NHNG YU T THI GIAN QUA ROUSSEAU FLAUBERT PROUST

Khi k li mt cu chuyn, tc th thi gian c mt. K li, tc l lm mt thi gian i. Nhng thi gian
vit ra mt cu chuyn, c n l thi gian t nhin, n khng ngng b mt i, tiu bin t qu
kh sang hin ti. Thi gian mang tnh ngh thut l thi gian nm trong vn bn, trong quan nim ca tc
gi, n khc vi thi gian t nhin. Truyn k l mt lp hai ln thi gian c thi gian ca s vic-c
k (chose-raconte) v thi gian ca truyn k (temps du rcit), (thi gian ca ci c biu hin v thi
gian ca ci biu hin). Tnh hai mt ny mt cch su sc hn, n thc gic ta nhn ra rng mt trong
nhng chc nng ca truyn k l c mt thi gian trong mt thi gian khc ([1]). Tnh hai mt ca truyn
k y bao gm truyn k c tnh cht in nh, truyn k c tnh cht truyn ming (oral), k c ci cp
y cht vn hc nh ngm tng anh hng ca hay s k chuyn trn sn khu G. Genette cho rng
tnh hai mt c l t thch hp trong cc loi truyn k khc nh tiu thuyt-nh hoc truyn tranh v,
y chng ta nghin cu truyn k nh l tiu thuyt. Trong truyn k, thi gian c cc nh vn khc
nhau x l khc nhau, nhng th k khc nhau cng x l khng ging nhau. Bi vit ny ch bc u
tm hiu s ging v khc nhau trong quan nim cng nh cch x l thi gian ca ba tc gi Php thuc
ba th k lin tip nhau: XVIII XIX v XX trong mt s sng tc ca h. Cng t th i tm ngha trit
hc trong quan nim v thi gian ca ba tc gi trn.
1. Nh mi ngi bit, trit l nn tng trong ton b sng tc ca Rousseau (1712-1778) l con
ngi t nhin i lp vi con ngi x hi, tc l i lp thi gian xa xa hnh phc vi thi gian
hin ti khn kh. Vy, ti sao con ngi lm vo tnh trng khn kh, bt hnh? Rousseau cho rng tr
con cng nh ngi nguyn thy ch l nhng hu th thin tr (born) tn ti bng nhng cm xc thun
tu- (pures sensations). Do ch c cm xc thun tu, nn n khng thc c thi gian tng lai hay
qu kh, khng c phn on cng chng c k c. N thun tu sng vi ci hin ti sung sng v b
ng . N ch l m bit c mt cch khng su sc s tn ti ca c nhn n trong ci by gi
ch cha phi l mt ci ti tch cc. Ci ti tch cc bao hm s phn on trong la chn hnh ng
v suy ngh mt cch c tnh ton. Vic la chn bao hm s trc, sau, v do , yu t thi gian c
mt. Khi thc v thi gian, th cng ng thi xut hin s so snh qu kh v t xa kia vi ci hin
ti bn rn, thc bch by gi: con ngi b mt thin ng. Cn trc , tr con cng nh ngi
nguyn thy ch c nhng hnh ng gin n v nhn thc khng r rng v tn ti nn h c mt i
sng hnh phc, gin d. Khng c ham mun phc tp, nn tm hn h cng yn tnh, vui ti. Con
ngi t nhin c Rousseau miu t trong cc bi Lun (Discours) ca ng, trong tiu thuyt lun
mile hay v gio dc, phn vit v gia nh Julie Clarens, trong tt c nhng ti khc ca ng
nh tn gio, lch s, trit hc, ngh thut, gio dc, i sng (bao hm trong n tnh yu, hnh phc).
(Xin xem thm phn vit v Rousseau ca Phng Vn Tu trong Vn hc Phng Ty th k XVIII, Nxb.
i hc v Trung hc chuyn nghip, H Ni, 1983).
Khi b ri vo x hi, con ngi tr thnh con ngi x hi. Trong tnh trng mi ch th i lp vi
khch th, ci t ng pht hin ra ci phi ng. Con ngi khng cn sng trong mt kiu tuyt i na, n
cng khng gii hn mnh cm gic thun tu na, khng ng nht ho mnh vi thin nhin na, cng
khng cn t khng nh mnh trong tnh cm duy nht v tn ti hin hu ca n na. Bn cnh th hin
ti, tng lai v qu kh t hin ra, chng xui nn nhng so snh v nhng s u thng hn. l trt t
ca quan h, v l trt t ca thi gian ([2]). Thi gian xut hin. Qu kh gi y khng ch dng
so snh na m n cn l i tng ca tic nui:

Lun lun pha trc hoc pha sau chng ta, mi vt nhc gi ci qu kh khng cn na hoc tin
bo ci tng lai m thng khi chng h c: khng c mt cht g l bn vng tri tim ta c th
rng buc([3]).
Rousseau thng trc i sn tm hnh phc c nhn trong s hi ho gia con ngi v thin nhin. Mt
cch bin chng: con ngi t nhin, theo miu t ca Rousseau c hnh phc, o c tha xa l
sng trong lng thin nhin; vy con ngi vn minh ngy nay-con ngi x hi mun tm li thin
ng mt th phi quay v vi thin nhin, sng gia lng thin nhin. Thin nhin l mt i tng
thng ngon v suy t trit hc ht sc quan trng trong ton b sng tc ca Rousseau. T bi Lun v
Khoa hc v Ngh thut c gii ca Vin Hn lm Khoa hc Dijon nm 1750 n nhng tc phm sau
ny nh: Lun v s bt bnh ng, Kh c x hi, mile hay v Gio dc, Julie hay nng Hloise mi v
nht l cc tc phm xut bn sau khi ng qua i: Nhng m mng ca ngi do chi c lnh, Nhng
iu t th u c s cp n thin nhin.
Trong hnh ng tr li vi thin nhin i tm hnh phc ca Rousseau c hai chiu thi gian: qu kh
v hin ti.
tm li s thanh tnh xa kia, ng rt vo nhng giy lt hnh phc trong s c lnh ca ring
mnh gia thin nhin th mng v lng nghe tri tim mnh. l chiu thi gian hin ti ca Rousseau:
Nim hnh phc m tri tim ti nui tic khng h c cu to nn bi nhng giy lt thong qua m l
mt trng thi gin d v thng trc([4]).
Ci trng thi gin d v thng trc ng tm thy trong hin ti, trong s sng bi khonh khc
m ng sng to ra. Chng no m trng thi cn ko di, th cng ging nh Cha tri, ngi ta
t thy y vi chnh bn thn mnh. Trng thi m thi gian dng nh khng cn tn ti v
hin ti l vnh cu. Khonh khc phi thi gian thun tu ny c ng miu t trong nhng trang ni ting
ca cuc da chi th 5 bn h Bienne. m thanh ca thin nhin, khung cnh th mng xung quanh
a tm hn Rousseau vo trng thi khng c s hin din ca thi gian, hay ng hn, ng khng ch
n s ra i ca thi gian. Ta ch n m-tip nc thng ch s tri chy ca thi gian; nhng
nc y ln xung n iu, m h: thi gian i vi Rousseau lc ny l nhng khong khc ging
nhau, k tip nhau nhng khng tiu bin, mt i. l nhng giy lt, thi im tch bit nhau. Tc
phm Nhng m mng ca ngi do chi c lnh c cu to bi nhng thi im, nhng giy lt xut
thn, ngy ngt (extase), phi thi gian nh vy. Nhng giy lt hin ti tch bit nhau, va chm nhau lng
l nh nhng ht thi gian trong mt bnh cha trong sut to nn mt hin ti vnh hng.
Thi gian qu kh, nh G. Poulet ch ra, trong sng tc ca Rousseau s hin ra qua nhng vt gi
nh: cy nhn lai hng nhc li chui thi gian m p tm nm ca ng Charmettes bn b De
Warens; hoc cy si gi trong Julie nhc Saint-Preux nh n tnh yu m p tha xa C nhn
bao gi cng bt dit, bt bin v nhiu mng o. gi nhc qu kh, bn cnh vt, thin nhin, k
c, tnh cm chim mt t l ln trong cun tiu thuyt ny ca Rousseau. l thi gian hi cu, thi
gian ca nhng k nim d chu ch thch hp cho tm hn.
C th thy thi gian ni chung trong quan nim ca Rousseau mang nhng c im:
Thi gian mang tnh trit hc-x hi. Phn ng vi trt t x hi phong kin hin hnh, ng phc ho ra
i sng m p tha xa xa i lp vi thi hin ti m con ngi phi sng kh s.
Khc t hin ti, Rousseau cn sng to ra th php sng bi khonh khc, nhng giy lt phi thi
gian lng nghe tri tim mnh. C th coi l mt hin ti ng im, n ch vn ng trong tm tng
ca ng m thi.

2. Sang th k XIX, Flaubert quan nim v x l thi gian c nhiu im khc. Bi vit s tp trung vo
phn tch vn thi gian trong tc phm B Bvary ca ng.
Trong cun tiu thuyt, 35 chng l 35 thi im dn dn (theo thi gian t nhin) n kt thc bi thm
ca n nhn vt. Nhng thi gian ct truyn vn c nhng iu cn ni: Bt u vo thin truyn l:
Chng ti ang ngi trong lp hc, th ch n chng II l ton b thi th u, i hc, thi trt, thi li,
, lm bc s, ly v, hnh ngh ca Charles v nhng ghen tung, dn vt trong i sng v chng
cho n lc ch v gi ln quay ra cht v trng gi cng nh vic gi sn Emma k nhim ch v
trc ca Charles c chun b ngay trong hai chng ny. Tt c 33 chng cn li ca tc phm l
s xut hin r dn ca Emma, i sng v chng ca nng, ngoi tnh v cht Theo thi gian, s sa
ng ca Emma tng tin dn.
Song thi gian ct truyn khng phi l iu ng ni nht y hay vic cc s kin r nhnh quay v
qu kh hoc c v vi trong tr tng tng ca Emma hng ti tng lai cng l vic lm
thng thy cc nh tiu thuyt.
Trong tc phm, Flaubert x l thi gian theo ba hng: miu t thin nhin, miu t vt v miu t
tm l nhn vt.
Trc ht, thng bo thi gian, cc on miu t thin nhin ca ng bao gi cng c nhng t ng
ch th ma mng, thi tit, gi gic ng thi vi mt s lng mu sc khng nh hoc nhng t ng
m ch mu sc (ru). Nhn chung l nhng mu sc u m. Thin nhin y va nhc gi thi gian
va ni ln tm trng ca nhn vt Emma; cn vi s bnh tnh nng n ca Charles n li khng th. N
l thin nhin khch quan. Thin nhin khch quan y phc v cho vic miu t bc i t nhin ca
thi gian trong hin ti, cn trong tm tng ca Emma, n li gi v qu kh xa xa, m p khi cn l
thiu n. Flaubert dnh u tin rt ln cho vic quan st. ng lnh hi, tri gic t mt git nc, mt v
hn, mt si tc hay mt vin si nh, thm ch ho thn vo chng thit lp nn nhng mi quan h
m ngn ng con ngi, theo ng, l khng miu t chng.
Do quan st t m, do hng ton b mi gic quan cho vic m nhng bc tranh thin nhin ca ng
du mang s chuyn ng ca thi gian m vn im lm, lng l v i khi thiu ng trong mt ni bun
mnh mang. Ngay nhng con ong quay tt trong nng cng khng lm vng trong khng gian cht thanh
m trong bui chiu rc r k nim tnh yu . Thi gian-thin nhin y va l cch ph nh thc ti
va l quan nim su sc ca ng v nhng giy lt phi thi gian c c li trong s tnh lng ca di
thi lu (dure) thun tu.
Ta c th tm thy tt c cc t ng biu th thi gian nh: xun, h, thu, ng, nng, ma, chiu, ti, m
p, gi lnh trong cc bc tranh thin nhin ca ng, nhng dng nh chng ch c xp lin k v
bc no cng tuyt m. Vy, iu ni g? Theo Flaubert, mi s trn i khng i mi m ch l s
tun hon bt bin, chng tr i tr li, nhng l mt nh duy m, ng khin chng tr nn tuyt m
nhng thi im tch ri nhau (moments isols).
c c mt h thng ln cc vt trong cun tiu thuyt xm lng vo khng gian sng, hot ng
ca con ngi. iu mang li nhiu ngha m cc cng trnh khc nhau c cp n. y,
chng ti cp n ngha thi gian ca chng, tm coi l thi gian- vt.
L si chim mt t l ng kinh ngc v tn s xut hin. Trc ht, n biu th i sng gia nh, khng
gian bn trong so vi khng gian cng cng, x hi bn ngoi. L vt biu th cho cuc sng gia nh,
cho s m p, nhng l si y khng mang chc nng-t n. N chy, n bc khi th thi. V
sng na. L si va mang chc nng miu t thi gian hin ti ca i sng h hng gia Emma vi

chng, li va mang chc nng gi nh qu kh: Nhn c th cha v th l Emma bng nh li, tng
nh trng thy cha lom khom ci xung l si ly chic kp. lu lm ri c khng cn c ngi
bn cnh b, ngi trn chic gh u bn l si ([5]). Tt c nhng k nim xa l lt tr v t mt t tro
bi.
Ci ti ng x g s theo sut Emma trong mt thi gian di nng nh n ba tic huy hong ca
nh hu tc. Sch v bm y bi v khng dc tri qua mt thi gian di nm cng ni ln s
bing nhc ca ch nhn; nhng vt ct rui trn ca knh, b hoa cam tt bng sa-tanh trng ph bi
ca ngi v trc c Charles ln em vo nh kho khin Emma cht ngh n tng lai ging nh
mt im bo, mt nh mnh. Sau ny khi dn nh, chnh b hoa ci ca Emma cng b qung vo l
si: N chy bng nhanh hn rm kh. (Xin xem thm bi vit ca ng Anh o trong Lch s Vn
hc Php th k XIX, N.x.b.Ngoi vn, H ni, 1990).
Thi gian cng xut hin kh r nt qua vic miu t tm l ca Charles hay ca Emma. Vi Charles, V
tr, khng vt qu vng vy ca v, y lm vic, n (c rt nhiu ba n trong tc phm), ng, ngy,
dy, i thm bnh nhn ch l mt hin ti ko di, n gin. Ngc li, Emma li thng xuyn ngoi
li qu kh: Tri i! Sao ta li ly chng?. Trong s bt tc ca i sng tnh cm, nng cng cm thy
s v chua cht ca nhng mng tng trong qu kh m khng sao tm thy trong hin ti. Thc ra,
nhng mng c qu kh m Emma nui tic cng ch l o nh, bi: gic m v thc ti ch l nhng
gn sng ng tm m i khi nhng bin c nh nhoi ri vo lm cho con nc cht (Poulet) lay
ng m thi. Kt thc bi thm ca n nhn vt phn no cho thy bi cnh u m ca x hi lc by gi
ng thi cng l mt cch bit trong vic gii quyt vn nhn vt gia tiu thuyt th k XIX v tiu
thuyt th k XX. Flicien Marceau cho rng: Thi i ngy nay th B Bovary s li d, cn Lo Goriot
chun b cn thn cho mnh mt ni hu tr. th k XIX, tiu thuyt biu hin mt ting ku ca t do, cn
tiu thuyt hm nay chnh ci t do ny ln ting ang b dm ngp trong s t do chung ([6]).
Tm li, gia Rousseau v Flaubert c nhng cch x l v quan nim thi gian khc nhau kh r:
Vi Rousseau, thin nhin l bc tranh m o, khng c ng nt, mu sc tht r rng, n gn cht
ch vi ni tm nhn vt t qu kh sang hin ti trong mt dng chy lin tc; Flaubert, ngc li, r
rng, nn th v c lp, chng l nhng thi im tch ri, ring bit.
vt nhc gi qu kh Rousseau cng tha tht hn so vi Flaubert, ngi c thc su sc
v vic ny.
Trong sng to v thi gian, hai ng gp g nhau nhng giy lt ngoi thi gian, siu thng, ngy
ngt (extase) c ng li thnh nhng khonh khc vnh hng (instants ternels).
Tnh hin i trong sng to ca Flaubert cn ch trong miu t ng to nn nhng khong trng a
m, m h, i khi n cng ni ln s bt ng, im lm ca thi gian. Nhng nhp phch (tempo) tht u
oi qua cnh yu ng c tnh cht xc tht gia Rodolphe v Emma l mt v d.
3. Ton b i tm thi gian mt l dinh th mnh mng ca hoi nim m trong n da trn hai
hnh thi chnh, ci ti v thi gian([7]).
Ci dinh th mt mng, mnh mng nhng k nim, nhng hi c m Phillipe Sollers gi l bn anh
hng ca proustienne([8]) c thng thi gian quay v qu kh ca mt ngi k chuyn ca m ti
vi mt thc r rt, mt tri gic sng sut k l ang k nhng thin truyn k o v bt tn nh mt nng
Shhrazade ca Nghn l mt m thi hin i ([9]).

 thc r rt trong tc phm bt u ngay t vic chn im nhn ca ngi k chuyn ngi th nht:
Ti. Ci ti y, theo chnh tc gi, l khng c h tn v khng c mt. mt ch khc, Proust cn
nhn mnh hn na thc chn la ny ca ng khi ng khuyn A.Gide: Anh c th k mi iu, nhng
vi mt iu kin: anh s khng bao gi c ni t: Ti ([10]). C th hiu ci ti trong li khuyn trn y
theo ngha ca t thut hoc hi k. (Xin xem thmTp ch Vn hc s 5/98, bi ca ng Th Hnh v
T thut v tiu thuyt Php th k XX). S la chn ny quyt nh phong cch Proust trong qu trnh
sng to vai tr Ngi k chuyn c nhng nt c trng khc hn so vi nhng Ngi k chuyn ngi
ti n nht ca cc tc gi c in, chng hn trong Robinson Cruso ca Defoe hoc Gulliver du k
ca Swift. Ngi k chuyn ca Proust va khch quan trong chnh bn thn n, va qua n m cc nhn
vt khc pht trin, n ng thi cng lm ny sinh cc vn v nhng suy ngh v x hi, phong tc,
vn hc cng nhng suy t rt r, e l v tnh yu. Do vy, tc phm dng nh l ging k ca mt ci
ti tri nghim, ch quan, va l ci nhn ca ngi khc nhn vo, mt ci ti ngi th ba c tnh
cht khch quan qua khong cch ca thi gian k li. S c c nhn nhn trong mt phi cnh siu
thi gian. S phn li v nhn cch ca Ngi k chuyn l mt pht hin ngh thut ca Proust nh gio
s ng Th Hnh nhn nh. i n thnh cng ny, trc kh lu, nm 1895, ng vit Jean
Santeuil cn mang du n nh hng kh vng v ca Balzac, Flaubert, anh em Goncourt Cun sch
khng t cho vic k mt s lin tc (continuum) m dng nh c t ra bn ngoi con ngi ng
vi cc on ring r ging nh dng sng thi gian cn cha tm thy lng sng ca n; ging nh thi
gian cn cha b mt i m vn ang chy v pha trc. Thi gian vn cn th hin ti ([11]). y nhiu
s kin lch s, chng hn v Dreyfus vn c mt. Nhiu nhn vt, nhiu s kin s hin din tr li trong
cc kit tc sau ny ca Proust.
Nhng nhn vt Ngi k chuyn y rt khc vi loi nhn vt tr thc ang thnh hnh ng thi.
N n c du hnh vo khng ch th gii tm l m cn trong nhng b n su xa ca tim thc, ci v
thc (inconscient). N khng ch ni v Thin ng xanh v nhng mi tnh tha hoa nin m c nhng
min ca tm ti, ti li, nhng quan h xc tht Cho n Thi gian tm thy li, Ngi k chuyn i
qua bao bin c, bao thi gian, nhng sa ng, tht vng, hoi nghi nh vo k c, kinh nghim. Cun
tiu thuyt c vit ra, khp li vng trn tng chng v tn v lch s mt tr tu v s cu ri
ca n thng qua sng to. G.Poulet coi: Tiu thuyt ca Proust l lch s ca mt cuc kim tm: mt
cuc tm kim, ngha l mt lot nhng c gng tm li mt vt no m ngi ta b mt. l tiu
thuyt v mt tn ti i tm bn cht ca n ([12]). Cn bn thn Proust coi bn cht ca tiu thuyt l s tm
kim ca tiu thuyt. ng nh cc vi c th k ca mnh:
Ngi i s c ti, ng th, c th gii s c ti, ri c s thy, Cleste , c hy nh k nh th
Stendhal nh cc mt trm nm mi c c, cn Marcel Proust sm hn, s ch t nm mi
nm thi([13]).
V i tm thi gian mt tr thnh Tc phm-M ca th k nh th no, chng ta bit.
Do c im thng xuyn c thng bng nhng thi im quay nhn tr li, nn Proust u tin c
bit cho thi gian ca vic k chuyn (temps de la narration) v ng thi vi vic ngoi tr li l s ln
xn ca tnh thi gian chng cht v phc tp ca tiu thuyt proustien. Thng thng, xen (scne) cc
tiu thuyt truyn thng l ni tp trung tnh kch ca s c; Proust, khng ch c s o ln thi gian
cc xen trn trc nm ca thi gian ca truyn k, m ng cn thay i ch m ca cc s c, tp trung
s sai trt ngy thng nin biu (anachronie). V s sai trt ny, G.Genette cho rng: Nghin cu trt
t thi gian ca mt truyn k, l vic i chiu trt t ca vic b tr cc s kin hoc cc on thi
gian trong li k chuyn vi trt t lin tc cng ca chnh cc s kin hoc cc on thi gian ny trong
cu chuyn, trong chng mc n c ch dn r rng do chnh chuyn k, hoc ta c th suy on ra

chng t du hiu gin tip ny hoc kia ([14]). C th, mt on vn nghin cu (on m u ca Iliade
hoc mt on ca Jean Santeuil, chng hn) c Genette phn ra nhng yu t hp thnh gi l
A,B,C,D,E v thi gian lch biu ca truyn s l 1,2,3,4,5 Trong truyn k, s sai trt gia nhng yu
t hp thnh v thi gian lch biu chnh l phng sch truyn thng ca vic k chuyn vn hc ([15]).
Nhng nghin cu s sai trt ny s cho php tm ra hnh thi thi gian c th ca tng tc gi. Chng
hn, vi on m u ca Iliade, Genette cho thy mt hnh thi v mt s vn ng gn nh tht li
u n qua: A4-B5-C3-D2-E1. Hoc on Jean sau rt nhiu nm tr v tm li khch sn ni Marie
Kossichef sng, ngi m c thi chng yu v so snh nhng cm xc ca ngy hm nay vi nhng
cm xc m chng ng l phi cm thy:A2-B1-C2-D1-E2-F1-G2-H1-I2, Genette cho rng l mt s
zch-zc hon ho (un parfait zigzag). Proust thi loi i nhng trng t ch thi gian khin ngi c
phi suy on, b sung thm vo . Php tnh lc (ellipses) cho php, (bn cnh dng chy bin nin
ca Ngi k chuyn, bng mt cu ngn hai nm tri qua hai phn ca Di bng cc c gi tui
hoa), s ngui ngoai ni au bun vi mi tnh khng thnh ca Ngi k chuyn vi Gilberte cng cc
s kin khc cng c lt qua. ng thi vi php tnh lc, Proust cn thng xuyn s dng php
gin ra (tirements), ko di s trang cho mt s kin ngn (vic trn tr trn ging cho ti khi ng c,
cc ba n hoc bui sng nh b Villeparisis). Chnh s c bn trong, thi gian bn trong mi ng vai
tr quan trng trong truyn k ca Proust. Mt hnh thc thi gian khc c trng cho truyn k Proust l
thc xy lp (mode itratif). Cc cuc do chi ngy th by, ch nht, cc bui tic tr nh Gilberte,
nhng ln gp g Elstir, cc c gi chi th thao i v v trn con bin, hoc chng ta khng bit c
bao nhiu ngy ngh h Combray c tr i tr li. Thc xy lp ch ra thc rt mnh v thi
quen, chnh l th thi gian ca mt kiu lng qun vnh cu, n cho php ngh v hai hoc nhiu thi
im cng mt lc, ng nht v ln ln vi nhau([16]).
Pierre-Louis Rey gi ton b i tm thi gian mt l mt tri ca mt bi kch ([17]), bi sau khi i qua
rt nhiu bin c, Ngi k chuyn vo pht cui, bng sng to ngh thut khm ph ra chnh bn
thn mnh mt cch y nht. V pha gia nh Swann, phn u ca b tiu thuyt, c k hi c
(rtrospectif), nhn v d vng, ch sau trng on ni ting v chic bnh madeleine th truyn k mi i
theo ng thng (linaire).
Trong mt thi gian di ti thng i ng sm l cu m u ca thin tiu thuyt. G.Macchia cho
bit tc gi ca n phi vit i vit li ti 16 ln khc nhau ([18]). iu cho thy Proust cng phu
chun b cho tc phm tng lai ca mnh nh th no khi vit v thi gian. Bn thn cu m u ngn
ngi trn y cha trong n nhiu t ng ch thi gian. Mt cu ngn, va gin d va tm ti, y b
him, n i tm phong cch, n m mm trong m ti mnh mng gia khng gian v thi gian bin o.
V sau , nhng trang vit ln lt ra i, do: C mt ng k ra v ti vit ([19]).
Thi gian b thi loi v thi gian hi sinh, thi gian ca cc on v thi gian khong trng gia cc
on, thi gian ca cc thin thc v thi gian sai nin i ([20]).
Thi gian, chnh l chiu th t ca khng gian trong sng tc ca Proust (Poulet). Khng gian cng gi
i theo nm thng. Nhng ni chn qua nht nhng hnh hi xa xm ca thi gian hnh phc.
Paris, Balbec, pha gia nh Swann, nh th, ph v bin ch l nhng ni chn ca khng gian ba chiu
m thi gian hon thnh nt chiu th t tm tng, yu thng, tht vng, bun au Mi khng gian
lm thc dy c mt thi gian qu kh xa.
Tt c nhng thi gian v nhng thi gian khc na c Proust sng to ra. Ging Rousseau,
Proust c s tng ng gia ci ti cm gic v vt c tri gic. S tng ng trn Rousseau
c t ra mt cch gin d nh bn thn n, cn Proust, ngc li, n xut hin nh mt tr nh hn

l mt d kin cho, n cn phi t hon thnh trong mt thi im ca ci ti v pha vt, v phi
t c nh cao ca nim tin([21]).
Hanoi, thng 8 nm 1998
o
Ngun: DaoDuyHiep blog

Duy

Hip