Idejno Rjesenje Bijambare

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu
Edukaciono-informativnog centra Zatieni pejza Bijambare
Sarajevo, Lipanj/Juni 2015. godine

Broj: TSP-06-577/15

Direktor:
Prof. dr Tarik Kupusovi,

dipl.in.gra.
Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Zatieni pejza Bijambare
OPI PODACI O PROJEKTU
Naruilac:
Kantonalna javna ustanova

Sarajevo, Bosna i Hercegovina
Izvrilac:
Institut
za
u Sarajevu, d.d.
za
hidrotehniku
zatiena
prirodna
Graevinskog
podruja
fakulteta
Stjepana Tomia br. 1

71000 Sarajevo
tel: + 387 33 21 24 66/7
fax: + 387 33 20 79 49
E-mail: heis@heis.ba
Web: http://www.heis.ba
Naslov projekta:

ifra projekta:
D-nar
Vrijeme izrade:
Svibanj/Maj Lipanj/Juni 2015. godine
Obraivai:
Mr. Nijaz Lukovac, dipl.in.gra.

Marina Fusco, dipl.in.biotehn.
Jozo Stefanjuk, in.gra.
Delila abi, dipl.in.gra.
Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

I OPI DIO
II

RJEENJE O REGISTRACIJI PODUZEA
III

IV


VI

OVLATENJE ZA POSLOVE PROJEKTOVANJA

HIDROINSTALACIJA I HIDROTEHNIKIH OBJEKATA
VII

VIII

RJEENJE O IMENOVANJU ODGOVORNOG

PROJEKTANTA
IX

Broj: : TSP-06-577/15-1
Sarajevo, 01.06.2015. godine
Na osnovu lana 19. Zakona o graenju (Slubene novine FBiH, broj 55/02) izdajem:
RJEENJE O IMENOVANJU ODGOVORNOG PROJEKTANTA
na izradi Idejnog rjeenja za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukacionoinformativnog centra Zatieni pejza Bijambare.
Kao vodeeg projektanta imenujem:
Mr. Nijaz Lukovac, dipl.in.gra.
Imenovani posjeduje strunu spremu za izradu navedene investiciono-tehnike

dokumentacije i ispunjava sve uslove iz lana 19. i lana 23. Zakona o graenju.
Direktor:
Prof. dr Tarik Kupusovi,

dipl.ing.gra.

POTVRDE O POLOENOM STRUNOM ISPITU
XI

XII

PROJEKTNI ZADATAK
XIII

XIV

SADRAJ:
I OPI DIO ............................................................................................................................... II
RJEENJE O REGISTRACIJI PODUZEA ...................................................................................... III
OVLATENJE ZA POSLOVE PROJEKTOVANJA HIDROINSTALACIJA I HIDROTEHNIKIH OBJEKATA VII
RJEENJE O IMENOVANJU ODGOVORNOG PROJEKTANTA........................................................ IX
POTVRDE O POLOENOM STRUNOM ISPITU .......................................................................... XI
PROJEKTNI ZADATAK ............................................................................................................ XIII
II TEHNIKI IZVJETAJ ........................................................................................................... XVI
1
UVOD .............................................................................................................................. 1
1.1. MAKRO I MIKRO LOKACIJA RAZMATRANOG PODRUJA ....................................................................... 1
1.2. ZADATAK .................................................................................................................................... 3
1.3. METODOLOGIJA .......................................................................................................................... 3
1.4. PREGLED VAEIH ZAKONSKIH ODREDBI ........................................................................................... 3
IDEJNO RJEENJE ............................................................................................................. 5

2.1. ANALIZA POSTOJEEG SISTEMA ZA PRIKUPLJANJE OTPADNIH VODA ....................................................... 5
2.2. RAZMATRANJE LOKACIJE ZA IZGRADNJU BUDUEG PPOV ................................................................... 5
2.3. RAZMATRANE TEHNOLOKE ALTERNATIVE ZA PREIAVANJE OTPADNIH VODA ...................................... 6
2.3.1 Sistemi suspendiranog rasta......................................................................................... 6
2.3.2 Sistemi fiksnog rasta..................................................................................................... 9
OPIS USVOJENOG RJEENJA ........................................................................................... 13

3.1. UVOD ...................................................................................................................................... 13
3.2. PRORAUN KOLIINA OTPADNIH VODA I DIMENZIONIRANJE CJEVOVODA ............................................. 13
3.3. CJEVOVODI ............................................................................................................................... 15
3.4. REVIZIONA OKNA ....................................................................................................................... 16
3.5. MONITORING OKNO ................................................................................................................... 16
3.6. MASTOLOV............................................................................................................................... 16
3.7. TEHNOLOKI OPIS TRETMANA OTPADNIH VODA ............................................................................... 17
3.8. NAPOJNE PUMPE ZA SBR REAKTOR ............................................................................................... 20
3.9. PROGRAM PRAENJA I KORITENJA UREAJA .................................................................................. 21
ZAKLJUCI I PREPORUKE ................................................................................................ 22
PREDMJER I PREDRAUN RADOVA ................................................................................. 23
PRILOZI ......................................................................................................................... 25
Prilog 1: Pregledna situacija projektnog podruja, M 1:2000
Prilog 2: Situacija odvodnje otpadnih voda razmatranog podruja, M 1:200
XV

II TEHNIKI IZVJETAJ
XVI

1 UVOD
1.1. Makro i mikro lokacija razmatranog podruja
Podruje Bijambara smjeteno je na Niikoj visoravni i obuhvaa prostor izmeu
Bijambarske peine na sjeveru, Motika na istoku i Dugih strana, odnosno Borka na jugu, u
povrini od 497,00 ha. Nakon donoenja Zakona o proglaenju Zatienog pejzaa
Bijambare 2003. godine utvrene su granice obuhvata, izvrena kategorizacija
zatienog podruja i zoniranje prostora, definirane mjere zatite i intervencije u
zatienom podruju, kao i nain koritenja prirodnih vrijednosti i upravljanja Zatienim
pejzaom Bijambare.
Razmatrano zatieno podruje svrstava se u V kategoriju zatienih objekata prema
klasifikaciji Meunarodne unije za zatitu prirode (IUCN). U skladu sa navedenim
sistemom klasifikacije, zatieni pejza po definiciji predstavlja podruje koje je
namijenjeno za ouvanje pejzaa, nauno istraivanje, ekoloku edukaciju, te rekreaciju i
turizam u svim sezonama tijekom godine.
U sklopu granica razmatranog zatienog pejzaa utvrene su tri zatitne zone:
I zatitna zona
Nukelus,
II zatitna zona
Puferska zona, i
III zatitna zona
Tranzicijska zona.
Prvu zatienu zonu, odnosno nukleus ine Bijambarske peine (Srednja ili Glavna peina,
Gornja peina, Donja peina i Duriina peina), koje zauzimaju povrinu od 133,83 ha.
Navedena zona obuhvaa prostor najviih vrijednosti u smislu geoloke, hidroloke i
bioloke raznolikosti, a koje moraju ostati u potpunosti ouvane.
Druga zatiena zona, odnosno puferska zona, obuhvaa prostor povrine 141,04 ha, u
kojem je potrebno osigurati ouvanje kako ekosistema koji se nalaze u ovoj zoni, tako i
ekosistema koji se nalaze u nukleusu zatienog pejzaa. Navedena zona razmatranog
zatienog podruja predstavlja prostor namijenjen za edukaciju, istraivanje i rekreaciju.
Trea zatiena zona, odnosno tranzicijska zona predstavlja prostor kojim se nastoji
ouvati podruje I i II zatitne zone. Stoga mjere zatite III zone obuhvaaju zabranu
privrednih i drugih aktivnosti, a koje nisu usklaene sa statusom zatienog podruja.
Mikrolokacija razmatranog prostora obuhvaa prvu zatitnu zonu, odnosno zonu nukleusa
(Slika 1).

I zatitna zona Nukleus
Slika 1 Grafiki prikaz podruja Bijambara sa naznaenom prvom zatitnom zonom-nukleusom

(izvor: Prostorni plan podruja posebnih obiljeja zatieni pejza Bijambare)

1.2. Zadatak
Zadatak ovog projekta obuhvaa izradu Idejnog rjeenja za bioloki tretman otpadnih
voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra zatieni pejza Bijambare. Spomenuto
Idejno rjeenje izraeno je u skladu sa vaeim tehnikim standardima i relevantnim
zakonima iz oblasti zatite okolia.
U svrhu izrade gore navedenog Idejnog rjeenja koritene su razliite podloge i projektna
dokumentacija stavljena na raspolaganje od strane Investitora.
Koritene podloge za izradu ovog Idejnog rjeenja su:
Topografske karte 1:25 000, 1:5 000 i 1:2 500, i

Satelitski snimci Google Earth i orto-foto snimci.
S druge strane, slijedea projektna dokumentacija stavljena je na raspolaganje od strane

Investitora:
Glavni projekt - Sanacija prostora za edukacioni centar u objektu biveg

planinarskog doma u sklopu ZPP Bijambare, Studio Arh d.o.o. Sarajevo, drutvo za
projektovanje, izvoenje i nadzor u graenju, 2014. godina,
Vodna dozvola za snabdijevanje vodom i isputanje sanitarno-fekalnih voda iz

izgraenog objekta Edukacioni centar Bijambare, Ministarstvo privrede Kantona
Sarajevo,2013. godina,
Tehniki pregled izvedenih radova biveg Planinarskog doma Bijambare, struna

komisija za pregled izvedenih radova, 2014. godina.
Od strane Investitora su takoe na raspolaganje stavljeni i podaci o broju posjetilaca u

posljednje 3 godine, kao i evidencija o godinjem broju ienja septike jame, koji su
posluili za izradu ovog Idejnog rjeenja.
Strunim tim Instituta za hidrotehniku pregledao je svu raspoloivu dokumentaciju, izvrio
uvid na terenu, izvrio snimanje terena, te na osnovu svega izvrio identifikaciju
problematike, njenu analizu i pripremio ovaj projekt.
1.3. Metodologija
Metodologija za izradu predmetnog Idejnog rjeenja zasniva se na pojedinanim
stavkama zahtijevanim u projektnom zadatku dobivenom od strane Investitora, a koje su
uklopljene u ovo Idejno rjeenje.
1.4. Pregled vaeih zakonskih odredbi

Prilikom izrade ovog Idejnog rjeenja koritena je odgovarajua zakonska regulativa koja
se prvenstveno odnosi na slijedea 2 segmenta:
1. Zakonska regulativa koja se odnosi na kvalitetu otpadnih voda i izgradnju
postrojenja za preiavanje otpadnih voda, i
2. Zakonska regulativa koja se odnosi na zatitu prirode, odnosno definiranje,
kategorizaciju i mjere zatite prirodnih podruja.

Zakonska regulativa koja se odnosi na kvalitetu otpadnih voda i izgradnju postrojenja za

preiavanje otpadnih voda obuhvaa slijedee pravne akte:
Zakon o vodama (Slubene novine FBiH, br. 70/06),
Uredba o uslovima isputanja otpadnih voda u prirodne recipijente i sisteme javne

kanalizacije (Slubene novine FBiH, br. 04/12),
Pravilnik o nainu obraunavanja, postupku i rokovima za obraunavanje i plaanje

i kontroli izmirivanja obaveza na osnovu ope vodne naknade i posebnih vodnih
naknada (Slubene novine FBiH, br. 70/06), i
Pravilnik o izmjenama i dopunama pravilnika o nainu obraunavanja, postupku i

rokovima za obraunavanje i plaanje i kontroli izmirivanja obaveza na osnovu
ope voden naknade i posebnih vodnih naknada (Slubene Novine FBiH, br.
79/11).
S druge strane, zakonska regulativa koja se odnosi na zatitu prirode, odnosno definiranje,
kategorizaciju i mjere zatite prirodnih podruja, a koja je koritena za izradu ovog Idejnog
rjeenja obuhvaa:
Zakon o proglaenju zatienog pejzaa "Bijambare" (Slubene novine Kantona

Sarajevo, br. 06/10),
Zakon o zatiti okolia (Slubene novine FBiH, br. 33/03 i 39/09), i
Zakon o zatiti prirode (Slubene novine FBiH, br. 66/13).

2 IDEJNO RJEENJE
2.1. Analiza postojeeg sistema za prikupljanje otpadnih voda
Postojei sistem za prikupljanje otpadnih voda iz edukaciono-informativnog centra u
sklopu Zatienog pejzaa Bijambare izraen je na nain da zajedniki prikuplja otpadne
vode iz kuhinje i fekalne vode iz sanitarnih vorova razmatranog objekta i javnog toaleta
koji se nalazi u neposrednoj blizini istog.
Fekalne otpadne vode iz sanitarnog vora razmatranog objekta preko okna idu 110
cjevovodom, koji je postavljen pod padom 2% do prikljuka u kuhinji. Otpadne vode iz
kuhinje i fekalne vode iz sanitarnih vorova se zatim zajedniki odvode putem 125 u
septiku jamu gdje se mijeaju sa fekalnim otpadnim vodama iz izdvojenog objekta,
odnosno javnog toaleta. Naposljetku, otpadne vode iz septike jame se preko 125
uvode u kontrolno okno.
Septika jama za prikupljanje sanitarno-fekalnih otpadnih voda predstavlja viekomornu
vodonepropusnu graevinu bez preljeva, iji kapacitet iznosi 30 m3. Investitor posjeduje
Ugovor o odravanju i ienju septike jame sa Kantonalnim javnim komunalnim
poduzeem Vodovod i kanalizacija d.o.o. Sarajevo.
2.2. Razmatranje lokacije za izgradnju budueg PPOV

Raspoloivi prostor za izgradnju postrojenja za preiavanje otpadnih voda je vrlo esto
najvei ograniavajui faktor prilikom odabira tehnologije za preiavanje i postizanje
odgovarajue kvalitete efluenta. Takoer, valja napomenuti da je u sluaju edukacionoinformativnog centra u sklopu Zatienog pejzaa Bijambare potrebno primijeniti
tehnologiju koja nee naruiti dananji izgled razmatranog prostora.
Osnovni razlog za stroge uvjete i restrikcije prilikom odabira lokacije proizlaze iz injenice
da se edukaciono-informativni centar nalazi u nukleusu zatienog pejzaa, odnosno
obuhvaa prostor najviih vrijednosti u smislu geoloke, hidroloke i bioloke raznolikosti,
a koje moraju ostati u potpunosti ouvane.
Prilikom obilaska terena zajedno sa osobljem odgovornim za upravljanje i odravanje
zatienog pejzaa Bijambare, prostor sa odgovarajuim dimenzijama i kontinuitetom
(prostor neprekinut drugim objektima) lociran je sa sjeverne strane edukacionoinformativnog centra, odnosno izmeu razmatranog objekta i javnog toaleta (Prilog 2
oznaeno kao Lokacija 1).
U sluaju da se u bliskoj budunosti planira eventualna izgradnja dodatnih objekata na
mjestu gdje je ovim Idejnim rjeenjem utvrena najpovoljnija lokacija za PPOV,
eventualno se isti moe izmjestiti cca. 20 m sjeverno-istono od postojeeg edukacionoinformativnog centra (Prilog 2, oznaeno kao Lokacija 2). Lokacija za monitoring
isputenih otpadnih voda prikazana je u Prilogu 2, oznaeno kao MO.

2.3. Razmatrane tehnoloke alternative za preiavanje otpadnih voda

Na tritu danas postoje mnogobrojne tehnologije za preiavanje otpadnih voda iji je
osnovni cilj postii zahtijevanu kvalitetu efluenta i zatiti okoli od negativnog utjecaja
otpadnih voda putem koritenja ekonomski najpovoljnijeg tehnikog rjeenja. U skladu sa
navedenim, ovo Idejno rjeenje ima za cilj iznai najpovoljnije rjeenje za preiavanje
fekalnih otpadnih voda razmatranog objekta u tehniko-tehnolokom, okolinom i
ekonomskom smislu.
Imajui u vidu vrstu tehnolokih otpadnih voda (sanitarno-fekalne otpadne vode), u ovom
Idejnom rjeenju razmatrani iskljuivo bioloki ureaji za preiavanje otpadnih voda. U
biotehnologiji, pojam biomasa podrazumijeva skupinu organizama zdruenih u mjeovitu
mikrobnu zajednicu nazvanu aktivni mulj. Ova zajednica mikroorganizama upotrebljava
otopljene organske sastojke iz otpadne vode za potrebe vlastitog metabolizma uz kisik
koji se unosi prozraivanjem ureaja sa atmosferskim zrakom.
U daljnjem tekstu ukratko je opisano nekoliko tehnolokih alternativa koje su nale iroku
primjenu kako u komunalnim, tako i industrijskim aplikacijama. U cilju bolje preglednosti,
tehnoloke alternative podijeljene su u sljedee 2 skupine, odnosno sistema prema nainu
rasta biomase:
Sistem suspendiranog rasta, i
Sistem fiksnog rasta.
2.3.1 Sistemi suspendiranog rasta

Aktivni mulj -konvencionalni sistem za preiavanje otpadnih voda
Najee koriten sistem preiavanja je bioloki proces koji se temelji na upotrebi

aktivnog mulja. Aktivni mulj je biomasa koja je prisutna u obliku tekuine, a koja se dovodi
u intenzivan kontakt sa zrakom, te se nakon toga ostavlja da se istaloi kako bi se izdvojio
talog (koji se reciklira interno) i preiena voda. Bioloki procesi koristi za uklanjanje
organskog zagaenja iz vode.
Najjednostavnija verzija konvencionalnog sistema za preiavanje otpadnih voda sastoji
se od pravokutnog bazena za aeraciju, opremljenog sa povrinskim aeratorima ili
difuzorima zraka u kombinaciji sa sekundarnim bazenom za sedimentaciju ili bistrenikom,
obino krunog oblika. Mogue je izgraditi nekoliko linija za rad u paralelnom reimu, to
ovaj sistem ini pogodnim za faznu izgradnju.
Srednja brzina ulaznog optereenja po koliini biomase(eng. F/M - Food to Microorganism
- dnevna koliina BPK5 po kilogramu suspendiranih materija kg BPK5/kg.s.m./d) od oko
0,3kg/kg/d, to je dobro za uklanjanje organskih spojeva na bazi ugljika, ali ne i za
uklanjanje nutrijenata. Kao rezultat kontinuiranih biokemijskih reakcija, proizvodi se
znatna koliina vika mulja, koji se mora stalno uklanjati. Taj mulj je vrlo nestabilan i brzo
se pone raspadati tako da zahtjeva dalji tretman. Slika 2 prikazuje kratak opis
tehnologije, kao i prednosti i nedostatka ovog naina preiavanja otpadnih voda.

Primjena konvencionalnog sistema, koji je dobro poznat i uvelike primijenjen u

mnogobrojnim komunalnim ureajima za preiavanje fekalnih otpadnih voda
razmatranog objekta ne smatra se povojnom tehnologijom iz slijedeih razloga:
Potreba za velikim prostorom Prostor ogranien;
Postrojenje mora biti otvorenog tipa radi aeracije Postrojenje otvorenog tipa za
preiavanje fekalnih otpadnih voda razmatranog objekta nije prihvatljivo s
obzirom da se izgradnja istog predvia u nukleusu zatienog pejzaa, gdje svako
naruavanje sadanjeg izgleda okolia je striktno zabranjeno;
Postrojenje podlono klimatskim promjenama Zbog injenice da je ovakvo

postrojenje obino otvorenog tipa, samim tim je izloeno promjenjivim klimatskim
uvjetima, koji uveliko naruavaju kvalitetu preiavanja, odnosno efikasnost
biolokog procesa jer biokemijske reakcije ovise o temperaturi.
Stvaranje velikih koliina nestabilnog mulja Produkcija velike koliine nestabilnog

mulja naruava estetski izgled razmatranog podruja (neugodni mirisi), zahtijeva
dodatan tretman, dodatan prostor za odvijanje tretmana, a time i znaajno
poveanje trokova;
Prema tome, s obzirom da se prilikom odabira naina tretmana fekalnih otpadnih voda
razmatranog objekta mora udovoljiti specifinim zahtjevima s obzirom da se radi o
prostoru nukleusa zatienog pejzaa, primjena gore navedene tehnologije preiavanja
ne smatra se povoljnom.
Sistem produene aeracije
Jedna od varijanti procesa aktivnog mulja je sistem produene aeracije. Ovaj sistem ima
znatno nii omjer F/M, obino oko 0.05 kg/kg/d i poveano hidrauliko vrijeme
zadravanja od 1 dan ili due.
Reaktori mogu biti pravokutnog oblika, ali se esto u ovu svrhu koriste i reaktori tipa
Karosel, koji se upotrebljavaju za proces denitrifikacije u fiziki odvojenoj neaeriranoj zoni
(anoksinoj zoni) reaktora, dok se mjeavina suspendiranih materija i tekuine (eng.
mixed liquor) konstantno reciklira izmeu aerobne i anoksine zone. Manje izvedbe
reaktora ovog tipa nazivaju se oksidacijskim jamama, koje se mogu smatrati zanimljivim
rjeenjem za preiavanje otpadnih voda udaljenih naselja.
Kao alternativno rjeenje, denitrifikacija se moe postii i bez fizike pregrade koja dijeli
reaktor na oksinu i anoksinu zonu, tako to se uvedu ciklusi mijeanja sa uvoenjem
zraka (aerobni uvjeti) i bez uvoenja zraka (anaerobni uvjeti). Tehniki gledano, ova opcija
se moe smatrati nitrifikacijom sa istovremenom stabilizacijom mulja i intermitentnom
denitrifikacijom, to se esto samo skraeno naziva intermitentnom denitrifikacijom.
U ovom procesu mogue je ukloniti duik, dok postupak primarnog taloenja nije nuno
potreban. Meutim, uklanjanje fosfora se ne moe osigurati ovim procesom, osim u
sluaju kada se koriste kemijski aditivi koji potpomau taloenje fosfora, ili kada postoji
dodatni objekt koji se koristi u te svrhe kao to je bio-P rezervoar. Posebna karakteristika
produene aeracije je da se javlja mnogo manja produkcija vika mulja, jer se u reaktoru
simultano odvija aerobna stabilizacija mulja zbog nedostatka hranjivih tvari za prisutne

bakterije, to ima za posljedicu samo-dekompoziciju mulja (spontano razlaganje mulja).

Viak mulja koji se proizvodi u ovakvom sistemu je stabilan i ne zahtjeva daljnju obradu.
Slika 2 prikazuje kratak opis tehnologije, kao i prednosti i nedostatka ovog naina
preiavanja otpadnih voda.
Iako sistem produene aeracije u odnosu na prethodno opisan konvencionalni sistem za
preiavanje otpadnih voda sa sobom nosi niz prednosti (mogunost uklanjanja
nutrijenata, produkcija stabilnijeg mulja, postizanje efikasnijeg stupnja preiavanja,
itd.), i dalje ostaje injenica da isti zahtijeva vei prostor (pogotovo ako se eli osigurati i
uklanjanje fosfora), postrojenje mora biti otvorenog tipa (vidljivo posjetiteljima), a time i
podlono klimatskim promjenama.
SBR reaktor sa ciklikim odvijanjem procesa
SBR reaktor sa ciklikim odvijanjem procesa (eng. SBR - Sequence Batch Reactor)
predstavlja u stvari sistem protonih arnih reaktora u kojem se cikliki izmjenjuju
razliiti postupci preiavanja otpadnih voda. Ova tehnologija predstavlja ekonomino
tehniko rjeenje koje zauzima malo prostora i uspjeno se primjenjuje na mnogim
lokacijama. Ovaj reaktor ustvari predstavlja alternativnu konfiguraciju za produeni
aeracijski sistem, gdje je u potpunosti eliminirana potreba za talonikom.
Specifina prednost ove tehnologije su mali investicijski trokovi. Takoer, zbog injenice
da talonik nije potreban u ovakvim postrojenjima, ista su kompaktnija i zauzimaju manji
prostor. Nadalje, SBR reaktori se za razliku od veine biolokim ureaja ukopavaju, tako
da minimalno ugroavaju izgled prostora, a to je od iznimne vanosti za konkretni objekt
koji se razmatra u ovom Idejnom rjeenju. Ukopavanje postrojenja ne samo da ne
naruava estetski izgled prostora, ve osigurava stabilnost temperaturnih uvjeta u
reaktoru (reaktor nije izloen klimatskim promjenama kako je to bio sluaj sa prethodno
opisanim tehnologijama preiavanja). Stabilnost temperaturnih uvjeta u bioreaktoru
direktno utjee na efikasnost preiavanja, jer praktino sve biokemijske reakcije
mikroorganizama koji upotrebljavaju otopljene organske sastojke iz otpadne vode za
potrebe vlastitog metabolizma, odnosno preiavaju otpadnu vodu, ovise o temperaturi i
koliini O2. Odgovarajua koliina O2 u ovakvim sistemima osigurava se najee putem
difuzora koji mogu biti izraeni u obliku diska ili cijevi. Slika 2 prikazuje kratak opis
Iako sistem aeracije u ovakvim postrojenjima zajedno sa ostalim parametrima kontrole
procesa je zahtjevniji u odnosu na prethodno opisane tehnologije,SBR reaktor sa ciklikim
odvijanjem procesa uz sve gore navedene prednosti primjene predstavlja tehnologiju koja
se na nivou ovog Idejnog rjeenja smatra se najpovoljnijim nainom tretmana fekalnih
otpadnih voda razmatranog objekta.

Membranski bioloki reaktori (MBR)
MBR (eng. Membrane Biological Reactor membranski bioloki reaktor) je jedna od

najperspektivnijih i naprednijih novih procesa tretmana, koji kombinira koritenje
biolokih procesa i odvajanje vode/mulja preko membrane u svrhu postizanja visoko
uinkovitog tretmana na manjem prostoru. Takoer, primjenom ove tehnologije moe se
osigurati i uklanjanje nutrijenata. Ova tehnologija je, dakle, efikasno rjeenje u situacijama
u kojima se na raspolaganju ima mala povrina zemljita, a u kojima se zahtijeva napredni
stepen preiavanja otpadnih voda, sa ponovnom upotrebom preiene otpadne vode.
Slika 2 prikazuje kratak opis tehnologije, kao i prednosti i nedostatka ovog naina
preiavanja otpadnih voda.
Meutim, bez obzira na navedene prednosti, trokovi ovog tretmana su jo uvijek
izuzetno visoki, a sistem kontrole procesa je viestruko sloeniji od ostalih rjeenja
prezentiranih u prethodnom tekstu. Osim toga, u sluaju da doe do zaepljenja
membrane (to se esto dogaa u ovakvim konfiguracijama) i dalje je vrlo teko osigurati
nabavku rezervnih membrana, s obzirom na sadanje lokalne ekonomske uvjete.
2.3.2 Sistemi fiksnog rasta

Biofilteri (Prokapnici)
Biofilteri predstavljaju stariji tip procesa preiavanja, koji se postupno ukida. Ipak,
nedavno iskustvo ukazuje na obnovljeno zanimanje za ovakvu tehnologiju zbog relativno
niske cijene i jednostavnog procesa preiavanja, koji bi se mogao primijeniti kao
djelomino rjeenje u faznom pristupu preiavanja otpadnih voda, te je iz navedenih
razloga ovakvo rjeenje i razmatrano u ovoj Studiji.
Novija varijanta ovakvog postupka temelji se na upotrebi plastinih medija, koji imaju
veu aktivnu povrinu za formiranje biofilma i manju sklonost zaepljenju. Samo po sebi,
spomenuto rjeenje nee biti u stanju ispuniti zahtjeve za kvalitetom otpadne vode koju
je mogue ispustiti u zatienim podrujima, ali ako se isto koristi u sklopu dvostepenog
sistema preiavanja, spomenuti zahtjevi se mogu postii. Slika 2 prikazuje kratak opis
Aerirana verzija ovog postupka e dati bolje rezultate i omoguiti uklanjanje duika, ali
iskustvo koritenja iste je vrlo ogranieno, iako postoje patenti. Stoga se ne preporuuje
pridavanje dodatne panje spomenutoj tehnolokoj alternativi.

Rotacioni bioloki kontaktori (RBC)

Rotacioni bioloki kontaktori (eng. RBC - Rotating Biological Contactor) predstavljaju tip
sekundarnog postupka za preiavanje otpadnih voda. Uobiajeno ovoj tehnologiji
prethodi preliminarni tretman - uklanjanje ljunka i masti - i primarno preiavanje.
Proces preiavanja otpadnih voda uz pomo rotacionog biolokog kontaktora
omoguava da otpadne vode dou u kontakt sa fiksnim biolokim medijem
(mikroorganizmima koji rastu na fiksiranoj podlozi za rast na povrini diska gdje se odvija
aerobna razgradnja zagaujuih materija u otpadnoj vodi). RBC je jedinica koja se sastoji
od niza blizu postavljenih, paralelnih diskova od plastinog materijala, kao to su PVC,
polietilen i ekspandirani polistiren, montiranih na rotirajuoj osovini,koja se postavlja
neposredno iznad nivoa otpadne vode u reaktoru. Mikroorganizmi rastu na povrini diska
gdje se odvija aerobna razgradnja oneienih tvari. Oko 40% povrine diska je uronjeno u
otpadnu vode.
Aeracija se osigurava pomou konstantnog rotiranja diskova, ime se naslage
mikroorganizama prisutne na biofilmu izlau zraku, nakon to ih se dovede u kontakt sa
otpadnim vodama. Ovim postupkom potpomae se razgradnja organskih spojeva koji
trebaju biti uklonjeni iz otpadne vode. Slika 2 prikazuje kratak opis tehnologije, kao i
prednosti i nedostatka ovog naina preiavanja otpadnih voda.
Najvee prednosti ovakve tehnologije preiavanja otpadnih voda ogledaju se u potrebi
za malim prostorom i mogunosti jednostavnog rukovanja sa veoma malom potrebom
ukljuivanja operatera. Ipak, rotacioni bioloki kontaktori ne mogu se u potpunosti
ukopati kao to je to bio sluaj sa SBR tehnologijom, te su samim tim izloeni
promjenjivim klimatskim uvjetima koji imaju poguban utjecaj na efikasnost biolokih
reakcija u sistemu. U krajnjem sluaju, varijabilni klimatski uvjeti mogu dovesti do
potpunog odumiranja biomase i prestanka odvijanja biolokog procesa preiavanja
otpadnih voda.
10

Tehnoloke alternative sa sistemima rasta u suspenziji
Rast mulja u suspenziji
Konvencionalni aktivni mulj
Istaloena
otp. voda
Linija areacije
Areacija
Prei.
otp. voda
Viak
mulja
Povratni
mulj
Sekundarni talonik

Produena aeracija
Recikl.
nitrata
Otp. vode sa
reetke
Anoksina zona
Aeracija
Aerobna zona
Linija aeracije staza
Povratni
mulj
Sekundarni talonik
Prei.
otp. voda
Viak
mulja

SBR Reaktor sa ciklinim odvijanjem procesa
Rez. 1
Rez. 2
Ciklus 1
Dekantato
r
Sirova otp.
voda
Anaerobn
a zona
Faza 1
1. Punjenje/
egalizacija
Faza 2
2. Aeracija
3. Taloenje
4. Dekantiranje
5. Vaenje mulja
Sirova otp.
voda
Ciklus 2
Povratni
mulj
Faza 2
2. Aeracija
3. Taloenje
4. Dekantiranje
5. Vaenje
mulja
Prei. otp. vod
Faza1
1. Punjenje/
egalizacija
Opis procesa
Mikroorganizmi u suspenziji u tenosti
Aeracija uz pomo difuznih/povrinskih aeratora
Potrebno primarno i sekundarno taloenje
Prednosti
Proces dobro poznat, prosjena upotreba energije
Poboljanje
uvoenjem
stepenaste
ili
aeracije
proporcionalne optereenju
Varijanta uvoenje plutajuih medija za rast mulja na
vrstoj povrini, bioloka adsorpcija
Nedostaci
Podlono udarnom optereenju i velikom protoku
Velika koliina nestabilnog vika mulja, koji zahtjeva daljnje
preiavanje
Opis procesa
Mikroorganizmi u suspenziji u tenosti
Aeracija uz pomo povrinskih aeratora
Potrebno sekundarno taloenje
Pravougaoni bazeni sa klipnim strujanjem ili produni tip
bazena
Prednosti
Primarno taloenje nije potrebno
Stabilan i otporan na udarna optereenja/protoke
Mogue uklanjanje nitrata recikliranjem tenosti
Bioloko uklanjanje fosfata mogue sa dodatnim biorezervoarima fosfora, mogue hemijsko uklanjanje fosfata
Mala koliina stabiliziranog mulja
Nedostaci
Velika potronja energije i velika potrebna povrina
Opis procesa
Mikroorganizmi u suspenziji u otpadnoj vodi
Aeracija uz pomo difuzora/povrinskih aeratora
Svi procesi se odvijaju u jednom rezervoaru
Prednosti
Mala potrebna povrina
Niski trokovi izgradnje
Bazeni za taloenje nisu potrebni
Moe se projektovati za uklanjanje samo organske materije
ili za uklanjanje nitrata i fosfora
Nedostaci
Potreba za visokim stepenom automatizacije
Sloeni sistem kontrole
Sloeni proces dekantiranja
Povratni
mulj
Skladit. mulja
11

Membranski bioreaktor
Membrane
Istalo. otp.
voda
Aeracija
Prei.
otp voda
MBR reaktor
Povratni
mulj
Viak
mulja
Opis procesa
Mikroorganizmi u suspenziji u tenosti i privreni na
membranama Unos kisika difuznom aeracijom Odvajanje
vode i mulja pomou membrana
Prednosti
Veoma
mala
potrebna
povrina
(30-40%
od
konvencionalnog SBR)
Nema potrebe za sekundarnim talonicima
Veoma dobar i stabilan rad
Veoma visoka kvaliteta efluenta, s dobrim potencijalom za
ponovnu upotrebu
Mala proizvodnja mulja
Pogodan za udaljene sisteme preiavanja
Nedostaci
Veliki trokovi izgradnje
Napredna tehnologija i velika sloenost, potrebno dobro
obueno osoblje
Iskustvo sa PPOV limitirano
R&O zamjena membrana moe biti skupa i teko ostvariva
zbog eventualne nemogunosti nabavke zamjenskih
dijelova u regionu
Tehnoloke alternative sa sistemima fiksnog rasta

Rast na vrstoj povrini
Bioloki filter
Distributor
Medij
Areacijski
otvori
u final. rezervoar
istaloena otp.
voda
Istaloena otp.
voda
Rast na vrstoj povrini

Ureaj sa bio-diskovima
Rotirajui diskovi
Sirova otp.
voda
Prei.
otp voda
Viak
mulja
Opis procesa
Mikroorganizmi privreni na prirodni ili plastini medij
Aeracija se obezbjeuje cirkulacijom navie sa prirodnom
ventilacijom
Potrebno primarno i sekundarno taloenje
Prednosti
Mulj stabilan i otporan na udarna optereenja
Niski trokovi izgradnje i niski operativni trokovi
Mala koliina stabiliziranog mulja
Nedostaci
Mali efekti preiavanja
Opis procesa
Mikroorganizmi ive u biofilmu koji raste na povrini
biodiska
Aeracija se odvija rotiranjem diska, naizmjeninim
potapanjem i kontaktom sa zrakom
Prednosti
Jednostavan rad, mala potreba za radnom snagom
Dobar i stabilan rad
Nedostaci
Sistemi male veliine, koji se mogu primijeniti samo na
manja PPOV-a
Slika 2 Pregled raspoloivih tehnologija preiavanja
12

3 OPIS USVOJENOG RJEENJA

3.1. Uvod
Projektnim zadatkom potrebno je definisati koliine otpadnih voda, nain prikupljanja,
transporta i preiavanja otpadnih voda.
Projektnom dokumentacijom na nivou Idejnog rjeenja obuhvatit e se i situativno
prikazati:
cjelokupan prostor postojeeg objekta informaciono edukativnog centra sa

projektovanim vodovima otpadnih voda;
projektovani ureaj za tretman voda iz kuhinje - mastolov i
ureaj za tretman fekalne otpadne vode iz sanitarnih vorova iz objekta i u blizini

objekta.
Ovim projektom daje se rjeenje razdvajanja mjeovitog sistema u separatni. Fekalne

otpadne vode iz objekta e se odvesti na bioloki ureaj za tretman. Na taj sistem
prikopat e se i odvod iz sanitarnog vora pored objekta. Otpadne vode iz kuhinje e se
posebnim vodom odvesti na mastolov odgovarajueg kapaciteta. Nakon biolokog
ureaja uradit e se okno za monitoring, odnosno za mjerenje i praenje kvaliteta
preiene vode. Na ovaj sistem e se takoer spojiti i ispust iz mastolova da bi se
smanjio broj monitoring mjesta, a samim time i cijena.
3.2. Proraun koliina otpadnih voda i dimenzioniranje cjevovoda

U sluaju kada je potrebno izraunati mjerodavne koliine za dimenzioniranje kanalizacije
pojedinih manjih stambenih i drugih objekata ili manje grupe objekata, proraun se radi
na temelju broja i vrste sanitarnih ureaja.
Faktori na temelju kojih se odreuje veliina mjerodavnog protoka su:
broj i tip ureaja koji su povezani sa kanalizacijom i vjerovatnost njihovog
istovremenog koritenja;
koliina vode iz svakog ureaja;
prosjeno trajanje istjecanja iz ureaja;
oekivani interval koritenja ureaja.
Koristi se sljedea empirijska formula:
gdje je:
Q mjerodavna koliina otpadnih voda (l/s);
kDU koeficijent uestalosti koritenja (bezdimenzionalan broj, Tabela 1)
DU jedinica za koliinu vode pojedinog ureaja (bezdimenzionalan broj,
Tabela 2).
13

Tabela 1: Tipine veliine koeficijenta uestalosti (kDU)
Tip zgrade
Stanovi, prenoita, uredi(povremeno koritenje)
Bolnice, kole, restorani, hoteli (ee koritenje)
Javni sanitarni ureaji i/ili tuevi otvoreni za javnost (vrlo esto koritenje)
Labaratoriji i specijalne zgrade (posebna koritenja)
kDU
0,5
0,7
1,0
1,2
Tabela 2: Tipine veliine jedinica za koliinu vode (DU)
Tip ureaja
Umivaonik, tu
Pisoar
Kada, sudoper
Perilica sua
Kuna perilica rublja
Perilica rublja u servisima
WC (ispira 4-9 l)
Podni slivnici
DU
0,3 0,6
0,3 - 0,8
0,8 1,3
0,2 0,8
0,5 0,8
1,0 1,5
1,2 2,5
0,8 2,0
Usvojena vrijednost DU
0,4
1,3
1,5
1,0
Nakon terenskog obilaska edukaciono-informativnog objekta i podruja oko objekta

zatienog pejzaa Bijambare, utvren je taan broj i tip sanitarnih ureaja, te je
proraun mjerodavnih koliina otpadnih voda dat tabelarno u nastavku (Tabela 3).
Tabela 3: Proraun mjerodavnih koliina otpadnih voda razmatranog objekta
Tip ureaja
Umivaonik
WC
Podni slivnik
Tu
DU
Broj ureaja N
4
4
4
2
DU
0,4
2
0,8
0,6
KDU
0,7
0,7
0,7
0,7
N*DU
1,6
8
3,2
1,2
14
Sudoper
Podni slivnik
Vanjska esma
DU
2
1
1
1,2
0,8
1,2
0,7
0,7
0,7
2,4
0,8
1,2
4,4
Koliina otpadne vode koja ide na SBR ureaj iznosi:
Koliina otpadne vode koja ide na hvata masti iznosi:
14

Dimenzioniranje cjevovoda
Prilikom dimenzioniranja cjevovoda, pored prorauna ukupnih koliina sanitarnih i
fekalnih otpadnih voda, u obzir je uzeto i stanje na terenu, te preporuke koje se odnose
na minimalne prenike cijevi, raunska punjenja cijevi, raunske brzine teenja otpadnih
voda i padove cijevi, kako slijedi:
Za sanitarno-feklane otpadne vode minimalni prenik cijevi uline mree je 200
mm, a prikljuka 150 mm. Maksimalno doputeni stepen punjenja cijevi (odnos
dubine toka i prenika - h/d) prenika od 150 300 mm iznosi 0,6D. Minimalna
brzina teenja otpadnih voda iznosi 0,3 m/s.
Za sanitarnu kanalizaciju najmanji pad je 0,008 za prenike DN 150 mm, odnosno
0,005 za prenike DN 200 mm.
Za odreivanje prenika i padova cijevi, pri odgovarajuoj brzini teenja i stepenu
punjenja cijevi koritene su tablice za koeficijent hrapavosti k=1,5.
Cjevovod koji ide na SBR ureaj:
Za profil D = 200 mm i pretpostavljeni pad I = 1% dobija se:
Q = 2,62 l/s
Qpp = 33,3 l/s; vpp = 1,06 m/s
Q/Qpp = 0,079 h/D = 0,188; v/vpp = 0,61
vstv. = 0,61 * 1,06 = 0,65 m/s
h = 0,188 * 200 = 37,6 mm
Usvojeno DN 200 mm
Otpadne vode za hvata masti:

Za profil D = 200 mm i pretpostavljeni pad I = 1% dobija se:
Q = 1,47 l/s
Qpp = 33,3 l/s; vpp = 1,06 m/s
Q/Qpp = 0,044 h/D = 0,141; v/vpp = 0,52
vstv. = 0,52 * 1,06 = 0,55 m/s
h = 0,141 * 200 = 28,2 mm
Usvojeno DN 200 mm
3.3. Cjevovodi
Kod izbora vrste cijevi takoe se vodilo rauna o znaaju razmatranog podruja, te su kao
najpovoljnija varijanta odabrane PP SN8 cijevi za otpadne vode. Ova vrsta cijevi dosta je
zastupljena jer ima izuzetno dobre tehnike karakteristike.
15

Odabir cijevi izvren je s ciljem maksimiziranja efikasnosti polaganja, visoke fleksibilnosti.

Cjevovod je planiran u podunom nagibu 1 % ka hvatau masti, odnosno ka biolokom
ureaju za preiavanje otpadnih voda, a nakon toga ka monitoring oknu.
Iskop rova za cijevi irine je D+0,40 m. Dubina cjevovoda u odnosu na osovinu je razliita
zbog konfiguracije terena i uslovljenim padovima. U prostoru, odvodne cijevi se polau po
svim tehnikim uvjetima.
3.4. Reviziona okna

Reviziona (silazna, kontrolna) okna slue za reviziju, popravku i ienje kanala.
Postavljaju se na mjestima spoja, promjene pravca, promjene profila i promjene pada dna
kanala. Na pravcima, zavisno od veliine profila kanala okna se postavljaju na svakih cca
50 m.
Na razmatranom prostoru reviziona okna otpadnih voda predviena su kvadratnog
oblika sa poklopcima od sivog liva takoer kvadratna.
Unutranja dimenzija revizionih okana je 100100 cm i promjenljive visine zbog uklapanja
dna okna sa padom cjevovoda.
Poklopci su od sivog liva, dimenzija 600x600 mm.
3.5. Monitoring okno

Na razmatranom prostoru je predvieno jedno kontrolno okno za potrebe monitoringa
otpadnih voda, gdje e se provjeravati da li preiena otpadna voda zadovoljava
propisane zahtjeve kvaliteta efluenta prije konanog isputanja, a u skladu sa
relevantnom Uredbom.
Monitoring okno, dimenzija 150x150 cm i visine koju zahtijeva lokacija, predvieno je
poslije biolokog ureaja za preiavanje. Okno treba biti zatvoreno kvadratnim
poklopcem od sivog liva dimenzija 1000x1000 mm.
Ovo monitoring okno e prikupljati i preiene vode sa hvataa masti (mastolova).
3.6. Mastolov
Namjena mastolova je tretman otpadne vode iz kuhinje objekta, koja sadri dosta masti.
Princip rada mastolova zasniva se na flotaciji, odnosno, kako su masnoe lake od vode,
skupljaju se na povrini, tj. dolazi do njihovog odvajanja.
Potrebno je periodino kontrolisati mastolov pomou za to predvienih otvora sa
poklopcima na navoj, kako se ne bi desilo da neko vee kruto tijelo zaepi, odnosno
onemogui ulaz i protok, odnosno izlaz proienih voda. Povremeno je potrebno vriti
ienje i pranjenje nataloenih ulja i masti. Preporuuje se rad sa nadlenom
organizacijom za pranjenje i zbrinjavanje izdvojenih masti.
Zbog planiranih radova na rekonstrukciji objekta pored, koji e posjetioci moi koristi za
spremanje hrane, moralo se uzeti u obzir i pranje zauljenog posua na vanjskoj esmi, te
16

se ovim rjeenjem predlae odvoenje i otpadnih voda sa vanjske esme na mastolov

lociran na izlaznom vodu iz kuhinje.
U ovu svrhu predvien je tipski mastolov tip NG kapaciteta 2,0 l/s.
Investitor moe usvojiti-odabrati konceptno rjeenje tipskog ureaja za tretman otpadnih
voda na podlogama drugog proizvoaa opreme pod uslovom da ureaj ima iste ili sline
karakteristike, a na osnovu tehnikih i ekonomskih uslova ponude.
Slika 3. Tipski mastolov
Bitno je naglasiti da hvata masti treba biti ugraen u blizini izvora oneiene vode.
Hvata masti mora biti dostupan radi potrebe odravanja i pranjenja. Treba paziti da ni
pod kojim uvjetom masnoa ne iscuri iz hvataa masti.
Hvata masti bie spojen na monitoring okno zajedno sa preienim otpadnim vodama
sa biolokog ureaja (Prilog 2). Na taj nain nee se morati raditi posebno okno za
monitoring, to je izuzetno pogodno sa finanasijskog aspekta.
3.7. Tehnoloki opis tretmana otpadnih voda

Ulazno optereenje na ureaj izraeno kao ekvivalentni broj stanovnika iznosi 98 ES.
Oekivana koncentracija HPK u influentu iznosi 500 mg/l, dok oekivana vrijednost BPK5
iznosi 220 mg/l. Volumen bioloke komore procijenjen je na 11m3, a za rad ureaja
potreban je elektrini prikljuak napona 230V.
Iako postoji nekoliko konfiguracija, osnovni postupak preiavanja je u gotovo svim SBR
konfiguracijama slian. Instalacija se sastoji od najmanje dva jednako opremljena
spremnika sa zajednikim ulaznim otvorom, u kojem se izmjenjuje protok vode. Spremnici
imaju "protoni sistem" sa sirovom otpadnom vodom, koja se uvodi u sistem na jednom
kraju, a tretirana otpadna voda (efluent) izlazi kroz drugi kraj. Dok se u jednom spremniku
odvija taloenje/dekantiranje, drugi spremnik se puni otpadnom vodom uz istodobnu
aeraciju otpadne vode.
Na ulazu je dio spremnika poznat kao bioloki selektor. Navedeni dio se sastoji od niza
zidova ili pregrada, koji usmjerava tok bilo s jedne na drugu stranu spremnika ili ispod i
iznad niza uzastopnih pregrada. Opisani nain protjecanja otpadne vode pomae
mijeanje ulaznog toka otpadne vode i aktivnog mulja koji se nalazi u spremniku, te tako
omoguava zapoinjanje procesa bioloke razgradnje ve prije ulaska otpadne vode u
glavni dio spremnika.
17

Postoje etiri faze preiavanja: punjenje, aeracija, taloenje i pretakanje. Faza punjenja
je razdoblje u kojem se otpadne vode prikupljaju u spremniku sve dok ne bude pun i
spreman za bioloku obradu.
Aeracija je faza koja ukljuuje dodavanje zraka u mjeavinu krute tvari i tekuine uz
upotrebu fiksnih ili plutajuih mehanikih pumpi, tako da zrak pue kroz sitne perforirane
membrane fiksirane na dnu spremnika. Tijekom tog perioda ulazni ventil za spremnik su
otvoreni, a pumpa za povrat mulja preuzima suspendirane tvari u mjeavini (eng. mixed
liquor) iz izlaznog dijela spremnika i ponovno vraa u ulazni dio. Na ovaj nain se ulazna
otpadna voda inokulira sa ivim bakterijama.
Nakon zavretka faze aeracije, iskljuuje se dovod zraka. Uvjeti bez mijeanja omoguuju
poveanje volumena biomase u dnu spremnika.
Nakon to se biomasa istaloi, ista voda iznad taloga biomase polako se dekantira , dok
se talog zadrava na dnu spremnika. Nakon zavretka ove faze, talog (viak mulja) ide na
daljnju obradu.
Postupak biolokog preiavanja je projektovan u skladu sa ope prihvaenom
injenicom da je potrebno iskoristiti to vie raspoloivog prostora kako bi se postigla to
bolja kvaliteta efluenta. Svakako, primarni cilj ovog postupka je zadovoljavanje
minimalnih zahtjeva kvalitete efluenta za isputanje otpadnih voda u prirodni recipijent.
Dimenzije osnove SBR bazena su 8,4m x 2,8 m, dok promjer SBR reaktora iznosi 2,4 m
(Slika 4).
Slika 4. Tipski SBR ureaj
Odravanje bazena je predvieno preko okna za monitoring, ija je precizna lokacija

prikazana u Prilogu 2.
18

Tabela 4: Maksimalno dozvoljene koncentracije parametara pri isputanju preienih otpadnih voda
Opi parametri
Jedinica mjere
Povrinska
tijela
Maksimalna temperatura
(C)
30
40
6,5 9,0
6,5 9,5
pH vrijednost
vodna Javni
kanalizacijski
sistem
Taloive materije
(ml/l)
0,5
10,0
Ukupne suspendovane materije
(mg/l)
35
400
Aluminij (Al)
(mg/l)
Antimon (Sb)
(mg/l)
0,3
0,3
Arsen (As)
(mg/l)
0,1
0,1
Bakar (Cu)
(mg/l)
0,5
0,5
Barij (Ba)
(mg/l)
Bor (B)
(mg/l)
10
Cijanidi slobodni
(mg/l)
0,1
0,1
Cijanidi ukupni
(mg/l)
0,5
10
Cink (Zn)
(mg/l)
Fluoridi
(mg/l)
10
20
Hlor slobodni
(mg/l)
0,2
0,5
Hlor ukupni
(mg/l)
0,5
(mg/l)
250
250
(mg/l)
0,1
0,1
Hrom ukupni (Cr)
(mg/l)
0,5
0,5
Kadmij (Cd)
(mg/l)
0,1
0,1
Kalaj (Sn)
(mg/l)
Kobalt (Co)
(mg/l)
Mangan (Mn)
(mg/l)
Molibden (Mo)
(mg/l)
Nikal (Ni)
(mg/l)
0,5
0,5
Olovo (Pb)
(mg/l)
0,5
0,5
Selen (Se)
(mg/l)
0,1
0,1
Srebro (Ag)
(mg/l)
0,1
0,1
Sulfati
(mg/l)
200
300
Sulfidi
(mg/l)
0,1
Sulfiti
(mg/l)
10
Talij (Tl)
(mg/l)
0,5
0,5
Vanadij (V)
(mg/l)
0,5
0,5
Volfram (W)
(mg/l)
eljezo (Fe)
(mg/l)
iva (Hg)
(mg/l)
0,01
0,01
Amonijak
(mg/l)
10
40
Hloridi
Hrom estovalentni Cr
6+
19

Opi parametri
Jedinica mjere
Povrinska
tijela
Nitrati
(mg/l)
10
50
Ukupni azot
(mg/l)
15
100
Ukupni fosfor
(mg/l)
Adsorbilni organski halogeni (AOX)
(mg/l)
0,5
0,5
BPK5
(mgO2/l)
25
250
Heksahlorbenzen (HBC)
(mg/l)
0,03
0,03
HPK-Cr
(mgO2/l)
125
700
Lakohlapljivi aromatski ugljovodonici (mg/l)

(BTX)
0,1
Lakohlapljivi
(LKCH)
0,1
(mg/l)
10
20
Tekohlapive lipofilne tvari (ulja i (mg/l)

masti)
20
100
Ukupne povrinski
(deterdenti)
10
halogeni
ugljovodonici (mg/l)
Mineralna ulja
aktivne
tvari (mg/l)
vodna Javni
kanalizacijski
sistem
Ukupni aromatski ugljovodonici (PAH)
(mg/l)
0,01
0,01
Ukupni fenoli (C6H5OH)
(mg/l)
0,1
10
Ukupni hlorirani bifenili (PCBs)
(mg/l)
0,01
0,01
Ukupni organofosfatni i karbamatni (mg/l)

pesticidi
0,05
0,05
Ukupni organohlorni pesticidi
(mg/l)
0,025
0,025
Ukupni organski ugljik
(mg/l)
30
50
Ukupna beta radioaktivnost
(mBq/l)
500
500
%
otpadne
Toksikoloki bioogled (Daphnia magna
vode
u > 50%
Straus) 48h EC50
razblaenju
3.8. Napojne pumpe za SBR reaktor

Kao napojne pumpe za SBR reaktor predviene su dvije pumpe (1 u funkciji + 1 rezervna).
Projektom odabrane pumpe za ovu operativnu jedinicu usvojene su na osnovu
maksimalne vrijednosti protoka, i u tom sluaju radile bi obje istovremeno Instalirana
snaga svake pumpe trebala bi iznositi 1,5 kW. Projektom je predvieno da se pumpa za
ciklusno prepumpavanje u SBR ugradi u postojeu septiku jamu.
20

3.9. Program praenja i koritenja ureaja

U svrhu primjene uinkovitog programa praenja i koritenja ureaja potrebno je da isti
sadrava slijedee elemente:
Poznavanje i primjenu svih uputa o koritenju i kontroli ureaja dobivenih od

strane proizvoaa ureaja od strane operativnog osoblja
Posebnu panju treba posvetiti kritinom koraku dekantiranja, u kojem bi esto

poveana mutnoa vode znaajno usloila postupak daljnje obrade mulja, a time i
trokove vezane za ovu komponentu
Vriti redovni monitoring otpadnih voda u skladu sa zahtjevima Uredbe o uslovima

isputanja otpadnih voda u prirodne recipijente i sisteme javne kanalizacije
(Slubene novine FBiH br. 04/12)
Usvojeni ureaj za bioloko preiavanje otpadnih voda SBR REG 100 je modificirano
izgraen od armiranog poliestera, sistem je SBR tehnologija (sekventni bioloki reaktor tip
Regeneracija). Ureaj je projektovan da preisti 150 lit otpadne vode po danu na 1
ekvivalentnog stanovnika sa volumenom bioloke komore 11 m3.
Ureaj mora zadovoljavati normu: BAS EN ISO 12 255 (iznad 50 PE).
Izlazni parametri SBR-a moraju odgovarati Pravilniku o graninim vrijednostima

opasnih i tetnih tvari za vode koje se nakon preiavanja isputaju u sistem javne
kanalizacije odnosno u drugi prijemnik (Sl.novine FBiH, Uredba br. 04/12), izlazni
parametri treba da zadovoljavaju navedeni Pravilnik.
Svi metalni dijelovi separatora trebaju biti izraeni od rosfraja A4 (INOX AISI 316).
Za navedeni ureaj ponua je duan u ponudi priloiti izvjetaj o ispitivanju

ovlatene laboratorije (Instituta ovlatenog prema EN ISO/IEC 17025), kojim se
potvruju mehanike karakteristike tlanim ispitivanjem prema standardu EN 9761:2000.
Ulazni otvor u cistrenu treba biti minimalne vrijednosti obodne vrstoe vertikale
otvora, ispitane u skladu sa normom EN 14982, te izvjetaj o ispitivanju nosivosti
otvora u skladu sa EN 14802.
Zasipanje iskopavanje, nabijanje zasipa i obezbjeenje od sile uzgona podzemnih voda

treba napraviti u skladu s upustvima proizvoaa usklaenim sa standardom
BAS
EN 976-2:2000.
21

4 Zakljuci i preporuke
Projektovano je razdvajanje toka otpadnih voda na :

Tok 1 - Fekalna otpadna voda, koja ide na tipski SBR ureaj i
Tok 2 - Otpadna voda iz kuhinje i sa vanjske esme, koja ide na mastolov.
Sistem je dimenzioniran na maksimalnu potronju.
Za detaljnije razmatranje ovog rjeenja, tj. pri izradi Idejnog ili Glavnog projekta
predlae se sljedee:
Nakon utvrivanja tanih kontura, postojeu septiku jamu je potrebno

oistiti, zatrpati zemljom i ukinuti postojee otvore.
Otpadne vode iz sanitarnog vora (javni WC), koje se trenutno isputaju u
postojeu septiku jamu, potrebno je na odgovarajui nain dovesti na
bioloki ureaj za tretman otpadnih voda (SBR ureaj).
U razgovoru sa Investitorom, dolo se do informacije planiranih radova na
rekonstrukciji objekta pored informaciono edukacionog centra, koji bi
posjetioci mogli koristiti za spremanje hrane. Uzimajui ovo u obzir,
rjeenjem se predvidjela i mogunost eeg koritenja vanjske esme za
pranje zauljenih sudova i drugih popratnih aktivnosti, te se, za detaljnije
razmatranje na nivou Idejnog illi Glavnog projekta predlae odvoenje i
ovih otpadnih voda, zajedno sa otpadnim vodama iz kuhinje, na mastolov.
Sve projektovane cijevi predviene su da budu PP rebraste SN8.
U realizaciji projekta izvoa treba da pazi na postojeu infrastrukturu.
Dinamiku rekonstrukcije dijelova postojeeg sistema na novi, predloene

ovim Idejnim rjeenjem, izvoa je duan uraditi u dogovoru sa
Investitorom i njihovim zahtjevima.
Na bazi odgovarajuih analiza, a u dogovoru s Investitorom, potrebno je

odabrati najpovoljniju varijantu lokacije biolokog ureaja i mastolova, kao
i monitoring okna.
22

5 Predmjer i predraun radova
OPIS RADOVA
CIJENA (KM)
I - PRETHODNI RADOVI
Geodetsko snimanje projektnog podruja i uspostava gradilita:
postavljanje zatitne ograde, potrebne signalizacije, potrebne
infrastrukture i dr.
UKUPNO PRETHODNI RADOVI
1.600,00
II - ZEMLJANI RADOVI
Skidanje humusa u sloju 15 cm sa odlaganjem na privremenu
deponiju, iskop zemljanog materijala za bioloki ureaj i
mastolov, te rovove za dovodne i odvodne cjevovode. Iskop se
vri kombinovano mainski i runo, sa odlaganjem zemljita 1 m
od ivice rova. Nabavka, transport i ugradnja pijeska granulacije
0-32 mm za posteljicu cijevi debljine 10 cm, zatrpavanje oko
cijevi materijalom iz iskopa do visine 20 cm iznad vrha cijevi,
zatim u slojevima po 30 cm sa nabijanjem do potrebne zbijenosti.
Odvoz vika materijala iz iskopa sa razastiranjem istog na
deponiju udaljenu do 5 km, te dovoenje povrina zemljita u
prvobitno stanje.
UKUPNO ZEMLJANI RADOVI
1.400,00
III - BETONSKO-ARMIRAKI RADOVI
Nabavka, transport i ugradnja betona za SBR ureaj, mastolov i

okna, kao i sjeenje, savijanje i ugradnja armaturnih ipki od
rebrastog betonskog eljeza RA 400/500, te krojenje i ugradnja
rebrastih armaturnih mrea MAR 500/560, sve prema projektu.
UKUPNO BETONSKO - ARMIRAKI
RADOVI
5.000,00
23

OPIS RADOVA
CIJENA (KM)
IV - MONTANI RADOVI
Nabavka, transport i montaa mastolova, SBR ureaja, poklopaca od sivog liva sa
okvirom za okna kao i ugradnja dovodnih i odvodnih cjevovoda sa fazonskim
komadima.
UKUPNO MONTANI RADOVI
70.000,00
V - ZAVRNI RADOVI
Ispitivanje vodonepropusnosti cjevovoda, demontaa gradilita sa
dovoenjem prostora u prvobitno stanje, geodetsko snimanje
izvedenog stanja, izrada projekta izvedenog stanja, kao i nadzor
nad izvoenjem radova.
UKUPNO ZAVRNI RADOVI
10.000,00
REKAPITULACIJA RADOVA
PRIPREMNI RADOVI
1.600,00
KM
II
ZEMLJANI RADOVI
1.400,00
KM
III
BETONSKO - ARMIRAKI RADOVI
5.000,00
KM
IV
MONTANI RADOVI
70.000,00
KM
ZAVRNI RADOVI
10.000,00
KM
VI
NEPREDVIENI RADOVI (10%)
8.800,00
KM
UKUPNO
96.800,00
KM
Predmjer i predraun sainila:
Delila abi, dip.in.gra.
24

6 Prilozi
25
LEGENDA:
Fekalna otpadna voda
MO
Otpadna voda iz kuhinje
OKNO 2
Lokacija 1
Potencijalna
Lokacija 2
OKNO 4
INFORMATIVNO - EDUKACIONI
CENTAR BIJAMBARE
OKNO 3
OKNO 1
REZERVOAR
4
950.00
BROJ UGOVORA:
Kantonalna javna ustanova za

DATUM:
UP-02-521/15
od 19.05.2015.
ODGOVORNI PROJEKTANT:
JUNI
2015.
KONSULTANT:
FAKULTETA U SARAJEVU
u sklopu Edukaciono informativnog centra

NAZIV PRILOGA:
PREGLEDNA SITUACIJA
vod
za
pla
nin
ars
ki d
o
PROJEKAT:
MJERILO:
1:2000
D-NAR.
PRILOG BROJ:
LIST
OD
LEGENDA:
Fekalna otpadna voda
MO
Otpadna voda iz kuhinje
OKNO 2
Lokacija 1
Potencijalna
Lokacija 2
OKNO 4
INFORMATIVNO - EDUKACIONI
CENTAR BIJAMBARE
OKNO 3
OKNO 1
REZERVOAR
Kantonalna javna ustanova za
DATUM:
BROJ UGOVORA:
UP-02-521/15
od 19.05.2015.
ODGOVORNI PROJEKTANT:
JUNI
2015.
KONSULTANT:
FAKULTETA U SARAJEVU
4
950.0
0
PROJEKAT:
u sklopu Edukaciono informativnog centra

NAZIV PRILOGA:
SITUACIJA ODVODNJE OTPADNIH

VODA
MJERILO:
1:200
D-NAR.
PRILOG BROJ:
LIST
OD

Idejno Rjesenje Bijambare

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Idejno Rjesenje Bijambare

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu

Edukaciono-informativnog centra Zatieni pejza Bijambare

Sarajevo, Lipanj/Juni 2015. godine

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu

Sarajevo, Lipanj/Juni 2015. godine

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu

Prof. dr Tarik Kupusovi,

Sarajevo, Lipanj/Juni 2015. godine

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

OPI PODACI O PROJEKTU

Kantonalna javna ustanova

Stjepana Tomia br. 1

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu

Svibanj/Maj Lipanj/Juni 2015. godine

Mr. Nijaz Lukovac, dipl.in.gra.

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

RJEENJE O REGISTRACIJI PODUZEA

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

OVLATENJE ZA POSLOVE PROJEKTOVANJA

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

RJEENJE O IMENOVANJU ODGOVORNOG

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Sarajevo, 01.06.2015. godine

RJEENJE O IMENOVANJU ODGOVORNOG PROJEKTANTA

Mr. Nijaz Lukovac, dipl.in.gra.

Imenovani posjeduje strunu spremu za izradu navedene investiciono-tehnike

Prof. dr Tarik Kupusovi,

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

POTVRDE O POLOENOM STRUNOM ISPITU

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

IDEJNO RJEENJE ............................................................................................................. 5

OPIS USVOJENOG RJEENJA ........................................................................................... 13

ZAKLJUCI I PREPORUKE ................................................................................................ 22

PREDMJER I PREDRAUN RADOVA ................................................................................. 23

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra

III zatitna zona

Institut za hidrotehniku Graevinskog fakulteta u Sarajevu, d.d.

Idejno rjeenje za bioloki tretman otpadnih voda u sklopu Edukaciono-informativnog centra