Teori perkembangan kanak-kanak

Perkembangan ialah perubahan yang bersifat kualitatif iaitu sifat perubahan yang tidak
dapat diukur secara kuantiti tetapi ternyata perubahan yang sudah berlaku melihatkan sifat kelainan
daripada peringkat yang terdahulu. Perubahan-perubahan tersebut melibatkan perubahan
fizikal,kognitif, sosial dan emosi. Namun kajian yang dijalankan lebih tertumpu kepada perubahan
yang melibatkan perkembangan fizikal dan kognitif kanak-kanak. Kajian perkembangan kognitif ini
dijalankan mengikut kategori umur tertentu berdasarkan teori perkembangan awal kanak
kanak.Kajian ini bertujuan untuk mengenalpasti adakah teori perkembangan kanak-kanak selari
dengan kajian yang dilakukan terhadap murid yang telah dipilih. Seramai empat orang murid yang
merupakan kanak kanak berusia antara 7 hingga 11 tahun di sebuah sekolah telah dipilih sabagai
responden kajian. Pemilihan responden adalah berdasarkan kajian pemerhatian dan interaksi
semasa berada di sekolah. atau kajian telah diambil secara pemerhatian, ujian dan pengukuran.
Dapatan kajian mendapati bahawa terdapat perubahan perkembangan fizikal dan kognitif mengikut
peringkat umur.Setiap yang hidup pasti akan menjalani dua proses utama yang asas bagi
merealisasikan sebuah kehidupan. Proses tersebut adalah perkembangan dan pertumbuhan. Dua
proses ini merupakan induksi yang penting untuk mematangkan atau mendewasakan semua benda
hidup. Perincian bagi perkembangan adalah perubahan abstrak yang berterusan hingga ke akhir
hayat benda hidup tersebut.Pertumbuhan pula adalah perubahan fizikal yang terhad pada beberapa
Woolfolk dan Margetts (2007) dalam Haliza Hamzah dan Joy N. Samuel mensifatkan pertumbuhan
sebagai perubahan dalam saiz dan kematangan.Daripada segi fizikal, ini bermaksud pertambahan
dalam saiz bahagian-bahagian badan, ketinggian dan bilangan saraf-saraf otak.Menurut Dr. Ragbir
Kaur (2008), pertumbuhan adalah perubahan-perubahan fizikal yang berlaku pada manusia. Ia juga
perubahan-perubahankuantitatif yang berlaku dalam diri manusia.Mok Soon Sang (2009) pula
menjelaskan bahawa pertumbuhan adalah perubahan fizikal tubuh badan.Kesimpulannya,
pertumbuhan bermaksud suatu perubahan yang bersifat kuantitatif iaitu perubahan fizikal manusia
dari aspek saiz dan kematangan dan perubahan ini akan terus berlaku hingga ke satu tahap
perubahan itu akan berhenti.

Konsep perkembangan kanak-kanak Santrock (2008) dalam Haliza Hamzah dan Joy N. Samuel
mentafsirkan perkembangan sebagai perubahan dalam corak biologi, kognitif dan sosioemosi
individu yang bermula daripada peringkat percambahan sehingga ke akhir hayat.Menurut Dr. Ragbir
Kaur (2008), perkembangan didenifnisikan sebagai perubahab-perubahan sistematik yang
berterusan dalam seseorang daripada tarikh lahir hinggalah kematiannya. Perubahan-perubahan ini
adalah perubahan kualitatif yang berlaku secara progresif dalam diri manusia.Mengikut Mok Soon
Sang (2009), perkembangan merupakan satu proses yang berterusan daripada peringkat lahir
hingga peringkat kematangan. Konsep perkembangan pada asasnya ialah perubahan tingkah laku
mental.Menurut Crow

pula, perkembangan

merupakan

perubahan secara kualitatif serta

cenderung ke arah yang lebih baik dari segi pemikiran, rohani,moral dan sosial.Karl E. Garrison pula
menyatakan bahawa perkembangan terhasil daripada tindakan yang saling berkait antara
perkembangan jasmani dan pembelajaran.Semua perkembangan, sama ada berbentuk struktur,
kemahiran satu siri tingkahlaku ataupun keseluruhan sahsiah, adalah mengikut beberapa aturan
semula jadi dan sifat-sifat yang sejagat. Secara ringkas, perkembangan boleh disifatkansebagai
pengaliran yang saling berkait antara perubahan kuantitatif danperubahan kualitatif yang menuju ke
arah tertentu dan yang dijangkakan.D.S. Wright dan Ann Taylor mentakrifkan perkembangan sebagai
perubahanyang berlaku dalam warisan hayat (baka) dan organisasi kepada strukturorganism dalam
keadaan yang saling berkait serta berhubung denganpertambahan umur.Menurut Atan Long pula,
perkembangan ialah perubahan kualitatif. Ia tidak dapat diukur secara kuantitatif tetapi jelas dilihat
perubahan telah berlaku kerana sifat baru berlainan daripada peringkat yang lebih awal. Tambahan
pula,perkembangan sentiasa berlaku secara berterusan dari permulaan percambahan hingga ke
akhir hayat organisma. Ini bermakna, perkembangan bukan sahaja membawa sesuatu organisma ke
peringkat matang, tetapi perkembangan berterusan berlaku. walaupun peringkat kematangan
dilampaui. Tegasnya,perkembangan sentiasa berlaku terus-menerus, dari awal sehingga akhir hayat
sesuatu organisma. Proses perkembangan bagi sesuatu organisma itu sudahsedia terancang dalam
gen-gen yang diwarisi daripada keturunan yang terdahulu. Bagi sesuatu jenis organisma, sifat umum
jenis itu iaitu phylogenetic .adalah serupa.Gesell (1949) menyatakan, walaupun tidak ada dua
individu yang benar-benar serupa, secara global semua kanak-kanak yang normal cenderung
mengikut susunan pertumbuhan yang biasa dilalui oleh kanak-kanak.Kesimpulannya perkembangan
dapat ditakrifkan sebagai satu perubahan kualitatif yang sistematik meliputi aspek biologi, kognitif dan
sosio emosi.Perubahan tersebut adalah berterusan dalam mematangkan dan mendewasakan suatu

benda hidup hingga ke akhir hayatnya.Selain daripada itu, saiz otak dan organ-organ dalaman juga
bertambah.Pertambahan saiz otak memberi kanak-kanak keupayaan yang lebih untuk menaakul
dan mengingat. Oleh itu, pertumbuhan melibatkan aspek kognitif dan fizikal. Pertumbuhan
dipengaruhi oleh baka atau keturunan, kematangan, kesihatan ibubapa dan persekitaran individu
tersebut. Kadar pertumbuhan berbeza daripada individu kepada individu dan ia berlaku peringkat
demi peringkat.
Faktor-faktor pertumbuhan dan perkembangan kanak-kanak ialah masing-masing
membawa gen-gen yang mengandungi sifat-sifat baka. Individu yang normal biasanya mempunyai
23 kromosom.Menurut Dr. Ragbir Kaur (2008), faktor-faktor pertumbuhan dan perkembangan
kanak-kanak adalah seperti berikut:. Dua faktor utama yang mempengaruhi perkembangan seorang
individu iaitu baka dan persekitaran. Faktor baka terdiri daripada pengaruh genetik, perbezaan
fizikal,perbezaan kognitif dan perbezaan emosi dalam diri manusia. Faktor persekitaran pula terdiri
daripada keluarga, rakan sebaya, budaya,teknologi, guru dan sekolah, media massa serta
masyarakat. Faktor keluarga terdiri daripada faktor suasana rumah pemakanan dan taraf status sosio
ekonomi serta kebudayaan. Kedua-dua faktor baka dan persekitaran adalah penting dalam
membentuk pertumbuhan dan perkembangan seseorang individu. Mengikut sumber lain, faktorfaktor pertumbuhan dan perkembangan kanak-kanak dihuraikan seperti melalui Perkembangan
seseorang kanak-kanak amat dipengaruhi oleh baka atau keturunan dan faktor persekitaran. Baka
atau keturunan merupakan ciri-ciri perwarisan yang dibawa oleh ibu bapa kepada anak-anak. Ciri-ciri
seperti warna kulit, saiz fizikal, warnamata dan lain-lain. Baka diperturunkan melalui gen-gen ibu bapa
kepada anak-anak.Baka ini boleh menguasai penyuburan fizikal dan mental. Baka juga menetapkan
had keupayaan, kemampuan mental kita sama ada pandai atau tidak pandai.Sebagaimana yang
telah dihuraikan dalam teori perkembangan manusia, bahawa setiap individu menunjukkan ciri-ciri
perkembangan yang serupa dalam peringkat-peringkat pertumbuhan yang tertentu. Akan tetapi,
kadar perkembangan setiap individu,walaupun dalam peringkat pertumbuhan yang sama, tetap
berbeza dari segi fizikal,kognitif, emosi dan sosial. Kajian ahli-ahli psikologi telah membuktikan
bahawa tidak ada dua orang individu mempunyai kadar perkembangan yang sama. Mereka
berpendapat baka dan persekitaran adalah faktor-faktor yang menyebabkan kadar perkembangan
manusia dan wujudnya perbezaan individu di antara satu sama lain.

Pengaruh genetik atau faktor baka kini dikenali sebagai gen yang terdiri daripadanukleoprotein yang
menentukan baka atau ciri keturunan. Ia terletak di lokus tertentupada kromosom, iaitu sejenis benda
seni berbentuk panjang yang didapati dalamnukleus sel sperma (jantan) dan juga sel ovum (betina).
Mengikut kajian, kromosommengandungi bahan DNA dan RNA d pasangankromosom. Semasa
proses persenyawaan, iaitu percantuman sel sperma (gamet jantan) dengan sel ovum (gamet
betina) dengan membentuk zigot yang mula mendapat 23 kromosom daripada ibu bapa masingmasing. Seterusnya, proses pertukaran diantara kromosom daripada ibu dan bapanya berlaku dan
menjadi ciri-ciri baka tersendiri, kemudian diwarisi oleh bayi yang akan dilahirkan pada masa kelak.
Kajian ahli-ahli psikologi Galton (1865), Goddard (1890), Newman (1937) danShieldo (1962)
telah membuktikan bahawa setiap individu mempunyai kecerdasan dan kebolehan intelek yang
berbeza dengan rakan sebayanya. Perbezaan kecerdasan diantara individu boleh diperhatikan
daripada prestasi pelajar dalam sesuatu kelas.Kajian ahli-ahli psikologi sering mengaitkan perbezaan
kecerdasan individu dengan kecerdasan ibu bapa mereka. Biasanya, ibu bapa yang cerdas pintar
akanmelahirkan anak yang juga cerdas pintar.Mengikut kajian ahli-ahli psikologi, emosi seseorang
individu juga diwarisi daripada baka ibu bapa. Misalnya, ibu bapa yang mempunyai emosi yang
kurang stabil dan bersifat pemarah akan melahirkan anak yang agresif dan autokratik.Di samping
faktor-faktor seperti keluarga, rakan sebaya, status sosio-ekonomi,kebudayaan dan kepercayaan
masyarakat, sumber teknologi, guru dan sekolah pulamempengaruhi perkembangan individu dalam
setiap peringkat pertumbuhannya.Institusi keluarga merupakan pengaruh utama terhadap
perkembangan manusia.Unsur-unsur institusi keluarga yang pengaruhi perkembangan individu ialah
suasanarumah, makanan, asuhan dan status sosio-ekonomi keluarga. Adalah telah diketahui umum,
perbezaan suasana rumah, makanan, asuhan dan sosio-ekonomi keluarga melahirkan perbezaan
individu mengikut perbezaan kadar perkembangannya.Misalnya Kanak-kanak dilahirkan dalam
sebuah rumah yang mesra dan penuh dengan kasih sayang akan mengalami perkembangan emosi
yang sihat Makanan berzat dan seimbang akan membantu kanak-kanak memperkembangkan
jasmaninya dengan sempurna. Kanak-kanak diasuh dan dididik dengan cara yang baik akan
mengalami perkembangan potensi, tingkah laku dan emosi dengan sempurna.Status sosio-ekonomi
keluarga yang baik atau tinggi akan membantu perkembangan intelek dan fizikal kanak-kanak ke
tahap optimum kerana keluarga ini berupaya memberi makanan yang cukup berzat dan seimbang
serta kemudahan pendidikan yang sempurna kepada anak-anak mereka.Pengaruh rakan sebaya
adalah penting dalam perkembangan kanak-kanak,khasnya dari perkembangan intelek, sahsiah,

emosi dan sosial. Misalnya; kanak-kanak bergaul dengan rakan sebaya yang rajin belajar akan
mendorong perkembangan intelek dan potensinya ke tahap optimum. Kanak-kanak yang
bersosialisasi dengan rakan sebaya yang bersopan santun akan menyerap nilai-nilai murni yang
positif daripada mereka.Menurut NAEYC (National Association For the Education of Young
Children),perkembangan kognitif kanak-kanak dipengaruhi oleh persekitaran yang melingkunginya,
seperti rumah dan sekolah.
Konsep Perkembangan Kognitif Kanak-kanak(6-12 tahun)
Menurut Haliza Hamzah dan Joy N. Samuel (2009), kemahiran kognitif merupakan
kebolehan individu berfikir, memberi pendapat memahami, mengingati perkara-perkara yang berlaku
dipersekitaran masing-masing. Ia melibatkan aktiviti mental seperti ingatan, mengketogeri,
merancang, menaakul, menyelesaikan masalah,mencipta, berimaginasi dan lain-lain. Kemahiran
kognitif penting untuk kelangsungan hidup seseorang individu.Perkembangan kognitif kanak-kanak
memberi penekanan terhadap pembinaan pemikiran kanak-kanak. Ia berpusat kepada perubahan
pemikiran kanak-kanak yang berlaku daripada satu peringkat perkembangan kepada yang
seterusnya.Mok Soon Sang (2008) menyatakan, maksud kognitif adalah berkaitan rapat dengan
kognisi, iaitu aktiviti atau proses memperolehi ilmu secara taakulan atau pemikiran melalui deria.
Maka perkembangan kognitif kanak-kanak adalah berkaitan rapat dengan perkembangan otaknya
serta interaksi sosial, khasnya dengan rakan sebaya yang lebih berpengalaman. Dengan perkataan
lain, perkembangan kognitif kanak-kanak adalah bergantung kepada perkembangan otak atau
sensorimotor (fizikal)serta interaksi dengan orang yang lebih berpengalaman, iaitu perkembangan
sosial.Tambahan pula, perkembangan kognitif juga tidak dapat dipisahkan daripada kemahiran
berfikir, sesuatu proses pemikiran berlandaskan pengendalian metakognisi.Kesimpulannya,
perkembangan kognitif kanak-kanak adalah perkembangan otak kanak-kanak tersebut yang
membolehkan kanak-kanak tersebut mengenal,membanding beza dan berfikir tentang sesuatu. Ia
juga selari dengan perkembangan fizikal dan sosial kanak-kanak tersebut.

.
Peringkat Operasi Konkrit (6-12 tahun)

Kanak-kanak peringkat operasi konkrit juga secara beransur-ansur berubah daripada

pemikiran egosentrik kepada pemikiran decentered atau objektif (slavin,1997). Pemikiran decentered
membolehkan kanak-kanak memahami bahawa persepsi orang lain berlainan daripada mereka.
Contohnya bila seseorang kanak-kanak peringkat operasi konkrit ditanya, apakah bentuk awan yang
dia lihat pada masa itu?Jawapannya mungkin arnab. Sementara kawannya nampak burung dan
yang lain jawab pokok. Dia dapat menerima jawapan rakan-rakannya kerana dia memahami orang
lain masing-masing mempunyai persepsi tersendiri. Satu lagi kebolehan yang diperolehi oleh kanakkanak peringkat konkrit ialah individu tersebut boleh memikirkan secara serentak tentang keseluruhan
kumpulan objek dan hubungan di antara subordinate atau sub-kumpulan yang membentuk
kumpulan besar tersebut. Kebolehan ini dinamakan 'class inclusion'.
Teori Perkembangan Kognitif Jean Piaget
Menurut Jean Piaget, kanak-kanak akan melalui peringkat-peringkat perkembangan kognitif
yang sama tetapi pada usia yang berbeza-beza. Beliau berpendapat persekitaran tidak membentuk
kognitif kanak-kanak,sebaliknya, kanak-kanak membina pengetahuan mereka secara aktif untuk
memahami persekitarannya. Keadaan ini berlaku melalui pelbagai proses penerokaan,manipulasi
dan menilai persekitaran fizikalnya. Untuk menerangkan dengan lebih lanjut mengenai proses ini,
Piaget memperkenalkan

4 konsep utama

iaitu

skema(

schema

),

Penyerapan

( Assimilation), pengubahsuaian ( Accomodation ),keseimbangan ( Equilibrium ). Skema

adalah struktur kognitif atau mental yang membolehkan individu mengurus dan menyesuaikan diri
dengan keadaan persekitaran. Skema adalah seperti sebuah kabinet yang menyimpan banyak fail
dan setiap fail mewakili satu skema. Apabila seorang bayi dilahirkan ia mempunyai skema umum dan
semakin bayi itu membesar skema yang diperoleh semakin meningkat dan skema itu semakin
diperhalusi. Skema adalah proses mencipta, memperhalus, membuat perubahan, menyusun dan
mengurus. Apabila seorang bayi dilahirkan, skema sedia ada pada bayi itu ialah menghisap susu dan
menggenggam. Apa sahaja benda yang dimasukkan ke mulutnya akan dihisapnya. Seperti puting
susu atau jari tangan. Bayi berkenaan masih belumdapat membezakan yang mana satu akan
mengeluarkan susu atau sebaliknya, kerana hanya ada satu sahaja skema iaitu menghisap.
Asimilasi merupakan proses kognitif di mana seseorang menyatukan maklumat-maklumat baru
atau pengalaman-pengalaman baru ke dalam skema yang sedia ada, iaitu penyerapan fitting .

Maklumat baru ke dalam struktur sedia ada.Asimilasi berlaku sepanjang masa kerana manusia
sentiasa melalui pelbagai maklumat. dan pengalaman. Keadaan ini boleh disamakan dengan
sebuah belon yang semakin membesar apabila ditiupkan angin ke dalamnya. Oleh itu, perubahan
yang berlaku adalah secara kuantitatif atau bukan kualitatif. Akomodasi atau penyesuaian diri dan
menghasilkan perubahan kualitatif serta perkembangan skema (development of schema ). Jika
maklumat yang diterima sesuai dengan skema yang ada, maka ia akan diserap ke dalam skema,
sebaliknya jika maklumat itu tidak sesuai, maka maklumat itu akan ditolak atau diubah atau
diubahsuai.Oleh itu, proses penyesuaian diri berlaku apabila skema yang sedia ada diubah suai
untuk digabungkan dengan maklumat-maklumat atau pengalaman-pengalaman baru.Peningkatan
maklumat dan pengalaman ini meningkatkan tahap skema sedia ada.Proses ini berlaku secara
berterusan sehingga seseorang itu mencapai tahap pemahaman yang stabil dan mantap bagi satusatu kemahiran tertentu.Keseimbangan akan tercapai apabila seseorang kanak-kanak
menyeimbangkan proses penyerapan dan pengubahsuaian. Contohnya, apabila seseorang kanakkanak menerima maklumat baru, ia akan menyerap maklumat itu ke dalam skemanya.Sekiranya ia
berjaya proses keseimbangan akan tercapai. Sebaliknya, jika ia tidak dapat diserap, maka maklumat
itu akan diubahsuai melalui pengubahsuaian skema atau mencipta skema yang baru. Jikalau
maklumat baru itu dapat disesuaikan, maka tahap keseimbangan akan tercapai. Proses ini berlaku
secara berterusan bermula dari bayi sehingga dewasa.Dari kajian dan pemerhatiannya, Piaget
mendapati bahawa perkembangan kognitif kanak-kanak adalah berbeza dan berubah melalui empat
peringkat mengikut perubahan umur mereka. Piaget membahagikan empat peringkat ini sebagai
peringkat sensori motor, pra operasi, operasi konkrit dan operasi formal.

Peringkat Sensori Motor (0-2 tahun)

Dalam peringkat ini, kanak-kanak mula menggunakan deria motornya untuk memahami dan
berinteraksi dengan persekitarannya. Selepas dilahirkan selama dua bulan, seorang bayi sudah
boleh membezakan objek-objek didalam persekitarannya. Kanak-kanak kelihatan mula boleh belajar
bahasa dan lambing yang mudah. Kanak-kanak cuba belajar koordinasi di antara deria motor
dengan gerakannya serta cuba mengaitkan perkataan-perkataan dengan objek-objek yang dapat
dilihat dalam persekitarannya.

Peringkat Operasi Konkrit (7-12 tahun)

Kanak-kanak mula memperolehi konsep transformasi, menguasai proses kebalikan dan akhirnya
mengamati proses songsangan .Di samping itu, kanak-kanak sudah boleh mempelajari lebih
daripada satu perkara pada satu masa.Kanak-kanak sudah boleh memikir secara induktif atau
deduktif serta dapat menguasai konsep masa dan kelajuan. Bagaimanapun, keupayaan berfikir
secara logik masih terbatas kepada konkrit sahaja. Mereka masih tidak mempunyai kebolehan untuk
berfikir secara abstrak. Oleh itu, mereka tidak dapat menyelesaikan masalah yang kompleks. Di
dalam peringkat ini,kebanyakan aktiviti pembelajaran yang bererti masih bergantung kepada objekobjek konkrit dan pengalaman secara langsung.
Peringkat Operasi Formal (selepas 12 tahun)
Remaja telah boleh berfikir secara abstrak dan boleh menyelesaikan masalah yang lebih kompleks.
Mereka juga boleh berfikir secara deduktif atau induktif,dan menggunakannya untuk membuktikan
teorem atau hukum matematik serta membuat rumusan atau generalisasi daripada aktiviti-aktiviti
matematik.Remaja juga boleh menggunakan simbol-simbol matematik untuk menggambarkan
konsep yang abstrak, mengaitkan satu konsep dengan konsep yang lain serta menggunakan logik
untuk menyelesaikan masalah matematik.Menurut Piaget, pada peringkat ini kanak-kanak
mengalami perkembangan pesat dalam proses operasi kognitif dan mengaplikasi kemahiran ini
apabila berfikir tentang objek, situasi dan orang yang telah mereka lihat. Operasi kognitif adalah aktiviti
mental dalaman yang membolehkan kanak-kanak mengubahsuai dan menyusun semula imej dan
simbol dalam membuat rumusan atau keputusan yang logik. Beberapa pemikiran yang beransuransur dikuasai oleh kanak-kanak pada peringkat operasi konkrit ini ialah pengekalan terutamanya
isipadu dan berat, mengklasifikasi dan mengkategori serta juga berupaya membuat perkaitan logik .
Pengekalan (conservation )

Pengekalan bermaksud memahami bahawa perubahan objek atau susunan tidak mengubah
cirinya atau sifatnya. Pengekalan berlaku pada isipadu atau kuantiti cecair,berat bahan pepejal seperti
plastersin dan nombor. Seperti dalam rajah dibawah, sekiranya ditanya soalan kepada kanak-kanak
berusia 7 tahun, bekas A atau B'yang banyak air, dia tentu menjawab B' kerana dia telah memperoleh
konsep pengekalan isipadu air. Dia juga telah menguasai konsep 'tidak memusat' (decenter)iaitu
boleh melihat kaitan tinggi dan lebar bekas air. Dia juga secara mental melakukan proses pembalikan
iaitu menuang semula ke dalam bekas A. A dan B adalah 2 gelas yang sama besar diisi kandungan
air. Air dalam bekas B dituang dengan air yang sama banyak kepada bekas tinggi iaitu bekas B'.

Mengklasifikasi
Kanak-kanak peringkat operasi konkrit boleh mengumpul benda-benda mengikut ciri-cirinya ke
dalam kategori tertentu. Contohnya pengangkutan darat terdiri daripada kenderaan seperti kereta,
lori, van, basikal, motosikal, trak, ambulance. Cirinya beroda 2 atau lebih dan bergerak atas jalan raya.
Begitu juga kereta api, LRT, Putera RTyang merupakan pengangkutan darat yang berjalan di atas
landasannya

Perkaitan Logik
Salah satu kebolehan penting peringkat operasi formal iaitu pemahaman yang lebih baik tentang
perkaitan kuantitatif dan perkaitan logik. Contohnya guru memberi arahan"berbaris mengikut
ketinggian, dari tinggi ke rendah". Arahan seperti ini mudah difahami oleh mereka yang berada di
peringkat operasi konkrit. Mereka telah berkebolehan membuat persirian secara mental (mental
seriation) iaitu kebolehan untuk menyusun dalam minda mereka senarai secara siri ketinggian atau
berat. Mereka juga berkebolehan dalam 'transitiviti' iaitu menerangkan perkaitan antara elemen dalam
sesuatu senarai. Contohnya, Fadlullah lebih tinggi daripada Redza. Redza pula lebih tinggi daripada
Firdaus. Siapakah yang lebih tinggi, Fadlullah atau Redza? Mereka yang talah berada di peringkat
operasi konkrit akan boleh memberi jawapan yang betul iaitu Fadlullah lebih tinggi daripada Firdaus.
Kajian perkembangan kognitif ini dijalankan untuk melihat perkembangan kognitif kanak-kanak
sama ada selari atau tidak dengan teori teori perkembangan kognitif yang dikemukakan oleh ahliahli psikologi.Kajian telah dijalankan di Sekolah Kebangsaan Selancar 3 yang terdiri daripada murid
tahun 13,4, 5. Kanak-kanak tersebut berumur diantara 7-11. tahun di sekolah tersebut telah dipilih
sabagai responden kajian. Pemilihan responden tersebut dibuat setelah pemerhatian dan
pengenalpastian

latar

belakang

murid

dan

persekitaran

sekolah

dilakukan

secara

keseluruhan.Sebagai analisa, empat orang responden tersebut telah menjalani ujian konservatif
Piaget untuk melihat perkembangan kognitif mereka.Antara ujian yang dijalankan seperti ujian duit
syiling, ujian tali , ujian air dan ujian tanah liat. Alasan yang dikemukakan oleh respon dan direkodkan
untuk melihat perbezaan kognitif responden mengikut peringkat umur.

Analisis data
Pengenalan Konservatif Piaget
Setiap responden telah melaksanakan empat jenis ujian konservatif Piaget yang terdiri daripada
ujian duit syiling, ujian tali , ujian air dan ujian tanah liat. Terdapat empat stesen yang berlainan yang
mempunyai jenis ujian yang berlainan.Bagi ujian yang pertama iaitu ujian duit syiling prinsip
transformasi telah digunakan. duit syiling telah disusun secara sama banyak pada permulaan ujikaji
dan kemudian keadaan duit syiling tersebut telah ditransformasikan kepada keadaan yang lain tanpa
menambah bilangan duit syiling tersebut. responden telah ditanya adakah bilangan duit syiling
selepas diselerakkan sama bilangannya dengan jumlah duit syiling sebelum diselerakka
Bagi ujian yang kedua pula iaitu ujian tali proses transformasi juga digunakan. Bagi ujian ini,
dua tali yang sama panjang digunakan.Pada permulaan ujian ini, kedua-dua tali yang sama
panjang itu diletakkan di atas meja secara lurus dan responden mengenalpasti samaada panjang
kedua-dua tali tersebut sama atau tidak. Setelah itu, salah satu tali tersebut ditransformkan iaitu
diubah bentuknya agar menjadi sedikit bengkok. Pelajar ditanya adakah tali tersebut sama panjang
atau tidak
Ujian yang keempat ialah tanah liat. Pada ujian ini bentuk bulat telah dibuat bagi kedua-dua
bentuk tanah liat. Bentuk bulat yang diperbuat daripada tanah liat telah diletakkan di atas meja dan
pelajar ditanya adakah bentuk bulat tersebut adalah sama. Selepas itu bola yang bulat tadi salah
satunya telah dileperkan sedikit tanpa mengurangkan tanah liat tersebut.Pelajar di Tanya adakah
masih sama atau tidak
ujian yang ketiga yang dijalankan pula ialah ujian isipadu air. Dalam ujian ini, dua bekas
air digunakan dan dilabel sebagai bekas A danbekas B. Kedua-dua bekas tersebut mempunyai saiz
dan ketinggian yang sama. Dalam situasi A, responden ditanya sama ada kedua-duabekas tersebut
mempunyai isipadu air yang sama banyak atau tidak.Selepas responden memberikan jawapan
mereka, transformasi akan dilakukan. Transformasi dibuat dengan menggantikan bekas B dengan
bekas yang mempunyai saiz dan ketinggian yang berbeza yang ditanda dengan bekas C. Semasa
melakukan transformasi ini, responden memerhatikan prosedur tersebut. Bekas A dan C diletakkan
secara bersebelahan dan responden akan ditanya semula adakah isipadu air antara kedua bekas
sama atau tidak.Setiap alasan yang diberikan responden telah direkodkan dalam borang ujian yang
telah disediakan. Kemudian setiap alasan yang diberikan oleh responden diulas dan

dibincangk.berdasarkan setia pujian sama ada selari atau tidak selari teori perkembangan kognitif
kanak-kanak yang dikemukakan oleh Jean Piaget.
Data Responden Dalam Ujian perkembangan kognitif
Responden bagi ujian perkembangan kognitif terdiri daripada pelajar yang berumur daripada
7,9,10,11 tahun. Kajian ini adalah untuk mengkaji tahap perkembangan kognitif pelajar pada setiap
peringkat umur.
Responden pertama peringkat Pra operasi
Nama : Mohamad Alif Haikal
Umur : 7 tahun
Tahun : 1

Jenis Ujian Konservatif Piaget

Alasan yang diberikan responden

Ujian duit Syiling

Jumlah duit syiling dalam kawasan A

dan kawasan B adalah sama kerana

Ujin Tanah Liat

bilangan duit tidak berjurangan

Bentuk bulat antara A dan B tidak sama
besar

Ujian Tali

Panjang tali A dan B adalah tidak sama

kerana tali B kelihatan lebih pendek

Ujian air / pengekalan isipadu

berbanding tali A
Situasi A
Isipadu air dalam bekas A dan B sama
banyak
Situasi B
Isipadu air dalam bekas A dan C tidak
sama banyak kerana air dalam bekas C
Sudah menjadi sedikit.

Responden pertama telah menjalankan keempat-empat ujian

berdasarkan ujian Konservatif Piaget iaitu ujian duit syiling, ujian tanah liat, ujian tali dan
ujian isipadu air. Segala persoalan , jawapan dan alasan yang diberikan oleh responden
pertama telah direkodkan. Alasan yang diberikan oleh responden pertama yang berusia
7 tahun dalam ujian duit syiling ini ialah bilangan duit syiling. Selepas diubah
kedudukannya adalah sama dengan sebelum diubah kerana bilangan duit syiling tidak
berkurangan. Keadaan ini membuktikan responden pertama sudah berupaya berfikir secara
logik dan rasional. Hal ini sekaligus menolak teori yang dikemukakan oleh jean Piaget yang mana
beliau menyatakan pada peringkat umur pra operasi 2-7 tahun , kanak-kanak masih belum
berupaya berfikir secara logik dan rasional. Ciri ini dikatakan sebagai centered atau pemusatan.
Menurut Piaget juga,pada peringkat ini kanak-kanak masih tidak dapat menguasai proses
transformasi yang dijalankan ke atas dirinya. leh itu, tahap perkembangan kognitif responden pertama
bagi ujian duit syiling ini adalah tinggi kerana mampu mengingat semula peristiwa yang sudah berlaku
dan boleh membanding dua peristiwa yang sudah berlaku.Perkara bertentangan dengan ujian duit
syiling telah berlaku keatas responden pertama yang mana bagi ujian tali, responden tidak
menguasai proses transformasi yang telah dilakukan. Responden pertama yang berusia 7 tahun ini
telah memberikan alasan bahawa apabila kedua dua tali diletakkan dalam keadaan yang lurus,
panjang kedua-dua tali tersebut adalah sama.Namun apabila tali tersebut ditransformkan menjadi
sedikit bengkok, alasan yang diberikan olehresponden pertama ialah panjang tali A dan B tidak sama
lagi kerana taliB kelihatan lebih pendek berbanding tali A. Berdasarkan alasan yang diberikan,
responden pertama ini tiada keupayaan untuk menggambarkan proses transformasi yang telah
dilakukan terhadap tali tersebut kerana mereka melihat pembengkokkan tali sebagai satu ukuran
yang baharu dan bukan ukuran tali yang lama. Alasan responden ini menunjukkan keselarian
dengan teori yang dikemukakan oleh Piaget yang mana beliau menyatakan bahawa pada peringkat
umur 2-7tahun, kanak-kanak masih belum mampu melihatperubahan yang berlaku dalam sesuatu
proses transformasi. Kanak-kanak hanya mampu memerhati satu keadaan sahaja pada satu satu
ketika. Bukti yang dapat ditunjukkan di sini ialah responden pertama tidak berkebolehan untuk
membuat perbandingan antara proses yang telah diubah dengan yang asal. Hal ini kerana kanakkanak hanya dapat menumpukan perhatiannya kepada satu situasi sahaja dalam satumasa tertentu.
Melalui ujian tanah liat pula kanak-kanak tidak dapat menjawap dengan tepat apabila tanah liat

tersebut telah ditranformasikan.Ini juga menunjukkan responden

pertama tidak dapat

membezakannya apabila telah diubahsuai.

Prinsip identiti juga masih belum dikuasai oleh responden melalui ujian tali dan ujian isipadu
air. Prinsip identiti yang dimaksudkan ialahmereka tahu sekiranya tiada bilangan yang ditambah atau
dikurangkan,bilangan objek adalah sama walaupun bentuknya sudah berubah.Responden tidak
dapat mengenalpasti panjang kedua-dua tali masihsama walaupun tali yang lurus dibengkokkan
dihadapan mereka tanpa dipotong sedikit pun, hanya bentuknya sahaja yang berubah. Untuk ujian
tanah liat pula responden tidak dapat mengenal pasti bentuk walaupun hakikatnya bentuk tersebut
tetap bulat.Bagi ujian isipadu air pula, responden pertama telah mengatakan bahawa jumlah air di
dalam bekas C lebih sedikit berbanding jumlah air yang terdapat dalam bekas A. Kenyataan ini
disokong dengan pendapat yang diberikan oleh ean Piaget iaitu kanak-kanak pada peringkat
umur 2-7 tahun tidak dapat menguasai prinsip identiti.Selain itu, responden pertama ini turut tidak
menguasai prinsip ganti rugi yang mana prinsip ini telah membawa perubahan kepada keadaan
paras air. Hal ini telah menyebabkan air di dalam bekas C kelihatan sedikit berbanding bekas A.
Prinsip keterbalikan juga masih tidak dikuasai oleh responden pertama kerana responden pertama
tidakmencuba untuk menuang semula air di dalam bekas C ke dalam bekas Bsemula bagi
memastikan paras air sama dengan bekas A.Keadaan ini menunjukkan bahawa kanak-kanak pada
peringkatumur 2-7 tahun ini lebih menumpukan kepada keadaan fizikal daripada konsep yang lebih
abstrak. Pada peringkat umur ini juga kanak-kanaktidak dapat melaksanakan transformasi dan tidak
dapat melakukan proses balik semula secara mental iaitu membalikkan proses kepadaasal seperti
yang dikemukakan oleh Jean Piaget.Oleh itu, kesimpulan daripada perbincangan hasil kajian
terhadap responden pertama mendapati bahawa hanya 2 jenis ujian sahaja yang selari dengan teori
yang dikemukakan oleh Jean Piaget terhadap kanak-kanak peringkat umur pra operasi 2-7 tahun .
Ujian duit syiling pula tidak selari dengan teori yang dikemukakan oleh J ean Piaget. Keadaan ini
mungkin sahaja berlaku kerana ujian duit syiling yang dijalankan terhadap kanak-kanak kini sudah
tidak lagi sesuai.Namun untuk mendapatkan kepastian tentang relevenan ujian ini dengan peringkat
umur pra operasi 2-7 tahun , ujian duit syiling ini seharusnya dijalankan kepada responden yang
lebih ramai agar keputusan ujian menjadi lebih tepat.

RESPONDEN KEDUA (Peringkat Operasi konkrit)

Nama : Umairah binti Zakaria
Umur : 9 tahun
Tahun : 3

Jenis ujian Konservartif Piaget

Alasan yang diberikan responden

Ujian Duit Syiling

Jumlah duit syiling kawasan A dan B

adalah sama walaupun ia telah

Ujian Tanah Liat

diselerakkan.
Bentuk Adan B adalah sama besar
walaupun ia telah diubahsuai

Ujian Tali

Panjang tali A dan B adalah sama

kerana panjang tetap sama walaupun
bentuknya diubah.

Ujian Air / pengekalan isipadu

Situasi A
Isipadu air dalam bekas A dan Bsama
kerana paras air adalah sama.
Situasi B
Isipadu air dalam bekas A dan C tetap
sama kerana air yang dituang dalam
bekas C merupakan sejumlah air yang
sama dalam bekas A.

Perbincangan Untuk Responden kedua

Berdasarkan hasil keempat-empat ujian yang telah dijalankan terhadap
responden kedua yang berusia 9 tahun ini, responden telah menguasai tiga prinsip
asas yang telah dikemukakan oleh Jean Piaget. Tiga prinsip asas tersebut ialah prinsip
identiti, prinsip ganti rugi dan prinsip keterbalikan. Oleh itu, ujian konservatif Piaget yang
dijalankan ke atas responden kedua selari dengan teori yang dibuat oleh Jean Piaget
Bagi mengenalpasti adakah responden kedua ini sudah menguasai keempat-empat
prinsip asas semasa peringkat umur operasi konkrit, ujian duit syiling,ujian tali, ujian
tanah liat dan ujian isipadu air telah dijalankan.Hasil keempat-empat ujian mendapati
bahawa responden kedua yang berusi 9tahun ini sudah menguasai prinsip identiti. Hal
ini

kerana

beliau

faham

sekiranya

tiada

bilangan

yang

ditambah

atau

dikurangkan,bilangan sesuatu objek adalah sama walaupun bentuknya sudah berubah.

Sebagai bukti, alasan yang diberikan oleh responden bagi ujian duit syiling, tali dan
isipadu air adalah sama walaupun kedudukan duit syiling, tali dan bentuk air dalam
bekas C sudah berubah bentuk.Selain itu, responden kedua ini juga sudah menguasai
prinsipganti rugi. al ini kerana alasan yang diberikan oleh responden semasa menjalani
ujian isipadu air ialah isipadu air dalam bekas A dan C tetap sama kerana air yang
dituang dalam bekas C merupakan sejumlah air yang sama dalam bekas A. Hal ini
menunjukkan responden memahami bahawa bentuk bekas C yang lebih pendek dan
lebarlah yang menyebabkan isipadu air kelihatan kurang berbanding isipadu dalam
bekas A.Bagi memastikan semula jawapan dan alasannya, responden telah menuang
semula air dalam bekas C ke dalam bekas B untuk memastikan bahawa paras air
masih sama dengan air di dalam bekas A.Proses yang dilakukan oleh responden
membuktikan bahawa beliau juga telah memahami prinsip keterbalikan seperti mana
yang dikemukakanoleh Jean Piaget.Oleh itu, kesimpulan daripada perbincangan hasil
kajian terhadap responden kedua mendapati bahawa keempat-empat ujian yang telah
dijalani menepati teori yang dikemukakan oleh Jean Piaget iaitu pada peringkat umur
operasi konkrit ini, kanak-kanak sudah boleh menguasai konsep pengekalan(conservati

on) yang mana dalam konsep ini kana-kanak perlu menguasai tiga konsep asas iaitu
prinsip identiti, prinsip ganti rugi dan prinsip keterbalikan. Selain itu, responden juga
sudah boleh berfikir secara logik kerana sudah memahami proses transformasi yang
dilakukan.

RESPONDEN KETIGA (Peringkat Operasi formal)

Nama : Mohd Alif Naufal Bin Mohd zaidi
Umur : 10 tahun
Tahun : 4

Jenis ujian Konservartif Piaget

Alasan yang diberikan responden

Ujian Duit Syiling

Ujian uit Syiling umlah duit syiling dalam

kawasan A dan kawasan B sama
kerana jumlahnya tidak berubah hanya

Ujian Tanah Liat

kedudukannya yang diubah

Bentuk Adan B adalah sama besar
walaupun ia telah diubahsuai

Ujian Tali

Panjang tali A dan tali B sama

keranahanya bentuk tali yang berubah
tetapitidak panjang tali tersebut. Pelajar
initelah meluruskan semula tali
yangtelah bengkok kepada keadaan

Ujian Air / pengekalan isipadu

asal
Situasi A Isipadu air dalam bekas A dan
B adalah sama kerana paras air dalam
setiap bekas sama rata.

Situasi B : isipadu air didalam bekas A

dan C adalah sama kerana jumlah air
dalam bekas B dituang ke dalam bekas
C tanpa air tertumpah.

Perbincangan Untuk Responden Ketiga

Berdasarkan hasil keempat-empat ujian yang telah dijalankan terhadap
responden ketiga yang berusia 10 tahun ini, responden juga telah menguasai tiga
prinsip asas sama seperti responden kedua seperti yang telah dikemukakan oleh Jean
Piaget.Tiga prinsip asas tersebut ialah prinsip identiti, prinsip ganti rugi dan prinsip
keterbalikan.Oleh itu, ujian konservatif Piaget yang dijalankan ke atas responden ketiga
ini juga selari dengan teori yang dibuat oleh Jean Piaget. Bagi mengenalpasti adakah
responden kedua ini sudah menguasai ketiga-tiga prinsip asas semasa peringkat umur
operasi formal, ujian duit syiling, ujian tali,ujian tanah liat dan ujian isipadu air telah
dijalankanh.Hasil keempat-empat ujian mendapati bahawa responden ketiga yang
berusi 10 tahun ini sudah menguasai prinsip identiti. Sebagai bukti,semasa menjalani
ujian duit syiling, dengan memerhati sahaja responden dapat mengetahui bahawa
jumlah duit tetap sama walaupun keadaan asal duit telah berubah bentuk. Keadaan ini
berlaku kerana pada peringkat umur operasi formal, kanak-kanak sudah mampu
melakukan proses mental ke atas idea-idea dan membuat jangkaan danandaian.
Keadaan ini disokong lagi dengan pendapat Piaget yang manabeliau menyatakan
bahawa kanak-kanak pada peringkat umur ini sudah boleh faham sekiranya tiada
bilangan yang ditambah atau dikurangkan,bilangan sesuatu objek adalah sama
walaupun bentuknya sudah berubah.Selain itu, responden kedua juga sudah
menguasai prinsip keterbalikan kerana semasa menjalani ujian tali, beliau telah
meluruska nsemula tali yang telah dibengkokkan dibawah tali yang lurus dan memerhati
semula kepanjangan kedua-dua tali tersebut.
Setelah itu,beliau memberikan alasan bahawa perubahan bentuk tali tidak
mempengaruhi panjang atau pendek tali tersebut. Alasan yang telah diberikan
membuktikan bahawa pemikiran responden ini tidak lagi terikat kepada bahan-bahan

konkrit yang mana beliau sudah mampu memikirkan idea-idea secara abstrak dan
membuat hipotesis. Membuat hipotesis di sini bermaksud responden sudah boleh
mencari alternatif penyelesaian masalah iaitu boleh menaakul secara induktif atau
deduktif.Oleh itu, kesimpulan daripada perbincangan hasil kajian terhada presponden
ketiga mendapati bahawa ketigtiga ujian yang telah dijalani menepati teori yang
dikemukakan oleh Jean Piaget iaitu pada peringkat umur operasi formal ini, kanakkanak sudah boleh menaakul secara induktif atau deduktif. Penaakulan induktif
bermaksud berfikir daripada aspek khusus kepada aspek yang lebih luas manakala
penaakulan deduktif pula bermaksud berfikir daripada pemikiran yang am kepada
khusus.

RESPONDEN KEEMPAT (Peringkat Operasi formal)

Nama : Nur Aisyah Nabila Binti Yusof
Umur : 11 tahun
Tahun : 5

Jenis ujian Konservartif Piaget

Alasan yang diberikan responden

Ujian Duit Syiling

Jumlah duit syiling kawasan A dan B

adalah sama walaupun ia telah

Ujian Tanah Liat

diselerakkan.
Bentuk Adan B adalah sama besar
walaupun ia telah diubahsuai

Ujian Tali

Panjang tali A dan B adalah sama

kerana panjang tetap sama walaupun
bentuknya diubah.

Ujian Air / pengekalan isipadu

Situasi A
Isipadu air dalam bekas A dan B sama
kerana paras air adalah sama.
Situasi B
Isipadu air dalam bekas A dan C tetap
sama kerana air yang dituang dalam
bekas C merupakan sejumlah air yang
sama dalam bekas A.

Perbincangan Untuk Responden Keempat

Berdasarkan hasil keempat-empat ujian yang telah dijalankan terhadap
responden keempat yang berusia 11 tahun ini, responden juga telah menguasai tiga
prinsip asas sama seperti responden kedua seperti yang telah dikemukakan oleh Jean
Piaget.Tiga prinsip asas tersebut ialah prinsip identiti, prinsip ganti rugi dan prinsip
keterbalikan.Oleh itu, ujian konservatif Piaget yang dijalankan ke atas responden ketiga
ini juga selari dengan teori yang dibuat oleh Jean Piaget. Bagi mengenalpasti adakah
responden keempat ini sudah menguasai ketiga-tiga prinsip asas semasa peringkat
umur operasi formal, ujian duit syiling, ujian tali,ujian tanah liat dan ujian isipadu air
telah dijalankanh.Hasil keempat-empat ujian mendapati bahawa responden ketiga yang
berusi10 tahun ini sudah menguasai prinsip identiti. Sebagai bukti,semasa menjalani
ujian duit syiling, dengan memerhati sahaja responden dapat mengetahui bahawa
jumlah duit tetap sama walaupun keadaan asal duit telah berubah bentuk. Keadaan ini
berlaku kerana pada peringkat umur operasi formal, kanak-kanak sudah mampu
melakukan proses mental ke atas idea-idea dan membuat jangkaan danandaian.
Keadaan ini disokong lagi dengan pendapat Piaget yang mana beliau menyatakan
bahawa kanak-kanak pada peringkat umur ini sudah boleh faham sekiranya tiada
bilangan yang ditambah atau dikurangkan,bilangan sesuatu objek adalah sama

walaupun bentuknya sudah berubah.Selain itu, responden kedua juga sudah

menguasai prinsip keterbalikan kerana semasa menjalani ujian tali, beliau telah
meluruskansemula tali yang telah dibengkokkan dibawah tali yang lurus dan memerhati
semula kepanjangan kedua-dua tali tersebut.
Setelah itu,beliau memberikan alasan bahawa perubahan bentuk tali tidak
mempengaruhi panjang atau pendek tali tersebut. Alasan yang telah diberikan
membuktikan bahawa pemikiran responden ini tidak lagi terikat kepada bahan-bahan
konkrit yang mana beliau sudah mampu memikirkan idea-idea secara abstrak dan
membuat hipotesis. Membuat hipotesis di sini bermaksud responden sudah boleh
mencari alternatif penyelesaian masalah iaitu boleh menaakul secara induktif atau
deduktif.Oleh itu, kesimpulan daripada perbincangan hasil kajian terhadap presponden
ketiga mendapati bahawa ketigtiga ujian yang telah dijalani menepati teori yang
dikemukakan oleh Jean Piaget iaitu pada peringkat umur operasi formal ini, kanakkanak sudah boleh menaakul secara induktif atau deduktif. Penaakulan induktif
bermaksud berfikir daripada aspek khusus kepada aspek yang lebih luas manakala
penaakulan deduktif pula bermaksud berfikir daripada pemikiran yang am kepada
khusus.

Rumusan Laporan Perkembangan Kognitif responden

Secara keseluruhan mendapati bahawa perkembangan kognitif kanakkanak juga meningkat mengikut umur.M enurut ean Piaget( 1896-1980 kanakanak akan melalui peringkat-peringkat perkembangan kognitif yang sama tetapi
pada

usia

yang

berbeza-beza.

Beliau

berpendapat

persekitaran

tidak

membentuk kognitif kanak-kanak,sebaliknya, kana-kanak membina pengetahuan

mereka secara aktif untuk memahami persekitarannya. Keadaan ini berlaku
melalui pelbagai proses penerokaan, manipulasi dan menilai persekitaran
fizikalnya.Walaupun ujian duit syiling yang dilakukan ke atas responden pertama
yang berusia 7 tahun bertentangan dengan teori yang dikemukakan Jean Piaget,
namun bagi mendapatkan kepastian tentangrelevenan ujian ini dengan peringkat
umur pra operas 2 -7 tahuN, ujian duit syiling ini seharusnya dijalankan kepada
responden yang lebih ramai agar keputusan ujian menjadi lebih tepat. Proses
transformasi duit syiling dan tali yang dijalankan ke atas responden pertama juga
mempunyai jawapan yang sama. Oleh itu, penerimaan yang boleh diambil di sini
ialah kanak-kanak pada peringkat umur pra operasi masih belum boleh
menguasai proses transformasi kerana mereka masih belum mampu berfikir
secara logik dan rasional.Berdasarkan perbincangan dengan guru di sekolah
kajian dijalankan, setiap orang guru harus sedar bahawa pengaruh rakansebaya
adalah penting dalam perkembangan kanak-kanak, khasnya dari perkembangan
intelek, sahsiah, emosi dan sosial. Misalnya, kanak-kanak bergaul dengan rakan
sebaya yang rajin belajar akan mendorong perkembangan intelek dan
potensinya ke tahap optimum. Kanak-kanakyang bersosialisasi dengan rakan
sebaya yang bersopan santun akan menyerap nilai-nilai murni yang positif
daripada mereka. Menurut NAEYC National Association For the Education of
Young

Children,perkembangan

kognitif

kanak-kanak

dipengaruhi

oleh

persekitaran yang melingkunginya, seperti rumah dan sekolah. Oleh itu, guru
haruslah bijak dalam mengenalpasti potensi setiap pelajar berdasarkan
perkembangan kognitif mereka mengikut peringkat umur. Cara guru mengajar di

dalam kelas amat mempengaruhi pelajar agar dapat menguasai sesuatu

kemahiran yang baharu. Bagi proses pengajaran dan pembelajaran terhadap
pelajar yang berumur 11 tahun ke atas, guru boleh menggunakan bahan yang
konkrit

untuk

mengillustrasikan

konsep

yang

lebih

kompleks

misalnya

penggunaan bahan 3D, model, rajah dan pengalaman pelajar sendiri sebagai
permulaan kepada pengajaran yang lebih kompleks.
Melalui kajian ini juga saya dapat melihat perbezaan jantina turut
mempengaruhi perkembangan kognitif pelajar. Semasa ujian dilakukan saya
melihat pelajar lelaki dapat memikirkan jawapan dengan lebih cepat berbanding
dengan pelajar perempuan. turut melihat pelajar lelaki lebih suka kepada bendabenda yang kreatif dan mereka lebih kreativitii berbanding pelajar perempuan.
Pelajar

perempuan

mempunyai

kelebihan

melalui

kesungguhan

dalam

melakukan sesuatu aktiviti.Dalam responden pertama pelajar lelaki melebihi

pelajar perempuan.
Melalui perbincangan dan temubual bma semua guru kelas yang terlibat
dalam kajian ini saya mendapati responden pertama kurang mencapai tahap
kognitif yang diperlukan. Menurut guru kelas responden pertama pelajar ini
kurang bergaul dengan rakan dan kurang memberi tumpuan semasa guru
sedang mengajar. Saya turut difahamkan pelajar ini masih kurang dalam
membaca dan menulis.Responden yang kedua pula menurut guru kelasnya
seorang yang suka mencuba dan tidak pernah merasa jemu untuk mencuba
sesuatu yang baru. Melalui rekod yang telah dilihat pelajar ini mendapat tempat
ke 5 daripada 30 orang murid didalam kelasnya. Untuk responden ketiga dan
keempat , menurut guru kelas mereka ,mereka merupakan murid yang aktif dan
sentiasa memberi respon yang baik semasa berada didalam kelas. Pelajar-pejar
ini sering menghadiri kelas-kelas tambahan yang telah dianjurkan oleh guru bagi
meningkatkan mutu pembelajaran mereka.Guru menyatakan tahap kognitif
pelajar ini adalah selari dengan peringkat usia mereka.
Faktor persekitaran juga penting dalam mempengaruhi perkembangan
pelajar.

Di

sekolah

Kebangsaan

Selancar

ini

mempunyai

sesuatu

pemandangan yang baik kerana berada jauh daripada bunyi bising kenderaan
dan sebagainya. Selain itu , keadaan sekolah amat menarik dengan lanskap
yang menarik. Pihak sekolah juga sentiasa menganjurkan pelbagai program
seperti sentiasa melakukan aktiviti kokurikulum seperti perkemahan,aktiviti
gotong-royong , dan sebagai. Melalui takwin yang telah dirancang dapat dilihat
pelbagai program yang telah dirancang yang dapat meningkatkan tahap kognitif
pelajar.Untuk makluman Sekolah Kebangsaan Selancar 3 antara sekolah yang
mencapai keputusan cemerlang dalam UPSR 2011. Pihak pentadbiran dan guruguru sentiasa merancang dan menganjurkan program untuk meningkatkan mutu
pembelajaran. Penganjuran sukan dan aktiviti-aktiviti jasmani turut diadakan.
Program-program

ini

dapat

meningkatan

kegiatan

jasmani

dan

dapat

menyeimbangkan sistem pengajaran dan pembelajaran .

Dalam kajian ini saya turut menerima maklum balas daripada rakan-rakan
sebaya responden. Rakan sebaya responden pertama menyatakan bahawa
responden pertama kurangn berkomunikasi dengan rakan-rakan dan tidak suka
untuk melakukan aktiviti-aktiviti yang dianjurkan oleh guru.Rakan sebaya untuk
responden-responden yang seterusnya menyatakan bahawa mereka sentiasa
bergerak aktif dan sentiasa bergaul antara satu sama lain. Tahap komunikasi
mereka juga baik dan sering membantu antara satu sama lain. Untuk responden
yang ketiga dan keempat merupakan pengawas. Melalui maklumbalas daripada
ibu bapa pula mendapati responden pertama merupakan anak bongsu daripada
5 orang adik beradik. Melalui temubual bersama ibu responden pertama
menyatakan bahawa pelajar ini seorang yang pendiam dan seorang yang
manja.Responden ini juga kurang aktif di rumah.Selain itu temubual bersama ibu
bapa responden kedua, ketiga,dan keempat menyatakan bahawa anak mereka
merupakan anak yang cergas dan sentiasa menanyakan sesuatu jika mengalami
masalah atau sebagainya.

Implikasi Perkembangan Kognitif kanak-kanak(6-12 tahun) Terhadap Pengajaran

dan Pembelajaran.
Implikasi daripada Teori Jean Piaget
Untuk memastikan pelajar seimbang dari aspek perkembangan kognitif dalam
aspek pengajaran dan pembelajaran ialah, Teruskan penggunaan bahan yang konkrit
terutamanya untuk mempelajari kemhiran tertentu. Memberi peluang kepada pelajar
untuk memanipulasi dan menguji objek-objek yang diajar. Memastikan pembentangan
dan pembacaaan adalah ringkas dan tersusun. Menggunakan contoh-contoh yang
sesuai dan berkaitan dengan pengalaman pelajar untuk mengajar mereka perkaraperkara yang lebih kompleks. Memperkenalkan soalan-soalan berbentuk penyelesaian
masalah yang memerlukan pemikiran logik dan analitik.
Kesimpulan Implikasi Perkembangan Kognitif kanak-kanak (6-12 tahun) Terhadap
Pengajaran dan Pembelajaran.
Faktor-faktor genetik dan persekitaran yang mempengaruhi perkembangan
manusia melahirkan pelajar yang berbeza dari segi jasmani, intelek, emosi dan sosial di
antarasatu dengan yang lain. Ini bermakna, setiap pelajar di dalam bilik darjah adalah
unikdan berbeza di antara satu sama lain. Oleh itu, guru harus merancang aktiviti
pengajaran-pembelajaran mengikut kebolehan pelajar. Sehubungan ini, guru harus
menggunakan

strategi

dan

pendekatan

yang

sesuai

seperti

aktiviti

kumpulan,pemulihan, pengayaan dan sebagainya, untuk melayan pelajar yang berbeza

dari segi jasmani, intelek, emosi dan sosialnya.
Mengikut kajian pakar-pakar pendidik, kanak-kanak pada keseluruhannya
mempunyai

daya

intelek

dan

kecerdasan

yang

rendah

serta

kurang

berkebolehanmenerima pendidikan biasa dengan sepenuhnya. Mereka kurang mampu

membuat kesimpulan dan kurang menghadapi masalah dalam aktiviti pembelajaran
mereka.Untuk membantu murid-murid ini mengatasi masalah pembelajaran mereka,
program pemulihan merupakan satu-satunya aktiviti pengajaran dan pembelajaran yang

paling berkesan.Seperti mana yang telah dihuraikan, murid-murid di dalam sesebuah

kelas berbezadari segi intelek, jasmani, rohani, emosi, pengalaman, minat, bakat dan
sebagainya.Oleh yang demikian, kadar keupayaan mereka belajar juga berbeza. Di
dalamsesebuah kelas yang mengandungi ramai murid, perbezaan-perbezaan ini
sememangnya

tidak

dapat

diberi

perhatian

dan

dilayani

oleh

guru

secara

penuhnya.Tambahan pula, untuk menghabiskan sukatan pelajaran yang begitu berat,

guru terpaksa menggunakan kaedah seluruh kelas dalam aktiviti pengajaran mereka.
Dalam keadaan ini, murid-murid yang mempunyai kebolehan belajar yang rendah tentu
tidakboleh menerima apa yang diajarkan oleh guru. Akibatnya, murid-murid ini
ketinggalan dibelakang kerana tidak dapat menguasai kemahiran-kemahiran asas yang
ditentukan.Dalam situasi ini, program pemulihan hendaklah disediakan untuk mereka
denganserta-merta supaya masalah-masalah pembelajaran tidak berhimpun hingga
keperingkat yang tidak dapat dipulihkan lagi. Murid-murid yang lemah dalam pelajaran
mereka memang memerlukan perhatian dan bimbingan guru semasa mereka menjalani
aktiviti pembelajaran dan membuat kerja bertulis. Murid-murid dalam golongan ini
biasanya tidak bermotivasi untuk belajar, tidak tahu cara belajar dan caramenyelesaikan
masalah di samping tidak berdisiplin semasa belajar. Mereka jugamudah terganggu dan
mudah berputus asa. Mereka biasanya kurang cerdas, lambat berfikir dan bertindak
serta cepat lupa kemahiran atau fakta yang baru dipelajari. Murid-murid ini memang
memerlukan banyak perhatian dan bimbingan guru, sama adasecara kumpulan kecil
atau secara individu. Justeru itu, program pemulihan haruslah disediakan untuk
membantu mereka mengatasi masalah pembelajaran yang mereka hadapi.

Rumusan/Cadangan

Pertumbuhan melibatkan aspek fizikal seperti perubahan ketinggian dan saiz

badan.Pertumbuhan berlaku secara berperingkat yang selari dengan perkembangan
kognitifdan perkembangan sosial. Ia juga dipengaruhi oleh beberapa aspek
perubahan.Perkembangan adalah aspek perubahan yang dialami individu dan bersifat
kualitatif tetapi jelas berubah melalui peredaran masa. Perubahan tingkah laku
berlakudalam keadaan yang berterusan dan menerusi peringkat-peringkat kematangan
tertentu. Peringkat-peringkat perkembangan membawa perubahan yang menuju kearah
tertentu serta dijangkakan. Perkembangan dipengaruhi oleh baka dan persekitaran.
Baka menentukan had perkembangan manakala persekitaran akan membantu individu
mencapai tahap perkembangan yang maksimum. Perkembangan satu bahagian saling
berhubung dengan bahagian yang lain iaitu wujud pertalian nyataantara kematangan
jasmani dan kematangan mental. Corak perkembangan berbeza-beza di mana semua
kanak-kanak mencapai titik perkembangan yang sama pada umuryang sama.
Perkembangan berlaku mengikut peringkat iaitu peringkat belum lahir, bayi,kanakkanak, remaja, dewasa dan seterusnya.Pertumbuhan dan perkembangan fizikal dan
kognitif kanak-kanak sememangnya harus diberi tumpuan utama kerana kanak-kanak
merupakan insan yang mudah menerima dan menginterpretasikan sesuatu perkara
dengan cepat. Sehubungan dengan itu, induksi utama yang wajar menuntun kanakkanak ini adalah ibu bapa danguru. Ini kerana, mereka merupakan insan paling hampir
dengan kanak-kanak tersebut.Tindakan utama yang harus dilakukan ialah membentuk
sahsiah kanak-kanak tersebutmelalui pengajaran nilai-nilai murni untuk menguatkan jati
diri kanak-kanak. Kanak-kanak ialah individu yang mudah dibentuk. Oleh yang
demikian, untuk memastikankesinambungan pertumbuhan dan perkembangan kanakkanak, persekitaran yangpositif adalah amat penting untuk melahirkan insan yang
cemerlang, gemilang dan terbilang.

Refleksi

Sepanjang proses untuk menyiapakan kerja kursus ini, saya telah berjaya
mendapat pelbagai manfaat. Antaranya, saya dapat mengenal subjek perkembangan
kanak-kanak dengan lebih terperinci. Saya sebelum ini tidak begitu mengambil berat
mengenai subjek ini berikutan saya menjangkakan bahawa subjek ini tidak perlu dititik
beratkan.Selain itu, melalui kerja kursus ini, saya dapat mengetahui konsep
perkembangan dan pertumbuhan kanak-kanak. Dengan itu, pengetahuan saya
terhadap konsep sebenar perkembangan dan pertumbuhan kanak-kanak semakin jelas
difahami. Saya juga telah dapat membuat perbandingan antara perkembangan dan
pertumbuhan . mengetahui perbezaannya adalah merupakan perkara yang penting
untuk mengenal konsep sebenar yang telah dipelajari. Saya dapat mendalami psikologi
kanak-kanak.

Sebagai

seorang

bakal

guru,

saya

seharusnya

memantapkan

pengetahuan mengenai psikologi kanak-kanak untuk memudahkan sesi pengajaran dan

pembelajaran kelak. Selain mendalami psikologi kanak-kanak, kerja kursus ini
membantu saya memantapkan ilmu pengetahuan mengenai kanak-kanak. Ini adalah
penting untuk memastikan bahawa bakal guru yang bakal lahir pada mada hadapan
adalah guru yang kritir, kreatif daninovatif. Secara tidak langsung, saya mempalajari
dengan lebih mendalam mengenai kanak-kanak. Ini amat penting untuk persediaan
untuk menempuh peperiksaan pada akhir semesta nanti.Melalui kajian ini juga saya
dapat merasakan kerjasama yang diberikan dari guru-guru Sekolah Kebangsaan
Selancar 3 adalah sangat baik kerana memberi tunjuk ajar

yang baik. Melalui

konservatif piaget saya dapat memperolehi pengalaman bagaimana berinteraksi

dengan pelajar dan peluang melihat tahap perkembangan kognitif kanak-kanak
mengikut peringkat umur. Kajian ini juga dapat melatih saya untuk melihat bagaimana
keadaan sebenar kelas arus perdana dijalankan. Saya turut diberi peluang untuk
menilai pelajar dan mengikuti beberapa program yang dijalankan oleh pihak sekolah
untuk meningkatkan mutu pengajaran dan meningkatkan pertumbuhan perkembangan
kognitif pelajar. Antara program yang diikuti ialah program bijak sifir pada waktu rehat,
program bubur lambuk bersama masyarakat dan sebagainya. Secara keseluruhan
saya melihat semua pihak bekerjasama dalam meningkatkan mutu pengajaran dan
pembelajaran. Persekitaran sekolah dan nilai kerjasama antara ibu-bapa dan pihak
sekolah dapat memantapkan lagi perkembangan dan pertumbuhan anak-anak .

Pengalaman yang diperolehi akan saya jadikan panduan agar saya dapat gunakan
semasa saya mengajar kelak. Kajian ini juga dapat memberikan pengatahuan kepada
saya

bagaimana

tahap

kognitif

pelajar

mangikut

tahap

umur

dan

perkembangannya.Pengatahuan ini dapat saya aplikasikan dalam teknik pengajaran

dan pembelajaran kelak. Saya amat berterima kasih kepada semua warga Sekolah
Kebangsaan Selancar 3 yang amat membantu saya dalam menyiapkan tugasan ini.

Rujukan

Haliza Hamzah, Joy N. Samuel, Rafidah Kastawi (2008).Perkembangan Kanak-kanak

Untuk Program Perguruan Pendidikan Rendah Pengajian Empat Tahun.KualaLumpur:
Kumpulan Budiman Sdn.
Bhd.Kamaruddin Hj. Husin (1996).Sekolah dan Perkembangan Kanak-kanak Kuala
Lumpur: Utusan Publications & Distributors Sdn. Bhd
.Mohd

Salleh

Lebar

(1999).Asas

Psikologi

Perkembangan,Kuala

Lumpur

UtusanPublications & Distributors Sdn. Bhd.Mok Soon Sang (2009), Perkembangan

Kanak-kanak, Penerbitan Multimedia Sdn. Bhd.
Noraini bt Tahir, Roszikin bt Zakaria, Zainab bt Zakaria (2007).Perkembangan Kognitif
dan Pembelajaran Kanak-kanak ,Kuala Lumpur: Meteor Doc. Sdn. Bhd.
Sharifah Alwiah Alsagoff (1992).Psiologi Pendidikan 1 Konsep Asas Psikologi dan
Psikologi Pendidikan, Psikologi Perkembangan Subang Jaya: Longman
http://myschoolnet.ppk.kpm.my/sp_hsp/pra/hk_pra_sek_keb2.pdf
http://www.utusan.com.my/utusan/archive.asp?
y=2005&dt=0501&pub=utusan_malaysia&sec=kesihatan&pg=kn_01.htm&arc=hive
http://www.utusan.com.my/utusan/archive.asp?
y=2007&dt=0403&pub=utusan_malaysia&sec=dalam
%5Fnegeri&pg=dn_08.htm&arc=hive
http://www.utusan.com.my/utusan/archive.asp?
y=2007&dt=0405&pub=utusan_malaysia&sec=keluarga&pg=ke_02.htm&arc=hive