§9.

PARABOL

I. Ñònh nhgóa:
Trong maët phaúng Oxy cho ñöôøng thaúng coá ñònh ∆ vaø moät ñieåm coá ñònh F khoâng thuoäc ∆ .
Taäp hôïp nhöõng ñieåm M thoûa: MF = d(M, ∆ ) seõ naèm treân moät ñöôøng goïi laø Parabol (P).
F: Tieâu ñieåm, ∆ : Ñöôøng chuaån.
p = d(F, ∆ ): tham soá tieâu.
II. Phöông trình chính taéc cuûa Parabol (P):
Phöông trình cuûa Parabol coù nhieàu daïng, nhöng chæ coù daïng: y2 = 2px môùi ñöôïc goïi laø phöông trình
chính taéc.

Parabol (P) Taâm O, F thuoäc Ox Taâm O, F thuoäc Oy

2 2 2
Phöông y = 2px y = -2px x = 2py x2 = -2py
trình (Hình 1) (Hình 2) (Hình 3) (Hình 4)
Truïc ñoái
Ox Ox Oy Oy
xöùng
p   p   p  p
Tieâu ñieåm F ;0 F − ;0 F  0;  F  0; − 
2   2   2  2
Ñöôøng p p p p
∆:x = − ∆:x = ∆:y = − ∆:y =
chuaån 2 2 2 2
Taâm sai e=1 e=1 e=1 e=1
Bk qua tieâu
ñieåm cuûa p p p p
MF = + xM MF = − xM MF = + yM MF = − yM
M(xM;yM) 2 2 2 2
treân (P)

Döôùi ñaây laø hình daïng cuûa Parabol:

y y

H p M p
2 2
F
p F x p x
− -
2 M 2 H

∆ ∆

Hình 1 Hình 2

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 1

 y
y

p
∆ 2 H
M p x
p F−
F x 2
2 M
H p ∆
−
2

Hình 3 Hình 4

3. Tieáp tuyeán vôùi Parabol (P):

a) Tieáp tuyeán vôùi (P) taïi moät ñieåm M(x0;y0) thuoäc (P):

Tieáp tuyeán vôùi (P): y2 = 2px taïi moät ñieåm M(x0;y0) thuoäc (P) coù phöông trình laø:
y0y= p(x + x0).

Tieáp tuyeán vôùi (P): y2 = -2px taïi moät ñieåm M(x0;y0) thuoäc (P) coù phöông trình laø:
y0y= -p(x + x0).

Tieáp tuyeán vôùi (P): x2 = 2py taïi moät ñieåm M(x0;y0) thuoäc (P) coù phöông trình laø:
x0x= p(y + y0).

Tieáp tuyeán vôùi (P): x2 = -2py taïi moät ñieåm M(x0;y0) thuoäc (P) coù phöông trình laø:
x0x= -p(y + y0).
b) Ñieàu kieän tieáp xuùc giöõa ñöôøng thaúng vaø (P):
Ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå ñöôøng thaúng d: Ax + By + C = 0 (A2 + B2 ≠ 0) tieáp xuùc vôùi:

(P): y 2 = ± 2px laø pB2 = ±2AC

(P): x 2 = ± 2py laø pA 2 = ± 2BC

☺

MOÄT VAØI DAÏNG TOAÙN THÖÔØNG GAËP

 Trong maët phaúng Oxy laäp phöông trình cuûa Parabol (P) ñænh O trong moãi tröôøng hôïp sau ñaây:
a) (P) coù truïc Ox vaø chaén treân ñöôøng thaúng d: 2x – y – 4 = 0 moät ñoaïn coù ñoä daøi baèng 3 5.
b) (P) coù truïc Ox vaø tieáp xuùc vôùi ñöôøng thaúng d’: 3x + 4y – 16 = 0.
c) (P) ñi qua A(4;-4).
Giaûi
a) Vì (P) coù truïc Ox neân phöông trình cuûa (P) coù daïng: y2 = ax , (vôùi a ≠ 0).
2
Phöông trình hoaønh ñoä giao ñieåm cuûa d vaø (P): ( 2x − 4 ) = ax ⇔ 4x 2 − (16 + a ) x + 16 = 0 (*)
Ñieàu kieän ñeå phöông trình (*) coù 2 nghieäm phaân bieät laø:
∆ = a2 + 32a > 0 ⇔ a < −32 ∨ a > 0 (**)
Khi ñoù, goïi A(x1;y1), B(x2;y2) laø 2 giao ñieåm cuûa d vaø (P) (x1, x2 laø 2 nghieäm cuûa phöông trình (*)),
ta coù:

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 2




 2 2
AB = ( x 2 − x1; y 2 − y1 ) = ( x 2 − x1; 2 ( x 2 − x1 ) ) ⇒ AB2 = 5 ( x 2 − x1 ) = 5 ( x1 + x 2 ) − 4x1x 2 
 
 16 + a 2 16  5 2 a = 4
= 5   − 4.  = ( a + 32a ) = 45 ⇔  a = −36
 4  4  16 
So vôùi ñieàu kieän (**) ta nhaän 2 giaù trò naøy.
Vaäy coù 2 Parabol thoûa ñeà baøi laø: (P1): y2 = 4x vaø (P2): y2 = -36x.
b) (P) coù truïc laø Ox neân phöông trình cuûa (P) coù daïng: y 2 = ±2px , p > 0
(p > 0)
Vì (P) tieáp xuùc vôùi d: 3x + 4y – 16 = 0 neân ta coù: 16p = ±2. ( −48) ⇒ p =6.
2 2
Vaäy coù 2 Parabol thoûa ñeà baøi laø: (P1): y = 12x vaø (P2): y = -12x .
c) Vì (P) coù ñænh O vaø qua A(4;-4) neân phöông trình cuûa (P) coù theå coù daïng: (P1): y2 = 2px
hoaëc (P2): x2 = -2p’y.

Xeùt (P1): y2 = 2px:
Vì (P1) qua A(4;-4) neân ta coù: 16 = 2p.4 ⇔ p = 2 ⇒ (P1): y2 = 4x.

Xeùt (P2): x2 = -2p’y:
Vì (P2) qua A(4;-4) neân ta coù: 16 = -2p’.(-4) ⇔ p’ = 2 ⇒ (P1): x2 = -4y.

 Trong maët phaúng Oxy cho (P): x2 = 2y vaø ñöôøng thaúng d: 2mx – 2y +1 = 0.
a) Chöùng minh raèng vôùi moïi giaù trò cuûa m, d luoân luoân qua tieâu ñieåm cuûa (P) vaø caét (P) taïi 2 ñieåm
phaân bieät M, N. Tìm quyõ tích trung ñieåm I cuûa ñoaïn MN khi m thay ñoåi.
b) Tính goùc taïo bôûi 2 tieáp tuyeán taïi M, N cuûa (P).
Giaûi
a) Phöông trình cuûa (P): x = 2y coù daïng: x2 = 2py ⇒ p = 1. Do ñoù, tieâu ñieåm cuûa (P) laø:
2

F(0;1/2). Thay toïa ñoä cuûa F vaøo veá traùi trong phöông trình cuûa ñöôøng thaúng d ta thaáy:
2m.0 – 2.1/2 + 1 = 0 vôùi moïi m. Vaäy F luoân thuoäc d vôùi moïi m.
1 1
Phöông trình hoaønh ñoä giao ñieåm cuûa d vaø (P) laø: x 2 = ( 2mx + 1) ⇔ x 2 − 2mx − 1 = 0 (*)
2 2
Tam thöùc treân coù: ∆ ' = m 2 + 1 > 0, ∀m ∈  . Do ñoù d luoân caét (P) taïi 2 ñieåm phaân bieät M, N.
Giaû söû M(x1;y1), N(x2;y2) vôùi x1, x2 laø 2 nghieäm cuûa (*).
Vì I(xI;yI) laø trung ñieåm cuûa MN neân ta coù:
 x1 + x 2 −2m
x I = 2 = − 2 = m

y = y1 + y 2 = 1 ( 2mx + 1 + 2mx + 1) = 1 ( m ( x + x ) + 1) = m 2 + 1
 I 2 4
1 2
2
1 2
2
1
⇒ y I = x 2I +
2
Vaäy khi m thay ñoåi thì I luoân thuoäc Parabol (P’) coù phöông trình laø: y = x2 +1/2.
b) Goïi ∆ 1, ∆ 2 laàn löôït laø tieáp tuyeán cuûa (P) taïi M, N coù phöông trình laø:
∆1 : x1x = 1( y + y1 ) ⇔ x1x − y − y1 = 0
∆ 2 : x 2 x = 1( y + y 2 ) ⇔ x 2 x − y − y 2 = 0
Goïi ϕ laø goùc hôïp bôûi ∆ 1, ∆ 2 , ta coù:
x1x 2 + 1 −1 + 1
cos ϕ = = =0 ⇒ ϕ = 90 0.
x1 + 1 x 2 + 1
2 2
x1 + 1 x 22 + 1
2

Vaäy 2 tieáp tuyeán taïi M, N cuûa (P) vuoâng goùc vôùi nhau.

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 3

 Trong maët phaúng Oxy cho (P): y2 = 64x.
a) Goïi M laø ñieåm tuøy yù treân (P). Tieáp tuyeán vôùi (P) taïi M caét truïc Ox taïi N. Chöùng minh
FMN
 = FNM .
b) Tìm treân (P) moät ñieåm E vaø treân ñöôøng thaúng d: 4x + 3y + 46 = 0 moät ñieåm F sao cho ñoaïn EF
ngaén nhaát.
Giaûi
∆ y
a) (P) coù phöông trình : y2 = 64x ⇒ p = 32 . d
Goïi d laø tieáp tuyeán vôùi (P) taïi ñieåm M(x1 ; y1) baát kì treân (P).
Ta coù phöông trình cuûa d laø: y1.y = 32(x + x1). M
N laø giao ñieåm cuûa d vaø Ox ⇒ N ( − x1; 0 ) . - N 1
0 F x
Khi ñoù ta coù:
p
FN = x F − x N = 16 + x1 , FM = x1 + = 16 + x1 (p = 32)
2
Do ñoù tam giaùc MFN caân taïi F ⇒ FMN  = FNM .
Baøi toaùn ñöôïc chöùng minh.
b) Neáu ta goïi ∆ laø tieáp tuyeán cuûa (P), song song vôùi ñöôøng thaúng d, vaø goïi N laø tieáp ñieåm cuûa
∆ vôi (P) thì khi ñoù khoaûng caùch d1 töø N ñeán d
laø khoaûng caùch ngaén nhaát töø moät ñieåm M baát kì thuoäc (P) ñeán d.
Do ñoù EF phaûi baèng d1, y
⇒ E truøng vôùi N, vaø F chính laø hình chieáu cuûa N treân ñöôøng thaúng d. ∆
Goïi ∆ : 4x + 3y + C = 0 (C ≠ 0) laø tieáp tuyeán cuûa (P) F
d
vaø song song vôùi d: 4x + 3y + 46 = 0,
E
ta coù: 32.9 = 2.4.C ⇔ C = 36. x
Vaäy phöông trình cuûa ∆ laø: 4x + 3y + 36 = 0.
Phöông trình hoaønh ñoä tieáp ñieåm cuûa ∆ vaø (P) laø:
2
 4  6 2
 − x − 12  = 64x ⇔ x − 32x + 144 = 0 ⇔ x = 9 ⇒ y = −24
 3  9
⇒ N ( 9; −24 ) ≡ E ∈ (P).
Goïi ∆ ’ laø ñöôøng thaúng qua N vaø vuoâng goùc vôùi d, ta coù phöông trình cuûa ∆ ’ laø:
3 ( x − 9 ) − 4 ( y + 24 ) = 0 ⇔ 3x − 4y − 123 = 0 .
Toïa ñoä cuûa F laø nghieäm cuûa heä phöông trình sau:
 37
3x − 4y − 123 = 0 x = 5  37 126 
 ⇔ ⇒ F ;− .
4x + 3y + 46 = 0 y = − 126  5 5 
 5

 Trong maët phaúng Oxy cho Parabol coù phöông trình (P): y2 = -x vaø ñöôøng troøn coù phöông trình:
2
(C): ( x + 1) + y 2 = 1. Haõy vieát phöông trình tieáp tuyeán chung cuûa (P) vaø (C).
Giaûi
2 2 1
Phöông trình cuûa (P): y = - x coù daïng y = - 2px vôùi p = .
2
Ñöôøng troøn (C) coù taâm I(-1;0), baùn kính R = 1.

Xeùt ñöôøng thaúng d1: x – a = 0:

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 4

 d ( I,d1 ) = R = 1
  −1 − a = 1
Ñeå d1 laø tieáp tuyeán chung cuûa (P) vaø (C) ta phaûi coù:  2 1 ⇔ ⇔a=0
0 . = −2.1. ( −a ) a = 0
 2
Vaäy d1: x = 0 laø moät tieáp tuyeán chung caàn tìm, d1 chính laø truïc Oy.

Xeùt ñöôøng thaúng d2: kx – y + b = 0:
Ñeå d2 laø tieáp tuyeán chung cuûa (P) vaø (C) ta phaûi coù:
 −k + b  1  2  2
d ( I,d 2 ) = R = 1  2 = 1  −k − = k2 + 1 k = k = −
   4k  4  4
 2 1
⇔  k +1 ⇔ ⇔ ∨ 
( −1) = −2.k.b  1 b = − 1 b = 2 b = − 2
 2  b = − 4k  4k 
 2  2
Vaäy coù 2 tieáp tuyeán chung cuûa (P) vaø (C) nöõa laø:
d12 : 2x − 4y + 2 2 = 0 , d 22 : − 2x − 4y − 2 2 = 0.
Toùm laïi: Coù 3 tieáp tuyeán chung cuûa (P) vaø (C) laø:
d1: x = 0, d12 : 2x − 4y + 2 2 = 0 , d 22 : − 2x − 4y − 2 2 = 0.

 Trong maët phaúng Oxy cho Parabol (P): y2 = 12x.

a) Vieát phöông trình tieáp tuyeán cuûa (P) ñi qua A(-3;8). Chöùng toû 2 tieáp tuyeán naøy vuoâng goùc nhau.
b) Goïi M, N laø 2 tieáp ñieåm. Vieát phöông trình MN vaø chöùng toû MN ñi qua tieâu ñieåm cuûa (P).
Giaûi
2 2
a) Phöông trình cuûa (P): y = 12x coù daïng y = 2px vôùi p = 6.
Suy ra tieâu ñieåm cuûa (P) laø F(3;0).
Goïi d laø ñöôøng thaúng qua A(-3;8) coù daïng: Ax + By +3A – 8B = 0,trong ñoù A2 + B2 ≠ 0.
Ñeå d tieáp xuùc vôùi (P) ta phaûi coù: 6B2 = 2A ( 3A − 8B) ⇔ 3A 2 − 3B2 − 8AB = 0
Vì A vaø B khoâng ñoàng thôøi baèng 0 neân ta choïn B = 1, suy ra phöông trình (*) töông ñöông vôùi:
A = 3
3A − 8A − 3 = 0 ⇔ 
2
A = − 1
 3
Vaäy coù 2 tieáp tuyeán cuûa (P) qua A laø: d1: 3x + y + 1 = 0 coù heä soá goùc k1 = -3.
d2: -x + 3y -27 = 0 coù heä soá goùc k2 = 1/3.
Ta thaáy: k1.k2 = -1, do ñoù d1 vuoâng goùc vôùi d2.
Goïi M laø tieáp ñieåm cuûa d1 vaø (P), toïa ñoä cuûa M laø nghieäm cuûa heä:
 1
3x + y + 1 = 0 x = 1 
 2 ⇔ 3 ⇒ M  ; −2 
y = 12x y = −2 3 

Goïi N laø tieáp ñieåm cuûa d2 vaø (P), toïa ñoä cuûa M laø nghieäm cuûa heä:
− x + 3y − 27 = 0 x = 27
 2 ⇔ ⇒ N ( 27;18)
y = 12x y = 18
x − 27 y − 18
Do ñoù ñöôøng thaúng MN laø: = ⇔ 3x − 4y − 9 = 0.
80 −20
−
3
Thay F(3;0) vaøo veá traùi trong phöông trình cuûa ñöôøng thaúng MN ta thaáy: 3.3 – 4.0 – 9 = 0. Vaäy MN
ñi qua F.

☺

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 5

 BAØI TAÄP REØN LUYEÄN

Baøi 1: Xaùc ñònh tieâu ñieåm vaø phöông trình ñöôøng chuaån cuûa caùc parabol (P) sau. Veõ (P):
a) y 2 = 8x b) y 2 = 4x c) y 2 = −2x
d) y 2 + 6x = 0 e) x 2 = 3y f) x 2 + 4y = 0

Baøi 2: Vieát phöông trình chính taéc cuûa parabol (P) bieát:
a) Ñöôøng chuaån: x = 3.
b) Ñöôøng chuaån: y + 1 = 0.
c) Ñænh O, nhaän Ox laøm truïc ñoái xöùng vaø khoaûng caùch töø tieâu ñieåm ñeán ñöôøng chuaån baèng 5.
d) Truïc ñoái xöùng Ox vaø qua ñieåm M(1; - 2).
e) Nhaän truïc hoaønh laøm truïc ñoái xöùng vaø chaén treân ñöôøng thaúng
x + 2y = 0 moät ñoaïn baèng 4 5 .

Baøi 3: Cho (P) coù tieâu ñieåm F(3; 0),

a) Moät ñieåm naèm treân (P) coù hoaønh ñoä baèng 2. Haõy tính khoaûng caùch töø ñieåm ñoù ñeán tieâu ñieåm.
b) Qua I(2; 0) döïng ñöôøng thaúng d thay ñoåi luoân caét (P) taïi hai ñieåm A, B. CMR tích soá khoaûng
caùch töø A vaø B ñeán Ox laø moät haèng soá.

Baøi 4: Cho ñieåm M(0; -6) vaø parabol (P): y 2 = 9x . Laäp phöông trình ñöôøng thaúng qua M caét (P) taïi
hai ñieåm phaân bieät A. B sao cho AB = 3 10 .

Baøi 5: Cho parabol (P): y 2 = 2x . Vieát phöông trình tieáp tuyeán cuûa (P):
a) Taïi ñieåm coù hoaønh ñoä baèng 2.
b) Song song vôùi ñöôøng thaúng d1: x – 2y + 3 = 0.
c) Vuoâng goùc vôùi ñöôøng thaúng d2: 2x – y + 4 = 0.
d) Ñi qua ñieåm B( -2 ; 0)

Baøi 6: (Ñeà 107): Cho parabol (P): y 2 = 16x . Vieát phöông trình caùc tieáp tuyeán cuûa (P). bieát:
a) Ñi qua ñieåm A(1; 2)
b) Vuoâng goùc vôùi ñöôøng thaúng d: 2x – y + 5 = 0.
Baøi 7: (ÑHÑN ñôït 1):
 3 5
Cho parabol (P) coù tieâu ñieåm F  2; −  vaø ñöôøng chuaån d coù phöông trình y = − .
 4 4
a) Laäp phöông trình cuûa (P).
b) Vieát phöông trình tieáp tuyeán cuûa (P) song song vôùi truïc Ox.

☺

HEÁT PHAÀN MOÄT

Email: haithaomy@yahoo.com.vn Trang 6