NEOLIT Bronano doba

Megaliti (starogrki magas-veliki, litos-kamen)

- monumentalne graevine nainjene od ogromnih kamena slaganog
bez veziva
- groblja, spomenici, opservatoriji
- zapad Europe, Sredozemlje, Engleska, neto u Africi i Aziji.
- Menhir - veliki uspravni kamen (bretonski men-kamen, hir-dugi)
- ujedno je samostalan ali i dio grupe
- Europa (Irska, Velika Britanija, Bretanja , Francuska)
- vjerojatno sluili za rituale plodnosti i izmjene godinjih
doba 5000.g.pr.Kr.
- Carnac Bretanja, vie od 3000 menhira sloenih u linijama
- Dolomen - sastoji se od nekoliko uspravnih kamena na koje je
polegnut ploni kamen
- Stonehenge - ima funkciju kalendara
- graen je u tri faze i od menhira i dolomena, Engleska
- 1. faza - izgraen je kruni jarak ali nema opipljive
arhitekture
- 2. i 3. faza - izgradnja kamenih konstrukcija, odreuje
ljetni solsticij
- Heelstone - orijentir cijelog sustava, slui za praenje
Sunca
- Newgrange - napravljen je tako da za vrijeme zimskog solsticija
suneve zrake obasjaju unutranju prostoriju, Irska
- Kromleh - graevina od megalita postavljenih u nepravilne krugove
- Kairn - suhozid
Megaron - sluio za stanovanje
EGIPAT
Mastabe - grobnice oblika krnje piramide
- gore se nalaze prostorije za pokojnikov pogrebni ivot koje su
bile ukraene obojenim reljefima, a dolje e grobna komora
Piramide - najstarija Zeusova piramida se razvila iz mastabe,
bila je stepenasta i gradio ju je Imhotep
- najpoznatije su jo Keopsova i Kefrenova
- sadravaju faraonovu i kraljiinu pogrebnu komoru, dovode za
zrak i glavnu galeriju
Hramovi - longitudinalni tlocrt, pravokutnog oblika
- Horusov hram u Edfu
- ralamba tlocrta na tri dijela

MEZOPOTAMIJA
Zigurat - bio je dio kompleksa hrama, pripadao je boici mjeseca
- Zigurat Uruk 21.st.pr.Kr.
Itarina vrata - 6.st.pr.Kr. (vrijeme Nabukodonosora)

MIKENA
Citadela - megaron u metalno doba - element palae
Lavlja vrata - lani luk
Atrejeva riznica - grobnica kralja Atreja, ulaz - lani luk, unutra - lana
kupola
KRETA
Minosova palaa u Knososu - palaa kralja Minosa koji je bio sin Zeusa i
Europe
- prostorije su orijentirane oko velikog okruenog
pravokutnog dvorita koje je zapravo trg i slui za
okupljanje
- sadri megaron iz metalnog doba koji postaje
element palae
- ima stepenastu strukturu i najstariji je primjer
koritenja
stepenica, sadri karakteristine kretske crvene
stupove
- za nju je vezan mit o Minotauru, Tezeju i Arijadni
GRKA
Hramovi - (Templum in antis)
- Partenon, Atena
- proelje: stupovi - ima deblo (kanelire - ljebovi) i kapitel (gornji
ukraeni dio)
baza hrama, arhitrav - greda koju nose stupovi,
friz - nalazi se iznad arhitrava, a sastoji se od niza metopa
(reljefno obraena ploa) i triglifa (kameni blok s tri
kanelire),
zabat(pediment) - trokutasti prostor iznad friza oblikovan
gredom i dva
vijenca, prisutan zakon kadra i simbolika
perspektiva
- tlocrt: naos (svetite) i opistodom (prostorija izmeu naosa i
stranjeg trijema)
- prisutan odnos unutarnjeg i vanjskog prostora i zlatni rez
- podjela: longitudinalni (Partenon) i centralni (tolos (kruni hram) Atenin hram)
- tri tipa arhitekture na osnovi stupova: dorski, jonski, korintski
Gradovi - akropola (kulturni dio sa svetitima) i agora (stambeni dio) - stoa
- dugaak trijem,
Bouleuterion - zgrada za sastajanje
skuptine
skulptura - arhajsko - 8,7,6.st.pr.Kr., statino razdoblje
Poliklet - klasino - 5.st.pr.Kr., pokretno razdoblje
Doriforos - helenistiko - 4,3...st.pr.Kr., u kontrastu su dramatinost i
mirovanje, Laokont
RIM
Luk polukrunog oblika

Urbs quadrata - grad s ortogonalnom mreom ulica

- Auguri - ritual osnivanja grada
- castrum - vojni tabor
- Dioklecijanova palaa - castrum i vila
Rimska kua (dva tipa): - Domus - kua (vila) s dva unutarnja dvorita:
atrijem i peristilom
- Insula - stambena zgrada na vie katova
Bazilike - svjetovne, a ne religijske graevine
- mjesto za trgovanje, okupljanje, suenje
Hramovi - Hram Fortune Virilis, Panteon, Rim
Amfiteatar

RANOKRANSKA ARHITEKTURA
- od 319. godine gradnja crkvi (Milanski edikt - slobodna religija)
- Crkve (dva tipa):
- longitudinalni tip - bazilike
- graevina s 3 ili 5 brodova na koje je podijeljena, prima velik
broj ljudi
- karakteristino bazilikalno osvjetljenje koje daje dojam
stepenastog presjeka
- razlike izmeu rimske i ranokranske bazilike:
- rimska bazilika je bila svjetovna graevina koja je mogla
primiti velik broj ljudi
- kranska bazilika je uzela rimsku kao inspiraciju
- rimska bazilika je imala ulaz sa ireg dijela i dvije apside
- kranska bazilika je imala ulaz s ue strane ime se postie
usmjerenost prostora (kretanja) prema jednoj apsidi
- Sv. Petar Stari
- centralni tip - Santa Constanza, Rim
BIZANTSKA UMJETNOST
- Spomenici bizantske umjetnosti u Raveni, Carigradu, a u Hrvatskoj u
Poreu
- Ravena - ranobizantska kultura ( Car Justinijan 6.st. - sjedite bizantske
vlasti u Italiji):
(Crkva centralnog tlocrta s kupolom prevladava u pravoslavlju sve
od Justinijana,
kao to na Zapadu prevladava bazilikalni tip crkve.)
- San Vitale - mozaici daju iluziju prostornosti (prikaz volumena sjena, modulacija),
- nain ukraavanja zidova dobio je posebnu vanost u
Bizantu,
prisutan u carskim i sakralnim graevinama
divergencija (kosine se spajaju ispred predmeta), volumenski
razvedena unutranjost,
svrdlasti kapiteli kao kamena ipka
- Mauzolej Gale Placidije - u pandantivima etiri evanelista
- krstionice - oblik osmerokuta
- San Apolinare Nuovo - longitudinalni tip - bazilika
- sakralna arhitektura - izvor svjetlosti daje rupa na krovu graevine
- donji dio graevine je zemaljski - predstavlja tamu i materiju,
a gornji dio
graevine (kupole i svodovi) je nebeski - predstavlja
svjetlost i duh
- boanski prauzrok (svjetlost) se postepeno sputa do prirode
(mnotvo)
- Aja Sofija u Istanbulu - carska graevina, a ne kao crkva za molitvu
cijele zajednice
- Ikonostas (crkva sv. Marka - Venecija) - dijeli odnosno spaja brod od
svetilita u crkvi

- slui kao nosa za ikone

- Ikonoklazam - protivljenje postavljanju ili tovanju ikona
- Eufrazijeva bazilika, Pore, 4.st.

SLIKARSTVO ANTIKE
- Grko slikarstvo - mozaik i keramika
- grka posuda za vino
- plonost, pozitiv/negativ, figura/pozadina, ornament,
kombinirani prikaz (glava u jednu stranu, a tijelo u drugu),
linearnost,
stilizacija - pojednostavljivanje oblika
- meandar - dekorativni rub koji podsjea na uvijanje rijeke Meander
- uzorak istog motiva koji se ponavlja u neprekinutoj liniji
-4 stila: - geometrijski stil (arhajsko razdoblje)
ornament, horor vacui, geometrizacija, kadar u kadru
- stil crnih figura na crvenoj podlozi (arhajsko razdoblje)
- stil crvenih figura na crnoj podlozi (klasino razdoblje)
- stil helenistikog razdoblja - pokretljivost, tonska modelacija,
detaljna anatomija ljudskog tijela
- Rimsko slikarstvo - mozaik i freske(pompejansko slikarstvo)
- 4 stila: - 1. pompejanski stil - stil inkrustacija (150 80. pne)
- 2. pompejanski stil - arhitektonski stil (80 pne 14. n.e)
iluzija 3D-a pomou stupova, toke konvergencije na
vertikalnoj liniji
slikanjem arhitekture koristei perspektivu stvara se
nekoliko slojeva dubine
- 3. pompejanski stil
monokrome plohe boje kombinirane s minijaturama
i ornamentom, esti egipatski motivi
- 4. pompejanski stil
kombinacija drugog i treeg stila
- rimski mozaici
SLIKARSTVO ROMANIKE, GOTIKE I RENESANSE
- Romanika - razdoblje 10., 11. i 12. st.
- freska Krist u slavi (Maiestas Domini) - Krist sjedi u bademu
(manduli)
Tahull, panjolska
- zakon kadra u kadru, simbolika perspektiva, linearnost,
primarne - kontrasne boje, prevladava plonost, ali postoji i
negacija - ograniena tonska modulacija, vertikalna perspektiva
- evanelisti u pandantivima
- Gotika - razdoblje 13. i 14. st.
- braa Lorenzetti - Gradska uprava
- Giotto
- konvergencija, tonska modulacija
i neorganizirane kosine
- Renesansa - 15. st
- Predaja kljueva - Perugino
- tonska modelacija, linearna perspektiva
- Rafael, Mona Lisa - Leonardo da Vinci

- anamorfoza, sfumato - efekt izmaglice u daljini