn hai yu t chim ng l siu-nh v bung-x tuyt
vi.
(Ngi tu hiu thu rng nim hoan h d ngy ngt n

u cng ch l phn th t hn yu t an lc. V vy, tm
hng v yu t lc, v tm bung b yu t h.)
S Chnh Nim, S Hiu Bit R Rng,

& S Bung X l rt quan trng!
i vi tt c nhng tng thin nh jhna, nhng tri
nghim ca chng l gn nh khng th no m t c.
Tng thin cng cao, cng thm su, th cng kh m m t
c. Nhng trng thi ny, v th ngn ng ca chng, l
qu cch xa khi th gii sng ca chng ta. Nu c rng
lm th ngi tu cng ch c th t rng nim hnh phc
sukha (lc) ca tng Tam Thin l nh bng hn, vng
lng hn, v tnh lng hn.
Theo nh m t trong cc bi kinh, yu t lc (sukkha)
tng Tam Thin ny c i km bi nhng yu t chnh
nim (sati), s hiu bit r rng (sampa-janna), v s bung
x (upekkh). Mc d theo bi kinh Anupada Sutta (MN
111) 33 th nhng yu t ny cng c mt trong tt c cc
tng thin nh. Trong truyn thng xa nay, nhng tnh
cht ny lun c nhn mnh nh l nhng c im
ni bt ca tng Tam Thin. L do l khng nh rng:
trong tng Tam Thin thm su ny, ngi thin tr nn
(i) v cng chnh nim (sati), (ii) rt r rng minh mn
33
Bn dch ca HT. Thch Minh Chu tn l Kinh Bt on.
trong s hiu bit (sampa-janna), v (iii) rt l tnh ti [t

ti] nn c th quan st m khng h ng vng: y
ngha cn gc ca tm tnh bung-x (upekkh).
Vn Tnh Ti Nh Bng Thch

v Ngi Lm Bin Mt
Nhng yu t ny c t Nh Thin v tip tc c
duy tr nh l nhng c im ca tng Tam Thin. Tng
thin th ba ny t n s chnh nh hon ho nht, s
tnh ti kin c nh bn thch, s khng cn ci ngi
lm [ci ta], v s tch ly hon ton tuyt i khi th
gii ca nm gic quan [dc gii].
Tam Thin c phn bit vi Nh Thin ch tnh cht
ca nim hnh phc vn thng hoa ln mt mc khc,
v th hin bng mt chng loi hnh-phc [lc] rt khc
bit. Rt nhiu ch trong rt nhiu bi kinh nguyn thy
ghi li cch m nhng bc gic ng m t v trng thi Tam
Thin; v d h m t tng Tam Thin l: An tr vo
nim hnh phc, chnh nim, ch quan st (DN 9,12);
ngha l mt trng thi hnh phc, cng vi mc ni bt
ca s chnh nim, v s bung x rt cao su. (Ch quan
st ch khng cn so snh, i i, thin v, hay nhn thc
ny n. Quan st mi s mt cch bnh-tm tuyt i. l
s bung-x hon ho.)
Tm Tt:
Nhng c im Ca Tng Tam Thin

Nh vy, tng jhna Tam Thin c nhng c im ni
bt sau y:
1. Yu t lc (sukha) tch ra khi yu t chung l hlc trc y. Yu t h (pity) bin mt;
2. Cn li nim chn-phc ln lao gm c yu t lc
(sukha), n biu hin cng vi ba phm cht khc l: (i)
chnh nim rt thm su (sati), (ii) s hiu bit rt r
rng (sampa-janna), v (iii) s bung x mc rt
cao su (upekkh): ch quan st v t ti.
3. Vn duy tr (i) s tnh ti vng chc nh bn thch, v
(ii) s khng cn ngi lm [ci ta]. Thc t hai yu
t ny c c t tng Nh Thin.
Tng Thin nh Th T
(T Thin)
V s tnh ti ca ngi bit lm tnh lng v lm an
lc ci c bit, cho nn nim hnh phc k hiu (chn
phc) tr thnh c tnh trng tm ca ba tng thin nh
u tin. Nhng tnh trng ny bt u thay i khi ngi
tu tin vo tng thin nh th t. Ch n lc ny tnh trng
mi thay i mt cch trit t trong cn gc. Yu t
lc (sukha) hon ton bin mt trong tng T Thin. Ch
cn li ci ngi bit tuyt i tnh ti ang n thun
nhn ngm s tnh ti tuyt i.
T cch nhn ca tng thin th t, nhng yu t hnhphc ca nhng tng thin trc ging nh l mt s
chuyn-ng [ng vng] cn st li ca i tng ca tm,
v mt cht kh-kh [dukkha] cn st li ang lm che m
mt ci g ln lao hn v tuyt vi hn. Khi yu t hnh
phc (lc) ln mt, tt c nhng g cn li l mt s bnh-an
su sc: y chnh l c im ni bt ca T Thin. Hnh
phc (lc) khng cn, s bnh an (an) chim ng. Khng c
g ng y, khng c g ta sng. Chng cn c g c
tri nghim nh hnh-phc hay kh-kh na; khng lc
cng khng kh. Ngi thin cm thy s cn-bng tuyt
vi ngay ni chnh tm-im ca tm. Cng ging ngay
chnh tm-im ca cn lc xoy, khng c g cun, lc,
hay xoy na. (Thng thng ngay gia tm-im ca
ch nc xoy hay cn lc xoy th khng c g c, ch c

ngoi tm-im th mi b khoy ng). Khng c g ng
ngay chnh tm im ca con mt ca tm. C mt s cm
nhn hon ho y: l s hon ho ca s tnh-ti v s
tnh-gic. c Pht m t trng thi ny l: s thanh lc
tinh khit ca chnh nim, ch n thun quan st
(upekkh sati prisuddhi=s bung-x chnh-nim thanhtnh) (DN 9,13).
S bnh an [an] ca T Thin khng h ging vi bt c
nim bnh an no trn th gian th tc. N ch c th c
bit sau khi tri nghim qua ba tng thin nh trc
. S tri qua l cch duy nht sau c th xc nhn
rng: s bnh-an ca T Thin mi ch thc l s bnh-an
bt ng ch thc m ngi thin c th cm nhn c.
Hn na, T Thin l trng thi rt rt v cng tnh-ti v
tch-tnh nn ngi thin c th an tr trn cao nguyn bn
thch trong nhiu gi lin. Dng nh khng c chuyn
mt ngi thin chng nhp v tri nghim trng thi T
Thin ch trong mt khong thi gian ngn.
C hai yu t h v lc khng cn trong T Thin, tt
c nhng g cn li l s tuyt m ca bnh-an: tri nghim
l khoi lc cao ngt nht, tuyt vi v cng nht. Ngi
thin s nhn bit mc ngay khi xem xt li [qun
chiu li] sau khi thot ra khi T Thin. Nim bnh-an
hon mn ca T Thin c coi nh l nim chn phc
cao nht, tuyt nh nht, trong tt c v cho n lc ny.
N l nim chn phc khng c nim chn phc no cao
hn na!. y khng phi l ang biu din ngn t, cng
khng phi ang c t ra thng thi v huyn b. N ng l

vy, nim chn-phc c th c m t nhiu hn, nhiu
hn nh vy.
Tm Tt:
Nhng c im Ca Tng Thin Th T
Nh vy, tng jhna T Thin c nhng c im ni
bt sau y:
1. Yu t hnh phc (lc) bin mt. (V nim sung
sng hnh-phc vn cn th t hn s bnh-an hon
ho);
2. S nhn thc v mt s bnh an-hon ho. S nhn
thc ny ch c th bit c sau khi tri nghim
[so snh] qua ba tng thin nh trc ;
3. Vn duy tr (i) s tnh-ti vng chc nh bn thch, v
(ii) s khng cn ci ngi lm [ci ta]. Thc t,
c im ny c c t tng Nh Thin v Tam
Thin;
4. S cch bit hon ton khi th gii ca nm gic
quan v sc thn ca ngi thin.
Nhng V D Ca c Pht
v Bn Tng Thin nh
c Pht thng m t v nhng tri nghim trong cc
tng thin nh jhna bng nhng v d rt hay, rt xc tch,
rt gi t (v d: MN 39,15-18; 77,25-28).
Trc khi gii thch nhng v d , chng ta hy dng
li v lm r ngha ca ch kya, mt ch Pht dng
trong tt c cc v d . Ch kya c cng ngha l
thn trong ting Vit v cc ngn ng khc. Thn c
th l thn th [c th, xc thn] ca ngi. Nhng thn
(kya) cng c ngha thn khc, khng phi thuc sc thn,
v d nh thn ca cc yu t thuc tm, l nmakya: danh-thn 34 (DN 15,20).
Trong trng thi cc tng thin nh, nm gic quan
khng cn hot ng, iu ny c ngha l cng khng cn
tri nghim [cm nhn] v sc thn na. Ngi tu khng
cn dnh lu v vt trn mi th thuc v thn. V vy, khi
c Pht ni trong cc v d: ... do vy khng cn b phn
no ca ton thn [kya] m khng c thm nhun
bi nim hnh phc (...), th on vn ny nn c hiu
nh l: ... do vy khng cn b phn no ca ton thn
thuc tm [tc danh-thn] m khng c thm nhun bi
34
Mt con ngi bao gm hai phn vt cht (sc) v tm linh (danh). Danhthn l phn cc yu t thuc tm; cn sc-thn thuc v thn th, bao gm
cc yu t vt cht thuc thn.
nim hnh phc (...) (MN 39,16). Chnh ch ny rt

thng b hiu lm l ni v sc thn, nhng thc s Pht
ang ch v danh-thn.
c Pht v trng thi Nht Thin nh mt cc t st
[dng lm cc x bng] vi mt m-t va phi, khng
qu kh, khng qu t. Cc t st tng trng cho ci
tm hp-nht [tm nht-im], trong s chnh nim
khng [cha] thm thu ht hon ton, m vn cn mt cht
t ch cho nhng chp-nh [tm-t] xy ra m ta gii
thch trc y. m-t tng trng cho yu t hnh
phc [h-lc] c to ra t s cch ly hon ton khi th
gii ca nm gic quan. m-t hon ton thm m
trong cc t st din t nim hnh phc ang thm nhun
vo ci khng gian v khong thi gian ca s tri nghim
ny ca tm. iu ny sau c nhn thc nh l nim
chn-phc tip ni chn-phc, chn-phc chng ln chnphc, lin tc, khng gin on. m-t khng d
tha, v v vy khng r chy ra ngoi, iu ny din t
trng thi yu t hnh phc lun lun c cha trong ci
khng gian c to ra bi tm-t (vittakka-vicara), khng
bao gi r thot khi ci khng-gian-ca-tm ra th gii nm
gic quan bn ngoi, trong sut thi gian ngi thin cn
ang trong trng thi tng Nht Thin.
Tng thin nh th hai, Nh Thin, th c v nh
mt h nc kn, khng c ca no cho nc bn ngoi
chy vo, ngoi tr c mt lung sui mt lnh chy ngm
vo bn di mt h. H nc tng trng cho tm. S
hon ton tt bt cc li khng cho nc bn ngoi chy vo
tng trng cho s cch ly hon ton ca tm khi tt c

nhng tc ng t bn ngoi. Thm ch, ngay c ci ngi
lm [ci ta] cng khng th thm nhp vo tm trong
trng thi Nh Thin ny. S ng kn khng tip cn bn
ngoi ca h nc l nguyn nhn to ra mt mt h tnh
lng: l s tnh-ti nh bn thch ca tng Nh Thin.
Dng sui ngm cung cp dng nc mt lnh bn di
tng trng cho s t-tin bn-trong (ajjhnattam
sampasdanam) v s n nh ca yu t hnh phc ca
tng Nh Thin. Chnh s t-tin bn-trong ny to nn
mt s bung-b hon ton; s bung-b hon ton lm mt
du tm, lm cho n tr nn tnh ti v khng cn mt
chuyn ng no. (Tm tnh lng hon ton, nh mt h
khng mt cht b lay ng bi gi nc bn ngoi). S mt
du bn trong tng trng cho chnh nim hnh-phc ca
tng thin c to ra bi mc chnh-nh thm su
(samdhi), tc l nh mc tnh-ti nh bn thch ca
tm. Nim hnh phc ny thm m ton b s tri nghim
ca tm, v n bt bin i trong sut thi gian ng nhp
trong tng thin nh.
Tng thin th ba, Tam Thin, c m t bng n d
v mt hoa sen ang vn ln khi mt nc mt du ca
mt h sen. Hoa sen tng trng cho tm trong trng thi
Tam Thin. Nc c th lm mt du nhng cnh hoa v l
sen, nhng khng bao gi thm vo hoa sen, bi v nc
gp hoa sen u trn tut xung. S mt du tng trng
cho yu t hnh-phc sukha (lc), v s t t tng
trng cho yu t hoan-h piti (h). Nh vy, cng ging
nh mt bng sen ang cn chm trong nc, tm c lm
mt du bi yu t lc (sukha), nhng khng [khng cn] b

thm vo bi yu t h (piti) [na]. Ci tm trong Tam
Thin ch tri nghim yu t lc m thi. Trong Tam Thin,
tm tip tc tri nghim s tnh-ti [nh] vng chc nh
bn thch, khng bao gi ng vng ra ngoi; cng ging
nh hoa sen, trong giai on ny, vn lun lun nm chm
bn trong nc. Cng ging nh s mt du ca nc gip
cho hoa sen ln ln, yu t hnh-phc (lc) ca Tam Thin
cng duy tr vng chc trong tm. Li na, ch c nc mt
trong v d l bao trm ht hoa sen bng s mt du t gc
n ngn hoa, nim hnh phc c o nht qun ca Tam
Thin cng thm m ton b s tri nghim ca tm t u
n cui.
Tng thin th t, T Thin, th c v d nh mt
ngi c qun kn t u n chn bng vi trng. Ngi
tng trng cho tm, cn vi mu trng tng trng cho s
tinh khit thanh tnh ca chnh-nim (sati) v s bung-x
(upekkh): hai phm cht ni bt ca T Thin. Tm trong
tng thin th t ny l hon ton thanh khit, trong sch,
v nhim, khng cn vt d, nh tm vi trng sch; n
tnh-ti tuyt i, v bung-x tuyt vi: ch n thun v
thun ty quan st mt cch tinh khit, khng h my may
ng vng. S thanh khit tuyt i ca s bnh-an bao
trm ht ton b ci thn ca tri nghim ny ca tm
[danh-thn: nama-kaya] t u n cui, ging nh cch
tm vi trng bao trm thn ngi t u n ngn chn.
y l ngha ca bn v d m c Pht dng

m t v nhng trng thi v nhng c im ca bn tng
thin nh jhna, theo nh cch hiu ca ti.
Tin Chuyn T Tng Thin nh Ny

Qua Tng Thin nh Khc
Nh ti ging gii trc y, khi ang trong trng
thi tng thin nh jhna, ngi thin khng th no
chuyn ng c. Ngi thin khng th no to tc mt
quyt nh no tin t tng thin ny ln tng thin khc.
Ngi thin trong trng thi tng thin nh cng khng th
quyt nh thot ra khi n vo lc no. Tt c nhng s
iu khin [ hnh] nh vy u b dp b trong trng
thi cc tng thin nh. Hn na, s tnh lng thm su ca
chnh nim trong trng thi tng thin nh cng lm ng
bng tt c mi hnh-vi v hiu-bit ca tm n mc
ngi thin khng cn cm nhn c s tri nghim ca
mnh l g, khi ang trong trng thi . Nhng c tnh
ni bt ca tng thin nh jhna ch c th nhn bit c
bi ngi thin sau khi thot ra khi trng thi tng thin
nh jhna v xem li [suy xt li, qun chiu li] v n.
Tm li, khi ngi thin ang trong trng thi tng thin
nh jhna, th ngi chng nhng khng th c ng,
m ngi cng chng bit g v tng thin ny hay tng
thin kia, ly u m di chuyn t tng thin ny sang tng
thin kia?.
Hy tng tng mt cn nh c bn phng thng nhau

vi duy nht mt ca chung. Kiu nh, bn i qua ca nh
th vo phng th nht. Bn phi i qua phng th nht
vo phng th hai, i qua phng th hai mi vo c
phng th ba, v i qua phng th ba mi vo phng th
t. Cho nn khi bn mun thot ra khi nh, bn cng phi
lm ngc li, tc l i t phng th t, qua th ba, qua
th hai, ri qua phng s mt bc ra khi ca nh. Ch
mt ca vo v ra khi nh.
By gi, gi s nn nh ca bn phng l rt trn tru,
nh bi nht, n ni bn khng th ng ly bt c
ch no trong . V gi s bn nhy trt vo, thay v i.
Nh vy, bn vo n phng no th dng li l ty thuc
ci trn vo ca bn. Nu bn ly t, th khi bn nhy
vo, bn s dng li phng s mt. Nhng nu bn ly
mnh m hn, bn c th trt thng n phng s hai, hay
thm ch phng s ba. V tng t, nu bn l mt ngi
luyn tp chuyn cn v c th to ra sc khc thng,
bn c th nhy trt thng mt mch t ngoi ca vo n
lun phng s bn.
V d trn m t v cch chuyn-tin t tng thin nh
ny sang tng thin nh khc thc s xy ra nh th no.
Ni li, khi ang trong trng thi tng thin nh jhna th
ngi thin khng th iu khin hay quyt nh c g
na. Nu ngi thin tin vo cc tng thin bng mt sc
nh, th ngi y dng li Nht Thin. Vi sc ln
hn, ngi y c th tin thng n tng Nh Thin, hay
Tam Thin. V nu c thm sc mnh m, ngi thin
c th tin thng mt ln vo n T Thin lun. Sc ch

c th c to t bn ngoi, s iu khin v quyt
nh mi c th thc hin c.
Sc hay sc trn y tng trng cho mc
bung-b. Trc khi bn c th tin vo tng thin nh
jhna, bn cn phi tu tp s bung-b n mt mc n
tr thnh mt khuynh hng [qun tnh] khng t nguyn
ca tm, tr thnh khuynh hng t nhin mnh m ca
tm. Nu ngi thin tin vo thin nh vi mt sc
bung-b cn t, th ngi y ch dng li Nht Thin.
Vi mt sc t ng bung-b ln hn, th ngi
c th t thng n tng Nh Thin, hay Tam Thin. Vi
mt sc bung-b rt ln, ngi y c th nhy thng
vo v chng c lun tng T Thin thm su. Tt c u
phi tu tp v chun b t bn ngoi. V mt ngi khng
th gia tng sc khi ang bn trong trng thi mt tng
thin nh jhna.
V thc hnh, ngi tu c th tu tp ci sc bungb bn ngoi [sau khi thot ra khi] trng thi tng thin
nh jhna bng vic (i) suy xt li [qun chiu li] nhng
tri nghim ca nim hnh-phc, v bng vic (ii) nhn ra
c nhng tr ngi c gi l nhng rng buc [dnh
mc]. Ni r hn l nh vy:
(i) V thc t, sau khi tm nhn ra c nim hnh-phc
ln lao ca vic bung-b, th sc [qun tnh] bung-b
cng tng mnh ln. Nhiu lc trong i tu, ti dy ci
tm bng bnh c hu ca mnh bng cch ngh: Ny,
tm!. Nhn ka! Nhn coi, mnh c c thm bit bao

nhiu nim hnh phc vui sng nh nhng ln bung-b.
Coi k nghen, tm. ng qun !. Lm nh vy, tm s
nghing mnh v khuynh hng bung-b.
(ii) Hoc tm cng c th nhn ra nhng tr-ngi cn tr
cho vic thin tp t n nim hnh-phc su sc hn.
Nhng tr-ngi chnh l nhng mc khc nhau ca s
dnh-mc. (V d, ngi tu c th cn b dnh mc nhng
gng cm tinh vi nht nh: t cao, bt an... vn nm
rt su trong tng v thc ca tm). Bng vic suy xt li
trng thi v c im tng thin nh ngay trc , v sau
khi tm nhn ra c ai l nhng k th cn tr s t n
mc hnh phc cao su hn[ l nhng dnh mc
(gng-cm)]th khuynh hng [qun tnh, tp kh]
bung-b ca tm cng c bm mnh hn bng sc
mnh ca tr tu.
Mt cch khc hiu cch thc ngi thin chuyn t
tng thin nh ny sang tng thin nh khc, l v d v
hoa sen ngn cnh m ra di nh nng mt tri. Tng thin
nh th nht c th c so snh vi lp cnh sen la l v
thanh khit nm gn n li sen. Khi lp cnh sen ny c
m ra bi nh nng mt tri, n cng gip ta ra hng
thm ca lp cnh sen bn trong n. Tng t vy, trng
thi Nht Thin cng tht thanh khit v qu him, v lc
ny n c lm m bng s chnh-nim tnh lng, nn
n c th m thm cnh ra cho thy c mt tng Nh
Thin nhiu hnh phc hn nm bn trong n. C nh vy,
tng lp cnh chng k tip nhau; lp Nh Thin nm trong
lp Nht Thin, lp Tam Thin nm trong lp Nh Thin,

lp T Thin nm trong lp Tam Thin, nh nhng lp sep
an chng k tip nhau.
Khi mt ngi thnh thc v c nhiu kinh nghim v
nhng tng thin nh, ngi y c th di chuyn t tng
thin nh ny sang tng thin nh khc bng cch dng
nng lc adhitthna. Adhitthna c ngha l s quyt
nh, s nh trc. Trong bi cnh ny, ch adhitthna
din t cch thc lp trnh tm ca ngi tu theo thin Pht
gio. Vo lc bt u, ngay khi va ngi vo thin, ngi
thin c th lp chng trnh cho tm chng nhp vo mt
tng thin nh no trong mt khong thi gian nh
trc!. D nhin, nhng vic ny ch c th thc hin c
bi nhng thin sinh thnh thc hay nhng thin s thc th
bit rnh ch n v thc s quen thuc vi ng i
nc bc tin vo cc tng thin nh. Vic ny ging
ht cch nhng phi cng thit lp ch li t ng cho
my bay, ngay sau khi hon thnh nhng bc ct cnh.
Tuy
nhin, nhng, y khng c s i tt theo bt

k ngha no. Ngay c nhng thin s thnh thc cng phi
i qua li nhng bc ng trc mnh i t
n tng thin nh m mnh nh trc. V d, nu mt
thin sinh lp chng trnh cho tm chng nhp vo Tam
Thin, ngi phi tun t i qua cc bc chng c
Nht Thin, Nh Thin nh mnh tng lm trc , ri
mi t n c Tam Thin. Nhng bc tun t i qua
c th din ra chm, nhanh, hay rt rt nhanh, ty thuc
vo trnh thnh thc ca ngi thin. (Ging nh: d bn
c ly trn siu mnh c th nhy trt vo cn phng

th ba th ci chn trt vo ca bn cng phi i qua cc
nn nh ca phng mt, phng hai, nh trong v d trc
y.)
Nhng Tng Chng c V Sc

Trong v d hoa sen ngn cnh, chng hn c tm (8) lp
cnh trong-cng gn st vo li sen. Bn (4) lp cnh thuc
tm (8) lp cnh ny tng trng cho bn (4) tng thin
nh sc gii [jhna]. Lp th tm t ngoi tnh vo li sen
l tng Nht Thin, lp th by l Nh Thin, lp th su l
Tam Thin, v lp th nm l T Thin. By gi chng ta
c th thc mc bn lp cnh sen cn li tng trng cho
nhng th g. Vt trn bn tng thin nh sc gii [jhna]
cn c bn tng chng c v sc. iu ng lu y
l c Pht cha bao gi gi nhng tng chng c v sc
ny l nhng jhna, theo nh tt c cc bi kinh. 35 Ch c
trong nhng lun ging c bin son sau thi Pht c
ngn nm mi gi chng l bng danh t jhna (tng
thin nh). ( y, chng ta cng nn gi theo cch ca
Pht!). Bn tng chng c v sc bao gm:
C s-tm ca khng gian v bin
C s-tm ca thc v bin
C s-tm ca s trng khng
35
Chng ta thng dch jhna= tng thin nh; trng thi tng thin
nh, v c Pht dng ch jhna gi tn bn tng thin nh sc
gii. Tuy nhin, nhng tng chng c v sc gii, m trc y cng thng
c dch l nhng tng thin nh (v sc), th cha bao gi c Pht gi
l jhna. V vy, trong quyn sch ny chng ta dng theo cch gi ca Pht
l nhng tng chng c v sc.
C s-tm ca s khng c nhn thc cng khng phi

khng c nhn thc 36
(Quay li v d hoa sen ngn cnh v 8 lp cnh trong
cng): Cng ging nh tng jhana T Thin th nm trong
tng jhana Tam Thin, tng chng c v sc u tin cng
nm trong tng T Thin; ri tng chng c v sc th hai
nm trong tng chng c v sc th nht, th ba nm trong
th hai, v th t nm trong th ba, ging nh nhng lp
cnh sen. Nh vy, h qu l tt c bn tng chng c v
sc gii u k tha v s hu nhng c im sau y t
nhng tng thin nh [jhna] sc gii:
1. Tm cch-ly hon ton khi th gii ca nm gic
quan v tt c tri gic v sc thn;
2. Tm vn duy tr s tnh-lng vng chc nh bn
thch, khng th to tc ngh hay d tnh hay quyt
nh, trong mt khong thi gian lu;
3. S hiu bit b ng bng nn ngi thin hu nh
khng cn cm nhn g v s tri nghim ca mnh.
S hiu bit s ti lp li sau khi ngi thin thot ra
khi tng thin nh;
36
Trc y, bn tng chng c v sc ny thng c dch l (HV):
Khng v bin x
Thc v bin x
V s hu x
Phi tng phi phi tng x
4. S chnh nim tinh khit v s bung x tinh khit

ca jhna T Thin vn duy tr nh nn mng ca
mi tng chng c v sc gii.
Ging nh ba tng sc gii u tin l Nht Thin, Nh
Thin, Tam Thin ly nhng loi hnh-phc khc nhau lm
i tng ca chng v tng sc gii T Thin th ly s
bnh-an tinh khit lm i tng ca n, mi tng chng
c v sc th ly mt i-tng tinh-khit ca tm
lm i tng. S nhn thc v nhng i tng ny c
ti gi l nhng c-s-tm, bi v chng thc s l nhng
c-s [nn mng] m nhng tng chng c v sc tr
trn . Khi nhng nn mng bt ng ny cng tr nn
c thanh lc tinh-khit hn v trng-khng hn, th s
[tng] chng c cng cao hn.
Quay tr li T Thin, n gm c (i) chnh-nim (sati)
rt hng mnh, (ii) s tnh-ti ca chnh-nh (samadhi), v
(iii) bung-x tuyt vi (upekkha) ch n thun quan st s
hon ho ca s bnh-an vt trn xa khi th gii nm gic
quan; v (iv) s hp-nht [nht-im] sc bn ca tm
(ekaggata). Trong trng thi ca s nht-im sc bn,
nhng khi nim thng thng bt ngun t th gii thng
ngy b dp b, v nhng nhn-thc siu-th thay th
chng.
V d, khi mt thin sinh nhng giai on cn bn u
tin c th tp trung mt cch hon ho vo giy pht hin
ti, c ngha l tm nht-im c mt, nhng khi nim thi
gian b loi b, v nhng nhn-thc siu-th v thi gian s
thay th chng. Khi mt ngi hi t hon ton s ch

tm [tnh gic] vo giy pht hin ti, th mt mt ngi y
cm gic s phi-thi-gian, mt mt khc ngi y cm gic
nh th mnh ang c tt c thi gian trn i. Ngay bn
trong tm-im ca ci by-gi tuyt i [ci hin ti
tuyt i] th thi gian ch l mt-im, l khng c phn
ngoi n, l khng th nh ngha c, l trng khng, v
l khng th c o lng so snh. N ng thi l v
hn v khng c g c. N l khng gii hn: v bin
(anant). S tri nghim v s nht-im ang c mt, theo
nh bn c th kinh nghim c nhng giai on cn
bn u tin ca thin, c th l cha kha chng ta hiu
c ci cm nhn ng-thi ca s v-hn v s trngkhng trong cc tng chng c v sc gii.
1. C S-Tm ca Khng Gian V Bin

Danh ng ny trc gi thng c dch l Khng v
bin x. C s-tm y c dch rt hay l x (HV);
bn c th dng t no ty thch, ch cn hiu c ngha
thc dng ca n l c-s [nn mng] ca cc trng thi
tm v sc m chng ta ang ging gii.
T tng sc gii jhna T Thin, tm c th nhn vo s
bnh-an tuyt vi nhn thc c s nht-im tuyt
i trong khng gian. y l mt trong nhng c im ni
bt lun c mt bn trong ca tng T Thin, ng nh n
l, chng ta iu nghin suy xt n, v n chnh l ca
ng tin vo nhng tng chng c v sc gii. Trong ci
s nht-im tuyt i, khng gian c nhn thc l ng

thi v-hn v trng-khng, mt kiu khng c-khng
gian.
Gii thch thm: trong th gii vt cht, chng ta thng
nhn thc [nh ngha] mt khng gian bng nhng gii
hn khng gian thuc v vt cht. (V d, mt khng gian
nh, c ngha l phn khng gian gii hn bi khung nh;
hoc khi chng ta ni v bu tri, th chng ta nh ngha
mt khng gian c gii hn xung quanh trn u chng
ta, hoc bi ng chn tri v ni non xung quanh ta). Ci
khng gian gii hn l thuc v sc gii (rupa). Cho
nn, khi i tng ca tm l ci khng c-khng gian
[khng phi l mt khng gian gii hn, m l khng gian
v bin] th chng ta gi l nhng tng chng c v sc
gii (arupa).
(Sc gii l cn trong gii hn thuc v vt cht. V sc
gii l vt trn v khng cn gii hn thuc v vt cht.
Cn c g gii hn l chc chn cn yu t thuc vt cht.
l mt [ci] khng gian sc gii. Cn khng gian v
hn hay v bin l khng gian v sc gii.)
Tr li on trn: Trong ci s nht-im tuyt i,
khng gian c nhn thc l ng thi v hn v trng
khng, mt kiu khng c-khng gian. Tng chng c
v sc u tin l c s-tm ca khng gian v bin c
nhn thc cng lc l v hn v trng khng, l khng th
o lng v khng th nh ngha [phn nh] c. y l
s nhn-thc ong y kn ht trong tm v gi nguyn
khng h nhp nhy trong nhng khong thi gian chng

nhp rt lu (nhiu gi). S chnh-nim mnh m, tnh ti
v thanh tnh nhn vo nhn thc ny vi mt s hi lng v
cng v tn.
2. C S-Tm ca Thc V Bin

Nm trong nhn-thc v s khng gian v bin c s
nhn thc v s khng c-khng gian, v s khng gian
khng cn ngha mt [ci] khng gian na. Khi tm ch
tm n c im ny ca tng v sc th nht, th ci nhnthc v khng gian bin mt, v n c thay th bng ci
nhn-thc v s nht-im tuyt i ca (tm) thc. Trong
trng thi ny, thc cm gic ng thi v hn v trng
khng, l khng th o lng c, v khng nh ngha
[phn nh] c. Ngay lc ny, ngi thin tin vo
tng v sc th hai: c s-tm ca thc v bin. Nhnthc ny ong y ton b ci tm khng mt cht lay
chuyn trong nhng khong thi gian chng nhp rt lu
hn (nhiu gi hn).
Tng v sc ny thng c dch l Thc v bin x.
3. C S-Tm ca S Trng Khng

Nm trong s nhn thc v thc v bin c s nhn
thc v s khng-c-thc, v s thc by gi khng cn
ngha ca ci thc na. Khi tm ch tm vo c im
ny ca tng v sc th hai, th tt c mi nhn thc v thc

u bin mt. Nhng nhn thc v hnh sc v khng gian
[sc gii] thuc v vt cht hon ton bin mt. V tt c
nhng g cn li l s nht-im v s trng-khng. Ngay
lc ny, ngi thin tin vo tng v sc th ba: c stm ca s trng khng. Nhng nhn thc ny ong y
ton b trong tm, gi nguyn khng mt cht thay i
trong nhng qung thi gian chng nhp rt lu hn (nhiu
nhiu gi hn).
Tng v sc ny thng c dch l V s hu x,
tc l X Trng Khng.
5. C S-Tm ca S Khng C Nhn Thc

Cng Khng Phi Khng C Nhn Thc
y l trng thi khng cn nhn thc, nhng thc ra
cng khng hn l khng cn nhn thc. Ngha en l vy.
Thng c gi l Phi tng phi phi tng x (HV).
Vy n l g vi tn gi ?.
Nm trong s nhn thc v s trng-khng c s nhn
thc v s khng ch c s trng-khng!. Nu tm mc
tinh t nhn thy c im ny, th s nhn thc v
s trng-khng s bin mt, v n c thay th bng s
nhn thc v s khng c nhn thc cng khng phi
khng c nhn thc. [hoc khng phi l nhn thc, cng
khng phi l khng-nhn thc].
Tt c nhng g chng ta c th ni v tng v sc th t

ny l: N l nh vy, thc s, ch l mt nhn-thc (AN
IX,42). Trong v d hoa sen ngn cnh, trng thi ny ca
tm c tng trng bng lp cnh trong-cng st vi li
hoa sen vn cn khp kn, trong khi tt c nhng cnh sen
khc u m ra. Lp cnh sen cui cng ny hu nh
cng khng phi l cnh sen g c, n l phn tinh hoa nht
v cao qu nht, bi v n gi trn bn trong lp cnh la l
ca n mt vin ngc nm trong li hoa sen rt ni ting,
m bao ngn nm thng trm kinh in v nhng ging lun
vn khng ngng c ging by v n. Vin ngc qu nm
trong li hoa sen: nit-bn.
Nit-bn:
S Chm Dt Tt C Mi Nhn-Thc
Ting Pali l nibbna.
Nm trong s nhn thc v s khng c nhn thc cng
khng phi khng c nhn thc [phi tng phi phi tng]
c s nhn thc v s chm dt tt c cc nhn thc.
l s chm dt tt c nhng ci c cm gic hay c
nhn thc, khng cn g cm nhn hay nhn thc na
l trng thi nit-bn. Nu tm ch tm vo c im ny
trong tng v sc th t, th tm s ngng li. Ri ngay khi
tm bt u tr li, ngi thin s chng c ngay qu v Ala-hn (arahant) hoc Bt-Lai (angm). Ch c th xy ra
mt trong hai thnh qu ny, tuyt i khng khc. l
hai thnh qu cao nht ca con ng thnh o siu th.
S Chm Dt Dn Dn
(Ngha en n gin l s chm dt t t, dn dn, hay
tng phn. V mt tu hnh, ngha l s chm dt tin
dn, tc l mi ln chm dt [dit b, tr b, bung b, t
b] iu dnh mc l ngi tu tin ln mt cht trn con
ng o. Thc s vy, con ng o tu theo Pht l con
ng tu tp tin dn tng bc [tim-dit]. Cha thy
phn no ca kinh s ghi rng c Pht c ch ra con
ng chm dt tt c trong mt-bc chm-dt [n dit
hay n ng] c!.)
Quay tr li: mt cch khc xem xt bn tng thin
nh sc gii [jhna] v bn tng chng c v sc l t
chng theo mt th t chm dt dn dn. Tin trnh
chng nhp vo tng Nht Thin l s chm dt th gii ca
nm gic quan v sc thn, v tt c mi hnh vi to tc.
Tip theo, con ng t Nht Thin dn n T Thin l
nhng s chm dt phn tm nhn thc nhng s
sng/kh [lc/kh, d chu/ kh chu].
(Nh bn hc qua, mi tng thin tm nhn thy yu
t no l hnh phc hn, tinh t hn, v n nh hn, th n
loi b nhng yu t t hnh phc hn, th t hn, v t n
nh hn. Chng hn, tm loi b nhng chp-nh [tm t]
trong Nht Thin tin ln Nh Thin. Tm loi b yu
t hoan h [h] trong Nh Thin tin ln Tam Thin.
Na, tm loi b yu t hnh phc ngy ngt [lc] tin
ln T Thin, ni ch cn li nim bnh-an [an] v bung-x

[x] tuyt vi v tinh khit nht. Ngi tu [tm] lun phn
u chm dt [cc yu t tm] v tin dn ln trng thi cao
qu hn v vi t hn).
Con ng t T Thin tin ln nhng tng v sc cho
n X phi tng phi phi tng l tin trnh chm-dt hu
ht ci phn cn li ca tm m chng ta thng gi l sbit [ngi bit]. V bc cui cng l chm-dt trit
[dit sch] mm mng cui cng ca s bit.
(a) Thng qua cc tng thin nh sc gii v cc tng
v sc, trc tin ngi tu bung b sc thn v th gii
nm ca gic quan ca mnh.
(b) Sau , ngi tu dp b lun ci ngi lm [ci
ta, hnh].
(c) Sau , ngi tu bung b lun tt c mi s sng
v kh.
(d) Sau , ngi tu dp b khng gian v thc.
(e) Sau , ngi tu dp b lun tt c s-bit.
(f) Mi khi tm bung b mt i tng, th i tng
bin mt [dit vong]. Nu i tng vn cn th c
ngha l ngi tu cha bung b c.
(g) Bng vic bung b tt c nhng th c-bit [i
tng ca tm], th ci ngi bit [tm] cng khng
cn, cng bin mt. y l s chm-dt [ton dit] tt
c mi th, k c ci tm. y chnh l lc v ni tm
thc khng cn biu hin na, l lc v ni m cc yu
t t, nc, gi, la khng cn ch bm vo, l ni m

danh-sc hon ton b tiu dit (DN 11,85). S trng
khng. S Chm Dt. Nit-bnvin ngc qu trong li
hoa sen.
Trong Chng ny ni v cc tng thin nh jhna,

ti c dn dt cc bn trong mt chuyn i i t l thuyt
cho n thc hnh, leo ln nhng rng ni cao ni c nhng
nh cht l nhng tng thin nh sc gii jhna, v cao
hn nhng nh cht cao xanh l nhng tng chng c
v sc gii. Mc d cuc hnh trnh l c v vt qu tm
ca cc bn hm nay, nhng ngy mai bn s thy mnh
thc s tin b trn con ng. V vy, iu rt hu-ch l
ngay t hm nay, bn c c trc mt mt s-
ng i cho ngy mai.
Thm na, nhng tng thin nh jhna, m c Pht
ht lng ch dy, l nhng m-vng vi tr lng to ln;
nhng nhng m vng ny cha y nhng tr-tu cao-qunht ch khng phi ch l th kim loi qu ca th gian.
Nhng m-vng ny cung cp ngun nguyn liu, l
nhng d liu cha bao gi c bit n, chng c dng
to lp nhng tr-tu minh-st m sng con mt ca
bc chn tu nhn thy Nit-bn. Nhng tng thin nh
jhna l nhng vin ngc t im cho gng mt ca Pht
gio, cho s p ca con ng o Pht. Nhng tng
thin nh l khng th thiu c i n s gic ng,
v chng hon ton c th tu tp c, ngay c trong thi
i ngy nay.
Ti xin kt thc chng ny bng nhng li ca c

Pht:
Khng c thin nh no khng c tr tu;
Khng c tr tu no khng c thin nh;
Nhng ai c c c thin nh v tr tu,
Th h ang trong trng thi ca nit-bn.
(Dhp 372)
Chng 12
BN CHT
CA TR TU MINH ST THM SU
Tr tu l thng thng; tr tu thm su th qu him.
Tr tu gip ta d sng; tr tu thm su th th thch ta, i
lc lm ta s hi. Tr tu thng to du n trong bn tnh
ca mt ngi; cn tr tu thm su th thay i c cuc i
ca chng ta.
V d, chuyn v hai nh s ang tranh lun vi nhau v
tm phn bay trong gi. Mt ngi ni phn ng (bay).
Ngi kia ni chnh gi ng (thi). H n gp v s thy
Thin Tng ca h, v ngi thy ni c hai ngi u sai.
l tm ca h ng ch chng phi phn ng hay gi
ng. 37 Khi c mt v s thy ca phi Thin-trong-rng
ca Pht gio Nguyn thy i ngang qua, v c l ngi s
ni mt cch thc t rng: tt c ba nhn nh u b st
mt im l: ming ca h ng!. l tr tu.
Cn c mt nh s k vi ti rng c mt tu s ti gia tri
nghim mt nim hnh phc rt thm su trong gi thin
nh thm su, cho rng nim hnh phc l khoi lc hn
37
y l mt giai thoi trong Thin Tng Trung Hoa, v v thy l Hu

Nng, v t s th su ca Thin Tng, tnh t v t s u tin l ngi B-
t-ma (Bodhi Dharma).
bt k s cc khoi no trn i, lc cm nhn v sc

thn bin mt v tt c mi th bn trong u tnh ti. Tri
nghim vt trn qu xa nhng hiu bit trc ca
ng v khoi lc v hnh phc; tri nghim lm sng s
v c s , v t n thay i c cuc i ca ng ta.
Ngay sau , ng tr thnh mt tu s xut gia cho n ht
cuc i. l tr tu thm su.
Con ng Mi Phn
(Thp Chnh o)
Trong tuyn tp cc bi kinh c gi l Tng Chi B
Kinh (Anguttara Nikaya), nhng bi thuyt ging ca Pht
c sp xp theo s lng ca ch [ mc] c ni
n trong mi bi kinh. V d, phn cc kinh ni v bn
mc nh: bn n lc ng n [t chnh cn], bn c s
nng lc thn thng [t thn tc]... th c kt tp vo
chng [phm] c tn l Bn. Khi ti c qua phm
Tm, ti trng i c c phn ni ting nht l con
ng tm phn [Bt Chnh o]. Nhng n khng c
, v ti tht l chng hng. Cc bn bit khng, trong
Tng Chi B Kinh (AN), Bt Chnh o ni ting ca c
Pht c a vo chng [phm] Mi, bi v c
thm hai phn khc c a thm vo bi chnh c
Pht (AN X,103). Hai phn [chi phn] c a vo thnh
Thp Chnh o l (i) tr tu ng n/ hon ho
(smma-nnam, chnh tr) v (ii) s gii thot ng n
(smma-vimutti, chnh gii thot).
C th kt lun rng, con ng tm phn Bt Chnh

o l ni v thc hnh, v nhng phn chng ta cn phi
lm; trong khi hai phn thm vo, tr tu hon ho v s
gii thot hon ho, l ni v mc tiu, v kt qu ca vic
thc hnh tm chi phn . Nh vy, con ng mi-phn
dy cho chng ta c ng i [o] v ch n [qu].
Tr tu thm su y l ch v loi tr tu hon ho
(smma-nnam, chnh tr). Nh trong Tng Chi B Kinh
ni. Loi tr tu minh st thm su/ tr tu hon ho [chnh
tr] l khng th c c nu khng c thin nh jhna:
tc l chnh-nh, l smma-smadhi hon ho (AN X,103).
Thm na, h qu tt yu ca tr tu hon ho l s gii
thot hon ho: tc l s gic-ng.
Tr Tu Hon Ho
Nhn Thy Cc Hin Tng
Nh-Chng-ch-Thc-L
Trong cc bi kinh, tr tu hon ho hay tr tu minh st
thm su thng c gi l yath bhta nnadasana:
nhn thy mi th ng nh chng ch thc l. Nhiu
ngi c cho rng h c tr tu v khng nh mnh nhn
thy mi s vt ng nh chng ch thc l. Tuy nhin, h
t khi no ng tnh vi ngi khc. V vy, chng ta c qu
nhiu tn gio v qu nhiu nhnh phi trong mi tn gio;
(Bn dng nh khng th m ni nhng con s ny); v
mi nhnh phi li tuyn b mnh mi nhn thy tt c mi
th ng nh chng l, tc nhn thy chn l, cn nhng
nhnh phi v tn gio khc th khng!. Thm ch nhng

ngi phi tn gio cng ni ging vy, bi v h tin rng ch
c ngi khng theo tn gio no mi nhn thy tt c mi
s mt cch khc quan v ng nh chng l. Vy ti sao
tr tu li rt d dn n nhng s tranh bin khc nhau?.
Vn chnh l ch s-tht. S-tht l c rt t ngi
thc s nhn thy mi s vt hin tng ng nh chng
ch thc l. S tht l i a s chng ta nhn thy tt c
mi s vt hin tng nh v v ngoi ca chng, nh
chng biu hin, v ri cho rng l tr tu, l chn l.
Cc bn nn cn thn!. Ngay c khi mt ngi ch tm
chnh nim, mt i tng xut hin trc cc gic quan
cng b bp mo, b mai mt, b gt da, b chi ra, v
b thay i thc-tnh lm hi lng ngi . Lt sau bn
s hiu r thm v ny.
C mt s thy l bn tu ca ti, l mt ngi cu
qun nhn trong cuc chin tranh ng bun Vit Nam, v
sau anh xut gia i tu. Anh ta b mt vin n ghim
vo u, v n lm h mt phn nh ca no b. Bc s ngh
anh ta s b m lun, nhng h sai. Sau anh y vn
nhn thy. Nhiu tun sau, khi anh ang chi mn khc cn
cu vi bn b, mt ngi nh tri cu ln cao v hng
anh ta. Anh ta c th nhy ln bt tri cu d dng, nhng
bng dng di mt gc nhn ca mt, tri cu bin mt. N
bin mt khi v tr. Khong mt hai giy sau n xut
hin tr li ng y hng i r rt ban u ca n. Ln u
tin anh ta bit mnh c mt im-m trong mt. Sau ny
khi thy y i tu cng ch vi ti, thy y k li chuyn
cho ti nghe. Vn kh khn i vi nhng im-m l

ngi ta khng th thy c chng. C mt ci l trong
nh trng ca mt, nhng tm lp ci l bng mt th
g ngi cm thy l khng c im-m , v ngi
khng th nhn thy tm ang lm chuyn . Cng vy,
nhng tri nghim ca chng ta cm nhn khng phi lc
no cng ng vi s tht ch thc nh chng l, ngay c
khi chng ta ch tm chnh nim.
Nhng im-m, thng chng ta khng bit chng c
, chng thng ni ln nhng khi chng ta b cm d bi
i dc hay b t nng bi sn gin. Khi mt ngi ang
yu ng, th ngi y thng b m qung, khng th
nhn ra li lm ca bn tnh. Chuyn k mt ngi n ng
kh hiu bit ni vi ngi con r tng lai rng: Anh
ang xem con gi ca ti l hon ho bi v anh ang yu.
Nhng sau mt hai nm, khi anh bt u nhn thy nhng
khuyt im ca n, th anh phi lun ghi nh iu ny:
Nu con gi ti khng c nhng khuyt im , th n
c th ly mt ngi ti gii v tt p hn anh rt nhiu!.
Tht vy, v u ca cu ni ny l chuyn kh ph bin
trong i. V nhng tham mun v mun ca mnh nn
ngi ta b cong s tht cho hp vi s tham thch ca
h.
Tng t, khi ta nng gin, ta ch ton nhn thy nhng
li sai ca th gian; cn i vi ngi, ta nhn ai cng thy
h ton sai li, thm ch c con ch cng sai li. V vy, ta
c con ch gn !. Tht hn h v m qung. i vi
ta ta cho rng s tht ch thc l nhng kh s v bt mn
ca ta l do li ca th gian v tt c mi ngi lin quan,

k c con ch!. Nhng iu khng phi l s tht ch
thc, ch l cch ta nhn thy khi ta ang sn gin qu .
Trong o Pht, sn gin c gi l s in cung tm
thi. N l cn bnh nguy him, ta cho rng cch ta nhn
nhn l hon ton ng, nhng ch thc th cch nhn ca
chng ta b mo m bi sn gin. (Ngi ta ni no mt
ngon, gin mt khn m. Lm sao ngi sn gin m sng
sut c.)
T cao [t i, t ho, t ti, t ta, ng mn] mc no
cng vy, c l l th kh nhn thy nht v xo quyt nht
trong cc ngun lc lm sai lch v suy i tr tu ca
chng ta. ( l mt mi gng-cm tri buc chng sinh
vo vng sinh t lun hi). Chng ta lun xy dng danh
tnh ca mnh t nhng quan im [kin chp] ca chng
ta. Ci tt c hu ny su m n ni nu ta sa i quan
im ca ta, ta chp nhn mnh l sai, th i thi, chc
chc l chm ngay n ci ti ca ta. Ngi ta thng
thy d dng hn v thoi mi hn khi chi b mt minh
chng [l tht] v dung dng nhng im-m [kin chp]
trong tm ca mnh. V l , nhng th chui vo c
trong s thc c thc ca chng ta ch ton l nhng th
chng ta mun bit [v mun tin]. (Nhng ci chng ta
khng mun bit v khng mun tin th chng ta khng
nhn). Thc vy, ngi i cn phi c s can m
nhn thy nhng s vic theo cch nh chng ch thc l,
bi v nu mun nhn nhn s tht ch thc, ta cn phi hy
sinh rt nhiu quan im [kin chp] m chng ta ang c
gi [chp th], m chng ta ang coi l qu gi v ng
n. V nhn thy c Gio Php (Dhamma), chng ta

cm thy s hi, bi v nhn thy c Gio Php chng
ta cn phi dp b mt quan im qu gi nht trong tt c
quan im qu gi : l quan im v mt ci ta
hay ci linh hn ca ta [ng chp]!.
(Ngi i thng hong s khi bt u hiu su hn v
Gio Php. H hoang mang v nhn ra mnh ch thc
khng c mt ci ta, khng c mt bn ng hay mt linh
hn c nh no c. Ri c lo s thm thm, khng bit
mnh l ai, linh hn mnh u, sau khi cht mnh i v
u... Nhiu ngi dng li ngay ch ny, v s hi hoc
v mt lng tin vo Gio Php, v rt cuc h chng i
n u nhn thy c l thc v chn l nh chng
ch thc l.)
Nh vy lm sao chng ta bit chc mt ngi ang nhn
thy mi s th ng nh chng ch thc l?. Lm sao
chng ta c th phn bit c tr tu thm su v s ngu
m [v minh]?. Cu tr li l: ch khi no nm chng ngi
trong ta c khng ch th ta c th chc chn l ta c
th nhn thy c mi th ng thc nh chng l.
Nm Chng Ngi & Tr Tu Thm Su

Nm chng ngi l nhng th cn tr mt ngi nhn
thy mi s vt hin tng ng nh chng ch thc l.
Ch nhc li cho bn thm ghi nh, nm chng ngi l:
Tham dc
c
Bun ng v n
Bt an v lo lng
Nghi ng
Tham dc b cong s tht lm va lng s tham
thch ca chng ta. V d, thi thiu nin khi ln u tin ti
nm mt ly bia, ti khng th tin l mi v n gm ghic
nh vy. Tuy nhin, x hi n ng thi (v by gi hnh
nh cng vy) thng tn th bia ru nh nhng th
khng th thiu giao lu gp g bnh thng v trong cc
bui tic tng l lc. V vy, ti hu nh phi ung t nhiu,
v sau mt thi gian ngn ti thy thch bia!. iu khng
c ngha mi v bia thay i ngon hn, m chnh l s
nhn thc ca ti v v bia thay i cho ph hp vi
nhng [nhu cu] sinh hot gp g ca ti. Ti ung v cn
hay thch gp g, c giao lu. S tht v cm nhn ca
ti v bia b b cong hp vi mun ca ti. Tnh dc
cng vy. Bn nng giao phi sinh tn ch l nh vy,
hy nhn tt c ng vt thc hin iu ny mt cch n
gin vi s thc dc t nhin ca hoc-mn. Nhng con
ngi thng hoa tnh dc ln thnh mt th khoi lc
quan trng nht nh. S tht th tnh dc ch thc khng
phi nh vy, n b b cong p ng nhng cch nhn
v tham mun ca con ngi. Nhng s tht th s thm
kht nhc dc ch lun ko theo nhiu h ly v kh au v
mt tnh cm v x hi. Trong kinh in, ngi Ananda
tng ni vi ngi Vangisa rng: nhc dc ch thc ch l
mt s o ln ca nhn thc m thi (SN 8,4)!.
c l chng ngi th hai, l ngun lc ng sau

s chi b, ch ght, c cm. Chng ta rt ght tui gi,
bnh tt, v cht nn chng ta c l i nh chng bit n
n, ngh rng chng khng n vi chng ta. Chng ta t
chi, khng mun nhn s tht v thn th ca chng ta nh
n ch thc l, v lun lun t di mnh. Chng ta ght ci
ngh phi chia xa ngi mnh yu thng, ch mun h
gn mnh. Chng ta ght b ngi ta thy mnh sai lm nn
chng ta c c bo cha, lo l, b cong nhng s tht, v
t la di chnh mnh. Ni tm li, nhng s tht thng
khng lm chng ta vui lng, s tht thng khng phi l
iu ta thch, v do vy chng ta khng mun thy chng,
khng mun nghe chng t trong bn nng tim thc. c ,
ni chung, l mt trong nhng chng ngi ln nht ngn
tr chng ta nhn thy mi s th ng thc nh chng l.
(Xin ni thm, v nhng nguyn nhn thuc thc v v
thc nn c lun c trong ta, v n cng lun hng ta
n s c cm, cay c, th ght, sn gin...v chnh nhng
trng thi khng lnh mnh ny ngn che khng cho chng
ta nhn thy c bn cht ch thc ca mi s th nh
chng l.)
Bun ng v n l s bing nhc ca thn v s
ngu m ca tm. Ging nh kiu ang i trong bng ti khi
mi th u u m. V d hi hi hc rng, trong nh n
m, mt ngi bn gi trng p nh ngi mu, hay
ngi bn trai ging nh mt ti t mn bc. Khng phi ai
cng phi lng nhau ngay khi gp nhau gia ban ngy sng
t, v ban ngy h s nhn thy r v nhau, d cho son phn

v n din c t im t nhiu thn dng. Nhng mn m
b cong s tht v dng v con ngi. Cng ging nh
vy, khi ta bun ng v n, u m v ngu m, th ta
khng th no nhn ra c s tht ng nh chng l. N
nh mt bu sng m che khut tm nhn, che khut ngi
nh bn sng, che m ci h su trc mt trn ng
i...m chng ta d dng thy r khi bu tri trong sng.
Bt an v lo lng th khng bao gi cho bn mt ln
nhn thy c s tht nh n ch thc l. Khi tm bn
ng nhanh, thng tin truyn ti thc khng c y
. V d, tu vin ca ti nm trn mt nh i, ch cch
hai cy s t ng xa l. Nhng lc xe ch ti i v v
chy vi tc bnh thng, l tng i nhanh nn khng
kp nhn thy r nhng s vt hai bn ng, ti ch nhn
thy phong cnh lt qua rt nhanh. Khng th no nhn r
tng chi tit ca cnh vt. Mt hm, ti quyt nh i b ln
i. Vi tc i b, ti c th nhn ngm r rng phong
cnh trn ng i, cng nhn ngm ti mi nhn ra phong
cnh hai bn sn i l rt p, mu sc vng, ca
hoa, mu xanh ca c cy, hin trn nn mu xanh ca bu
tri. V c bit, khi ti ng li nhn ngm tng mng ca
bc tranh, ti cng phn bit r mu sc, cy cnh v v p
ca chng. Tng t nh vy, khi tm bn chuyn ng qu
nhanh, tm lun lun phng dt, bt an, lo lng, th bn
khng th no cn ch trng tip nhn thng tin,
nhn ra nhng s tht vn nh n ch thc l. Ch khi no
tm tnh-lng th bn mi c th thy r rt tt c s tht
nh chng l.
Nghi ng c c Pht v nh trng thi khi ang b

lc gia sa mc (MN 39,14), khng c bng hiu ch ng
hay bn ch hng i. Nghi ng ngn che bn nhn thy
s tht nh chng l n gin bi v bn khng bit nhn
u v nhn bng cch no. Bn nghi ng tt c, thm ch
nghi ng hm nay mt tri c mc hng ng hay
khng, th bn vn khng bit c mt tri lun mc
hng ng l mt chn l. c Pht li cho chng
ta mt bn-, gi l Gio Php, c ghi chp thnh nhng
bi kinh trong cc tp kinh, ch ra con ng. Tng bi
kinh hay tng tuyn tp kinh ging nh l nhng ct mc,
l bng hiu ch ng v cc hng dn khc cho nhiu
ngi c th i n vng c o xanh mt trong sa mc v
nhng ch n y an lc.
Ni tm li, nm chng ngi ging nh nhng tay i
mi cho hay qung co bn nhng th hng ha kh
hiu. H lun lun c ni sao che mt ngi nghe khi
nhng s tht v nhng sn phm , v h ch ni v
nhng im tt, hoc ch t v v b ngoi ca sn phm .
Nm chng ngi ging nh bc mn che khng cho ta
nhn thy nhng s tht ch thc ngoi kia, hu nh chng
ta khng th nhn bit c s che m v xuyn tc ca
nm chng ngi. V mt tu tp, bn khng th chc chn
i tng chnh nim ca bn l ng thc nh n l mt
khi tm bn cn b dnh nhim mt trong nhng chng
ngi. V d, khi bn ngi tnh tm rt su sc, t nht l bn
trng c v nh vy, v ang thin chnh nim. Tuy nhin,
bn khng bit s sn gin hay nghi ng hay lo lng vn
ang cn ngm ngm mt gc no trong tm, do vy

bn kh m nhn thy r rt bn cht tht s ca vn bn
ang chnh nim. Ci bn thy cng ch l mt th b
che m t nhiu. Ch c lc bn c th chc chn tr tu ca
mnh l ng n l lc nm chng ngi khng c mt.
Mt v d rt n gin l, khi bn khng nhn ra vn hay
gii php cho mt kh khn no trong cng vic hay mt
cng trnh tr thc no , bn hy nn tm lnh n mt
ni yn tnh, trnh xa ni d sinh nm chng ngi [biu
hin bng tham, sn, si], bn c th d dng nhn thy r
nhng l tht ca n, v gii quyt vn mt cch sng
sut v nhanh chng hn.
Nh vy, iu kin cn c cho nhng tr tu c th
c gi l ng n, c bit l i vi loi tr tu thm
su ca ngi tu hnh, l nm chng ngi phi b dp b
trong mt thi gian lu di.
Upacra SamdhiCn nh
Ngi Lng Ging ca Tng Thin nh Jhna
Nm chng ngi c dp b thng qua thin nh
jhna. Trong thc t, ng l ngi thin khng th no
t c tr tu khi ngi y ang chng nhp trong mt
tng thin nh. iu ny, nh ni, l do trng thi tng
thin nh jhna l qu tnh ti nn kh c th xy ra nhng
hnh vi hiu bit hay suy xt ca tm. Tuy nhin, s tri
nghim tng thin nh jhna phc v cho mc ch khng
ch cc chng ngi trong mt thi gian lu sau khi ngi
thin thot ra khi trng thi tng thin nh jhna, v lc

tr tu minh st s pht sinh.
Trng thi thin ngay lc va thot ra khi tng thin
nh jhna th c gi l trng thi cn-nh (upacra
samdhi): c ngha l gn st bn vi tng thin nh.
Ngay trong trng thi ny, nm chng ngi hon ton b
tt trong vi gi hay nhiu gi lin tc. Chnh nim lc ny
l siu-mnh, d dng tp trung, v khng s hi (v ngi).
iu ny c c l do nhng chng ngi ph ri chnh
nim ang b khng ch, vn ang cn tt bt. Chnh ngay
trng thi ny, nh trong li Pht dy, l tm c tinh lc,
sng t, khng vt d, loi b ht s khng hon ho, d
un nn, d iu khin, vng vng, v t n tnh ti
bt ng (MN 4,27), v nh tr tu minh st pht sinh.
Giai on thin ngay trc khi ngi tu chng c tng
thin nh u tin (Nht Thin) th cng c gi l cnnh (upacra samdhi). (ng hn l nh tip cn, nu
bn mun gi tn nh vy phn bit vi loi cn-nh
ngay sau thot ra khi mt tng thin nh no ). Trong
giai on ny, ngi thin cng ng st bn tng jhna
Nht Thin. Trng thi ny c th hin bng kh nng
duy tr vi mt nimitta p v kh nng tnh ti [nh tm]
mt cch d dng trong mt thi gian lu. Lc ny, nm
chng ngi cng ang c khng ch. Tuy nhin nhtip-cn trc khi chng c tng Nht Thin [trc- jhna]
l khng n nh mt cch r rt d thy nu em so snh
vi loi cn-nh sau-jhna [sau khi thot ra khi tng thin
nh].
Vo lc nh-tip-cn trc-jhna, nhng chng ngi

c th d dng chui li vo trong tm, bi v chng ch va
mi b khng ch mt cch nh . Nu lc ny ngi tu
khi nim v Gio Php, th trng thi nh-tip-cn ny s
lp tc bin mt, v nm chng ngi s quay li trong tm.
V l ny, c Pht dy trong cc kinh (AN III,100) rng
vic qun nim hay suy tng v Gio Php trong lc ny
ch to ra tr ngi v khng nn lm. (Lc ngi tu ang
trong trng thi nh-tip-cn ngay trc-Nht Thin th
khng phi l lc n nh hay lin tng n gio l hay
Gio Php.)
Chnh v nhng l trn nn c Pht ni trong kinh
Nalakapna Sutta (MN 68,6) vi i rng:
cho n khi no ngi tu cha chng c tng thin
nh u tin hay mt tng thin nh cao hn, th nm
chng ngi cng vi s bt mn v chn ch s xm
ln vo v trong tm ca ngi .
Nhng nu khi ngi tu ch cn chng c c tng
thin th nht, th lc nm chng ngi, s bt
mn, v chn ch khng cn xm ln vo hay cn
trong tm ca ngi .
Bi
v vic khng ch nm chng ngi l vic phi

lm th mi pht sinh tr tu thm su, cho nn thin-nh
[jhna] l cn thit, v cn phi tu tp cho c.
Cu Chuyn V Hai S Gi
nhn mnh tm quan trng ca thin-nh jhna l
khng th thiu c pht trin tr tu minh st, c Pht
dy dng v d v hai s gi. Nhng chi tit chnh ca v
d ny c tm thy trong kinh Kimsuka Sutta (SN
35,245) 38, v cng c k chi tit trong ging lun. y
ti ch tm tt chnh ca v d.
Mt v hong ang rn luyn cho con trai nhng k
nng tr v. cho hong t c kinh nghim trc tip t
thc t, ng phong cho con lm ph vng mt vng
quc nh nm trong ch ca mnh. ng trao cho con ton
b quyn hnh .
Vi thng sau, c on ngi thm x tr v, h bo
li vi nh vua l hong t chng lm g c, ch lo tic tng
n chi trong cung sut ngy. iu l khng th hiu
c, c l l do thi gian u xa qu gc nn bun b mi
xy ra nh vy.
Nh vua cho triu mt v thng th (b trng) khn
kho nht v yu cu ng ta i n x v truyn ch cho
con trai ng phi thc hin nhng trch v ca mt nh vua
tr v. Nhng v thng th kia ngi i mt mnh, v bit
tnh kh bt thng ca v hong t tr, nn ng xin nh vua
cho v tng oai nghi i theo. Vua ng , vy l c hai s
38
[Theo bn dch Tiu B Kinh ca thin s hc gi Bhikhu Bodhi, Nxb

Wisdom Publications, 2000; t trang 1252.]
gi c c i n gp v hong t truyn ch d ca vua

cha.
Khi n cung thnh, h nghe ton ting nhc ma tic
tng. Hai v s gi b chn bn ngoi bi nm ngi bn ca
hong t. V thng gii thiu mnh l ai, do ai c n, v
truyn ni dung cho hong t tip ch thi hnh. Nhng nm
ngi ty tng ni rng y l lnh th ca hong t, v
hong t ton quyn hnh s. V thng th khng th no
ci l vi nm ngi ty tng ny, cho nn v tng qun
phi rt kim ra tin v pha nm ngi, v nm ngi lin
bin mt.
Khi hai s gi bc vo cung in ch hong t ang
tic tng say sa. V thng th cng gii thch v truyn
ch d ca vua cha, nhng hong t ku h bin i, v
hong t c giao ton quyn hnh s theo mnh trn
x s ny. Hong t ngoan c khng nghe li ca v thng
th thng thi ca vua cha. V tng qun lin rt kim ra,
tm ly tc ca hong t v bo hong t phi nghe theo li
ca v thng th ca vua cha. Lp tc, hong t vng li
c ri, ta lng nghe y, khi kim ang k c.
C nh vy, v tng nm cht v hong t, v hong t
th ht sc ch tm nghe, v v thng th truyn ni dung
ca ch d, nn sau v hong t tr thu hiu nhng
nhim v v nhng iu th hng ca mt nh vua l g.
T tr i, hong t thay i. Hong t tr v x s
mt cch khn kho, v sau ny k ngi vua cha, v tr v
c ch c u hu thnh vng.
Trong v d ny, v vua cha l c Pht, v v hong t

l ngi Pht t. V thng th thng thi tng trng cho
tr tu minh st [tu] v v tng qun hng dng tng
trng cho thin nh jhna [nh]. Chnh thin nh jhna,
ch khng phi tr tu minh st, dp yn nm chng
ngi, c v nh nm ngi ty tng ca hong t ngn
chn hai s gi. V chnh trng thi cn nh-sau jhna
(upacra samdhi) gi cho tm vng chc v tnh ti
lu cho tr tu pht sinh v hng dn cho tm theo Gio
Php. Ging nh v tng qun kin nh nm gi v hong
t ngi yn [nh] lu cho v thng th tr tu [tu]
truyn ch y v nhng l phi cn phi thc thi bi mt
v vua.
Nh vy, trng thi cn-nh sau khi thot ra khi tng
thin nh l v cng quan trng. Chnh trng thi ny khi
sinh ra tr tu cn c cho mc ch hng thng v gii
thot ca mt ngi tu hnh.
Cy Di nh Ching
V d v hai s gi trn y cho thy rng: tm cn
phi c gi cho tnh ti c th nhn thy su sc vo
bn trong bn cht ca mi s th. Ti thng a mt cy
di trc mi ngi v hi y l ci g?.
- Mt khc cy, vi ngi ni ngay.
- Cn g na?, ti hi.
- Mt cy hnh tr, ngi khc ni.

- Cn g khc khng?
- Na trng na en, ngi khc gi theo mu sc.
- Cn c qun vi trng, Di su phn, Dng
nh ching.
- Tt c ch vy thi sao?, ti hi tip.
- Mu sng bng, u trn, Ch cn hi b sn....
Khi nhng t ng m t cn ht, khn gi vn tip tc
nhn, v h nhn ra h vn cha hiu r ci vt ch thc
l g. H cng nhn, h cng nhn bit thm v n. V h
bt u thy khng cn t ng t na. Nhng h bit
nhng nhn hiu, tn, cch gi ch l gi to, ch l gi
danh. N c ngha nhiu hn l cy gy..., hnh tr..., na
trng na en.... Nhng nhn hiu v tn gi l cch nhng
nh trng x hi dy hc sinh t nh. Tt c chng ch l
nhng thc ti do quy c, theo cch Pht gi. Mi tn
gi, khi nim, ngn ng u do sng to v quy c ca
con ngi, n khng ng vi bn cht thc ti ch thc
ca nhng s vt v hin tng. Chnh chng lm cn tr s
hiu bit, v chng ta hay nhn thy s vt bng nhng ci
nhn hiu, tn gi, hay khi nim v n.
Nh trong v d trn, nu khn gi tip tc nhn, tip tc
iu tra cho n khi ht cn tt c khi nim hay s m t v
n, c nh vy...cho n khi h nhn thy s-tht vt trn
tt c nhng khi nim quy c , bng mt ci tm im
lng v tnh ti.
Bi Trc p Nht Trn Gian

Khi ti bt u thin tp khi cn l mt sinh vin i hc
Cambridge, chng ti c php i do mt gi mi ba
sng tp th dc. Ngay bui sng u tin, sau khi
ngi thin im-lng trong chc lt, ti i do qua nhng khu
vn sinh hc gn bn. Khi ti bc vo cng, mt ti p
vo mt bi trc rt p. l mt loi cy p k l nht
ti tng thy trong i. Hnh dng v v ngoi nhn nhi,
mn mng, v thanh thot. Mu ca cy trc cng mn, sng.
Thn cy cng thanh thot, du dng, v mm do. Nhng
cy trc rung rung mt cch nh nhng rt ung dung trc
nhng ngn gi bui sng. Ti ngi xung quan st nhng
v p ca bi trc sut c mt gi, v chim ngng v
p trc khi quay li gi thin tp.
Nhng ngy hm sau ti u n ngm nhn bi trc.
Ti ngm nhn lin tc, lin tc trong s tnh lng, v vn
cha ln no thy !.
Sau mt tun kt thc kha thin, ti cn mt gi
gh n thm ngi bn trc, bi trc p nht trn gian ca
ti. Khi ti p xe n , ti cm thy chng hng v bi
ri. Bi trc nhn rt bnh thng, chng c g c bit. N
ch l nh mt bi cy!.
S thay i ny khin ti chim nghim li v sao ti
nhit thnh ngm nhn v p ca n trong sut nhiu ngy
qua. Ti nhanh chng hiu ra l tm ca ti thay i ch
khng phi bi trc thay i. Sau kha thin, ti p xe ra
ngoi ng ph ng c ca thnh ph Cambridge, tm

ti tr li bnh thng, khc xa vi ci tm tnh lng trong
thi gian thin tp trong kha thin. V by gi ti ch ton
thy v b ngoi ca trc, bng nhng tn gi, nhn hiu, v
nhng khuyt im ca n. Ti khng cn kh nng nm
gi bi trc trong tm lu trong s tnh ti c th ln
chm vo nhng chiu su p v khng bao gi phai
phi ca n. Cng ging nh v hong t cn phi c gi
yn lu trong s tnh ti [nh su] th mi c th ch
tm lng nghe v thu hiu [chng ng] c nhng s-tht
v l-phi ch thc m v thng th gii thch.
Trong kha thin tp u tin , ti c nhng tri
nghim thin tht su sc. Tm ti c tnh ti l
thng khi ti do bc t ni thin tp qua khu vn sinh
hc. V vy, khi mt ti nhn thy bi trc, tm ti dng li
, quan tm, sng, a chi vi n, ln chm vo tm
im ca s vt, v thng thc n mt cch tuyt vi. Khi
tm t c s tnh ti [nh su] nh vy, th ngay c cy
di cng tr thnh duyn dng v p mt cch k l. V
ngi thin vi ci tm t nh c th nhn ngm nhng
th nh cy di mt cch hnh phc trong nhiu gi, khng
bao gi ngng li mc nhn bit no.
n Pin + Bn
Tht l mt nim rt hay v ng nh khi nhn thy mt
bi trc chuyn ha thnh mt bi cy p nht trn gian,
tuy nhin n khng thay i cuc i ca mt ngi!.
Thc ra, s ngu si [v minh] cn kh thm nhp v khai m

hn c nhng thn tre trc cng nht. Tuy nhin, nhng tri
nghim nh vy gip chng ta hiu thm rng: tm s cng
thm su sc hn khi n [ tng tri] c cng c bi
mc chnh nh thm su. Khi s chnh nh cng thm
thanh bnh, th tm cng thm tnh ti v v ngi, v s
chnh nim cng thm thu sut vo i tng. l l do
ti sao ci tm ngay sau thot ra khi trng thi tng thin
nh jhna chnh l ni nhng tr tu minh st thng xuyn
pht sinh.
Sau khi thot ra khi tng thin nh jhna, tr tu thm
su cng c th khng pht sinh nu ngi thin khng bit
chn i tng nhn. Bi trc l mt v d, l ch
khng ng nhn!. Xin dng li v d Chng 8: sau
khi va thot ra khi tng thin nh jhna, tm c th c
v nh mt lung nh sng rt mnh m ca n pin [n
pha, n chiu, lung tia sng hi t] chiu sng tt c
nhng th trc n. Nhng khi mt ngi khng bit
chiu lung nh sng vo ng ch, th ngi khng
th khm ph ra c ni che du nhng tr tu thm su.
Nh vy, ngoi s cn thit phi c (i) mt lung sng
mnh m ca n pin [chnh nh], ngi cng cn phi
c (ii) mt bn chnh xc ghi nhng du mc v ng
i [Gio Php ca c Pht]. Chnh Gio Php (Dhamma)
l ci bn .
Cn khi mt ngi c c bn nhng li khng c
n pin, hay ch c mt nh n du yu t, th ngi
kh m soi ri tm thy ng i, kh m tm thy tr tu
thm su. Cng ging nh mt hc gi nghin cu nhng

kinh sch o Pht, m o thng xuyn vi nhng thin
s chng ng, v nh ngi y nm rt tt v l
thuytnhng ngi cha t thn tri nghim c
nhng trng thi thin nh. Tr tu thm su khng th no
khi sinh c, bi v thin nh cha c ; ging nh nh
n chiu cn qu yu t, th lm sao chiu ri ra nhng ct
mc v ng i trn bn .
Nhng i vi ngi no c c (i) bn- [Gio
Php], nghe hc c nhiu t nhng v thy chn tu
chng ng, lun nghi vn v iu tra hiu bit, v ngi
cng c (ii) mt n-pha mnh m chiu sng [nng lc
nh tm c c nh thc hnh thin nh]th ngi
ang gn vi tr tu gic ng. Nh c Pht tng ch
dy: Nhng ai c c thin nh jhna [n pin sng mnh]
v tr tu [bn Gio Php] th h ang c mt ni s gic
ng.
Nhng ai c c c thin nh v tr tu,
Th h ang trong trng thi ca nit-bn.
(Dhp 372)
Thin nh l khng th thiu pht minh ra tr tu!.
Chng 13
TR TU THM SU GIP GII THOT
Nh Li Nhng Kip Qu Kh
Theo lch s c cng nhn v truyn tha v s gic
ng ca c Pht di gc cy B-: sau khi Pht tng
cng sc mnh ca tm bng cch chng nhp vo tng
thin nh jhna, th mng tr tu thm su u tin Pht
dng tm l cu hi v nhng kip qu kh. V vy, theo
nh bn- ng i c tm thy trong cc bi kinh, th
chnh ni y [nhng tng thin nh] l ch hiu dng
bt u chng t tr tu thm su cho loi cu hi .
Rt nhiu tranh lun trong nhiu gii Pht t v vn
c/khng hoc ng/sai v nhng kip qu kh. Khng
may, nhiu quan im trong s l b sai lc, sai lm, hoc
khng c tr tu thm su i km. Nu chng ta iu tra su
vo trong kinh in Pht gio th s thy mt cch r rt
rng ti sinh khng phi l mt vn ni thm hay ch l
vn ph nh nhiu ngi vn ngh, m ti-sinh chnh
l tr ct trung tm trong tr tu thm su ca c Pht. V
d: nh ngha tiu chun ca c Pht v ngi c quan
im sai lm [t kin] l ngi khng tin v nghip bo
v ti sinh (MN 117,5). Nhn mnh hn na, c Pht cng
ni r trong kinh Apannaka Sutta (kinh Khng Th Chi
Ci, MN 60,8) nh vy: Bi v thc s c ci sng khc
[ti sinh], cho nn nhng ngi nm gi quan im khng

c ti sinh l nhng ngi c quan im sai lm. 39
Nhng ngi hiu k rt c l khi mun bit lm cch
no mt ngi c th t thn thc chng rng s ti-sinh l
c thc. Ti s gii thch cho cc bn cch xc minh l
tht ny, l cch m mt ngi c th nhn su vo mt
trong nhng tr tu su sc lm thay i cuc i mnh:
l tr tu nhn thy c nhng kip qu kh ca mnh.
Th nht, v kinh nghim ring ca bn thn ti: vo
mt bui ti sau mt gi thin nh rt an bnh, ti t
cho tm mnh mt ch dn n gin v r rng nh sau: K
c xa nht ca ti l g?. Sau , ti quay li vi s im
lng bn trong, khng trng i iu g, ch tnh thc vi
nhng g ca giy pht hin ti m thi.
Mt lc sau, mt mi quen thuc bng dng n vi mi
ca ti. Khng phi ti ang tng tng ra ci mi ; ti
ang tri nghim li n mt cch r rt trong khong khc
hin ti. Cng vi ci mi l mt s hi tng rt l
thng nhng chc chc rng l mi ca ci ni ca ti
khi ti va c sinh ra. Ngay lp tc, hin thc nh th ti
quay li chic ni , tri nghim li ci th gii u i vi
tt c mi chi tit xy ra . Ti khng th nhn ci v
nhng th chi v nhng th khc m ti sp xp
trong ni cho ti. Ti ang nh li tt c mi chi tit xy ra
39
[ y ti dng bn dch ca ngi Nanamoli v Bikkhu Bodhi, Trung B

Kinh, trang 508.]
lc s sinh trong khi ti ang ngi trong ci xc ca mt

thy tu hn bn mi tui. Ton b nhng s kin ang
din ra cng vi cm nhn l thng nhng chc chc rng
a b s sinh chnh l ti cch y hn bn mi nm
trc. iu ny hon ton lm ti sng st v thay i cch
m ti tng hiu v k c. V y l vn quan trng
ng quan tm, nn ti tm hiu v sau ny bit c t
mt bc s y khoa rng: i vi tr s sinh th cm nhn u
i ca b chnh l cm nhn v mi. Tr s sinh cm nhn
v m ca mnh v nhng th xung quang n, v d nh ni
nm, thng qua cc mi. Ti c th xc nhn vi bn rng
chuyn k trn chnh l kinh nghim trc tip ca bn thn
ti.
Khi mt ngi hiu c phng php tip cn vi
nhng k c, ngi c th tip tc bng cch gi r
rng trong tm mnh: Hy quay v qu kh. Sau , tr v
vi s tnh ti bn trong m khng c tnh trng i g, c
im lng ch tm vo giy pht hin ti. Nu trng thi chnh
nh (samadhi) trc l thm su, th k c khc s t
nhin hin v. Nu k c hin v, n s hin nhanh chng,
d dng, khng cn n lc, v chnh l k c ch thc
ca qu kh ch thc, n lun lun i km vi mt cm
nhn l thng v mt s chc-chn: chc chn l qu
kh ch thc ca ngi . Nu tm cn cm nhn mt
cht my may nghi ng, th loi k c l khng ng tin
tng, khng phi l qu kh ch thc, v c th ch
l s suy ngh theo mnh.
Mt s t ca ti tng t thn tri nghim v qu

kh ca h nh lc ang trong bo thai ca ngi m, bi
bi trong dch nc, m p v c che ch. Mt s thin
sinh tri nghim li nhng k c thm ch l lng hn,
l lc h l ngi gi tui hn h ang by gi trong kip
ny, hay lc h l nhng ngi khc ang ni khc. S
nhn ra qu kh v kip trc l ng kinh ngc, h sng
st khi nhn ra mnh l nh vy trong kip trc; nhng
s sng st l khng th trnh c (lm sao m khng
sng st khi nhn ra nhng iu ca kip trc nh vy).
Nhng s hi nh m c to ra nh trng thi tng
thin nh jhna th v cng r rt hn nhiu so vi ci m
chng ta thng gi l k c hay tr nh, v s hi nh
l hon ton khc hn vi nhng th m chng ta thng
gi l hi tng hay mng tng. Nhng qu kh c
hi nh ny ch xy ra trong nhng trng thi tnh gic cao
, lc s r rt [minh mn] v nhn thc ca mt ngi
c tng cng rt nhiu. S tnh gic cao v s minh
mn cao v nhn thc to ra c im c o ca s
nhn bit chc chn v danh tnh [l ai trc kia] ca
ngi ang hi nh.
Thm na, mt c tnh ca k c v qu kh ch thc
l n thng lm ngi ta kh chu, tc l khc hn nhng
g ngi ta tng ngh n hay tng bit c. Loi k
c nh vy chc chn l qu kh ch thc ch khng phi
l do s suy ngh theo mnh. Mt thin sinh t ca ti,
khi hi nh li nhng tun u tin khi mnh mi c sinh
ra, c nhn ln khun mt ngi ph n lun chm sc mnh
trong ni v c v cng khng hong khi nhn thy

nhng nt mt ca b ta khc hn vi nhng nt mt ca
ngi m ch ang gi l m sut by lu nay. Sau khi suy
xt li, ngi c t hi: Hay l mnh l con nui?. Hay
c iu g un khc m m mnh cn giu mnh?. Cho nn
khi gp m mnh, ch ta hi ngay rng ch ta c phi l con
ca m khng. M ch ban u hi git mnh, nhn ch
v hi ti sao ch c cu hi l lng v ng lm bun lng
m nh vy. Ch k li cho m k c thin nh ca ch khi
hi nh li lc s sinh, cho nn ch phi hi m nh vy.
M ch hiu ra t nhiu v ku ch hy t li nhng nt mt
ca ngi m ch nhn thy trong k c thin nh v lc
nm trong ni. Sau khi nghe t nhng nt mt, m ch ci
ti nh trt i mt gnh nng: nhng nt mt theo cch t
l ca d v nui. Khi ch mi sinh ra, m ch bn bu
nhiu th, v d v nui thng xuyn chm sc v nng
chiu a b trong ni l ch, v vy s hi nh ca ch l
chnh xc. Nhng nt mt l ca ch v nui, khc vi
nhng nt mt ca m rut ca mnh.
Mt s nhng k c khc thm ch cng lm kh chu
hn, v chng hi nh li nhng lc cht trong qu kh ca
ngi thin. Mt s thin sinh cm thy rt kh chu nn h
thy lo s sau vi giy hi nh. Cc bn nn nh rng kip
k-trc l s kin gn nht trong tt c kip qu kh ca
mt ngi, nn nhng tri nghim trong kip k trc lun
lun mnh m v li nhng vt so khng th xa nha
trong kip ny. (Ni cch khc, nhng tri nghim xu hay
tt ca kip k-trc c th l nhng nghip xu v tt nh
hng nng n nht n kip ny ca mt ngi. V vy,
ngi tu rt d dng v nhanh chng hi nh li nhng s

kin ca kip k trc). S v ngi [khng s hi] c to
ra t trng thi chnh nh (samadhi) nhn li ci cht bi
thng , v t nhn ngc li nhng s kin v i
sng trc khi cht ca kip trc. l s tri nghim li
s tht. S tht kh chu v bt hnh vt qua s nghi
ng, n khng phi l s suy ngh hay s tng tng theo
mnh (chng ai c tham mun suy ngh hay tng tng
cnh nh vy). l s hi nh ch thc v l s tri
nghim ch thc nhng s kin xy ra trong kip trc.
S hi nh li nhng kip qu kh l mt tr tu minh
st thm su, thng c gi l Tc mng minh (HV).
N c gi l tr-tu v bn l do sau:
(i) u tin, c Pht gi y l tr tu u tin trong ba
loi tr tu (tevijj) 40 (MN 91,36) dn n s gic ng. V
trong kinh Hu Hc (Sekkha Sutta, MN 53,20), c Pht
v s hi nh li nhng kip sng trc ging nh ln
u tin con g con ph v ci v trng chui ra khi v.
(ii) L do th hai l tr tu ny ch c th khi sinh sau
khi ngi tu chng c tng thin nh jhna: Mt ngi ch
c th thy c mi s th nh chng ch thc l [yath
40
Ba loi tr tu l tr nhn thy nhng kip qu kh ca mnh (Tc mng

minh), tr nhn thy mnh v chng sinh sng cht vo ra vng lun hi sinh t
(Thin nhn minh), v tr nhn thy mnh dit tr tt c mi nhim v bt
tnh ca tm (Lu tn minh). c Pht lch s chng c ba loi tr tu ny
vo ci m thin nh v gic ng di gc Cy B- lch s.
bhta nnadssana] sau khi thot ra khi tng thin nh

jhna. (AN VII, 61).
(iii) Th ba, s hi nh v nhng kip qu kh l nhng
tri nghim t thn ca mt ngi, ch khng phi da vo
nhng lng tin tn ngng, nhng gio l truyn thng, hay
nhng suy lun suy l khc.
(iv) L do th t, s hi nh v nhng kip qu kh lm
thay i cuc i ca mt ngi, chn chn l vy, v lc
bn thy bit r li ca c Pht l ng, rng s tisinh lun hi l c thc, ch phi do bn suy l hay do lng
tin. Bn thay i hon ton, v d nh, bn khng cn s hi
v ci cht na v khng cn bun au v ci cht ca
nhng ngi thn thuc na. Cuc sng hin ti t by gi
c nhn thy bng mt tm nhn khc, mt quan im
khc, l chnh kin. Bn thy c ton b bc tranh
ln, nh mt bc hnh tr chi c lp rp xong, ch
khng phi ch thy tng mt mnh ghp nh ging nh
tng thng nm tri qua trong kip sng ny. iu quan
trng nht, n lc ny ngi tu mi hiu thu c mt
cch thm tha thc s ngha ca ch kh (dukkha) m
c Pht dy.
n y chng ta mi thu hiu l do ti sao v i t
thng thi nht ca Pht [ngi X-li-pht] ni nh vy:
Cn ti sinh c ngha l kh (dukkha), chm dt ti sinh c
ngha l hnh phc!. (AN X,65).
Tr Tu Thm Su Nhn Thu s Kh
Bn chn l cao diu [T iu ] l gio l trung tm

ca Pht. Chn l u tin trong l chn l v s kh
(dukkha). c Pht tng ni r rng nhng chng sinh
khng gic ng c l v l do h khng hon ton thu
hiu v s kh (dukkha) (DN 16,21).
Mt l do ti sao nhng chng sinh khng hiu thu s
kh mt cch hon ton l v h ch nhn thy kip sng
ny, hay thng ch l mt phn ca kip sng ny. R
rng, ngi i lun lun chi b s tht l gi, bnh,
v cht l khng th trnh c i vi h, h thm ch
khng khng khng chp nhn c kip trc hay kip sau!.
Trong bt c chuyn g, khi mt ngi khng tm hiu ton
din bc tranh, th h khng bao gi c c s hiu bit
hon ton. Cn nhng ai mun t thn i vo chn l, v
khao kht c c s t do gii thot m chn l mang li,
th h cn phi tu tp Thin nh, bi v Thin nh
[Jhna] to ra loi tr tu thm su h vt qua s chi
b v vt qua ci quan nim khng c ti sinh .
Mt khi mt ngi t c tr tu nhn thy nhng
kip qu kh, th lm sao ngi y cn ni l khng c s
ti-sinh lun hi. Da vo tr tu to ra bi cc tng thin
nh, ngi tu ch thc tri nghim ln lt nhng s kin
trong kip qu kh, khng cn cht nghi ng. Lc , tr tu
cng gip ngi y hiu thu sut ngha ca s kh.
n lc , ngi tu cng thu hiu nhng cu ni sau ca
cPht:
Nc mt mt ngi khc trong v s kip qu

kh trong vng lun hi, khi gp nhng kh au bt
hnh, l nhiu hn tt c nc trong cc i dng.
(SN,3)
Nhng b xng mt ngi li qua v s ln cht
nu gom cht li th cao hn ni. (SN 15,10)
Vi s xng cht y trong ngha a qua thi gian
nhiu kip, nhiu cm thy kinh tm vi s
sng, khng cn tham chp vo s sng, v [nh
vy] c gii thot khi s sng. (SN 15,1)
S hiu bit hon ton nhn ra rng: h cn sinh, h cn
ti sinh, th cn ko theo au kh. Tr tu thm su, da trn
s hiu bit trc tip v vng lun hi ca v s kip khng
m c, gip mnh t nhn thy t trong tm can rut r
ca mnh, ch khng phi ch bng tr thc hc hi. Tr tu
ny nhn thy mi kt ni u tin ca vng duyn-khi
(paticcasamuppda). l: Sinh l nguyn nhn ca kh
(jtipaccay dukkha). T tr tu lm-thay-i-cuc-sng
ny, dc vng v nhng dnh mc bt u u c g b.
Khng cn th g ng tham chp na.
(Khng cn g ng tham chp: bi v sinh l kh, ti
sinh l kh, s sng l tm b, v gi y ngha s sng
phm trn chng l g tham mun thm, mun chp
gi thm ri li tip tc ti sinh trong mun vn au kh.
Ging nh bn tng b tra tn t ti, th bn u cn
mun quay li ch b tra tn v t y na. Vi tr tu
nhn thy bao kip qu kh mnh sng-cht trong au kh

nh th no, th bn u cn tham mun dc vng li i
ti sinh vo vng sinh t na.)
Vic tri nghim [chng c, chng nhp] mt tng
thin nh jhna m ra mt i l ln th hai i n s
hiu bit hon ton v kh, l: tr tu thm su nhn
thy hnh phc!. Mt trong nhng c im ca trng thi
tng thin nh s tri nghim ko di ca mt nim hnhphc m ta cha h thy trc . Nim hnh-phc thanh
khit ca tng thin nh jhna, nh ti ni trc y, l
khoi lc hn v di lu hn tt c mi cc khoi con ngi
tng c trong i. Nim chn-hnh-phc thanh khit
l khng th qun c. N lt ngc ci quan nim thng
thng ca chng ta v hnh phc. Ngay c nhng cc
khoi ca s thnh t cao nht hay trng thi ang yu ca
i tnh cng khng c g so o vi nim hnh phc thanh
khit v mnh m ca tng thin nh. Chc chn ai va
tri nghim trng thi chn phc tuyt vi cng khng
th no chu ni v phi t hi ngay: Ny hi, y l loi
hnh phc g vy? v n t u m c vy?.
Dy Qun C
y l v d sng ng ca v thy Ajahn Chah m ti
ni Chng 11, gip gii thch thm v ngha hnhphc. Tng tng mt ngi b qun dy thng quanh c
v lun b sit t hai u dy bi hai con qu d. Ngi b
qun c ln ln trong cnh ny, v lu dn cng quen vi
cc hnh ny nn coi nh bnh thng. Ngay c khi

chnh nim, anh ta cng chng phn bit c si dy l
g, ch coi n l bnh thng, v n khng phi l i tng
ch tm ca anh ta trong chnh nim. n mt ngy n, hai
con qu d c gi l Nm gic quan v hnh to
tc bin mt v th lng hai u dy thng. Ln u tin
trong i, ngi y tri nghim mt s t do khi s sit
cht, s t do khi gnh nng ca nm gic quan v hnh
to tc. Anh ta cm nhn mt nim hnh phc khng th
no tng tng c, khng ging cm nhn no anh ta
tng bit trc . Ch n lc anh ta mi hiu thu
c nim hnh phc l g, v si dy thng qun c v hai
con qu d lm kh s n dng no. V anh ta
cng nhn ra c l tht: hnh phc n gin l s chm
dt kh au.
Tng t nh vy, ta c sinh ra vi ci thn dnh
cht quanh tm mnh, cng vi hai con qu d l nm
gic quan v hnh to tc [ mun, ch, thch,
chn, kim sot, iu khin...] lun lun chp th v
iu khin mi th. Ta ln ln dn, lu ngy ri cng thnh
quen vi tnh trng b qun ch nh vy, v ta coi l l
thng. Thm ch a s mi ngi cn bt u thch hng
th th gii khoi lc gic quan v xng vo lm mi th
bng thn, v ngh mi th bng tm. Ngi i thc s coi
y l hnh phc ( l hnh phc chy theo tha mn gic
quan, hnh phc v thoi mi to tc theo hnh v tham
mun ca mnh). Tht l kh tin!. Ngay c khi ngi tu thc
hnh chnh nim v nm gic quan hoc v nhng hnh
to tc (cetana), nhng ngi tu vn khng nhn ra c
bn cht cn c ca s kh au l g. C l l vy, bi v
lm sao mt ngi c th nhn ra c bn cht ca kh khi
m tt c mi s trn i u c v nh n l nh vy,
l l thng-tnh. (Hng ngn s th trn i u b nhn
lm l l thng-tnh ch chng c g l au kh. Con ngi
lun b kh au trong tng khong khc, nhng chng bao
gi c gng nhn ra l tht ca s kh). Cho n mt ngy,
ln u tin, ngi tu chng c trng thi chnh nh thm
su ca tng thin nh jhna. Trong thi gian chng c
tng thin nh, nm gic quan cng vi nhng c ng
ca tm m ta gi l hnh to tc hon ton bin mt.
Khi nhng th bin mt, ci thn cng bin mt, v
ln u tin trong i tm c t do, khng cn [b] s c
mt ca cc hnh to tc, khng cn bt c hnh vi no
ca nm gic quan, v c gii thot khi gnh nng ca
ci thn ging nh si dy thng qun cht quanh ci tm
p . Ngi tu tri nghim nim hnh phc ca mt tng
thin nh jhna, thanh khit hn, khoi lc hn, v to ln
hn m ngi tu cha tng bit trc . Ch c n lc
ny th ngi tu mi ch thc v hon ton thu hiu c
hnh-phc l g v kh l g. Ch n lc ny ngi tu mi
mi nhn thy rng: sc thn l kh, rng: mi s nhn,
nghe, ngi, nm, chm xc u lun lun l kh, v rng:
s lm, hnh vi, hnh to tc lun mi mi l kh. Tr tu
thc s thm nhp vo s kh pht sinh. V ngi tu
nhn bit c rng: nim hnh phc ca tng thin nh c
c nh s bin mt nhng yu-t-kh trong sut thi
gian chng nhp trong tng thin nh. (Trng thi tng
thin nh l siu hnh phc, n gin l do lc khng c
mt nhng yu t gy ra kh nh ni trn).
Ch khi no bn chng c trong tng thin nh, khi

nm gic quan u bin mt, th bn mi thu hiu v kh
v nhng nguyn nhn gy ra kh. Cn nu khng c tng
thin nh, bn s khng th no thu hiu thy c a
hoa hng trong nh nng bnh minh l kh, hoc nghe bn
Giao Hng S Nm tuyt vi ca Beethoven l kh, hoc
i tnh ch l s kh au ang thiu t l thi. Nhng iu
ny nghe c v in khng i vi ngi thng. Tuy
nhin, khi mt ngi t thn chng nghim tng thin nh,
th ngi s chc chc t bit c nhng iu ny ch
thc l s tht. Nh c Pht tng ni trong cc bi
kinh: Th g k phm phu bnh thng gi l hnh phc,
th nhng bc gic ng gi l kh (dukkha)! (SN 35,136).
Tr tu thm su nhn thy nhng th m ngi phm phu
khng th no thy c, khng th no hiu c, v thy
nhng th thc s lm sng st mi tri thc phm trn.
Nhn mt a b ra i c th l giy pht tuyt vi nht
trong cuc i ca mi ngi, ch bi v chng ta chng bit
c iu g tuyt vi hn na. Nhng thc s l c trng thi
tng thin nh jhna l th tuyt vi hn nhiu, v n c
th thay i ton b s hiu bit ca bn v hnh phc. V,
tip tc sau , n gip phi by ton b ngha ca ch
dukkha, s kh. iu thc s thi bay tm tr bn; thc
s lm bn sng s mt cch ng ngng.
V D Nh T
Mt v d khc nhn mnh thm v ngh ca kh

au v hnh phc ch thc l g: v d v nh t. Mt
ngi b sinh ra trong t, ln ln trong t, v cha h bc
chn ra ngoi. Tt c nhng g anh ta bit l cuc sng trong
t. Anh ta chng bit g v s t do hn ci th gii trong t
ca anh ta. V anh ta cng chng hiu rng trong t l
iu kh s. Nu ai bo rng th gii trong t ca anh ta l
au kh, anh ta s khng ng , v nh t l gii hn ln
nht anh ta tri nghim. Nhng nu mt ngy anh ta v
tnh tm thy mt ng hm c o t lu dn ra
bn ngoi nhng bc tng ca nh t, dn n mt th gii
khc rng ln v thc s t do bn ngoi. Ch khi no anh ta
chui vo ng hm v thot c ra ngoi, th anh ta mi
nhn ra c th gii trong t thc s l kh s nh th no,
v s chm dt s kh s , tc l thot khi ngc t,
chnh l nim hnh phc thc s.
Trong v d ny, nh t l thn th ca ta, nhng bc
tng cao ca nh t l nm gic quan ca ta, v ngi cai
ngc lc no cng hnh h ra lnh l tng trng cho
hnh ca ta, tc ci ngi lm, ci ta. ng hm
c o t lu, thng qua ngi t c th c gii
thot, tng trng cho trng thi thin nh jhna (nh
trong AN IX,42). Ch khi no ta chng c tng thin nh
th ta mi nhn ra c rng ci th gii ca nm gic quan,
d c tt nht c no, cng ch l nh t nm bc tng, d
bn trong n vn c mt s iu khoi lc thoi mi, nhng
n vn ch l mt nh t vi nhng t nhn ang ch n
ngy cht!. Ch sau khi t chnh nh thm su th ta mi
c th nhn ra rng hnh ch l th hnh h chng ta,
gi dng l ch t do, nhng n mi mi khng cho ta ngh

ngi hnh phc trong thanh bnh. Ch c thot ra bn ngoi
nh t th ta mi c th c c nhng d liu thng tin to
ra tr tu thm su khm ph ra s tht v kh, v
dukkha.
Ni tm li, nu khng chng c c tng thin nh
jhna th kin thc ca con ngi v th gii vn cn qu
hn hp nn khng th no thu hiu mt cch hon ton v
s kh (dukkha) nh c c Pht khai ging trong
chn l th nht [Kh ], v v vy khng th no tin b
n gic ng.
Tr Tu Thm Su Nhn Thu S V Thng

Tr tu nhn thy bn cht v-thng trong tt c mi s
th trng c v chng kh g. Ai cng d dng hiu rng
chng c g tn ti mi mi, rng tt c l v thng. Mt
ngi thm ch khng cn phi l thin sinh hay thin s
cng hiu c iu ny. Nh vy, nu ni rng mt ngi
c th c gic ng khi thy r s v thng, th ti sao li
chng my ai t n gic ng?.
iu ny l do ngi ta vn cn nhng im m trong
mt, v h khng thy c nhng im m , ging nh
trong v d v v o hu ca ti b im m trong mt
trong cuc chin tranh Vit Nam. Ngi ta b m v nhng
hin tng lun lun c mt m khng b thay i. Mt s
s vt hin tng rt l chc chn, n nh n ni ngi ta
khng h n chng nh l nhng th v thng (nh

ni , bin c...). chnh l nhng im m to nn s
ngu si v v minh (avijj). V d sau y c th l gii v
ch ny.
V D V TV
Tng tng ta ang ngi coi TV (Ti-vi) nh. Ta c
th ch n s v thng khi ang nhn ci hp hnh ch
nht . Nhng cnh n v i, cc chng trnh n v i,
nhng knh chiu v ht. Ta thm ch cn c th coi ci
knh trng khng khi TV tt v ch cn ci mn hnh
khng. Tuy nhin, s hiu bit v nhng thay i v thng
ca mn hnh TV nh vy ch l b ngoi. S hiu bit
cng chng gip bn ri b ci TV.
Tng t, ta cng c th ch su st nhng mi quan
h n i, cn mt, ngy chuyn qua m, hoa sm n ti
tn, c th gi yu i. Nhng, mc d ta qu hiu thu l
v thng trong tt c mi th, nhng chng ta vn
khng bao gi t b nhng dc vng. Ngay c khi chng ta
qun nim v qu thu hiu v ci cht, l lc s sng
b tt ngun v ch cn li ci xc bt ng, ging nh ci
TV mn hnh en khng in, nhng ta vn cha chu
bung b s tham chp no. Nhng bc s trong nh xc v
nhng ngi iu hnh tang l nhn thy ci cht hng ngy,
nhng h cng chng gic ng c g. Nhng s qun
nim v hiu bit v v thng nh vy l hu ch, nhng
chng cng ch l b ngoi.
Chng ta quay li v d TV v tng tng mnh ang

ngi coi TV, qun nim v tnh v thng ca mn hnh
TV. Khng ch mn hnh, chng trnh thay i, chiu v
tt, nhng bng nhin ci TV cng bin mt lun!. N hon
ton bin mt trong giy khc. Ta khng ngh ci TV c th
b bin mt. Chng ai mua bo him mt TV lm g. Nhng
TV mt l iu hon ton khng ng, lm sng st, v lm
thay i cuc i ta. Ta qu ngc nhin, v iu ny l qu
tm suy ngh v hiu bit ca ta. iu ny l mt trong
nhng th ca tr tu thm su.
C nhng th m ta b m qung i vi chng, chng
qu cng chc v n nh nn ta tin vo chng, ta khng th
no tng tng ra ni s v thng ca chng. V d nh
hnh [ ch, mun] tc l tim nng to ra nhng hnh
ng. Ngay khi bn c nn hnh tp trung vo mt
vic g , th bn vn lun bit rng kh nng/tim nng
lm mi th vn ang c mt. Ta lun lun v lun lun
kim sot vi mt mc no . hnh lun lun c mt,
lm ci ny, ngh ci ny, ni ci ny, th hin ci ny, kim
sot ci ny...lun lun c mt.
Trong trng thi thin thm su, th hnh [tim nng
to tc, ngi lm] bt ng bin mt. iu ny l qu bt
ng, lm sng st ta, ging y nh trong chp mt ta nhn
thy ci TV bin mt ngay trc mt mnh. Trong trng thi
jhna, nht l t Nh Thin tr ln, hnh bin mt, ch cn
thc l tip tc, l sng t hn v minh mn hn, hn bao
gi ht. Ngay c ci tim nng lm iu g cng bin mt.
Ngi tu lc tnh ti nh ng bng mt cch chnh

nim. Tm lc ny l cng chc hn v sng trong hn c
kim cng. N l khng lay chuyn c, bt ng nh s
trng khng. y l nhng tri nghim l thng, nhng l
thc, thc mt cch khc thng. V thng ip ca nhng
tri nghim ny l rt r rt nhn thy, r rt ging nh
bng in n neon sng ln trong m ti khng trng.
iu r rt l: nhng th trng c v chc chc v lun
lun c mt [nh hnh, to tc, tim nng mun lm]
hon ton chm dt v bin mt vo h khng. iu ny
chnh l tr tu thm su nhn thu vo s v thng. (Mt
bc thm su hn tr tu thng thng v v thng). Lc
ny, nhng th bn khng th tng tng c v khng
th ng c li c nhn thy ch thc l s tht. Ci
ta, ci ngi lm, hnh u dng li, ch cn thc vn
tip din. Sau khi c mt tr tu thm su nh vy, bn s
khng bao gi cn cho rng bn l ci ta hay ch th ca
ci ta ca bn na. (Quan nim v mt bn ng bin
mt. Khng cn ng chp.)
i Dng Bin Mt
Gi s bn ang ngm nhn nhng t sng ln v xung
trn mt bin, n v i, c ri mt. iu ging nh khi
quan st nhng cm gic d chu (sukha vedana) v nhng
cm gic kh chu (dukkha vedana) ln v xung, n v i,
sinh ri dit. Nh vy l bn ang qun nim v tnh v
thng, ng vy, nhng ch l b ngoi.
By gi tng tng cnh ny, mt ngy no khi

ang ngi nhn sng bin ln xung, n i, v thng, bt
thnh lnh c i dng bin mt, c nn lc a di y
bin cng bin mt lun. Ton b ci vng trc mt bin
mttt c bin mt. n y, cnh chnh l tr tu thm
su, khng th tng tng c, lm kinh ngc, v lm
bun lng n sng s. Chng ai c th ng n chuyn mt
i dng m b bin mt khi ci i ngay trc mt mnh.
Nh vy lm sao khng b sc, khng b bt ng, khng b
sng st?.
Nhng, l iu xy ra trong trng thi thin nh
jhna. Khi ta ang ch tm qun nim v nhng t sng d
chu v kh chu [sng v kh] ang ln xung trn mt
bin ca nm gic quan, ri th bng nhin c vng i
dng bin mt hon ton, mang theo c thn th cha ng
nm gic quan ny. (Khi chng nhp vo tng thin nh th
nm gic quan khng cn, nhng cm nhn v thn th
cng khng cn, ch cn mt gic quan l tm vn tip
din). Lc , ngi thin r rng bc ra khi th gii
thng ngy, bc ra khi cnh dc gii (kma-loka) v
tin nhp vo cnh gii tng thin nh (jhna), tin nhp
vo cnh thin nh sc gii (rpa-loka). Lc ny, ngi tu
hiu thu c thm mt bc v ngha ca v thng, v
tm su rng ca n. Ngi tu c c tr tu minh st thm
su hiu thu s chm dt ca nm thc gic quan. T ,
khng bao gi v khng bao gi ngi y cn cho rng ci
ta l ci ngi nhn, ngi nghe, ngi ngi, ngi nm,
hay ngi chm xc na.
Trng Mt & Knh Vin Vng

Gi s bn ang nhn cc v sao qua knh vin vng. Gi
s lc c ai mt tm gng soi chn trc ming
knh, th bn khng cn thy sao tri, m thy ci trng mt
ca mnh trong , ch nhn thy ci ngi ang nhn
trong . iu hi bt ng, nhng chng c g ng ngc
nhin v cng chng c g tr tu trong .
By gi hy tng tng khi bn ang nhn thy trng
mt mnh trong tm gng soi chn trc ming knh vin
vng, bt ng hnh nh trng mt bin mt hon ton, mi
th bin mt, ngay c s trng khng cng khng cn. Bn
nhanh chng nhn ra, sau khi s kin tri qua, rng nu
tt c ci c-bit b bin mt, th ci-bit cng bin
mt. Tr tu pht sinh, l tr tu thm su nhn thy r
rng ci ngi bit [ci bit, tnh bit] l v thng, v
rng ci ngi bit khng phi l ci ta. (V ngi
i cho rng c mt ci ta thng hng v bt bin nh
mt dng linh hn hay bn ng bt dit, nn khi thy
ngi bit [ci bit] thc ra l v thng, bin i,
bin mt, th ngi ta mi khng cn l g cho rng n l
mt ci ta c nh no na.)
iu ny chnh xc l iu xy ra khi ngi tu chng
nhp vo nhng tng thin nh jhna v nhng tng v sc.
Nm thc gic quan u bin mt ngay khi ngi tu chng
nhp vo tng Nht Thin. Lc ny ch cn li mt thc duy
nht l thc ca gic quan tm [tm thc], nhng n cng
ang b lt b tng lp v tng lp. Ngay trc khi chng

c tng cui cng ca tm tng gii thot (atthavimoka):
l s chng dit hon ton tt c mi ci c cm gic
v nhn thc [dit th tng], th nhng hi hng cui
cng ca ci tm cng bin mt hon ton. Ci trng mt
trong gng ca tm, ci tm, citta, dng li, v tt c
bin mt. Tr tu thm su pht sinh khm ph ra rng ci
ngi bit [c gi l tm, citta, cn gc ca chng sinh,
ci t ng, tman, ci linh hn hay ci g g , ty theo
cch gi ca nhng nn vn ha khc nhau] ch l vthng, l sinh-dit, l cng i n s chm-dt cui
cng l Bt-nit-bn (parinibbna).
Nh vy, tr tu tm su v s v thng l su sc hn
nhiu so vi nhng g nhng ngi thin tng ngh n. Khi
ngi tu s dng nhng d liu thng tin c c t nhng
tri nghim trong nhng tng thin nh jhna, th ngi tu
nhn thy s tan r ca ci cn gc vn tng l th c hu,
vng chc v kh ph b m ngi ta lun da vo
tin chc v mt ci ta t mun kip [di dng linh hn
hay bn ng]. Nn tng vng chc c hu bng nhin tan
tnh nh mt lu i ct. Ton b nhng chui ni kt v
mc xch ca quan nim v t ng [ng chp] u b lt
v tan v. Tr tu thm su nhn thy r rng chng c th
g l c nh bn lu trong bt k khng gian v thi gian
no m mt ci ta bm tr vo . Vy th chng cn
vn g ni, ngi tu cng nhn ra chng c ai thc
hin ci s bm tr . Chng c ai c!.
Tr Tu Thm Su Nhn Thu S V Ng

C tri mn cng ph c thit t bi tr tu thm su,
mi tri c th ph tung nhng nn mng ca s ngu si [v
minh]. Nhng tri mn cng ph l dukkha, anicca, v
anatt [kh, v thng v v ng]. Ba bn cht ny c
c Pht gi l ba c tnh ca s sng. Ti ging
gii cch m tr tu thm su nhn thu s kh v v thng
cho thy chng c th g ng tham chp v chng
cn ch no bm tr. By gi, ti s chm ngi n tri
mn tr tu th ba [s tht v v-ng] c kh nng thi bay
tm tr ca bn, lm bn sng s khi nhn ra s tht ny.
Tng t, tr tu thm su nhn thu v-ng ch c th
c c khi bn s dng nhng d liu thng tin duy nht
c trong trng thi tng thin nh jhna, v bng ci tm
c lm mnh m bi tng thin nh jhna. Ch bng
cch chng c tng thin nh jhna, cn nu khng th
bn khng th no tm ra s tht bng nhng cch l gii
thng thng da vo nhng tri nghim dang d. Chng
hn, mt s trng phi ch trng t n tr tu thm sau
bng phng php iu tra suy xt vo cu hi Ti l ai?.
Trong mt bi kinh c Pht dy v by cch suy xt [qun
chiu] vn , tn bi kinh [tm dch] l kinh Phng Tr
Tt C Nhng u Lo v Phin No (Sabbasava Sutta, MN
2,7), Pht gi cch t vn hay cch qun chiu nh
vy l cch qun chiu khng khn kho (ayoniso
manasikara). Thc ra trong ting Pali ayoniso
manasikara n gin c ngha y l cch dng tm
khng tm ra c cn gc ca vn , c ngha l: cch
suy xt khng khn kho 41. Cu hi Ta l ai? khng gip

tm hiu su vo vn , bi v bn thn n mang mt s
gi nh sai lm l c mt ci ta ri. Cu hi Ta l ai?
coi nh c mt ci ta tn ti, v trn nn cu hi ny,
ngi ta li i tm ai l ci ta . Thm ch khi ta hi Ai
ang hi cu hi ny? th chng ta cng b lc vn .
S hu ch v dn nhp hn nu hi Ci g m ti nhn
l ti?, hoc Ci g ang hi cu hi ny?.
Vo thi Pht gio c xa n , c mt cu chuyn
tranh bin ni ting v vn v-ng xy ra gia mt T
kheo uyn bc v mt ngi tn l Mahadeva (i Thin),
i khi nh vy:
T kheo:
i Thin:
T kheo:
i Thin:
T kheo:
i Thin:
T kheo:
i thin:
T kheo:
i Thin:
T kheo:
41
Cho ng, ng l ai?

i Thin
i thin l ai?
L ti y.
Ti l ai?
L mt con ch
Con ch l ai?
L ng! (ch v T kheo)
ng l ai?
i Thin
i thin l ai?
Ngc li vi cm t ny l cm t yoniso manasikra: cch qun chiu

khn kho, s suy xt mt cch khn kho. HV trc y dch l nh l tc
. Cm t ny c ngha l dng tm (hay nhn thc) suy xt mt cch
khn kho v ph hp vi nguyn l vn hnh ca mi s vt hin tng ca
th gian.
T kheo:
i Thin:
T kheo:
i Thin:
T kheo:
i thin:
i thin l ai?
L ti y.
Ti l ai?
L mt con ch
Con ch l ai?
L ng! (ch v T kheo)
...v c hi p lng vng nh vy rt lu cho n khi

nhng ngi xung quanh ci ln th mt tr tu mi khi
sinh trong tm ca v T kheo.
Tr tu l : ng ta mi nhn ra mnh cho mnh b
gi l mt con ch bi ng i Thin khn lanh . Cu
chuyn vui mang tnh lch s ny cho thy ngn ng hm
cha nhiu gi nh v ngha nh th no. Nhng gi nh
hm cha trong nhng ngn t ca hai ngi l rt khc
nhau. iu ny cho thy rng, nu bn khng ng khung
gii hn cho cu hi ca mnh mt cch khn kho, th bn
s khng nhn c cu tr li tng ng vi hi.
Cch hiu qu l nn hi Ci g m mt ngi cho n
l ci Ta, v sau hi tip liu ci c ph hp vi
thc t tri nghim khng?. Ti c th cho bn thn ti l
mt tu s, mt ngi c gc Anh, da trng, su mi hai
tui, khe mnh, v vn vn...Tuy nhin, tr tu nng cn
cng c th thy c tt c nhng danh tnh ny ch l gi
tm, v v vy khng phi l bn th ci ti no c.
Nhng lc cng v gi th cng thy r rng rng ta khng
th chp ly ci thn ang gi i v tan r ny l ci ta
c na. Ta cng khng th chuyn qua ni rng ci ta

l ph-phm ca no b.
Tm Vn Sng Khi No Cht

Nhng nghin cu y hc v khoa hc mi y chng
minh cho li khng nh ca ti rng tm khng phi l mt
ph-phm ca b no.
Nhiu nghin cu mi y trn ngi v vt c kt qu cho
thy rng khi chc nng b no ngng hot ng trong sut
thi gian tim ngng p, nhng tin trnh t duy minh mn v
bi bn cng vi s suy l v hnh thnh k c li vn c th
xy ra trong thi gian . 42
Bc s M. Sabom ni ting vi cc th nghim v kinh nghim
cn-t k v mt ph n M trong khi m chng phnh
ng mch no. Trn in no cho thy v no v thn no
ca b ta hon ton nm ngang, tc ngng hot ng. Sau
khi m thnh cng, sau nhiu kh khn, bnh nhn ny c
xc minh l c mt kinh nghim cn t rt su sc, bao gm
nhng kinh nghim phi th xc, xy ra trong thi gian in
no bo hiu nhng ng nm ngang. 43 (lc dch)
42
Theo Sam Parnia & Peter Fenwick, Nhng Kinh Nghim Cn T Trong
Lc Tim Ngng p: Nhng Tm Nhn v mt B No Cht hoc Nhng
Tm Nhn v Khoa Hc Mi v Tm Thc. Resuscitation trang 52 (2002): 5
(trch dn).
43
Pim van Lomel et al Kinh Nghim Cn T Nhng Ngi Cn Sng

Sau Khi Tim Ngng p: Mt nghin cu thnh cng H Lan, tp ch
Lancet 358, (15/12/2001): 2044.
Hai trch dn trn y t hai nghin cu khc nhau cho

chng ta thy s tip din ca tm thc sau ci cht lm
sng. Cng trnh nghin cu th nht c thc hin bnh
vin tng hp Southampton Anh Quc nm 2000. Nghin
cu th hai thc hin H Lan nm 2001. T , tp ch y
khoa ni ting Lancet kt lun: Nhng kt qu ca
chng ti cho thy nhng yu t y hc khng dnh lu n s
xy ra ca kinh nghim cn t (NDE)...tt c mi bnh
nhn u b cht lm sng.
Theo ngn ng bnh dn: nhng th nghim qung i
cho thy rng tm vn cn sng trong khi b no cht.
Do vy, khng c chuyn tm l mt phn hay ph-phm
ca b no. S tht l tm thc c tm thy l vn tn
ti khi b no ngng hot ng, l bng chng xc
thc rng tm c th l c lp khi b no. Mt nghin cu
khc cng cho thy rng: trong nhng bnh nhn tim
ngng p, kinh nghim cn t khi sinh trong thi gian v
thc.
Sau khi bc b c nhng nghi ng lu nay, by
gi chng ta hy xem xt thm v hai ng c vin cui cng
m chng ta hay nhn lm l chnh bn thn ci Ta ca
mnh.
Thnh Ly Cui Cng Ca o Tng v Ci Ta
Hai ng c vin cui cng ca t ng chnh ci ngi

lm [tc nhn, ngi to tc, hnh] v ci ngi bit
[tm, citta, tm thc]. (Chng ta ni qua nhiu ln v
ngi lm v ngi bit trong nhiu ging gii v v d
trc y). Np di tt c nhng danh tnh gi tm, hai
th ny l s c chp cui cng chng li l tht v thc
ti l hai thnh ly cui cng ca ci o tng v ci
Ta [nh mt linh hn ring ca mi ngi, mt bn ng
bt bin v bt dit; mt ci g m chng ta lun cho
l ci ta, ti, mnh trong s sng ny, v chng ta s nht
l b mt n, hoc khng c n]. K phm phu v nhng
ngi cha c khai sng [gic ng] khi gp phi p lc
ca l tht v tr tu minh st th vn lun cn c chp th
s tn ti ca mt ci ng di dng mt con ngi to
tc, hoc mt con ngi thy bit; hoc c hai. (Chng
ta lun t ch rng c mt ci ta lm mi vic, c mt ci
ta nhn bit mi vic. l linh hn ca ta). Cn phi
c mt tr tu minh st siu mnh v thm su da trn nn
tng tng thin nh jhna th mi c th thi cun bay hai
thnh ly cui cng v nhn thy s tht bn kia ci bc
thnh o tng ngn i ca chng ta.
R rng l ci t-ng lun c kim sot. Ngi i
quen ngh rng c mt ci Ta chn nghe nhc, chn coi
TV, chn c sch bo, hay chn lm ci g . Trng c v
nh c mt ci Ta ca ngi lun iu khin ci ch
ca ngi vy. Tuy nhin, khng may l iu trng c v
nh vy li khng phi l nh vy!.
Nh thn kinh hc Benjamin Libet ca i hc

University of California in San Francisco (UCSF) lm
mt th nghim, yu cu nhng tnh nguyn vin giang mt
tay ra, v tt c h u cm thy nh mnh lm theo ch,
v h u th lng c tay. ng cho gn my o thi gian
da vo cc in cc c gn c tay v trn u tnh
nguyn vin, xem hnh ng th lng c tay hay quyt
nh th lng c tay no b xy ra trc. Kt qu lun
lun cho thy hnh ng lun xy ra trc ch tim nng
xy ra no. Kt qu r rng cho thy ci tim nng sn
sng ca no b, m chng ta hay gi l ch t do, lun
xy ra sau khi hnh ng bt u. ch khng phi l
tc nhn to ra hnh ng, m ch l sn phm ph ca tin
trnh hnh ng m thi.
Bng chng ny vn kh lm ngi ta chp nhn. V n
tri ngc vi nhng gi nh c hu ca con ngi v s
sng. N thm ch lm hong s nhng ngi khi tng
tng rng h chng l g, chng phi l ch nhn ca thn
v tm ca mnh. Nhng ngay c nhng bng chng khoa
hc mnh m nh vy cng khng mnh thuyt phc
con ngi nh ci o tng sai lm v ci Ta ca h.
n nc ny, chng ta cn phi c thin-nh jhna th
chng ta mi c th nhn thy r mt cch trc tip rng:
khng c mt ci Ta hay linh hn no iu khin v to
tc ch hnh ng c, m tt c ch l mt tin trnh nhnqu, khng-c-ai, trng-khng v v-ng.
Theo
mt cch nhn, v mt k thut, thin c th hon

ton c tm tt nh l s i vo tm-im ca mi s.
V thc hnh th nh sau:
(a) Trc tin ngi thin tp i vo tm-im ca
thi gian, c gi l ci by-gi, tc hin-ti.
(b) Sau i vo tm-im ca ci by-gi, ni
khng cn bt k ngh no.
(c) Ri tip tc i vo tm-im ca thn, nh hi
th ca ngi thin.
(d) Ri sau i vo tm-im ca hi th, l
hi th p.
(e) Ri i vo tm-im ca hi th p, ni ngi
thin tri nghim/nhn thy tm nh nimitta.
(f) Ri i vo tm-im ca nimitta, ngi thin tin
vo tng thin nh jhna Nht Thin.
(g) Ri i vo tng thin nh jhna Nht Thin,
ngi thin chng c tng thin nh jhna Nh
Thin.
(h) Ri i vo tng thin nh jhna Nh Thin, ngi
thin chng c tng thin nh jhna Tam Thin
(k) Ri i vo tng thin nh jhna Tam Thin, ngi
thin chng c tng thin nh jhna T Thin . . .
(l) V c nh vy . . . tip tc i vo nhng tng
chng c cao hn.
Cch ny c gi l yoniso manasikara, ngha l: s

qun chiu mt cch khn kho, s ch tm chnh nim mt
cch khn kho, hay s dng tm i v ngun gc [vn
]. Khi ngi thin i su vo ngun gc ca thn v tm,
ngi y i n ngun gc ca ci ch, n ch ngi
ca ci ngi lm: l thnh ly ni tim nng to tc
ang n tr. V/nhng ni , ngi thin nhn thy ch
hon ton trng rng, khng c mt ci Ta [ng] no
c.
(Khi thy c s tht rng khng thc s c ci Ta
no iu khin hay to tc c, khng c ci Ta no thc
s tn ti, th lc ngi tu mi thc s vt qua v dp
b ci tng v mt ci ng hay linh hn.)
V D V Chic Xe Khch Khng Ngi Li

Nu cuc i ca chng ta c v nh mt chuyn xe,
vi chic xe nh l thn v tm ca chng ta, ngi li l
ch ca ta, v tm nhn qua ca xe l nhng tri nghim ca
chng ta v nhng vui sng v kh au; th hu ht chng
ta s ng rng chng ta ang trn chuyn xe khch vi
mt ti x...ti. Bi v, nhng lc xe i qua nhng phong
cnh p mt ti mt, th tay ti x v vng chng h dng
li hay chy chm li m cn tng tc i nhanh qua. (Cng
ging nh nhng gi pht vui sng trong i thng tri
qua rt nhanh trong nui tic, khng ko di hn nh chng
ta mong mun). Ri nhng lc xe i vo nhng ni khng
khip, kh ho c gy, th tay ti x bt tr li khng nhng
khng chy cho nhanh qua, m cn chy chm li, thm ch

ngng kt lun. (Cng ging nh nhng gi pht kh
au trong i thng ko di hn trong bt hnh, di hn
thi gian chng ta c th chp nhn c). n lc
chng ta phi tm n tay ti x ngu xun [ l ci
ch, hnh ca ta] hun luyn anh ta ch li xe n
nhng vng t hnh phc, chy chm hoc nn li
cng lu cng tt cho cuc i sng hn, v phi trnh n
hoc li xe thot nhanh khi nhng ni kinh khng, c hi,
snh ly y au kh ca cuc i. Nhng phi mt mt thi
gian tu tp tm linh mt cch nghim tc th ngi tu mi
c th tm thy gh-ngi ca ti x, l ni v ch vn
hnh chic xe cuc i ca chng ta. Ngi tu c th tm
thy ch gh ngi li nh nhng trng thi tng thin
nh jhna. Tuy nhin, khi ngi tu n c ch ngi li,
ngi tu phi sng st v cuc i ca mnh. Ch ngi l
trng rng, chng c ti x no c, chng c ai li c. Ny
cc o hu, cuc i chng ta l mt chuyn xe khng
ngi li!.
Sau khi nhn ra chuyn xe cuc i ta c chy m khng
ngi li, ta bng hong, v bng tnh quay v li ch ca
mnh, ngi xung v im lng, v khng cn phn nn g v
ti x hay v mi s no na. Khng c ai ta phn nn
na. Nhng iu p c n v i, nhng kh au c n
v i. Nhng nim vui v nhng ni bun trong i ta c
n v i; v ngi tu ch cn ngi vi mt s bnh tm,
bung-x. S phn nn so o m ta hay gi l s bt hi
lng chnh l dc vng tham mun c hnh phc
chm dt y. Khng cn s phn nn na. Khng cn

ham mun g na. (Bung b, bung x).
Dc-vng ging nh cnh tay c hai u. Mt u dng
nm cht nhng ci mnh tham thch hoc t y nhng
th mnh khng a thch. Thng th cc thin sinh ch
hay quan st nhng i tng ca dc vngnhng ngi
mnh yu qu, nhng th mnh a thch, nhng mn n
mnh khoi khu, vn vn... H ch quan st mt ci u ny
ca cnh tay dc vng, v cch l sai lm!. H nn qun
st ci u kia, ci u tay thc hin [to tc] s tham
mun, dc vng. Tin trnh thc hin dc vng chnh l s
ngu si chp lm v mt ci Ta. Khi no chng ta cn chp
ng, th chng ta lun lun cn dc vng. Dc vng l s
th hin ca s lm si v ci Ta. (V lm tng c ci
Ta nn ta c dc vng tham mun lm cho n thm sung
sng v lm cho n bt kh au. T sinh ra t ng v
ch k v chp th, v kh bung b, v kh bung x
gii thot). Khi ngi tu nhn thy ch ngi ngi li l
trng khng, th ci nim v ci ngi lm [ci Ta]
cng khng cn, ri s si m s b n tung, v dc vng
tham mun dng li. Bi v sao, bi v chng cn ai m
thc thi ci dc vng tham mun na.
Mt s thin sinh thng minh hi ti rng, nu ch ngi
ngi li trn chuyn xe cuc i ca chng ta l trng
khng v cuc i ca chng ta l mt chuyn xe khng
ngi li, vy chng ta cn g phi tu hnh cho mt cng
ung sc n nh vy?. L do g chng ta phi n lc tu
hnh n nh vy?. Cu tr li l: bi v khng c ngi li
trn chuyn xe cuc i ca chng ta, nn ta chng cn la

chn no khc ngoi vic tu hnh!. N lc l mt phn ca
chuyn i. Nhng bn nn nh rng s n lc tinh tn c
to ra t nhiu nguyn nhn khc nhau, n khng phi t ci
Ta hay bn ng no ca bn.
Li Ca c Pht v ci Ngi Bit

Thm ch nhng Tng, Ni thc hnh thin gii cng
thng tht bi trong vic vt qua ng ranh c th cui
cng ca o tng v ci Ta. Nhiu trong s h vn cn
nhn lm ci tm (citta) l ci ngi bit, ci tm nguyn
thy, ci chn tm, ci s bit thun khit, hay mt s
danh t hoc cch gi khc v ci tm. Ni chnh xc,
nhng khi nim l thuc v Hindu gio ch khng phi
ca Pht gio, bi v c Pht bc b nhng hc thuyt
ny v chng khng gip nhn thu sut vo bn cht s
tht.
Chng hn, trong bi kinh u tin ca Trng B Kinh,
kinh "Phm Vng" (Bramajala Sutta), c Pht miu t
chi tit 62 loi quan im sai lm, tc t kin (miccha
ditthi). Quan im sai lm th tm l ngi ta thng cho
rng ci thng c gi l tm (citta), l tm tr (mano),
hay tm thc (vinnana) chnh l ci ng thng hng (atta)
nh kiu mt linh hnn nh, bt dit, bt bin i, mi
mi l mt (DN 1,2,13). V vy, vic chp th cho rng ci
ngi bit l ci bt dit l mt iu sai lm, l mt tkin, mt miccha ditthi, nh c Pht ni.
Trong kinh Duyn (Nidana Sutta thuc Tiu B Kinh),

c Pht ch r rng:
Ny cc T kheo, ci c gi l tm [citta] v tm
tr [mano] v thc [vinnana]k phm phu cha c
ch dy khng th tri nghim s chn b i vi n,
khng th tr nn chn b i vi n v c gii
thot khi n. V sao vy?. Bi v t lu n c
anh ta nm gi, chim hu, chp th nh vy: y l
ca ta, y l ta, y l bn ng ca ta....
Ny cc T kheo, i vi k phm phu cha c ch
dy , th anh ta nn coi ci thn l ci ng [atta]
ca mnh cn tt hn...bi v thn ny...cn tr c
[c th lu] n mt trm nm, hay thm ch th hn.
Ch ci gi l tm, tm tr, v tm thc l sinh
dit, lc l ci ny, lc l ci khc, qua tng ngy v
tng m. (SN 12,61) 44
Tuy nhin, nh ni trang trc, ngay c nhng bng
chng khoa hc khng th chi ci c cng cha th dp
b c ci quan im c chp v ci Ta di dng
ngi lm. Tng t y, nhng li Pht ni tht r
rng v d hiu v bn cht ca tm, tm tr, v tm thc
nh vy cng cha lm lung lay ci quan nim c chp v
mt ci Ta di dng ci ngi bit, hay bn ng (atta).
44
[ y ti dng bn dch ca ngi Bikkhu Bodhi, Tng ng B Kinh,

trang 595.]
(Khi ta cha c khai sng, ta cha c gic ng, th ta

mi mi cn m nh v chp tng c mt ci Ta nh mt
ngi lm hay mt ngi bit, theo kiu l mt ch
nhn ca thn tm, hoc nh mt linh hn bn trong thn
tm vy. y l mt ro cn thm su nht trn con ng
ngi tu i n gic ng). Mt s ngi cn cho rng nhng
bi kinh ny ca c Pht b nhng ngi i sau sa
i p ng theo nhng t tng bt ng ca h v vn
ny!. 45
S c chp v l truyn kip xut pht t dc vng
mun c hin hu (bhava-tanha). ( l dc vng mun
c sinh thnh, mun c sng, mun c mt, mun hin
hu trn th gii ny). Dc vng mun c hin hu mnh
n ni khi mt ngi hu nh sn sng bung b tt
cca ci, thn xc, v nhng ngh v hnh ca
mnhnhng vn ngi y vn lun cn vng vn mt
iu g : mt cht hi hng ca s tn ti, mt cht
hn c tn ti, cn c mt, cn hin hu. Sau
bao nhiu thi gian v n lc tu hnh, ngi tu mun c
th hng trng thi Bt-nit-bn (parinibbana) [s tch
dit hon ton], h tu tp rt cng phu lu di mi n
45
[V d, b Tin s Rhys Davids, nguyn ch tch Hi Kinh in Pali (PTS),

trong bi gii thiu v bn dch Tng Chi B Kinh qua ting Anh ca mnh,
lp lun rng c hai thuyt v v ng (anatta) v s khng a thch dc
vng (dit dc) ch l nhng kinh ca nhng tu s sau ny, ch khng
phi l nhng li dy ca Pht (trang xiv-xv).
Cn na, trong quyn sch Kinh Qun Nim Hi Th mi y ca mnh,
thin s Thch Nht Hnh vit rng: nh vy chng ta suy ra rng bn
tng thin nh (jhna) c ch ra sau khi c Pht mt, (trang 20).]
c ni . Nhng chnh v cn t nhiu hi hng ca

dc vng mun c hin hu nn ngi tu khng th thc
hin c nhy t b cui cng, l t b tuyt i tt c
mi th, bao gm c tm (citta). Ngay ti y, nhiu ngi
tu khng th lm theo li Pht dy v s bung-b tn
cng tt c. c Pht dy rng chng c g ng
dnh chp vo n, tc l tt c mi php u nn bung
b (sabbe dhamma nalam abhinivesaya (MN 37,3),
nhng ngi tu hnh lu nm vn cn c dnh chp vo ci
tm (citta). H tip tc nm gi ci ngi bit, v nng n
ln nhng mc khng chnh ng v thn b mt cch
su xa v bng nhng danh t nh: cn gc ca tt c
chng sinh, s hp nht vi tri thn, v tr, tm gc,
chn tm, vn vn...cho d c Pht nht mc bc
b nhng s dnh chp , cho d ch l mt cht hi
hng cui cng, nhng chnh l s cn tr cho c nhy
gii thot cui cng v hon ton. Pht l: nu so vi tt
c mi mc nhim v d bn, th d mt vt xu phn
dnh trn tay ngi cng l gi l d bn (AN I, 18, 13). (
bung b l bung b tt c, phi dp b sch nc cn.)
Ngi tu cn c nhng kinh nghim v nhng trng thi
tng thin nh jhna kt hp vi tri thc su sc v gio l
ca c Pht, th ngi tu mi c th vt qua ro cn ca
dc vng mun c hin hu (bhava-tanha), v c th t
mnh thy c rng: ci thng c gi l tm (citta),
tm thc, hay ngi bit thc ra ch l mt tin trnh trng
khng, n c kch to bi (i) dc vng mun c hin
hu v (ii) v minh: s m qung khng hiu c l v
thng. Nu ngi tu vt qua ro cn ny, h s t mnh
chng ng c rng: ch l bn cht ca s chm-dt

tuyt i [ton dit] v khng cn li bt c th g, ngay
c tm. ( l s gii thot hon ton.)
Tr Tu Thm Su Nhn Thu vo Tm

Chnh tm [citta] ch huy tt c hot ng c thc. Mt
nhn thng c cho l c kh nng t nhn thy, nhng
thc ra khng phi, chnh gic quan tm lp tc theo sau s
nhn v n gip ta bit ci c th nhn thy. Bn thn s
nhn khng t mnh ghi nhn. Nh c Pht ni (SN
48,42), tm c th chim ly cho n bt k s kin no
thuc nm gic quan kia, cng nh nhng s kin thuc lnh
vc tri nghim ca n [tm]. Bi v tm thc [thc ca
gic quan tm] lun theo-st tng s kin c th nhn bit
c thc ca nm gic quan kia, cho nn cc thc ca nm
gic quan kia lun mang mt o gic rng chng t mnh
nhn bit y ht nh tm thc, lm cho ta c tng nh thc
s c s nhn thy, s nghe thy, s ngi thy, s nm thy.
(Tc l, ta c c cm tng ta h nh nhn thc t nhn
thy, nh thc t nghe thy, t thc t ngi thy, thit thc
t nm thy... nhng thc ra khng phi vy, chnh l tm
thc mi nhn thy). Khi ngi tu trc din nhn thy
tm (citta) trong trng thi tng thin nh jhna, th ngi
nhn ra c chnh ci tm theo-st to ra o
tng v mt s lin tc ca dng tm thc [lin tc v
lin lc].
Bn Cht Ring Ri Ca Tm
By gi chng ta c th nhn thy n gin dng tm
thc l ring-ri [ch khng phi l lin tc v lin lc]; v
nhng thnh phn, tc nhng tm (citta) ca n, cng ringri. Nh chng ta v d trc y, ct trn b bin nhn
xa nh mt di lin tc. Tuy nhin, khi nhn gn, bn s
thy n bao gm nhng ht ct nh b ring ri. Nu nhn
k thu hn na, bn s thy nhng khong cch gia
nhng ht ct nh b, thm ch chng chng tip xc nhau.
[Nhng] Tm (citta) cng c cng tnh cht ht ri nh vy.
Nhiu ngi lm tng tm l mt thc th thng nht lin
tc, nhng by gi bn thy r tm c to thnh bi
nhng chui nhng s bit, nhng citta, nhng tm
hnh, tc l chui nhng s kin tm ring ri khc nhau;
chng lin k ni tip nhau, lin h vi nhau thng qua
chui tin trnh nhn qu. Chng ta cng c th tng tng
rng c mt khong cch gia cc s kin tm, mt khongtrng gia tng mi s bit ring ri, ni tm hnh
(citta) hon ton bin mt [trong khong-trng ].
S nhn bit ny cho tr tu minh st khi sinh
trong ngi tu. Khi ngi tu tri nghim nhiu tng thin
nh jhna, ngi y cng nhn thy lun rng ci tm tinh
khit v nhim cng l v thng: ch l mt cuc diu
hnh ca nhng ht-tm ring-ri v lun lun sinh-dit.
n y ngi tu thc hin bc t ph quan trng v
nhn thy rng ci ngi bit, ci s bit, ci tm,
hay ci tm v nhim ch n thun l mt tin trnh trng
khng v v ng, khng c mt ch th hay mt ci Ta
no c. ng hn, l mt tin trnh c kch to

bi quy lut nhn qu: V cc tm thc (citta) u l ty
thuc khi sinh [duyn khi], nn chng cng ty thuc
bin mt [duyn dit]. Nh c Pht tng ni: Ci g
thuc bn cht khi sinh, th cng mang bn cht ca dit
vong. (yankinci samudaya-dhammam, sabbantam nidrohadhammanti) (SN 56, 11). C sinh l c dit.
S Phai Bin Ca Tm Thc

Khi ngi tu chng c c tng Nht Thin, v sau
chng c nhng tng thin nh cao hn, th ngi y
s c d liu thng tin nhn thy mt c im ca
cc tng thin nh. l, mi tng thin nh cao hn
nh du mt mc phai bin (vigrha) dn dn ca tm
(citta)!. Cng ln cao, s c mt ca tm cng phai nht.
Khi ngi tu tin c qua cc tng thin nh sc gii v cc
tng v sc gii, th ci ngi bit hay ci bit cng tri
nghim t i. Ngi tu hiu ra rng, nu con ng dn n
chng c jhna Nht Thin l bng cch bung-b nm
thc gic quan kia, th cch chng c nhng tng thin
jhna cao hn cng l bng cch bung-b dn dn ci tm
thc (citta).
V d, tng chng c v sc th t, t m thc [citta]
hu nh hon ton bin mt. V l nn trng thi mi
c gi l khng cn nhn thc cng khng phi khng
cn nhn thc [phi tng phi phi tng]. Lc ny tm
thc, citta, ang ng trc m b tch dit, sp b chm
dt hon ton. Khi n bc qua m b , th trng thi

c gi l s chm dt hon ton mi cm gic v nhn
thc (sanna vidayita-nirodha) [dit th tng]. y chnh
l khong-khc (st-na) m mt biu hin vi t nht ca tm
thc (citta) cng b hon ton bin mt. N bin mt, chm
dt, dit n nit-bn ti y.
Sau khi thot ra khi trng thi hon ton dit, ngi tu
c th hon ton gic ng: tr thnh mt bc thnh A-lahn (arahant), hoc nu khng th ngi y cng hu
nh hon ton gic ng: tr thnh mt bc thnh Bt Lai
(angami). S tt ngm tm thi ca ci ngi bit [tm,
citta] c Pht tuyn dy nh vy, chc chn tr tu gic
ng s pht sinh ngay ti y. Ngi tu nhn ra tt c mi
s u chm dt, khng cn li mt cht g. Tr tu minh st
ny dn n kt qu tt yu l thnh qu th ba hay th t
ca s gic ng.
Ngay c khi ngi tu cha chng ng n mc hon
ton tch dit (nirodha sampatti) ny [s chng dit], th
ngi tu c th s dng thng tin d liu c c t mt
hay hai tng thin nh trc suy ra rng bn cht ca
tm ny l rt cuc i n ngng-dit. Ngi y tng
nhn bit nhng s phai-bin [dn dn, tng phn] trc kia
ca tm thc (citta) th by gi ngi y cng c th hiu l
thc chng ng s phai-bin hon ton ca tm thc,
s chm dt hon ton ca ci ngi bit.
Hn na, bi v theo l thng khi tm cng phai bin
th trng thi cng thm bnh an v cng thm tuyt vi.
Vy khi ngi tu mong mun t n s bnh an nht v s

tuyt vi nht, th ngi y s hng tm v pha s phaibin hon ton, tc s ton-dit. Nh trong mt bi kinh
dn, sau khi tri nghim mt tng thin nh jhna, ngi tu
chng ng rng:
s phai bin hon ton l s bnh an; y l s tuyt
vi, l, s vng ln tt c cc hnh to tc, s
bung b tt c mi i tng rng buc, s tiu dit
mi dc vng, s phai bin, s ngng dit, nit-bn.
ng trn , ngi tu chng c s tch dit ca
nhng dng tm thc hng ngoi. Nhng nu ngi
y khng chng c s tch dit ca nhng dng tm
thc hng ngoi [ tr thnh mt A-la-hn] th
ngi y s tr thnh mt bc thnh Bt Lai. (MN
64,15).
Duyn Khi & Ci Tm Tinh Khit

Ci g l mt ci tm (citta) tinh khit, v nhim, v sng
t?. Trong nhng bi kinh, c Pht lun miu t ci
tm ngay sau khi thot ra khi trng thi thin nh jhna l
tinh khit v v nhim (MN 51,24). Mt ci tm ht
sch nm chng ngi th c gi l sng t
(pabhasara) (SN 46,33). V vy, ci tm tinh khit, v
nhim, v sng t, theo nh c Pht l ci tm ngay sau
khi thot ra khi trng thi thin nh jhna!.
Tr tu thm su xc tc dn n s gic ng. Tr tu

minh st , theo cc bi kinh, l s chng ng rng: ngay
c tm ny tinh khit nht, hon ton v nhim, v sng t,
cng l ty duyn pht sinh, l v thng v i n ngng
dit.
V d, trong kinh Atthakanagara Sutta (MN 52), gia ch
Dasama hi ngi Ananda c mt gio php no m c
Pht cho l cnh ca bc vo s gic ng. Ngi Ananda tr
li rng, theo c Pht, c mi mt (11) li i vo s gic
ng, v tt c u cn c mt trng thi thin nh jhna
kch hot to ra tr tu thm su:
Ngi y qun chiu iu ny v hiu n nh vy:
Tng thin nh jhna th nht [hay th hai, th
ba...] l do duyn khi v do to tc. Nhng nhng g
do duyn khi v do to tc m c th l v thng, l
i n ngng dit. ng trn , ngi y chng c
[s gic ng hon ton hay thnh qu Bt Lai]. 46
Trong v d v nhng ht ct trn bi ct, chng ta chng
nhng thy c bi ct l bao gm nhng ht ct ring ri,
thm ch chng cn cch nhau bi nhng khong trng, m
chng ta cn thy c mi quan h nguyn nhn v tc
ng [nhn-qu] a y nhng ht ct t t bao gi.
Chng ta hiu rng chnh bin bi y nhng ht ct ln
b v ko tri nhng ht ct xung nc, thy c cch
46
[Theo bn dch ca ngi Nanamoli v Bodhi, Trung B Kinh, trang 454458].
nc bin lm bng sch nhng ht ct v p ln thnh bi

ct. Tng t nh vy, khi chng ta nhn su st vo ci tm
(citta) c thanh lc tinh khit, chng ta cng hiu c
mi quan h nhn-qu to nn tm ny. Ngi tu hiu-thy
c cch dc vng v nhng th i km vi n, v hnh,
bi p nhng ci tm ring ri [nhng st-na tm] v
ko chng ra; cch chng lm bng sch tm v cng lm
nhim tm, ging nh nc bin b nhim nng nhiu lc
trn ln bi ct lm nhim v d bn tt c nhng ht ct
tm. c bit y, ngi tu hiu-thy cch m dc vng
c mt bi nht lin tc nhng tm ring ri vo dng
chy tm thc, bi nht lin tc vo tng khong trng, to
nn o-tng v tnh lin tc v s thng hng ca n. Sau
khi t mnh hiu r thc trng ny, ngi tu hiu ra ngay
c mt ci tm tinh khit cng l ty-duyn, l hu-vi, v
v-thng. N khng phi l bn th c lp v t mnh tn
ti. N khng phi l v vi, m lun b chi phi bi cc iu
kin nhn duyn. Sau khi nhn thy rng, nhng dng
tm [s bit] tinh khit nht v sng t nht trong tt c mi
s hin hu cng u l v thng, th tt c nhng dng
tm khc cng v thng n nh th no. Ngi tu chng
nghim c tr tu su sc rng: citta, ci ngi bit, ci
tm [hay bt k danh t no ch v n] l khng thng tr,
l khng bao gi tn ti vnh vin. Khi nhng nguyn nhn
duy tr dng chy tm thc khng cn, khi dc vng
b tiu dit, th dng tm thc cng khng cn nhin liu, v
t nhin ngng li. N s ngng dit hon ton, v trng
thi c gi l bt-nit-bn (parinibbana) s tt
ngm hon ton.
Ci Tm Tinh Khit S i V u?
Mt Cu Hi Khng ng
Khi v tu s lang thang tn Vacchagotta hi Pht rng:
iu g s xy ra i vi ci tm gii thot (vimutta citta)
sau khi mt A-la-hn cht, c Pht dng v d v ngn
la tt gii thch cho ng ta (MN 72,19). Ngn la chy
nh vo nhin liu ca n (tim n, du, sp, ci, than, gas).
l iu kin c ngn la. Khi ht iu kin, ht
duyn, th n chm dt. Khi ht nhin liu, ngn la tt. Khi
du cn, tim ht... ngn la tt (tt ngm, nibbuta). n
gin l nh vy. Chng c ngha g khi hi rng ngn la s
i v u sau khi tt. Tng t vy, khng nn hi hay t
vn ci tm gii thot s i v u sau khi mt A-la-hn
tch dit. l mt cu hi khng ng ch, khng phi l.
Nh chng ta bit trc y, v T kheo ni A-la-hn
Patacara chng c tr tu minh st thm su dn n
gic ng ngay khi v ny ang quan st ngn n du ang
tt i (Thig 116). V y thy c s ging nhau gia ngn
n v ci tm, cch chng tn ti do ty thuc pht sinh
[duyn khi], v cng nh ngn n tt i [duyn dit], tm
cng nit-bn theo cch nh vy!.
Mt ci tm gii thot, ging nh tm ca bc A-la-hn,
c th c v nh mt sao bng. Mt mnh ni hay
bng (thin thch) bay vng quanh trong h mt tri qua
hng triu triu nm khng th k c, bay vng theo qu
o vo nhng khng gian sng sa v ti en khc nhau.
Cng ging nh dng tm thc, ci ngi lm v ngi

bit, lang thang tri dt trong hng triu triu kip
qua, ch l mt mnh trng-khng i vng quanh v
vng quanh vng lun hi ti sinh (samrara), c sinh ra
v cht i trong nhng cnh gii sng sa v en ti khc
nhau. Khi mnh thin thch gp phi hnh tinh tri t, tin
vo bu kh quyn, b ma st v bc chy, sng vt ln v
tt lm. Chng ta hay gi l sao bng khi nhn thy mt vt
sng le ln trn bu tri m ri tt ngm vnh vin. Cng
ging nh ci m chng ta gi l mt con ngi khi gp
vi Gip Php (Dhamma) l tr tu thm su nhn thy
s trng-khng [tnh khng] ca ci ngi bit v ngi
lm khi tm (citta) vt sng ln v sng t, vi mt
s hiu bit chn chn rng n s tt nhanh v s nitbn mi mi.
Nh trong bi Kinh Chu Bu (Ratana Sutta, SN 235) c
on ghi rng:
Nghip c ht, nghip mi khng khi sinh.
Nhng ai c tm [cittas] chn chng vi kip sau,
Ht ging [ti sinh] b tiu dit, [v] h khng cn
tham mun sinh thnh.
Bc tr hin tch dit, n gin ging nh ngn n
ny tt. 47
47
[ y ti dng bn dch b Kinh Tp ca K. R. Norman (Nxb Oxford:

Hi Kinh in Pali, 1995), trang 26]. Ngi dch Vit tm dch ngha ra ting
Vit.
Hoc trong thi kinh Trng Lo K (Theragatha), hai

v A-la-hn c ni rng:
Ch cn quay mt, ni y tm [citta] s b tiu dit!.
(Thag 184Sivaka Thera)
Ny, tm [citta], chn chn s dit vong!.
(Thag 1144Talapita Thera)
Tr Tu Minh St Thm Su &

Bn Nn Tng Chnh Nim
c Pht dy v bn nhm mc tiu chnh nim,
hay cn gi l Bn Nn Tng Chnh Nim (satipatthana)
[T Nim X] c dng (a) h tr cho vic tu chng
tng thin nh jhna, v (b) lm phng tin t n tr
tu thm su nhn thy c bn cht v ng (anatta).
Cng dng th hai, t ph vo bn cht v-ng, ch c
th thc hin c khi ngi tu chng c mt tng thin
nh jhna. (Nu khng chng c c tng thin nh th
ngi tu khng th no thc s nhn-thy-bit v l tht vng). Chnh ch ny l l do ti sao ngay cu u tin trong
bi kinh Bn Nn Tng Chnh Nim ni ting ghi ngay
mt iu kin tin quyt [cn phi c] l: vinneyya loke
abhijh-domanassam,. Nh ti gii thch r trong
Chng 8, cu ny c ngha l: (sau khi) ngi tu dp

b nm chng ngi, 48.
Trong kinh Nalakapana Sutta (MN 68,6) xc nhn
rng, mt trong nhng chc nng ca cc tng thin nh
jhna l ngn chn khng cho nm chng ngi ny xm
nhp vo tm v tr n trong . Ngi tu cn c c s
chnh nim c tng cng v cng c bi thin nh
jhna, th mi pht sinh ra tr tu minh st thm su c.
48
Cu ny c ngha en, v ngi dch dch, l: dp b hay dp qua mt

bn (nhng) tham mun v phin kh i vi th gii.
y l mt ch th v v quan trng nht trong bi kinh ny!. Chng ta cn
nghin cu hc hi thm ch ny. Knh mi cc bn xem li phn ch thch
19 v 20 trong Chng 8 ca quyn sch ny.
Trong ln i hnh hng n nm nay 2013, sau khi trc tip tho lun
vi nhng hc gi v nhng nh s Min in tu thin minh st thun ty
(vipasana), tc khng tu thin nh (jhna), ti cng bit thm vn ny
nhy cm n mc no. l, v nhng s hiu-ngha v din-dch khc
nhau, cho nn nhng ngi tu theo Pht gio Nguyn thy (Theravada)
phn chia thnh nhng nhnh phi khc nhau; bao gm: (1) nhng ngi tu
kt hp thin nh (jhna) + thin minh st (vipasana), m i din ln l phi
Rng Thin ng bc Thi Lan [nh thin s Ajahn Chah], v h cho rng
c c s khng nh y l con ng tu thin ca chnh c Pht ch
dy; v (2) nhnh hai l a s nhng nh s Min in sau ny u thc hnh
thin minh st kh (dry vipassana), tc khng dng [khng b thm t
bi] thin nh (jhna).
Quyn ca cc bn ty chn cch tu thin no v bn cho ng n nht, ph
hp nht, hoc v cch l do chnh c Pht ch dy. Quyn sch hng
dn tu thin ny ca thin s Ajahn Bralm r rng l thin v nhnh thin th
nht: ly thin nh jhna l yu t cn bn v ct li thc hnh. Ngi l
mt t ca thin s Ajahn Chah theo phi Rng Thin ng bc Thi
Lan, v ngi pht trin nhiu trung tm thin nhiu nc, ni bt nht l
thin vin Perth, Ty c, cng mang tn l Rng Thin Jhna (Jhna
Grove).
Mc ch ca Bn Nn Tng Chnh Nim c

thy r trong nhng on ip khc lp li sau mi nhm
i tng chnh nim. Khi , ngi tu cn qun nim r
rng ch l nhng s sinh dit ca qu trnh nhn qu,
l nhng duyn sinh v duyn dit ca nhng hin tng.
V vy, ngi tu nhn bit ra rng: y ch l thn..., ch
l cm gic, ch l tm, ch l i tng ca tm, tt
c ch l nhng tin trnh nhn qu v chng ta khng th
nhn l Ta, ca Ta, hay bn thn Ta c. V v
vy, Ta [ngi tu] sng khng cn dnh mc, v khng
chp trc vo th g na trn i. (MN 10). Ni cch
khc, chc nng ca Bn Nn Tng Chnh Nim
(satipatthana) l gip ngi tu chng c tr tu minh st
thm su nhn thu vo s v-ng (anatta). !!!
Trong chng ny, ti ch tm c bit vo nhm i
tng th t v th ba ca Bn Nn Tng Chnh Nim.
Bi v, hang thm su v kh tip cn nht ca s si-m
[v minh] chnh l ni tr n ca ci ngi lm [ hnh]
v ngi bit [tm thc]: []
(i) Vic iu tra tn gc cho thy c bn cht trngkhng v v-ng ca ci ngi lm l thuc v nhm
nn tng chnh nim th t [nhng i tng ca tm].
(ii) Cn vic pht trin tr tu thm su nhn thu bn
cht v-thng v ty-thuc duyn-khi ca ci ngi
bit l nm ton b trong nn tng chnh nim th ba
[tm].
V vy, suy cho cng, nhng g ti din t dong di

v tr tu minh st thm su chng qua ch l s tu tp v
Bn Nn Tng Chnh Nim vi s chnh-nim c tng
cng v h tr bi thin-nh jhna.
Li Cui Cng Ca Thin S Ajahn Chah

l nhng li cui cng thy ti ni vi ti. Khi v
thy ca ti l Ajahn Chah bt u bnh yu, nhng nh s
ngi phng Ty xy mt phng xng hi Cha Wat
Pa Nanachat ph gip gi sc khe cho ngi. Thy
Ajahn Chah thng n y xng hi mi tun mt ln. V
vy, khng nhng chng ti c c hi phc v chm sc
thy, m cn c c hi trao i thm v Gio Php vi thy.
Thc ra, thy thng ban cho chng ti mt cuc ni
chuyn, v sau chng ti i theo gip vic v chm
sc cho ngi ch xng hi.
Mt ln, sau khi nghe mt bi ni chuyn rt hay ca
thy, ti khng i theo thy n ch xng hi nh mi ln
m i vo sau thin ng v thin. Ti c mt
gi thin tuyt vi , rt su, v hu nh qun tt c cm
gic v thi gian. Khi ti xut thin vi s phn khi v n
ci trn mt, ti ngh ngay n thy ti. Ti ngh ti vn
cn kp n gip thy, v d nh git ci khn tm hay mt
vic vt no . V ti i v pha phng xng hi.
Ti qu tr. Thy Ajahn Chah xng hi xong,
ti gp thy trn ng i ra xe ra v. Thy Ajahn Chah
dng li v nhn thng thu vo ti, mt ci nhn m ch c

mt bc thin s chng ng mi c c. Ti ch ngh chc
thy nhn thy nt mt ti tnh ca ti v bit c ti mi
va ra khi mt gi thin su. V by gi v i s mun
gic ng ti i iu.
- Brahmavamso!, Ti sao?, thy gi, vi mt ging
sc bn nh dao nhn.
Ti p ng. Ti hiu cu hi, nhng cu tr li th c qu
xa xi vi ti. V vy, ti tr li thy:
- Con khng bit, tha thy.
Nt mt ca thy khng cn cng na, v thy n n
ci.
- ta ni lun cho thy cu tr li: Nu c ai hi thy
Ti sao?, th cu tr li l Khng c g c!.
Li ca v thy thi bay ti. Ti khu lun. iu
to mt n tng mnh m n ni by gi khi ngi
vit li ti vn hnh dung r rng mi s din ra lc nh
th no, d chuyn xy ra cch y hn hai mi
nm.
Thy Ajahn Chah thc ti thm:
- Thy c hiu khng?.
- C, tha thy, ti tr li mt cch t tin.
- Khng, thy khng hiu u!, v i s ci, v tip
tc bc i ra xe.
Bi hc ny c truyn dy cho ti bi mt v thy

bi mn nht v thng thi nht m ti tng bit. Ging
nh thy gip ti tm tt chng ny v vn rt cuc
tr tu minh st thm su l g. Khi ngi tu iu tra xem xt
mi s bng s chnh nim c tng cng bi tng thin
nh jhna, th mt cu hi ln lun lun xut hin: Ti
sao?, v n lun dn n mt cu tr li duy nht v chnh
xc: Khng c g c!.
Bn c c hiu khng?
Khng, cc bn khng hiu u!. 49
49
Cu ni ny gi nh mt cu ni khc ca thin s Ajahn Chah: Chng c

ai c!. Chc bn c hiu thy khi ni v tr tu ny.
Chng 14
GIC NG:
TIN VO DNG THNH O
Gio Php ny ta chng ng l rt thm su, kh

thy v kh hiu, bnh an v tuyt vi, khng th c
chng ng bng l lun, tinh t, c chng nghim
bi ngi c tr. Nhng th h ngi thi nay m m
vo s rng buc, tm khoi lc trong trong s rng
buc, v vui sng trong s rng buc. Tht kh cho
mt th h nh vy c th nhn thy c s tht, c
gi l, tnh iu kin ring bit, tnh duyn khi. V
kh m nhn thy s tht ny, c gi l, s vng ln
ca cc hnh to tc, s t b tt c mi th mun c,
s tiu dit dc vng, s la b, s chm dt, nit-bn.
c Pht, ngay sau khi Gic Ng
50
Gic Ng l s chng ng nit-bn. Mc d khng d,

nhng khng phi l khng th c. Vn c nhng nh s
trong thi hin i cng c th chng ng trng thi ch
thc ny.
50
[Theo bn dch Trung B Kinh ca ngi Nanamoli v Bodhi, trang 260.]
Theo nh li c Pht dy cho v Pht t cui cng, l

ng Subhadda, trc khi Pht bt-nit-bn, c ghi trong
kinh i Bt-nit-bn (DN 16,5,27): ...bt c u con
ng Bt Thnh o c thc hnh mt cch ng n,
th lun lun c nhng bc gic ng nh Nhp Lu,
Nht Lai, Bt Lai, v bc A-la-hn ton gic. Nhng nu
u con ng Bt Thnh o ch c thc hnh tng
phn, th khng th tm thy c bc gic ng no....
V d, nu thc hnh ch c by phn ca con ng Bt
Thnh o, b qua phn chnh-nh [thin nh jhna], th
ngi tu kh c th i n gic ng. Hoc mt s ni tu
thin nu h b qua ba phn c hnh cn bn [chnh ng,
chnh nghip, chnh mng], ch cn li nm phn, th chc
chn h khng bao gi c c s tr tu thm su, s pht
trin tm, hoc s gic ng rt ro no c. Ngy nay, vn
cn nhiu ni tu hnh theo ng con ng Bt Thnh o
ca Pht li, bao gm c vic (i) cch ly khi th gii
[n dt] v (ii) kim ch cc gic quan [phng h su cn]
mt cch nghim chnh. Ch c nhng ni mi c th
tm thy nhng bc gic ng.
Ci Gi L Nit-Bn Th Khng Phi Nit-Bn

Cu ni trn kh m chp nhn c, nhng l s
thtnh li c Pht ni, nit-bn ch l s ngng li,
hay s chm dt, nghe th kh chp nhn c, nhng
ng l nh vy. Trong chng ny, ti s gii thch v s
gic ng theo ngha m c Pht dy, nh n l, mt
cch r rng v chnh xc. Ti cng s m t nhng phn

cui ca tin trnh tu tp i n gic ng. Nhng trc tin,
ti mun ni v nhng g khng phi l nit-bn.
H Thp Ngha Nit-Bn

Trong lch s, mi khi Pht gio tr nn thnh hnh
u th lun c xu hng thay i ngha ca nit-bn
lm va lng nhiu ngi . p lc t s hiu bit v
vn ha ca s ng ni thng lm b cong s tht
lm cho h d ha ng hn vi trit l Pht gio. S gio
ha cng vy, vic gio th s lun lun d-lm hn nu h
[nhng s thy] ch ni nhng iu m ngi nghe mun
nghe. Hn na, ngha h thc ca nit-bn cng khin cc
v thy gio th (php s) phi ging gii nit-bn theo
nhng ngha khng thch thc vi trng thi cha-gicng ca chnh h. Tt c nhng l do trn dn n vic h
thp ngha nit-bn.
V d, thi nay nhiu ngi nh ngha nit-bn l s
bung b tt c mi s xy ra nh thy trn i. (Ni
cho ng th nit-bn l s bung b v bung x hon ton
vi mi s nh chng ch thc l, m ngi tu nhn ra
trong trng thi tinh khit ca tm nh vo thin nh
jhna). Hoc nh h ni, l trng thi bt t, l s tnh
gic v nh khng cn i i, l s t b mi phn bit, l
tt c ch l mt, khng sinh khng dit. . . C nh vy, mc
tiu rt ro ca Pht gio tr thnh ch cn l mt cch sng
trnh xa cc phin no v rc ri, ch cn l mt s u
hng v vng trc mi s thng trm ca i sng, v h

khng mun i mt vi s kh (dukkha) vn l bn cht c
hu bn trong mi hnh thc hin hu. Ging nh mt
ngi t c vn v thn kinh lun lun ch bit k nim
thi gian mnh b giam m khng tm cch thot ra khi
nh mt l tng gii thot cao c hn. Nhng cch nh
ngha mang tnh hin t v n ha dy cho cc Pht
t theo kiu nh vy h thp ngha ch thc ca nitbn m c Pht nh ngha r rng. V nhng ai b
nhiu thi gian nghe theo nh vy v ngh v mc tiu
nit-bn l nh vy, th cng ging nh ngi b nhiu
cng sc mua c mt tri chanh m thi.
Nit-bn Tri Chui

Khi ti cn l a tr thuc tn gio khc, ti hay hi
nhng ngi thy dy gio l ca ti thng l g. H
lun lun tr li v ci khng phi l thng , hoc ch tr
li ti bng cu tr li khng th hiu ngha c. V d, h
nh ngha rng thng l khng th ni ti c, qu
cao tt khng th t c, hay l ci thc ti tt cng,
hay l cn gc ca mi loi, hay l thc v bin, hay l
s hiu bit tinh khit. Ton nhng danh t khng th no
hiu c theo ngha c th no.
Sau ny, khi ti nh nhiu s thy Pht gio gii thch
gim ngha nit-bn. Th h cng gii thch cho ti bng
nhng danh t cao xa kh hiu , cng l khng th ni
ti c, qu cao tt khng th t c, hay l thc ti tt
cng, hay l cn gc ca mi loi, hay l thc v bin,

hay l s hiu bit tinh khit. Ti li nghe mt ln na
nhng danh t tru tng ti nghe t thi th u.
Mt s nh ngha li b t mu thun. V d, h nh
ngha nit-bn l trng thi tm thc khng biu hin.
Thc ra tm thc l phn ct li ca tin trnh nhn bit
gip cho s tri nghim biu hin, v vy tm thc khng
biu hin thc s c ngha l s biu hin khng biu
hin, hay tm thc v thc, chng c ngha g r rng.
Hoc mt s ni cn nh ngha nit-bn l s ha hp vi
ci khng nm bt c. Tht l ti ngha. Lm sao ta c
th ha hp vi ci g m ta khng bao gi nm bt c
hay tip xc c. Nhng nh ngha ti ngha nh vy
khng th gi tn l tr tu c.
Vn nghim trng y l nhng nh ngha kh hiu
s lm ri tr nhng Pht t, bi v nhng Pht t cn bit r
rng ngha nit-bn l g, bi v l mc tiu hay t nht
cng l l tng h theo o Pht. Nu h khng hiu
c, iu ging nh h bc ln xe khch m chng
bit chuyn xe s i v u. iu cng t hn nu c mt
ngi khng theo o Pht hi bn v mc tiu ca o
Pht m bn ang thc hnh trong kip ny (hay trong nhiu
kip) l g, m bn ch c th tr li m nh vy. Nhiu
ngi c mun t nit-bn cho ngi l bng nhng danh t
thut ng cao siu v huyn b, c nh nh ngi
nghe, v khi ngi nghe khng hiu ni l g, th h s
ngh mnh l cao o v tr tu!.
Nhng cch din t v nit-bn mt cch huyn b, cao

siu, v nh nh vy l thiu ngay thng v thiu chn
thc, nn ti gi l kiu nit-bn tri chui: lun lun
cong quo, khng ngay thng v khng r rng. Kinh
nghim bao i cho chng ta thy rng: khi mt ngi bit
r mt iu g, v thng xuyn t mnh tri nghim n,
th ngi y lun lun c th din t mt cch r rng, chi
tit, v thng thn v iu . S huyn b ha iu g l
du hiu chc chc rng nhng ngi chng bit g v
iu h ang ni cho ngi nghe.
Lm R V Nit-Bn
y, ti nu ra ba s din t tng-quan v nit-bn:
(1) nit-bn l hnh phc cao nht; (2) nit-bn l s chm
dt hon ton tt c tham, sn, si; v (3) nit-bn l s
ngng sch ci m chng ta gi l tin trnh thn v tm.
Tt c ba cch t thc ny l ca chnh c Pht, a ra bc
tranh r rng v nit-bn. Khi mt ngi hiu c gic ng
l g, th ngi y s d dng nhn thy con ng dn n
gic ng, v tt c mi gio l ca c Pht s tr nn r rt
mt cch khc thng.
(1) Hnh Phc Cao Nht

c Pht: Nit-bn l hnh phc cao nht (Dhp 203,
204). y c l l cch din t hu ch nht v s gic ng.
Khng ch n trc t thng thn v d hiu, m n cn mang
tnh hp dn. N cho thy l do ti sao bao nhiu nam n tu

s c gng tu hnh v mc tiu nit-bn trong sut hai
mi su th k qua. Chng ta u mu cu hnh phc, v
nu c mt nim hnh phc no l cao-nht, th l ci
chng ta mong mun c nht. ng vy, Pht gio ngn i
cng ch dy v cch c hnh phc hn v hnh phc
hn, cho n khi no ngi c th t ti nh cao-nht ca
tt c mi nim hnh phc: l nit-bn.
Trong nhng ngy ny, ti trnh by c bit gio l ca
c Pht v bn chn l cao diu [T Diu ] bng cch
sp xp li th t cc chn l. Ti nhn ra rng, nu ti lun
bt u ni v s kh au, th nhng khn gi s b mt
hng nghe. H c qu nhiu kh au trong i.
Khng phi h b ra nhng thi gi qu bu n y
ch lng nghe thm v s kh au. Cng ging nh cch
ngi bn hng gii thiu, ti thy nhng n tng u tin
l quan trng nht. V vy, ti gii thiu v gio l T
Diu nh sau:
1.
2.
3.
4.
Hnh phc
Con ng dn n hnh phc
Khng hnh phc
Nguyn nhn ca s khng hnh phc
Nhng iu ny cng y ht nh gio l ca Pht, ch c

iu ti o th t mt cht to hiu ng hng phn cho
ngi nghe. Mt s ngi c th gi y l cch tip th,
nhng ti ch mun a ci mc-tiu cao-nht ca Pht gio
ln trc m thi.
Nit-bn c din t nh nim hnh phc cao-nht

cng h m cho chng ta thy rng con ng Bt Thnh
o l con ng tng-dn hnh phc. Ai ht lng thc
hnh theo con ng ny th s c hnh phc hn. c
Pht ni trong kinh Aranavibhanga Sutta: Khi mt
ngi bit cch nh ngha nim vui sng, v khi
bit vy, ngi y cng c th theo ui nim vui sng bn
trong ca mnh. 51 Ngi tu theo ui nim vui sng an
lc bn trong, chnh l trng thi tng thin nh jhna,
mt cch khng s st [v ngi], cho n khi ngi y
chng t nim hnh phc cao nht.
Nhng nim hnh phc cao nht no bn tng tri
qua?. Tnh yu?, tnh dc?, ma ty?, m nhc?, nhn thy
a con u lng va mi cho i?. Nhng bn s thy
c nim hnh phc ca tng thin nh jhna l vt xa
tt c nhng dng hnh phc . Chnh v vy, khi mt
ngi chng c tng thin nh jhna th nht, th tri
nghim s thi bay tt c mi quan nim trc y ca
ngi v s hnh phc. Thin nh jhna mang li tr tu
su sc hiu thu ngha hnh phc. Trng thi thin
nh jhna cha phi l trng thi hnh phc cao nht,
nhng n cng gn vi nim hnh phc cao-nht ca s
gic ng m c Pht gi l nim hnh phc ca s
gic ng, hay nim hnh phc chnh gic (sambodhi
sukha) [chnh gic lc] 52. T trng thi thin nh jhna,
51
[Ibid, trang 1083]
52
[Ibid, trang 557]
ngi tu tu tin thm n mt nim hnh phc cao hn t

nhiu na, l nim hnh phc cao-nht, v l nitbn.
Nhng nghin cu gn y trn th gii a ra kt
lun rng vic tu thin lm cho con ngi hnh phc hn v
rng nhng tu s Pht gio chn chnh c th l nhng ngi
hnh phc nht trn tri t ny 53. V vy, nu ai mun c
c thi gian hnh phc v an lc, ngi y nn thc hnh
thin tt. V nhng ai mong mun c c nim hnh phc
cao nht hn tt c, ngi y nn nhm n mc tiu nitbn.
S Chm Dt Hon Ton Tham, Sn, Si

Ngi X-li-pht, v i t ca c Pht, nh
ngha nit-bn l s chm dt hon ton tham, sn, si (SN
38,1). Ti c mt cu chuyn c th minh ha cho ngha
ny.
Nm a tr chi tr chi c. Khi c hi Nu bn
c mt iu c, th iu c l g?. a tr no c
iu c hay nht, th a s thng cuc chi. a tr
53
[Theo nghin cu ca Goleman, Daniel, trong quyn Nhng Cm Xc Suy

i: Lm th no chng ta vt qua chng. Cuc i thoi khoa hc vi tlai Lt-ma (Nxb New York: Batam Books, 2003), trang 338-339. on ny
lin quan n bi tng trnh ca nh nghin cu Richard Davision, i hc
University of Wisconsin-Madison.]
th nht ni: Nu ti c c iu c, ti c c cy kem

s-c-la lnh, bi v lc ang l ma h oi bc.
a tr th hai: Nu ti c iu c, ti c c c
mt xng kem. Vy ti c th n bao nhiu kem v bt c
lc no ti mun. a tr th nht chng hng, thy mnh
khng thng minh, ch c c mt cy kem, cn bn th hai
khn hn, c c xng kem.
a tr th ba ni: c mun ca ti l c mt t la. Vi s tin , ti c th mua c mt xng kem, mt
tim bnh ko, v mt nh hng thc n nhanh ring cho
ti. Ti c th n bt c th g m m ti khng th ngn
c. Cn s tin cn li, ti cng c th mua bt c th g
ti mun. a tr th hai nhn thy mnh ngu, ch bit c
c mt xng kem, trong khi bn th ba th khn hn,
c c mt t -la, cn ai m bng c bn y.
a tr th t: Nu ti c c, ti c c c ba
iu khc nhau. Th nht, mt xng kem lnh. Th hai,
mt t -la. V th ba, c c thm ba iu c na. Nh
vy, ti c th c tt c nhng g ti mun c, v ti c th
mi mi c thm g c ny. Ngay c a tr th ba
c c mt t -la cng cm thy mnh thua bn th t.
Tt c ba a tr u tm phc khu phc ngi bn th t,
v ngh rng l thin ti thng cuc. Bi v, cn c g cao
v nhiu hn kh nng c c g c ny mi mi?.
Nhng bn bit khng, a tr th nm li vt qua tt
c bn a tr kia. Em tr li mt cch nh nhng rng:
Nu ti c mt iu c, ti c mnh c rt hi lng,
v v vy khng cn phi c iu g na!.
a tr cui cng thng tr chi c mun, cng
ging nh ngi ngi tnh ti [thin] s thng trong cuc
chy ua ca nhn loi. Ngi y hiu c nim hnh
phc cao nht, nit-bn, chnh l s chm dt mi s tham,
sn, si. Nit-bn rt cuc l s hi lng toi nguyn.
C hai loi t do trn i: t do c tham mun v t
do khi tham mun. Loi t do u l thuc ngh v bn
iu c ca bn a tr u tin, v y chnh l loi t do
c sng bi trong nhng x hi hin nay vn lun cao
hnh phc vt cht l mc tiu cui cng. Nhng quc gia
thi hin i c gng to thm nhiu quyn t do v hn
cng dn h t do mu cu hnh phc t ca ci, quyn
lc, v cc loi hnh phc da trn vt cht v tin nghi sinh
sng. Tuy nhin, thc t th nhng ngi dn ca h li
cng lc cng khng tha mn, cng t bit hi lng, v cng
bt mn. Loi t do th hai l ngha iu c ca a tr
th nm, l s hi lng toi nguyn. Ch c con ng
tm linh nh o Pht mi theo ui s t do khi nhng
tham mun dc vng. Nit-bn l mt trng thi hon ho
ca loi t do th hai ny; bi v s chm dt hon ton
tham, sn, si cng c ngha l s chm dt tt c mi tham
mun. l s chm dt tt c mi dc vng. S bnh an.
S gic ng.
S Ngng Sch Tin Trnh Thn Tm
(S ngng sch y c ngha l s ngng ht, chm

dt ht, khng cn mt du vt no, khng cn mt hi
hng no ca tin trnh thn tm. Chng ta cng c th gi
l s tt bt tin trnh thn tm.)
Vo thi c Pht, ngay c nhng ngi dn lng nh
qu cng hiu c ngha ca nit-bn. Bi v t nit-bn
(nibbna) l ch dng thng thng ch trng thi ang
tt ca ngn n du (xem kinh Chu Bu (Ratana Sutta),
Sn 235). Khi du cn, hay tim ht, hay gi thi la i, th
ngn n b tt i, khi ngi dn ni rng ngn la
nit-bn. V vy, nit-bn l ch dng ch s chm dt
sch s ca mt tin trnh t nhin, ca mt ngn n du
n gin, hay ca mt tin trnh phc tp nh tin trnh
sng ca thn-tm chng ta. Khi tin trnh thn-tm t chm
dt, kt qu l s bnh an.
D nhin, mt ngi mun hiu r mt cch chnh xc
ngha tuyt vi ny th ch c cch l ngi y chng ng
s trng khng [v ng] ca tin trnh thn tm. Tr tu
minh st thm su c c t thin nh cho h thy r
chng c ai y hay , hay bt c u, ang vn hnh
tin trnh . Thc ra, ci ngi lm [ hnh, ch] v ci
ngi bit [tm, tm thc] ch l nhng tin trnh t nhin
m thi. Khi mt ngi thc s chng ng ct li ca tr
tu ny, th lc ngi y chng cn g (s) mt v
chng c ai c (s) b hy dit. Ch khi no c tn ti mt
thc th c nh bn chc [hay mt ci g ] th chng ta
mi dng ch hy dit [ci ]. Cn i vi mt s chm-
dt sch s, hay s tt-bt hon ton ca mt tin trnh t

nhin, th chng ta ch dng ch chm-dt. Nit-bn l
tin trnh v ng v t nhin ca thn-tm v tin trnh
ang thc hin s chm-dt ca n. Ch vy thi. Ch c
ngha l s chm dt, s tt bt ca mt tin trnh. Nh ngi
Pht m, nh lun ging li lc ca Pht gio, tng vit
trong b Thanh Tnh o:
Ch c kh, nhng khng c ngi chu kh;
Ch c nghip, nhng khng c k to nghip;
Ch c nit-bn, nhng khng c ngi bc vo ;
Ch c con ng, nhng khng thy k bc i trn .
(Vsm 16,90)
Chng Ng u Tin ca Nit-Bn

Nhp Lu
Sau nhiu nm thng thc hnh ht mc nhit thnh ton
b con ng Bt Thnh o, n lc ngi tu nn qun
chiu xem xt li tt c nhng vic thc hnh ngha l g.
Sau khi kinh nghim trng thi thin nh jhna, ngi tu
c c s chnh nim siu-mnh, n c th nm gi bt
k i tng no iu tra [chnh nim] mt cch tnh
lng v bt ng trong mt khong thi gian lu. Cc
chng ngi lo lng v bt an, v bun ng v n cng
khng cn. Tm sng t, sng sut v tnh ti. N c
np y vo nim hnh phc bn trong, v vy n lun c
kh nng v sc mnh vt qua ni s hi mi khi
chnh nim i su vo nhng vng xa l. ng thc l mt
nim hnh phc khi bn c th lm cho tm tr nn can

m, anh dng, v khng th chn bc trong vic suy tm
s tht.
C nhng lc ngi tu tin gn n nhng ni s tht
him ai c th tm n c: ni m mi s din ra ch
thc nh chng l, nhng s s hi, tham, v sn li ko
dt tm ra xa. Nhng n lc ny, sau khi ngi tu tng
chng c v an tr trong tng thin nh jhna th ngi y
khng cn tham dc, khng cn sn hn, khng cn nhng
quan tm truyn kip bo v cho s lin tc ca mt linh
hn hay mt ci ng no na. Dng cch xem xt li [qun
chiu li] trng thi tng thin nh nm ly d liu cho
bn thn mnh, ngi tu tip tc khoan su vo tm-im
ca mi s (m mnh ang chnh nim v iu tra). Dng
cm v sng sut, tm t ph thng vo ngun gc ca tri
nghim, vo ci m ti gi l thnh ly ca ci Ta c
iu khin bi hai ng trm l ngi lm v ngi bit.
Ngay ti , ln u tin ngi tu nhn thy, vi mt s
chc chn r rt, rng bn trong thnh ly l hon ton trng
rng, chng c ai c!.
Kinh nghim v tr tu minh st thm su nh vy l
hon ton khc hn vi nhng g chng ta c th tng
tng. Nh c Pht ni trong kinh Ngi Chn
Chnh (Sappurisa Sutta), mc d Pht ni v tng thin
nh jhna, nhng ch ny c th tng ng p dng i
vi bi cnh tng thnh Nhp Lu: Bi v nhng g h
tng n s l, kinh nghim thc s lun lun khc (MN
113,21). Nhng g ngi ta thng tng, th thc-ti
thng lun lun khng phi vy. Ti y xy ra s thay

i ln v t tng, mt s thay i tn gc v quan im
nhn thc ca ngi tu. Cng nh khi tng a cht chuyn
i, tri t c ng t. S thay i rt nhanh, k l v tn
gc ci quan im c hu v nhn thc thc ti ca ngi
tu cng ging nh mt c a chn trong tm h. Nhiu lu
i v thnh ly c xy bng nhng quan nim v quan
im c hu c cng c v chp th t trc n nay u
sp tan tnh. Tr tu siu-mnh ging nh mt khi
thuc n trong tm. Trong mt lc, ngi tu chng bit
mnh ang ng u (v chng cn ch lp cc, chng cn
ch no bm vu). Ngi tu bit chc khng phi do
mnh b in khng. ng vy, lc ny tm cm gic thnh
thin hn bt k lc no trc . N thc l sng r, tnh
ti, v phc lnh. Mt trong nhng du hiu chc chc ca
tr tu thm su lc ny chnh l thi gian tr li rt lu
trong nim an lc bn vng v tuyt vi. Sau khi Gic Ng,
c Pht c k ngi li mt cch bt ng trong sut
by ngy, tnh ti v bt ng trong nim hnh phc ca s
gii thot (Vin 1,1,1).
Sau mt khong thi gian, cng c th sau nhiu ngy,
tnh trng s ging nh bi bm lng xung (sau v a
chn). Ci nh sng chi chang bng sng cng bt u
gim xung cho ngi tu c th phn bit li mi th.
Ngi tu nhn xem c bao nhiu thnh ly [kin chp] b
ph sp, v bao nhiu thnh ly vn cn ng . Khi ngi
tu nhn thy mt cch r rt rng tt c nhng thnh ly
o-tng v ci mt ci Ta [mt bn ng ca c nhn hay
i ng ca v tr] hon ton b hy dit, th ngi tu
bc vo dng thnh o. Khi tr thnh bc thnh Nhp

Lu (sotpatti) [Tu--hon (HV)], ngi tu hon ton
tiu dit ci gng cm ng chp, t y v mi mi.
Sau khi Nhp Lu, mi s tr nn tht r rng. Ngi tu
khng hiu ti sao trc y mnh ngu mi n nh vy nn
mi khng nhn ra l tht v-ng. L tht v s khng-cng c ni i ni li rt nhiu ln trong gio trnh ca
c Pht. n gi ngi tu mi nhn ra, v nhn ra rng do
bi s suy ngh c chp, s t chi c tm, v bi nm
chng ngi, nn mi ngi c chc lc nhng th mnh
hc, b cong n v din dch n, gio l ca c Pht tr
thnh nhng th mnh mun nghe theo ch ca mnh.
(Ngay c mt thin s hc gi rt ni ting trn th gii by
gi vn cn cho rng v-ng ch l phng tin m c
Pht dng ch dy dp b s chp ng!. 54 Dng nh
ngi i u lo s mt i bn thn mnh, h s mt i ci
Ta [linh hn] m mnh tng tng ra). S si-m thc
l cc k mnh m, n thm su, n su hn mc m hu
ht chng ta c th bit ti. Nh trit gia Voltair tng ni
mt cch rt thm thy: Cch duy nht hiu v khi
54
Thin s Thch Nht Hnh trong quyn Tri Tim Mt Tri, Chng 2, c
on: Khi Pht Thch Ca a ra nim v ng, (Pht) lm o ln khng
bit bao nhiu quan nim v v tr v nhn sinh. Pht ging mt n ln
ln nim ph thng v kin c nht ca loi ngi: nim v s tn ti ca
ng. Nhng ngi thu hiu c v ng th bit rng v ng l mt nim
c a ra nh nim ng ch khng l mt n mi ca thc ti.
V ng l phng tin ch khng phi l cu cnh. Nu v ng ch l nim
th n cng cn phi ph v nh mt nim khc.!?
nim v hn trong ton hc l c suy xt gii hn ca s

ngu dt ca con ngi.
By gi, o-tng b khm ph v s m-lm bt u
b tho tung ra. Sau khi thm nhp vo ct li ca tnh
v-ng (anatta) th ngi tu c th hiu r ton b bc tranh
ca s kh (dukkha). Trc y, ngi tu thng co li,
khng mun chp nhn l tht rng tt c mi s u l kh.
iu ny l do s m chp v ci Ta nn mun c c
mt gc-ring ca s sng, ni khng c mt s kh,
l mt ci tin bng ca hnh phc hon ho, hay mt cnh
gii ca ci tm gc hay chn tm, hoc mt s m
tng tm linh no . Nhng th khc c th kh, nhng
gc-ring ny, ci o-tng v ci Ta l c gi lm
ngi nh ngh ngi tt-cng ri. Nhng, n khi ngi tu
nhn thy c s trng rng [tnh khng] tuyt i
trong tt c mi hin tng, c bn trong v bn ngoi, th
lc ngi y khng cn ci nhu cu i vi ngi nh
ngh hu na. (V khng c ci Ta no m trong
ci ngi nh ). Mi quan tm truyn kip v s lin tc s
sng [lin tc ci ng] cng b tiu dit. Khng cn chp
ng. n y ngi tu hon ton ng vi gio l
thng thn ca c Pht: sabbe sankhr dukkh (Dph
278): Tt c mi s to-tc u l kh. [Tt c cc hnh
u l kh]. Ton b ng li ca mi hin tng l vy,
ta khng lm g c thay i quy lut .
Thm na, khi ngi tu thy r s trng khng, s
khng c mt t tnh bn lu no c, th c ngha l ngi
tu cng thy c ton b mt tin trnh c th c chm
dt hon ton m khng c g mt c. Tht l th khi bit

c nhiu bc chn tu vn mun gi li mt cht g cho
mnh sau khi gic ng!. Nhng vic chp gi li bt c th
g cho mnh cng b gi l s cn dnh-mc, ngay c l
s rng buc vi iu g thanh tnh nht. Tuy nhin, sau khi
chng nhp vo tng Nhp Lu, tt c nhng s dnh
mc khi sinh t o tng ng chp trc y u b tiu
dit hon ton. Ngi tu chng ng rng tt c mi s tri
nghim ch l nhng hin tng khi sinh t nhng nhn
duyn, v do vy, s i n chm dt hon ton m thi. C
sinh l c dit. V l tht ny cng bao gm [chi phi] c
hin tng thn v tm. Nh ni trong Chng trc, s
hiu bit hon ton v tnh v thng (anicca) khng phi
ch l s nhn thy s ln v xung, c v mt, sinh v dit,
nh nhng ngn sng bin, m cn l s nhn thy ton b
i dng bin mt cng vi c thm lc a di bin.
hiu bit hon ton v tnh v thng, ngi tu phi nhn
thy s chm dt hon ton nh vy. V s hiu bit ny l
xuyn sut lin mch t lc khm ph ra tnh v-ng
(anatta). Do vy, trong nhiu bi kinh, chng ta c th c
thy nhiu bc thnh Nhp Lu din t s chng c ca h
bng li, nh sau:
Bt c ci g khi sinh, tt c [ri cng] s chm dt
hon ton.
(SN 56,11)
Qua ta thy c, s thu hiu hon ton v v ng
cho php tm hon ton thu hiu v s kh v v thng.
S kin chng c vo Nhp Lu l s chng ng rng tt
c mi s tri nghim, bao gm c ci ngi bit hay s

bit v s tri nghim , u l v thng, kh, v v
ng: lun lun dn n chm dt, kh, v khng c mt
bn th thng hng no c. Ba c tnh ni bt ny ca
s sng bao trm tt c mi s th. Do vy, cng l ba
bn cht ca thn v tm, tin trnh thn-tm n mt ngy
ri cng i n chm-dt hon ton, khng li mt du
vt g. Tt bt.
To Ra Nhng Th T Ci Khng C G
Nh ti lu , nhiu ngi vn cn rt dnh chp vo
s hin hu cho nn h nhn nit-bn nh kiu mt ngi
nh ngh hu, mt ci i v, mt chn an ngh sau
cng cho ci gi l ngi bit [tm thc] ca mnh.
Nhng ngi thng nhn ly ci khng u c lm
mt x hay mt ci c tn gi hn hi, h nhn ly ci
trng khng lm ci thc th chc chc qu bu, v nhn
ly s chm dt lm mt s bt u cho mt ni k diu
no . H ch ang to ra nhng th t ci khng-c-g.
cng l vn kh khn ca ngn ng khi h m t
mt th khng phi n, nhng tnh cht khng c mt, l
th ph nh, nhng t ci khng-c-g chng tr thnh
nhng ci g . V d, khi chng ta ni chng ta thy
khng ai c trong ngi nh , th a s c th hiu rng
khng c ai trong ngi nh . Mt s t ngi nhm ln
hiu rng khng ai c l (tn) mt ngi no , nn hiu
rng ng khng ai c ang trong nh. T trng thi
khng c ai, sau khi din t bng ngn ng con ngi n

c th tr thnh c ci khng ai c trong .
Mt v d khc l cu chuyn v thi nin thiu ca ngi
Anuruddha (A-na-lut), mt v i t ca c Pht. V
nhng nghip tt lnh trong kip trc, kip ny Anuruddha
lun lun nhn c nhng iu tt lnh (Dhp-a 5:17). Mt
ngy n, Anuruddha vui tr vi nhng ngi bn, v c
cc tr chi bng s thc n ng trong gi. Nhng
Anuruddha c lin tc thua cho n khi ht s thc n tra
trong gi. Sau khi thua, Anuruddha nh ngi gip vic
chy v ngi nh giu c ca gia nh mnh, ni m cho
thm thc n mi. Nhng Anuruddha li tip tc thua, v
ngi gip vic li chy v ly thm thc n. n ln th
ba, Anuruddha li nh ngi gip vic chy v nh, v ln
ny th khng cn ci bnh no a cho Anuruddha na.
Ngi m bo ngi gip vic mang ci gi trng khng
quay li v ni vi Anuruddha, l bnh natthi. Natthi
trong ting Pali c ngha l khng-c-g.
Nhng trn ng ngi gip vic quay li Anuruddha,
nhng thin thn (deva) b vo mt s bnh nh tri vo
trong gi trng, v h ngh Anuruddha c nhiu nghip
tt v Anuruddha xng ng c c bnh n tra. Khi
ngi gip vic n, Anuruddha cm gi bnh v ni vi v
thy tr ca mnh: Thy, y l bnh natthi. Nhng khi
Anuruddha m gi bnh ra, mt mi hng thm ca
nhng ci bnh nh tri ta ngt, n ni cu b khng th
no nhn c, v n ngay mt ci. T v sau,
Anuruddha lun lun ni m lm bnh natthi cho mnh n.
Quay li vn , s tht l nu nhng thin thn khng

can thip vo, th bnh natthi ch c ngha l khng c
bnh g c. Cng nh cc ch dng ngha ph nh nh:
ch ajtam khi nhng ngi din dch khng a vo
ngh theo mnh, th n ch c ngha l: khng c g c
sinh ra na (v sinh); ch abhutam c ngha: khng c
g sinh thnh na; ch akatam c ngha: khng c th
c to tc na; v asankhatam c ngha: khng c
th do iu kin sinh ra na, khng cn th hu vi. Nhng
ch ny thng c dng din t trng thi nit-bn
trong kinh Pht T Thuyt (Udna, Ud 8,3). a s nhng
ngi dch thng c a vo thnh mt ci g khi h
din dch nhng ch mang ngha ph nh ny (tip u nh
a- trong ting Pali l mang ngha ph nh). H thng dch
cc ch thnh ci, ch... v d nh: ci v sinh,
ni khng cn sinh khi, chn bt duyn. ni khng cn
to tc, ci v tc, ni khng cn hu vi, ci v vi...
ging nh cch ngi ta dch ch trng thi khng ai c
( trong nh) thnh danh t ring l (c) ng khng ai c
( trong nh) vy.
Hai Th Kch Hot Chng c Nhp Lu

& Nm iu Kin H Tr
c Pht dy nhiu ln dy rng: chnh-nh (samma
samadhi, tc jhna) l nguyn nhn trc tip nhn thy
mi s ng nh chng ch thc l (yatha bhuta
nanadassana) (cc kinh AN V,24; V,24; V,168; VI,50;
VII,61; VIII,81. X,3, XI,3). Nh vy th ti sao c nhng

ngi chng c tng thin nh jhna nhng khng chng
c Nhp Lu vo dng thnh?. (y l mt cu hi hay!.)
Cu tr li l, bn cnh vic tu chng c tng thin nh
jhna, ngi tu cng cn phi c s hiu bit su sc v
nhng gio l ca c Pht. Chng 12, ti a ra v
d v n pin v bn . V nh c ba ngi ang truy tm
kho bu trong rng vo ban m; ngi u tin c n pin
soi ng, nhng khng c s ch n kho bu. Ngi
th hai c s , nhng li khng c n pin nhn ra
ng. V ngi th ba c c bn v n pin. C v nh
ch c ngi th ba mi c th tm ra kho bu. Trong v d
ny, n pin chiu sng ng i tng trng cho ci tm
sng t nh c thin nh jhna [chnh nh] v bn
tng trng cho kin thc vn dng chnh xc nhng gio
l [Gio Php] ca c Pht, v kho bu tng trng cho
tng thnh Nhp Lu. Ch khi no ngi tu tu hc ng n
v c dn dt bi Gio Php cng vi kinh nghim thin
nh jhna, th ngi y mi c kh nng khm ph nitbn.
Trong kinh Maha Vedalla Sutta (tm dch i Kinh
Vn p, ghi li nhng vn p gia ngi Maha Kotthita
v ngi X-li-pht), ngi X-li-pht ch r rng, c hai
ngi n kch hot lm khi sinh chnh kin, chnh kin
y hm ch v s chng c Nhp Lu [sau khi tiu
dit ng kin, t kin]. Hai iu kch hot l [1] s nghe
c li ca ngi khc (parato ghosa), v [2] s qun
chiu mt cch khn kho (yosino manasikara). Ngi X-
li-pht cn dy thm rng, hai iu kch hot ny cn phi

c h tr bi nm iu kin kin tr duyn na, l:
gii hnh (sila), hc php (suta), tho lun (sakaccha), thin
nh (samatha, jhna), v thin tu minh st (vipassana)
(theo MN 43,13-14).
Trc ht [1] s qun chiu mt cch khn kho nh
ti nh ngha v mt thc hnh c ngha l s vn hnh
tm hay dng tm i v li ngun gc: ch v vic tu tp
tr tu minh st da vo trng thi tng thin nh jhna.
Trong v d trc y v hoa sen ngn cnh cha vin ngc
qu trong gia li sen, cng vic thin tp l nh nhng m
ra tng lp cnh sen cho n khi no ta t n bn trong li
sen. Cc thao tc thc hnh trong v d ny din t cch s
vn hnh ca tm i tr v ngun gc. Vai tr chc
nng ca thin nh jhna (nh) l gip a ngi tu n
gn ci ci ngun . Cn vai tr chc nng ca tr tu
minh st (tu) l nhn thy v chng ng s trng-khng
hon ton bn trong . C hai thin nh v thin tu u
da trn nn tng c hnh. n gin v mt k thut, nu
c hnh ca ngi tu khng trong sch, th nimitta
(hnh nh ca tm) s b lu m hoc thm ch khng xut
hin, th lm sao c ng chng c tng thin nh jhna.
(Nimitta nh mt thang tre bt ln ta thp l tng thin
nh. Thang tre phi hon chnh v vng chc th ngi
tu mi c th leo ti tng thp jhna. c hnh bao gm
nhng th nh hnh v nghip, chng nh nhng nc
thang, mng, cht...lm nn ci thang. Nu nhng th thuc
c hnh l khng tt, th ci thang nimitta s khng tt
v vng chc a ngi tu leo ln n nh thp tng
thin nh jhna). V vy, ngi X-li-pht ch rng, iu

kch hot th hais qun chiu khn khophi gm
c ba iu kin tr duyn l gii hnh, i chung vi thin
nh, v thin tu [gii, nh, tu]; c ba iu kin ny ha
quyn vi nhau tr thnh s qun chiu khn kho
(yosino manasikara).
Th hai, [2] s nghe c li ca ngi khc 55 l iu
kch hot gip ngi tu chng c Nhp Lu. Trn c s
ca nm iu kin tr duyn, th iu kch hot ny bao
gm hai iu kin cn li l hc php v tho lun. Nu ch
n thun c kinh sch hoc ch lng nghe nhng bi
ging ca cc tng ni th cha . Ngi tu cng cn phi
tho lun nhng iu hc v nghe vi mt v thy tt
bit chc mnh hiu ng n. Trong cc trng hc v
i hc, chng ta cng lun c cc khu ging dy, khu
hng dn thm (dy km), v khu tho lun: nhng khu
ny cng tng ng ng vi hai iu kin hc php (suta)
v tho lun (sakaccha) m ngi X-li-pht ch ra.
i su hn, thc ra li ca ngi khc [thng qua li
ni v li vit] y c ngha l li ca bc chn tu thnh
nhn th s c hiu qu tt hn. (Khng c ngha phi l
ngi tu thm nin, tui gi, hay lo ha thng). Nhng
thnh nhn l nhng ngi gic ng mt hay cc thnh
55
Ch parato ghosa c bn ging rt nhiu trong cc lun ging. y,

ngi dch ch bm theo ngha v mt thc hnh, v tm dch l s nghe
c li ca ngi khc, ng hn l: nghe c li ca bc thnh nhn, bc
chng c thnh qu, d nhin l c c Pht.
qu Nhp Lu, Nht Lai, Bt Lai, hoc A-la-hn. H

chng ng l v thng, kh, v v ng mt cch su sc.
H t thn trc tip chng nghim nit-bn, v vy h s
bit chnh xc nhng g h ni ra. Nghe hc Gio Php t
mt v s thy l mt bc thnh nhn thc th l iu kin
tin quyt mt ngi tu c th chng nhp vo dng
thnh, theo cc bi kinh; nu khng, ngi tu hu nh
khng th no chng c thnh qu Nhp Lu! (AN X,61).
Mt bc thnh nhn v mt ngi bnh thng c th ni ra
nhng thng ip ging nhau, nhng trc quan ca ngi
nghe c th nhn ra s khc bit rt ln. T hai ging ni
khc nhau , gio l c th tr nn c cm nhn theo
cch khc nhau. Gio l c ni ra t mt bc thnh nhn
lun lun sng-ng v tm-cm. Khi gio l c ni ra t
mt ngi bnh thng, d ng n hon ton th cng ch
nghe l rt-hay m thi. y chnh l mt ch trong Pht
gio Nguyn thy (Theravada) thng b hiu lm nh kiu
gio th truyn tm n, m thc ra ci nng-lc tc-ng
t li dy trc tip ca mt bc thnh nhn l l d hiu [v
vy d truyn th thng tin v ngi nghe d tm cm v d
hiu thu]; iu chng lin quan g n ngha truyn tm
n vn ch c cho l c thc bi nhng ngi thuc Kim
Cng Tng tha (Vajrayana) v i Tha (Mahayana).
Hn na, li ca ngi khc/ bc thnh nhn cng ch
mi l mt na, ch mi l mt trong hai iu kin ln (cn
v ) mt ngi tu c th bc vo dng thnh.
Nh vy, chng ta c th tm li rng, nhp lu c
vo dng thnh o, ngi tu phi tu tp ht mnh nm iu
kin tr duyn: (i) c hnh, (ii) hc php, (iii) tho lun,

(iv) thin nh, v (v) thin tu.
Ngi
tu nn thc hnh chc chn rng nhn t hc

php v tho lun (ii v iii) kt hp li s to nn iu kin
ln th nht, l iu kin [1]: s nghe c li ca
ngi khc, tc t bc chn tu thnh nhn.
Cn
li, hy c hnh v thin nh (i v iv) lm

nn tng vng chc cho thin tu minh st (v), nh vy
ngi tu c th hon thin c iu kin ln th hai [2]:
s qun chiu mt cch khn kho, tc l s dng tm
quay v ngun gc. Ri sau khi tu tin thm, ngi
tu s kt hp hai iu kin ln ny {[1] v [2]}: s nghe
c li ca ngi khc v s qun chiu mt cch khn
kho, th hiu qu tu hnh s v cng thm su v mnh
m, ging nh ta kt hp thuc n v la li vi nhau (s
to ra hiu ng mnh lit, ph v nhiu thnh ly ngi
tu c th nhy thng vo dng thnh gic ng). Thc vy,
khi hai th tip hp nhau, v n s xy ra. l tr tu
minh st thm su. Sau khi khi bi bin mt, tt c tr nn
quang ng, ngi tu nhn thc r rt rng tt c mi o
tng v mt ci Ta [ng chp] va b tiu dit hon ton.
V ngay l s bc vo v chng c thnh qu Nhp
Lu.
Ngi Tn Cn v Ngi Tr Cn
C Th No Chng c Nhp Lu M Khng Cn
Chng c Tng Thin nh Jhna?
[ Saddhanusari: ngi tu theo lng tin, cn c gi

l ngi tn-cn (HV), l ngi thc hnh o Pht ch da
vo lng tin tuyt i vo Pht, Php, Tng (Tam Bo).]
[ Dhammanusari: ngi tu theo tr tu, theo Gio
Php, cn c gi l ngi tr-cn (HV), l ngi thc
hnh o Pht da vo s hng dn ca Gio Php ca
c Pht.]
Vn t ra l liu mt ngi tu c th chng c
thnh qu Nhp Lu m khng cn phi chng c tng
thin nh jhna hay khng?. Tc l, ngi tu c th chng
c vo dng thnh o m khng cn phi tu theo thin
nh jhna?. Theo nhng g ti vit t u quyn sch
n gi, ti khng thy c kh nng no ngi tu c th
thm nhp v thu hiu ton b ngha ca v thng,
kh, v v ng nu ngi y khng thu thp c nhng
thng tin d liu t vic tri nghim nhng tng thin nh
jhna.
Tuy nhin, th theo mt vi cu chuyn c chp li
trong Ba Tng Kinh (Tipitaka), c mt s trng hp l c
th.
Mt trong nhng cu chuyn ng ch nht l v ba
mi mt (31) st th do Devadatta (-b-t-a) c i
git Pht khng li mt du vt nghi can no. St th
th nht git Pht, hai ngi tip theo git st th , v bn
ngi sau git hai ngi , tm ngi sau git bn ngi
trc, v mi su ngi sau th tiu lun tm ngi

dit khu. Tuy nhin, trc uy hnh ca mt v Pht, khng
ai c th hon thnh nhim v ca mnh. Thay v vy, mi
nhm ngi ci xin c Pht tha th v xin Ngi ch
dy Gio Php. Tt c c m h khng c c c hnh
r rng, cng chng ai bit g v thin nh, nhng tt c
u c k l chng c thnh qu Nhp Lu ngay sau
khi nghe c Pht ging by v Gio php (Vin 2,7,3,7-8).
Trng hp ngoi l c bit ny c l c gii thch
bng vic a ra hai loi ngi tu trn con ng hng
n nhp lu vo dng thnh o, l: ngi tu theo lng
tin (tn-cn) v ngi tu theo Gio Php (tr-cn), theo gii
thch trong kinh (MN 70). Nm cn tm linh l: lng tin,
nng lc tinh tn, chnh nim, chnh nh, v tr tu [tn,
lc, nim, nh, tu] l nhng nng lc ca tm cn c
hng n gic ng. Khi chnh nh yu th kt qu l tr
tu cng yu, tuy nhin lng tin mnh v kt qu l nng lc
tu hnh cng mnh, th c th b p li. Ngi c lng tin
v n lc tinh tn mnh m i n nhp lu vo dng
thnh o c gi l ngi tu tr theo lng tin (tn-cn), v
ngi tu tr theo thc hnh thin nh v tr tu l chnh th
c gi l ngi tu tr theo Gio php, ly mc tiu tr tu
thc hnh (tr-cn). C hai loi ngi tu ny, tt nhin,
u cn c chnh-nim. C l nh chnh-nim, mt ngi
c lng tin mnh m vo gio l ca c Pht, v cng vi
nng lng tinh tn di do bi p vo lng tin, ngi y
c th chng c Nhp Lu m khng cn thin nh jhna.
Mt ngn ng c xa ni rng: Lng tin c th di non lp
bin.
Tuy nhin lng tin phi thc s siu-phm siu-mnh

v v-song th mi c th di ngn ni Everest ca s m-si
c chp [v minh] tin thng vo dng thnh o m
khng cn tu tp qua tng thin nh. Mc ca lng tin
cn phi c cng ging nh lng tin ca chng tri tr trong
cu chuyn sau y, c trch t nhng lun ging v Kinh
Php C (Dhp-a III, 417-21). Mt ngi tr tui n gp xin
mt nh s c o nhn anh ta lm t. V thy t chi,
cho rng nhn hc tr ch gy nhc u, v hc tr thng
chng bao gi lm ng theo nhng li dy ca thy. Ngi
trai tr ni v anh c lng tin tuyt i vo v thy, cho nn
chc chn anh s lm theo bt c iu g v thy ch dy. V
thy quyt nh th chng trai tr. Ngi thy ch th cho
anh c nhm hng ng i thng, khng dng li, khng
i hng, cho d c gp phi th g. Chng trai tr c
nhm hng ng m i. Gp bi cy, anh cng i xuyn
qua. Gp ng la, snh ly, anh c nhm thng ng m li
bng qua. n khi anh gp mt h nc ln, anh vn c li
thng. Anh i, nc ngp ln chn, bng, lng, ri ngp ht
vai, ch cn ci u cng sp chm. Trc khi nc ngp hai
tai, ngi thy mi la ln, bo anh ta dng li, v ln khi
h nc. Sau , chng trai tr tr thnh t ca v s thy
!. Tht l d dy nhng t c th hy sinh c mng sng
ca mnh lm theo ch dy ca ngi thy!. C l, lng
tin tuyt i nh vy vo ngi thy (nh c Pht) c
th gip ngi tn-cn tin thng vo dng thnh o m
khng cn phi tu hnh thin nh jhna. Nhng, ti khng
thy nhiu trng hp nh vy trong thi i ngy nay, khi
con ngi vn lun c y nhng hoi nghi trong tm mnh

(ngay c khi h ang l ly trc mt tng Pht!).
Mc lng tin cao vi v mnh m c l ch c
mt bc thnh nhn c o. Nhng lng tin m khng c
tr tu i km th cng t cn bng. V l ny, con ng tu
tp tr tu da trn thin nh jhna, tc con ng tu hnh
ca ngi cn-tr, lun c khuyn khch thc hnh.
V vn ny, yu t tr tu thc s l quan trng hn.
Bi v, theo kinh in, nu ch c pht trin lng tin, th d
mt ngi nhp lu vo dng thnh o, ngi tu cn-tn
s khng bao gi tu tin n tng thnh qu Bt Lai, v
tuyt nhin khng th thnh A-la-hn, nu ngi y khng
chng c nhng tng thin nh jhna. Cng nh mt
ngi khng th no chm ti phn g li tinh qu nu
khng dt gt qua ht nhng lp v v lp g tht ca thn
cy (MN 64; xem thm AN V,22; VI,68, VIII,81, IX,12).
Nhn Qu
& Mt S H Qu Ca Tng Thnh Nhp Lu
c Pht: Ai thy c tnh duyn khi th thy c
Gio Php; ai thy c Gio Php th thy c tnh
duyn khi. 56 Mt trong nhng kt qu tt yu ca tng
thnh Nhp Lu l s hiu bit hon ton v tnh duyn-
56
[Theo bn dch Trung B Kinh ca Nanamoli v Bodhi, trang 283.]
khi. Trc khi chng ng Gio Php, ci ngi bit v

ngi lm u c xem nh l mt ci Ta, hay mt
phn ca ci Ta ca ngi tu. Nhng sau khi nhp lu
vo dng thnh o, hai ci c nhn thy ch l nhng
tin trnh t nhin khng c ai iu khin m ch b chi phi
bi quy lut phi-nhn v t-nhin l quy lut nhn-qu, nh
c c Pht ging gii mt cch hon ho v l
duyn-khi. ( ch l tin trnh t nhin v v ng).
Nhng bc Nhp Lu hiu bit r rng nhng nguyn
nhn to tc ra nhng s lm [hnh ng] v s bit
[tm thc]. H cng hiu bit r nhng h qu ca nhng
s lm v s bit . Ni c th hn, h nhn bit r
cch m dc vng khoi lc gic quan (kma-tanh) v dc
vng mun c hin hu (bhava-tanh) thc y ci tin
trnh s bit ca tm, khng nhng ch trong tng mi
khong khc ny n khong khc khc, tng st-na ny
n st-na khc, m c t kip ny sang kip khc. Thc
vy, ngi Nhp Lu hiu r rng mt trong nhng chc
nng ca quy lut duyn-khi l gii thch r cch m s
ti-sinh xy ra m khng cn phi c mt bn ng hay mt
linh hn no c. Phn ln, hai loi dc vng ny to thnh
ngun lc (updan) tip tc sinh thnh v hin hu
(bhava) v do vy xy ra s ti-sinh (jji). Hoc, nu chng
ta nhn theo mt cch song hnh, th chnh ci o tng v
ci Ta v s chi t l tht v kh (dukkha) [tc v-minh
(avijj)] thc y to ra nghip (kamma), tc hnh
(sankhra), thc y thm nhiu tm thc (vinnana) ny
mm vo chu k s sng mi. Do vy, bc thnh Nhp Lu
khng cn cht nghi ng g v vn ti-sinh m c Pht
gii thch. Hn th na, bc thnh Nhp Lu cng bit r

nguyn nhn ti sao s ti-sinh xy ra.
Bc thnh Nhp Lu cng nhn thy thu sut mi hai
yu t ca vng duyn khi [Thp nh nhn quyn] trong
trng thi ngng dit, m ti thng gi l s chm dt ty
duyn. Sau khi thy r ci g duy tr tin trnh thn v
tm tip din s sng, th nhng bc Nhp Lu cng thy
c cch n ngng dit khng li mt du vt. H cng
nhn bit r rng: k t khi nhp-lu vo dng thnh o,
tin trnh ngng dit cng bt u. i vi bc thnh
Nhp Lu th ci tin trnh s sng ch l s au thng
cht chc, v s (i n) chm dt s hin hu ca h tr
thnh bt thi chuyn, khng th quay ngc na.
Khi ngi Nhp Lu thy r (i) tnh v-thng mt cch
hon ton, th h nhn ra (tin trnh) thn v tm c th
ngng sch, khng cn mt du vt.
Khi h thy (ii) tnh v-ng mt cch hon ton, h hiu
rng khng c g mt trong s ngng dit cui cng ,
bi v chng c th g l mt thc th tn ti thng hng
bt u li, m tt c ch l mt tin trnh m thi.
(Chng c mt ci ta, mt bn ng, hay mt linh hn no
b hy dit c. Khng c g mt. Khng c g cn,
d l mt du vt hay hi hng. Chng c ai c.)
V cng vy, khi h thy r (iii) bn cht v l thc
v s-kh trong mi s sng, th chc chc s khi sinh s
thc gic mau a ci tin trnh thn tm i n ngng dit
hon ton. iu ny cng n gin ging nh mt ngi c

mt tri to v nhn ra tri to b thi h, chng cn phn
no ng gi, th ngi lp tc qung b n i. Sau
khi nhp lu, chnh s hiu bit thu o v s-kh
[dukkha] xuyn sut tin trnh sng thc y v dn dt
tin trnh thn tm i n ngng dit.
S Chn B, S La B
n y, s chn b hay s la b i vi tin trnh bt
toi nguyn ca s sng c xc lp. (Dt khot quan
im). (Bt toi nguyn l do bn cht ca tin trnh l v
thng, v ng, v kh). Trong ting Pali, nibbid c
ngha l s chn b, s la b, s dp b. Ging nh mt
ngi bn la mnh hng trm ln, mnh vn chp nhn
b qua sau bao nhiu nm thng. Nhng n by gi mnh
va thu hiu hn vn cn ang la mnh. Nn mnh thy
qu chn ngn v la b hn vnh vin t y. Ging nh
mt ngi thy tri to thi h th s chn b s khin
ngi y qung b n ngay.
Ta li c tip tc mn ngn ng c gng t thc
nhng th t u quyn sch cho n gi!. Xin nhn mnh
li y, khng c mt ch nhn no, khng c ai, trong
quyt nh chn b v la b ny, bi v bc thnh Nhp
Lu khng cn chp ng. Ni cch khc, ngi nhp lu
khng cn o tng v ci ta, khng cn ng kin,
khng cn ng chp no na. Nu cn th chc chc h
khng phi l bc Nhp Lu theo nh ngha ca Pht. S
la-b (nibbid) l mt hin tng (php) phi-nhn v n

khi sinh mt cch t nhin sau khi chng c Nhp Lu,
cho d ngi tu c mun hay khng mun (i chiu kinh
AN XI,2). l t nhin, l php (dhamma), tt c ch l
vy. Hn na, s chn-b v la-b chnh l mt trong
nhng du hiu ca trng thi Nhp Lu, ca mt bc Nhp
Lu. Ngi Nhp Lu nhn thy gio php ny mt
cch trn vn, c bit l Gio Php v s kh (dukkha), th
ngi y t nhin pht sinh lng thc gic v quyt nh lab gii-thot. Cng ging nh v d trc y v ngi
t, sau bao nhiu nm thng cht nhn ra ch l ngc t
quanh qun v kh au, th t nhin quyt nh tm cch
thot ra khi n. Chnh s v minh (avijj) v dc vng
mun c hin hu (bhava-tanh) tri cht nhng chng
sinh vo vng xe lun hi (samsra); v chnh s la b
(nibbid) ci tin trnh thn tm mi gip gii thot ngi tu
khi ci vng sinh t . S la b (nibbid) ging nh ci
gh an ton trn chuyn bay lun hi vy: ngi ngi
quyt nh bm nt: gh bung ln y ngi y bay thot
ra khi chuyn bay bay v bn lun hi y kh au. Trc
khi chng c bc thnh Nhp Lu, tt c mi tin trnh to
tc ca mi hnh ng u b nh hng bi s v minh m
lm cho nn mi hnh vi ch ton hng v s mun c
thm v tham chp. Sau khi gic ng Nhp Lu th tin
trnh ca mi hnh ng dn dn c nh hng bi
Gio Php (Dhamma), c bit l s hiu bit v kh, v v
vy nhng hnh ng cng thin hn v hng t b, la b,
bung b, v vng lng.
S Phai Bin
Dc theo tin trnh nhn qu dn n s ngng dit
cng vi quy lut nit-bn [php nit-bn] th s la-b
(nibbid) to nn s phai-bin (virga), c bit l s
phai bin dn nhng tham dc v c [tham, sn]. Khi
ngi tu chng ng su sc rng th gii nm gic quan
b thm m xuyn sut bi bn cht kh [dukkha] th ngi
y u cn tham mun hay thng ght g v th gii
na. Khi m tm t khc v la b ci th gii nm gic
quan , th th gii t nhin phi pha v phai bin dn
khi tm. Xin nhc li, tm la b th gii khng phi v
c ai quyt nh, m ch l phn [quy lut] ca mt tin
trnh nhn qu tt yu v v ng. V sau ny, th gii ca
tm cng s dn dn phai bin i, bi v tin trnh ca
tm cng thm m y bn cht ca kh.
Ty thuc trng hp ca mi ngi Nhp Lu, ty
thuc vo nhng yu t ni tri v th mnh ca ngi tu
khi chng c thnh qu Nhp Lu[ni khc, ty thuc
vo mc thm su ca s thy-bit v kh, v thng v
v ng ngm vo nhng khuynh hng v thi quen
[tp kh] ca ngi Nhp Lu]m tin trnh i ngng-dit
s din ra nhanh hay chm cui cng i n s ngngdit hon ton, v i n chng ng s gii thot hon
ton (vimutti). V bi v tin trnh ny c chi phi bi
quy lut t nhin, cho nn n s xy ra v i n im
chm-dt hon ton trong mt gii hn thi gian. (Ch
khng ai c th ch ng hay c tnh cm chng hay ko
di n cho n bt c khi no mnh mun. l bc thnh
Nhp Lu th ngi y khng th cn mt ci tm hay

hnh nh vy na!. Tin trnh t nhin s n lc hon thin
s ngng-dit ca n, khng cn mt du vt. Nh c
Pht ni, chm nht l trong by kip sng, k t sau
chng c thnh qu Nhp Lu.)
Chm Nht L Trong By Kip

Quy lut nit-bn l vy: tin trnh gic ng v i n
gii thot hon ton ch mt ti a trong vng su kip tip
theo. 57 Nu hiu r rng thc s ci ngi lm khng
phi l mt ci ta [ng] m n ch l mt phn ca mt
tin trnh nhn qu, th chng ta cng thu hiu rng thc s
cng khng c mt bc Nhp Lu no c th t-mnh quyt
nh khong thi gian, chng hn ba kip, nm kip, hay
n tn cui su kip, th mi chng c ton gic. Vn
ch l mt bc Nhp Lu khng cn kim sot tin trnh
na (v ngi Nhp Lu theo nh ngha khng cn
ng chp, khng cn ci ta, khng cn tnh ton v k
theo mun ca mnh). iu ging nh h bc ln
mt chuyn xe chy n bn gii thot hon ton, nit-bn.
Khi trn chuyn xe, h khng cn c th bc ra khi
xe, cng khng th iu khin tay ti x na. Chuyn xe i
57
Theo kinh in Pali, "by" c ngha l tnh lun kip ny. Nh vy, nu
kip ny mt bc Nhp Lu cha i n chng c gic ng hon ton (A-lahn), th chc chn ngi y s lm c n chm nht trong vng su kip
sau.
v nit-bn t i theo lch trnh ca n, v ch chy n bn

cui cng!.
Nh vy chng ta r: khi chng c tng thnh
Nhp Lu, th ngi nhp lu, theo ng ngha, khng cn
c chuyn t mnh chn la, tr hon, hay nn n dng li
u do mnh cha mun t n gic ng hon ton . .
.v lng bi mn dnh cho chng sinh, v cn mun li cu
chng sinh. Hnh nguyn l ca nhng bc B-tt.
Nhng lc ny qu mun cc B-tt pht tm th
nguyn. Quy lut nit-bn [php nit-bn] l mt tin trnh
t nhin, ngi tu vt qua im bt thi chuyn, khng
cn quay li c na (v l chuyn xe mt chiu v duy
nht). N khng cn c th dng li hoc c th quay u
li c na. Bn s n c bn cui l nit-bn, chm
nht l trong by kip sng.
Tm bit bn!.
Chng 15
HNG V CH
GIC NG HON TON
C bn mc hay bn tng gic ng: Nhp Lu
(sotpanna), Nht Lai (sakadgami), Bt Lai (angmi), v
A-la-hn (arahant). A-la-hn l bc gic ng hon ton,
vin gic, ton gic.
Nhp Lu l ngi bc vo dng thnh o, bt
thoi chuyn, bc ln chuyn xe i n nhng tng gic
ng cao hn v cui cng. Ngi nhp lu l ngi
nhn thy Gio Php (Dhamma), chng c chnh kin
(ditthipatta), v chc chn s t n gic ng v gii thot
hon ton trong vng by kip (tnh c kip hin ti).
Nht Lai l bc thnh tin ln t Nhp Lu, nhn
thy phn ln chng ngi tham dc v c v ang
phai bin, phai bin nhiu n mc h c th t n gic
ng hon ton ti a trong vng ch mt kip na thi; bi
vy nht lai c ngha l ch cn ti sinh mt ln na.
Theo lun ging v Tng Chi B Kinh, tt c nhng bc
thnh Nht Lai u c ti sinh v ci tri u Sut
(Tusita), v t h s ti sinh vo ci ngi mt ln cui

trc khi chng c A-la-hn 58.
Bt Lai l tng thnh cao hn, lc ny ngi tu tiu
dit hon ton cc chng ngi tham dc v c . Nu h
khng chng c ton gic thnh A-la-hn trong kip ny,
th h s ti sinh v mt trong nhng ci trong sch
(suddhavasa) [tnh ] tu tip v chng c A-la-hn
. H s chng bao gi cn ti sinh vo ci ngi na.
A-la-hn, bc gic ng hon ton, hon thnh cng
cuc tu hnh v khng cn g lm hay chng t na.
Kip ny l kip sng cui cng, l s hin hu cui cng
ca h.
By Thy Th Trn Con Tu B m

Bn tng gic ng c ging gii thm trong mt v
d ca c Pht v by ngi thy th trn mt con tu b
m ngoi bin, v d ny c chp li trong kinh
Udakupama Sutta (AN VII,15). Mc d c Pht
khng t trc tip v con tu m v nhng thy th, nhng
ti thm vo cc chi tit d dng trnh by cho cc
bn, m vn khng lm lch ngha ca Pht.
58
[Theo Manorathapurani (Lun ging Tng Chi B Kinh), 3:374. V kinh

AN 6,44].
By thy th gia bin sau khi tu b chm. Ngi u

tin chm v cht ui ngay. Ngi th hai bi c mt
cht, ri cng cht ui. Ngi th ba cn ni trn mt
nc, u ngc ln khi mt nc. Ngi th t u cng
ni trn mt nc, nhng c nhn quanh trong tm mt
tm mt hn o cu mng. Ngi th nm th cng ni
v tm ra hn o, v ang bi v hng b o. Ngi
th su cng bi, cng nhn thy o, cng bi v
hng b o v ang bc ln b. Ngi th by cng
nhn thy o, cng bi v hng b o v bc ln
b, v by gi ang ngi ngh ngi an ton.
c Pht ging gii ngha v d ny nh sau:
Ngi th nht cht chm ngay, v nh ngi c nhiu
nghip xu, sau khi b thn s i thng xung ci thp xu
[a ngc, ng qu, hay sc sinh] sau khi cht.
Ngi th hai bi mt cht ri cht chm, v nh ngi
tng c by nng lc, nhng nh mt chng. By
nng lc (satta balni) l (i) s xu h v mt o c
(hiri), (ii) s bit s hi v hu qu ca nhng nghip xu c
(ottapa), (iii) lng tin (saddha), (iv) nng lc tinh tn
(vayamo), (v) chnh nim (sati), (vi) chnh nh (samdhi)
v (vii) tr tu (panna). [Nm nng lc [ng lc] sau cng l
nm nng lc tm linh cn-bn cn phi c cho vic tu
hnh]. V khng chu b cng tu hnh, nn ngi
nh mt tt c nhng cn lc , nn loi ngi ny cng
s i v ci thp xu sau khi cht.
Ngi th ba vn ni trn mt nc, v nh ngi vn

cn gi c by cn lc tm linh . Ngi ny vn cn
gi c ci u trn mt sng nc ln-xung v nh
nhng thng-trm ca i sng.
Ngi th t, vn lun ni trn mt nc v nhn thy
c mt hn o an ton t xa xa, v nh ngi bc
c vo dng thnh o, tc l bc Nhp Lu, ngi
nhn thy mc tiu an ton l nit-bn.
Ngi th nm, ang bi vo b, v nh bc Nht Lai,
ngi v ang dit tr nhng chng ngi tham dc v
c , ang trn c hng n b gic ng.
Ngi th su, bi n b v ang bc ln b o,
v nh bc Bt Lai, hu nh ln b v hu nh t n
s gic ng v gii thot hon ton, y l bc thnh tiu
dit tt c mi tham dc v c (tham v sn) ca th gii
nm gic quan. Bc thnh ny hu nh lm xong cng
vic tu hnh ca mnh, v ang ng st bn nit-bn.
Ngi th by, ln hn trn b v ang ngi th gin
an ton. y l bc gic ng hon ton, hon tan tiu
dit tt c mi chng-ngi (tham, sn, si) v mi gng-cm
tri buc khc. y v nh nhng bc A-la-hn.
V d sng t ny ca Pht cha ng nhng thng tin
qu gi v bn tng gic ng. u tin, Pht nhn mnh li
tm quan trng ca nm cn lc bao gm lng tin, nng lc
tinh tn, chnh nim, chnh nh, v tr tu [tn, lc, nim,
nh, tu] cn phi c tu hnh v nhp lu c vo dng

thnh o. Trong khi , Pht cng a thm vo hai phm
cht cn c l s xu h v mt o c (hiri) v s s hi
v nghip bo (ottappa): hai phm cht ny c Pht gi l
nhng ngi phng h trn th gian, bi v hai phm cht
ny gip phng h c hnh ca mt ngi (AN II,1,9).
Th hai, v d ny cho chng ta thy r s khc nhau
gia hai tng thnh Nhp Lu v A-la-hn: bc Nhp Lu
ch mi nhn thy nit-bn, trong khi bc A-la-hn
n c nit-bn. Trong mt v d khc, c Pht cng v
ngi nhp lu ging nh ngi thy c nc di
ging su, nhng vn cha c dy thng v gu mc
nc ln. Cn bc A-la-hn th c y dy thng v
gu v mc nc ging ln v ung cn kht (SN
12,68).
Th ba, v d trn ca Pht cng cho thy bc Nhp Lu
cn phi tip tc tu hnh qua cc tng thnh Nht lai v Bt
lai tin ti ton gic. Sau y, ti s ni qua v nhng
bc m mt ngi Nhp Lu cn phi thc hnh qua cc
tng thnh tin n vin gic tr thnh A-la-hn.
Vng Tng v S Thanh Lc Ngh

D nhin, con ng thc hnh i t tng thnh Nhp
Lu n thnh qu Bt Lai cng l Bt Thnh o. Vo giai
on dng thnh o ny, Bt Thnh o mi thc s xng
danh vi tn gi l thnh, thnh thin, bi v n c eo
ui v thc hnh bi nhng bc thnh nhn cho n tn

cng.
Phn th nht l Chnh-kin (samma ditthi) nay c
hon thin vn trn. Mt khi vin nn mng ca con
ng Bt Thnh o c lp t bi bc Nhp Lu,
th phn cn li ca con ng mi c th dn dt n vin
thnh (AN X,121). Bt u t , mc tiu chnh ca cng
cuc tu hnh i vi ngi Nhp Lu l tin ti hon thin
phn th hai ca Bt Thnh o, l Chnh-t-duy
(samma sankappa). Chnh t duy l ngh ng n, cch
ngh ng n, hnh ng n.
Nhng ngh (t duy) v tham dc (kama-sankappa), c
(vyapada-sankappa), v s hung bo (vihimsa-sankappa)
cn phi b dp b hon ton ngay by gi. N lc tin tn,
chnh nim, v chnh nh phi c kt hp vi nhau
thanh lc ngh. Ch c sau khi bc vo dng thnh o,
ch c sau khi tr thnh bc Nhp Lu, th ngi tu mi c
th t t nh sch tn gc nhng tn d nhim v bt tnh
(kilesa) ca tm vn lun chi phi v lm sai lc t duy
trong sut bao nhiu trm ngn kip sng. V l do ny, ch
c nhng t chng qu Nhp Lu th mi c c
Pht gi l sekkha [ngi hc o, hc nhn], ngha l ch
t lc ny th s tu hnh mi thc s din ra ng mc v
thc s hng n gic ng.
gii thch su thm v nhng g cn phi thc hnh
v l do ti sao, ti cn a thm vo y gio l ca Pht
v s vng-tng. Ting Pali, ch vipallasa c ngha l:
s lm sai lch, s bp mo tin trnh nhn thc (ANM

IV,49). (Chng ta c th gi l vng tng, m lm, sai lc,
lm tng, mng tng). y, tin tnh nhn thc cho
thy gm c ba phn: quan im, nhn thc, v ngh. c
Pht quan st cch m cc quan-im dn dt cc nhnthc, cc nhn-thc dn dt cc -ngh, v cc -ngh li
dn dt cc quan-im. Do vy, quan im khng ng n
[t kin] s lm sai lch nhn thc lm cho n ph hp
vi quan im . Nhng nhn thc l nhng khi nh ca
nhng ngh (MN 18,16). Nh vy, t nhng nhn thc sai
lm ngi ta xy dng nhng ngh sai lm. Ri nhng
ngh nh vy s c dng lm cho iu chnh nhng
quan im ca mt ngi. Do , nhng ngh sai lm ny
tip tc cng c ci quan im sai lm ban u. V c nh
vy, tip tc ci vng quan im sai lm, dn n nhn thc
sai lm, dn n ngh sai lm...dng nh v tn. Phn
khng may v khng hay ca hin tng ny l t c ai hay
bit v s tht ny ang din ra trong tm mnh. Nhng
nhn thc th s l nhng chng c th s ban u c
cung cp bi cc gic quan; v h cho rng nhng nhn
thc l lun lun xc thc. iu ny gii thch mt cch
tuyt vi ti sao ai cng ngh rng mnh l ng!.
V d, khi mnh ght ai (quan im sai) th s nhn
thc v ngi v ri ngh v ngi cng theo m
hnh thnh (da trn s ght), v cui cng nhng ngh
cng bi p thm cho ci quan im (s ght). V d d
thy nht l nhng ngi sau khi ly hn thng mang ci
s ght v ci quan im ca mnh v ngi chng hay v
trc ca mnh l xu xa, v t , nhng nhn thc v
ngh v ngi cng rt xu xa, thm ch cn gi tn

ngi bng nhng i t rt ph phng v sai tri. (Nh
cc bn tng nghe).
Mt v d khc, c nhng ngi theo tn gio ca mnh
thng k u trong lc ng hay lc no h gp
thng ca h. C l cng l do ci quan im (v
tn gio) ca h dn n nhn thc v t duy nh vy. Ti
c v nghe nhiu Pht t Trung Quc v Hng Kng k
rng h gp Pht B Qun Th m hin linh, mt s
ngi theo o Thin Cha cng c khi k rng h tng
hi ng c Cha Gi-su, hoc gp c m ng Trinh.
Tt c u c th l do quan im v lng tin tn gio ca
h. V d nhin, kh c ngi no theo o Pht li nm m
thy mt ngi no m h cho Cha Gi-su, v cng
chng c ngi theo tn gio khc li k rng mnh nm m
thy mt v tin v cho l c Pht Thch Ca. Quan
im (no) th to ra nhn thc v t duy (theo kiu ).
Bn Phn Ca V Minh
c Pht c bit quan tm v s sai lch v nhn thc
[vng tng, lm tng] vn to ra s v minh m lm
v mt ci Ta, v s khoi lc, v s thng hng, v v
s p (AN IV,49). V d, khi mt ngi cn m chp
rng c mt ci ta (linh hn) lun c bn trong mnh,
th quan im sai lc s b cong s nhn thc theo kiu
c mt ci ta thc s. V vy, chng ta lun lun ngh v
nhng th theo c s ca ci ta, ca ta, bn thn ta,
v v vy cng cng c thm ci quan im sai lm v ng

chp . Ai cng hc hiu gio l v ng ca c Pht,
nhng bun thay ngay c nhng gio l do chnh c
Pht ni ra cng chng h lm lung lay ci t kin c hu
ngn i trong tm thc con ngi. Cn phi c mt s thay
i mang tnh cch mnh to lp ra mt cch nhn thc
mi, v vic ch c th thc hin c vi trng thi
tng thin nh jhana thm su. Bi v nh c thin nh
thm su th ngi tu mi thc s nhn-thy ng v
nhn-thc ng v ci l tht (v v ng) ng nh n
ch thc l.
Tm li, c Pht dy rng v minh (avijja) th gm
c c bn iu sau y:
(a) nhn th v ng l t ng ca mnh,
(b) nhn ci bin i v thng l thng hng bt bin,
(c) nhn ci kh l sng,
(d) nhn ci xu, u...l p .
Tng mi cch nhn nhn sai lm trn y u biu hin
r trong tng mc nhn bit, quan im, nhn thc v
ngh. l vn ca loi ngi.
S
v minh bn lp ny c th b ph v khu
quan-im!. [ngay ch kin-chp v t-kin]. Ngi tu c
th dng trng thi thin nh thm su ca tng thin nh
jhna khng ch tt c nm chng ngi v to ra loi
nhn-thc khng thin kin v khng sai lc; lc ngi
tu s nhn thy c cc s vt hin tng nh chng ch
thc l. Do vy, quan im ng n [chnh kin] c
thit lp ngay khi bc vo Nhp Lu. Ngi Nhp Lu l

ngi khng bao gi cn bn quan im theo kiu:
(a) coi th v ng l ng,
(b) coi th v thng l thng hng, bt dit,
(c) coi th thc ra kh l sng,
(d) coi ci thc ra xu, ...l p .
Nhng iu ny khng c ngha l bc Nhp Lu khng
cn nhng nhn thc mang tnh tham v nhng ngh mang
tnh sn. ( tng thnh ny h vn cn t nhiu tham-sn).
Khi quan-im ca ngi Nhp Lu c thanh lc
thnh chnh-kin ng n, th khng phi nhn-thc v tduy cng lp tc c trong sch v ng n hon ton
ngay. i vi nhng hc nhn (sekha), nhiu lc nhng
nhn-thc v nhng t-duy c tc ng [chi phi] tt bi
chnh-kin va c chng ng khi bc vo tng thnh
Nhp Lu, nhng cng nhiu lc nhng nhn-thc v
nhng t-duy cng cn b nh hng [chi phi] bi nhng
quan im sai lch [t kin] c t trc vn cn st li,
l nhng thi-tm v qun-tnh [tp kh] n su lu
ngy, thm ch mt s tp kh cng tr thnh nhng
khuynh-hng nng [gng cm]. Cn phi c thi gian
ha gii nhng tp kh v gng cm , v chm nht l
trong by kip sng, k t sau Nhp Lu. Khng ngoi tr,
khi nhng hc nhn [bc Nhp Lu] thc s c nhng
ngh khi sinh, v d v nhc dc, th h s lp tc xem
chng nh l nhng xao-lng [mt ch tm] ca s chnh
nim ngha l, h hiu r rng nhng lc tm ca h
tm thi b ct t (la) khi chnh-kin v b ri tr li vo
nhng thi tm tp kh c hu t lu i trc kia.
Ton b cng vic lm trong sch nhng nhn thc v t

duy ht khi tham dc v sn gin chnh l con ng ca
bc Nhp Lu tin ln thnh qu Bt Lai. V mt k thut,
iu ny c ngha l duy tr ci Gio Php chng c khi
nhp lu v gi Gio Php lun lun c-mt bng s
chnh nim min mt, khng gin on. S chnh nim
min mt lin tc ch c th thc hin tt nh vo trng thi
tng-thin-nh jhna v s n-lc tinh tn, cng vi s h
tr bi c-hnh. [y l cng thc. Li l n lc v gii,
nh, tu]. y chnh l thao tc bi vo b o nh trong
v d v by thy th b m tu. N lc, chnh nim, v
chnh nh jhna s dn dn ha gii tt c nhng ngh v
tham dc, sn gin, v hung bo [ l nhng t t duy
(miccha sankappa)] n mt mc chng khng bao gi cn
khi sinh c na. Phn th hai ca con ng Bt Thnh
o, l Chnh-t-duy, c hon thin. Ngi tu tr
thnh bc thnh Bt Lai. 59 By gi, tt c nhng g cn lm
l i b thm mt khong cch ngn bc hn ln khi
nc v ln b hon ton.
Bc Thnh Bt Lai
59
Thin s tc gi ch r trong Chng ny: tr thnh bc Nhp Lu,

ngi tu phi hon thin v mt Chnh-kin. T Nhp Lu, tin ln tr
thnh bc Bt Lai th ngi tu cn phi hon thin v mt Chnh-t-duy.
l hai chi phn trong Bt Thnh o.
Sau khi hai phn u ca Bt Thnh o c hon

thin, ba phn tip theo cng phi i n hon thin, l
Chnh ng, Chnh nghip, v Chnh mng. Th t thc
hnh nh vy l do: tt c mi hnh ng ca thn v li ni
u xut pht t ngh [t duy] 60. Do vy, khi ngh
c thanh lc khi tham dc v c [thnh chnh-t-duy],
th li ni v hnh ng cng c thanh lc khi hai
nhim . Thm na, c Pht ni rng bc thnh Bt
Lai l ngi cng hon thin trn vn v c-hnh
[Gii], hon thin trn vn v chnh-nh [nh], nhng
vn cn cha hon thin tuyt i v mt tr-tu [Tu] (AN
III,85) 61. V vy, cn ba phn cui cng ca con ng Bt
Thnh o, l Chnh nh, Chnh nim v Chnh n lc,
c gi chung l nhm thin nh (MN 44,11) cng phi
c hon thin. n lc th bc Bt Lai lm trong
sch [thanh lc] ht con ng. Tt c mi yu t u lm
xong v sn sng. Ch cn mt vic l chng ng nit-bn.
Vy th, mt bc bt lai trng nh th no?. Trong cc
kinh in, hu ht cc m t chi tit v nhng bc Bt Lai
u l nhng Pht t ti gia!. 62 Trong Tng Chi B Kinh
60
Th t y l nhm tr Tu, n nhm Gii hnh, n nhm thin nh

(ca Bt Thnh o).
Ngay trn, thin s tc gi ang ging rt hay v nhm tr Tu (Chnh Kin v
Chnh T Duy). Ngay y l ang ging v nhm Gii hnh (Chnh Ng,
Chnh Nghip, Chnh Mng). V on sau s l nhm thin nh (Chnh
Tinh Tn, Chnh nh v Chnh Nim).
61
62
[Theo bn dch Tng Chi B Kinh ca Nyanaponika v Bodhi, trang 71.]
iu ny khng c ngha nhng bc Bt Lai ch ton l nhng ngi tu ti

gia (c s). iu ny ch c ngha l a s cc bi kinh ni v nhng bc Bt
(AN VIII,21), mt ngi ti gia tn l Ugga thnh Vesali

(X-v) tng c bn ngi v m vn tu chng thnh
qu Bt Lai!. Sau , ng lin ni vi cc ngi v rng
ng ta khng th lm mt ngi chng c na, v khuyn
cc ngi v ty chn li trong nh nh nhng ngi em
gi, hoc quay v gia nh c, hoc ci chng khc, ty
theo mnh. Nhng bc Bt Lai, theo l t nhin [v nh
ngha], l ngi sng c thn (khng, v khng cn va
chm tnh dc vi ngi khc gii na). Kinh cn k thm,
bn cht khim tn tt yu ca mt bc Bt Lai cng lm
cho ng Ugga lun lun gi trn lng knh trng cao nht
i vi tt c nhng Tng Ni trong Tng onngay c
i vi nhng Tng Ni cha chng c n thnh qu nh
ng 63.
Trong Tiu B Kinh c ghi li mt ngi ti gia tn
Citta cng chng c thnh qu Bt Lai, v v ny c th
chng nhp vo bn tng thin nh jhna trong bao lu ty
theo ng 64. Trong Trng B Kinh, mt ngi th gm
tn Ghatikara cng l mt bc Bt Lai (MN 81). ng l bc
tu hnh mu mc, ch c mt iu cn tr ng tr thnh mt
ngi xut gia l ngha v chm sc cha m m la ca
mnh. ng ta gi nm gii, sng c thn, ch n mt ba
vo bui sng, v khng dnh lu g n tin bc. Nh vy,
hu nh ng gi gii nh mt ngi sa-di (samanera)
Lai thng ly v d nhng bc Bt Lai xut thn l nhng c s ti gia, nhiu

hn cc v d v nhng bc Bt Lai xut thn t Tng, Ni.
63
[Xem ibid, trang 205-206]
64
[Theo bn dch Tiu B Kinh ca Bodhi, trang 1.329]
cha. C sau khi lm xong vi bnh gm, ng ni rng: Ai

cn c ly dng, ai c lng th cho li cht thc n l c
(mt tm lng tht p), v l cch ng kim cm nui
thn v nui cha m m la ca mnh 65.
Trong Tng Chi B Kinh (AN VII,50) c ghi chp v n
c s Nanamata l mt bc Bt Lai. Khi nhng ngi lnh
ca nh vua git cht ngi con trai duy nht ca b ngay
trc mt b, b khng h cm gin nhng k st nhn .
V n thnh ny cng c kh nng chng nhp vo cc tng
thin nh jhna vo bt c lc no v trong bao lu theo
mnh. Nh vy chng ta va thy, ngay c nhng c s l
nhng bc Bt Lai cng th hin nh th h chng l g trn
ci i ny na. H hu nh bung b tt c, gn nh
n tn cng...
Chng ta quay li vn vng tng, tc l s
nhn thc sai lm (vipallasa) nh c gii thch
trn. i vi bc Bt Lai: s v-minh (avijja) vn cn hot
ng, nhng n ch cn mc nhn thc v ngh. Ci
quan-im [chnh kin] th mi mi khng cn v minh
[t sau Nhp Lu]. V vy, nhng bc Bt Lai i khi vn
cn nhn thc v ngh mang tnh tham dc, nhng
khng phi l nhng tham-mun ca th gii nm gic quan
[ng dc]. l nhng tham-mun thuc th gii ca tng
thin nh jhna v nhng tham-m v th gii ca nhng
tng chng c v sc. (Bn xem thm v danh sch nhng
65
[Theo bn dch Trng B Kinh ca Nanamoli v Bodhi, trang 674]
gng cm). Hn na, nhng bc Bt Lai i lc vn cn

nhn thc v suy ngh vi ci Ta l (nh trong kinh SN,
22,89). Nhng nhn thc v ngh li khi to ra ci
ngi lm [ci ta], ri do vy n to ra nhng s bt hi
lng v bt an (trong tm). (Bi v, h cn nhn thc hay
ngh v mt ci ta l th ngi tu [tm] vn cn khi tm
bt mn v bt an v s tham-mun v s lo-ngh cho ci
ta, v s ci ta khng c tha mn v an lc). V
l ny, nhng bc Bt Lai c cho l vn cn b mt s
gng-cm tri buc, l nm gng-cm nng nht:
(1) s v minh (avijj)
(2) s tham-m cc tng thin jhna sc gii (ruparga)
(3) s tham-m cc tng chng c v sc (aruparga)
(4) s t ta, ng mn (mna)
(5) s bt an, lo lng (uddhacca).
Xin ni li, v mt thc hnh, nhng bc Bt Lai cn
phi tip tc i theo dng thnh o, s dng kt hp cc
phn Chnh-n-lc, Chnh-nim, v Chnh-nh (jhna)
duy tr trong tm nhng tr tu ln u tin chng c c
t/vo lc Nhp Lu vo dng thnh. [duy tr tr-tu Nhp
Lu].
c bit, h cng phi duy tr trong tm s hiu bit
rng: kh (dukkha) cng c mt trong cc tng thin nh
jhna sc gii v kh cng thm m trong cc tng chng
c v sc giis hiu bit ny cng c tu chng r rt
n mc lm khi sinh s la-b (nibbida) ko tm quay
lng li v la b nhng trng thi hin hu siu phm ,

bi v chng vn vn l nhng th v thng. [duy tr trtu v bn cht kh c trong cc tng thin nh sc gii v
v sc gii.)
H cng lun lun duy tr trong tm Gio php v vng (anatta) cho n khi gio php tr thnh c thit
lp thng trc v min mt trong tm v mi mc
nhn thc v ngh. [duy tr tr tu v v ng].
Khi tt c nhng vic ny c tu chng hon thin, th
tm s c hon ton trong sch v thanh tnh. Ngi tu
tr thnh mt bc A-la-hn. Ging nh mt on kinh vn
rt gin d tm tt ngha ca con ng o Pht:
Khng lm nhng iu c
Tu dng nhng iu thin
Lm cho tm trong sch
Nh li ch Pht dy.
(Dhp 183)
Rt cuc, vic tu hnh theo o Pht l tu dng v lm
trong sch tm.
Gic Ng Tc Hnh
i khi cng c nhng bc thnh i thng mt mch t
Nhp Lu n Gic Ng Hon Ton m khng qua nhng
giai on Nht Lai v Bt lai. Nu dng li v d v by
thy th b chm tu, th ngi gic ng tc hnh c th v

nh nhng ngi bi thng vo b o lun, ch khng
cn bc i t m nc cn n ln b. V c v nh h
bi n gn b, v mt cn-sng-mnh nng h ln v
a h thng ln b lun vy.
Mt v d l s gic ng hon ton ca ngi Ananda,
ngi hu cn gn gi nht ca c Pht. (Ngi c li
ton b li Pht dy thnh Kinh tng, ngay sau khi chng
c vin gic thnh mt bc A-la-hn). Sau khi Pht btnit-bn, Tng on t chc mt hi ngh cc trng lo
n nh v kt tp li nhng li dy ca c Pht thnh kinh
in, con s gm nm trm v, gm 499 v A-la-hn v ngi
Ananda lc vn cha l mt A-la-hn. Vo bui ti trc
khi khai mc hi ngh sng hm sau, ngi Ananda c
gng thin nh sut m chng c gic ng hon ton.
Nhng n ti gn rng sng, ngi chng thy c kt qu g.
Ngi b ngang v ngh ngi. V ngay khi ngi ang trong t
th ang nm xung vi hai bn chn nhc ln khi mt t,
ngi chng c s gic ng ton phn, v tr thnh v Ala-hn th 500 trong hi ngh kt tp kinh in !.
y l mt trng hp c bit. Ti c th dng v d
sau y v con la v c c-rt gii thch v trng hp
ny. Ngy xa Chu u ngi ta hay dng la ko xe.
La vn ni ting l cng u, nn khi ko xe cht nhiu
nng, ngi ta phi dng k d con la ko xe. H dng
mt cy so di hn gng xe, treo nhng c c-rt ung a
trc mt con la. Con la thy c c-rt trc mt nn c
gng chy ti n, v nh vy n ko xe chy. Nhng
chng bao gi n n c c-rt, v c-rt cng dnh lin xe

v cng chy cng tc vi n.
Tuy nhin, nhng con la tu theo Pht th bit cch n
ly c c-rt!. H chy ht tc bng ht n-lc (viriya)
v chnh-nh (samadhi). D nhin, c-rt cng chy ht tc
nh vy. n lc nhanh nht, nhng con la o Pht
bung-b ht tham mun. H dng pht li!. V theo l
qun tnh, nhng c c-rt s u a nh u. Chng nh
u thm xa ra pha trc, nhng nhng con la bit ch
bng lng-tin (saddha) v tr-tu (panna), v s kin-nhn
chnh-nim min mt (sati): nhng c c-rt cng s nh
u tr li ra sau gn vi ming con la. C quan st kin
nhn, con la nhn c-rt nh ln pha trc, ri nh li
pha sau vi bin ln nht. Ch kin nhn, con la chng
lm g, ch c nhng c c-rt t nh u. n lc bin
dao ng ln cao, nhng c c-rt t t ra v ri v pha
sau. Con la ch cn h ming ngm ly v nhai ngon lnh.
l cch nhng con la tu s bit p dng Gio Php
t ly nhng c c-rt.
Trong cu chuyn ca ngi Ananda, ngi c gng eo
ui ci c c-rt nit-bn trong sut c m hnh thin
lin tc v trc . Nhng cng eo ui, s gic ng cng
cha [kh] xy ra. Ngi b cuc v ngh ngi chc lt: nitbn cng nh u ra xa. Nhng khi ngi va ang ng lng
nm xung, c c-rt nit-bn nh u tr li, ri thng vo
ming ca ngi!. Theo cu chuyn ni ting ny, ngi
Ananda chng nit-bn gic ng ngay khi u ca ngi
va chm gi, v tm ca ngi nm trn nit-bn ngt

ngo.
A-la-hn:
Bc Gic Ng Hon Ton
Gic ng hon ton c ngha l ngi khng bao gi
cn nm gi quan im cho rng c mt ci ta, v khng
cn nhn thc v mi s trn nn tng c mt ci ta hoc
ngh rng th g l ci ta, ca ta. Bi v khng cn
tng no v ci ta, ca ta, cho nn bc A-la-hn
khng cn tch gi ti sn, t trang, ca ring...nh nhng
ngi khc. Ti nh n v thy Ajahn Chah ca ti khi
ngi ang trn nh cao danh ting ca mt nh s c
o v vn cn rt hot bt, v c rt nhiu danh nhn,
tng lnh, th tng v nhng nh kinh doanh giu c tng
ngi nhiu mn qu qu gi, nhng ngi chng gi li g.
Mt ln ngi cho gi ti ln phng ca ngi, ti thc s
sng s, ch c mt tm chiu nm, vi b y, v bnh bt
kht thc. Ngi ch cn cha y mt pht l c th thu dn
ht c i. Cn phng trng nh khng c ngi ,
iu phn chiu ci tm ca mt bc A-la-hn.
Chn iu Bc A-La-Hn Khng Th Lm

C chn iu, v l t nhin [v theo nh ngha], mt bc
A-la-hn khng th lm. l: tch gi ti sn, c tnh st
sinh, n cp, quan h tnh dc, c tnh ni di ni sai, hnh
ng v tham, hnh ng v sn, hnh ng v si, v hnh

ng v s hi (AN IX,7) 66. Chng hn, v do ton b tnh
tham c ha gii cho nn khng cn mt cht tham
dc no le ln v vn tnh dc. Tt c cc bc A-la-hn
u lit-dc mt cch trit .
Thm na, bc A-la-hn tr dit, mt ln v mi mi,
ba loi tnh t-ta [ng mn], l: Ti hay hn, Ti t
hn, v Ti bng vy; v h cng tr sch c tnh tti [co-rt] nh kiu Ti l v vng, tnh t-ti c coi l
mt dng o ngc ca tnh t-ta ng mn. V mt bn
cht, bc A-la-hn khng th cn nhn thc theo nhng kiu
Ti l na (SN 22, 89). H nhn thy thn v tm ca
mnh ch l mt tin-trnh phi nhn v t nhin. Cho nn i
vi h, chng c mt cht ngha l g i so snh mt
tin-trnh ny vi mt tin-trnh khc. iu l v ngha,
ging nh vic i so snh gi tr ca mt khc ci vi gi tr
mt tri xoi vy.
V vn ba loi tnh t-ta ni trn, khi t gic ng
hon ton th tt c mi so-snh v cc tin-trnh phi nhn
cng chm dt. Thm ch ngay c nhng bn lun rc ri
trc kia [v d nh v vn mt bc A-la-hn c hn hay
km so vi mt bc B-tt hay khng...] cng u chm
dt. Mt bc A-la-hn sng nh mt chn l, l s v
ng, vt qua tt c nhng o lng v so snh. Ch ngha
tinh-hoa [tc quan nim cho rng nhng bc tri thc hay
66
[Theo bn dch Tng Chi B Kinh ca Nyanaponika v Bodhi, trang 231]
gic ng l tinh-hoa ca x hi] cng khng c ch ng

trong nhng bc ton gic. (H chng h c ci nim
ly u m ngh n n). V vy, chng ta c th tin tng
vo bn cht hon ton khim nhng ca bc mt A-lahn; cu chuyn sau y theo kinh in c th minh chng
iu ny:
Ngi X-li-pht l mt v A-la-hn ni ting, mi ngi
u bit n ngi nh mt bc nht tr tu. Mt bui sng
ngi i kht thc nhng y ca ngi cha c ci tht chnh
t. Mt T kheo rt tr thy vy ln ting bt li v
thnh tng gi. Thay v quay li ni ch l ai m li ln
ting qu trch ti nh vy!, ngi X-li-pht t mnh xem
li y phc ci tht chnh t cha. Ngi i vo bi cy,
chnh n y li, v quay li cm n ngi sa-di tr nh l
mt ngi thy. l mt c ch p v tnh khim
nhng ca mt A-la-hn, l du hiu ca mt bc A-lahn (Th-a 2,116).
A-la-hn v Nhng K Ti Phm

Bc A-la-hn, vt qua tt c nhn thc v ci ta,
h chng cn nim cn phi c ni ting. Tm ca h
c gii thot, khng cn nim cn phi gy n tng
vi ai. H cng chng cn s hi, bi v h cng chng cn
g mt [h hon ton gii thot]. Nhng vn k sau
y trch t kinh Trng Lo K (Theragatha, k 705-725)
m t v mt v A-la-hn v ngi, khng cn s hi. l
trng lo Adhimutta, v sau y l nhng i p ca ngi

v k cp:
K cp:
705. Tt c nhng k m chng ta git trc y
cng t hay cp ca th h u run s, than khc.
706. Nhng ngi y dng nh chng s st, sc din
cn thm ti tnh, bnh tnh v yn lng, khng h than
khc khi i in vi i ha l ci cht?
A-la-hn Adhimutta:
707. Ta khng cn kh trong tm, khi mi dc vng u
b li pha sau; V ny th lnh, tt c mi s s hi u
vt qua, bi mt ngi mi mi khng-cn s
rng-buc vi s sng
708. Khi ci dn li n ti sinh b tiu dit; v khi tr
tu nhn thy mi th [php] nh chng ch thc l,
th au cn ni s b cht chc; ging nh gnh nng
c t xung.
709. i vi ta, i sng thnh thin kho c thc
hnh; con ng thnh o cng c tu tp n cng.
Ta khng c ni s phi cht, ging nh ti sao ta phi s
khi chm dt mt cn bnh.
710. i vi ta, i sng thnh thin kho c thc
hnh; con ng thnh o cng c tu tp n cng.
Ta nhn thy nhng nhng kip sng ch l v ngha v
tm thng; ta i sch nhng cht c m ta ung

phi.
711. i vi ai n c b bn kia, th ngi
khng cn chp th, mi phn s c lm xong,
trong ngi y nhng dng vng-ng hng-ngoi ca
tm chm dt, ch cn s vui sng khi cuc sng kt
thc, ging nh ngi thot khi ao k c.
712. Ta chng c chn l ti thng, tt cng; th
gii chng cn g mi gi ta. Khi n cht khng cn
g phin no, iu mang li s gii thot, ging nh
c gii cu khi ngi nh ang chy.
713. i n s ni r rng: Bt c th g khi sinh,
bt c ni no c thnh tu s sng, tt c u khng
phi do thng to ra.
714. Ai hiu bit iu ny ng nh Pht dy, th ng
tham chp vo s sng, ging nh ngi [khn] khng
cm ly hn st ang c nun chy .
715. i vi ta, khng cn ngh: Ta l hay Ta s
l. Nn khi cc tm-hnh chm dt v ngng dit, th ta
u c g m than van vi chng.
716. ch n thun l s khi sinh ca hin tng
[php], ch l s tn ti ca cc hnh do bi mt nguynnhn. Khi ta nhn thy r chng nh chng ch thc
l, th ta cn g s hi u, ny th lnh.
717. Khi mt ngi vi tr tu nhn xem th gii, ch

ging nh ngi nhn xung mt ng c kh, ngi y
khng nhn thy ci g l s hu; chng c g phi su
no, bi v chng c g l ca ta.
718. Ta mt mi vi xc thn ny, chn ngn vi
n; s ti sinh khng cn na, thn ny tan r, khng cn
xc thn mi no na.
719. C vic git, c vic lm nh ngi thch, d ta ch
cn l xc cht, ta s khng th ght hay a thch g v
chuyn .
720. Sau khi lng nghe li ni k l lm dng tc tai,
nhng tn cp vt b gm ao v tha rng:
721. Knh tha ngi, ngi lm th no, v ai l v sthy ca ngi, m s ch dy ca ngi dn dt ngi
t n s gii thot khi mi su no nh vy?
A-la-hn Adhimutta:
722. Bc Ton Tri v Ton Tr, ngi Chinh Phc v
ngi Chin Thng, bc i Bi, y l v s thy ca ta;
Ngi l bc thy v bc lng y ca th gian.
723. Ngi dy Gio Php ny v song, dn n s
ngng dit (nit-bn). Ai lm theo li Ngi dy s i
n s gii thot khi mi su no.
724. Sau khi lng nghe li ny c ging by kho
lo bi v sa-mn, nhng k cp bung b gm ao
v v kh, v mt s xa lnh vic cp git, mt s

khc t b phm trn v xut gia tu hnh.
725. Nhng ngi y i theo Gio Php ca Th Tn,
pht trin nhng yu t gic ng, nhng cn lc, tr tu,
v tm thc cao hn, vi tri tim hoan h, v khi cc cn
lc c hon thin, h i n trng thi v vi; nitbn.
[theo bn dch ting Anh ca Ajahn Cattamalo]
(ngi dch tm dch ngha ra ting Vit)
iu G Thi Thc To Ra A-la-hn?

Ngi ta thng gii thch v trng thi gic ng hon
ton bng cch lit k ra nhng th bc A-la-hn khng th
lm, nhng khng ch vy, h cng m t nhng loi hnh
vi m bc A-la-hn thng th hin. V ct li, hnh vi ca
nhng bc A-la-hn bao gm nhng biu hin ca tm t i,
bi mn, ty h, v bung x (t, bi, h, x). y chnh l
bn tr x siu phm ca tm, cn c gi l bn phm-tr
(brahma-viharas) [Bn tm v lng], lun lun thi thc
v th hin trong mi hnh ng ca mt A-la-hn, t vic
truyn dy hay phng s mi ngi, cho n vic n ung,
ng ngh, hoc bt c vic g h c thnh mi lm.
Chuyn v ti, ti c th ni mnh may mn nht
c sng v tu hnh Thi Lan trong nhng nm 1974
n 1983, v tng gp g nhng bc A-la-hn. Ti nh
c mt v A-la-hn rt ni ting vi nng lc thn thng ca
mnh. Nng lc thn thng thng xut hin vi bc ton

gic, nhng khng phi lc no cng vy (SN 12,70). c
bit, v A-la-hn cn c cho l c kh nng c c
tm ngi khc. Ngh n iu , ti cm thy rt r, thc
ra l cm thy s s khi gp mt v A-la-hn nh vy. Bi
v tm ca mt k tr tui mi tu hnh nh ti lc chng
ng g cho v A-la-hn c thy, c bit l trc mt
mi ngi. Nhng khi ti gp mt v chng sinh A-la-hn
, c th ni v y khng cn l mt chng sinh, th mi s
s st u bin mt. Ti cm gic tnh lng, bnh an, v
c cho n, cho d ti l ngi vn cn l ngi phm
phu, nhiu li lm. iu l do nhng bc A-la-hn khng
bao gi coi thng ngi khc (ba loi tnh ng mn i i
ca h b tiu dit), v chng ta thy tht d chu khi
gn h. Tt c nhng g tot ra khi h l lng bi mn v tr
tu. S gp g vi mt bc A-la-hn thc th l s gp g
d chu v phn khi nht i vi bt c mt ngi no.
Sau ny, mt s cng tu vi ti li miu t v bc A-lahn bng mt v d l thng khc, nhng rt t thc v
hu l. V s ni rng, ngi i hnh nh lun bao bc
xung quanh mnh bng nhng mi nhn cng v sc bn
t v, khng cho ai li gn mnh. Khi h bc vo nh, mi
ngi u cm gic rt kh chu v kh x. Cn nhng
ngi hin t hn th vn cn t v, nhng bao bc xung
quanh h l nhng mi nhn mm hn v cn hn, t gy
tn thng cho ngi khc. V cui cng l mt loi ngi
khng bao bc quanh mnh bng bt k mi nhn hay s
phng th no. l nhng bc A-la-hn. H tht mm
mi v triu mn!. Mt bc A-la-hn ging nh mt ngi
ng, mt v cha gi tm linh, hon ton tr tu v nh nhng,

tuyt i khng cn mt du vt ca sn gin, lun lun
quan tm v ht lng bi mn v s tt lnh ca ngi khc
nh chnh s tt lnh ca chnh mnh. Ai c gp g
vi nhng bc A-la-hn , ngi y chng bao gi mun
ri khi h.
Chm Dt Tt C Mi Kh au
[Kh Dit]
Nhng bc A-la-hn l nh vy, bn s c c may
mn gp g mt v nh vy. H lun biu hin l ngi
hnh phc nht th gian (MN 89,12). Nhng nhng tri
nghim bn trong ca mt A-la-hn l g?. H thc s
gii thot hon ton mi mi kh au?
Cu tr li l khng! v iu ny c th gy ngc nhin
cho nhiu ngi quan tm!. Thc vy, nhng A-la-hn vn
cn cha c gii thot hon ton khi mi kh au
(dukkha). gii thch v s khc nhau gia mt A-la-hn
v nhng ngi khc, c Pht dng mt v d hai mi
lao. Khi mt ngi b trng mt mi lao hay mt mi tn,
ngi y phi b rt au n. Nhng nu ngi y li b
dnh tip mt mi th hai, th l nhin s au n cng
tng gp i. Hai mi lao hay hai mi tn c v nh
cm gic v thn v cm gic v tm.
L thng, khi mt ngi b cm gic au n v thn,
th lp tc ngi y c s au n v tm. (Kh thn th kh
tm). iu ging nh b dnh lin tip hai mi tn.

Nhng i vi nhng bc A-la-hn (v Bt Lai) 67, khi h
tri nghim s au kh v thn, h khng cn b kh au v
tm. S kh thn khng lm h kh tm. Ging nh h ch
b dnh mt mi tn m thi. Nhng bc gic ng hon ton
mc d tiu dit mi s kh au v tm, nhng h vn
cn chu nhng kh au v thn. Ngay c c Pht khi cn
sng vn cn chu au n v thn (DN 16,4,20). Thc ra,
trong nhng thng cui cng trn gian ny, c Pht
ni rng ch khi no Ngi nhp thin nh khng du hiu
[tc nh khng c nimitta (animita ceto-samadhi), nh v
tng tm] th Ngi mi khng cn b au n v thn
xc na (DN 16,2,25).
D nhin, s au kh v th xc l ln, nhng n ch
l rt nh so vi ton b nhng kh au v tm dit tr
c. V ch ny nn cc v A-la-hn l nhng ngi hnh
phc nht cn ang sng trn ci i ny. Mc d nh vy,
s kh au v thn xc cng l h trng. chnh l s tri
nghim bn trong thn ca nhng bc A-la-hn, v cng
l ng lc chnh h hng n bt-nit-bns chm
dt hon ton tin trnh c thn v tm. V d v mt cu
chuyn c ghi li trong kinh in: khi b gn hi tr li
mnh l ci g, th n thnh A-la-hn tn Varija gii by
rng tin trnh thn-tm mang tn [con ngi] Varija m
mt bc gic ng c th nhn thy bn trong tm mnh l
nh sau:
67
[theo bn dch Tiu B Kinh ca ngi Bikkhu Bodhi, trang 1433]
Ch c s kh khi sinh,
S kh tn ti v bin dit.
Chng c g, ch c s kh khi sinh,
Chng c g, ch c s kh chm dt. 68
Tm nhn vo bn-trong ca mt ci tm ca mt bc Ala-hn nh vy cng c c Pht xc nhn trong kinh
Kaccanagotta Sutta (SN 12,15), c ghi rng: Ci khi
sinh ch l kh ang khi sinh, ci ngng dit ch l kh
ang dit ngng 69. Nh gii thch t trc n gi trong
quyn sch ny, bi v kh (dukkha) lun thm m trong
tng mc ng ngch ca mi s sng, ngay c s sng
ca bc A-la-hn, do mi pht sinh ra s la-b (nibbid)
bn trong tm ca mt bc A-la-hn, v chnh s la-b ny
xc tin cho ci tin trnh thn-tm ca v A-la-hn i
n ngng-dit v chm-dt hon ton.
V vy, xin c ni li, s gic ng hon ton ca mt
bc A-la-hn cn sng cha phi l s chm dt hon ton
mi kh au!. Trng thi ca mt v A-la-hn cn sng
c gi l nit-bn cn du vt hin hu (sa-updisesanibbana) [hu d nit-bn (HV)]. Bc A-la-hn lc ny
ang trong giai on cui cng ca s sng, v ngay lc
ny, h thy bit r rt hai iu. Th nht, (i) h thy bit r
rt nguyn nhn to ra s lun hi ti-sinh: chnh l dc
vng khoi lc gic quan (kama-tanha) v dc vng mun
68
[cng xem ibid., trang 230]
69
c hin hu (bhava-tanha). Th hai, (ii) h thy bit r

rt rng nhng dc vng ny c tiu dit hon ton.
Kh c mt khp ni, ngay c l bc thnh A-la-hn
m vn cn kh, th cn g tham mun c ti sinh vo
nhng kip sng phm trn y kh au nh vy na?.
Chnh v l ny, nhng bc A-la-hn c cho l tiu dit
tt c mi ht ging, mi mm mng tm linh [chng t]
(SN 235) vn lun lun ti to ra nhng kh au trong t
kip ny sang kip khcv h bit r rt rng: tt c
chng t u b dit sch. l tri-kin c quyn
ca nhng bc A-la-hn: ch c bc A-la-hn mi c c
loi tri-kin [cao nht] ny. i vi h, vn cn li ch l
mt khong thi gian ngn na l h s i n trng thi
nit-bn khng cn du vt hin hu (an-updisesanibbana) [v d nit-bn (HV)]. Mt cch gi khc ca loi
v d nit-bn ny l Bt-nit-bn (pari-nibbana)s
tt-ngm hon-ton. y l nhng li trong mt bi k
(gth) ghi chp v mt v A-la-hn l trng lo Sankicca
Thera:
Ta khng mong ch ci cht,
Ta khng mong cu s sng;
Ging nh mt ngi th,
ang ch ngy lnh lng,
Ta ch n lc ca ta.
(Tha 606)
Bt-Nit-Bn
Khong khc , ngay lc nhng bc A-la-hn nhn lnh

tin lng ca mnh, l s chm dt hon ton mi kh
au c gi l bt-nit-bn. l s chm dt s hin
hu [dit hu (bhava-nirodha)] (SN 12,68). Trong qung
thi gian sng t lc chng c thnh qu A-la-hn cho n
khi bt-nit-bn, nhng bc A-la-hn l nhng (ngi mang
li) ch li ln lao nht i vi th gian (kinh Chu Bu,
Ratana Sutta, Sn 233). H lm gng truyn dy gio
php, h truyn dy gio php thng qua s tri nghim trc
tip ca mnh v nit-bn, v h chnh l hin thn sng ca
Gio Php (Dhamma).
Trong , qung i 45 nm t lc gic ng Nit-bn
cho n lc Bt-Nit-bn ca c Pht vn mi mi l mt
giai on hng trng nht ca mun i trong ci th gian
ny ca chng ta. Nhng nm thng c c Pht vn
cn vang vng khp nhng x s cch xa ng bng sng
Hng ph nhiu, v s ta sng ngy vn cn chiu sng
trong thi i by gi ca chng ta, t cch y hai mi
su th k xa xi, ging ta nh mt v siu tinh t trn tri
cao chiu ri nh sng qua nhiu thin nin k. t lu ri
k t khi c Pht ca chng ta khi ng bnh xe chn l
ca Gio Php. Tri qua bao nhiu th k thng trm, chnh
nhng bc thnh A-la-hn lun lun c sc duy tr s
chuyn ng ca bnh xe Gio Php . Cng ging nh
c Pht l v thnh t A-la-hn u tin, tt c nhng bc
A-la-hn ch n thun ch ra con ng. V ty nhng
ngi lng nghe phi t bc i trn con ng . Con
ng o ca Pht vn tip tc c truyn dy, v vn c
rt nhiu ngi vn ang bc i trn con ng cho
n tn hm nay. Khng cn g na, c Pht v nhng bc

A-la-hn hon thnh vic truyn dy v gip tt c
mi chng sinh hu tnh trn th gian ny, v sau tt c
nhng v Pht v A-la-hn chng ng Bt-Nit-bn vnh
vin. Ci ch l tin-trnh kh sinh v kh dit t y
ngng dit mi mi. S tt ngm hon ton.
Vy cn g xy ra tip theo sau khi bt-nit-bn?. Ngay
sau khong khc tt ngm hon ton, tt c s bit [cm
gic, tm thc, v tm trvinnana, citta, v mano] v tt
c ci c bit [thn-tm, danh-scnama-rupa] hon
ton ngng li, v i vi h tt c mi s din t v ngn
t cng u chm dt. Khng cn g ni na. Thm ch
cng chng c ngha g ni n (s) khng c g (nh,
AN IV,174), bi v khng c g khng cn l mt danh t
hay tn gi ca mt s th no na.
Lm Th No
Bit Mt Ngi Gic Ng?
y l cu hi thng hay c hi. Cu tr li l:
Khng ai c th bit chc!. Ch c nhng v Pht mi c
kh nng ny (AN VI,44) 70, bi v l nng lc th su
trong mi nng lc ca mt v Pht (AN X,21) 71. Vo thi
ca c Pht, ch c Pht mi c th xc nhn nhng s
70
[cng xem bn dch Tiu B Kinh ca Nyanaponika v Bohdi, trang 162]
71
gic ng ca mt ngi khc. Ngay c v i A-la-hn nh

ngi X-li-pht vn phi hi Pht v vn ny c
gii p 72.
Tuy nhin, mc d chng ta khng th bit c chn
chn mt ngi no gic ng, nhng chng ta c th
bit chc chn nhng ngi no l cha gic ng. Bn
tng gic ng u c nh ngha r rt bng nhng du
hiu r rng v phm cht ca mi tng, nu bt k du hiu
no khng c mt ngi th ngi cha chng c
tng gic ng .
Nhng Du Hiu Cn Bn
i vi bc Nhp Lu: nhng du hiu cn bn bt
u bng bn phm cht ca mt bc nhp lu. l:
(i) Nim tin bt lay chuyn v s gic ng ca c Pht;
(ii) Nim tin bt lay chuyn v s siu xut ca gio
php ca c Pht (Dhamma),
(iii) Nim tin bt lay chuyn v s xng ng (c knh
trng, c cng dng...) ca nhng bc thnh nhn
trong Tng on; v
72
[cng xem bn dch Tiu B Kinh Bohdi, trang 1167]
(iv) c hnh cao qu l phm cht quan-trng ca

nhng bc thnh nhn (DN 16,2,9; SN 55,1).
Kinh Kosambiya Sutta (MN 48) cn ghi ra thm nhiu
chi tit v mc c hnh nh l: Nu mt bc thnh
Nhp Lu phm vo gii lut, th theo l t nhin, ngi y
lun lun trnh bo vi ngi thy ca mnh, hoc vi
ngi bn tu, v t n lc kim ch khng cn ti phm
sau . 73
(Thm na, rt nhiu kinh sau y cng ghi chp
nhng m t v nh ngha r rt v nhng phm-cht ca
mt bc thnh Nhp Lu). Bc Nhp Lu l ngi dit
tr quan im v c nhn mnh, tc loi b thn kin
(sakkaya ditthi), c ngha l khng cn coi bt c un no
trong nm tp hp un [sc, th, thng, hnh, thc] l ci
ta, l ca ta, hay l c cha ci ta, hoc l c
cha trong ci ta (MN 44, 7; SN 22,1). Bi v cng chnh
ci quan im thn kin sai lm to ra 62 loi t-kin
sai lc m c Pht lit k ra trong kinh Phm Vng
(Brahmajala Sutta, SN 41,3), do vy mt bc thnh Nhp
Lu th khng th no cn nm gi bt k quan im sai lc
no nh vy na (DN 1). Chnh do nhng phm cht ny
m bc Nhp Lu c gi l ngi hon thin v mt
chnh-kin (ditthi-sampanna) (AN VI, 89-95). Do vy, tt
c nhng bc thnh Nhp Lu u cn phi chng ng
73
[theo bn dch Trung B Kinh ca Nanamoli v Bohi, trang 422]
quan-im hn hi l: (i) c s ti sinh (MN 60,11), v (ii)

c quy lut nghip bo (kamma) (MN 60,19).
Cui cng, v s chng c vo tng thnh Nhp Lu l
mt s-kin (AN III, 12) cho nn ngi Nhp Lu lun
lun c th [nh li] ch ra ngy-gi v ni-chn m s kin
Nhp Lu xy ra.
V vy, c th v d rng, nu ai cn t nhiu thi bt
knh vi vi Tng on, hoc cn c rng khng c s ti
sinh, hoc vn cn ngh rng tm (citta), tm tr (mano), hay
tm thc (vinnana) l trng tn bt bin [ l t-kin s
tm trong kinh Phm Vng, DN 1,2,13], th ngi chc
chn cha phi l mt bc thnh Nhp Lu.
Nhng tiu chun ny c nh r trong cc kinh.
Nu ai cn phn i nhng tiu chun ny v cho rng h
khng tin vo nhng kinh , th l mt du hiu chc
chn khc cho thy ngi y khng phi l mt bc Nhp
Lu; bi v tt c nhng bc thnh nhn thc th u knh
trng gio-kinh v gio-lut ca c Pht v nhn ly nim
cm hng tu hnh t trong (MN 48,13-14) 74.
i vi bc Nht Lai: Trc nht, tt c nhng du
hiu trn y ca bc Nhp Lu phi c mt y bc
Nht Lai; v ch c thm vo l nhng tnh tham dc v
c [tham v sn] c lm gim bt i nhiu. Giai
74
[theo ibid., trang 423]
on thnh o ny rt kh m nh ngha r rt v ci
phm tnh mi thm vo trntc l kh m nh r cc
mc gim thiu [nhiu hay t] ca nhng gng-cm tham
v sn trong giai on thnh o ny. V vy, ti cng
khng bn g nhiu thm v thnh qu Nht Lai trong
chng ny.
Chng hn, trong Tng Chi B Kinh (AN VI,44) c cu
chuyn v hai ngi anh em l Purana v Isidatta, c hai
u c c Pht xc nhn l chng c thnh qu
Nht Lai, mc d ngi trc th sng tit ch c thn, cn
ngi sau th vn cn rt nhiu hnh vi tnh dc 75. [Tht kh
m c th nh r mc gim-thiu v tnh tham-dc trong
trng hp ca hai v ]. Nhn tin, y li l mt trng
hp na, rng ch c c Pht mi c th xc nh l ai
chng c tng thnh qu no.
i vi bc Bt Lai: Nhng du hiu th r rt hn.
Cng nh thnh qu Nht Lai: trc mt, tt c nhng
phm cht ca bc Nhp Lu phi c mt y trong
bc thnh Bt Lai. V thm vo l s hon ton tiu
dit hai gng-cm tham dc v c . [Tham v sn
chm dt]. Nh vy, bc Bt Lai tuyt i khng cn hnh
vi hay t tng tnh dc, khng cn vn sc dc trong
tm na (t kinh AN VI,63). V vy, nu ai cn bt k hnh
vi hay hi hng tnh dc no th ngi chc chn khng
phi l thnh Bt Lai. V nu ai cng cn t nhiu sn gin,
75
[theo bn dch Tng Chi B Kinh ca Nyanaponika v Bodhi, trang 171]
bc bi, bt mn, c ... th ngi cng khng phi l

bc thnh Bt Lai.
i vi bc A-la-hn: Nhng du hiu cng thm r
rt hn. Th nht, tt c nhng du hiu phm cht ca bc
Nhp Lu v bc Bt Lai phi c y mt bc thnh Ala-hn. Thm vo l nhng phm cht ring ca mt bc
gic ng A-la-hn: chng hn nh chn iu m nhng A-lahn khng th lm c nh tch gi ti sn, st sinh...(AN
IX,7) 76.
Thm na, bc thnh A-la-hn s c mt bn cht
khim-nhng t nhin, v l h tiu dit tt c ba loi
nim v s t-ta, ng mn (SN 22,89). Li na, mt phm
cht nht-nht v rt-ring ch nhng bc A-la-hn mi c:
l s khng s hi [v ngi] khi i mt vi ci cht. H
khng cn s cht na [nh bn c qua cu chuyn i
p gia A-la-hn Adhimutta v nhng tn cp c
trch dn trong Chng k trc]. V vy, nu bn thy
nhng cao tng no vn cn t nhiu tch-gi nhng ca
ci vt cht nh ca ring, cn t nhiu t-ta ng mn, hoc
cn s-cht, th bn s bit chc chn rng v tng cha
thc s l bc gic ng hon ton.
Tm li, l nhng cch bn c th bit c mt
ngi no l cha gic ng mt tng thnh o hay thnh
qu no . Tuy nhin, c mt s t kin hay hnh vi sai tri
76
[xem ibid., trang 231]
l rt m nht v siu vi t m chng ta kh nhn ra, c

ngha l chng cha b dit sch hon ton. i khi, chng
ch b khng ch mt cch tm thi bng tng-thin-nh
jhna, hoc bng -ch ca ngi tu. V d, nu chng ta
(c kh nng) nhn xem tm ca mt ngi tu khi ngi y
va thot ra khi tng thin nh jhna th ta c th thy tm
ca ngi y tht trong sng v khng cn nhim, n
trong sch ta nh tm ca mt bc A-la-hn thc th, nn
rt kh m phn bit. V bn s b lm. Chnh v iu ny,
xin c ni li ln na: ch c mt v Pht mi c th bit
r v s gic ng ca ngi khc. Cn tt c nhng ngi
khc, bao gm c chng ta, th ch c th bit c ngi
no cha chng c mt tng thnh qu no , da vo
nhng tiu chun m ta hc t trong kinh Pht. 77
Chuyn V Hai Thiu Nin Trong Cha

Chuyn c thc xy ra cch y khong hai thp k
trong mt thin vin. C hai thiu nin t hc n thnh cu
thin s ch dy cho h cch tu thin. Sau khi thin s ch
dn vi ngy, hai thiu nin quay li trnh thin vi s
ph, v nhng g h ni ra lm v s ph sng s. Nhng
ngi c mt sau ny k li vi ti rng khng kh
trong cha lc tht l phn khch. Hai a tr vi nng
77
Chng ta ch c th bit mt ngi cha chng c mt thnh qu no

nu ngi y l ra nhng du-hiu khng ng vi nh ngha v thnh qu
. Nhng i vi nhng ngi khng l ra du-hiu g nh vy th khng c
ngha l h chng c thnh qu . V chng ta khng th bit c v s
chng c ca h.
lc tm linh siu phm n tu vin phi Lm Thin

Thi Lan, v h ang hon thin tim nng nghip-sng gic
ng ca h. V s th hin xut chng v kt qu tu thin
ca hai a tr, v s ph phn khch n mc cao
nht v tuyn b hai v thin sinh tr chng c gic
ng hon ton. Nhng v tng khc cng v cng phn khi
khi thy c hai v A-la-hn mi xut hin trn th gian.
Da theo truyn thng Pht gio Nguyn thy
Theravada, cng vi mt s xem xt (Miln 7,2): nhng
ngi ti-gia khi chng thnh qu ton-gic phi nn c
th gii vo Tng on, v h c th qua i bt c lc no
sau . V vy, v tng trng th gii cho hai thin sinh
tr ngay trong ngy hm . Sau t lu, mt trong hai v
A-la-hn tr b bnh nh v c a n bc s. Bc s
chn on cn phi m. V khng bit rng khi m ngi ta
s dng thuc gy m khng b au n, v A-la-hn
tr t ra rt s-st. Nh chng ta bit, bc A-la-hn thc
th khng cn s s hi nh vy na, thm ch cng khng
cn s cht. By gi r, mt a tr ny khng phi l
mt A-la-hn v ngi ta cng tham kho a tr kia v bit
ch y cng khng phi l A-la-hn lun. Chng ai gic ng
hon ton g c. Mt v thy c o ni ting nh vy m
cn b nhm ln hon ton, th chng ta cng c th b nhm
ln mt cch d dng.
Mt s ngi cng cn lm tng rng ngi c nng
lc thn thng cao siu l nhng ngi cng chng c
tng gic ng cao siu, nhng iu l khng ng. V d,
ngi anh em h ca Pht l Devadatta (-b-t-a) c
nhng nng lc thn thng rt siu phm nh thin nh,

nhng ng ta thm ch cha c l mt bc Nhp Lu. Sau
, ng mt ht nhng thn thng v c tnh tm cch
git Pht (Vin 2,7,2,5). Nhng nng lc thn thng khng
phi l du hiu ng tin ca s gic ng. Khng phi h c
thn thng l gic ng.
Trong kinh Sunnakhatta Sutta (MN 105), mt ngi
c s tn Sunnakhatta, sau khi ng nghe nhng tng s
tuyn b trc mt Pht l h chng c gic ng hon
ton, ng n bn Pht hi rng liu tt c h tuyn
b chnh xc hay khng. Pht tr li rng mt s trong h
l A-la-hn thc th, nhng mt s khc cha chng c
ton gic nh h ni 78. Nh vy cho thy, vn c nhng
ngi tuyn b rng h chng c nhng khng ng
vy, thm ch l vo thi ca c Pht. Thc ra, i vi cc
T kheo v T kheo ni, vic tuyn b sai v s chng c
ca mnh l phm gii lut Tng on [iu lut pcittiya
s 8]. V vy, ngi mc y c-sa m cng b sai lch trc
mi ngi v s chng c ca mnh l c phm vo giilut, lm cho t cch ca h cng thm ng ng. Khi thit
lp gii lut Tng on, c Pht bit c rng mt
ngi rt d [c xu hng] t nh gi qu cao v nhng s
chng c ca mnh. V vy, tt nht i vi cc tu s l hy
nn gi im lng v s chng c ca mnh, nu cn trnh
bo th ch nn trnh bo vi ngi thy trc tip ca mnh.
ng nh li mt v T kheo ni ni: Nu bn chng
78
[theo bn dch Trung B Kinh ca Nanamoli v Bodhi, trang 861]
c gic ng th bn ng nn ni vi ai v iu , bng
khng bn phi tn ht phn i cn li chng minh v
iu !.
C l khi mt ngi tu mun xem xt v s chng c
gic ng ca mnh mt giai on no , th v y nn
nm r nhng du hiu tiu chun ca tng tng thnh qu,
khng nn t nh gi qu cao, v sau mt thi gian di
xem xt nhng du hiu no l c, v nhng du hiu no l
khng c. D cho ngi tu c t chc chn, th v y cng
nn ch xem nhiu nm na xem iu thc th
chc chc cha, khng cn phi vi v cng b lm g.
Ngi tu nn nhng tri nghim tip theo t chng
chng nghim thc-trng chn chn nh th no. S tri
nghim lin tc l rt quan trng, nh bn s thy trong mt
v d thc sau y.
Chuyn V V Tng Khng S Cp

Vo nm 1980 ti Tu vin Poo Tork thuc phi Thin
Trong Rng [Lm Thin] ca Thi Lan, v s c php danh
l Tan Ajahn Juan k li chuyn ny cho ti nghe.
Mt bui chiu n, c mt v tng i vo rng su cnh
mt ngi lng. Theo thng l, dn lng s cho rng ngy
mai v tng s ra khi rng i kht thc, nn h sn sng vt
thc cng dng theo truyn thng cng-dng tt p
x s ny. Cc v tng thng do quanh tm ni yn
tnh v cch ly thin nh v qua m. Ngi dn lng
n v cnh bo v tng v con cp d trong khu rng, n

tng v lng n tht nhiu con tru v mt s ngi dn.
V tng lin tr li: Ta khng cn s cht. iu
chc l do v y thc s ngh rng mnh thc s gic ng
hon ton nh mt A-la-hn. Ngi dn lng khng tin iu
.
Hy ch cho ta ch con cp d. Ta s ngi thin c
m nay. Ngi dn dt v tng vo rng gi, n ni c
nhng du chn cp thng i qua. V tng lin cng liu,
mng chng mui, v ku dn lng hy quay v. Ngi dn
bt u thn phc.
Ri na m cp d cng xut hin. T nhng m thanh
k l ban u cho n nhng ting bc chn cng lc cng
r hn. Hy tng tng cnh v tng ang ngi thin, nu
ng theo truyn thng Thin-trong-rng min ng bc
Thi Lan, th c l v tng y ang chnh nim v hi th
vi nim Bud-dho [Pht-] theo hi th vo-ra. Tng
tng rng, khi cp n gn, v tng cung ln v
bt u nim cp-d thay v Pht-. V v tng vn
cn c r hai t cp-d k t khi thot thn b chy cho
n lc vo n ngi lng trc s tnh gic ca m ng
dn lng. Cp-d!, b con i, cp-d!, mi ngi u
nghe v tng la ln nh vy.
Li thm na, theo gii lut T kheo, mt v tng hay ni
khng bao gi c chy. Bi v y phc ngi tu ch c
qun tht nh nhng ch khng c nt ci chc chn nh y
phc bnh thng, nu tng s m chy th kh nng s lm
tut rt y phc ca mnh. Nhng chuyn k li l v tng

tho chy nh tn bn thot thn, y phc v m nn
cng ri rt ht, ch cn ci thn trn v ci u trn. Ngi
dn lng vn mi khng th no qun v v tng khng s
cp .
Chng 16
Phn Kt:
BUNG B N TN CNG . . .
Tm Lc Li Phng Php
Phng php l cch t b nhng rng buc, cn c
gi l s bung-b. S t b bt u bng lng rng lng
b th. cng l l do ti sao trong trung tm thin Pht
gio ca chng ti, chng ti khng thng b-th hay
thng cng-dng, hay thng phc-in, m chng ti ghi
l Thng Bung-B.
Ri tip ngi tu bt u t b nhng hnh ng ca
thn v li ni c hi cho ngi v cho mnh, ni cch khc
l sng mt cch o c theo gii hnh. Sau , ngi
tu t b ngh v thn, cng vi nm gic quan, thng qua
vic thc tp thin Pht gio. Ri sau ngi tu t b ci
ngi lm [ hnh] tin vo th gii tng thin nh
jhna, l hp chu bu nm bn trong thin. Cui cng,
ngi tu t b s v minh cho rng c mt ci ng [ci ta,
ca ta] nh mt bn th thng hng; lm nh vy, ngi
tu s t b c ci quan im chp ng vn l s cn tr
ngi tu khng th t n trng thi nit-bn hnh phc.
Ton b quyn sch ny nhm vo vic t-b c gi
l thin.
Giai on u tin l s t-b ci m thc thi gian

tin vo (i) s tnh gic vo giy pht hin ti, l
trng thi thin phi thi gian.
Tip theo ngi tu hc cch t-b thi tm c thoi
bn trong, nh s suy ngh, ngh, c th tin vo (ii)
s tnh gic im lng vi giy pht hin ti.
K tip, ngi tu tu tp cch t-b tng phn ci thn
v nm gic quan bng cch (iii) ch tm vo hi th,
l s ch tm vo mt chc nng duy-nht ca thn
[hi-th] n mt mc khng cn ch tm vo bt k
th g khc ngoi hi-th.
Tip theo , ngi tu c th tin ti kh nng t-b
ton b thn v nm gic quan tri nghim n giai
on (iv) hi th p.
Ri thng qua hi th p, ngi tu bc vo giai
on (v) nimitta xut hin, l hnh nh phn chiu
ca tm ca ngi tu. Ngay sau , v mt k thut,
ngi tu nhanh chng tu tp cch t-b ci ngi lm
[ hnh] c th tin vo (vi) tng thin nh jhna
u tin [Nht Thin].
Ri sau , ngi tu dn dn t b th cui cng ca
mnh, l t-b ci ngi bit [tm, tm thc] c
th chng c nhng tng thin nh jhna cao hn
[Nh Thin, Tam Thin, T Thin], v thng qua t
n lun nhng tng chng c v sc tinh t v tuyt
p nh t hng.
Tun t cc giai on tu tp thin l nh vy.

Tm li na: Thin Pht gio l mt phng php t-b
dn-dn. Bn c th bit l ngha ti sao nhng
tng v ni Pht gio cng c gi l nhng ngi t-b.
Bn ng nn s ngi v ch t-b. Cch t-b cng
chnh l cch to ra hnh phc. Con ng t-b chnh l
con ng hnh phc. Khi mt ngi t b dn dn, th
hnh phc s tng ln dn dn. Trong nhng bi kinh, c
Pht miu t con ng thin tp ny thc s l mt tin
trnh t nhin:
i vi ngi c hnh, khng cn phi mun Mong
cho ta khng cn su no. S gii thot khi su no
s t ng khi sinh trong mt ngi c hnh.
i vi ngi khng cn su no, khng cn phi
mun Mong cho mnh c vui v. S vui v s t
ng khi sinh trong mt ngi khng cn su no.
i vi ngi vui v, khng cn phi mun Mong
cho mnh c hoan h. S hoan h s t ng khi
sinh trong mt ngi vui v.
i vi ngi hoan h, khng cn phi mun
Mong cho thn mnh c tnh lng. S tnh lng s
t ng khi sinh trong mt ngi hoan h.
i vi ngi tnh lng, khng cn phi mun

Mong cho mnh c c nim hnh phc bn-trong.
Nim hnh phc bn-trong s t ng khi sinh trong
mt ngi tnh lng.
i vi ngi hnh phc, khng cn phi mun
Mong cho tm mnh tin ti t nh. Trng thi t
nh [samdhi, jhna] s t ng khi sinh trong mt
ngi hnh phc t bn-trong.
i vi ngi c c [chng c] tng thin nh
jhna, khng cn phi mun Mong cho mnh nhn
thy c mi s th (mi php) nh-chng-ch-thcl. S nhn thy mi s th nh-chng-ch-thc-l
[tr tu] s t ng khi sinh trong mt ngi c
c [chng c] tng thin nh jhna. (AN X,2)
Nh vy, chng ta c th nhn thy li ch dy ca Pht:
t s v-hi [c hnh] mt ngi tu tp s c c nim
vui-v, nim hoan-h, s tnh-lng, nim hnh-phc bntrong, v nim hnh phc ca tng-thin-nh jhna, v trtu. S gii thot c c t tr tu.
C nhng dng hnh phc khc nhau xy ra trong ci
tin-trnh dn dn v t nhin nh vy. Tin trnh t-b dndn, chnh l tin trnh tng-dn hnh-phc, s t n nh
cao ca tin trnh bng vic nhn thy mi s th ch
thc nh chng l: l s gic ng. V s gic ng l
nim hnh phc cao-nht trong tt c mi nim hnh phc
ca ton b tin trnh .
Trong bi kinh Dhammacetiya Sutta (MN 89,12), Vua

Pasenadi (Ba-t-nc) c cho rng ng thc s rt thch
th khi thm ving tu vin K Vin (Jetavana) bi v mi
ln ng n , ng lun nhn thy nhng v tng hnh
phc, lun mm ci 79. c Pht tha nhn rng iu
c c l do vic thin-tp ng n.
Do vy, phng php thin tp c miu t trong
quyn sch ny l mt con ng hnh phc, con ng
chn phc, l con ng thi-bay-tm-tr-ca-bn-bngs-ngy-ngt-tt-cng!. Cng t-b nhng th ch l kh
au, th ngi tu cng tri-nghim c nim hnh phc
ch thc. Tt c phng php tu hnh y ch l vy!.
By gi chng ta ni n mc tiu.
Mc Tiu
Theo ca c Pht: cng ng tt nht trong nhng
cng ng l ni c cc tng ni thanh m v chuyn cn,
khng lng ph thi gian khi mt mnh, v ni nhng nng
lng ca h c pht huy chng t n iu cha
c chng t, hiu bit iu cha c hiu bit, v
chng ng iu cha c chng ng. (AN III,93).
79
Cu y : Cn y, bch Th Tn, con thy cc T-kheo hn hoan,

phn khi, h lc, cc cn thoi mi, khng dao ng, bnh tnh, sng da vo
s h cng ca ngi khc, vi tm t (v t) nh con th rng (theo bn
dch ca HT. Thch Minh Chu).
iu ny cho thy rng c Pht ch ra nhng mc-tiu

r rt ngi tu t n. Nhng v t ca c Pht
hon ton hiu r rng c nhng thnh-qu tm linh h
nhm n cho vic tu hnh. Nhng phn thng cao qu
nht cng c a ra, nhng chng ch dnh cho nhng ai
cam kt thc hin s nghip tu hnh mt cch nghim tc.
Nhng bi kinh ca Pht ni r rng vic thc hnh o
Pht [Gio Php] l khng dnh cho nhng ngi li
bing. (Ngi tu hnh th phi sing nng v nhit tm tu
hnh). Ch c nhng bc A-la-hn l khng cn g lm
hay tu hnh na (MN 70,12), nhng thm ch nhng bc
A-la-hn cng lun lun lm vic khng mt mi
phng s cho nhng phc li trc-sau ca nhng ngi
khc.
Trong quyn sch ny, ti cao vic chng c
nhiu mc-tiu khc nhau ca vic tu hnh tm linh. l
mt s nhng thnh qu cao qu v siu phm nht m
nhng ngi thi nay cng c th chng c c. Hn
na, trong cng bao gm c ci mc-tiu k diu nht
trn tt c mi mc-tiu, l s gic ng hon ton [vin
gic, ton gic], cng l thnh qu m c Pht
chng ng.
Mt s ngi ni rng chng c g chng c. Nhng
ngi tu hc theo li khuyn ny th chc chn s chng
chng c c iu g ngoi s m mt; bi v l li ni
khng ng ch!. c sinh ra lm ngi l c hi v cng
qu him tu tin trn con ng tr tu, nhng bun thay
mi ngi u lng ph thi gian trong s chnh mng, li
nht, hoc ch theo ui nhng th v ch. Theo nh li ca

Pht, Pht khuyn dy rng mi ngi phi thc hnh
vic tu tp vi tinh thn nh ang b nguy cp, nh th qun
o ang b la chy 80. Nu khng s b lng ph ht thi
gian ca kip ny ngn ngi.
(Cng ging nh tt c mi cng vic, t vic lm vn,
ra chn, i hc, nghin cu, hoc chuyn i...nu ngi
khng nhm n mc tiu l g, khng phi l c mt
khu vn p, mt ng chn sch, kin thc, hoc chng
i n u...th ngi s kh m nhit thnh v ch
tm cuc tng ming t, ra tng ci chn, hc tng mn
hc, thao tc tng bc nghin cu, hoc chu kh i ht
tng on ng ngn ca chuyn i...Vic tu hnh cng
vy, ngi xut gia tp phi xc nh r mc-tiu ca mnh
l g, chng hn nh tu tp tt c iu kin chng c
tng thin nh, v sau i n mc-tiu rt ro l gicng; ngi ti gia ty theo iu kin cuc sng c th xc
nh mc-tiu ca mnh l gi tt nm hoc tm gii hnh
hy vng c ti sinh v ci phc lnh (nh ci ngi)
v trnh n nhng ci thp xu nh a ngc, sc sinh... Nu
khng c mc-tiu r rt, vic tu tp s chng i n u,
mi s thc hnh ch l chung chung v v hng.)
Mc Tiu v V Ng
80
[theo bn dch Tng ng B Kinh ca Bhikkhu Bodhi, trang 1859]
Mc-tiu ca Pht gio l v cng khc bit vi nhng

mc tiu trn tc. Nhng mc tiu th tc thng ch tng
thm nim v bn ng v nghing theo hng t thm,
ly thm, c thm nhiu na cho ci ta v-ng. Cn mctiu ca Pht gio l ngc li, l hng v s v-ng v s
t-b tt c mi s hu trn i. y l s khc-bit cn
bn cho thy s khc-bit gia nhng kht-vng chng c
nhng mc tiu Pht gio so vi nhng dc-vng ca th
gii phm tc.
Nhng v thy thng thi ng n khi khuyn mi
ngi ng chy theo nhng dc vng th tc, bi v cui
cng ri n cng dn n s bt mn v bt toi nguyn m
thi. Cho d ngi ta c thnh t hay khng, hay d g i
na, th nhng g t c cng khng bao gi tha mn s
mong i ca dc vng. Ging nh li ca Oscar Wilde,
kch tc gia ni ting nht London vo nhng nm 1890,
ng tng ni rng: Trn i ny ch c hai thm kch.
l ngi khng c c ci mnh mun, v ngi ang
c c ci mnh mun. (Ngha l chuyn c-khng, cmt, thnh-bi u ch l nhng s bt toi nguyn, u l
nhng thm kch ca cuc i.)
Mc-tiu tu hnh chng c tng thin nh ch c
th t c bng k nng bung-b tuyt vi. Ngi tu
khng c c iu g trong s chng c , ngoi tri-kin
v ci c gi l s t do gii thot khi dc thn v
nhng ngh ca ngi tu. Thm na, tr tu minh st thm
su c c nh nhng s tri nghim su sc v s bungb th tt nhin khng th no dn n s t cao hay t ho.
Chc chn l vy. (Ci c c bng s bung-b chc chc

l thin lnh. Ch c nhng thnh t v vt cht v danh
vng trong i mi thng dn n tnh t ho t cao ca
con ngi). Nhng s chng ng ca ngi tu chnh l s
ph-b ci o-tng v mt ci ta- ni pht sinh ra ci
tnh t ho v kiu ngo. Khi no ci ta [t ng] cn
mnh, th tnh t ho t cao vn cn pht sinh. Khi khng
cn ci ta, khng cn ng chp, th s t ho t cao s
khng cn ch ng.
(Ngi chng c thnh qu tm linh bng con ng
bung-b thn v tt c -hnh th lm sao cn khi sinh
tnh t cao v nhng thnh tu ?. Nu ngi no cn t
ho v s chng c tm linh ca mnh, th ngi chc
chn cha thc s bung-b v cng cha thc s chng
c thnh qu tm linh . Thc vy, nu khng kho th
iu ny rt d t mu thun.)
Nhng mc-tiu c cao trong quyn sch ny l
khc hn vi nhng mc tiu th tc trn i. Bi v
nhng mc-tiu ny c cao bi chnh c Pht
dn dt ngi tu t n nhng iu tch cc v tt lnh v
tm linh, cho nn chng xng ng c t ln v tr hng
u nh l nhng mc-tiu ca kht-vng v tm-nguyn
ca ngi tu, v c pht trin vi mt s v-ngi. Ch khi
no ngi tu hiu r v c c mc-tiu r rt nh vy, th
ngi y mi c th tu hnh tin b trn con ng tm
linh! [ t n mc tiu y].
Nhng Pht t ch thc thng ngh khc vi ngi

thng, h khng bao gi tm cch thnh tu nhng mc
tiu ca mnh bng chi ph ca ngi khc, tc l khng
bao gi mun thng tin trn bc ng tu tp nh vo s
hy sinh mt mt ca ngi khc. Ngi tu tm nguyn t-b
c tt c mi s hu, v h tm thy hnh phc trong s
bung-b mi th.
Nng Mc X Vt
Trong quyn sch ny, ti r rng a ra nhng mctiu l nhng tng thin nh (jhna) v bn tng thnh qu
gic ng. Nh chng ta hc, c Pht gi nhng s
chng c ny l nhng trng thi vt trn nhng tri
nghim thng thng ca con ngi. Tm dch l nhng
php siu thng, hay nhng trng thi siu vit (uttarimanussa-dhamma). Bng cch nng mc x vt i vi
nhng thin sinh, ti thc s mun thc h n lc cao hn,
bc nhng c nhy cao hn mc-x mc-tiu bnh thng.
Nhng hun luyn vin lun lun nng mc thnh tch cao
hn cc hc tr tp luyn trn mc thnh thch mong i.
V ti sao chng ta khng th t ra mc mc tiu cao nht
v tt lnh nht m c Pht tng ch dy?. Thc ra,
chng ta vn cn c th chng t c nhng trng thi
siu thng (uttari-manussa-dhamma) ngay trong kip
sng ny. Quyn sch ny l s thch thc bn n lc t
c iu y.
Tm coi nh mt ngi tri nghim nhng chng c

ny, ti miu t con ng ny mt cch chi tit. Con
ng tu tp ny ch yu tp trung vo nhng nguyn-nhn
[cch thc hnh] hn l nhng kt qu [ci t c]. Bi v
nu ngi tu ch lo ngng trng qu xa v mong ch n
nhng mc tiu to ln, th ngi tu thng b xao lng trong
vic u t thi gian v n lc vo vic tu tp nhng
nguyn-nhn cn thit dn n thnh tu nhng kt qu
mc tiu .
(Nu ngi chy c lo ngh n mc tiu nhng khng
lo chy, th ngi y kh m t n mc tiu mt cch
nhanh chng: v s chy l nguyn-nhn dn n mc tiu.
V vy, ngi y tt nht l nn tp trung vo s-chy hn
l ngh tng n mc tiu. Sau khi xc nh r mc-tiu
tu hnh l g, th ngi tu ch nn tp trung vo vic thchnh tu-tp. V s thc hnh tu tp l nguyn-nhn dn
n mc tiu tu hnh . Nu khng tp trung vo thc
hnh th s khng c mc tiu no c thnh tu ht.)
Mt v d khc d hiu hn, mt vic thng ngy nh
cng nh trong cc t vin: vic ra chn. Nu mt ngi
c lo ngh n ng chn da v ngh rng khng bit khi
no ng chn da ny mi sch bng c nhng khng
lm g c, th mi mi ng chn vn nm nh vy. Mt
ngi khc cng ngh nh vy v lp tc bt tay vo Ra
chng!: l nguyn-nhn lm cho ng chn da c
sch. Chng bao lu, ng chn da c sch bng.
Mc-tiu c hon thnh.
Tng t, nhiu ngi tu vn thng than th rng h

cha chng c c tng thin nh no. Khi no tm ti
mi t n nim hnh phc ?. Ti mong mun tm mnh
chng c c tng thin nh. Nhng h lun lun nn
ch trong cng cuc thc hnh thin. Mt ngi khc cng
ngh nh vy Lm sao tm ny c th chng nhp vo tng
thin nh?, v ngi y bt u nhng cng vic tu tp
thin nh l nguyn-nhn dn n tng thin nh jhna
l tu tp s bung-b ci ngi lm [ hnh] v nm
gic quan. Nu ngi y thc hnh mt cch chuyn cn v
ng n theo li ch dy ca c Pht, th chng bao lu
ngi y c th bc vo tng thin nh jhna v ta sng
trong y. Mc-tiu c hon thnh.
Nng mc mc tiu khng phi l nguyn nhn lm
ngi tu kh chu hay nn ch. Chnh thi sai lm mi l
nguyn nhn ca s nn ch. H dng qu nhiu thi
gian ngng ch mc tiu, nhng khng dnh thi gian
thc hnh nhng nguyn-nhn dn n mc tiuchnh
thi gy ra s kh chu, bt mn v nn ch nhng
ngi tu .
Nh Sch Gc R Nhng Rng Buc

Khi nhm n mc tiu tng thin nh, ngi tu s gp
phi nhng ro cn tr ngi. Nhng tr ngi chnh l nhng
s rng-buc. Nu khng c nhng rng-buc , ngi tu
s d dng tin vo trng thi tng thin nh khng my
kh khn, v l mt ni tr x t nhin ca tm. Khi
nhm n mc-tiu l tng thin nh jhna [ h tr tu tp

n gic-ng] th ngi tu c th bng nh c gc r ca
nhng rng-buc . Nhng nu nhm n mc-tiu thp
hn [v d nh ch trnh xa cuc i, an thn an phn,
hay c cu g g ] th ngi tu s khng gp phi
nhng rng-buc gc r v c th ngh rng chng khng
h tn ti. Do vy, vic nhm n mc-tiu tng thin nh
jhna s gip ch cho mc ch o su -su bng sch
nhng gc rng-buc, i-din vi chng v vt-qua
chng bng cch tin su vo tng thin nh.
Nhiu ngi tu rt d hiu lm rng bn thn mnh r
b ht nhng rng-buc. Nhng ngi ht thuc l lun
lun ngh rng mnh c th b thuc l d dng cho nn cho
n tn hm nay h vn khng tnh n vic b thuc l.
Cho n khi h c gng b thuc l, th lc h mi nhn
ra sc mnh ca s nghin ngp [rng buc]. Tng t cch
nh vy, ngi tu khng chu kh tu tp i n chng c
tng thin nh, n khi h thc s c gng lm iu
th h mi hiu ra sc mnh tinh vi ca nhng s rng-buc
l g. Thm na, ngi tu ch c th th nghim xem mnh
c cn dnh mc vo nhng rng-buc hay khng ch bng
cch xem xt ci kh-nng tin vo tng thin nh ca
mnh. (Nu kh nng l yu km, th ngi tu chc
hn cn dnh nhiu rng-buc v nhiu chng ngi khc).
n lc , ngi tu mi thc s i din vi tt c chng.
(V khi no cn nhng rng-buc hay chng ngi, th tm
ca ngi tu khng th no chng c tng thin nh. Tng
thin nh ch c th chng c c nh s bung-b tt
c nhng rng buc!).
V d: hu ht nhng thin sinh u khng bit rng h

dnh mc vi m thanh nh th no. Cho d nhng li ni
hay ting xe c khng lm h quan tm g c, nhng hu ht
h u thy khng th tt bt ci s-nghe v s-ch-tm vo
ting n . H khng th bung b c bi v s dnhmc vo s-nghe ca h vn cn qu mnh. H nhn ci snghe l ci ngi-nghe. (Ngi tu gii th nhn bit ci snghe ch l s-nghe). Cho nn, s bung b ci m thanh
v s thng thc s im lng hon ton c nh l h phi
b i mt phn danh tnh [ngi-nghe] ca h vy. ch
l s dnh-mc. Khi tin vo trng thi thin su, ngi tu
phi tp trung vo tm-im ca tm hn tt c nhng m
thanh , t t tho b nhng nt tht rng buc cho n
khi ngi tu khng cn nghe thy m thanh no na. Trong
kinh i Bt-nit-bn, c Pht trong trng thi
khng cn dnh-mc khi Pht ang thin nh x
Atuma 81, [khi ang nh su] Pht khng nghe thy g
trong lc tri ang sm st d di lm cht ngi v sc vt
gn (DN 16,4,33).
Hu ht nhng thin sinh u dnh mc su nng vi s
suy ngh. Do vy cho nn h khng th ngng suy ngh khi
h cn phi ngng, v d nh lc i ng. Nhiu ngi cn
tn dng ngh v coi nhng tng ca h l ti sn
ring t ca mnh. Suy ngh hay t duy l cch h kim sot
ci th gii sng ca mnh, c v hng ngoi v hng ni.
81
Atuma l x nm gia Kusinagar (Cu-thi-na) v Savatthi (X-v)
Bung b ngh v tin vo s im lng chnh nim c

ngha l bung b s rng-buc kim sot bn thn mnh.
Dp b s kim sot c th lm s st nhng ngi cn
nng thi-tm kim sot. Nhng ngi khng th tin vo
tng thin nh n gin l nhng ngi cn mang nng ci
thi lun-kim-sot trong tm mnh!. H b dnh mc vo
s kim sot, v s suy ngh. Nhng n khi no ngi tu
c c quyt tm bung-b nhng l gii ny-n ca s
kim sot bn trong (ni tm), tc l nhng suy ngh nyn, th ngi y mi c th nm tri c nim hnh phc
ca s im-lng bn-trong. n lc ngi tu mi hiu
c rng chnh s suy ngh ny-n l s rng-buc lm cn
tr s bnh-an ca tm.
S dnh mc vo thn ny v nm gic quan ca n, vo
ci ngi lm [ hnh] v s suy ngh ca n, chnh l s
rng-buc n su ang lm cn tr ngi tu tin n tng
thin nh. Cng ging nh mt ngi c th chng minh
c s khng cn rng buc vo thuc l na ( hon
ton khng ghin ht na), ngi tu c th chng minh s
khng cn rng buc vo thn ny, vo nm gic quan, v
nhng ngh bng vic chng c c tng thin nh
jhna.
(Ni cch khc, ch khi no ngi tu chng c c
tng thin nh jhna th iu mi chng minh c rng
ngi y khng cn nhng dnh mc rng buc vi thn,
nm gic quan, v nhng ngh na. Bi v, xin nhc li ln
na, chng no ngi tu vn cn nhng rng-buc, th tm
ngi khng th no tin vo tng thin nh, nh
nh ngha nhiu ln v ng li t n trng thi tng

thin nh.)
Nhng Cu Chuyn v S Bung-B

Nhng hng dn tu tp trong quyn sch ny mang
ngi thin vt qua nhng rng buc t gc r. Bn tin
vo nhng cnh gii bn-trong, ni m nm gic quan
khng cn c th quy ry bn na v ni nhng ngh
khng cn chuyn ng, nhng l ni s chnh-nim ta
sng mt cch hnh phc v ngy ngt. Sau y l mt s
cu chuyn v s bung-b.
Tha Thun Vi Tm
Ti tri qua su ma an c Kit H ch mi mnh trong
mt tnh x trn vng cao nguyn ho lnh ca min bc
Thi Lan. Sau mt thi gian, vic hnh thin ca ti cng b
rc. Ti cng c gng khng ch nhng chng ngi, th
tm ti cng lng xng d di. Trong u vn cn nhng
ngh khng phi ca mt k tu hnh v th nh tnh dc,
tnh hung hng, sn si...Chng bao lu, tm khng cn c
kim sot c na. cng chng c bn ng tu no
gip ti. Mt ngy n, qu tuyt vng, ti n trc
tng Pht ln ni thin snh v pht tm th nguyn. Ti
cam kt nh vy: trong mt gi mi ngy, t ba n bn gi
chiu, ti cho php ci tm t o ca mnh ngh bt c th
g n mun, nh tnh dc, chuyn tnh cm, m tng, cc
loi. i li, ti yu cu tm phi lun an tr ni hi-th

trong sut thi gian cn li ca ngy.
K hoch cng chng tin hnh tt p g nh tnh.
Ngay ngy u tin, phn ln thi gian trong ngy tm cn
ni lon hn bao gi trc . N khng chu nghe li ti,
khng an tr theo hi th. N vng vy, giy ny nh con
nga chng. n ba gi chiu, ti gi li cam kt [ tm
ngh g th ngh t ba n bn gi chiu] v b cuc cuc
chin u vi tm. Ti da vo vch cn liu ci lng
au nhc ngh ngi mt cht, ti di thng chn ra th
gin hai u gi au nhc, v ti yn cho tm mun lm
g th lm theo n. Tht ngc nhin, khong mt gi sau
bng nhin tm hng theo nhp hi-th mt cch tht
d dng. Dng nh n khng cn thch lm iu g khc
ngoi vic yn vi hi-th!. Kinh nghim dy cho
ti hiu ra c s khc nhau gia s bung b v s csc bung-b. l mt trong nhng bi hc tuyt vi nht
ca ti v s bung-b.
Cng tu tin thm trn con ng dn n tng thin
nh jhna, ngi tu cng c thm nhiu bi hc tin b hn
v s bung-b. Ngi tu b b-l nhng bi hc nu h
khng nhm n mc-tiu chng c tng thin nh jhna.
Thc t l ngi tu c th hc cch bung-b hon ton
nm gic quan chng hon ton bin mt trong mt thi
gian, nh ti ang hnh dung v khm ph li s gii ta
trong tm ca mnh trong nm u xut gia tu hnh.
Ajahn Mui
(Ch Ajahn trong ting Thi Lan c ngha l s,
thy, c dng xng h vi mt thy tu, nh s,
ging nh ch Bhante c dng gi nhng nh s Tch
lan, Min in vy. Ging nh ch thy, s , v thy
trong ting Vit v ch ngi trong ting HV.)
l nghip (kamma) ca ti, v khi ti l mt trong su
ngi c thy Ajahn Chah c i xy dng thin vin mi
dnh cho tu s phng Ty nh ti. Mt ch rng rm
bin thnh cha Eat Pa Nanachat cha c vch, cha c
phng, cc, nh v sinh, thm ch cha c nn nh hay sn
vn nm ng. Tt c chng ti u phi ng trn nn t
ca rng gi, mi ngi ch c mt ci mng dng bo
v mnh khi mui v tt c cc loi cn trng, b st. T
nht l vo bui chiu ti, chng ti phi ngi ni khong
t trng di nhng cy rng lm cho l cng ng
bui ti. Cng vi thy Ajahn Chah v khong nm mi,
su mi dn lng, chng ti cng nhau tng kinh v sau
ngi thin trong mt gi. Khng may lc mui trong
rng ang i kim ba n ti ca chng. Ti chnh l ba
ti ngon lnh ca chng. Thi khng c bnh xt ui
mui. Ngi tu hnh cng khng c p mui. Chng t
do hnh x. Chng ti ch bit ngi chu ng, khng c g
chng .
Cng vi mt bn tu ngi M, ti phi chi tr ngi
m s lng con mui n cn trn ch da tht trn ca
chng ti. Ai m c nhiu s thng. Ti m n su
mi, by mi con, trc khi ngng li, bi v nhng vt

cn qu gn st nhau nn cng kh m ng tng vt. Ti
khng chu c na. Ti c mun b chy. Nhng mi ln
ti ngc nhn ln, ti li thy thy Ajahn Chah v nhng
ngi dn lng vn ngi yn tnh ti, nn danh d ca k tu
hnh khng cho php ti b chy nh vy. V vy, ti cn
rng chu ng...cho n khi ti hc c bi hc bungb...ci thn ca mnh. Ti coi nh chng c thn ny na,
v khi ti bung-b c, hiu qu l ti khng cn cm
gic v thn na. Ti cm gic bnh an, thanh bnh, hnh
phc, v vt qua khi nhng ngn chn ang b mui bu
cn. l phng tin trn thot ca ti. Sau ny ti thy
nh bit n nhng con mui dy ti bi hc ln v s
bung-b nhng rng buc vi thn ny. Chng nh l
nhng v thy, l nhng Ajahn Mui.
Tht cng th v khi nhn ra rng khi mt ngi i din
vi ci cht, ngi y cng s phi bung-b ci thn ny.
Bng cch hc cch bung-b thn ny trc khi n lc
cht, bng cch nhm ti mc-tiu tng thin nh jhna, th
ngi tu c th vt qua tt c nhng ni s hi ca tin
trnh cht tt yu. Ngi tu hc cch bung-b nm gic
quan bt c khi no mnh mun. Sau ngi tu s c c
nng lc khng b lay ng bi nhng cnh trn quy nhiu,
c kh nng im lng gia nhng xo ng ca ting n o
bn ngoi, v c th hon ton thnh thi v t ti vi s
au n d di. Khi mt ngi hc c bi hc v s
bung-b n mc c th ct t ngay s ni kt gia tm
v nm gic quan, th lc ngi y hc c thnh
cng cch bung-b nhng s rng buc vi xc thn.
Hc Cch Khng Lm G C
S bung-b, s chm li, v s dng li khng ch cn
thit cho vic tu thin dn n gic ng, m cn rt quan
trng v c ch sng i sng thng ny. S cng
thng, stress, c gy ra bi s khng bit lm g hay s
chn chng, th s cng thng l nguy him ging nh
nhng v kh hy dit hng lot. Rt nhiu tm-bnh v
thn-bnh b gy ra bi chng stress, hay cng thng thn
kinh. Ngay c cch y hn 350 nm, nh trit hc ngi
Php Blaise Pascal nhn r iu ny v ni rng: Tt
c nhng rc ri ca mt ngi u xut pht t vic anh ta
khng bit cch ngi yn lng!.
C nhng lc ta chng bit lm g. Ri cng c nhng
lc ta khng th khng lm g. Bn qun mt cch lm-iug-. V vy bn c dn vt, quay qut mt cch v ngha.
Nu bn khn ngoan, th khi khng c chuyn g lm
th bn c vic. . . khng lm g c!. Khng c g lm th
khng lm. Nh vy l hp l nht.
Tt c chng ta u cn phi hc cch khng lm g c
chng ta c th ngng ngh v th gin vo nhng lc
thch hp v cn thit. May mn thay, i vi nhng ai
khng c c hi i tu, th h cng c nhng v thy
khp ni trong cc thnh ph hin i. H ng cc ng t
ng. H l nhng ct n giao thng. Khi mt ct n
chuyn sang mu l n ni Dng li!. l bi thc
hnh v s bung-b. Bn hc c cch khng lm g

c khi gp n ?. Hay l n th ch c xe c l dng
li, cn bn th c tip tc c bng qua ng?. Nu nh
vy, bn lng ph c hi hc hi. Ti ni n , bn c
th m rng tm mnh vi giy pht hin ti v cho vp v s bnh-an bt ng xut hin ni bn. (Sau khi tm
tr ca bn c chm ch bc i, ri n lc bn c dng
li, bn khng thy l mt s th pho, ngh ngi, v th
gin mt cch nh nhm trong chc lt hay sao?). Ti nghe
k, nhng cha tn mt thy, c ni thnh ph Dehli y
hi h, thnh ph tm linh n , nhng ct n khi
chuyn sang n chng cng hin mt hng ch ci
Relax, c ngha l Hy-th-gin. Chng khng phi
n dng li, m l n th gin. l mt tng hay.
Nu iu khng c tht, th t ra -ngha cng l ng
n. 82
Nu bn khng dnh thi gian tp cch khng lm g
c, nu bn khng th th gin nhng lc n- ca cuc
i, th bn s b p phi dng li ni m phn nh mt
ngi cht tr. (Stress, s cng thng v mt mi s lm bn
cht sm!). Nh mt ngn ng xa ni: Ci cht l
ng li ca t nhin bt bn phi chm li. (Nu bn
bit lo s v ci cht sm th c l bn s nn tp cch chm
li, th gin, v bung b). Ti cng cao vic cc thin
sinh nn tu tp thin chnh nim v s cht-tr.
82
iu ny l c thc, ngi dch tng n v thy. Bn c c th tm

thy trn cc trang nh google, yahoo.
Bung-B Con Tru Nc

Khi mt ngi khng hc c cch khng-lm-g-c,
cch th gin, v cch bung b, th ngi y thng to ra
thm nhiu rc ri v phin no cho cuc i ca mnh hn
mc chng thng c. Cu chuyn sau y xy ra vng
ng bc Thi Lan, n minh ha v cch bung-b, nu bit
cch bung-b th c th trnh khi nhiu s au kh v au
n.
Bui sng sm, mt nng dn ni dy c con tru v dt
n ra ng. Khi i qua tu vin ca chng ti, con tru t
nhin s hi v bt u b chy. Ngi nng dn nm cht
dy cng, c gng ko gi con vt ang s hi b chy.
Khi con tru vng mnh, dy thng bung ra, v lm bn tay
ngi nng dn chy mu v ba mng tay gia b bt ra!.
Chng ti nhn ngi nng dn ti nghip i nhanh vo
cha c gip . Mt ngn tay ca anh ta b t ra,
chy nhiu mu, li xng v tht ngn tay. Chng ti phi
lp tc ch anh ta ln nh thng. Sau anh tr li cng
vic ng n vi mt ngn tay b ngn hn trc kia.
Tinh thn ca cu chuyn ny l nu c th g mnh bo
nh con tru nc mun b chy, th tt nht l c n
chy. C bung n ra. Con tru nc chng chy i bao xa,
cng lm l vi trm thc th dng li thi. Khi no n
bnh tnh tr li, th ngi nng dn d dng n n v dt
n v li mt cch an ton. l cch, l ra, cu ly nhng
ngn tay. C nhiu ngi hnh ng ngng cung nng ny
nh nhng con tru nc. c th l ngi ng nghip,

c th l con, l m v, bn b, nhn vin trch v...khi h
ang b lc mt s bnh tnh. Khi h nh vy, cch tt nht
l hy yn h. Bn ng khng c li. Nu bn khng c
hay chng i quyt lit vi h th bn ch b tn thng
thm m thi. Hy ch i v bn s lm c iu tt hn.
H s mau chng ngui li, v lc bn c th nh nhng
v d dng ni nhng iu phi tri vi h.
Mt thin sinh hi ti lm sao kim sot c ci tm
i lc nh con tru nc ca mnh. Ti tr li n gin l
bung n ra, ri t t n s ngng v quay li vi bn.
Ti k thm cho ch y mt cu chuyn nh, v mt a b
mi su tui nhng ni da ln v ni vi m l mnh s i
khi nh. Ngi m khng ni g, ch n tn gi cho cu ta
mt gi cm cu mang theo cho chuyn i ca i
mnh, v tin cu b ra ca. D nhin, cu b ch i c
my trm thc l bt u thy nh nh v nhanh chng
quay v trong vng tay ch n ca ngi m!.
Mt thin sinh khc cng k cho ti cu chuyn tng t
khi ch y cn mi by tui Singapore. Ch cng bt bnh
v l iu g v ni m s b nh ra i. M c ta chng
nhng ni OK m cn cho ch ta mt t tin tiu vt
na. Nhng ch ta ch b i c vi trm thc, ri s nh
nh v ht hng cng lm ngui ngoai cn hn di, v ch
lin quay v nh vi m.
Khi tm c vn g mnh m, kh tr, cch tt nht bn
hy bung-b n. Tnh cnh ri s thay i, la s tt, l lt
s rt lui... Khi con tru nc khng cn vng vy, th lc

bn c th d dng gii quyt nhng cn khng hong
trong cuc i mnh. V vy, hc cch bung-b v th-gin
l khng ch cn thit cho mc ch gic-ng, m cn gip
cho mc ch sng-cn trong cuc i nhiu phin no v
bp bnh ny.
Cuc i Khng Phi L Gnh Nng

(Nu Bn Bit Bung B)
Dp b qua mt bn nhng khng hong trong cuc i,
c th khng phi l mt chuyn nh v d lm; nhng
vic thin-tp bnh thng hng ngy s c th gip mt
ngi c th gnh vc c nhng gnh nng. Theo cch
ca thy Ajahn Chah, ti thng gii thch ngha ca vic
thin-tp v nhng li-ch ca n bng v d cm mt ly
nc trong tay.
Ci ly nc ny nng khng?, ti hi. Ai cng c th
tr li, nhng ti ni tip: Nu ti gi ly nc cng lu, th
ti cng cm thy n nng hn. Nu ti gi n trong mi
pht, ti s thy n nng hn na. Nu ti gi n trong hai
mi pht, ti cng thy n nng hn v tay ti bt u au
mi. V nu ti phi gi ly nc trong mt ting ng h,
th khng nhng ti s ni da ln, m ti cn l mt thy tu
ngu xun. Nh vy, ti phi nn lm g khi ti khng cn
gi c ly nc trong tay mt cch thoi mi na?.
t n xung, mi ngi tr li. D nhin l vy. Vn

khng phi ch trng lng ca ly nc. Vn ch
s nm-gi n qu lu, khng bit cch ri b n v cho
cnh tay ngh ngi mt chc lt. Bn ch cn t ly nc
xung vi pht. Ri, sau khi ngh tay, bn cm n ln li,
v li c th gi n nh nhng nh ngay lc u.
Tng t ngha , vn ca s cng thng thn kinh
khng lin quan g n sc nng ca nhng cng vic v
trch nhim ca bn. Vn ch bn nm-gi trch
nhim qu lu, khng bit cch ngng ngh v t trch
nhim xung trong mt thi gian, v cho cc cn ca
tm c ngh ngi v th gin. Bn ch cn bung-b s lo
toan v chng trong vng vi pht c c nhng pht
giy th gin y li lc. Sau , sau khi th gin bng
thin, bn c th quay li vi nhng cng vic v trch
nhim . Lc ny bn s cm thy nh nhng hn. Bn c
th tip tc gnh vc chng m khng cn b cng thng,
cho n khi no bn mt mi hay ui sc th li tip tc b
chng xung v th gin, ri sau quay li, sng sut v
nh nhng hn.
t ly nc xung trong vi pht, hay bung b nhng
s lo toan ca bn trong mt thi gian ngn, l kh nng bn
c th hc c thng qua thin tp. Thin l tu tp s
bung-b. Thin l thc hnh s bung-b. Nhng thin
khng phi l s v trch nhim v bung b lun nhng
cng vic v trch nhim ca mnh mi mi. Thin khng
phi l trn trnh, n trnh, hay b b nhng th cn phi
lm. (n gin, thin ch l tu tp tnh bung-b ca tm).
Thin l mt mn thc hnh mang li cho bn kh nng

t gnh nng xung bt k lc no bn mun, bt k n
nng th no, bn c th ngh ngi trong mt thi gian
ngn, khi quay tr li bn c th tip tc gnh vc v x
l n mt cch nh nhng v sng sut v hiu qu hn
nhiu. Cuc i khng phi l gnh nng, nu bn bit cch
bung-b.
S Lng Nghe Hon Ton

Mt bui sng ti i ngang qua gian bp trong thin vin
ca ti v nhn vo t ca s. Ti nhn thy su ngi ph
vic u ang ni chuyn trong khi h ang chun b ba
cm hng ngy cho tt c chng ti. Ti bt u t hi, nu
su ngi u ni, vy cn ai nghe?. Chng ai lm ci
vic nghe!. Tt c u ang lm ci vic ni. Tht l lng
ph hi th khi tt c cng ni m khng ai nghe nh vy!.
l triu chng ph bin trong i sng thi i ngy
nay. Qu nhiu ngi ni, v qu t ngi lng nghe. Nhng
cuc hn nhn tan v cng l do thiu s trao i hiu bit,
v chng thng ch ni ch khng chu lng nghe nhau.
Nhng thiu nin tr nn ni lon bi v chng cm thy
khng ai chu nghe hiu chng. Nhng khch hng b i ni
khc, h chuyn i lin tc, bi nhng nhu cu v khiu
ni ca h khng c ngi bn lng nghe nh h cam
kt phc v t lc u. V bun nht l hu ht tt c chng
ta ln ln v gi i vn cha hiu bit c ngha thc s
ca cuc sng l g. Ti sao?. Bi v chng ta chng bao gi

chu lng nghe mt cch hon ton.
(Thng th ai cng ni chuyn hay trao i bng thi
quen [ci tt] nghe nhanh, nghe qua loa, nh v ta y rt
thng tho v thng minh v vn ang trao i. Thm ch
nhiu ngi sau khi ni chuyn rt lu vn khng nh c
tn ngi i thoi vi mnh. Ti c ln bit c nhiu Pht
t khc nhau ng k i trn cng mt chuyn hnh hng
gn hai tun n . H gii thiu tn cho nhau trong
ngy u, v sau h cng nhau hnh hng, chia s v
gio l v nhng gi tr ca chuyn i, h cng n, cng
ngh ngi cng ni vi nhau. Tuy vy, rt t ngi trong
s h c th nh tn ca nhau. Ngay c nhng Pht t thnh
tm c ch dy m cn nh vy, hung h chi nhng
ngi bnh thng trong i. Ti sao? Ti v h cha bao
gi lng nghe hon ton, ngay c li gii thiu tn. C l v
h ngh khng quan trng. Cho n khi h b lc nhau,
ngi dn on hi ai b lc, mi ngi khng ai nh ni
tn ca ngi b lc!).
Nu bn khng lng nghe hon ton nhng g ngi
khc ang ni, th bn ch c thy l t cao, ch h, thiu
tn trng v thiu kin nhn. Thc vy, khi bn ngh bn
ng, nhy bn v thng minh, bn thng khng nghe
ngi khc ni ht cu. Khi bn coi thng ngi i din,
bn cng khng nghe h ni ht . Khi bn khng kin
nhn v t tn, bn cng khng lng nghe ngi ta ni ht
chuyn. Rt cuc, bn lng ph thi gian ni chuyn vi
h. Bn chng hc hi c g t h...v t cuc i, ngoi

vic lm tng thm nhng bn tnh bt-li ca mnh.)
lng nghe hon ton, ta phi im ming. Thc s im
ming. Chng ta ch nn lm mt vic, hoc lng nghe hoc
ni; khng th lm hai vic cng lc. (Va m em va
xay la th chng vic no lm tt c). y, ti l bn
khng ch dng li ni bn ngoi, m bn cn phi im lng
c li ni bn trong. Ch khi no bn im lng bn trong, th
bn mi thc s ang lng nghe. lng nghe hon ton,
bn cn phi lng nghe vi mi th bn c (lng nghe vi
ton b s im lng, s ch tm, thi lng, v thi tch
cc lng nghe).
iu g k diu s xy ra khi bn lng nghe t s imlng bn-trong. Mt s ngi s cho rng bn rt thin ph
v tm linh v bn c th c c tm ca h. Thc ra,
iu ch n gin l bn lng nghe h mt cch hon
ton, ch l nng lc lng nghe ngi khc hon ton.
Ni cho d hiu hn: khi bn mun nhn thm nhng tn
hiu thng tin, th bn cn phi gim thiu s i thoi bn
trong tm mnh. Bng cch thc tp s im-lng y chnh
nim nh vy, tt c nhng ngn tr v giao tip v trao i
thng tin u c gii ta. Bn d dng tr nn nhy cm
v d chu vi mi ngi xung quanh. Bn s c c s
n-ha vi gia nh v d ha-hp v thnh-cng vi mi
ngi trong mi cng vic.
Cng t ch s lng nghe hon ton, bn thm ch c th
lng nghe c nhng g c-th bn mun ni. Trc khi
tr bnh, c th bn lun bo trc bng mt s tn hiu no

. Tuy nhin, rt t ngi trong chng ta chu lng nghe c
th mnh, bi v chng ta qu bn bu vi nhng i thoi
bn trong (vi thi tt khng ngng suy ngh v l s trong
u trong tng st-na). Thm ch ngay n khi thn th ca
chng ta ku go vi nhng du hiu tuyt vng yu cu
c ngh ngi, chng ta cng cn qu bn rn nn khng
th nghe c ting ku cu ca bn thn mnh. Ri n
mt ngy bun, ta pht hin mnh b tim mch, hay b t
qu, huyt p, hay ung th, hay mt cn bnh nan y no .
(Lc ta lng nghe th qu mun). Nhng ngi thin
tp th hc cch lng nghe c-th h bng s im-lng y
chnh nim!. H nghe c nhu cu ca c th, cng cch
nh h bit lng nghe nhng nhu cu ca gia nh, v cui
cng h c th sng tng ngy hnh phc, sng lu hn v
hnh phc hn cng lc.
S lng-nghe hon-ton khi to ra tr-tu. T s imlng, bn c th i n hiu-bit bn cht ch thc ca mi
s th. V tr tu tt nht l s nhn thy c ngha ca
s sng. Khng phi l k diu sao khi bn tm thi dp b
qua mt bn tt c nhng gio iu, thuc tn gio ln c
nhn, hon-ton lng-nghe theo nhp p ca s sng
bng ci tm im-lng v tnh-thc?. Nu lm c vy, phi
chng bn ang lng-nghe c nhng li dy t cuc sng.
Cuc sng lun lun kin nhn, lin tc v nh nhng dng
tng cho bn ci tr tu ca n, nhng chng ta th lun lun
bn bu vi s i v nhng thi tm lng xng nn cha
bao gi mt ln lng-nghe n mt cch hon-ton. V vy,
chng ly lm ngc nhin khi ch c mt s t i trong chng
ta tng hiu v cuc sng, v v ngha ca s sng ch

thc l g.
Vt Qua Nhng Bi Thi Ca Cuc i

K thi ra trng ca ti i hc Cambridge nm 1972
l v ti vt l l thuyt. l qung thi gian kh nhc.
Ton b s nghip n hc i hc dn li thnh mt lot
nhng bi-thi kho st. Mt l u hai l rt. K thi ca ti
bao gm mt bi thi vit lun ba ting ng h lin tc vo
bui sng v mt bi thi st hch ba ting ng h vo bui
chiu cng ngy, lin tc trong my ngy lin nh vy
khng c ngh ngi. Ngi ta k rng, mi nm c t nht
mt sinh vin t t i hc Cambridge trong k thi ra
trng. l do s cng thng. Tuy nhin, ti c mt li
th hn cc bn cng trng l ti hc t nhiu v thin.
Sau bi thi bui sng, ti khng bao gi i n tra. Thay
v vy, ti v phng v ngi thin. iu th nht ti thc,
l bi thi bui sng chm dt. Nhiu s ngh suy [nh
liu ti tr li ng cu a, b, v cu x, hay khng?. Ti
sao ti khng thm vo nhng ch gii khi tr li cu
y...vn vn v vn vn]. Nhng bi thi qua, l qu
kh. Tht l d dng khi ta tha nhn rng qu kh qua
ri, khng cn thay i g c na. Nhng i vi nhiu
ngi, iu khng d lm cht no.
(Khng tin bn c i hi nhng cu th th thao, h
cng bit vy, nhng h lun lun b m-nh bi bn thua
va qua, hoc bi s im ti ca c nh va qua, v rt

cuc h b phn tm, v cng khng th chi tt trong lt
k tip. Bn hy t hi mnh v mi ngi: c phi hu ht
chng ta ang sng bng nhng ngh suy v mt bin qu
kh hay khng?. Qu kh l qu kh, nhng t ai trong
chng ta ang thc s sng trong hin-ti. Phi chng thin
s gip bn sng ng ngha hn trong hin-ti?).
Thc vy, may mn l ti c thin tp trc , nn ti
thy mnh d dng lp tc b qua qu kh ca bi thi bui
sng. iu xong. Nhng bn bit iu g xy ra vi
tm ti ngay sau khng?. Ti bt u t hi, mnh c nn
m sch v ra coi li nhng th c th lin quan n thi
trong bui chiu hay khng?. Thng th trc kia, trc
khi bit thin, ti v tt c hc sinh thng hay c nhn li,
c li, xem lt qua li nhng ti m mnh c th gp
trong bi thi st hch ngay sau . (iu l khng tt.
Chng ai hc tt c iu g vo pht cht y cng thng,
hi hp v mt mi nh vy. Hc l c mt qu trnh. Bn
cn phi hc ng v chuyn cn. Cn by gi l n lc thi
ch khng cn l lc hc na. Thin tp cng vy, bn cn
phi thin tp ng n v chuyn cn qua nhiu nm thng.
Chng c ai vo pht cht mi nhy vo thin v chng c
tng thin u). Hn na, chng bit i vi mi ngi th
sao, ch i vi ti th nhng vn ti c n li c li
vo gi cht trc gi thi th chng chng bao gi xut hin
trong bi thi!. Cho nn, nhiu lc bn b cng ra n li bi
v ngay trc gi thi th ch ph thi gian v sc lc m
thi. Lc ny l gi ngh, khng phi gi hc hay gi thi.
Mt ln na, thin gip ti lm c vic ny, v ti bung-
b c thi tng lai. Sau khi ngi thin trong phng ring
gia hai bui thi, ti bc vo trng thi tnh gic vo giy
pht hin ti.
Nhng khi ang trong hin-ti, ti thc s ngc nhin.
Ti thy c th mnh run, hin nhin ngay gia ma thi
ra trng l ng r ca cuc i, ai cng d dng mt i s
bnh tnh v bnh tm vn c thng ngy. iu ti ngc
nhin nht l ti khng nhn ra iu . Ti qu bn
bu vi nhng bi thi nn ti chng cn giy khc no
ch tm vo c th mnh ang lm g. Trong trng thi tnh
gic vo giy pht hin ti, ti bt u lng-nghe honton, v ti nghe thy c th ang nn n ti hy ngh ngi
mt cht. Sau khi ch tm lng nghe c th ni, tm lp tc
lng du xung. S hi hp run ry dng li. C th ti tr
nn yn lng v tnh ti. Ti nghe thy tm cng ang ni
vy.
Ti nhn ra mnh mt. Ti thc c tm tr mnh
cng mt mi, kit sc. Ti qu bn bu nn khng nhn
thy iu trc khi ang ngi thin lc ny. Lng nghe
theo li ca tm, ti gc mi s qua mt bn v chng lm
g c. Ti ch ngi . Dn dn, nng lng c ti to li
trong ti. Sau ny thy ti l Ajahn Chah cng xc nhn
rng chnh s tnh-ti ca thn tm khi-to ra nng-lng.
Sau khi kt thc gi thin ba mi pht, ti th gin, sng
sut, v y nng lng. Bn b ti k li rng ti l ngi
duy nht bc vo phng thi vi v mt ti ci. H
cn ngh rng ti l k gian ln, rng c l ti bit
c p n bi thi trc khi vo phng thi!. Thc ra, cc
bn bit khng, ti tm ra c nhng p n, nhng

khng phi l nhng p n cho bi thi hm . Ti tm
c p-n cho s cng thng thn tm, tm c giiphp cho vn stress, v nh , ti lm rt tt nhng
bi thi nm .
Cuc sng trng lp, i hc...v sau ...ca mt
i ngith ton l nhng bi-thi...Vn cn y nhng
ngy thng cng thng m mt ngi sng phi b st hch
v th thch mt cch su sc. Ti ch a ra mt v d
cho thy thin c th gip chng ta vt qua nhng bi-thi
ca cuc i. K thut khn kho nht vt qua nhng
bi-thi th thch nht trong i l s bit bung b v
hon ton th gin. Ni cch khc, ta cn phi hc thin!.
Thin v Mt Ni Thing Ling Trong Nh bn

Vic thc hnh thin khng phi ch dnh cho nhng
ngi i tm s gic ng v s sng, m cn dnh cho
nhng ngi i tm cuc sng hnh phc hn v ngha
hn. Nu bn khng sng trong t vin, th s c ch nu
bn c c mt ni thing ling trong nh bn.
Rt kh to ra mt ni thing-ling bn-trong nh.
Nhng ngi nh thi nay c nhiu phng, phng khch,
phng ng, phng n, v nhiu phng tm. Liu c hay hn
nu c thm mt phng thing-ling thin?. Nu khng
c mt phng trng, bn cng c th dng mt gc no
trong phng ng ca bn. Hy nh du ci gc ring ,
bng mt ci gi m bn thch, mt ci gi ngi thin. Ri

, bn c th trang by mt vi biu tng hay hnh nh
tm linh to ra khng kh tnh lng. Hy dng ci gc
ring cho vic thin, hay lng nghe hay c nhng th
p hng n tm linh. ng bao gi lm nhng th
phm tc ni gc , v cng khng nn ni chuyn ni
gc . Qua dn thng nm, ni s dn dn tch t c
nng lng tnh ti v bn s tr nn d dng thin tp
. V lu ngy, n s tr thnh ni thing ling ca bn
gip bn thin tp d dng. Bn to ra c mt ni
thing ling ch thc ngay trong nh bn.
Ngay c ni vn phng bn rn, bn cng c th to ra
mt gc thin trang nghim. Thm ch, c ngi chn ngi
thin trong t h s trong gi ngh tra. Mt c lm th k
k rng sp ca c c thi quen nh c kha ca ng ta
ngi thin im lng trong t ng h s m ng dn trng.
C ta thch gip ng lm vy, v sau ba mi pht ngi
thin, ng lun tr thnh mt ng sp hin t v tt bng
nht. Thin ging nh bn u t tng pht vo n thu
hoch li nhiu gi bnh an, sng sut, th gin, v nhiu
nng lng.
Bung-B
Vt Qua S o Lng i i
Nh khoa hc ni ting ngi Anh Lord Kelvin tng
ni: Nu bn khng o lng c, bn khng th kim
sot. L nhin, ng l: cho khoa hc c th kim sot
v phc v th gii, chng ta phi hc cch o lng nhng

hin tng t nhin mt cch chnh xc. Tr tu ca Kelvin
nhn thu nhu cu v o lng chnh xc l quan trng cho
vic pht trin cng ngh v thnh cng trong vic gip
nhn loi kim sot c nhng mt kh chu ca thin
nhin.
Cu ni l vin ngc chn l. Tuy nhin, cu ni
cng c th c s dng theo chiu ngc li: Nu ta
ngng tt c s o lng, th ta khng cn kim sot na!.
Bn khng th o lng, bn khng th kim sot. Dp b
s o lng s to ra s bung-b.
Khi bn ang thin, bn c o lng s tin b ca mnh
khng?. Bn c ngh y l bui thin tt, hay y l
bui thin ti t hay khng?. Bn hc c t kinh
nghim rng, s o lng i i v s tt xu nh vy s
khi sinh tm kim sot, v dn n hnh hay hnh ng
no . Nu bn o s thin ca bn ang l t, th bn c
sc lm cho n tt hn. Nu bn o s thin ca ang l tt,
th bn li c sc lm cho n tt hn na. Nh vy l bn c
lun lun c lm, lun lun c sc, lun lun c . Sau khi
o lng i i, bn li lun c lm thm na. Bn qun
mt i s bung-b, v v vy, bn bc lch ra khi con
ng bnh an.
Hy xem xt iu g s xy ra nu bn khng khi tm
o lng g trong khi ngi thin. N s nh th no nu bn
khng khi tm nh gi gi thin ny l tt hay gi
thin ny l t?. Khi bn dp b s o lng i i, th
ngha l bn cng t b s kim sot. Tm ca bn tr thnh

ci tm cn ngy th ca mt ngi mi bt u, ngi
cha gi bit nh gi hay o lng g c. Nh vy, tm
bung-b d dng v tr nn bnh lng. Khi bn khng nh
gi s thin ca mnh, mi hnh s ngng li. S bnh an
tng ln, hnh phc n hoa, tr tu kt qu. Cui cng, s
gic ng s hin thnh trc mt bn. (Tt c nm ch s
bung-b: bung-b i i, bung-b s kim sot, bungb hnh, bung-b ci ngi lm.)
Bung
b ht thi gian o lng i i, th bn s

t ng an tr vo s phi thi gian ca giy pht
hin ti.
Dp
b nhng o lng bng nhng danh t, khi

nim...th tin trnh suy ngh s ngng li mt cch t
ng v d dng, th bn c th tin vo s im lng
y chnh nim.
Ri
bn dp b s o lng hi-th theo nhp vo

hay ra, di hay ngn, th t hay vi t, th hi-th s t
ng bin mt, th nimitta sng t xut hin trong
tm.
Bung
b v gii ta nimitta khi s o lng tt

hay xu, sng t v lu m, th bn c th tin vo
nhng tng thin nh jhna sc gii mt cch t
nhin v d dng.
Bung
b dn s o lng tm bng nhng nhn

thc [tng], th tm s t ng tin vo nhng tng
chng c v sc gii mt cch m m thng sut.
Ngng
o lng ci tm (citta), th tt c ci tm
s t ng ngng li, v cng lc vng lun hi sinht (samsara) cng ngng li. V cui cng l khng
c g, ngay c ci [khi nim] khng c g cng
khng cn!.
l Su (6) Giai on thc hnh thin c miu t
trong quyn sch ny!.
Nu bn bc i theo con ng thin tp, th nim
hnh-phc bn-trong ca bn s tng ln nh thy triu
dng ln m khng xung li, thy triu dng ln nh nhng
lc trng rm soi sng trn bu tri tm linh, v ch c nc
ln ong y, khng c nc rng xung trn dng sng s
sng ca i bn. S chnh-nim s c tng thm nng
lng khi bn cng bung b s tranh u trong th gii
ni-tm. Tr tu minh st s m hoa kt qu, nh nhng
tri cy tru nng trn cy i, bn hi xung v n nhiu
trong mt lc. Ri bn nhn ra mt cch r rt rng: con
ng i n bnh-an chnh l s bung-b m bn
hc c thng qua thin.
Hoc bn cng c th gi l con ng ca Tm-T
v iu kin. Chnh Tm-T (metta) lm du i nhng
o lng, nh kin, v i i v bn thn bn v nhng
ngi khc. S o lng v nh kin phai-bin i nh
nhng bng ma o nh. V khi tt c s o lng i i
cui cng hon ton bin mt, nhng ngn t cng bin mt
lun, bi v ngn ng thc ra cng ch l nhng o lng v
quy c trong cuc i. S bnh-an t n nh cao-nht
ca n, cng lc, nim chn-phc kt tinh thnh mt vin

ngc sng r c gn trn chp nh cao , ngay khi mt
ln cui cng s o lng bng n t bn-trongtm cng
bin mt. Ngi tu gic ng ra rng tm chnh l k o
lng i i.
n y l s ngng-dit, l s chm-dt hon ton mi
th, khng cn li mt du vt no. Nit-bn l ni tt c
mi ngn t khng cn ngha ca chng, bi v tt c mi
s o lng quy c u ngng dit. Khi nhng bc i
hin tr ch v ni khng ngn, khng di, khng hin ti,
khng qu kh, khng tng lai, khng y, khng kia,
khng sinh, khng t, mi th ngng dit... th c ngha
l h ang ch v trng thi . Ci i tng ca tm, l ci
thot ra khi vng lun hi sinh-t mt ln v mi mi,
v n bo hiu cho s chm-dt ton b ci tin-trnh danhsc, chnh l s ngng-dit tuyt i.
Bt-nit-bn l ngn t cui cng y!.
---HT---
Thin s Ajahn Brahm
Thin s Ajahn Brahm
Thin s i trng lo Ajahn Brahmavamso

Mahathera (thng c mn gi l Ajahn Brahm) c tn
khai sinh l Peter Betts, sinh ngy 7/8/1951 ti Lun n,
Anh Quc, trong mt gia nh thuc giai cp lao ng.
Cui nm 1960 Peter Betts nhn c hc bng mn Vt l
L thuyt ti i hc Cambridge, Anh Quc. Sau khi hc
ht i hc, Peter Betts dy hc mt nm Anh v sau
t bit gia nh i n Thi Lan v tr thnh mt tu s
Pht gio.
Trong nhng nm l T kheo tr Thi Lan, thy Ajahn
Brahm c giao ph trch bin tp nhng hng dn
bng ting Anh v Gii Lut T kheo m sau ny nhng
hng dn tr thnh cn bn gii lut dng cho
nhiu tu vin Pht gio Nguyn thy (Theravada) cc
nc phng Ty (u, c, M).
Sau qung i tu tp Thi Lan, thy c mi qua
vng Perth, nc c bi Hi Pht Gio Ty c tr
ging vi thy Ajahn Jagaro. Sau , vo nm 1983 mt
khu t rng 97 mu Anh (393 ngn m2) c mua
Serpentine gn xy thnh Thin Vin Bodhinyana
Monastery (t theo tn v thy Ajahn Chah Bodhinyana.
Bodhinyana c ngha l c xe gic ng hay gic tha).
Bodhinyana tr thnh thin vin Pht gio u tin nam
bn cu tri t v ngy nay l thin vin c s lng tng
sinh theo Pht gio Nguyn thy ln nht nc c. l
mt n lc ln lao ca thy Ajahn Brahm, v trc vng
Perth ch c vi Pht t, vi th ch gp sc, v cc tng
phi t b sc ra xy t t. Thy Ajahn Brahm l ngi
tham gia t lp xy tng vin gch.
T v sau, thy Ajahn Brahm cng tham gia ging dy
gio l v thin hc nhiu nc trn th gii, c bit
ng Nam . Thy l mt trong nhng din gi ni ting
nht, vi cch din t vui ti v hm hnh, lun li
cun mt s rt ng ca th h ngy nay quan tm v

bc vo con ng o Pht. Thy cng l din gi chnh
ca cc hi ngh Pht gio th gii.
Hin nay, thy Ajahn Brahm l vin trng Thin
Vin Bodhinyana Monastery Serpentine, Ty c va
c ni trn. Thy cng l Gim c v Tm Linh ca
Hi Pht Gio Ty c, l C Vn Tm Linh ca Hi Pht
Gio Victoria, C Vn Tm Linh ca Hi Pht Gio Nam
c, Ngi Bo Tr Tm Linh ca Hi i Hu Pht Gio
Singapore, v thy cng lm vic vi tng v ni thuc tt
c thng phi lp ra Tng on Pht Gio c Chu.
Thy Ajahn Brahm cng gp cng ln thnh lp Ni
Vin Dhammasara Nuns Monastery Gidgegannup gn
nhng khu i ng bc Perth, c Chu, T kheo Ni
ngi c ca Pht gio Tch Lan l Ajahn Vayama ang
lm vin trng.
Thy Ajahn Brahm vit nhiu quyn sch v gio l v
thin hc. Trong c cc quyn rt ni ting M Cnh
Ca Tri Tim (tn ban u l Ai t hng xe phn ny?,
Chnh nim, Hnh Phc v Hn Na. Hng trm bi
ging php ca thy Ajahn Brahm cng c ghi li v
ph bin khp ni, c gi c th c min ph trn cc
trang website ca Thin Vin Bodhinyana Monastery.

Thien Theo Cach Phat Day Se Di Den Giai Thoat

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Thien Theo Cach Phat Day Se Di Den Giai Thoat

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Thin s Ajahn Brahm 1

2 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

Cho m, vi ba v anh, em khut.

Thin s Ajahn Brahm 3

Ngi dch gi bn quyn bn dch ny. Quyn sch ny c ngi dch in v n

4 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

Thin s Ajahn Brahm 5

Phn Dn Nhp: Bc Tranh Ln

Phn 1: Hnh Phc ca Thin

6 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

5. Cht Lng ca Chnh Nim

8. Bn Nn Tng Chnh Nim

Phn 2: i n Hnh Phc v Hn Na

Thin s Ajahn Brahm 7

12. Bn Cht ca Tr Tu Thm Su

13. Tr Tu Thm Su Gip Gii Thot

14. Gic Ng: Bc Vo Dng Thnh o

Phn Kt: Bung B Cho n Cng . . .

8 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

Thin s Ajahn Brahm 9

10 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

ra thnh nhng php mn tu tp khc nhau nhng x s khc

Thin s Ajahn Brahm 11

Phn gii thch thm trong ngoc vung [...] l ca tc gi.

Nha Trang, cui nm 2014

12 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

Thin s Ajahn Brahm 13

14 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

qu t nhng li ch dy khn ngoan v su sc, v hn na, t

Thin s Ajahn Brahm 15

16 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

h gip h c mnh khe v tip tc thc hin nhiu

Thin s Ajahn Brahm 17

18 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

s chng & s dilemma

s bi kinh, tp, & dng

s chng & s bi kinh

s tp & trang theo n

Thin s Ajahn Brahm 19

s chng & s bi kinh

s tp, chng, phm,

s chng & mc trong

20 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

Thin s Ajahn Brahm 21

Thin l ng li ca s bung-b. Trong thin, bn

22 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

nhng thay v vy n to ra s bnh an p khi s thin

Bung-B Nhng Gnh Nng

[Nhng ch trch dn kinh nh vy l bn dch ca tc gi, v v vy s t

Thin s Ajahn Brahm 23

Trong khi thin, chng ta khng nn pht trin mt ci

24 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

, th gii, v tr, tt c nhiu th. Chnh lc h

Quyn sch ny c ti xut bn in bng ting Anh tm ln, v n cng

Thin s Ajahn Brahm 25

Chng 5 v 6 th ging gii v s chnh-nim theo

26 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

Tip theo, Chng 12 v 13 tip tc i ln nhng nh

Cch S Dng Quyn Sch

Thin s Ajahn Brahm 27

Quyn sch ny c ba mc ch. u tin, n nh l

28 Thin theo cch Pht dy s i n gii thot

theo nhng li dy ca c Pht, nhng c nhiu ngi vn

[Ch ny ti dng bn dch Trung B Kinh ca ngi Nanamoli v Bhikkhu