Cng nghip ha hin i ha gn vi pht trin kinh t tri thc

v bo v mi trng trong thi k qu

Nguyn Thi Sn - Tp ch Cng sn
Ngy 7/5/2012. Cp nht lc 10h 39'
Cng nghip ha - hin i ha gn vi pht trin kinh t tri thc
T i hi ng ln th III, ng ta lun coi cng nghip ha (CNH) l
nhim v trung tm ca c thi k qu tin ln ch ngha x hi
(CNXH). ng ta xc nh thc cht ca CNH x hi ch ngha l
''Quyt tm thc hin cch mng k thut, thc hin phn cng mi v
lao ng x hi l qu trnh tch ly x hi ch ngha khng ngng
thc hin ti sn xut m rng''. Quan im ny tip tc c cc k
i hi ng tip theo cng c v m rng.
CNH l mt giai on tt yu ca mi quc gia. i vi nc ta, t mt
nn kinh t nng nghip lc hu, mun tin ln CNXH, nht thit phi
tri qua CNH. Cng nghip ha - hin i ha (CNH-HH) gip pht
trin lc lng sn xut, lm thay i cn bn cng ngh sn xut, tng
nng sut lao ng. y l thi k to tin vt cht khng ngng
cng c v tng cng vai tr ca kinh t nh nc trong iu tit sn
xut v dn dt th trng. ng thi, CNH-HH l ng lc pht trin
kinh t-x hi, to iu kin tng cng cng c an ninh-quc phng v
l tin cho vic xy dng mt nn kinh t c lp, t ch, sc
tham gia mt cch c hiu qu vo s phn cng v hp tc quc t.
Trong qu trnh CNH-HH, nc ta c thun li c bn l nc i sau,
c th hc hi c kinh nghim thnh cng ca nhng nc i trc
v c c hi rt ngn thi gian thc hin qu trnh ny. Trc y, nc
Anh thc hin CNH u tin, phi mt 120 nm; nc M i sau, ch
mt 90 nm; sau na l Nht Bn xung cn 70 nm; v cc nc cng
nghip mi (NICs) c hn 30 nm. Vit Nam thc thc hin qu trnh
ny trong bi cnh loi ngi ang bt u chuyn sang pht trin kinh
t tri thc (KTTT), vi s bng n ca t ng ha, cng ngh thng tin,
cng ngh gen, cng ngh nano, cng ngh vt liu mi... ng nh
tin on ca C. Mc v Ph. ng-ghen t gia th k XIX: ''Tri thc s
tr thnh lc lng sn xut trc tip''. y chnh l c hi lch s him
hoi m thi i to ra cc nc i sau nh Vit Nam rt ngn khong
cch v ui kp cc nc i trc. Vic chuyn nn kinh nc ta sang
hng pht trin da vo tri thc tr thnh yu cu cp thit khng th
tr hon.
Chnh v th, ti i hi ln th IX, ln u tin, ng ta ghi vo vn
kin lun im quan trng v pht trin KTTT ''i nhanh vo cng ngh

hin i nhng ngnh v lnh vc then cht to bc nhy vt v

cng ngh v kinh t, to tc tng trng vt tri nhng sn
phm v dch v ch lc. Cng nghip ha gn vi hin i ha ngay t
u v trong sut cc giai on pht trin. Nng cao hm lng tri thc
trong cc nhn t pht trin kinh t- x hi, tng bc pht trin KTTT
nc ta''. Ti i hi X, vic pht trin KTTT c th hin r vi t
cch l mt yu t cu thnh ng li CNH-HH t nc: ''Tranh th
c hi thun li do bi cnh quc t to ra v tim nng, li th ca
nc ta rt ngn qu trnh CNH-HH t nc theo nh hng
XHCN gn vi pht trin KTTT, coi KTTT l yu t quan trng ca nn
kinh t v CNH-HH. Pht trin mnh cc ngnh v sn phm kinh t
c gi tr gia tng cao da nhiu vo tri thc; kt hp vic s dng vn
tri thc ca con ngi Vit Nam vi tri thc mi nht ca nhn loi. V
i hi XI, vi nh hng chin lc c cu li nn kinh t, chuyn i
m hnh tng trng t ch yu pht trin theo chiu rng, sang pht
trin hp l gia chiu rng v chiu su, ch trng nng cao cht
lng, hiu qu, tnh bn vng, ng ta tip tc khng nh: ''pht trin
mnh khoa hc, cng ngh lm ng lc y nhanh qu trnh cng
nghip ho, hin i ho, pht trin KTTT, gp phn tng nhanh nng
sut, cht lng, hiu qu, sc cnh tranh ca nn kinh t, s pht trin
nhanh, bn vng ca t nc.
T mt nn kinh t nng nghip i ln CNXH, trong bi cnh ton cu
ha, chng ta phi tin thnh ng thi hai qu trnh: Chuyn t nn
kinh t nng nghip ln kinh t cng nghip (CNH-HH); chuyn t kinh
t nng-cng nghip ln KTTT. Trong khi cc nc i trc, l hai
qu trnh k tip nhau, th nc ta, tn dng c hi l nc i sau, hai
qu trnh ny c lng ghp vi nhau, kt hp cc bc i tun t vi
cc bc pht trin nhy vt, tc l gn CNH-HH vi pht trin KTTT.
Nm 2000, Din n Hp tc Kinh t chu -Thi Bnh Dng (APEC)
a ra nh ngha: ''KTTT l nn kinh t trong s sn sinh ra, truyn
b v s dng tri thc l ng lc ch yu nht ca s tng trng, to
ra ca ci, to ra vic lm trong tt c cc ngnh kinh t''. Khc vi nn
kinh t cng nghip, ch th l cng nhn vi cc cng c c kh, cho
nng sut lao ng cao; cn nn KTTT, ch th l cng nhn tr thc vi
cng c l to ra tri thc, qung b tri thc v s dng tri thc. Pht
trin KTTT nc ta l thc thi chin lc vn dng tri thc mi vo tt
c cc ngnh kinh t, lm tng nhanh gi tr ca sn phm; gim tiu
hao ti nguyn v lao ng. Nc ta xc nh, KTTT l cng c hng
u rt ngn thi gian thc hin qu trnh CNH-HH.
Ni dung trung tm ca thc hin CNH-HH gn vi pht trin KTTT l
la chn c th b qua mt s th h cng ngh trung gian, i thng
vo cng ngh cao, cng ngh mi nhm nhanh chng chuyn dch c

cu kinh t theo hng tng nhanh cc ngnh cng nghip dch v c

hm lng tri thc, gi tr gia tng cao. Trong ''Chin lc pht trin
kinh t x hi 2011-2020, ngoi mt s mc tiu khi lng nh: tng
trng GDP bnh qun 7-8%/nm; GDP bnh qun u ngi theo gi
thc t t khong 3.000 USD... cn c mt s ch tiu v cht lng,
nh l nhng nc thang trn l trnh CNH-HH, pht trin KTTT. C th
l: t trng cc ngnh cng nghip v dch v chim khong 85% GDP;
gi tr sn phm cng ngh cao t 45% GDP; yu t nng sut tng
hp ng gp vo tng trng t 35%; gim tiu hao nng lng tnh
trn GDP 2,5-3%/nm; gim t l lao ng nng nghip xung cn 3035%...
t nhng ch tiu trn iu tin quyt l phi c cu li sn xut
cng nghip theo hng tng hm lng khoa hc cng ngh v t
trng gi tr ni a trong sn phm. ng thi phi s dng tri thc mi
chuyn dch c cu kinh t, pht trin cc ngnh kinh t mi nhn
nh cng ngh thng tin, khai khong, luyn kim, ha cht, ch bin
nng sn, nng lng... v y nhanh CNH-HH nng nghip, nng
thn bng cch i mi cng tc o to nhn lc, a tri thc sn
xut, kinh doanh, tri thc khoa hc cng ngh n vi ngi nng dn;
s dng cng ngh sinh hc lm gia tng gi tr cc mt hng nng-lmthy sn.
Trong bi cnh ton cu ha, nc ta c c s la chn rng ri
tng nhanh hm lng khoa hc cng ngh trong sn phm. Chng ta
cn phi y mnh vic s dng nhng tri thc mi ca nhn loi bng
nhiu hnh thc khc nhau, nh nhp khu trc tip cng ngh; nhp
khu cng ngh gin tip qua thu ht u t; mua bng sng ch hay
mi chuyn gia nc ngoi vo lm vic. Nhng iu quan trng hn,
ngoi phn nhp khu cng ngh cng nh ni trn, cn ch ng
hc hi v nhp khu nhng cng ngh mm nh cng ngh qun l,
kinh nghim s dng nhn ti, i mi th ch kinh t... v i cch ci
tin thch nghi vi iu kin nc ta. Cng ngh v tri thc ca nhn
loi sau mt thi gian lun b thay th bi cng ngh v tri thc mi, do
vic tip cn vi chng l lin tc v khng c im dng. y l
iu kin chng ta rt ngn qu trnh CNH-HH gn vi vic vn
dng tri thc mi vo tt c cc ngnh kinh t.
Nh trn ni, chng ta phi ng thi lng ghp 2 qua trnh l CNHHH v pht trin KTTT, do phi kt hp cc bc i tun t vi cc
bc pht trin nhy vt, vi cc xut sau:
Mt l, xy dng 2 trung tm quc gia v cng ngh cao H Ni v
TP. H Ch Minh, ly y l u tu, l m hnh tiu biu cho pht trin
cng ngh ca c nc v l ni thu ht, nui dng cng ngh v tri
thc mi ca nhn loi.

Hai l, y nhanh qu trnh xy dng th trng khoa hc-cng ngh

theo hng mi tri thc, cng ngh u c trao i, mua bn, chuyn
giao thun li trn th trng, c nui dng bng tinh thn cnh
tranh bnh ng.
Ba l, s dng cng c tn dng v thu nhm khuyn khch cc doanh
nghip b qua cc th h cng ngh trung gian, i thng vo cc cng
ngh tin tin, cng ngh cao.
Bn l, to mi trng thun li cc tp on xuyn quc gia khng
ch u t xy dng c s sn xut m cn xy dng c c s o to
ti ch ngun nhn lc cht lng cao, thnh tho k nng ngh
nghip.
Nm l, khuyn khch du hc sinh ra nc ngoi hc tp v c chnh
sch i ng thch ng thu ht s du hc sinh ny v nc lm vic
hay lp nghip.
Su l, cn c mt chin lc pht trin khoa hc-cng ngh vi nhng
bc i thch hp. giai on u, hng v s tip cn, tip thu,
chuyn giao cng ngh mi, trong u tin xy dng cc khu cng
ngh cao cp vng thu ht cng ngh mi. Hnh thnh mt s c s
nghin cu-ng dng sc tip thu, ci tin cng ngh v sng to
cng ngh mi gn sn xut kinh doanh. Giai on tip theo s dng c
ch ti chnh khuyn khch i tc nc ngoi hp tc vi c s trong
nc trong pht trin cng ngh mi. Trn nn tng , to ra nng lc
nghin cu ni sinh gip cc nh khoa hc v c s sn xut trong
nc tin ti vn dng v lm ch nhng cng ngh v tri thc mi ca
nhn loi.
Cng nghip ha - hin i ha vi bo v mi trng
Sau 25 nm i mi, nc ta vt qua ngng nc ngho vo
2010, bc vo nhm nc c thu nhp trung bnh. Tuy nhin, bn
cnh nhng thnh tu vt bc y, chng ta ang phi i mt vi
nhng thch thc nghim trng v mi trng. Theo thng k ca B
Ti nguyn v Mi trng, hin nc ta c gn 4000 c s sn xut,
hn 1500 lng ngh gy nhim, hn 200 KCN cn c kim sot v
kh nng gy nhim. Thc t l, nhim ngun nc, khng kh ang
lan rng khng ch cc KCN, khu th, m c nhng vng nng
thn; a dng sinh hc tip tc b suy gim; bin i kh hu v nc
bin dng gy ra triu cng v nhng hu qu khn lng; thnh qu
pht trin ca nhiu a phng trong nhiu nm ch sau mt t thin
tai c th b xa sch.
Trc tnh hnh , ngy 15-11-2004, B Chnh tr c Ngh quyt 41NQ/TW "V bo v mi trng trong thi k y mnh cng nghip hahin i ha t nc khng nh bo v mi trng va l mc

tiu, va l mt ni dung c bn ca pht trin bn vng trong thi k

y mnh CNH-HH. Nm 2005, Quc hi thng qua Lut bo v
mi trng. Ti i hi ng ln th XI, ni dung BVMT c nng ln
mt tm cao mi, gn cht vi qu trnh CNH-HH: ''a ni dung bo
v mi trng vo chin lc, quy hoch, k hoch pht trin ngnh,
lnh vc, vng v cc chng trnh d n u t''. Mt im mi so vi
i hi X l a thm ni dung ''ch trng pht trin kinh t xanh,
thn thin vi mi trng; tng bc pht trin nng lng sch, sn
xut sch, tiu dng sch.
Qu trnh CNH-HH t ra nhiu vn cp thit i vi mi trng.
Ch tiu tng GDP gp 2,2 ln trong 10 nm ti vi mc tng trng
cng nghip hng nm 13% s lm trm trng hn tnh trng nhim
cc KCN v vng th; vic CNH-HH cc ngnh cng nghip nng
gy ra nhng nh hng khng th b qua vi mi trng. S liu ca
y ban KH-CN-MT ca Quc hi cho thy, mi c 60 KCN c trm x l
nc thi tp trung (chim 42% s KCN vn hnh). Mi ngy, cc
KCN thi ra khong 30.000 tn cht thi c hi ra mi trng. Hu ht
cc cm, im, KCN cha p ng c nhng tiu chun mi trng.
y mnh tin trnh CNH-HH nng nghip nng thn l ng lc ln
pht trin cc lng ngh. Theo thng k, c nc c gn 1500 lng
ngh v to ra 11 triu vic lm thng xuyn v khng thng xuyn.
Tuy nhin do sn xut t pht, s dng cng ngh lc hu nn phn ln
cc lng ngh gy nhim mi trng. Mt cuc kho st ca B Y t
ti 3 tnh Nam nh, Bc Ninh, Hng Yn cho kt lun, hu ht cc
lng ngh khng c h thng x l nc thi v kim sot cht thi rn.
CHH-HH s ko theo th ha. Dn s th nm 1996 l 19%, nm
2010 t 30% v d kin tng ln 45% vo 2020. y thc s l sc p
ln v mi trng trong qun l th. Theo nghin cu ca B KH-CN,
cc th H Ni, TP. H Ch Minh, Vit Tr, Ninh Binh, Quy Nhn, Nha
Trang, Bin Ha... l nhng t im pht thi cc cht c hi. Ring H
Ni, mi nm thi vo mi trng nc khong 3.600 tn cht hu c,
320 tn du m, hng chc tn kim loi nng...
Song song vi qu trnh CNH-HH, chng ta ang phi chu nhng p
lc v thay i cu trc v m hnh pht trin do s cn kit ti nguyn,
nhim mi trng ngy cng l r. Do , cc mi quan tm v mi
trng cn c lng ghp ngay t qu trnh ra cc quyt nh v pht
trin kinh t v x hi. C ngha l, cn c th ha ni dung chuyn dch
c cu kinh t theo hng thn thin vi mi trng, tip cn m hnh
tng trng xanh c cp trong vn kin ca i hi ng ln
th XI. Trong , Nh nc cn dnh s quan tm c bit xy dng
nng lc ni sinh nhm s dng v pht trin cc cng ngh tit kim
ti nguyn, nguyn liu, nng lng...; v y l ng lc ch yu

thc y qu trnh chuyn dch c cu kinh t nc ta theo hng pht

trin bn vng. Mt nghin cu ca VCCI cho thy, c khong trn 70%
my mc thit b nc ta s dng cng ngh c; 70% khu hao ht
v gn 50% l my mc c, hoc va mi tn trang c nhp vo.
Thc t ny l mt thch thc i hi phi c quyt tm chnh tr ln
nhm to ra bc t ph ln trong chuyn i m hnh tng trng.
Bc t ph y l chuyn i quyt lit t c ch nng v ''bao
cp, ''xin cho sang c ch kinh t ha, ti chnh ha trong qun l ti
nguyn, mi trng. Thc t hin nay, nh nc b ra rt nhiu kinh
ph, trang thit b v ngun nhn lc cho cng tc iu tra ti nguyn
khong sn, kh tng, thy vn... nhng thng l cung cp khng
hoc vi khon ph khng ng k cho cc nh u t. l s b p
khng cn xng dn n khng ngun lc cho cng tc quy hoch
ti nguyn v mi trng.
Nh nc cng cn s dng cng c ti chnh nhm khuyn khch u
t vo cc ngnh sn xut cc sn phm c gi tr gia tng ln, s dng
cng ngh sch; sn xut v s dng nng lng sch, nng lng ti
to, cc sn phm v bao b khng gy hi hoc t gy hi n mi
trng; ti ch v s dng cc sn phm ti ch. Thc tin pht trin
nc ta trong nhng nm gn y khng nh, chng ta c nng lc,
iu kin chuyn i thnh cng sang m hnh pht trin bn vng.
Kinh nghim pht trin lnh vc cng ngh thng tin, vin thng, c kh
t ng ha, cng ngh vt liu cng nh vic ch to thnh cng cc
sn phm nano, nhng thnh tu trong cng ngh sinh hc, cng vi
nng lc sng to trong ton hc, vt l hc, ha hc... cho thy nu c
quyt tm v cch sng to, ph hp, chng ta s nhanh chng
bc vo qu o pht trin hin i m 21 quc gia thnh vin APEC,
trong c Vit Nam cam kt ti Hi ngh Thng nh ti Tokyo
thng 11- 2010, v thc hin mt m hnh tng trng mi, m bo 5
yu cu: i) Tng trng cn bng; ii) Tng trng an ton; iii) Tng
trng bn vng; iv) Tng trng da vo tr tu; v) Tng trng vi li
ch c chia s cng bng cho tt c mi ngi. y phi tr thnh
im xuyn sut qu trnh CNH-HH nc ta.
Chuyn i sang m hnh tng trng bn vng l bin php hu hiu
nht c kh nng phng nga v hn ch ti a cc tc ng xu i
vi mi trng trong thi k y mnh CNH-HH. Nhng yu km,
khuyt im trong cng tc bo v mi trng trong thi gian qua ch
yu l do cc cp cc ngnh thng nng v quan tm ti cc chi tiu
tng trng kinh t, cha m bo hi ha, cn bng trong pht trin
kinh t vi bo v mi trng. Do , cn c s chuyn bin mnh m
trong ton ng v ton x hi v nhn thc v hnh ng, trong ch
o iu hnh v c bit trong t chc trin khai cc hot ng bo v

mi trng trong thi k y mnh CNH-HH, gn vi pht trin KTTT.

Trc ht, tt c cc d n u t phi c bo co nh gi tc ng
mi trng, c B hoc S Ti nguyn - Mi trng thm nh trc
khi c ph duyt. ng thi, tng cng vic kim sot nhim ti
ngun; ch trng qun l cht thi, nht l cc cht thi trong sn xut
cng nghip, nng nghip, dch v y t. Khc phc cc khu vc mi
trng b nhim, suy thoi; nng cao kh nng v ngun lc iu
tra nm chc cc ngun ti nguyn c k hoch bo v, khai thc
hp l, bo v a dng sinh hc. Ni cch khc, bo v mi trng phi
va l mc tiu, va l ni dung ca qu trnh pht trin bn vng.

30. V sao cng nghip ha gn vs hin i ha v cng nghip ha,

hin i ha gn vs pht trin kinh t tri thc?
Cng nghip ha hin i ha l qu trnh chuyn i cn bn, ton din
cc hot ng sn xut, kinh doanh, dch v v qun l kinh t, x hi, t s
dng lao ng th cng l chnh sang s dng mt cch ph bin sc lao ng
vi cng ngh, phng tin v phng php tin tin, hin i, da trn s pht
trin cng nghip v tin b khoa hc cng ngh, to ra nng sut lao ng x
hi cao.i hi ng 10 xc nh mc tiu y mnh cng nghip ha, hin i
ha gn vi pht trin kinh t tri thc sm a nc ta ra khi tnh trng km
pht trin; to nn tng n nm 2020 a nc ta c bn tr thnh mt nc
cng nghip theo hng hin i. Tnh tt yu khch quan ca CNH-HDH: do
yu cu phi xy dng c s vt cht k thut XHCN, do yu cu phi rt ngn
khong cch tt hu v kinh t, k thut, cng ngh nc ta vi cc nc trong
khu vc v th gii, do yu cu to ra nng sut lao ng x hi cao, m bo
cho s tn ti v pht trin ca CNXH.Chng ta tin hnh CNH-HDH trong khi
nn kinh t tri thc ang pht trin.chng ta c th v cn thit khng phi tri
qua cc bc pht trin tun t t kinh t nng nghip ln kinh t cng nghip
ri mi pht trin kinh t tri thc, l li th ca cc nc i sau, khng phi
l nng vi, duy ch. Kinh t tri thc l nn kinh t trong s sn sinh ra,
ph cp v s dng tri thc gi vai tr quyt nh nht i vi s pht trin kinh
t, to ra ca ci, nng cao cht lng cuc sng.Trong nn kinh t tri thc,
nhng ngnh kinh t c tc ng to ln ti s pht trin l nhng ngnh da
nhiu vo tri thc, da vo cc thnh tu mi ca khoa hc, cng ngh. l
nhng ngnh kinh t mi da trn cng ngh cao nh cng ngh thng tin, cng
ngh sinh hoc v c nhng ngnh kinh t truyn thng nh nng nghip, cng
nghip, dch v c ng dng khoa hc cng ngh cao. V tm quan trng ca
kinh t tri thc nn i hi 10 nhn nh: khoa hc v cng ngh s c bc
tin nhy vt. Kinh t tri thc c vai tr ngy cng ni bt trong qu trnh pht
trin lc lng sn xut.