Professional Documents
Culture Documents
B Y T
HNG DN CHN ON V IU TR
CC BNH SN PH KHOA
(Ban hnh km theo Quyt nh s 315/Q-BYT ngy 29/01/2015)
H NI - 2015
B Y T
S: 315/Q-BYT
QUYT NH
V vic ban hnh ti liu chuyn mn
Hng dn chn on v iu tr cc bnh sn ph khoa
B TRNG B Y T
Cn c Lut khm bnh, cha bnh nm 2009;
Cn c Ngh nh s 63/2012/N-CP ngy 31/8/2012 ca Chnh Ph quy
nh chc nng, nhim v, quyn hn v c cu t chc ca B Y t;
Theo ngh ca Cc trng Cc Qun l Khm, cha bnh,
QUYT NH:
iu 1. Ban hnh km theo Quyt nh ny ti liu chuyn mn Hng dn
chn on v iu tr cc bnh sn ph khoa.
iu 2. Ti liu Hng dn chn on v iu tr cc bnh sn ph khoa
ban hnh km theo Quyt nh ny c p dng ti cc c s khm bnh, cha
bnh.
Cn c vo ti liu ny v iu kin c th ca n v, Gim c c s khm
bnh, cha bnh xy dng v ban hnh ti liu hng dn chn on v iu tr cc
bnh sn ph khoa ph hp thc hin ti n v.
iu 3. Quyt nh ny c hiu lc k t ngy k ban hnh.
iu 4. Cc ng, b: Chnh Vn phng B, Chnh Thanh tra B, Cc trng
Cc Qun l Khm, cha bnh, Cc trng v V trng cc Cc, V thuc B Y
t, Gim c cc bnh vin, vin c ging bnh trc thuc B Y t, Gim c S
Y t cc tnh, thnh ph trc thuc trung ng, Th trng Y t cc B, Ngnh v
Th trng cc n v c lin quan chu trch nhim thi hnh Quyt nh ny./.
Ni nhn:
- Nh iu 4;
- B trng B Y t ( b/c);
- Cc Th trng BYT;
- Bo him X hi Vit Nam ( phi hp);
- Cng thng tin in t BYT;
- Website Cc KCB;
- Lu VT, KCB.
KT. B TRNG
TH TRNG
( k)
CH VIT TT
aCL
: AntiCardioLipin antibody
: m o
AIDS
AFI
aPL
: AntiPhosphoLipid antibody
APS
: AntiPhospholipid Syndrome
APTT
ALT
: Alanine aminotranferease
AST
: Aspartate aminotransferase
CMV
: Cytomegalovirus
CTM
: Cng thc mu
CRP
: C- Reaction Protein
HA
: Huyt p
hCG
HELLP:
H -- hemolysis (the breakdown of red blood cells)
EL -- elevated liver enzymes
LP -- low platelet count
HIV
LA
LDH
: Lactate dehydrogenase
LMWH
: Low-molecular-weight heparin
LNMTC
: Lc ni mc t cung
MTX
: Methotrexat
MRI
NST
: Nhim sc th
PET
PGD
TM
: Tnh mch
MC LC
CHNG 1: SN KHOA ........................................................................................7
1. DA SY THAI SY THAI...........................................................................7
2. SY THAI LIN TIP .....................................................................................12
3. DA NON, NON ..................................................................................17
4. THAI CHT LU TRONG T CUNG ...........................................................20
5. THAI CHM PHT TRIN TRONG T CUNG ...........................................25
6. TIN SN GIT SN GIT ........................................................................29
7. A I ................................................................................................................35
8. THIU I ..........................................................................................................37
9. RAU TIN O ..............................................................................................39
10. RAU BONG NON ...........................................................................................43
11. THAI QA NGY SINH ...............................................................................47
12. BNH TIM MCH V THAI NGHN .........................................................49
13. THIU MU V THAI NGHN ...................................................................54
14. BASEDOW V THAI NGHN .....................................................................56
15. I THO NG V THAI NGHN ......................................................59
16. VIM GAN B V THAI NGHN .................................................................65
17. HIV/AIDS V THAI NGHN .......................................................................68
18. ST TRONG KHI C THAI ..........................................................................73
19. SINH L CHUYN D .................................................................................77
20. NGI MNG ..................................................................................................82
21. NGI VAI .......................................................................................................86
22. I V SM, I V NON ..............................................................................88
23. SUY THAI TRONG T CUNG .....................................................................93
24. TC MCH I ...............................................................................................96
25. V T CUNG .................................................................................................99
26. CHY MU SAU ..................................................................................103
CHNG 1: SN KHOA
DA SY THAI SY THAI
1. KHI NIM
Sy thai l hin tng kt thc thai nghn trc khi thai c th sng c. Vi
khi nim ny, sy thai c nh ngha l trng hp thai b tng ra khi bung t
cung trc 22 tun hay cn nng ca thai di 500g.
2. CHN ON
2.1. Lm sng: sy thai t nhin din ra 2 giai on: da sy thai v sy thai.
2.1.1. Da sy thai:
- C thai (chm kinh, nghn), ra mu m o (mu ti, ln t nhy, c khi
mu sm hay en, mu ra t mt, lin tip), au bng (thng khng au bng
nhiu, ch c cm gic tc nng bng di hay au m vng h v).
- Khm: c t cung tm nhng cn di, ng kn, kch thc thn t cung to
tng xng vi tui thai.
2.1.2. Sy thai
- C thai nh chm kinh, nghn
- Ra mu m o: mu , lng nhiu, mu long ln mu cc
- au bng: au bng nhiu tng cn vng h v
- Khm: c t cung xa, m, phn di t cung phnh to do bc thai b y
xung pha c t cung lm cho c t cung c hnh con quay, i khi s thy bc
thai nm ng c t cung.
2.2. Cn lm sng
- hCG: dng tnh
- Siu m: c hnh nh ti i trong bung t cung, c m vang phi v tim thai
(khi thai > 6 tun bng siu m u d m o). Vi sy thai, c th thy hnh nh
ti thai tt xung thp hay trong ng c t cung.
2.3. Chn on th bnh
- Da sy thai
- Sy thai hon ton
Ngi bnh c du hiu ca c thai v ang sy thai. Sau khi au bng, ra
mu, thai ra c bc, sau ra mu t dn.Khm thy c t cung ng, t cung nh
hn tui thai. Siu m bung t cung sch.
- Sy thai khng hon ton
Ngi bnh c du hiu ca c thai v ang sy thai. Sau khi thy thai ra ri
vn cn au bng, cn ra mu ko di. Khm c t cung m v t cung cn to.
Siu m c hnh nh m vang khng ng nht trong bung t cung.
- Sy thai cht
+ Ngi bnh c du hiu ca c thai.
+ C du hiu ca thai cht lu: gim nghn, ra mu en ko di, khm thy t
cung nh hn tui thai, siu m thy hnh nh ti i mo m khng c m vang phi
hay c phi thai nhng khng thy hot ng ca tim thai.
+ C du hiu ca da sy thai, ang sy thai, sy thai hon ton hay khng
hon ton.
- Sy thai lin tip
+ c nh ngha l c hin tng sy thai t nhin 2 ln.
+ 2 xt nghim c khuyn co: nhim sc ca 2 v chng v hi chng
khng phospholipid (AntiPhospholipid Syndrome - APS).
2.4. Chn on phn bit
2.4.1. Cha ngoi t cung th gi sy
C thai, au bng, ra mu, c t chc ging khi thai sy ra t bung t cung.
Phn bit: khm c khi cnh t cung n au, cng y, au. Siu m thy
khi cnh t cung. Gii phu bnh khi sy khng thy hnh nh gai rau m thy
mng rng.
2.4.2. Thai lu
Ngi bnh c thai, ra mu (mu en, t mt, ko di), khng au bng. Siu
m thy ti i b mo, khng c m vang thai hay c phi thai nhng khng c hot
ng ca tim thai. i khi rt kh phn bit khi tui thai cn nh. Xt nghim
hCG theo di v siu m li sau mt tun
2.4.3. Cha trng thoi trin
C thai, ra mu. Khm c th thy t cung to hn tui thai. Siu m thy
hnh nh rut bnh m, hCG cao > 200.000UI/L).
2.4.4. Rong kinh rong huyt
c bit trong trng hp ngi bnh c kinh nguyt khng u. Khm thy
t cung bnh thng, hay cng to hn bnh thng nhng chc (u x t cung), hCG
m tnh, siu m thy khng thy thai trong bung t cung. No nim mc t cung
xt nghim gii phu bnh l.
3. IU TR
3.1. Da sy thai: cha c liu php iu tr da sy thai no c cho l ti u
- Nm ngh, n nh, ch n trnh gy to bn. B sung vin st, a.folic
- Thuc gim co tht c trn nh papaverin 40mg, spasmaverin 40mg x 4 vin
chia 2 ln/ngy
- Thuc ni tit nh progesteron 25mg x 2 ng/tim bp/ngy, nu c bng
chng ca s thiu ht ni tit, hay dng progesteron lm mm c t cung.
- Khng sinh: chng nhim trng do hin tng ra mu.
- Khu vng c t cung cp cu: trong trng hp thai trn 3 thng da sy,
nu c hin tng bin i c t cung, sau khi khng ch nhim trng m o,
c t cung v cn co t cung, khu vng c t cung cp cu
3.2. ang sy thai v sy thai
- ang sy thai: bc thai nm trong m o hoc trong ng c t cung, gp
bc thai bng km qu tim, sau no li bung t cung m bo khng st rau.
10
Thuc co hi t cung sau khi no (oxytocin 10UI tim bp, hoc ergometrin 0,2mg
x 1 ng/tim bp). Khng sinh phng nhim khun
- Sy thai hon ton: kim tra bng siu m thy bung t cung sch, khng
no li. Cho khng sinh phng nhim khun.
- Sy thai khng hon ton: ty khi cn li trong bung t cung v ra mu m
o m tin hnh ht, no li bung t cung hay dng misoprostol 400mcg ngm
di li gip co hi t cung v tng nt t chc cn li. Cho khng sinh phng
nhim khun.
- Sy thai nhim khun: khng sinh liu cao, kt hp thuc co hi t cung. Sau
6h dng khng sinh, nhit gim, tin hnh ht hay no li bung t cung. Ch
th thut d gy thng t cung hn bnh thng. T vn cho ngi bnh v ngi
nh nguy c ct t cung nu tnh trng nhim khun khng c ci thin.
- Sy thai bng huyt: tch cc hi sc, truyn dch, truyn mu (nu cn
thit). Ht, no li bung t cung ly ht t chc cn st li. Dng thuc co hi t
cung gip t cung co tt. Cho khng sinh phng nhim khun.
3.3. Sy thai lin tip
- Tm nguyn nhn gy sy thai lin tip
- iu tr theo nguyn nhn:
+ H eo t cung: khu vng c t cung.
+ Thiu ht ni tit: b xung ni tit nh progesteron 25mg x 2 ng/tim bp
su / ngy, estrogen (progynova 2mg/ngy).
+ M b hi chng khng phospholipid: dng thuc chng ng.
+ iu tr cc bnh l ton thn ca m nh i tho ng, giang mai, vim
thn hay cc bnh ni tit nh thiu nng gip trng, basedow
+ M bc nhn x trong u x t cung, m ct vch ngn t cung
+ Ri lon nhim sc th: nn tham kho li khuyn v di truyn xem ngi
bnh c nn c thai li na khng.
11
12
13
14
Khng c thai
C thai
Hi chng khng
- Khng iu tr
PhosphoLipid vi bin
- B sung Ca v Vit D
chng sn khoa
Hi chng khng
PhosphoLipid vi tin s
INR: 2 3
huyt khi
Hi chng khng
iu tr theo
chuyn khoa
LMWH + ASA
CAPS
15
+ LMWH: dng khi siu m c tim thai hay ngay khi c thai
- Sut thi k c thai v dng trc khi ly thai 24h (ang nghin cu)
- APS c tin s sy thai, thai cht lu < 3thng + khng tin s huyt khi,
Doppler bnh thng tui thai 34 tun c th dng LMWH
- Thi k sau sinh: dng LMWH ko di sau 6 - 12 tun, sau c th thay
bng warfarin v theo di INR
3.2.4. Qun l thai nghn
- T vn k v bnh l ny ngi bnh cng theo di: Du hiu ca huyt
khi cc v tr, du hiu ca tin sn git, thai chm pht trin trong t cung, sy
thai, thai lu v du hiu cc tc dng ph ca thuc
- Theo di thai: siu m Doppler 3 tun/ln t tui thai 18 tun (nu thai bnh
thng), hay theo ch nh nu Doppler nu c du hiu bt thng. Theo di
monitoring sn khoa thng xuyn t tui thai 20 tun
- Theo di tc dng ph ca thuc (tiu cu, APPT): 3 tun u 1ln / tun.
Sau 4 tun/ln (nu khng c bt thng)
3.2.5. Kt thc thai nghn
- Thi im kt thc thai nghn: PARA + can thip sm
+ Thai bnh thng: tui thai 39 tun
+ Thai c bin chng: tin sn git, thai chm pht trin trong t cung theo ch
nh sn khoa + PARA + can thip sm.
- Phng php kt thc thai nghn: theo ch nh ca sn khoa
- Gim au trong APS ch nh binh thng nn dng LMWH trc 24h, xt
nghim ng mu bnh thng, tiu cu > 70G/l
3.3. iu tr nguyn nhn khc
- H eo t cung: khu vng c t cung, gim co.
16
17
DA NON, NON
1. KHI NIM:
- nh ngha: theo T chc Y t th gii, non l cuc chuyn d xy ra t
tun th 22 n trc tun 37 ca thai k tnh theo kinh cui cng.
- S sinh non thng c t l t vong v mc bnh cao hn rt nhiu so vi tr
thng, nguy c cao b di chng thn kinh vi t l 1/3 trc tun 32, gim
xung 1/10 sau 35 tun. D phng v iu tr da non - non lun l mt vn
quan trng i vi sn khoa, s sinh v ton x hi.
- Ti Vit nam, cha c thng k trn ton quc, nhng theo nhng nghin
cu n l, t l non khong 8-10%.
2. CHN ON:
2.1. Da non:
2.1.1. Triu chng c nng :
- au bng tng cn, khng u n, tc nng bng di, au lng
- Ra dch m o dch nhy, ln mu
2.1.2. Triu chng thc th :
- Cn co t cung tha nh (2 cn trong 10 pht, thi gian co di 30 giy)
- C t cung ng, hoc xa m di 2cm
2.2. non:
- Triu chng c nng: au bng cn, u n, cc cn au tng dn. Ra dch
m o, dch nhy, mu, nc i
- Triu chng thc th: cn co t cung (tn s 2-3, tng dn). C t cung xa
trn 80%, m trn 2cm. Thnh lp u i hoc v i.
2.3. Cn lm sng:
- Test fibronectin : test dng tnh khi nng fibronectin > 50ng/ml, kh
nng xy ra non trong vng 7 ngy nhng thai ph ny s cao hn 27 ln so
vi nhng ngi c test m tnh.
18
19
20
+ Thy m vang thai r rng m khng thy hot ng tim thai. Hnh nh ti
i rng (ch nhn thy ti i m khng thy m vang thai), ti i rng vi b
mo m, khng u. Trong trng hp nghi ng, nn kim tra li sau 1 tun
xem tin trin ca ti i
+ C m vang thai : khng thy hot ng tim thai.
21
22
23
24
25
26
27
nhng thng cui dn ti thai chm pht trin trong t cung, nguy c thai cht lu
trong t cung. Theo di huyt p nh k, s lng tiu cu, chc nng gan thn
nhm pht hin sm nguy c cho m v thai c quyt nh chm dt thai nghn
thi im thch hp.
3. THI X TR
- Hin nay cha c phng php iu tr hu hiu
- Phi theo di rt cht ch v t vn k cho sn ph v gia nh
- iu tr THA vi nhng trng hp xc nh thai chm pht trin trong t
cung do m ri lon THA thai k.
- Ch ngh ngi, hn ch lao ng nng
- Ci thin cung cp oxy cho m v truyn dung dch ng tng th tch tun
hon c khuyn co cho mt s trng hp thai chm pht trin trong t cung
nng cui qu 2 ca thai k, tuy nhin phng php ny cng khng cho kt qu
kh quan.
- Tm nguyn nhn: nu xc nh thai bt thng nhim sc th, a d tt,
nhim CMV th nn nh ch thai nghn. Nu ch c 1 d tt n c th hi chn
vi cc trung tm chn on trc sinh, vi bc s phu thut nhi c hng x
tr ngay sau khi sinh.
- Dng corticoid cho tui thai t 28 n ht 34 tun: Bethamethasone 12mg, 2
liu tim bp cch nhau 24h. Hoc Dexamethasone 6mg/ln, tim bp 4 ln cch
nhau 12h.
- Theo di lin tc nhp tim thai bng Monitoring sn khoa:
+ Theo di t tui thai 26 tun
+ nh gi dao ng ca tim thai v bin i ca nhp tim thai.
- Theo di khng can thip: nhp tim thai dao ng km, thai di 28 tun, cn
nng di 800gr
- nh ch thai nghn ( CTN) ch t ra sau khi cn nhc tui thai, tnh trng
ca ngi m, tin s sn khoa, v c bit l cc bnh l km theo kt hp vi mt
s bin i trn Monitoring. CTN t ra trong mt s trng hp sau:
28
+ Tui thai trn 31 tun khi nhp tim thai dao ng km, dao ng khng
lin tc qua mt s ln theo di, nhp chm n c, ko di, lp li nhiu ln
+ Tui thai t 34 tun khi Doppler ng mch rn vi dng tm trng bng
khng v bt thng Doppler ng mch no, thai c biu hin ngng tin trin
+ Tui thai t 37 tun khi bt thng Doppler ng mch rn, ng mch no,
monitor.
Lu : Doppler ng mch rn bnh thng kim tra li sau 8 ngy, nh gi
s pht trin thai 15 ngy mt ln. Doppler ng mch rn bt thng nhng tc
dng tm trng cha bng khng, theo di nhp tim thai lin tc trn Monitoring 3
ln mt tun v nh gi s pht trin thai, kt hp Doppler ng mch no.
- Cch thc : trng hp chuyn d t nhin hoc nh ch thai nghn nu
khng c chng ch nh ng di th theo di nh mt cuc thng.
Trng hp suy thai, i gim, c thm cc yu t bt li khc nh ngi ngc, rau
bm thp th m ly thai v lun phi c bc s hi sc s sinh tham gia vo thi
im ly thai.
4. PHNG BNH
- T vn di truyn cho cp v chng nu xc nh nguyn nhn thai chm pht
trin trong t cung do bt thng NST hoc bnh l gen cho cc ln mang thai tip
theo. T b mt s thi quen xu nh nghin ht, ung ru, dng cht kch thch
trc khi mang thai. Ci thin ch dinh dng v lm vic.
- Trng hp thai chm pht trin trong t cung do nguyn nhn tun hon
ca ngi m c th iu tr d phng bng Aspirin liu thp t tun th 15 ca
thai k.
29
30
31
32
33
110mmHg.
34
+ Tui thai < 34 tun khuynh hng tr hon chm dt thai k sau 48 gi hay
n khi thai c 34 tun.
+ Theo di sc khe thai bng Monitoring sn khoa, siu m Doppler.
+ Lu : nguy c nhau bong non, sn git, ri lon ng mu, suy thn, xut
huyt no
3.2.7. Phng php chm dt thai k
+ Khi pht chuyn d. Nu c t cung thun li c th gy chuyn d bng
Oxytocin v theo di st bng monitoring, gip sinh bng Forceps khi iu kin.
+ Nu c t cung khng thun li: m ly thai.
3.3. Sn git
iu tr ging nh tin sn git nng
+ Oxy, cy ngng li, ht m nht, m bo thng h hp.
+ Chng co git.
+ H huyt p.
+ Chm dt thai k.
+ D phng cc bin chng: xut huyt no, v niu, ph phi cp, nhau bong
non, phong huyt t cung-nhau.
Phng php chm dt thai k
+ Nu ngi bnh v niu, co git: phi gy m, m ly thai.
+ Nu ngi bnh n nh, 24 gi sau cn co git cui cng, khi pht chuyn
d nu c t cung thun li v gip sinh bng Forceps khi iu kin.
35
A I
1. KHI NIM
a i xut hin trong khong 1% thai k. Chn on xc nh da vo siu m.
Hu ht cc nh nghin cu nh ngha: a i khi ch s i (amnionic fluid index: AFI)
ln hn 24 - 25cm; hay khi ln hn v bch phn th 95 hay 97 theo tui thai.
Cch o AFI: chia t cung thnh 4 phn bng nhau, o su ln nht ca
mi khoang i, AFI l tng 4 s o trn.
a i l mt trng hp thai nghn nguy c cao cho sn ph v nguyn nhn
a i v cnh bo nguy c sinh non trong qu trnh thai nghn .
2. CHN ON
a i cp c th din tin mau trong vng vi ngy vi cc triu chng cp
nh au cng bng nhiu, kh th, i khi b tm ti, nhp tim nhanh, nn, ph
ton thn (chi, m h, thnh bng, mt) . Him gp hn l tnh trng thiu niu
do niu qun b t cung chn p. a i trong trng hp ph thai c th gy ra
hi chng gng thai ph (mirror syndrome), m t ln u tin bi Ballantyne
nm 1892: tnh trng ca m bt chc thai nhi, nh ph, tiu m; v hu qu
l tin sn git.
a i mn, dch i gia tng dn nn thai ph c th chu ng c tnh trng
cng chng bng.
Du hiu u tin trn lm sng gi mt trng hp a i l t cung rt to so
vi tui thai, cng, dn n kh khn khi s nn cc phn thai v nghe tim thai.
Chn on phn bit a i vi c chng hay u bung trng to bng nhng hnh
nh trn siu m.
3. HNG X TR
a i mc nh n trung bnh him khi i hi cc bin php can thip.
Cn thit nhp vin khi thai ph kh th, au bng hay i li kh khn.
Ngh ngi ti ging, li tiu, hn ch dch truyn v mui khng em li hiu
qu r rt. Ht bt nc i cng gip ci thin triu chng kh th thai ph ng
thi ly dch i xt nghim di truyn hay xc nh s trng thnh phi ca thai nhi.
Th thut ny c th gy tai bin nh: v i, nhim trng, hay rau bong non.
36
37
THIU I
1. KHI NIM
Thiu i l tnh trng nc i t hn bnh thng, khi ch s i (AFI) nh hn
5cm v mng i cn nguyn vn. T l xut hin thiu i c bo co t cc
nghin cu b nh hng bi s khc bit trong tiu chun chn on, dn s nghin
cu (nguy c thp hay nguy c cao, siu m tm sot hay chn lc), tui thai ti
thi im siu m.
Nhn chung, thiu i xut hin sm trong thai k t gp v c tin lng ngho
nn. Ngc li, nhng thai qu ngy sinh, thai chm pht trin trong t cung, s
gim lng nc i c l thng gp hn.
Chn on xc nh ch yu da vo siu m thai v nc i.
2. BIN CHNG CA THIU I
S xut hin thiu i trong giai on sm ca thai k lm tng nguy c thiu
sn phi cho thai nhi. Kilbride v cng s (1996) tin hnh quan st trn 115 thai
ph b v i trc 29 tun, c 7 ca thai lu, 40 tr s sinh t vong, v c tnh t l
t vong chu sinh l 409/1000. Nguy c thiu sn phi gy cht thai khong 20%.
Thiu i sm thng lin quan n nhng bt thng ca thai nhi. Tnh trng
nc i t cng gy tr ngi trong qu trnh kho st hnh thi hc ca thai nhi qua siu
m (nu c). Trong trong hp ny, ch nh truyn i cng c th c cn nhc.
Bin chng thiu i xut hin mun trong thai k ty thuc vo tui thai, mc
thiu i v tnh trng bnh l km theo ca m. Hng dn sn ph ung nhiu
nc hay truyn dch cn nhiu tranh ci trong vic ci thin lng nc i.
H tr trng thnh phi cho thai nhi l cn thit trong trng hp thai non
thng. nh gi sc khe thai nhi.
3. HNG X TR
- Hi bnh s v xt nghim dch m o (Nitrazine test) loi tr r i/i v.
38
- Siu m tin sn nhm kho st v pht hin cc bt thng hnh thi thai,
c bit bnh l h niu ca bo thai nh cc trng hp lon sn thn, tc nghn
ng niu.
- T vn li ch v cc tai bin, tin hnh th thut truyn i trong trng hp
nc i qu t gy cn tr cho qu trnh kho st hnh thi thai, ngoi ra c th ng
thi ly nc i xt nghim min dch, di truyn, gim chn p cho dy rn, vn
ng ca thai nhi.
- Siu m tim thai, siu m Doppler (AFI, Doppler ng mch no gia),
monitor sn khoa trong trng hp c km thai chm pht trin trong t cung.
- Nu thai c d tt bm sinh h niu, ch nh chm dt thai k trong trng
hp nng ch nn quyt nh sau khi tin hnh hi chn a chuyn khoa (bc s tin
sn, siu m tin sn, s sinh v phu thut nhi, nh di truyn hc). Theo di v
qun l thai ti trung tm ln, chuyn khoa su trng hp thiu i xut hin sm.
- Ch nh h tr phi l cn thit.
- Phng php chm dt thai k:
+ Khi pht chuyn d chm dt thai k thai thiu i trng thnh hay
liu h tr phi thai non thng c th nui c.
+ M ly thai nhng thai ht i (AFI < 2cm) hoc c nhng du hiu nghi
ng thai suy cp, thiu i.
39
RAU TIN O
1. KHI NIM
Rau tin o l rau bm mt phn hay ton b vo on di t cung gy chy
mu vo 3 thng cui ca thai k, trong chuyn d v sau . Rau tin o c th
gy t vong hoc bnh l mc phi cho m v cho con do chy mu v non.
Theo gii phu rau tin o c chia thnh 5 loi l: rau tin o bm thp,
rau tin o bm bn, rau tin o bm mp, rau tin o bn trung tm, rau tin o
trung tm.
2. CHN ON
2.1. Triu chng lm sng:
2.1.1. Trc chuyn d:
- Triu chng c nng: chy mu m o vo 3 thng cui ca thai k, chy
mu t nhin bt ng, khng thy au bng, mu ti, c khi km mu cc,
lng mu c th chy nhiu, t, sau chy t dn v t cm d c hay khng
iu tr. Chy mu ti pht nhiu ln vi tn sut v mc ngy cng tng.
- Triu chng ton thn: thiu mu ty thuc lng mu mt m sn ph thy
mt mi, hoa mt, chng mt, chong
- Triu chng thc th: khng c triu chng c hiu, hay gp ngi u cao
hoc ngi ngang, ngi mng.
2.1.2. Khi chuyn d:
- Triu chng c nng: thng c qu trnh ra mu trong 3 thng cui thai k,
t nhin ra mu t, mu ti ln mu cc, c au bng do cn co t cung.
- Triu chng ton thn: thiu mu ty mc mt mu. Sn ph c biu hin
chong nu mt mu nhiu.
- Triu chng thc th: nn ngoi c th thy ngi thai bt thng. Tim thai
c th thay i nu chy mu nhiu
- Khm m o bng m vt thy mu trong c t cung (CTC) chy ra, loi tr
cc tn thng CTC
40
41
- Khi nghi ng rau tin o phi chuyn ngi bnh ln tuyn huyn c trung
tm phu thut ; nghi ng hoc chn on rau tin o - rau ci rng lc th chuyn
ngi bnh ln tuyn tnh hoc tuyn trung ng.
3.2. iu tr c th
3.2.1. Khi cha chuyn d:
- Ngh ngi, hn ch i li, n ung tng cng dinh dng.
- Thuc gim co nh: spasmaverin 40mg (1 4 vin/ ngy), Salbutamol,
progesterone
- Nn dng corticoid trng thnh phi thai nhi sm.
- Trng hp thai nhi thng: m ly thai ch ng i vi trng hp rau
tin o trung tm. Cc trng hp rau tin o khc c th cn nhc theo di ch
chuyn d.
- Trng hp rau tin o chy mu nhiu e da tnh mng ngi m th m
ly thai bt k tui thai no.
3.2.2. Trong khi chuyn d:
- Rau tin o trung tm, rau tin o bn trung tm: m ly thai.
- Rau tin o bm mp: m ly thai cp cu nu ra mu nhiu. ra mu t, ngi
th v c t cung thun li th bm i v x mng i v pha khng c bnh rau
cm mu, nu sau khi x mng i vn ra mu th nn m ly thai, nu khng ra mu
th theo di ng m o.
- Rau tin o bm thp, bm bn: m ly thai nu ra nhiu mu, nu ra mu t
hoc khng ra mu th theo di chuyn d nh cc trng hp thng thng khc.
- K thut cm mu khi m trong rau tin o: sau khi ly thai v rau m
chy mu th nn khu cm mu bng cc mi ch X cm mu, vn chy mu th
nn ct t cung bn phn thp vi ngi bnh con.
Ngi bnh cha c con cn bo tn t cung: tht ng mch t cung
hoc tht ng mch h v, ng mch dy chng t cung bung trng; khu mi
B-lynch; chn bng hay gc vo bung t cung. Nu khng kt qu th vn phi
ct t cung.
42
43
44
45
46
47
1. KHI NIM
Thai qu ngy sinh l nhng trng hp thai nghn ko di qu 42 tun hoc
qu 294 ngy tnh t ngy u ca k kinh cui cng.
iu quan trng nht l phi xc nh c tui thai chnh xc bng ngy u
ca k kinh cui cng hoc siu m trong 12 tun u ca thai k.
2. CHN ON
- Da vo tui thai (tnh t ngy u ca k kinh cui, c gi tr nu
vng kinh bnh thng).
- Da vo siu m xc nh tui thai i vi thai trc 20 tun nu ngy
u k kinh cui khng xc nh hoc kinh khng u.
- Xc nh tnh trng thai v phn ph thai ( nc i, rau)
3. X TR
48
49
50
2.2. Cn lm sng:
- Xquang: bng tim to, b ngang, rn phi m
- Siu m tim: thm d c gi tr cho php nh gi tn thng van, tn
thng bt thng bm sinh, chc nng cc tm tht, p lc ng mch phi..
- in tm : pht hin cc ri lon nhp, suy vnh
- Xt nghim ng mu: theo di iu tr chng ng
2.3. Phn suy tim theo chc nng (NYHA- Hi tim mch New York):
- 1: cha b hn ch hot ng th lc
- 2: kh th khi gng sc, gim nh hot ng th lc
- 3: kh th khi gng sc nh, hot ng th lc gim
- 4: kh th c khi ngh ngi, hot ng th lc gim nhiu.
2.4. Chn on phn bit:
- Thiu mu nng: kh th, nhp tim nhanh, thi tm thu, da nim mc nht,
xt nghim mu, in tm gip chn on phn bit
- Ri lon nc - in gii: khi mang thai c ph do gi nc v mui.
- Thai ph c bnh tim, tnh trng ny cng trm trng d gy bin chng suy
tim, ph phi cp.
3. IU TR
3.1. Nguyn tc chung: phi hp iu tr ni khoa, tim mch can thip v sn
khoa. Theo di, d phng cc tai bin, x tr sn khoa ty thuc vo mc bnh,
c cn nhc n nguyn vng sinh con ca thai ph.
3.2. iu tr c th:
3.2.1. Qun l thai nghn:
Qun l thai nghn cht ch. Trnh hot ng th lc, nm nghing tri, thay
i t th thng xuyn. Hn ch tng cn, ch n trnh mui, ng; n y
cht dinh dng, chng thiu mu
3.2.2. iu tr ni khoa:
Tr tim, li tiu, chng huyt khi, d phng nhim khun ty thuc giai on
mang thai, th bnh tim mch v mc bnh.
51
Can thip tim mch: thc hin trong qu 2 ca thai k ph thuc vo th, mc
bnh l tim mch. Nong van, nong vnh qua da, t d bt l thng lin tht, lin nh.
3.2.3. X tr sn khoa:
Trong khi c thai, cha c suy tim:
+ Thai ph sinh ln u: theo di qun l thai nghn cht ch, nhp vin sm
trc khi 2 tun.
+ Thai ph sinh ln 2 tr ln: nn nh ch thai nghn nu thai nh, di 3
thng. Nu thai ln, cn theo di cht ch tim mch - sn khoa, gi thai n khi
thng, ch chuyn d h tr th thut hoc m ly thai nu c ch nh
Trong khi c thai c suy tim:
- Thai ph sinh ln u:
+ Suy tim 1-2: thai nh di 20 tun nn nh ch thai nghn.
+ Nu thai trn 20 tun: theo di, iu tr, d phng bin chng. Nu khng
p ng iu tr cn nh ch thai nghn bt k tui thai no.
+ Suy tim 3- 4: nh ch thai nghn bt k tui thai, iu tr ni khoa trc,
trong v sau khi nh ch.
- Thai ph sinh ln 2 tr ln: nn nh ch thai nghn. Nu thai gn thng
nn iu tr tch cc n thng ri m ly thai ch ng.
+ La chn phng php nh ch thai nghn:
Ht thai bng bm chn khng thng thng nu thai nh, di 12 tun
Gy chuyn d hoc phu thut ct t cung c khi nu thai 12-20 tun.
- Gy chuyn d hoc m ly thai tht hai vi t cung nu thai trn 20 tun.
+ Cn gim au tt. m bo v khun, khng sinh d phng trc v sau
phu thut - th thut hn ch nhim khun. Ch ng ngn nga tc mch do
huyt khi sau phu thut - th thut bng thuc chng ng mu.
3.2.4. Khi chuyn d:
+ H tr ng di c can thip th thut cn phi hp bc s sn khoa,
tim mch, s sinh v gy m hi sc cuc din ra an ton.
52
+ Tip tc dng thuc tr tim, chng ng, pht hin sm cc bin chng suy
tim cp, ph phi cp. Th oxy, an thn, hn ch truyn dich, nu cn dng
oxytocin pha m c trnh qu ti tun hon.
+ Khi s thai: h tr s thai bng Forceps trnh gng sc cho sn ph
+ Trong thi k s rau: h thp chn, chn tnh mch ch di trnh mu v
tim t ngt gy suy tim cp. Kim tra k bnh rau trnh st rau.
+ M ly thai nu c ch nh, nu c ch nh c nh nn m ly thai ch
ng. dng thuc chng ng 1 tun trc khi phu thut.
3.2.5. Thi k hu sn:
+ iu tr khng sinh chng nhim khun, t nht 1 tun. Nn s dng khng
sinh phi hp chng vi khun Gr m v k kh.
+ D phng huyt khi: vn ng sm, thuc chng ng (Heparine, Dicoumaron).
+ C th cho con b nu cha suy tim hoc suy tim 1. Nu khng cho con
b nn ct sa bng Bromocriptine, khng s dng thuc c estrogene.
4. BIN CHNG
4.1. Ph phi cp: do tng p lc ng mch phi , suy tim phi cp
- Triu chng: kh th t ngt, tc ngc, v m hi, chn tay lnh, tm mi
u chi, huyt p tt, kt. Nhp tim nhanh, c th pht hin ting bnh l (rung tm
trng, nga phi). Rales m nh ht y phi, cng ngy cng dng cao. p lc
tnh mch trung tm cao, Xquang phi m
- X tr: hi sc, th oxy liu cao 8-12 l/pht, li tiu, tr tim, H huyt p nu
c tng HA. C th h tr t ni kh qun, th my.
+ X tr sn khoa: m ly thai cp cu
4.2. Lon nhp tim
- Lon nhp nhanh: thng gp nhp nhanh xoang >100 l/pht. C th gp cn
lon nhp nhanh kch pht trn tht
- Lon nhp chm: nhp tim < 60 l/pht. Hi chng Adam Stock, nhp tim <
40l/pht, ngi bnh chong ngt do thiu mu no.
53
- Lon nhp khng u: ngoi tm thu trn tht, ngoi tm thu nhp i, nhp
ngoi tm thu > 5% l nguy c cao.
- Lon nhp hon ton: thng gp trn cc ngi bnh mc bnh van tim lu
ngy, tn thng nng, thiu mu c tim, vim c tim. Tin lng nng
X tr: dng thuc hp l v nh ch thai nghn thi im thch hp, u tin
bo v sc khe v tnh mng ca thai ph.
4.3. Tc mch do huyt khi
Hay gp trong thi k hu sn (75%), vim tc tnh mch chi di, ngoi ra c
th no, mch vnh, mch phi, mc treo rut..
- Ngi bnh c biu hin st, sng nng au vng bp chn dc theo
ng i tnh mch, ph tm chi di. Xt nghim huyt hc c bch cu tng cao,
siu m Doppler tnh mch chi di thy hnh nh gin tnh mch, gim lu lng
mu. Nu cc mu ng di chuyn gy tc mch cc ni khc nh no, mch vnh,
mch phi. c du hiu lit khu tr, au tht ngc, ho ra mu, tin lng nng n.
- iu tr bng khng sinh liu cao, phi hp, ko di t nht 2 tun phi hp
thuc chng ng (Heparine, Dicoumaron).
5. PHNG BNH V T VN
- Pht hin sm, qun l thai nghn cht ch cc thai ph c bnh tim. Phi hp
gia chuyn khoa tim mch v sn khoa theo di, iu tr, tin lng ngi bnh.
- T vn cho thai ph cc du hiu bt thng, cc bin chng nguy him
trong khi mang thai v khi chuyn d, sau .
- T vn trnh thai, khng nn dng thuc trnh thai c estrogen.
Nn nh sn nu c con v bnh tim khng ci thin bng iu tr ni khoa.
54
55
56
57
58
59
60
+ Th tc 2 bc: test 50g glucose, nu glucose trn chun sng lc, thc hin
tip nghim php dung np glucose.
+ Th tc 1 bc: thc hin nghim php dung np glucose trn tt c cc i tng.
- Nguy c cao: ngi bnh c 1cc c im sau:
+ Bo ph r (BMI > 40kg/m2)
+ Tin s gia nh T tp 2 r .
+ Tin s bn thn b TTN, gim dung np glucose, glucose niu.
+ Thc hin test glucose mu cng sm cng tt, p dng cc bc th tc nu trn.
+ Nu TTN cha c chn on, cn lm li vo 24-28 tun, hoc ti bt
k thi im no ngi bnh c biu hin gi tng glucose mu.
2.2. Chn on
Hi ngh quc t TTN ln th 4 ngh nn s dng tiu chun ca
Carpenter-Coustan vi test 100g glucose ung.
Tiu chun chn on TTN
OSullivan-Mahan
Nhm d kin T
Carpenter-Coustan
Mu ton Somogy-
quc gia
Huyt tng-Glucose
oxidase(mg/dl[mmol/l])
T phn tch
(mg/dl[mmol/l])
i
90 [5,0]
105[5,8]
95[5,3]
1 gi
165[9,2]
190[10,6]
180[10,0]
2 gi
145[8,1]
165[9,2]
155[8,6]
3 gi
125[6,9]
145[8,1]
140[7,8]
Test vi 100g glucose thc hin vo bui sng, nhn i qua m t nht 8
gi nhng khng qu 14 gi, sau 3 ngy n khng king ( 150g
carbohydrate/ngy) hot ng th lc bnh thng, i tng ngi ngh, khng
ht thuc trong qu trnh test.
61
62
63
64
+ Tn ng thn kinh
+ D tt bm sinh tim v mt s thng tn khc.
- Thai qu pht trin do tng tch cha m, gia tng chiu di, gia tng t l
bng/u hoc ngc/u
- Thai km pht trin c th gy nhiu bin chng tc hi khc cho thai.
- a i, a i thng i lin vi thai to, gy kh chu v gy sinh non
- Mt s nguy c khc cho thai nhi c th gp do tng insulin nh: hi chng
suy h hp, h glucose huyt, tng billirubin mu, h calci mu, km n.
4.2. Cho m
- Ph n c bin chng tim mch v/hoc T l nguy c ln v bnh tt v
t vong trong sut qu trnh mang thai.
- Nhiu bin chng bnh tt do T ph n mang thai tr li gp phn lm
ri lon thm chuyn ho t tc ng xu ln s kim sot glucose huyt.
- Nhim toan ceton thng xy ra vo 6 thng sau ca thai k, y l giai on
s mang thai c tc ng mnh nht ln T. Nhim toan ceton l mt nguy c gy
t vong cho m cng nh t vong chu sinh cho thai nhi.
65
66
90-100%
HBsAg+/ HBeAg
20%
HBsAg- /antiHBc+
Vaccine
Khng ly
vaccine
3. IU TR
- Cho n nay cha c iu tr c hiu, ch c iu tr triu chng v d phng,
thai ph ngh ngi hon ton, dinh dng tt phng thiu mu, suy dinh dng
- Li tiu ng y.
- Trong thi gian mang thai khm chuyn khoa xt nghim PCR ti lng vi
rt trong mu , iu tr thuc dit virus.
- iu tr ri lon ng mu nu c
- Trnh chn thng vng gan
- Trnh phu thut, th thut nu khng c ch nh cp cu. Trong v sau
iu tr chy mu, chun b hi sc v truyn mu.
67
4. PHNG BNH
- Gim bnh ly truyn qua ng tnh dc
- Pht hin sm thai ph c vim gan qun l v t vn khi c thai, trong
khi , v sau . Khuyn khm li chuyn khoa gan mt sau 3 thng.
- Khng cho b m
- Tim globulin min dch vim gan B v vaccine cho tr s sinh, cho nhng
ngi chm sc.
Vaccin vim gan B: c 2 loi
+ Vaccin th h 1: sn xut t khng nguyn HbsAg ca virus trong huyt
thanh ngi bnh, mc an ton khng cao, hin nay t c s dng.
+ Vaccin th h 2: ly gene t virus cy vo nm men bia s cho mt sn
phm mi ging virus (ti t hp ADN), an ton cao v hiu qu to min dch
tt, ang c s dng rng ri
+ nhng ni c dch t hc vim gan B cao, ngi nhim virus vim gan B
cao th khuyn khch tim vaccin vim gan B cho tt c cc em b m m khng
c chn on sng lc
+ Vaccin phi hp vi HBIg c ch nh cho tt c con ca b m mang
virus vim gan B
68
69
- Giai on suy gim min dch nng n (TB CD4 < 200 TB/ml: nguy c
nhim trng c hi nng hoc u c tnh ca AIDS. Hi chng suy mn: st cn trn
10% trng lng c th, st, tiu chy ko di. Vim phi do Pneumocystis carinii,
Toxoplasma no, nm thc qun, lao ngoi phi, Kaposi sarcoma.
2.2. Xt nghim:
- Xt nghim HIV: pht hin cc khng nguyn hoc khng th lin quan n
HIV trong mu bnh phm.
+ Phng php gin tip: test nhanh (Determine HIV-1/2, Oralquick HIV
1&2, HIV Spot, Genie I HIV1/HIV2). Min dch men ELISA. Western Blot: xt
nghim khng nh, min dch in di, c hiu cao do xc nh c cc khng
th c hiu ca cc khng nguyn khc nhau ca HIV. Ngoi ra cn c xt nghim
khng th hunh quang gin tip (IFA) v min dch kt ta phng x (RIPA).
+ Phng php trc tip: pht hin trc tip HIV thng qua tm khng
nguyn P24 ca virus, tm gen ca virus HIV l ARN hay AND ca tin virus, nui
cy phn lp virus
- Cc phng cch xt nghim HIV ti Vit Nam, ph thuc vo mc tiu:
+ Phng cch I (p dng cho cng tc truyn mu): dng tnh vi 1 trong
cc th nghim nh ELISA, SERODIA, hay th nghim nhanh.
+ Phng cch II (p dng cho gim st trng im): dng tnh c 2 ln xt
nghim bng 2 loi sinh phm vi nguyn l v chun b khng nguyn khc nhau.
+ Phng cch III (p dng cho chn on cc trng hp nhim HIV): dng
tnh vi c 3 ln xt nghim bng 3 loi sinh phm vi nguyn l v chun b khng
nguyn khc nhau. Nu kt qu khng ng nht, phi xt nghim li hoc gi mu
mu xt nghim ni khc.
- Chn on HIV tr em sinh ra t m nhim HIV.
Tt c tr em ny xt nghim pht hin khng th u cho kt qu dng tnh.
Khng th HIV ca m tn ti lu di tr nh, vi tr khng b nhim HIV, lng
khng th ny mt dn v s ht vo thng 9 n trc 18 thng tui. Tr 18 thng
tui, xt nghim khng th dng tnh theo phng thc III ngha l tr b nhim
70
HIV. Chn on bng xt nghim trc tip HIV PCA-AND pht hin tin virus
tr 6 tun tui c hiu qu cao.
1. D phng
2. Phng trnh
4. Cc dch v
sm ly truyn
mang thai
chm sc, h tr
HIV cho ph
ngoi mun
thai
v iu tr thch
cho ph n
hp cho cp m v
nhim HIV
dc v truyn
cp cc bin
thng thay i
-nh gi giai on
hnh vi .
-T vn xt
-T vn v XN
nghim HIV
-iu tr DPLTMC
nhim .
HIV cho ph n
-T vn thc
-Khuyn khch
hin tnh dc an
an ton.
tr hon quan h
ton
HIV.
tnh dc i vi
ra t b m nhim
HIV.
-T vn nui dng
dc an ton
tr sau sinh
-Pht hin sm
v iu tr kp
thi cc nhim
khun ly truyn
qua ng tnh
dc
71
Khi chuyn d
Sau
tun
M iu tr AZT NVP liu n 6mg ung mt ln ngay sau
trc sinh cha khi sinh + tip tc AZT 4mg /kg ung 2 ln
4 tun
72
73
74
75
- Xt nghim: chc nng gan, men gan tng cao, khng th khng nguyn
virus HbSAg, HbEAg, nh lng phin bn virus trong mu (PCA).
- Tin trin: vim gan do virus din ra trong giai on chuyn d rt nng v
suy gan cp, chy mu do ri lon ng mu, hn m gan do suy gan.
- Chn on phn bit: tin sn git nng, hi chng HELLP
- iu tr: chuyn khm v iu tr ti khoa truyn nhim, Ngh ngi nng cao
th trng. Thuc gim lng virus trong mu .
- Trong khi chuyn d ch chy mu, chun b mu v cc yu t ng mu.
- Phng bnh cho s sinh: tim khng th khng virus (HEBA BIG) + vaccine
trong vng 72g sau .
2.1.7. St do vim ng h hp trn:
- Triu chng: y l bnh thng gp, thng c st v du hiu ch im ti
ng h hp nh au hng, ho, khn ting, chy nc mi, nc mt.
- Khm tai mi hng, ly bnh phm cy vi khun lm khng sinh .
- iu tr: khng sinh nhm beta lactamin ph rng, khng c cho thai, kt
hp chuyn khoa tai mi hng iu tr ti ch (gim tit dch, nh mi, xng hng).
2.1.8. St do virus: cm v Rubella;
- Triu chng: st cao 38-40 C, vim long ng h hp trn, au mi ton
thn, du hiu st ht sau 1 tun.
- Ni ban mt, tay, ton thn.
- Xt nghim tm khng th trong mu IgM, IgG.
- iu tr: iu tr triu chng nng cao th trng, h st hn ch nh hng
n thai.
- Thai 3 thng u cn ch kh nng nh hng n thai, gy d dng thai.
Chuyn tuyn trung ng chn on sm v t vn ngng thai nu nhim Rubella.
2.1.9. St c lin quan n thai nghn
- Nhim khun thai:
76
77
SINH L CHUYN D
1. KHI NIM
Chuyn d l mt qu trnh sinh l lm cho thai v phn ph ca thai c
y ra khi t cung v ng sinh dc ca ngi m.
2. PHN LOI
- thng l cuc chuyn d din ra bnh thng theo sinh l, thai nhi c
qua ng m o, khng can thip g.
- thng l cuc chuyn d t u tun th 38 (259 ngy) n cui tun
th 41 (287 ngy).
- non thng khi tui thai t 22 tun (154 ngy) n 37 tun.
- Thai gi thng khi tui thai qu 41 tun ( 287 ngy)
- Sy thai l s chm dt thai nghn trc khi thai c th sng c, thai di
22 tun, nng di 500g
3. CC C IM CA CHUYN D
3.1. Chuyn d c 3 giai on
- Giai on xa m c t cung
- Giai on s thai
- Giai on s rau
3.2. ng lc ca cuc chuyn d
Cn co t cung l ng lc ca cuc chuyn d . Ri lon co bp ca t
cung c th lm cho cuc chuyn d b ko di hoc gy cc tai bin cho ngi m
v cho thai nhi.
3.3. c im c co t cung
- Cn co t cung xut hin mt cch t nhin ngoi mun ca sn ph. Cn
co t cung gy au. Ngng au ph thuc theo tng sn ph. Khi p lc cn co t
ti 25-30 mmHg, sn ph bt u cm thy au. Cn au xut hin mun, sau khi
c cn co t cung v mt i trc khi ht cn co t cung.
78
79
Gia ngi con so v ngi con r c s khc bit nhau v hin tng xa m
c t cung. ngi con so c t cung xa ht ri mi m v on di t cung
thnh lp t cc thng cui ca thai nghn. Cn ngi con r, c t cung va xa,
va m v on di t cung ch thnh lp khi mi bt u chuyn d. Thi gian
m c t cung ngi con r nhanh hn so vi ngi con so
- Thnh on di lp: on di t cung thnh lp do eo t cung gin rng, ko
di v to ra. T 0.5-1 cm, khi on di c thnh lp hon ton cao n 10cm.
- Thay i y chu:
Do p lc ca cn co t cung ngi thai xung dn trong tiu khung. p lc
ca ngi thai y dn mm xng ct ra pha sau, ng knh mm ct h v thay
i t 9.5cm thnh 11 cm bng vi ng knh mm cng- h v. Sc cn ca cc
c pha tng sinh mn sau y ngi thai hng ra pha trc.
Tng sinh mn trc phng to ln, vng hu mn m h di ra gp i (t
3- 4cm gin ra 12-15cm). Do c tc dng ca cn co t cung v cn co thnh bng,
tng sinh mn sau b ngi thai vo gin di ra, l hu mn m rng xa ht cc
np nhn, m mn m rng, thay i hng dn dn nm ngang. S tin trin ca
ngi thai thng gy sn i v nu trc trng cn phn th phn s thot ra ngoi
hu mn khi ngi thai xung thp trong tiu khung.
4.2. Thay i v pha thai:
Khi on di c thnh lp, ngi thai cng t t tt dn xung p st vo
on di lm cho ngi thai st vi c t cung, to iu kin thun li cho vic m
c t cung. Trong qu trnh chuyn d , thai nhi c mt s hin tng un khun.
- Hin tng chng xng s. Hp s ca thai nhi gim bt kch thc bng cch
cc xng chng ln nhau. Hai xng nh chng ln nhau, xng chm v xng trn
chui xung di xng nh. Hai xng trn cng c th chng ln nhau.
- Thnh lp bu thanh huyt. l hin tng ph thm thanh huyt di
da, i khi rt to. V tr bu thanh huyt thng nm phn ngi thai thp nht,
gia l m ca c t cung. Bu thanh huyt ch xut hin sau khi v i. Mi mt
ngi thai thng c v tr ring ca bu thanh huyt
80
81
Thay i v chuyn ha: trng lng c th m gim t 4-6 kg sau khi , bao
gm trng lng thai nhi, bnh rau, nc i, mu v cc dch tit t da, phi,
thn. ng huyt cng gim do tng tiu th . Cc gng sc chu ng ca c
trong cc cn co t cung, rn c th dn n tnh trng toan mu v tnh trang
toan mu ny c th chuyn sang con. S lng bch cu cng tng ln trong qu
trnh chuyn d .
Tnh trng lo lng v au: trong chuyn d , tnh trng au do cn co t
cung v lo lng s lm tng bi tit cortisol v cc cathecholamin gy ra tnh trng
co mch lm trm trng thm tnh trng toan do acid lactic. V vy phi bng mi
cch gim au v trn an cho sn ph.
- S p ng ca thai: tim thai thay i trong cn co t cung. Tim thai hi
nhanh ln khi t cung mi co bp sau chm li trong cn co t cung. Ngoi cn
co t cung, tim thai dn dn tr li bnh thng
5.6. Thi gian chuyn d
ngi con so, thi gian chuyn d trung bnh t 16 - 20h. ngi con r,
thi gian chuyn d ngn hn, trung bnh t 8 - 12h. Cc cuc chuyn d qu
24h gi l chuyn d ko di
82
NGI MNG
1. KHI NIM
Ngi mng l mt ngi c kh nng ng di nhng d mc u hu v
vy nu khng c chn on sm, tin lng tt v x l thch hp th nguy c
cho m v thai s rt cao, c th lm tng t l t vong i vi thai nhi v tng tai
bin i vi m.
1.1. nh ngha: Ngi mng l ngi dc m cc u y t cung, cc mng trnh
din trc eo trn ca khung chu ngi m.
1.2. Phn loi : c 2 loi ngi mng
- Ngi mng hon ton: mng v 2 chn trnh din trc eo trn.
- Ngi mng khng hon ton (ngi mng thiu): c 3 kiu (kiu mng, kiu
u gi, kiu bn chn)
1.3. Mc ngi v ng knh lt
- Mc ngi mng l nh xng cng.
- ng knh ln nht ca ngi lng i - 9 cm, hin nay c cho l
ng knh lt ca ngi.
2. CHN ON
2.1. Trong thi k c thai (3 thng cui)
2.1.1. Lm sng:
C th au tc h sn phi do u n vo gan, thai p nhiu pha di. T
cung hnh tr, hay lch mt bn.
S: cc di mm, to, khng lin tc, lng l mt din phng, cc trn l u
trn, u, rn.
Nghe tim thai: nghe r trn rn.
Thm m o: s c mng, nh xng cng, hu mn, b phn sinh dc,
chn thai (nu mng hon ton hay mng khng hon ton kiu bn chn).
83
2.1.2. Cn lm sng:
Siu m: c gi tr chn on v nh gi tin lng, hin nay siu m c
trang b ti tuyn c s, d s dng, khng c hi. Siu m c th nh gi c
tnh trng u, tnh trng thai, trng lng thai, rau, i.
X quang: nh gi u ci hay nga, ch lm khi tht cn thit.
2.2. Khi chuyn d
2.2.1. Lm sng
Triu chng nh khi c thai. Kh s hn v c cn co t cung do xc nh
c cc cc ca thai kh hn.
Khi thm trong: kh khi i cn, khi i v th d hn. C th s thy mng,
xng cng, hu mn, b phn sinh dc, chn.
2.2.2. Cn lm sng: siu m, X quang.
2.2.3. Chn on th, kiu th: lng bn no th bn .Tm mc ngi l nh
xng cng xc nh kiu th. Cng - chu - tri - trc: gp 60% (CgCTT).
Cng - chu - phi - sau : gp 30% (CgCFS). Cng - chu - tri - sau : gp
10% (CgCTS). Cng - chu - phi - trc: rt him gp (CgCFT). Cng- chu- tringang (CgCTN). Cng- chu- phi- ngang (CgCFN)
2.3. Chn on phn bit
Ngi chm: d nhm vi ngi mng khng hon ton kiu mng khi i cha
v nu ch nn ngoi. Cn xc nh r ngi chm c cc thp v ng khp khi
thm trong. c bit cn phn bit r vi ngi chm sa chi.
Ngi mt: c th nhm vi ngi ngc khng hon ton kiu mng, kh khi
bu huyt thanh to khng s thy xng. Nhm mm vi hu mn, hai mng vi
hai g m, mi vi xng cng. Ngi mt c th s thy mi to v mm, h mt
hai bn.
Ngi ngang: cn khm k c th nhm vi ngi ngc hon ton do cn
xc nh r cc u. Phn bit chn v tay thai nhi.
84
3. HNG X TR
3.1. Trong thi k c thai (trong 3 thng cui)
Qun l thai nghn tt ti c s c iu kin trang thit b, chuyn mn.
nh gi tnh hnh thai m. Tm cc yu t khng thun li: con so ln tui, thai to,
so t cung, tin s sn khoa kh khn. i vi trng hp kh khn cn theo di
cc c s c iu kin trang thit b, chuyn mn tt. C th m ly thai khi
thng hay khi bt u chuyn d.
3.2. Khi chuyn d
nh gi tnh trng m, thai, rau, tnh trng i. Xc nh ngi, th kiu th ca
ngi. Nu cc yu t khng thun li: thai to, con so ln tui, so m t cung, tin
s kh, him con, c th m ly thai.
Trong qu trnh chuyn d nu khng thy c suy thai, i v non, i v sm.
Tin trin ngi v cn co t cung bnh thng th theo di ng di. Nu c
cc yu t khng thun li c th m ly thai.
3.3. Khi x thai theo di chuyn d tch cc. Chun b ngi bnh tt theo di,
t tng sn ph, truyn oxytocin, chun b u hu.
- Ngi ngc khng hon ton kiu mng
Trnh mi can thip, tn trng tin trin t nhin, mng s nong gin tng sinh
mn v thai s dn, khi x gn ht chi di th mng, ni dy rn, khi gc di
xng b vai qua m h th cho x tay hay h tay.
- Ngi ngc hon ton
Trnh li ko thai. Gi tng sinh mn theo phng php Tschovianop mc
ch lm cho ngi lt xung tiu khung nong gin t t c t cung, m o v tng
sinh mn, khi tng sinh mn nong gin tt th cho x mng, i mng s, khuyn
khch ph sn rn khi s ht chi di th mng, ni dy rn khi s thn, gc di
xng b vai qua m h cho x tay hoc h tay.
85
- S u hu
Chung cho c ngi mng hon ton v khng hon ton. u hu ra nhanh khi
cn co tt, sn ph rn tt, tng sinh mn gin n tt. u hu xung tt: ct tng
sinh mn u hu nh nhng theo phng php Bracht.
u hu kh khng c bng phng php Bracht th p dng phng
php Mauriceau, Forceps u hu
-Tm li:
Vn kh khn trong ngi ngc l u hu, cn theo di tch cc, ch i,
trnh can thip c th gy sa dy rau, dui ngc tay, mc u thai nhi. iu quan
trng l tin lng tt v x l thch hp cho tng trng hp.
86
NGI VAI
1. KHI NIM
Ngi vai l ngi m thai khng nm theo trc dc m nm ngang trong t
cung. Trong ngi vai, khng phi lc no hai cc u v cc mng cng u ngang
nhau m mt cc h chu cn cc kia vng h sn. Khi chuyn d thc s, vai
s trnh din trc eo trn. Mc ca ngi vai l mm vai. Ngi vai khng th
c khi thai sng thng , nn khng c c ch .
2. CHN ON
2.1. Khi cha chuyn d
- Tin s sn khoa: cha nhiu ln, c ln thai trc c ngi vai
- Nhn t cung b ngang
- Nn cc di tiu khung rng khng thy cc u hay mng. Nn hai bn
mt bn thy u (khi trn, cng, bp bnh), mng sn hoc h chu bn kia
nn thy cc mng (khi trn khng u, to hn u, ch cng ch mm). Nn gia
hai cc u v mng s thy lng l mt din phng (nu lng pha trc) hoc
thy ln nhn cc chi (nu lng pha sau)
- Nghe tim thai: v tr nghe tim thai ty thuc vo v tr cc u, l ni s thy
mm vai. Tim thai s nghe rt r nu lng nm pha trc
- Thm m o thy tiu khung rng
- Siu m thy thai nm ngang
2.2. Khi chuyn d
- Hi tin s, nhn, s nn nh trong khi c thai, nhng s nn kh hn do
c cn co t cung.
- Thm m o:
+ Khi i cha v thy i phng, tiu khung rng, cn thm khm nh nhng
trnh lm i v sm
+ Khi i v, s thy mm vai, cc xng sn v h nch, vai bn no
tc u bn .
87
2.3. Chn on kiu th : Vai - chu - tri - trc. Vai - chu - phi - trc. Vai chu - phi - sau. Vai - chu - tri - sau.
- Chn on kiu th da vo hai yu t: u v lng hay vai v lng .V d
u tri lng trc th kiu th l vai - chu tri trc
- Trong trng hp tay thai nhi sa ra ngoi m o hay ngoi m h, lc
da vo bn tay xc nh kiu th. Du hiu ngn tay ci: t bn tay thai nhi
nga, ngn tay ci ch vo i m, nu i m l i tri th tay thai nhi l tay tri,
nu i m l i phi th tay thai nhi l tay phi
2.4. Chn on phn bit
- Ngi u sa chi: ngi u thng cao, khi s thy tay thai nhi b sa, phi tm
xem eo trn c u khng. Vi ngi vai, khng s thy u thai nhi eo trn
- Ngi ngc hon ton: s thy nh xng cng d nhm vi mm vai,
nhng khng tm thy hm nch v cc xng sn nh trong ngi vai.
3. X TR
3.1. Trong khi c thai
Thai ph phi c khm nh k trong 3 thng cui, khi pht hin ngi vai, cn
khuyn thai ph nm ngh ngi vo thng cui phng i v non, i v sm.
3.2. Trong khi chuyn d
- Thai thng hoc gn thng, cn sng: m ly thai ngay phng v
i sa dy rau, sa tay
- Ni xoay thai ch thc hin nhng thai nh, ngi th hai ca song thai
- Nu thai cht: ngy nay ch yu l m ly thai, ch ct thai trong nhng
trng hp iu kin th thut thun li.
4. PHNG BNH
- Khm thai v qun l thai nghn tt. Khi pht hin ngi vai phi chuyn thai
ph n trung tm sn khoa c th m l thai c
- Khi thai thng nn m ly thai ch ng phng cc bin chng cho
m v cho thai
- Nhng bc s c kinh nghim mi nn m ly thai trong ngi ngang trnh
tai bin gy tay, gy chn thai nhi
88
I V SM, I V NON
1. KHI NIM
- i v sm l i v xy ra sau hoc cng lc vi chuyn d, trc khi c t
cung m ht. V khng c nhiu ngha trn lm sng nn hin nay thut ng ny
khng cn c nhc n trong y vn nc ngoi.
- V i non l v t nhin ca mng i v mng m ti bt k thi im no
trc khi c chuyn d
2. CHN ON I V NON
2.1. Lm sng
- Xc nh tui thai
Xc nh tui thai da vo ngy kinh cui cng nu vng kinh u v sn ph
nh ngy kinh. Da vo siu m chn on tun thai lc 3 thng u vi sn ph
kinh nguyt khng u hay khng nh ngy kinh cui cng.
- Xc nh i v, thi im v thi gian v i. Hi k tin s ra nc m o
t ngt ra nc lng nhiu, long, mu trong hoc ln cn c, thi gian ra nc.
Tin s vim nhim ng sinh dc di. ng kh theo di
- t m vt theo di dch , vim nhim CTC-.
2.2. Cn lm sng : xc nh nc i:
2.2.1. Nghim php Valsalva hoc ho: khi t m vt, cho sn ph rn hoc ho
s quan st thy c nc i chy ra t l trong c t cung.
2.2.2. Nitrazine test:
- Thc hin khi quan st khng thy r c nc i chy ra hay khng khi thc
hin nghim php ni trn.
- t m vt, lau sch m o, cho sn ph rn hoc ho sau dng tm bng
v trng nhng vo dch ng ti cng sau m o ri pht ln giy th Nitrazine.
- pH ca dch m o c tnh acid (pH = 4,4 5,5) khc vi pH nc i mang
tnh kim (pH = 7 7,5). Nu c i v, nc i chy vo m o s lm pH ca dch
m o tr nn kim ha v s lm i mu giy th t mu vng sang mu xanh.
89
90
91
92
93
1. KHI NIM
Tun hon t cung rau thai m nhim vic cung cp oxy cho thai, nu v
mt nguyn nhn no nh hng n tun hon t cung rau thai lm gim
lu lng mu n h huyt, hoc t gai rau n thai, s lm gim lng oxy n
thai v gy suy thai. Hin tng ny c th xy ra trong qu trnh thai nghn v c
bit l khi chuyn d. Mc thiu oxy nhiu hay t, trng din hay cp tnh, s
nh hng n mc thai suy v dn n t vong.
2. CHN ON
2.1. Suy thai trong thi k c thai
Triu chng:
- Chiu cao t cung pht trin chm (biu hin thai km pht trin)
- Gim c ng thai (t 23 gi tr i c ng thai di 12 ln trong 2 gi) hay
thay i c ng thai
- Nhp tim thai thay i (trn 160 ln/pht hay di 120 ln/pht)
Xt nghim:
- i: nc i c mu xanh (cn soi i nhiu ln)
- Monitor sn khoa, truyn ocytocin hay v nm v c xut hin Dip I, Dip II,
tim thai khng p ng test khng kch
- Siu m xc nh ch s nc i (c gi tr trong thai gi thng).
2.2. Suy thai trong chuyn d
- Nc i c mu xanh (khi v i hoc bm i)
- Nghe nhp tim thai (bng ng g) thay i trn 160 ln/pht hay di 120
ln/pht
94
- Theo di lin tc nhp tim thai bng my monitor sn khoa thy xut hin
nhp tim thai chm mun (DipII) hoc nhp tim thai bin i hoc nhp tim thai dao
ng t di 5 nhp
- Siu m : xc nh lng nc i gim (ch s nc i gim)
- pH mu u thai nhi v mu rn ngay sau
3. TIN TRIN
- Thiu oxy ban u thai cn c p ng b tr: iu chnh s phn b mu
cung cp oxy y cho no, tim, gan; gim cung cp oxy ti rut, da.
- Thiu oxy nhiu hoc ko di, thai khng cn kh nng p ng b tr thiu
oxy no, tim, thiu oxy t chc, chuyn ha nng lng gim trong iu kin
ym kh, pH s gim, thai nhim toan v cht trong t cung, hoc cht sau khi ra.
4. X TR
4.1. Trong khi c thai: khm thai v theo di, c bit nhng thai nhi c nguy c
pht hin suy thai
- Theo di nhp tim thai (ng nghe) sau khi v nm v trong v sau cn co
pht hin nhp tim thay i
- Soi i nhiu ln pht hin nc i xanh
- Th nghim ocytocin hay v nm v theo di bng my monitor sn khoa
nu c.
- Xc nh trng thnh ca thai nh ch thai trong trng hp c ch nh
Siu m: ng knh lng nh (trn 90mm, thai trn 38 tun), ng knh
trung bnh bng (trn 94mm, thai nng trn 2500g), canci ha bnh rau 3, ch
s nc i (nc i gim) trn thai 42 tun.
- Ch s nc i: 28mm thng phi m ly thai, 28-40mm th phi nh ch
thai nghn (gy chuyn d , nu tht bi th m ly thai), 40-60mm theo di st,
trn 60mm l bnh thng
95
96
TC MCH I
1. KHI NIM
- Tc mch i l mt bin chng sn khoa rt nguy him, t l t vong cao,
khng th on trc v khng th d phng c.
- Tc mch i l do nc i, t bo ca thai nhi, cht gy, tc, lng t hoc cc
mnh m khc lt vo tun hon ca ngi m, gy ra suy h hp v suy tun hon
cp tnh.
- Yu t nguy c:
+ Sn ph trn 35 tui, con r nguy c cao hn con so.
+ M ly thai, c can thip th thut Forcep, gic ht, chc i.
+ a i, a thai, rau tin o, rau bong non, sn git....
+Tn thng t cung hoc c t cung.
- Thi im tc mch i: rt khc nhau 12% s trng hp xy ra tc mch i
khi mng i cn nguyn, 70% xy ra trong chuyn d, 11% xy ra sau qua
ng m o. 19% xy ra trong m ly thai khi c chuyn d hay khi cha c
chuyn d.
2. CHN ON
2.1. Hnh nh lm sng c trng:
Xut hin t ngt vi cc du hiu theo trnh t thi gian. Khi u l suy h
hp, tm ti xy ra t ngt trong vi pht v tip n l tt huyt p, ph phi,
chong, biu hin thn kinh nh: l ln, mt thc v co git. Trn 80% s trng
hp ngi bnh c biu hin ngng tim, ngng th trong vi pht u tin. C n
50% s trng hp t vong ngay trong gi u xut hin triu chng.
Nu ngi bnh thot qua c giai on ny (khong 40% s trng hp) s
c biu hin chy mu d di nhiu ni do t cung (nu sau ) v do ng mu
ri rc trong lng mch. Chy mu t t cung khng th cm c. S trng hp
c biu hin ph phi giai on ny cng cao.
97
98
99
V T CUNG
1. KHI NIM
V t cung l mt trong cc tai bin sn khoa c th gy t vong m v thai
nhi. Hin nay nh tin b ca khoa hc trong lnh vc gy m hi sc cng nh
trnh chuyn khoa sn c nng cao cng vic m rng mng li qun l thai
nghn, hn ch cc th thut th bo, ch nh m ly thai kp thi nn t l v t
cung gim i nhiu.V t cung c th xy ra trong thi k mang thai, nhng
thng xy ra trong giai on chuyn d.
2. CHN ON
2.1. V t cung trong thi k thai nghn: thng t gp
2.1.1. Triu chng c nng: c th xy ra bt k tui thai no. au chi vng
h v t ngt (t nhin hoc sau chn thng vng bng).
2.1.2. Triu chng ton thn:
- Chong nh hay nng ty theo mc mt mu.
2.1.3. Triu chng thc th:
- T cung: c im au chi vng vt m c hoc s thy mt ranh gii t
cung bnh thng. C th thai nm trong bng. Khng cn hot ng tim thai.
- m o ra mu , ngi thai thay i c bit trng hp thai vo trong
bng. nc i c mu .n au vng vt m,
2.1.4. Triu chng cn lm sng:
- Siu m: thai nm trong bng, khng thy hot ng tim thai.
- Cng thc mu: hng cu gim, hemoglobin gim, hematocrit gim.
2.2. V t cung trong thi k chuyn d:
2.2.1. Da v t cung.
- Sn ph au nhiu do cn co t cung mau, mnh.
- T cung co tht hnh qu bu nm.
- Vng Bandl (ch tht thnh vng gia on di v thn t cung) ln cao.
Thn t cung b y ln cao th s thy 2 dy chng trn b ko di( du hiu Frommel)
100
101
+ V t cung phc tp: v t cung hon ton km theo tn thng tng xung
quang nh bng quang, niu qun, mch mu, i- trc trng,
+ V t cung ngi c so m c: thng vt m b nt mt phn, t chy
mu. Nhiu khi ch chn on c khi m ly thai hoc khi kim sot t cung.
- Chn on phn bit vi rau tin o, rau bong non.
3. X TR:
3.1. Nguyn tc:
- Gi gip , huy ng nhng phu thut vin c kinh nghim tham gia phu
thut cho ngi bnh.
- Hi sc ni khoa song song vi x tr sn khoa.
- Phu thut cp cu. Nu ti c s khng c kh nng phu thut th phi
nhanh chng chuyn tuyn hay mi tuyn trn xung gip .
3.2. X tr c th:
3.2.1. Da v t cung:
- X tr ngay bng thuc gim co t cung v ly thai.
- Nu iu kin th ly thai ng di bng Forceps, nu khng iu
kin th m ly thai.
3.2.2. V t cung:
Hi sc ni khoa:
- nh gi v theo di cc du hiu sinh tn: mch, huyt p, nhp th.
- Cho sn ph nm u thp, m, th oxy.
- Lp ng truyn tnh mch, b khi lng tun hon bng truyn dch ng
trng Ringer lactat, Natrichlorua 0,9%; dung dch cao phn t nh Gelafuldin,
Heasteril; truyn mu v cc ch phm ca mu. Lng dch, mu truyn v tc
truyn ph thuc tnh trng sn ph v lng mu mt.
- Khng sinh liu cao.
- Thng tiu v theo di lng nc tiu.
Phu thut:
- M ly thai nu khng iu kin ly thai ng m o.
102
103
CHY MU SAU
1. KHI NIM
Chy mu sau l tai bin sn khoa thng gp nht v l nguyn nhn t
vong m hng u. Chy mu sau l chy mu sau khi s thai trn 500ml hoc c
nh hng xu n ton trng ca sn ph.
Chy mu sau c th xy ra sm trong vng 24 gi sau hoc xy ra
mun n 6 tun ca thi k hu sn.
2. CHN ON
2.1. Lm sng:
- Chy mu ra ngoi m o: chy mu nhiu, c khi chy t thnh tia
ti hoc ln mu cc; nhiu khi chy mu r r lin tc lm cho nhn vin y t
khng nh gi c lng mu mt nu khng o lng mu sau thng quy
v khng theo di st sau .
- T cung: trong cc trng hp mu chy t t cung ra ta thy t cung to, mt
mm; xoa nn t cung s thy mu ti ln mu cc chy nhiu ra ngoi m o.
- Ton thn: biu hin tnh trng thiu mu cp tnh nh da xanh, nim mc
nht; nhng trng hp mt mu nng c biu hin sc nh mch nhanh, huyt
p tt, v m hi, tay chn lnh, thiu niu, tinh thn ht hong, l m, c khi
hn m
- Ty theo nguyn nhn m c cc triu chng thc th khc nhau.
2.2. Cn lm sng:
Cc xt nghim cn lm l s lng hng cu, hemoglobin, hematocrit
nh gi tnh trng mt mu; xt nghim tiu cu, fibrinogene, prothrombin nh
gi tnh trng ri lon ng mu; v xt nghim nhm mu truyn mu.
3. X TR
3.1. Nguyn tc:
- Hi sc ni khoa song song vi x tr sn khoa.
- Tm nguyn nhn sn khoa v x tr theo nguyn nhn.
104
3.2. X tr c th:
3.2.1. Hi sc ni khoa:
- nh gi v theo di cc du hiu sinh tn: mch, huyt p, nhp th.
- Cho sn ph nm u thp, m, th oxy.
- Lp ng truyn tnh mch, b khi lng tun hon bng truyn dch ng
trng ringer lactat, natrichlorua 0,9%; dung dch cao phn t nh gelafuldin,
heasteril; truyn mu v cc ch phm ca mu. Lng dch, mu truyn v tc
truyn ph thuc tnh trng sn ph v lng mu mt.
- Thng tiu v theo di lng nc tiu.
3.2.2. X tr sn khoa: xc nh nguyn nhn v x tr theo nguyn nhn.
Rau cha bong:
- Nguyn nhn l rau bm cht, rau cm t hoc rau ci rng lc.
- Bc rau nhn to v kim sot t cung sau khi hi sc v gim au cho
sn ph.
- Dng thuc co bp t cung sau khi kim sot t cung: oxytocin, ergometrin,
duratocin hoc misoprostol. Khng sinh d phng nhim khun.
- Trong qu trnh bc rau c th chn on xc nh rau ci rng lc. Nu rau
ci rng lc hon ton th tin hnh ct t cung ngay. Nu rau ci rng lc bn
phn th ty mc gai rau m xuyn vo lp c t cung nhiu hay t m x tr:
bo tn t cung nu c th bc c hon ton bnh rau bng tay, nu khng bc
rau c phi ct t cung cm mu.
Rau bong:
- Nguyn nhn l t cung, st rau, chn thng ng sinh dc, ln t cung
hoc ri lon ng mu.
- Kim sot t cung sau khi gim au cho sn ph: ly ht rau, mng rau v
mu cc trong bung t cung; kim tra s ton vn ca t cung.
- Dng thuc tng co t cung v khng sinh.
- p t cung bng 2 tay v xoa bp t cung nu t cung.
105
106
107
NHIM KHUN HU SN
1. KHI NIM
Nhim khun hu sn l cc nhim khun xut pht t b phn sinh dc trong
thi k hu sn, ng vo ca vi khun t b phn sinh dc theo ng mu,
nhim khun ngc dng t m o, c t cung qua tn thng ng sinh dc
trong v sau .
2. CC HNH THI LM SNG
2.1. Nhim khun tng sinh mn, m h, m o
- y l hnh thi nh nht. Do rch hoc khng ct tng sinh mn m
khng khu hoc khu khng ng k thut, khng m bo v khun, st gc
trong m o.
- Triu chng: st nh 380C 38,50C, vt khu tng sinh mn sng ty, au,
trng hp nng c m. T cung co hi bnh thng, sn dch khng hi
- Tin trin tt nu iu tr kp thi
- iu tr:
+ Ct ch tng sinh mn nu vt khu ty c m. V sinh ti ch hng ngy
bng oxy gi (vt khu c m), hoc Betadin
+ Khng sinh (ung hoc tim)
2.2. Vim nim mc t cung:
- y l hnh thi hay gp, nu khng iu tr kp thi c th dn n cc bin
chng khc nng hn nh: vim t cung ton b, vim phc mc ton b, nhim
khun mu.
- Nguyn nhn: do st rau, st mng, nhim khun i, chuyn d ko di, th
thut bc rau, kim sot t cung khng m bo v khun.
- Triu chng:
+ St xut hin sau 2- 3 ngy. Mch nhanh >100 ln/ pht, ngi mt mi
+ Sn dch hi, c th ln m. T cung co hi chm
+ Cy sn dch tm nguyn nhn v khng sinh .
108
109
cng, c khi khi vim dnh lin vi ti cng, di ng hn ch. Kh phn bit vi
m qunh rut tha.
- Tin trin: c th khi nu iu tr kp thi, bin chng thnh vim phc mc tiu
khung khi m (u mm, nhit dao ng). Nu m v vo bng gy ra vim phc
mc ton th. Nu khi m thp c th v vo bng quang, trc trng, m o.
- iu tr
+ Ngh ngi, chm lnh, gim au, chng vim
+ Khng sinh ph rng (da vo khng sinh ), phi hp trong 2 tun
+ Dn lu qua ng cng nu abces Douglas
+ Ct t cung trong trng hp nng
2.5. Vim phc mc (VPM) tiu khung:
- VPM th pht l hnh thi nhim khun lan t t cung, dy chng rng, phn
ph, y chu
- VPM nguyn pht l nhim khun t t cung c th khng qua cc b phn
khc m i theo ng bch mch hoc lan trc tip n mt sau phc mc, lan n
ti cng sau, rut, bng quang lan n u s hnh thnh gi mc v phc mc s
dnh vo nhau ti , phn ng sinh ra cc ti dch, cht dch c th l mt cht
dch trong (th nh), cht dch c th c ln m hoc mu (th nng).
- Tin trin c th khi hoc li di chng dnh nu l th nh; tin trin v
khi m vo m o, bng quang, trc trng nu th nng. Nu m v vo bng
s gy vim phc mc ton b.
- Triu chng: 3 -15 ngy sau , sau cc hnh thi khc ca nhim khun hu sn
+ St cao 390C 400C, rt run, mch nhanh. Nhim trng, nhim c nng.
+ au h v, tiu tin but, rt, c hi chng gi l
+ T cung to, n au, di ng km, ti cng au khi khm
- iu tr
+ Ni khoa: nng cao th rng, khng sinh ph rng, phi hp 2 3 loi .
+ Ngoi khoa: ch m khi c bin chng, hoc dn lu m qua ti cng sau
110
111
112
113
CHNG 2: PH KHOA
P XE V
l. KHI NIM
Bin chng nng n nht, hu qu ca vim ng dn sa khng c iu tr
tt. Tc tia sa, vim ha m to nn nhng m ti v
Thng gp sau , ang cho con b (t l 2-3%).
2. CHN ON
- St cao 40 , rt run
- V sng nng au, khi nm thy cc nhn mn, cm gic c cha dch
n lm. Hch nch n au, vt sa ln ming bng thy c mnh nh vng nht( c
m trong sa).
- Siu m: nhiu cha dch, CTM bch cu trung tnh tng, CRP dng tnh.
- Chc d c m, cy vi khun lm khng sinh .
Chn on phn bit: Tuyn v ph, hin tng li ging (xut hin nhiu v
theo ng nch trc).
Ung th v: nu nghi ng lm sinh thit t bo hc, khm chuyn khoa.
3. IU TR
- Ngh ngi, khng cho b bn tn thng, vt b sa.
- Khng sinh (Rovamyxin 500mg x 2v / ngy trong 15 ngy, phi hp cc
thuc chng vim). Thuc dit nm cho c m v con.
- Gim au paracetamol 500mg/ln. ti a 3g trong 24g
- Vt l tr liu: xoa bp, chm nng.
- Chch p- xe, dn lu, ch ph v cc m. ng rch theo hnh nan hoa
khng chm vo qung v, khng tn thng ng dn sa, rng dn lu m,
ra vt chch bng oxy gi, thuc st khun betadin, t meches dn lu, thay bng
hng ngy, n khi ht m.
- Khuyn khch m tip tc cho con b ngay trong khi c m
114
115
CC TN THNG V
1. KHI NIM
V l t chc m thnh phn chnh l cc t chc tuyn v m m, trong
t chc tuyn gm cc tuyn tit sa v cc ng tuyn dn sa, pht trin rt mnh
trong thi gian mang thai v nui con,
Bt k s thay i no ca cc t chc v u c th gy ra cc khi u ti v,
nu nh tui sinh , nht l khi nui con th khi u thng gp nht l p - xe
ca tuyn v ng dn sa, nhng n tui quanh mn kinh v mn kinh th do s
thiu ht ca cc hormone bung trng cng dn n mt s triu chng bt thng
nh au tc vng v, mt tuyn v khng ng nht do hin tng lon dng
ca t chc v v c bit ngi ph n cm nhn thy r rng l s teo gim v
kch thc cng mt , tnh chun gin ca v.
Cc bnh v v nu c pht hin sm v iu tr sm th tin lng thng tt.
2. CHN ON V X TR KHI U V LNH TNH:
2.1. Bnh x nang tuyn v:
L khi u khu tr do x ho tuyn v qu sn biu m tuyn v hnh thnh
nang xy ra khi mt cn bng ni tit estrogen, progesterone, prolactin.
S thy cc khi mm, ranh gii khng r xut hin na sau chu k kinh,
gp na ngoi v hoc c th c 2 bn v. Gy au hoc cm gic cng, trong
nhiu trng hp th cm gic ny xut hin r hn khi sp n ngy hnh kinh,
v thi im ny s thy khi u c th to ra v khin cho v c th mt cn
xng. Tuy nhin cng c mt s ph n c cm gic cng, au khng lin quan
vi chu k kinh.
Triu chng au v, tng kch thc v v c nhiu khi x nang cn phi
phn bit vi cc khi nhn x lnh tnh hoc tn thng ca ung th v.
Chn on chnh xc da vo sinh thit lm gii phu bnh. iu tr bng
thuc m ch yu l progesterone dng bi, ung hay dn da nhm cn bng li
ni tit. i khi c th dng thm khng sinh v cc thuc gim au.
116
117
2.6. Absces v:
Trong giai on mang thai hay cho con b c th xut hin vng ty , cng
au, khng cng. l hin tng absces do nhim khun ngc vo cc ng,
tuyn v ri lan to ra xung quanh.
Giai on u ca vim c th vn cho con b v ng thi iu tr khng sinh.
Giai on mun, khi vim c th ho m khu tr ti ch thnh khi, au v
n lm, i khi c th t v khi m. Trong cc trng hp ny cn m thng khi
m v dn lu (thng bng gc chn vo va cm mu va dn lu).
t gp hn l cc khi absces vng di qung v thng gp cc ph n tr
hay trung nin khng cho con b. Cc trng hp ny ngoi vic chch dn lu cn
phi lm gii phu bnh t chc cng.
2.7. Tit dch nm v: phn ln cc trng hp tit dch v bt thng thng lin
quan vi u nh (papilloma) ng tuyn v, x nang gy gin ng tuyn, hoc ung th
v. chn on nguyn nhn cn phi hi bnh v thm khm theo cc bc sau:
- Tnh cht dch tit: dch trong, hay mu hay g khc
- i km theo khi u hay khng
- Mt hay hai bn
- Tit dch mt hay nhiu ng.
- Tit dch t nhin, lin tc hay t qung, hay phi bp mi chy ra
- Dch chy ra khi n vo mt v tr hay phi p ton b v
- Lin quan vi kinh hay khng
- Tin mn kinh hay mn kinh
- Tin s c dng thuc trnh thai ung hay s dng estrogen thay th nhng
ph n mn kinh.
Tit dch trong hay c ln mu thng gp cc trng hp u nh ng tuyn,
t gp hn l do ung th ng tuyn v.
Tit dch mu phi ngh ti ung th tuyn v, nhng thng l do u nh ng
tuyn v. Xt nghim t bo dch tuyn v cho php xc nh c phi c tnh hay
khng, tuy nhin d c m tnh th cng khng loi tr c tnh nhng ph n trn 50
118
119
+ 5% phn di trong
+ 25% vng qung v
- Chp v (mammographie): c th pht hin rt sm t 2 nm trc khi s
thy. Khong 35% cc trng hp c pht hin ch nh chp v sng lc.
- MRI v gip xc nh tnh cht khi u ranh gii khng r rng vi cc t
chc xung quanh, c hin tng tng sinh mchv mc thm nhim ca khi u
ra xung quanh nht l so vi c ngc.
- Sinh thit: tiu chun vng xc nh v phn loi ung th v c 30% ngh
ti ung th trn lm sng nhng sinh thit lnh tnh v 15% ngh lnh tnh nhng
sinh thit l c tnh
- Chp x hnh xng bng technetium 99m- labeled phosphonates, l
phng tin quan trng nh gi di cn v. T l di cn xng tng ln cng
giai on bnh, nu Stages I v II th ch khong 7% v 8% c (+), trong khi giai
on III l 25% (+)
- Positron emission tomography (PET) ha hn l cng c tt nh gi giai
on v tin trin ca bnh. Thng c ch nh khi c ti pht, hay di cn v
theo di nh k s p ng iu tr.
3.2. Mt s dng c bit ca ung th v:
- Bnh Paget: c s thay i mu sc da vng nm v di dng chm v
99% l c tnh. 60% s thy c khi u nm di, cc khi u ny 95% c pht
hin l do ung th di cn, m phn ln l do ung th ng tuyn thm nhim. Bnh
Paget him gp (ch chim khong 1% cc trng hp ung th v) nhng li thng
pht hin mun v triu chng khng r rng nn thng c chn on v iu tr
nh vim da hay nh nhim khun. Nu c pht hin sm, bnh Paget him khi
di cn vo hch nch. iu tr c th phu thut ct b v rng, bao gm tia x sau
m vi > 90% sng khng bnh ti > 8 nm .
- Ung th v dng vim: c pht hin di dng tn thng ecdema lan
rng da vng v, ty vng b xung quanh, v thng khng s thy khi u
di. y l bnh c tnh cht c tnh nht v khi pht hin ra th c ti > 35%
120
T1:
M1: di cn xa
121
122
123
124
125
126
Bc 2: Dng kp hnh tim kp polyp v xon quanh cung cho n khi cung
t. Nu polyp to khng c cung cn dng dao in ct b chn.
Bc 3: Bi cht dnh Monsel v p vo v tr cung/din ct cm mu. C
th nht gc di m o cm mu.
Bc 4: St khun li m o. Gi bnh phm ct lm m bnh hc.
3.2.4. L tuyn c t cung v vng ti to ca l tuyn:
- Ch nh: nguyn tc l ch iu tr khi c triu chng
+ L tuyn rng, tit dch nhiu.
+ L tuyn + vim m o c t cung ti din.
+ C ch nh iu tr khc: l tuyn + v sinh, l tuyn rng + c nhu cu t
dng c t cung
- iu kin: khng c vim nhim, test acid acetic (-), t bo c t cung khng
c bt thng t bo biu m. Thi im sau sch kinh 2 - 3 ngy, ti a khng qu
ngy th 10 ca vng kinh.
- Cc phng php iu tr: t in, p lnh, laser. Ph hy biu m tuyn
n ranh gii biu m lt - tr. Trng hp nang Naboth cn iu tr th chc v t
m tuyn pha di.
- Theo di sau iu tr:
+ Khng sinh ng ung 5 ngy
+ King giao hp ti thiu 4 tun
+ T vn cho khch hng/ngi bnh bit cn n ngay c s y t khm li
nu c mt trong cc du hiu nguy him sau: st hn 2 ngy, ra mu m o nhiu,
ra kh h nhiu, hi; au bng di nhiu
+ Hn ti khm sau 3 thng
3.2.5. Si mo g c t cung:
t in, t laser hoc p lnh.
3.2.6. Lc ni mc t cung:
t lc ni mc.
3.2.7. U x c t cung:
Ct u x c t cung.
127
128
VIM PHN PH
1. I CNG
Vim nhim ng sinh dc l mt trong nhng bnh ph bin ph n n
lin quan mt thit vi quan h tnh. Ngoi ra n cn l hu qu ca cc bin chng
trong sinh nh no st nhau, bc rau sau , t dng c t cung (DCTC) khng
o m v khun v nht l trong cc trng hp ph thai an ton.
Tu theo vi khun gy bnh, bnh cnh lm sng thng biu hin di dng
cp tnh, bn cp tnh v mn tnh
Phn ph ngi ph n bao gm: bung trng, vi t cung (vi trng),
dy chng rng. Vim phn ph thng bt u t vim vi t cung, sau lan
ra xung quanh.
2. TRIU CHNG
2.1. Hnh thi cp tnh
Vim phn ph cp thng xy ra sau , sau sy thai hoc sau cc can thip
th thut vng tiu khung nh no ht, t vng, tho vngv sau vim m o
cp do vi khun lu.
2.1.1. Triu chng lm sng:
- Ni bt l au vng bng di t ngt ph n, au tng khi i li, thng
au c hai bn ( chim 90%)
- Ri lon kinh nguyt xy ra trong 50% cc trng hp, du hiu nng n
kch thch vng bng nh mt rn, i nng, tiu kh, tiu khng ht nc tiu
(chim 15-25% cc trng hp).
- St l du hiu km theo cc triu chng ny, nhit ln n 39o C.
- C th nn hoc bun nn.
- Khm bng thy khng bng vng di, nhng khng co cng thnh
bng, c du gim p - Blumberg (+).
- t m vt: c nhiu kh h, c khi l m, chim t 39-65% cc trng hp,
ta nn ly dch m o lm xt nghim.
129
- Thm khm phi hp bng 2 tay tng m o v trn bng, ta thy t cung
mm, khi lay ng s thy t cung s gy au, hai phn ph n au. i khi pht
hin thy khi cnh t cung thng mt sau ca t cung, dnh khng di ng.
2.1.2. Cn lm sng
Cng thc mu c bch cu tng, c bit bch cu trung tnh tng cao.
CRP tng.
Cy mu c th pht hin vi khun gy bnh. Xt nghim dch c t cung
pht hin thy khi cnh t cung pht hin vi khun lu v Chlamydia. Trn thc t
xt nghim khng phi lc no cng cho kt qu dng tnh v vim phn ph c th
xy ra do tp khun. Siu m pht hin cc khi vim nhim v p xe phn ph.
2.2. Hnh thi bn cp: chim 30% cc trng hp.
2.2.1. Triu chng lm sng: thng nh hn vi:
- au m vng bng h v hoc tht lng.
- Rong kinh thng hay gp.
- Kh h khng r rng, khng c hiu.
- St nh 37,5 -38
- Khm bng: thng thy bng mm, khm thy c khng cc b vng
bng di.
- Khm m o: c th thy au mt hoc hai bn ca phn ph, c khi n
kh phn bit ranh gii vi t cung. C du hiu au khi lay ng t cung.
- Khm trc trng: ngi bnh rt au khi khm.
2.2.2.Cn lm sng
- Bch cu tng vi bch cu trung tnh va phi.
- CRP tng
- Siu m xc nh c khi phn ph vi m vang hn hp.
- Ni soi bng: c th gp cc thng tn phi hp vim phn ph, vim
quanh gan dng mng dnh gia gan v c honh, hoc mt trn gan vi thnh
truc bng nh cc si dy n violon (hi chng Fitz- Hugh- Curtis: vim
quanh gan th pht sau vim sinh dc khng c hiu. c cc du hiu st, au
130
131
4. TIN TRIN
- Vim phc mc y chu:
- p xe phn ph
- p xe bung trng:
- Vim ty lan ta y chu.
- Vim phc mc ton th:
- Di chng: di chng thng gp ca vim nhim h chu l:
+ V sinh do tc vi t cung hai bn, dnh tua loa vi
+ Thai ngoi t cung.
+ au vng chu kinh nin.
5. PHNG BNH
- nh k t chc khm ph khoa tuyn c s pht hin v iu tr sm, c
bit nhm nguy c hoc nhng ngi lm vic trong mi trng nc bn.
- Pht hin sm, iu tr tch cc vim nhim ng sinh dc di ngay khi
mi nhim.
- Pht hin v iu tr vim niu o nam v n c hiu qu.
- S dng bao cao su nhng ngi c nguy c cao vi bnh ly truyn qua
ng tnh dc.
- Tn trng nguyn tc v khun khi lm cc th thut sn ph khoa.
- Tuyn truyn, hng dn v sinh kinh nguyt, v sinh c nhn, v sinh giao
hp. Tuyn truyn li sng lnh mnh.
- Vn ng sinh c k hoch trnh c thai ngoi mun.
132
VIM M O
1. I CNG
- Mm bnh hay gp: lu cu khun, chlamydia trachomatis, hemophilus
ducreyl, tricomonas vaginalis, gardnerella vaginalis, candida albicans, virus u nh,
virus herpes.
ng ly: quan h tnh dc, ni sinh, thy thuc khm bnh khng m bo
v trng
- Cc yu t thun li: b phn sinh dc n c cu to gii phu c bit vi
nhiu ngc ngch, nhiu np nhn, nhiu l tuyn thun li cho mn bnh c tr v
pht trin. ng sinh dc n thng vo bng u loa vi trng lm iu kin
cho vi khun pht trin vo phc mc gy vim tiu khung, hnh kinh hng thng
km theo bong nim mc t cung li tn thng trong bung t cung, mu kinh
l mi trng nui cy vi khun thun li nn vim nhim cng d pht trin
2. CC HNH THI CA VIN M O.
2.1. Vim do vi khun:
- Mm bnh: Gardenerella vaginalis, Mycoplasma homitis, vi khun k kh
- Triu chng: Kh h hi, nga b phn sinh dc, m o c nhng nt
- Xt nghim: bnh phm trn phin knh + KOH => bc mi tanh c
- iu tr: tht m o axt axetic 1%
Metronidazol 1g/ngy x 7 ngy, hoc ung liu duy nht 2g
t Metronidazol mi ti 1v x 2 tun
Ti pht c th dng 2 t
2.2. Vim m o do Trichomonas
- Mm bnh: trng roi Trichomonas vaginalis
- Khi thm khm hoc t m vt: Thnh m o c nhng nt trn hoc bu dc.
- Soi ti thy hnh nh trng roi
- iu tr: c v v chng: Metronidazol 1g/ngy x 7 ngy.
133
134
xut tit v hoi t, khp ni trn c th nh da, lng bn tay, gt chn, nim mc
ming, c km theo hch bn
+ Thi k 3: tn thng l gm (gumma) giang mai, l nt lot, c th au,
ph n do bi nhim, c hch vim i km.
- Xt nghim: cc phn ng huyt thanh VDRL(Veneral Disease Research
Laboratory) v RPR (Rapid Plasma Reagin) ngoi ra c th thy xon khun trong
bnh phm ly t sng hoc hch bn
- iu tr: Benzathin penicillinG 2,4 triu/tun x 3 tun (iu tr c chng vi
liu tong t)
- Bin chng: sy thai lin tip, a i, d dng thai, giang mai bm sinh
2.6. Vim m o do thiu Estrogen
Do thiu estrogen nn biu m m o b teo, t bo gim glycogen, pH, m
o khng toan, khng t bo v v chng vi khun c
- Nguyn nhn: ph n mn kinh, ph n ct b 2 bung trng
- Triu chng: m h kh, teo, au. t m vt m o au, thnh m o
mng, d chy mu, c t cung nh
- iu tr: Mycrofollin 0,05mg 1v/ngy.Ti ch Colpotrophine trong 10-20 ngy
2.7. Si mo g (Condyloma):
L bnh do virus loi Papilloma nhm 6 hay 11, bnh 3- 6 thng
Tn thng l cc khi si da vng mi ln, mi b, tin nh, m o, c t
cung mu hng nht
- iu tr: t in, t nhit, bi thuc Podophylin trn b mt khi u, iu tr
cho c chng nu b.
3. PHNG BNH
Ra sch mi ln i v sinh
Quan h tnh dc vi mt ngi
S dng bao cao su khi quan h tnh dc.
Khi ra kh h cn i khm ngay.
135
136
Douglas khi chm vo ti cng sau lm ngi bnh au git ny ngi v ht tay
thy thuc ra.
2.2. Cn lm sng:
- Phn ng chn on c thai: xt nghim HCG/ nc tiu dng tnh hoc
HCG/mu > 5UI/ml
+ Trong 3 thng u lng HCG tng gp i sau 48h
+ Trong cha ngoi t cung mc tng HCG chm nn cn kt hp vi
siu m.
- Siu m: khng thy hnh nh ti i trong bung t cung kt hp vi nng
HCG ngh nhiu n cha ngoi t cung.
Tm khi cha xung quanh, cnh t cung, c th c dch ti cng Douglas.
Hnh nh ti i gi trong bung t cung do mu v mng rng ng li.
Siu m ng bng nhn thy ti i trong bung t cung l khong 6 tun
(chm kinh 2 tun, HCG t 3000-3500 mUI/ml). Siu m ng m o c th
nhn thy ti i sm hn khong 5 ngy ( HCG t 1000- 2000mUI/ml). Khi cha
n cc thi im ny hay di cc gii hn ny th khng quan st thy ti i trong
bung t cung cng l bnh thng.
- Mt s thm d khc:
+ No bung t cung tm phn ng Arias-Stella, ch lm nhng trng hp
nghi ng m li khng mun gi thai. C th kt hp vi kim tra nng hCG
trc v sau no, hoc soi tm lng rau.
+ Chc d ti cng sau m o c mu khng ng
+ Soi bng: gip chn on sm v iu tr.
2.3. Chn on xc nh:
- Da vo lm sng: chm kinh + au bng di + ra mu m o.
- C th s thy khi cha cnh t cung
- Da vo cn lm sng: siu m + hCG (hoc hCG nu cn)
2.4. Cc th lm sng:
2.4.1. Th cha ngoi t cung cha v
137
Ton trng bnh thng, khng mt mu. Thm trong c th nn thy khi
cnh t cung, khu tr r v au, cc ti cng thng khng y, khng au. Siu m
khng c mu trong bng.
2.4.2. Th lt mu bng
Bnh cnh ni bt l au v chong nng do chy mu trong, xut hin t ngt.
Bng trng, n au khp bng.Siu m dch nhiu cng v trong bng.
2.4.3. Th gi sy
Khi c bin i ni tit ton b ni mc t cung bong ra v b tng ra ngoi
lm d nhm vi sy thai, b st cha ngoi t cung. Xt nghim gii phu bnh t
chc no ra thy hnh nh mng rng, khng thy lng rau - hnh nh Arias Stella.
2.4.4. Th huyt t thnh nang
Do mu chy t mt, ng li sau rut, cc tng v mc ni phn ng,bc
li thnh khi huyt t. Chn on thng kh v triu chng khng in hnh.
Ton thn c tnh trng thiu mu. Chc d ht ra mu en ln cn.
2.4.5. Cha bung trng
Thng ch chn on c sau khi m bng hay ni soi. Chn on khi
thy ti thai nm bung trng. Theo tiu chun ca Spiegelberg th c im ca
cha bung trng l:
+ Ti i nm trn vng bung trng
+ Khi cha lin tc vi t cung bi dy chng t cung - bung trng
2.4.6. Cha trong bng
Thai nm ngoi hon ton t cung, thng pht trin kh ln, thm ch c th
s nn thy thai ngay di da bng. V tr cha c th bt k v tr no trong
bng, thng l vng h v nhng cng c th gp vng gan, vng lch, thm
ch sau phc mc
2.4.7. Cha ng c t cung
Him gp, l trng hp thai lm t pha di l trong c t cung. Triu
chng ngho nn, khng c hiu, khm thy c t cung phnh ra mt cch bt
thng. Hu qu gy thai cht lu hoc sy thai, rau ci rng lc, khi rau bong d
138
139
C cc bnh ni khoa kt hp nh suy thn, suy gim min dch hCG > 5000
mIU/ml, siu m nhiu dch bng
D ng vi Methotrexat (MTX) hoc khng chp nhn iu tr MTX
+ Th lt mu trong bng: m cp cu ct khi cha cm mu, ng thi
hi sc tch cc, bi ph th tch tun hon mt.
+ Th cha v: bo tn vi t cung bng cch rch dc b t do vi t cung
ly khi thai nu khi cha nh on loa, bng v sau phi theo di nng
hCG sau m, nu nng HCG khng gim hoc thm ch cn tng th phi iu
tr tip tc bng tim MTX. Thng ct b khi cha v t l thnh cng c thai li
thp v li c nguy c cha ngoi d con li cao.
+ Th huyt t thnh nang: m bn cp cu trnh v th pht hay trnh
nhim khun. Ly ht mu t v khi cha, cm mu, lau ra sch khoang cha
mu, ch khi m khng gy tn thng rut, bng quang khi tch dnh.
+ Th cha trong bng: nn m khi thai nh di 32 tun, thai trn 32 tun
nu sng c th theo di thm. Khi m ly thai khng nn vi vng v s kh trong
x l bnh rau, i khi bnh rau b bong gy chy mu rt kh cm, hoc khi bnh
rau bm rng v cht vo t chc trong bng th phi chn gc tht cht ri rt
dn trong nhng ngy sau.
+ Th cha ng c: thng phi ct t cung cm mu.
4.2.2. Ni khoa:
iu kin: khi cha c kch thc di 3,5 cm.
Khng c hot ng ca tim thai
Huyt ng hc n nh
Nng hCG < 5000mIU/ml
+ Theo di thai ngoi t cung thoi trin t nhin: khong 3% vi nng
hCG thp, khi cha b.
140
141
CHA VT M
1. KHI NIM
Cha vt m l mt dng thai ngoi t cung do thai lm t vt so m trn
c t cung. y l dng bnh l him gp nht ca thai ngoi t cung v thng
gy ra hu qu sy thai sm, rau ci rng lc, v t cung.
2. CHN ON:
2.1. Lm sng:
- Chm kinh
- Ra mu m o bt thng
- au bng lm rm
2.2. Cn lm sng:
Siu m: - bung t cung trng, khng c ti i trong bung t cung
- Tim thai nm thnh trc on eo t cung c c t cung phn
cch gia ti thai vi bang quang
- C s phn b mch mu quanh ti thai khi kt hp siu m
Doppler cho thy gia tng mch mu quanh ti thai
- Mt hay thiu lp c bnh thng gia bang quang v ti thai
2.3. Chn on phn bit:
- Thai on eo t cung
- Sy thai ang tin trin
- U nguyn bo nui
3. IU TR:
3.1. Nguyn tc iu tr:
- Ly khi thai trc khi v
- Bo tn kh nng sinh sn
3.2. Chn la cc phng thc iu tr, vic iu tr thng phi hp nhiu
phng thc v c cn nhc trn tng ngi bnh
- Hu thai trong ti i
142
143
SA SINH DC
1. KHI NIM
- Sa sinh dc l hin tng t cung sa xung thp trong m o hoc sa hn ra
ngoi m h, thng km theo sa thnh trc m o v bng quang hoc thnh sau
m o v trc trng.
- Sa sinh dc l mt bnh kh ph bin ph n Vit Nam, nht l ph n lm
vic nng, sinh nhiu, khng an ton, thng gp trong la tui 40-50 tui tr
ln. Ngi cha ln no cng c th sa sinh dc nhng t gp hn v ch sa c t
cung n thun.
- y l bnh khng nguy him n tnh mng nhng nh hng nhiu n
sinh hot, lao ng.
2. CHN ON
2.1. Lm sng
c im ca bnh l tin trin rt chm c th t 5 n 20 nm, v sau mi ln
, lao ng nng trng din, sc kho yu, mc sa sinh dc li tin trin thm.
- C nng:
Tu thuc tng ngi sa nhiu hay t, sa lu hay mi sa, sa n thun hay phi
hp. Triu chng thng l kh chu, nng bng di, tiu rt, sn tiu, tiu khng t
ch, c khi i tin kh. Triu chng trn ch xut hin khi bnh sa lu, mc cao.
- Thc th
Khm thy khi sa nm di m o hoc thp th m mn, trng hp
nng nht s sa ra ngoi m h, bao gm thnh trc m o, c t cung, thn t
cung, thnh sau m o. Phn khi sa ra ngoi c th sng ha hoc b lot do c
st, bi nhim.
2.2. Cn lm sng
Xt nghim phin c t cung: loi tr tn thng c tnh c t cung.
Thm d niu ng hc: kho st tnh trng sn tiu.
144
145
146
147
148
149
150
151
- U nang nc:
L loi u c v mng, cung thng di, cha dch trong, kch thc thng
to, c khi chon ht bng, l loi khi u lnh tnh, c th c nh mt trong hoc
mt ngoi v nang. Nhng khi u lnh tnh thng c v nhn, cha dch vng nht.
Nu c nh thng l c tnh.
+ Triu chng: gp mi la tui, nhng hay c pht hin tui 20-30,
cng gp c tui tin mn kinh v sau mn kinh.
+ Khm tiu khung thy khi u.
+ X tr: m ct b nang, trong khi m nn ct lnh chn on loi tr ung th.
- U nang nhy:
Chim khong 10-20% cc loi khi u biu m, v khong 85% u nang nhy
l lnh tnh, tui thng gp t 30-50.
U nang nhy v mng v nhn, t khi c nh, v nang gm 2 lp: t chc x
v biu m tr. U nang gm nhiu thu ngn cch bi cc vch ngn, trong cha
cht dch nhy vng, kch thc thng to nht trong cc u bung trng.
X tr: m ct b u nang.
- Lc ni mc t cung ti bung trng:
Thng pht hin c qua soi bng hoc trong phu thut 10-25% do tuyn
ni mc t cung lc ch bung trng.
Cu to v nang mng, bn trong cha dch mu chocolate (mu kinh), khi u
thng dnh, d v khi bc tch.
Chn on: da vo cc triu chng au h v, au bng khi hnh kinh, au
khi giao hp, khm tiu khung v soi bng pht hin khi u.
- Khi u t bo sng (Mesonephroid tumour) ging u lc ni mc t cung. Ch
chn on xc nh c bng gii phu bnh.
- Khi u Brenner: 80% l lnh tnh, c ngun gc t mt nang De Graff,
chim khong 1-2 % ca khi u bung trng nguyn pht thng ch gp mt bn
bung trng.
152
hc khi u
153
154
U X T CUNG (FIBROID)
1. KHI NIM
U x t cung l khi u lnh tnh, c ngun gc t c trn ca t cung, thng
gp ph n trong tui sinh , tui thng gp 35-50; kch thc khi u
thng gp khong di 15cm. U x t cung thng t c triu chng nhng khi
khi u ln c th gy ri lon kinh nguyt, au do chn p v v sinh .
2. TRIU CHNG V CHN ON
2.1. Triu chng c nng:
- Ra huyt t bung t cung: l triu chng chnh gp trong 60% trnghp,
th hin di dng cng kinh, dn dn kinh nguyt ri lon: rong kinh ko di v
ra nhiu mu.
- Ton thn b thiu mu, xanh xao, gy st nu ra mu ko di.
- au vng h v hoc h chu, au kiu tc, nng bng di,(40%
trnghp) do khi u chn p vo cc tng bn cnh hoc do vim khung chu.
- Ra kh h long, hoc ra kh h do vim m o, vim nim mc t cung.
2.2. Triu chng thc th :
- Nhn c th thy khi u g ln vng h v, nu khi u to.
- Nn bng: c th thy khi u (nu to) vng h v, mt chc, di ng lin
quan n t cung.
- t m vt: c th thy polip c cung nm ngoi c t cung.
- Thm m o kt hp nn bng thy ton b t cung to, chc, c khi thy
nhiu khi ni trn mt t cung; di ng c t cung th khi u di ng theo.
2.3. Cn lm sng:
- Siu m: thy t cung to, o c kch thc nhn x, siu m bm nc
bung t cung c th pht hin polyp bung t cung.
- Soi bung t cung: chn on v iu tr cc polip di nim mc.
- Xt nghim t bo hc: pht hin cc tn thng c t cung km theo
155
156
157
LC NI MC T CUNG
1. KHI NIM
- Lc ni mc t cung (LNMTC) l bnh l lin quan n s hin din ca cc
tuyn ni mc t cung v m m bn ngoi t cung. S hin din ny to nn
tnh trng vim mn tnh, pht trin v thoi ha theo chu k kinh nguyt chu nh
hng ca ni tit sinh dc.
- Tn sut gp khong 5 10% ph n trong tui sinh . Tn sut cao r
rt ph n v sinh
- Yu t nguy c:
+Tin s gia nh c ngi b LNMTC
+ Cu trc ng sinh dc bt thng v tc nghn hnh kinh
+ Cha sinh, hay him mun
2. LM SNG V CHN ON
2.1. C nng:
- au lin quan n chu k kinh nguyt, mc au khng lin quan n s
lng LNMTC m ch yu lin quan n mc xm nhp ca tn thng.
- T s thy khi u h v
- V sinh
2.2. Thc th:
- TC c th to v dnh
- Khi u bung trng
2.3. Cn lm sng
- Siu m: ng bng hay ng m o
+ Pht hin cc khi u t cung c bit pht hin cc khi u 2 bung trng
- Chp cng hng t (MRI)
+ Pht hin v nh gi y v v tr v mc ca khi LNMTC
+ Chn on phn bit vi khi u vng h v khc
158
iu tr ni khoa bc 1
Tht bi
Thnh cng
Trao i v la chn iu tr bc 2
tng bc iu tr
ni khoa
Tht bi
iu tr ni khoa h tr sau PT
Theo di
Ti pht
Phu thut tn cn
159
3.1.1.iu tr ni khoa bc 1
- Thuc gim au
+ Gii php tm thi
+ Cc liu php iu tr au do LNMTC c th cn t nht mt chu k bt
u gim au
+ Gip ngi bnh d chu hn cho ti khi iu tr ni khoa chnh c hiu
qu: NSAID / Opioid
- Vin nga thai kt hp (CHC)
Khuyn co dng thuc lin tc
+ Khng hnh kinh nn gim au
+ Hp l vi gi thuyt tro ngc mu kinh, nhng CHC khng hiu qu
gim au trong LNMTC lin quan n th th estrogen v progestin trong LNMTC
lc ch.
Ko dng qu 3 thng nu ko gim au
3.1.2. iu tr ni khoa bc 2
- Progestin ng ung
- Progestin ng tim( Depot progestin - DMPA)
- Progestin phng thch trong t cung(LNG IUS)
+ Gii phng 20g/ngy ti vng chu
+ Gn 60% ngi bnh: teo ni mc v v kinh
+ Khng c ch rng trng
+ > 50% ngi bnh hi lng vi iu tr sau 6 thng
u im:
+ iu tr lin tc 5 nm
+Tp trung progestin ti vng chu cao
+ t vo h tun hon: gim tc dng ph ton thn
Nhc im :
+ T l ri dng c khong 5%
+ Nguy c nhim trng vng chu khong 1,5%
160
- Danazol
- Liu php ng vn GnRH
+ GnRH agonist/addback l chn la trn ngi bnh:
Khng p ng vi CHC hoc progestin
Ti pht triu chng
C ch: GnRH c ch bi tit FSH, ngn chn bung trng tit estrogen & to
nn tnh trng suy gim estrogen. Lm bt hot m LNMTC => gim au
Nn dng kt hp vi addback
Hn ch:
Tnh trng suy gim estrogen
- Bc ha, tot m hi, kh m o, mt xng
- Khng khuyn co GnRHa > 6 thng: mt xng
Ti pht sau khi ngng iu tr GnRHa
3.2. iu tr ngoi khoa
3.2.1. Ch nh:
- au vng chu:
+ Khng p ng iu tr ni khoa
+ Tnh trang au cp nghi do xon hay v nang
+ Xm nhp c quan ln cn: t cung, bang quang, rut
- Nghi ng c LNMTC th bung trng
- Him mun c thm yu t phi hp
3.2.2..Phng php m:
- Ni soi l phng php c la chn rng ri nhiu u im so vi m m.
Vi mc tiu l ly i cc tn thng phc hi gii phu vng chu v gim au
- Trong LNMTC th bung trng:
Xem xt nguyn vng c thai ca ngi bnh quyt nh mc can thip:
+ Ni soi dn lu v t lng nang, khuyn co vi cc nang < 3cm
+ Ni soi bc nang, khuyn co vi cc nang > 3cm, tuy nhin tng nguy c
suy tuyn bung trng.
161
H tr sinh sn
nh gi vi dn trng
Phu thut
IVF tc thi nu d
tr bung trng gim
IVF nu khng th
th thai t nhin
Khng phu
thut trc
h tr sinh
sn
IVF hoc ICSI
- IUI kt hp kch thch bung trng ci thin kh nng th thai ngi bnh
b LNMTC nh n trung bnh, vi iu kin vi dn trng bnh thng
- Hiu qu ch yu do kch thch bung trng, v IUI n thun c th khng c li.
162
163
164
UNG TH M H
1. KHI NIM
Ung th m h chim khong 5% trong s nhng ung th ph khoa v ng
hng th t trong s nhng ung th ng sinh dc, sau ung th ni mc t cung,
c t cung, bung trng. La tui mc bnh khong 60 70, vi tui trung bnh l
65, trong 75% ngi bnh > 50 tui, tuy nhin cng c khong 15% gp ph
n di 40 tui v c xu hng tng ln trong thi gian gn y nhng ph n tr
t 20 40 tui do c mi lin quan r rt vi nhim HPV.
Ung th m h c th xut pht t da, t chc di da, cc thnh phn tuyn
ca m h hoc t t bo biu m 1/3 di m o. Khong 90% l ung th biu
m vy. Tn thng t gp nht l bnh Paget, ung th tuyn Bartholin, ung th t
bo y, t bo sc t, sarcoma v di cn t cc c quan khc n.
2. NGUYN NHN
Cc tn thng ung th m h c phn ra tu theo ngun gc v m bnh hc.
2.1. T bo biu m vy
Thng gy tn thng na trc ca m h, 65% khi u nm mi ln v
mi b, 25% nm m vt hay tng sinh mn. Hn 1/3 cc ca l c tn thng c
hai bn. Thng c km theo di cn hch . Tn thng bt u di dng da vng
dy ln, phng v trng do qu sn, ri dn dn dn n lot, hoi t v lan rng
gy nhim trung th pht v c mi hi thi.
2.2. Ung th tuyn Bartholin:
Chim khong 1% cc ung th m h. Khong 50% c dng t bo biu m
vy. Phi lun chn on phn bit vi nang tuyn Bartholin lnh tnh, v vy
nhng ph n > 40 tui m c nang tuyn Bartholin th nn c lm gii phu
bnh loi tr ung th v tui ny t khi l vim n thun. Do c th ca ung
th tuyn Bartholin l nm su di hai mi ln nn khi u ung th thng c xu
hng lan rng ngay vo vng trc trng v h chu. Hu qu l thng c di cn
trc tip vo h thng hch chu cng nh hch bn.
165
2.3. Ung th t bo y
Chim khong 1-2% ung th m h. Thng gp l nhng tn thng nh vi
lot gia v b cun vo trong. i khi di dng nh u sc t, u nt rui, hay
n gin ch l vng ty do nga m gi. Carcinoma t bo y xy ra trn tt c
nhng vng c lng trn c th v i khi xy ra ti da vng mi ln: (1) dt hoc
mng lng mu hoc nu (2) khi u nh vi vng trung tm b lot. c im
ca tn thng ny l pht trin chm, thm nhim ti ch v khng bao gi di cn
hch. iu tr ct b rng khi u l bin php tt nht phng nga ti pht. (nguy
c ti pht l 20% nu khng ct rng)
2.4. Ung th hc t
Chim t l khong 5%, ng hng th hai trong cc ung th m h. Tn
thng hay gp mi nh v m vt v thng lan rng trn b mt hng vo m
o v niu o. Biu hin tn thng l u hc t en, c bit ging nh nt rui
dnh nhau. Bnh c xu hng di cn sm ngay t giai on u theo h thng hch.
Mi u sc t nghi ng u phi c sinh thit sm, nu tn thng nh nn ly ra
ngoi t 0,5 1cm ca vng da bnh thng xung quanh.
iu tr: ct b khi u ti ch rng v ly hch bn mt bn hoc ct m h
trit , no vt hch bn i hai bn.
2.5. Bnh Paget
Chim < 1%. l tn thng trong biu m ca m h hoc
adenocarcinomati ch. Bnh thng tin trin chm, tn thng xut hin hai
vng khc nhau: 1) tn thng Paget ti v. 2) Tn thng Paget ti m h. Nhng
khng ging vi Paget v, t nht 20% bnh Paget m h i km vi tn thng
adenocarcinoma ung th tuyn b lng, tuyn Bartholin v loi ny thng di cn
theo h thng hch v i xa.
Chn on: bnh thng gp nhng ph n gi khong 70 tui nhng cng
c th tr hn vi biu hin lm sng thng gp l nga, au, kh chu m h,
triu chng ny c th ko di c nm trc khi c biu hin lm sng.
166
167
168
169
CHA TRNG
1. KHI NIM
Cha trng (hydatidiform mole) l mt bin i bnh l ca nguyn bo nui.
Bnh c trng bng s thoi ho nc ca cc gai rau (hydropic degeneration) v
s qu sn ca cc nguyn bo nui (trophoblastic hyperplasia).
C 2 loi cha trng: cha trng bn phn l khi ch mt s gai rau tr thnh
cc nang nc, trong bung t cung c th c phn thai nhi. Cha trng hon ton
l ton b cc gai rau tr thnh nang nc, trong bung t cung khng c phn thai.
Cha trng l bnh lnh tnh nhng c khong 15% trng hp cha trng
hon ton v khong 3% cha trng bn phn tr thnh ung th nguyn bo nui.
2. CHN ON
2.1. Lm sng
2.1.1. C nng
- Ngi bnh c hin tng chm kinh.
- Rong huyt chim trn 90% trng hp cha trng. Mu ra m o t
nhin, mu sm en hoc long, ra ko di.
- Nghn nng: gp trong 25-30% cc trng hp, biu hin nn nhiu, i khi
ph, c protein niu.
- Bng to nhanh.
- Khng thy thai my.
2.1.2. Thc th
- Ton thn: mt mi, biu hin thiu mu.
- T cung mm, kch thc t cung ln hn tui thai (tr trng hp cha
trng thoi trin).
- Khng s c phn thai.
- Khng nghe c tim thai.
- Nang hong tuyn xut hin trong 25-50%, thng gp c 2 bn.
170
171
Trong cha trng, bung trng b nh hng bi hormon hCG. Nang hong
tuyn xut hin mt hoc hai bn bung trng. ng knh t vi cm n vi
chc cm, trong cha dch vng. Nang hong tuyn thng c nhiu thu, v nang
mng v trn lng.
- Vi th: cc gai rau ph v thoi ha nc trc lin kt, khng cn cc t bo
x, si v cc huyt qun. Trc lin kt cha dch trong. Cc nguyn bo nui qu sn
nhiu hng (hnh thi ging cc nguyn bo nui bnh thng tuy nhin cng c th
gp mt s nguyn bo nui c nhn khng in hnh hoc cc hnh nhn chia), mt
cn i gia t l hp bo nui v nguyn bo nui. Hnh thnh cc m nguyn bo
nui t do. Trong cha trng bn phn, ngoi cc hnh nh gai rau thoi ha trc lin
kt v qu sn nguyn bo nui cn gp cc gai rau c hnh thi bnh thng.
2.3. Chn on xc nh
Ch yu da vo hnh nh siu m v nng -hCG
2.4. Chn on phn bit
- Triu chng ra mu m o cn phn bit vi:
+ Do sy thai thng: t cung khng to hn tui thai, lng -hCG khng cao.
+ Thai ngoi t cung: ra mu m o, t cung nh, c khi cnh t cung au.
+ Thai cht lu: t cung nh hn tui thai, hCG thp, v c tit sa non. C
th nhm vi cha trng bn phn, ch phn bit c nh gii phu bnh.
- T cung ln cn phn bit vi:
+ U x t cung to rong huyt
+ Thai to
+ a thai
- Triu chng nghn phn bit vi nghn nng trong thai thng, a thai.
3. IU TR
3.1. No ht trng: no ht trng ngay sau khi c chn on phng sy t
nhin gy bng huyt.
K thut: ht trng + truyn oxytocin + khng sinh.
- Thng dng my ht di p lc m ht nhanh, chy mu.
172
- Trong khi ht phi truyn tnh mch dung dch Glucose 5% pha vi 5 n v
Oxytocin gip t cung co hi tt, trnh thng t cung khi no v cm mu.
- C th no li ln 2 sau 2 - 3 ngy nu ln th nht khng m bo ht trng.
Ngy nay, di hng dn, kim tra ca siu m thng nao sch ngay trong ln u.
- Sau no phi dng khng sinh chng nhim trng.
- Gi t chc sau no lm xt nghim gii phu bnh.
Hin nay do thng c pht hin sm nn thai nh c th ht bng xylanh
Karman nh ht thai thng, tt nht l ht di hng dn ca siu m, m bo
sch v an ton nn ch cn ht mt ln v ch dng thm thuc co hi t cung khi
c chy mu (mt s tc gi cho rng vic dng Oxytocin hay misoprostol lm tng
co bp t cung c th dn n s khuch tn cc nguyn bo nui v lm tng t l
u nguyn bo nui).
3.2. Phu thut ct t cung d phng
Ct t cung ton phn c khi hoc ct t cung ton phn sau no ht trng
thng c p dng cc ph n khng mun c con na hoc trn 40 tui v
trng hp cha trng xm ln lm thng t cung.
3.3. Theo di sau no trng
- Lm sng:
+ Ton trng, triu chng nghn, triu chng ra mu m o, s nh li ca
nang hong tuyn v s co hi t cung.
- Cn lm sng:
+ nh lng hCG mi tun mt ln cho n khi m tnh 3 ln lin tip. Sau
nh lng mi thng mt ln cho n ht 12 thng.
+ Siu m: tm nhn di cn, theo di nang hong tuyn.
- Tin trin bnh l: nhng tin trin khng tng ng vi cc tiu chun lnh
bnh c coi l tin trin khng thun li. Bao gm:
+ T cung vn to, nang hong tuyn khng mt i hoc xut hin nhn di cn.
+ -hCG: phng tin chnh theo di v chn on bin chng sau loi b
thai trng (bao gm c cc trng hp c ct t cung d phng).
173
174
U NGUYN BO NUI
1. KHI NIM
U nguyn bo nui l nhng khi u c ngun gc rau thai. U c nhiu dng:
t dng c xu hng c tnh nh cha trng xm ln, n nhng dng c tnh nh
ung th nguyn bo nui, u nguyn bo nui vng rau bm v u nguyn bo nui
dng biu m.
iu lu l khng nht thit ln mang thai cui cng dn ti pht sinh u.
2. CHN ON
2.1. Lm sng
- Tin s: cha trng c coi l yu t nguy c hng u dn ti u nguyn
bo nui, trong a s xut hin u nguyn bo nui sau cha trng ton phn
(70%). Bnh thng xut hin trong 4 thng u sau no thai trng.
- Triu chng c nng
+ Nhiu khi khng c du hiu g bt thng, ngoi tr c th ra mu ko di
sau hay sau no ph thai.
+ Cc du hiu di cn nh kh th, au u.
- Triu chng thc th
+ Ra mu m o: l du hiu hay gp nht
+ T cung ln hn bnh thng. Mt t cung mm, co hi t cung km.
Nhng nhiu trng hp t cung vn c th bnh thng
+ C th thy nhn di cn m o, m h mu tm sm, thng mt trc
m o.
2.2. Cn lm sng
-hCG: nng hCG tng tr li sau cha trng l du hiu quan trng
chn on sm bnh u nguyn bo nui.
- Siu m v siu m Doppler c t cung v ng mch t cung c th thy
nhng khi u trong c t cung, xm ln vo lp c t cung v tng sinh mch mu,
ng thi siu m gip pht hin cc di cn ti gan, thn.
175
176
< 40
> 40
Cha trng
Sy,no thai
Thai thng
<4
4-<7
7 - < 13
13
< 103
103 - 104
104 - 105
> 105
35
>5
Lch, thn
Rut
Gan, no
14
>4-8
>8
S thng t ln c thai
cui n lc iu tr
(thng)
hCG (IU/1)
Kch thc khi u(cm)
V tr di cn
Phi
S lng nhn di cn
iu tr ho cht trc
n ho cht
Hai ho
cht
7: nguy c cao
3. IU TR
3.1. Ha tr liu
- n ha tr liu:
Ch nh cho nhm c nguy c thp: bnh giai on I, II, hoc III vi im
tin lng theo WHO < 7 im.
MTX 0,4mg/kg tim bp, tim tnh mch trong 5 ngy nhc li sau 12-14 (7-9
ngy).
MTX 1mg/kg tim bp, tim tnh mch ngy 1,3,5,7. Axit foclic 0,1mg/kg tim
bp, tim tnh mch ngy 2,4,6,8 nhc li sau 15 - 18 ngy (7-9 ngy).
Dactinomycin 10mcg/kg/ngy tnh mch ngy 1 -5. Chu k 14 ngy
177
- a ha tr liu:
Ch nh cho nhm c nguy c cao: bnh giai on I, II hoc III m c im tin
lng theo WHO 7 hoc bnh giai on IV.
Phc khi u l EMA-CO. Nu xut hin khng ha cht th chuyn sang
phc EMA-EP v sau l BEP hoc paclitaxel + cisplastin/ etoposide
- Chng ch nh iu tr ha cht: d ng vi mt trong cc thnh phn ca
thuc; suy thn, suy gan nng; nghin ru; bnh h thng to mu (suy tu, gim
bch cu...); ang nhim khun; lot ng tiu ho; vt thng va m.
- Tc dng khng mong mun: tc dng ph thng gp l nn, bun nn,
kh nut, lot ming, vim hng, gim bch cu, gim tiu cu, lot ng tiu
ho, rng tc, vim thn, vim gan.
- Theo di bin chng: lm cc xt nghim nh gi cng thc mu,
creatinin, BUN, SGOT v SGPT.
- Sau khi hCG m tnh th tip tc iu tr thm 1 3 t ha cht.
3.2. X tr: ch nh cho cc khi di cn c nguy c chy mu nghim trng cha th
phu thut c.
3.3. Phu thut: ct t cung cho cc trng hp khng ha cht, loi b khi di
cn tn ti phi, gan
4. THEO DI SAU IU TR U NGUYN BO NUI
Khm lm sng
nh lng hCG 2 tun mt ln trong vng 3 thng sau mi thng mt
ln n 12 thng v 6 thng mt ln n 5 nm.
178
UNG TH C T CUNG
1. KHI NIM
Ung th c t cung l u c tnh nguyn pht c t cung, c th xut pht t
cc t bo biu m vy, biu m tuyn hoc cc t bo ca m m. Tuy nhin, hu
ht cc ung th c t cung l ung th biu m, trong ch yu l ung th biu m
vy.
Ung th c t cung ng th 3 trong tng s cc ung th ph n, sau ung
th v, ung th i trc trng.
Kt qu iu tr ung th c t cung ph thuc vo thi im chn on, nu
bnh giai on mun, kt qu iu tr rt thp.
2. CHN ON
2.1. Lm sng
- Giai on ti ch, vi xm nhp:
giai on ny, cc triu chng c nng rt ngho nn. Khi khm c t cung
c th thy hnh thi bnh thng hoc c vt lot trt hoc vng trng khng in
hnh hoc tng sinh mch mu.
- Giai on ung th xm nhp:
+ Ra mu m o bt thng hay ra mu sau giao hp.
+ Khm bng m vt thng thy khi si, d chy mu khi chm vo.
+ Giai on mun c th thy c t cung bin dng, c lot su hoc c t
cung mt hn hnh dng.
+ Suy gim sc khe ton thn, i mu, i tin ra mu, au hng lng...
2.2. Cn lm sng
2.2.1. Soi c t cung:
- Cc hnh nh bt thng:
+ Vt trng n
+ Vt trng
+ Chm y.
179
+ Lt
+ Vng biu m khng bt mu lugol
+ Mch mu khng in hnh.
- Nghi ng ung th xm ln qua soi c t cung: vng lot, si, tn thng lot si.
- Soi c t cung khng t: khng thy vng chuyn tip gia biu m lt v
biu m tr, vim nhim nng, c t cung khng th nhn thy do m o hp.
Cc tn thng nghi ng khi soi c t cung cn c bm sinh thit lm m
bnh hc.
2.2.2. Chn on t bo hc ph khoa:
C cc loi k thut: Papanicolaou (Pap) thng thng, k thut Thin Prep v
phng php t bo hc cht lng th h 2 (LiquiPrep). Cc k thut Thin Prep v
Liqui Prep c u im l hnh nh m hc p hn, d c hn qua lm tng
nhy, c hiu ca vic pht hin cc t bo biu m bt thng v vn c gi
tr d bo dng tnh, trong , k thut LiquiPrep c nhiu u im hn so vi
ThinPrep. Chn on t bo hc theo phn loi Bethesda ci tin 2001 nh sau:
T bo vy:
T bo biu m tuyn
- T bo vy khng in hnh
- Khng in hnh
sn c tnh
m vy cao (ASCUS-H)
- Tn thng t bo ni biu m vy
cung ti ch
CIN I
sn nng, CINII/CINIII
- Ung th t bo biu m vy
180
M t tn thng
IA
IA1
IA2
IB
IB1
IB2
II
181
IIA
IIB
Xm ln dy chng rng
III
IIIA
IIIB
IV
IVA
Xm ln cc c quan ln cn
IVB
Di cn xa
2.5. Chn on phn bit: trn lm sng, cc ung th c t cung cn phn bit
vi cc tn thng sau c t cung:
- L tuyn, lot trt c t cung
- Polip c t cung
- Lc ni mc c t cung
- Giang mai c t cung
- Lao c t cung.
3. IU TR
3.1. Ung th c t cung giai on ti ch
Khot chp c t cung v theo di hoc ct t cung hon ton ty nhu cu
sinh con tip theo.
3.2. Ung th c t cung giai on IA1
Nu c nhu cu sinh con th khot chp c t cung v kim tra din ct: nu
cn ung th ti din ct th phi ct t cung. Nu khng cn nhu cu sinh con th
ct t cung hon ton.
3.3. Ung th c t cung giai on IA2
182
Nu c nhu cu sinh con th khot chp c t cung v ly hch chu hai bn:
kim tra din ct v hch chu. Nu cn ung th ti din ct th phi ct t cung
hon ton. Nu c di cn hch th x tr h hch chu. Nu khng c nhu cu sinh con
th ct t cung hon ton, ly hch chu hai bn v x tr nu c di cn hch chu.
3.4. Ung th c t cung giai on IB IIA
3.4.1. i vi giai on I B1: phu thut Wertheim
p dng cho ph n tr cn bo tn bung trng v c kch thc u 2cm
Phng php: ct t cung m rng , mt phn m o v ly hch chu 2 bn
Tia x sau phu thut
3.4.2. i vi giai on I B2 IIA: x tr kt hp vi phu thut.
- X tr tin phu:
+ U < 4cm: x p st
+ U 4cm: x ngoi thu nh u sau x p st
- Phu thut: tin hnh sau khi ngh x tr 4 6 tun, ct t cung m rng v
ly hch chu hai bn
- X tr hu phu
3.4.3. Phng php x tr trit cn
3.5. Ung th c t cung giai on IIB III:
- Phng php x tr trit cn
- Phng php ha tr kt hp x tr
- Sau x s nh gi li tn thng xem c nn phu thut khng
3.6. Ung th c t cung giai on IV:
- Nu cn kh nng phu thut th vt y chu sau kt hp ha tr v x
tr sau m. (t lm)
- Nu khng cn kh nng phu thut: ha v x tr
4. PHNG BNH
Tim phng HPV cho cc ph n tr. Khm pht hin sm cc tn thng c
t cung tin ung th iu tr sm.
183
184
185
Tiu chun
IA
U gii hn ni mc t cung
IB
U xm ln di c t cung
IC
U xm ln trn c t cung
II:
IIA
t cung
IIB
Xm ln tuyn c t cung
III:
Xm ln m m c t cung
IIIA
IIIB
IIIC
IV:
U lan ti m o
U lan ti khung chu v/ hoc hch cnh ng
IVA
mch ch
IVB
3. IU TR
3.1. Nguyn tc chung
Trong cc phng php iu tr ung th ni mc, phu thut c coi l bin
php u tin hng u. C hai phng php phu thut: Phu thut m bng v phu
thut ni soi. X tr l phng php iu tr hu hiu th hai trong iu tr ung th ni
mc t cung. iu tr x tr, ha tr v ni tit cho cc trng hp giai on mun.
186
3.2. iu tr c th
Ch nh iu tr da vo phn loi bnh theo FIGO:
+ Giai on I: ct t cung hon ton, phn ph hai bn v ly hch chu, hch
cnh ng mch ch. iu tr tia x b tr khi c cc yu t tin lng xu.( m
hc 2 hoc 3, hoc c xm ln trn chiu su lp c). Nu ung th nim mc t
cung lan xung ng c t cung v thm nhim th phi p dng phu thut
Wertheim.
+ Giai on II: ct t cung hon ton, hai phn ph v ly hch. Sau 4-6 tun
tin hnh tia x hu phu ton khung chu sau x p st. Trng hp tn
thng ti c t cung ln th tia x trc, sau 4 6 tun mi tin hnh phu thut.
+ Giai on III: phu thut v x tr vn l phng php iu tr chnh. Nu
m c th ct t cung hon ton v x tr, nu khng th x bng kim radium t
ti ch v ha tr liu hormon.
+ Giai on IV: ngi bnh giai on mun hoc ti pht cc v tr xa, c
th iu tr tia x chng au, chng chy mu v chn p. iu tr ni tit v iu
tr bng progestatif.
4. THEO DI
Theo di nh k 3 thng/ln trong 2 nm u, 6 thng /ln trong 2 nm tip
theo v sau mi nm mt ln.
5. PHNG BNH
nhng ph n >40 tui nu xt nghim t bo ph khoa c cc m tuyn
ni mc cn c ht bung t cung lm xt nghim m bnh hc, nhng ph
n ra mu sau mn kinh cn siu m nh gi dy ni mc, soi bung t
cung v ly bnh phm lm xt nghim m bnh hc, nht l nhng ngi bnh
bo ph hoc c tin s iu tr Tamoxifen.
187
188
2.2. Cn lm sng
2.2.1. Siu m
c im chung ca cc u bung trng c tnh trn siu m l: Khi c
thng c kch thc ln, thnh dy, ranh gii kh xc nh. Cu trc m l khi
hn hp xen ln phn c, phn dch do hoi t. Khi thng c vch, nh trong
lng khi c kch thc ln, b nh nham nh ging hnh supl. nh gi dch
bng.
2.2.2. Chp ct lp vi tnh
Gip nh gi tnh trng xm ln v di cn ca khi u.
2.2.3. Xt nghim cc cht ch im khi u
CA-125 tng cao trong hn 80% ung th biu m bung trng v c th tng
trong mt s tnh trng lnh tnh.
AFP v hCG c th tng trong cc trng hp u t bo mm.
HE4: nhy v c hiu cao hn CA - 125
2.2.4. T bo hc
T bo hc dch bng tm t bo ung th.
2.2.5. Soi bng
Soi bng gip nh gi c tn thng, giai on bnh, ng thi sinh
thit bnh phm lm xt nghim m bnh hc. Tuy nhin, soi bng c nguy c
gy v u hoc lm lan trn ung th ra bng v thnh bng. V vy, ch nn tin
hnh sinh thit khi c nghi ng v vi nhng u cn nh ng thi nn tin hnh
nhng c s c kh nng phu thut tt.
2.2.6. M thm d v chn on sinh thit tc th
Sinh thit tc th l mt phng php chn on m bnh hc trong lc m
trn cc tiu bn c ct t my ct lnh (Cryostat). Phng php ny gip cc
nh phu thut c mt thi x l ng n, lm gim s ln phu thut, rt ngn
thi gian iu tr, gp phn quan trng trong iu tr cc khi u v ung th ni
chung. chnh xc, c hiu ca xt nghim ny vi u bung trng vo
khong 98,2% v 100%.
189
2.2.7.Chn on m bnh hc
Chn on m bnh hc l chn on quyt nh v cn thit trc khi tin
hnh iu tr cho ngi bnh. chn on chnh xc cn ly ng vng m u,
trnh ly vo vng hoi t, ly nhiu vng khc nhau v cn c nh bnh phm
ngay sau khi ly ra khi c th vi dung dch formol trung tnh 10% trc khi gi
xung khoa Gii phu bnh. Theo phn loi ca T chc y t th gii (2003), cc
ung th bung trng c chia thnh cc nhm chnh sau:
Nhng u thanh dch c tnh
tn
- U hn hp Muller c tnh
tip
- Saccm tuyn
- Saccm m m dng ni mc t
- U Brenner c tnh
cung ( thp)
Ung th biu m t bo vy
c tnh)
190
M t
IA
IB
IC
IC 1
IC 2
IC 3
II
IIA
IIB
III
IIIA1
191
IIIA1 (ii)
IIIA2
IIIB
IIIC
IV
Di cn xa ngoi tr di cn phc mc
IVA
IVB
3. IU TR
3.1. Nguyn tc chung, mc tiu iu tr
Mc tiu ca iu tr nhm loi b khi u trit nht (c th) bng phu thut
sau c th kt hp ha tr hay x tr. Vi cc ung th giai on mun, cn ha tr
trc nhm gim tng lng khi u v chuyn thnh giai on c th phu thut c.
3.2. iu tr
3.2.1. Phu thut
Ch nh phu thut: phu thut c ch nh cho hu ht cc trng hp
ung th bung trng, tr khi u giai on IV.
192
193
194
195
196
197
198
Cp
La chn iu tr
Bn lun
Tt c cc bin php iu tr
ch c estrogen phi c
theo sau bi progestin
199
Mn
Cc ph n quanh mn kinh
nn s dng vin 20mg
Medroxyprogesterone
acetate,
200
201
V KINH
1. NH NGHA
V kinh l tnh trng khng c kinh nguyt lin tc tm thi hoc vnh vin
do ri lon chc nng vng di i, tuyn yn, bung trng , t cung hoc m
o. V kinh thng c chia ra 2 loi: v kinh nguyn pht (n khi 15 tui vn
khng c kinh nguyt) v v kinh th pht (khng c kinh nguyt t 3 chu k hoc
t 6 thng tr ln nhng ph n tng c kinh nguyt).
Chu k kinh nguyt thng d b nh hng ca cc yu t bn ngoi nn mt
kinh nguyt trong vng mt chu k thng khng qu nghim trng. Ngc li, nu
v kinh ko di c th l mt du hiu sm ca ca mt ri lon no trong c th.
2. V KINH TH PHT
2.1. Cc bc chn on v kinh th pht
- Bc 1: loi tr mang thai bng xt nghim hCG nc tiu hoc beta hCG
huyt thanh.
- Bc 2: hi bnh gi n nguyn nhn v kinh
C b stress, thay i cn nng, ch n ung, tp luyn th thao.
C dng thuc no c th gy v kinh (thuc ni tit trnh thai, danazol,)
C b trng c, rm lng,
C b cc triu chng chn p thn kinh do u vng h yn: au u, nhn m,
chn n, i nhiu,
C cc triu chng ca thiu estrogen: bc ha, kh m o, y l cc du
hiu ca suy bung trng. V kinh do vng di i cng lm cho estrogen mu
thp nhng khng gy ra cc triu chng ny.
C tin s no ph thai, vim nim mc t cung.
- Bc 3: khm lm sng
o ch s BMI. Nu BMI <18,5 kg/m2 th nghi ng v kinh do vng di i
vi cc triu chng ri lon n ung, cc bnh l ton thn gy gim cn nhanh
chng. Nu BMI >30 kg/m2 th nghi ng bung trng a nang.
202
203
204
- Bc 2: khm lm sng
nh gi s pht trin tui dy th
nh gi s pht trin v
Khm b phn sinh dc, ch n kch thc m vt, lng mu, mng trinh
c l thng khng, sau ca m o, c c t cung, t cung v bung trng.
Khm da xem v trng c, rm lng,
Khm tm cc c im ca hi chng Turner
- Bc 3: xt nghim
Siu m xem c t cung, c t cung v m o, xem c s tc nghn trn
ng i ca kinh nguyt.
Khng c t cung: cn inh lng testosteron v lm karyotype phn bit
lon sn ng Muller hay bt thng nhim sc th.
C t cung: tm xem c lon sn ng Muller v mng trinh kn, vch ngn m
o hay khng c m o. Nn lm thm hCG, FSH v cc hormon khc loi
tr thai nghn v tm nhng nguyn nhn v kinh th pht.
Nu FSH cao phn nh suy bung trng nguyn pht. Cn lm karyotype
xem xt mt hay t bin nhim sc th X, c nhim sc th Y khng.
Nu FSH bnh thng hoc thp th ngh n nguyn nhn v kinh do ri lon
chc nng vng di i tuyn yn. Nn chp MRI nn s tm cc bnh ti di
i v tuyn yn. Lm thm prolactin v hormon tuyn gip, c bit l khi c tit
sa.
Nu c du hiu cng tuyn thng thn th cn lm xt nghim testosteron
v DHEA tm u tuyn thng thn.
Nu ngi bnh cao huyt p th cn kim tra c thiu ht enzym CYP17.
3.2. iu tr
Ph thuc vo nguyn nhn gy v kinh m c mc ch iu tr c th: sa
cha li cc bt thng (nu c th), gip ph n c thai (nu c nhu cu) hay
ch l ngn nga cc bin chng ca bnh (iu tr estrogen thay th).
205
206
207
2.2. iu tr
- Thuc nga thai kt hp, c bit loi th h mi
- Progestins dng trong 10 ngy mi thng
3. MN KINH
Mn kinh l khi ngi ph n mt kinh lin tip 12 thng
3.1. Triu chng thng gp khi mn kinh.
3.1.1. Tt kinh.
Mt kinh lin tip 12 thng.
3.1.2. Ri lon vn mch.
+ Cn bc nng mt.
- Thng xy ra t ngt, t nhin cm thy bc nng mt, c, ngc.
- Cn bc nng xy ra chng vi pht, c th ngn hn, ch vi giy, nhng
thng km theo triu chng v m hi. Thng cc cn bc nng hay xy ra vo
ban m hoc trong khi c stress
- Triu chng ny thng ko di 6 thng n vi nm, c th 2 - 3 nm
nhng cng c ngi n 5 nm.
+ V m hi.
- C th km theo cn bc nng mt hay xy ra n l.
- V m hi cng thng xy ra vo ban m nn gy mt ng, kh chu.
3.1.3. Triu chng thn kinh tm l.
- Hi hp, mt mi, kh chu.
- Mt ng, gim cm gic khi quan h tnh dc hay lo lng, cu gt, trm cm.
- au nhc xng khp, c th xut hin cn au nhc na u (migrain).
3.1.4. Triu chng tit niu - sinh dc.
- m o kh teo, giao hp au, d b vim, nhim khun, khm m o thy
nim mc mng, kh, nht nht.
- Cc dy chng gi t cung v cc c quan vng chu mt tnh n hi v sc
cng nn d a n sa sinh dc.
208
209
210
V SINH N
1. NH NGHA
Theo T chc Y t th gii, mt cp v chng gi l v sinh khi sng cng
nhau trn mt nm v khng dng bin php trnh thai no m vn khng c thai.
2. PHN LOI V SINH
2.1. V sinh nguyn pht (v sinh I):
Hai v chng cha bao gi c thai, mc d sng vi nhau trn mt nm v
khng dng bin php trnh thai no.
2.2. V sinh th pht (v sinh II):
Hai v chng trc kia c con hoc c thai, nhng sau khng th c
thai li mc d ang sng vi nhau trn mt nm v khng dng bin php trnh
thai no.
3. NGUYN NHN
3.1. Bt thng phng non: vng kinh khng phng non do nh hng ca trc
di i - tuyn yn - bung trng.
3.2. Nguyn nhn do vi t cung: cc bnh l c th gy tn thng vi t cung
nh vim nhim ng sinh dc, bnh ly qua ng tnh dc, tin s phu thut
vng chu v vi t cung, lc ni mc t cung vi t cung, bt thng bm sinh
vi t cung hay do trit sn.
3.3. Nguyn nhn ti t cung: u x t cung, vim dnh bung t cung, bt thng
bm sinh (d dng t cung hai sng, t cung c vch ngn, khng c t cung...)
3.4. Nguyn nhn do c t cung: cht nhy km, khng th khng tinh trng, tn
thng c t cung do can thip th thut (khot chp, t in...), c t cung ngn.
3.5. Nguyn nhn do lc ni mc t cung
3.6. V sinh khng r nguyn nhn
Khong 10% v sinh khng th tm nguyn nhn chnh xc sau khi thm
khm v lm tt c cc xt nghim cn thit thm d v chn on.
4. CC BC KHM V THM D
211
212
213
iu tr:
- Thay i cch sng, gim cn.
- Kch thch phng non (clomiphene citrate..)
- Metformin ci thin p ng vi clomiphene ngi bnh PCOS
- IUI, IVF
Suy bung trng (Hypergonadotropic Hypoestrogenic Anovulation): ngi
bnh c biu hin suy sm bung trng. LH, FSH cao, Estrogen thp
iu tr: Xin non lm IVF. Liu php hormon thay th iu tr triu chng
v phng nga long xng.
Khng phng non do prolactin mu cao (Hyperprolactinemic Anovulation):
ngi bnh c biu hin v kinh c th km theo tit sa. Ni tit: prolactin tng
cao, estradiol thng gim.
iu tr: cn phi chp MRI loi tr khi u tuyn yn. iu tr bng
Dopamine ng vn.
5.2. Nguyn nhn do vi t cung:
Vi t cung b so hoc b tc ngn cn non gp tinh trng th tinh.
Thng gp ngi bnh c tin s vim phn ph, bnh nhim trng tiu khung,
Lc ni mc t cung, phu thut bng 75% bnh vi t cung c lin quan n
b nhim Chlamydia trc , thng khng c biu hin lm sng. Cn chp t
cung vi trng nh gi thng ca vi t cung.
iu tr: phu thut m thng vi trng qua m bng hoc qua ni soi. IVF
khi phu thut khng em li kt qu.
5.3. Lc ni mc t cung
Lc ni mc t cung c th gy nn v sinh do dnh gy nn tc vi t cung,
do gim nhu ng ca vi t cung
iu tr: c th phu thut bc nang lc ni mc t cung, tch dnh iu tr
ni khoa. Kch thch phng non, IUI nu c vi t cung bnh thng. IVF nu
phu thut, kch thch phng non IUI tht bi hoc lc ni mc t cung to.
5.4. Nguyn nhn do t cung:
214
215
V SINH NAM
1. I CNG
V sinh nam chim khong 20% cc cp v chng v sinh. Thm d cc
nguyn nhn v sinh nam gii cng rt hn ch, xt nghim tinh dch gn nh
l thm d duy nht nh gi kh nng sinh sn ca nam gii.
Kt qu xt nghim tinh dch bt thng cho php tm ra c nguyn nhn
nhng kt qu bnh thng cng khng cho php loi tr nguyn nhn v sinh do
nam gii. Mt khc xt nghim tinh dch li thay i rt nhiu, ph thuc vo
thi im lm xt nghim, chnh v vy khi kt qu bt thng th cn phi kim tra
li sau mt thi gian m bo tnh khch quan v chnh xc.
2. CHN ON
2.1. Lm sng
2.1.1. Hi bnh
- Tin s thi quen ht thuc, ung ru, nhim c, tip xc ho cht,
- Tin s hn nhn v thai sn: Ly v my nm, thi gian t khi mun c con
n nay.
- Tin s bnh tt: Quai b, bnh mn tnh, bnh vim nhim-ly truyn qua
ng tnh dc,
- c im nhu cu sinh l, sinh hot tnh dc, c ri lon cng dng, ri
lon xut tinh, ?
- Tin s gia nh v sinh sn: Trong gia nh c ai chm con khng?
- Pha v: khm cho v cha? Cc bt thng lin quan n sc kho sinh
sn ca ngi v: Nhu cu i hi v sinh l, tnh hnh kinh nguyt (chu k kinh,
mu sc kinh nguyt, au khi c kinh), au khi giao hp,
2.1.2. Khm bnh
- Ton thn: trng thi tinh thn kinh, hnh dng bn ngoi, v, h thng lng
(lng mu, lng nch),
- Thc th: bnh ni tit, tim mch, h tit niu,
216
217
+ Ngng kt tinh trng (tinh trng kt m). Nu cc tinh trng ngng kt,
dnh vo nhau nhiu s hn ch kh nng di chuyn ca tinh trng v hn ch kh
nng th tinh.
+ Hnh thi tnh trng
- Ngoi ra, cn c th dng cc test v chc nng tinh trng:
+ Cc test nh gi s trng thnh nhn t bo
+ Cc test kho st tnh cht nguyn vn ca mng tinh trng
+ Tnh trng cc u ca tinh trng:
Kch thch phn ng cc u trong mi trng th nghim
+ Tng tc gia tinh trng v non
Test thm nhp non Hamster (HOP-test)
K thut xm nhp na vng trong sut
+ Phn tch tinh trng c h tr bng my tnh (CASA)
Phn tch cc vt di chuyn ca tinh trng
2.2.2. Xt nghim sinh ho tinh dch
Ti tinh cha nhiu fructose, tuyn tin lit cha phosphatase acid v km,
mo tinh hon cha carnitin v -glucosidase. Da vo cc c im ny c th
chn on tc on no ca ng xut tinh.
2.2.3. Xt nghim khng th khng tinh trng
2.2.4. Xt nghim ni tit t
nh lng cc gi tr c bn ca cc ni tit t LH, FSH, prolactin, estradiol,
testosterone. Testosterone l mt ch im quan trng nht v chc nng ca tinh hon.
Ngoi ra, c th nh lng inhibin B. Bn cnh FSH, inhibin B l mt ch im
ni tit quan trng nht ca qu trnh sinh tinh (chc nng ngoi tit ca tinh hon).
Khi c ri lon qu trnh sinh tinh th nng inhibin B thp v FSH tng cao
Cc chn on chc nng (cc test kch thch hormon):
218
219
220
CHNG 3: S SINH
CHM SC TR NON THNG
1. I CNG
Tr non thng l tr c sinh ra trc 37 tun thai v c th sng c.
Tr thp cn l tr c cn nng < 2500g .
Hu ht tr non thng mc va v nh (xp x 80%) tui thai t > 32 37
tun, cn nng > 1500g 2500g. Nhng tr ny vn t vong cao v thiu chm sc
c bn nh: gi m, nui dng sa m, v sinh phng chng nhim khun.
Khong 10 -13% tr 28 32 tun nhng nc thu nhp thp > 1/2 s tr ny b t
vong nhng vn c th cu c vi nhng chm sc c kh thi, khng k hi sc
tch cc nh th my.
2. NGUYN NHN NON
2.1. Do m:
- M c tin s non thp cn.
- Tui < 17tui hoc > 40 tui.
- Kinh t kh khn trnh hiu bit km.
- Sang chn tm l.
- Mc bnh nhim trng: cm, st rt, vim phi.
- Bnh mn tnh: lao, vim gan, bnh tim mch, thn, i ng, tng huyt p.
- M mc bnh sn ph khoa: d dng t cung, u x t cung, t cung i, h
eo t cung, nhim trng ph khoa
- Nhim c thai nghn, rau tin o a i, bt ng nhm mu Rh
- Nguyn nhn ngoi khoa: tai nn , sang chn , m khi mang thai
2.2. T pha con:
- a thai, d tt
- a s non khng r nguyn nhn
221
3. NGUY C TR NON
3.1. Ngt v suy h hp ( SHH)
Hu qu ca trung tm h hp iu ha km, phi non, thiu ht Surfactan, c
h hp yu, lng ngc hp d bin dng dn n xp phi. Tr di 32 tun hay b
SHH mc d c s dng corticoid trc sinh cho m.
- Bnh phi mn tnh, lon sn ph qun phi do non thng.
3.2. Kh khn nui dng, d vim rut hoi t, hay b tro sa ra ngoi, d b
sc, thiu men tiu ha, ng sa
- Nhu cu dinh dng ln vy cng lm tr d b ri lon.
3.3. Nhim trng
- Da, nim mc rng, mng, km tnh khng khun d b vi khun xm nhp.
- Chu nhiu th thut nh tim truyn, ly mu, t ni kh qun, sonde d
dy
- Bch cu chc nng km.
- B th, cc globulin min dch km.
3.4. Thiu mu, xut huyt:
- Mt mu giai on bo thai, xut huyt, tan mu do hng cu non, ly mu
xt nghim
- Thiu nguyn liu tng hp hng cu, st, protein. Ty cha trng thnh.
- Xut huyt no, nhuyn no cht trng, hay gp trong 3 ngy u
3.5. Vng da c bit d vng da nhn no.
Nguyn nhn do hng cu ch yu Hb bo thai d v, chc nng chuyn ha
Bilirubin km, o thi qua phn v nc tiu km, ngng hang ro mu no thp.
3.6. Ri lon thn nhit: mt nhit nhanh, to nhit km, lp m di da mng
3.7. Bnh l tim mch
- L Botal v ng Botal ng chm v d b m ra nu c SHH hoc tng khi
lng tun hon.
- D tng p lc ng mch phi.
-
222
1-2 ngy
3-7 ngy
>1 tun
Dch ml/kg/d
1500g:70-90
>1500: 60-80
90- 130
130-180ml
60-100
100-130
Nng
Kcal/kg/d
lng 40- 50
Protein g/kg/d
1,5 2
0,5g/kg/ngy(2-3,5g)
3,54g (1000-1800g
4-4,5( <1000g )
Lipid g/kg/d
0,5g/kg/ ngy(1-3g)
3-4
Glucid
4-8mg/kg/1
Na
2-3
3-7
1-2
2- 5
Khi c nc tiu
++
Ca
0,5- 1,5
1,5
1,6- 2,5
223
tng 10 ml/kg/ngy
Tr 1000-1500g :
tng 20ml/kg/ngy
Tr 1500g
tng 20-30ml/kg/ngy
- Cch cho n: < 1000g cho n 2h/1ba, 1000g cho 3h/1 ba kch thch
nhu ng ng rut, ch dng bm my hoc nh git trong 1 s trng hp c
bit nh:
Gim nhu ng rut ko di, km dung np tiu ha.
- Theo di du hiu khng dung np:
- Tr sa, bng chng vng bng tng > 2cm. i mu da bng, phn mu,
cung lng phn tng
- Triu chng ton thn xu nh cn ngng th, cn tm, tim chm, li b
Kim tra dch d dy v x tr:
+ Nu 50% th tch cho n, mi xut hin dch xanh, dch d dy nu, 3050% dch n x 3 ln lin tc - nhn n, theo di vim rut hoi t.
+ 30-50% th tch ton trng tt- bm li d dy, gim lng sa bng dch d.
+ < 30% th tch hay 3ml nui n ti thiu, lm sng n nh - bm li d
dy, gim lng sa bng dch d
224
Corticoid
trc sinh
Khng
Thng kh
S dng surfactant
CPAP sm nu khng n nh iu tr cp cu
phi t NKQ th my.
CPAP sm nu n nh.
Tr 28 C
34 tun
> 34 tun
khng
225
<1500g(Mmol/l)
1500-2000g(Mmol/l)
>2000g(Mmol/l)
(gi)
Thay mu
Thay mu
Thay mu
<24h
70
170
70
255
85
270
24-48h
85
120
255
140
310
48-72h
120
155
270
200
320
>72h
140
170
290
240
340
>255
226
227
HI SC S SINH NGT
1. NH NGHA
Ngt l tnh trng tr ra khng th, khng khc gy thiu oxy, tha CO2
m, nu ko di s b di chng hoc t vong.
Theo WHO khong gn 1 triu tr cht mi nm lin quan n ngt. Khong
10% tr s sinh cn h tr khi pht nhp th ban u, 1% cn hi sc tch cc
cu sng, 90% c th t hon tt sang kiu tun hon s sinh v t th.
Cc bc hi sc ABC bao gm: m bo thng thong ng th, m
bo h hp, m bo tun hon v m bo tr m
2. CHUN B 4 NHM DNG C
Mi cuc sinh cn c chun b y cc dng c hi sc.
Yu cu tt c cc dng c u phi sch v sn sng trong Gc hi sc.
Bn hi sc s sinh kch thc 60x80 cm, b mt phng v cng, t ngay ti
phng sinh, khng b gi la.
2.1. Nhm dng c lm kh m
- n si hoc ngun nhit khc bt sn
- 3 mnh vi kh sch: 1 k di vai,1 n v lau kh ln 1, 1 gi m sau
lau kh.
- Tri ga sch, qun o, m, chn m cho tr.
2.2. Nhm dng c hi sc h hp
- Dng c ht: bu ht, my ht, sonde ht 8F, 10F,12F.
- Cung cp oxy m - m: bnh oxy, oxy trung tm, dy, sonde, mask.
- Bng bp th tch 250-400ml, Mt n: s 1, 0.
228
H hp
Khc yu, rn
Khng th
Tim
100 l/p
Khng c
Mu da
Hng
Tm
Ti nht
Trng lc
Tt
Yu
Nho
Phn x
C ng tt
Nhn mt
Khng
nh gi:
8-10: bnh thng, 6-7: ngt nh, 4-5: ngt nng, 3: ngt rt nng.
Thi im nh gi: 1, 5, 10 pht.
Ba du hiu quyt nh hi sc (h hp, nhp tim, mu da) cng l 1 phn
ca thang im, hai phn (trng lc c, phn x) phn nh tnh trng thn kinh.
229
230
4. CC BC HI SC S SINH
Theo nguyn tc A, B, C, D.
4.1. Nguyn tc A: khai thng ng th
- Nc i trong
+ Tr khe lau kh, gi m, chnh t th thng
ng th.
+ Tr khng khe: ht sch ming, mi; ming
khng qu 5cm, mi khng qu 3cm
- Nc i c phn su
+ Tr khe: ht sch phn su ming,
mi,lau kh, gi m, chnh t th
thng ng th..
+ Tr khng khe : dng sonde ln
12F ht sch ming, hng, mi tr.
Dng n soi thanh qun nhn r
thanh mn v ht sch
sau t
NKQ va ht va rt NKQ ra
Sau khi lm thng ng th, lau kh, t li v tr u, kch thch h
hp, nh gi tr 3 vn : H HP, NHP TIM, MU DA.
4.2. Nguyn tc B: h tr h hp
231
nh mt n
Ch khng dng mt n gn bng
t phng sau gn vi dy oxy
qua bng v nh vy khng m bo
oxy qua .
- H hp nhn to (thng kh p lc dng)
+ Ch nh:
Th oxy lu lng t do sau 30 giy tr vn tm.
Ngng th hoc th nc.
Nhp tim < 100 l/p mc d tr ang t th
+ K thut: m bo 4 tiu chun
t mt n kn mi, ming.
Bp bng tn s 40-60 l/p (m bo tn s ta m nhm: Th - Hai Ba - Th - Hai - Ba).
p lc va phi dng lc 2-3 ngn tay khng cn bp c bn tay.
Lun duy tr ng th thng- thng
+ nh gi p ng khi thng kh
Sau mi ln bp lng ngc phng ln l c hiu qu.
Ci thin nhp tim, nhp th, mu sc da ca tr
+Nu lng ngc khng phng ln khi thng kh lp tc kim tra:
Thng thong ng th, t li t th u ca tr
232
t li mt n cho kht vi mt tr
Bng c thng khng.
- t NKQ thng kh
+ Ch nh:
i c phn su tr khng khe t NKQ sau va ht va rt NKQ.
Bp bng tr khng ci thin, ngng th nhu cu thng kh ko di.
Cn phi hp n tim ngoi lng ngc.
t NKQ dng thuc
Thot v c honh.
+ Kch thc ng NKQ
Cn nng
S NKQ
<1500gr
2,5
1500 3000gr
3,0
3000gr
3,5
233
v hai v ba v Bp v Mt v
hai.).
+ p lc: ln khong 1/3
ng knh trc sau ca
lng ngc tr.
+ n thng gc vi k thut
ngn tay ci, tay khng ri v
tr n tim trn lng ngc
234
235
236
=>
iu tr nhim trng.
- Lm sng nghi ng v
+ Xt nghim (+) => iu tr
+ Xt nghim (-) => theo di
- Lm sng khng khng nh, xt nghim (+) hoc (-) c th xem xt cha
cn iu tr.
Chn on mc nng ca nhim trng
Hi Ngh Quc T Nhi khoa 2010 phn loi mc nhim trng nng nh sau:
Nhim trng s sinh km theo 1 trong cc du hiu sau:
- Suy gim chc nng tim mch ( c suy tun hon)
- Suy h hp cp tin trin ( ARDS)
- Suy gim chc nng 2 c quan khc nhau trong c th.
237
238
239
240
241
3. TRIU CHNG
- Tim mch:
+ Giai on u: tng nhp tim, co mch ngoi bin duy tr ti mu c quan
+ Giai on sau: nhp tim chm, rung nh, rung tht
- H hp: lc u tr th nhanh, h thn nhit nng tr th chm dn v b toan
chuyn ha
- Thn kinh trung ng: ti mu no gim nn giai on u tr kch thch,
bt rt sau tr li b,hn m, co git
- Thn: giai on u tr tng bi niu, giai on sau tr thiu niu, tng ure
mu, hoi t ng thn
- Huythc: gim BC, TC, ri lon ng mu, xut huyt phi
4. X TR
4.1. iu tr cp cu cc chc nng sng c bn
- H hp:
+ Lm thng thong ng th: t tr t th trung gian
+ H tr h hp nu tr tm ti, ngng th
-Tun hon: truyn dch v thuc nu tr c suy tun hon
4.2. Phc hi thn nhit cho tr
4.2.1. H thn nhit nh
- t tr trong phng m( 26-28oC), c l si hoc n si
- Ci b o t t
- Lau kh ngi tr, lau kh m ri, cc cht tit
- o, t, m, tt tay chn ,chn c lm m nhit 38-40oC trc khi mc
vo cho tr
- m tr theo phng php da k da
- o than nhit ca tr 1 gi/ln vt heo di cc du hiu nguy him
4.2.2. H than nhit nng
- Lm tng t nh 3 bc u phn h thn nhit nh
- t tr vo lng p :t nhit lng p cao hn thn nhit tr 1-1.5oC
242
243
VNG DA S SINH
1. GII THIU
- Vng da l mt triu chng thng gp tr s sinh do nhiu nguyn nhn
gy nn.
- Vng da l do lng bilirubin tng > 120 mol/l ( >7 mg/dl) trong mu tr
s sinh.
- Hu ht cc trng hp tr vng da c hm lng bilirubin/ mu khng nguy
hi v khng cn iu tr
- Bilirubin c to ra do s d ha ca hemoglobin trong c th
+ Chuyn ha bilirubin trong bo thai: s thanh lc bilirubin trong huyt
tng thai nhi do m m nhim. Bilirubin gin tip ca thai qua rau thai gn vi
albumin ca m n gan m v bilirubin trc tip v c o thi ra ngoi. Ch
c mt phn rt nh bilirubin c bin i ti gan thai nhi v c chuyn xung
rut, c trong phn su.
+ Chuyn ha bilirubin sau khi sinh: ngay sau khi sinh, tr phi t m nhn
chuyn ha bilirubin trong khi chc nng chuyn ha bilirubin ca nhiu c quan
cn cha hon thin.
- C 2 th vng da tr s sinh:
+ Vng da do tng bilirubin gin tip ( t do)
+ Vng da do tng bilirubin trc tip ( kt hp)
2. VNG DA TNG BILIRUBIN GIN TIP
2.1. Tm tt chuyn ha bilirubin trong c th v ti sao tr s sinh li d b
vng da
- Hng cu v phng thch bilirubin vo mu do
+ S lng hng cu /kg/ tr s sinh ln hn ngi ln
+ i sng hng cu thai nhi ngn hn ngi ln
+ Thiu enzyme G6PD
244
245
5-7
8-10
11-13
13-15
>15
(mg/dl)
Bilirubin/mu
85-119
(mol/l)
V tr vng da
Phn loi
Ngy 1
Bt c v tr no
Vng da nng
Ngy 2
Vng da nng
Ngy 3 tr i
Bn tay v bn chn
Vng da nng
>255
246
2.3.4. Xt nghim
- Bilirubin mu
- Cng thc mu
- Nhm mu (ABO; Rh m -con)
- Test Coombs trc tip
2.3.5. iu tr: da vo mc bilirubin mu, cn nng, tui sau : (xem hnh)
- Chiu n: l k thut d thc hin, khng xm ln v t tc dng ph, bin chng
Hng dn chiu n
+ Bc l da tr n mc ti a
+ Che mt cho tr
+ t tr vng trung tm ca nh sng n v iu chnh khong cch thch
hp t bng n chiu n tr l 30 -40 cm
+ Theo di mc Bilirubin trong mu : nu tr vng da sm 48 gi th lm xt
nghim mi 6- 8 gi , nu thy mc Bilirubin mu khng tng hoc tng trong gii
hn bng trn th tip tc chiu n v xt nghim li sau 24 gi. Nu tr vng da
sau 48 gi th lm xt nghim bilirubin sau 24 gi.
+ Theo di thn nhit ca tr:
+ Theo di pht hin cc tc dng ph do chiu n ( da, phng da, mt
nc, phn lng).
-Thay mu : l k thut cao, xm ln, c nhiu nguy c, bin chng. c ch
nh khi lng bilirubin trong mu qu cao, chiu n khng hiu qu, phng
vng da nhn no
- iu tr h tr khc
+ Truyn dung dch Glucose 10% liu 80-100 ml/kg/ngy tng cng chc
nng kt hp bilirubin ca gan
+Truyn albumin:
o Khi albumin mu < 30 g/l, t l bilirubin ton phn/albumin >8
o Liu 1-2g/kg pha vi dung dch glucose 5% pha long 2-3 ln. (1g albumin
gn 8.5 mg/dl bilirubin)
247
248
249
SUY H HP S SINH
1. NH NGHA
Suy h hp l tnh trng ri lon chc nng h hp do nhiu nguyn nhn, ti
phi hoc ngoi phi gy ra tht bi trong qu trnh trao i kh dn n thiu oxy
v tng CO2 trong mu, do khng cn kh nng duy tr PaO2, PaCo2, pH mc
c th chp nhn c.
L hi chng thng gp nht v l nguyn nhn hng u gy t vong s
sinh i hi phi cp cu nhanh chng v x tr ng.
2. NGUYN NHN
2.1. Nguyn nhn ti ng h hp
- Thng gp: bnh mng trong, hi chng ht, vim phi trong t cung, chm
tiu dch phi, tng p ng mch phi.
- t gp: chy mu phi, trn kh mng phi, thiu sn phi
- Him gp: kn kh bm sinh, tt l mi sau
2.2. Nguyn nhn ngoi ng h hp
- D tt: d dng lng ngc, tim bm sinh, thot v c honh
- Ri lon chuyn ha: h ng mu, h thn nhit, toan mu
- Bnh h thn kinh: xut huyt trong s, vim mng no, ng c morphin
- Do tun hon: mt mu cp, a hng cu.
3. CHN ON
3.1. Lm sng
3.1.1. Hi tin s
- Tr non:
+ Phi cha trng thnh, thiu surfactant bnh mng trong
+ H thn kinh cha hon chnh cn ngng th
+ M nhim trng gy non vim phi / t cung
- Tr ngt: tun hon phi gim, nguy c ht
- Tr m: nguy c chm tiu dch phi th nhanh thong qua
250
Cng chiu
t hn bng
Ngc chiu
Co ko lin sn
Khng
Lm c
Khng
p cnh mi
Khng
Th rn
Khng
Qua ng nghe
Nghe t xa
Du hiu
Di ng lng ngc
nh gi : im Silverman 5 Suy h hp nh
im Silverman > 5 Suy h hp nng
3.2. Cn lm sng
3.2.1. Xt nghim kh mu ng mch: c gi tr chn on xc nh
- PaO2< 50 mmHg v/ hoc PaCO2> 60 mmHg
- pH< 7.25
251
252
253
- Hi chng ht phn su
+ Nguyn nhn gy suy h hp l do trong lng ph nang cha y phn su
do tr b suy thai trong t cung gy thi phn su vo nc i v gy ng tc ht
vo trc sinh lm nc i c phn su trn vo ng h hp gy cn tr thng kh
v trao i kh
+ L nguyn nhn gy suy h hp rt nng n, tr b nhim toan nng, t vong
nhanh nu khng c x tr kp thi. Thng gp thai qu ngy sinh
+ XQ phi: xen k vng phi m v vng phi tng sng, c th thy c vng
phi xp
+ X tr: phi ngay lp tc ht kh qun tr qua n soi kh qun cho n khi
khng cn ht ra c dch phn su na, t NKQ bm surfactant cng sm cng
tt. Khng sinh ph rng
+ phng bin chng trn kh mng phi
- Vim phi trong t cung
+ Thng gp nhng tr m nhim khun trc do lin cu B, E.Coli
+ Tr suy h hp tng dn sau , phi nghe c ran m nh ht
+ XQ phi hnh nh vim ph qun phi
+ iu tr: khng sinh ph rng, h hp h tr, cn nhc bm surfactant
- Chy mu phi
+ L bnh th pht sau thiu oxy nng ko di hoc do ri lon ng mu
+ Tr suy h hp, si bt hng, tro mu ti qua mi ming v t vong rt nhanh
+ X tr: t NKQ, cho tr th my PEEP 7-8 cmH2O, truyn mu ti,
chng ri lon ng mu, cn nhc dng surfactant.
- Bnh mng trong
+ L t ng dng trn lm sng ni v tnh trng thiu ht v mt chc nng
cht surfactant phi, thng gp tr rt non
+ Suy h hp xut hin sm c th ngay sau , tr th nhanh, nng, co rt v
tm ti suy sp rt nhanh nu khng c iu tr kp thi
+ XQ phi: bnh c 4 giai on
254
255
PH LC 1
THUC NGA THAI
1. KHI NIM
L bin php nga thai tm thi, hiu qu cao, an ton v phc hi nhanh
Ty theo thnh phn hormone trong thuc nga thai, chia 2 loi :
- Thuc nga thai kt hp gm ESTROGEN v PROGESTIN
- Thuc nga thai ch c PROGESTIN
- Thuc ni tit nga thai c nhiu ng dng:
- ng ung
- ng tim
- Ming dn da
- Que cy di da
- Vng m o
- Dng c t cung.
2. CHNG CH NH :
2.1. Thuc nga thai kt hp :
2.1.1. Chng ch nh tuyt i.
- C thai hoc nghi ng c thai.
- ang cho con b trong vng 6 tun sau sinh.
- Ln tui ( 35 tui) v ht thuc thng xuyn 15 iu/ngy.
- C nhiu nguy c b bnh mch vnh (ln tui, ht thuc l, i tho ng
v tng huyt p)
- Tng huyt p nng (HA tm thu 160 mmHg, HA tm trng 100 mmHg).
- hoc ang b bnh l tim mch v ng mu nh:
+ Bnh l mch mu
+ Thuyn tc tnh mch su
+ Thuyn tc phi
+ Bnh l ng mu
256
257
- Tng huyt p (HA tm thu 160 mmHg hoc HA tm trng 100 mmHg)
(/v thuc tim nga thai)
- Lupus ban h thng v c khng th khng phospholipid .
- Tin cn ung th v.
- X gan mt b.
- hoc ang b tai bin mch mu no hoc thiu mu c tim
- au na u c km m mt
- ang s dng mt s loi thuc nh rifampicin/rifabutin, thuc khng virus
nhm c ch protease Ritonavir-booster v mt s thuc chng co git nh
phenytoin, carbamazepin, barbiturat, primidon, topiramat, oxcarbazepin
3. U V KHUYT IM CA CC DNG THUC
3.1. Thuc nga thai kt hp
Thuc nga thai kt hp: nh thnh phn estrogen c th c nhng thun li nh
- t gy ri lon kinh nguyt
- Duy tr v ci thin mt xng
Tuy nhin estrogen c th c nhng bt li :
- Tc dng ph: nn, cng v, nhc u, chng mt...
- Nguy c: tc mch
- Khng s dng nu c cc chng ch nh vi estrogen.
C nhiu ng dng khc nhau: vin ung, ming dn da, thuc tim, vng
t m o.
Cc loi vin nga thai kt hp hu nh c hiu qu nh nhau, tuy nhin cc
loi vin nga thai kt hp khc nhau v:
- Hm lng estrogen trong mi vin thuc(Ethinyl estradiol 35mcg,
30mcg, 20mcg)
- Thnh phn progestin(levonorgestrel,desogestrel, norgestimate,
drospirenone...)
- Hm lng estrogen v progestin ging nhau hoc khc nhau gia cc vin
trong cng 1 v thuc (1 pha, 2 pha, 3 pha)
258
259
260
261
PH LC 2
DNG C T CUNG
1. KHI NIM :
Dng c t cung (DCTC) l phng php trnh thai n gin, r tin, hiu qu
cao v d hi phc. Ngy nay, cc DCTC thng c cho thm ng hay
Progestin gia tng hiu qu nga thai.
C 3 loi DCTC:
- DCTC tr : DANA, Lippes
- DCTC cha ng c lm t mt thn plastic vi cc vng ng hoc dy
ng. C nhiu hnh dng khc nhau v hm lng ng khc nhau (TCu
380A, Multiload 375, TCu 200) . DCTC TCu-380A c tc dng trong 10 nm
- DCTC cha progestin ( Progestin- releasing IUDs): Vit Nam c Mirena
gm mt thn ch T bng polyethylen cha 52 mg levonorgestrel, gii phng 20 g
hot cht/ngy, c tc dng ti a 5 nm.
2. HIU QU, U - KHUYT IM :
2.1. Hiu qu :
y l phng php nga thai c hiu qu cao v t ph thuc vo ngi s
dng. T l trnh thai cao 95 - 97%. T l c thai trong nm u tin i vi ngi
s dng DCTC c ng l khong 0,5 - 0,8%. i vi DCTC c progestin, t l
tht bi thp hn, khong 0,1% trong nm u.
2.2. u im :
- Cc DCTC hin i l bin php nga thai an ton, hiu qu, phc hi nhanh
v t tc dng ph.
- t nh hng n sc khe ton thn.
- R tin, tin dng, t mt ln c th s dng nga thai c nhiu nm.
- Ngi ph n c th ch ng yu cu t DCTC trnh thai
2.3. Khuyt im :
262
263
264
6. K THUT T DCTC
- T vn k v khm cn thn trc t.
- o bo nguyn tc v khun v ng k thut.
t DCTC loi TCu 380-A
Chun b t
- Kim tra dng c v bao ng DCTC (thi hn s dng, bao cn nguyn vn).
- Cho khch hng i tiu.
- Khch hng nm trn bn theo t th ph khoa.
- Gii thch cho khch hng cc th thut chun b tin hnh.
- Khm trong xc nh t th, th tch t cung v phn ph.
- Thay gng v khun.
- St khun b phn sinh dc ngoi (kp st khun 1).
- Tri khn v khun.
- T th thy thuc: ngi trn gh, khong gia 2 i ca khch hng. Nu c
ngi ph th ngi ph ngi bn tri thy thuc (i gng v khun tay cm van
hoc dng c
Cc thao tc t DCTC
- Bc l c t cung.
+ M m o bng van.
+ St khun c t cung v ti cng m o bng Betadin (kp st khun 2).
+Cp c t cung bng kp Pozzi v ko nh xung.
- o bung t cung.
+ a thc o vo t cung theo hng ca n trong tiu khung, khng chm
vo m h v thnh m o.
+ Xc nh su bung t cung.
- Lp DCTC vo ng t
+ Lp DCTC trong bao.
+ iu chnh nc hm trn ng t ng hng v ng su bung t cung.
265
266
267
PH LC 3
X TR D TT BM SINH CP CU
1. GII THIU
- D tt bm sinh xy ra khong 3% tr s sinh. Nu khng c can thip
phu thut khong 1/3 s tr ny s t vong do cc d tt ny lm tr khng thch
ng c vi i sng bn ngoi t cung.
- D tt bm sinh c nhiu kiu bt thng v hnh thi. Tuy nhin cc ri lon
chc nng ng vai tr chnh trong quyt nh thi x tr cp cu hn l cc
hnh thi biu hin bn ngoi.
- Nguyn nhn gy d tt bm sinh a s khng r rng:
+ Yu t mi trng : 10%
+ Yu t di truyn : 20%
+ Khng r nguyn nhn : 70%
-Cc tc nhn nh hng bao gm:
+ Tc nhn vt l :tia phng x, bc x
+ Tc nhn ha hc : Thalidomide, nitrofen, vitamin, thuc ni tit
+ Tc nhn nhim trng : Virus, k sinh trng, xon khun
+ Tc nhn di truyn : ri lon NST, gen.
2. CC D TT BM SINH NGOI KHOA THNG GP
2.1. Cc d tt vng ngc
2.1.1. Thot v honh bm sinh
- L tnh trng cc tng trong bng thot v ln lng ngc qua cc l khim
khuyt ca c honh. Thng xy ra bn trai nhiu hn bn phi, 85-90% thot v
qua khe Bochdaleck, 1-5% thot v 2 bn
268
:
+ XQ lng ngc ( th in hnh)
o Bng hi rut trong lng ngc
o Trung tht b y lch sang phi
o Rt t nhu m phi phi
- X tr :
+ Khng c dng bng v mt n h tr h hp
+ t ng NKQ v cho tr th my
+ t ng thng d dy
+ Nui dng tnh mch, khng sinh
+ iu chnh ri lon nc in gii, thng bng toan kim
+ Chuyn phu thut nu tr n nh sau 24 gi
2.1.2. D dng ph qun v phi bm sinh
D tt ny thng c pht hin trc sinh qua siu m. Nu pht hin sau
sinh thng tnh c qua chp phi nhng tr c biu hin suy h hp. Cc tn
thng bao gm:
269
270
- XQ ngc bng:
+ Xc nh ti cng trn qua v tr ng thng d
dy
+ Xem c hi trong ng tiu ha xc nh
d kh thc qun, xem c d dang tiu ha khc
phi hp nh tc t trng
+ nh gi tnh trng vim phi
+ Trng hp nghi ng c th chp phim ngay
sau khi bm thuc cn quang qua ng thng d
dy ( sau phi ht thuc cn quang ra ngay,
thng thc hin ti bnh vin c kh nng phu
thut)
271
272
2.2.2.5. X tr :
- t ng thng d dy dn lu
- Nui dng tnh mch
- Khng sinh ph rng, vitamin K
- Chuyn c s phu thut nhi
2.3. Vim phc mc phn su
- L vim phc mc do phn su v khun hin din trong bng sau thng
ng tiu ha, xy ra khong t thng th 5 ca thai k n nhng gi u sau
khi ng tiu ha cha c vi khun
273
274
- Hai d tt ny tuy v mt gii phu v phi thai hc hon ton khc nhau
nhng li c cng cch x tr bc u nh nhau trong giai on chu sinh
- X tr:
+ Chng h thn nhit :
o Tt nht l dng ti plastic bao bc quanh cc tng thot v hoc qun gc
tm betadine xung quanh tun th nguyn tc v khun
o t tr nm lng p hoc di n si m
- t tr nm nghing phi trong trng hp h thnh bng
275
- t ng thng d dy
- Bi ph nc v in gii, khng sinh
-Thm khm k pht hin cc d tt phi hp
- Chuyn c s phu thut nhi
2.2.4. Khng hu mn
D tt khng hu mn c phn lm 2
th
- Th thp: gp trong 90% trng hp,
tin hnh phu thut to hnh hu mn
1 th. Th ny c tin lng tt
- Th cao : tr hon ton khng c vt
tch ca hu mn. Tin hnh phu thut
Xquang u dc: xc
to hnh hu mn l 2 th, th 1 lm hu
nh khong cch t
ti cng n vt tch
sau th 1 vi thng. Hu mn ny c
hu mn.
276
di nhn
+ Th nh: khi thot v c che ph bng lp da v
lng hay mt u m che ph bn ngoi
+ Th nng: khi lp mng no l ra ngoi km theo
d dch no ty
- Chm sc tr trnh lm sang chn v lm tng p
lc ni thng tn
- Ph gc m ln ch thot v, phi dng gc tm
Betadine che ph vng thot v nu trng hp v
bao thot v
- Trnh dy phn vo ch thot v
-Chuyn c s phu thut nhi
277
278
1.
Ting Vit
Bi ging Sn ph khoa tp I (2011), Nh xut bn Y hc.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Hi ngh Nhi khoa Vit Nam. Khuyn co iu tr dinh dng cho tr sinh
non,nh cn. Nh xut bn tng hp TP HCM 18/1/2013.
10.
11.
12.
13.
14.
Thc hnh cp cu Nhi khoa, ch bin GS-TS Nguyn Cng Khanh, GSTSKH L Nam Tr, Chng 3 Cp cu tr s sinh Nh xut bn Y hc H
Ni. 2010. Trang 287-327
279
15.
Ting Anh
16.
17.
18.
19.
Alkushi A., Abdul-Rahman Z. H., Lim P., Schulzer M., Coldman A.,
Kalloger S. E.,
21.
American pregnancy Association. Care for the premature Baby. Copy right 20002013 http://www.americanpregnancy.org/laborbirth/carepremature.htm
22.
23.
Basta A. Decidual ectopy of the uterine cervix. In: The Cervix, 2nd ed.
Blackwell Publishing, 2006.
24.
25.
280
26.
27.
28.
Christianne, A.L., A.C. Ansink (2006), Treatment and prognosis of post term
choriocarcinoma in The Netherlands, Gynecologic Oncology.
29.
30.
31.
32.
Current Diagnosis and Treatement Obstetrics and Gynecology. 10th editionMcGraw-Hill 2007.
33.
34.
David EF, John BP, Chapter 2 Resuscitation of the newborn infant. In:
Care of the high risk neonate, Third edition, 1986. P31-51
35.
Davila GW, Ghoniem GM, Wexner SD. Pelvic Floor Dysfunction. Springer,
London, 2006.
36.
37.
38.
281
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
Huang KG, Abdullah NA, Adlan AS, Ueng SH, Ho TY, Lee CL (2013),
Successful
surgical treatment of
282
50.
51.
Iurain JR (2007), " Berek & Novak's Gynecology", Lippincott Williams &
Wilkins.
52.
53.
54.
55.
56.
Jurkovic D.,
Hillaby K.,
Woelfer B.,
Lawrence A.,
Salim R.,
Elson C.J.
58.
Kamura
T, Ushijima
(2013),
Chemotherapy
for
advanced
or
60.
283
61.
Larsen J.V., Solomon M.H. Pregnancy in a uterine scar sacculusan unusual cause
of postabortal haemorrhage. A case report S Afr Med J 1978 ; 53 : 142-143
62.
63.
Mayeaux Jr. EJ, Cox JT. Modern Colposcopy Textbook and Atlas. American
Society for Colposcopy and Cervical Pathology, 2011.
64.
Mayo
Clinic.com.
Premature
Complications
birth:
http://www.mayoclinic.com/heath/premature_birth/DS00137/DSEC.DEC.29,2011
65.
Maymon R., Halperin R., Mendlovic S., Schneider D., Vaknin Z., Herman A.,
and al. Ectopic pregnancies in caesarean section scars: the 8-year experience of
one medical centre Hum Reprod 2004 ; 19 : 278-284
66.
National Cancer Institute (27 June, 2005). "Paget's Disease of the Nipple:
Questions and Answers". Retrieved 2008-02-06.
67.
Ngan, H., L.-C. Wong (2003), Staging and classification systems, Gestational
trophoblastic disease, Chapman & Hall Medical, London - New York Tokyo.
69.
70.
Novaks
Textbook
of
Obstetrics,
14th
edition.
72.
284
73.
Trachtenbarg DE, Goleman TB. Do premature babies need special care? May 15,
1998. Created 01/1999. http://familydoctor.org/familydoctor/en/pregnancynewborn/
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
Raymond E.L., Robert T.O., Ted G. (2001), Ovarian and fallopian tube
cancers, Clinical Oncology, American Cancer Sosiety, pp. 477-486.
81.
82.
83.