You are on page 1of 35

Nguyn Tri

bin son

- L Thi T

ta

Lam Sn Thc Lc

Th K 15
(1431)

Ta sch:

Lam Sn Thc Lc

Nm

Son gi:

Nguyn Tri (bin son), L Li ( ta)

1431

Dch gi:
Nh xut bn:
Chuyn sang n bn in t bi:
iu hp:

Bo Thn

1944

Tn Vit (in ln th 3)

1956

Cng , Tuyt Mai, Don Vng, L Bc


L Bc - bacle@hotmail.com

2001
2001

Lam Sn Thc Lc - Ta

Lam-sn Thc Lc
Ta
(Khi sa li b Lam-sn thc lc)
Vua Thi-t Cao-Hong- ca ta, ng Tri, thun ngi, nhn thi m vn, khi ngha ni
Lam, qut nhanh l gic Minh. Kp khi Kin-khn tr li nh c, V-tr thay-i sang mi, khi y
mi lm sch "Thc lc". Trong : no tri xui-khin, no vic ngi chm-nom; no v ngha ct
qun; no ra nguy vo him; no khi ly t ch nhiu; no khi ly thc nh h; no khi lm giy t
phn-gin quy-ri tnh gic; no khi ly li-l ph-d yn-i lng dn. Ri ra, trm trn nh,
trm trn thng, c c thin-h. Cng vi: bi i-co khi bnh gic Ng, u l nhng li trung,
ngha, tr, dng; l phi-chng dy li con-chu, u l nhng o tu, t, tr, bnh, ... Xt ra nhng vic
m chnh mnh Nh Vua lm, khng vic g l khng chp . B sch ny, ct by-t s kh-khn
v vic gy-dng nghip , bo cho con-chu c bit, lm ca bu gia-truyn mi mi; h nhng
ch l khoe-khoang ti v nh thn, ti vn nh thnh m thi u! Phin ni th-o gia chng sa-st,
m b sch ny c-h b ngn la tn-c t chy, trong hi ln ngi, cp nc. Th nhng cng-c
trong Tri t no phi khng cn; l phi trong lng ngi c mt sao c?
Ti c Hong- B-h ngy nay, sm chu mnh tri, ni gi nghip bu; c, ngha, ngy
mt tin; sc hc ngy mt cao; thc l nh cha Cng-c Nhn-Uy-Minh-Thnh Ty-Vng, lnh chc
i-nguyn-soi, Chng-quc-Chnh, Thi-s, Thng-ph, c cng nui-nng, c-hun, gip-, gydng; ghi nh n c ca Tin-vng, sa-sang ging-mi ca l-nhc, lm ci-gc cho vic nngta, ph-tr; chuyn y cho cha nh Nam-Vng lnh chc Nguyn-soi in-quc-chnh, duy tr danhgio, gy nn thi-bnh. Cng cc quan qun-thn, hun-thn, ging cu o tr nc. D coi sch-v,
nhn vo tc c, thy ng Tin-t dng nghip tht l kh-khn; c nc tht l chnh-ng; t khi
nc Vit ta lp thnh nc n gi, cha tng c vic nh th. Nu ch coi xem qua-loa, m khng knla nhng iu ct-yu, th sao c r-rt c nn cng-c trm i khng th di-i, m khin cho
mun tha cn nh trng thy trc mt c? Bn nhn nhng ngy ri, thng vi quan T-tng
cng cc nho-thn bn n vic kinh-doanh nghip ln ca cc bc -vng t i xa. Cho l bn
sch c tuy c sao chp li, thnh-thong cn c ch ln st, cha d hiu cho ht. Vy nay mun son
li cho tht k-lng, thun-ty, dng khc vo bn g, ng hu cng-nghip ca bc Tin- li
sng t vi i! Bn sc chng ti, tham-kho vi bn chp c ca cc nh m sa-sang li; lm th
cha; st th b; c coi cho tin, truyn-b cho rng.
Chng ti vng lnh li vng, u dm khng gia cng tm-ti, chp-v, sp li thnh sch, knh
chp dng ln, i tr sng-sut coi ti. c cho tn l b "Lam-sn thc-lc sa li". Lp tc sai th
mc khc bn, li lu-di. Khin cho trong thin-h, ai ai cng bit n c Tin-; cng ly li nc
tay gic Ng, cn tri hn l vic tr qun tn-bo ca Hn Cao; n cu c dn khi vng nc la,
no c km g vic cha nn lt-li ca H V. n-c ngi cht-vt nh ni Kin, ni Thi; cng-nghip
ngi rc-r nh mt trng, mt tri. Than i! Ngi chp b sch ny, no phi nh k vit Lnh-nam
trch qui, by ra nhng chuyn hoang-ng; nh k vit Vit in u-linh gp li nhng li qui-g! Ch
l ghi li nhng vic thc, cho ngi nc c chnh, nghip vua c r m thi! Ri y s thy
hun-nghip ca T-tng chi-li trn t ngc; cng-lao ca T-tng sng ngi gia sch vng!
Cng y, c y, thng rc-r vi nghn, mun i vy. Bn vit lm li ta.
Khi y l ngy tt-lnh, thng cui Xun, nm u nin-hiu Vnh-tr.
c-tin Kim-T Vinh-Lc i-phu, Tham-tng, Cng-b Thng-th, kim ng-cc i-hc-s,
coi vic chp Quc-s, Du-qun-cng, Thng-tr quc, ti l H S Dng.
Gia-Tnh i-phu, Bi-tng, Li-b T-th-lang, vo hu vic Ging Sch. S-qun -tng-ti, ti
l ng cng Cht.

Lam Sn Thc Lc - Ta

Quang-Tin Thn-lc i-phu, Bi-tng, Li-b Hu th-lang vo hu vic Ging Sch, S-qun
Tng-ti, Li-An-nam, ti l o Cng Chnh.
Triu-Lit i-phu, Tham-Chnh trong ty Tn-tr Tha-chnh cc x Sn-nam... S-qun Ton
tu, ti l Thiu s Lm.
Mu Lm-lang, Bi-tng, ng-cc Hiu-th, S-qun Ph Ton-Tu, ti l Nguyn cng Vng.
Mu Lm-lang, Hin-st-s ty Hin-st-s, coi cc x Ngh-an... S-qun Ph Ton-tu, ti l
L hng Xng.
Ni-sai Thi-gim trong Th-Ni gim, T-L gim, Lnh-Xuyn hu, ti l Phm th Vinh;
Ni-sai Hu--im trong T-L gim, Khoan-Thi-b, ti l Phm nh Liu.
Cng vng sc coi vic sa sch.
Tr trung trong s Th-hp Th-Ni Th-t ti l Ng thc c.
Chnh t trong s Th-hp Th-Ni Th-t ti l Hn Tung.
Huyn-tha trong s Th-Ni Nhng Th-t ti l Nguyn Lun.
T-tha trong s Th-Ni Nhng Th-t ti l Nguyn ng Doanh.
Huyn-tha trong s Th-Ni Nhng Th-t ti l L tin Nhn.
S coi s Th-Ni Nhng Th-t ti l L duy Lng;
Huyn-tha trong s Th-Ni Nhng Th-t ti l Nguyn ng Khoa.
Cng vng sc vit:
Th mc, ngi cc x Hng-lc, Liu-chng vng sc khc bn in.

Lam Sn Thc Lc - Ta

Lam-sn Thc Lc
Ta ca Vua L Thi-T
Dch m
Trm duy: Vt bn h Thin, nhn bn h T. Thy nh mc, thy, tt hu cn, nguyn. Th d
t c -vng chi hng, nhc Thng chi thy Hu Nhung; Chu chi thy Hu Thai... Ci k bn
thnh tc dip mu; nguyn thm tc lu trng. Phi Tin-th chi nhn n chi s bi gi hu, khnh
trch chi s chung gi hng, an-nng nhc th tai?
Trm tao th a n, khai sng vu nan! Hnh nhi Thin d, Nhn quy, cng-nghip hu thnh
gi, thc do T-tng tch c ly nhn chi s tr d! Trm nim chi pht d, ni bt vu th, mc vit
"Lam-sn thc lc", s d trong k bn thy chi ngha. Dic d t Trm gian-nan chi nghip, d thy th
T-tn vn.
Th
Thun-thin t nin, trng ng-nguyt, cc nht.
Lam-sn ng-ch, t.
Dch ngha
Trm ngh: Vt gc t Tri, ngi gc t T. V nh cy v nc, tt c gc, ngun. Bi vy, t
xa cc dng -vng ni ln, nh nh Thng, bt u t Hu Nhung; nh Chu, bt u t Hu
Thai... V rng: gc thnh th l tt, ngun su th dng di. Nu khng phi nh nhn-n bi-p c
dy-dn, phc-c chung-c c ln-lao ca cc i-Trc, th u c c nh th!
Trm gp i nhiu hon-nn, m nc, dng nn, cng thy kh-khn! May m Tri cho, Dn
theo, gy nn c cng-nghipp, y thc l nh cc bc T-tng tch-ly mi nhn-c, m i ti c!
Trm ngh v chuyn mi bn chp vo sch, gi l "Lam-sn thc lc" (Sch ghi chuyn thc ni
Lam) ct l trng ngha u gc. V cng k r s-nghip gian-nan ca Trm, truyn-bo li cho
con-chu vy.
Khi y l:
Ngy tt, thng gia ng, nm th-t hiu Thun-thin.
Cha ng Lam-sn ta.

Lam Sn Thc Lc - Cun th nht

Lam Sn Thc Lc
Cun th nht
c Tng-t nh vua, h L, tn hy l Hi ngi thn Nh-ng, huyn Lng-giang (tc l
huyn Ngy-nguyn ngy nay) ph Thanh-ha. Tnh tri cht-phc, ngay-thng, gi mnh nh k ngu;
thy r vic t lc cha xy ra; bit su m lo xa. Ly b l Nguyn-th Ngc Duyn, (ngi tri Quni huyn Li-dng); lm ngh ng thy.
C mt hm Ngi i chi, thy cc loi chim ling quanh di ngn Lam-sn, nh v ng
ngi hi-hp, lin ni rng: "Ch ny tt y!". Nhn di nh ti y.
Th ri dn gai-gc, m rung-nng, chnh mnh sing-nng vic cy-cy. Qua ba nm m gy
nn sn-nghip. Con-chu ngy mt ng; ti-t ngy mt nhiu. Vic dng nc, m t, thc gy nn
t y. T , i i lm cha mt min.
c Hong-t hy l inh, ni c nghip nh, k ch ngi trc. Hin-ha tr dn;
khoan-nhn m thng ngi. Gn, xa u em lng phc, cng ngy cng mn, theo dn. Bn c n
hn nghn ngi dn.
B l Nguyn th Khoc, gi nh bng cch sing-nng, tn-tin, tnh-nt rt hin. Trong chn
bung the, gip- ng c nhiu vic lm. Sinh hai con: trng l Tng, th l Khong.
Khong tc l c Hong-Kho sinh ra Nh-vua. Tnh ngi ho-nh, hin-lnh, vui-v, thch lm
vic thin. Chiu-i khch-kha, yu-thng nhn dn. Phm k i-kh, tng-thiu, m-au, chtchc, tt l Ngi c chu-cp gip-. Nhng dn ht lng-ging, coi cng nh ngi mt nh. V th
mi ngi khng ai l khng cm Ngi v n-c m phc Ngi v ngha-kh.
B l Trnh-th Ngc Thng, li chm-ch v o n-b: th cha, m ht lng hiu-knh; i h
hng c n; dy con, chu, ly l. Bung the ha-thun, o nh ngy mt thnh thm. Sinh ba con trai:
trng l Hc, th l Tr, t tc l Nh-vua.
Hc ni nghip ng cha truyn li, chng may ngn s. Nh vua k nghip cha, anh, khng dm
sa-st; suy-ngh su-sc, sao cho ni ch, noi vic, trn c o thng!
Nguyn xa lc Nh-vua cha sinh, x Du-sn trong lng, di cy rng qu,
thuc thn sau Nh-ng, thng c con h en, thn nhau vi ngi, cha h lm hi
ai! n gi T ngy mng su thng Tm nm t-su sinh ra Nh-vua t khng thy
con h u! Ngi ta cho l chuyn l1.
Lc sinh Nh-vua c nh-sng y nh, mi hng y xm. Lc nh, tinh-thn v v ngi
coi rt mnh-m, nghim-trang; mt sng; ming rng; mi cao; mt vung; vai tri c by nt-rui; i
nh rng; bc nh h, tc, lng y ngi, ting vang nh chung; ngi nh hm ngi! K thc-gi
bit l bc ngi cc sang! Kp khi ln, thng-minh, khn, khe, vt hn bn tm-thng; lm Ph-o
lng Kh-lam.
Khi y Nh-vua sai ngi nh cy rung x Pht-hong ng Chiu-nghi. Cht
thy mt nh s gi, mc o trng, t thn c-t i ra, th di m rng:
- Qu-ho thay phin t ny! Khng c ai ng dn!
Ngi nh thy th, chy v tha r vi Nh-vua, Nh-vua lin ui theo tm hi
chuyn .

Xem li vn ch Hn, on ny khc hn vi on trn, chc ca ngi sau thm vo. (Dch-gi ch).

Lam Sn Thc Lc - Cun th nht


C ngi bo rng:
- S-gi i xa ri.
Nh-vua vi i theo n tri Qun-i, huyn C li, (tc huyn Li-dng ngy
nay) thy mt ci th tre, ch rng:

Ngha l:

Thin c th mnh.
Tu trung t thp.
S chi d nh,
Tch tai v cp.

"c tri chu mnh,


"Tui gia bn mi!
"S kia nh,
"Cha ti ... tic thay!"
Nh-vua thy ch mng lm, li vi vng i theo. Khi y c rng vng che
cho nh vua! Bng nh s bo nh vua rng:
- Ti t bn Lo xung y, h Trnh, tn l s ni -trng. Hm thy ng khtng khc thng tt c th lm nn vic ln!
Nh-vua qu xung tha rng:
- Mch t min -t ti sang-hn ra th no xin thy bo r cho?
Nh s ni:
- X Pht-hong thuc ng Chiu-nghi, c mt khu t chng na so, hnh
nh qu quc-n. Pha t c ni Thi-tht, ni Ch-linh ( min Lo-mang); bn trong c
i t Bn-tin. Ly thin sn lm n ( x An-khoi). Pha trc c nc Long-sn,
bn trong c nc Long-h l ch xoy trn c ( thn Nh-ng). Pha hu nc vng
quanh tay H. Bn ngoi ni xu chui ht trai. Con-trai sang khng th ni c.
Nhng con-gi phin c chuyn tht tit. Ti s con-chu ng v sau, c th phn c.
Ngi vua c lc Trung-hng. Mnh tri c th bit vy. Nu thy gii bit lng li, th
trung hng c nm trm nm.
Nh s ni ri, Nh-vua lin em c Hong-kho tng vo ch y. Ti gi Dn,
v n thn H Dao-x nh s bn ha bay ln tri! Nhn lp ch y lm in Du-tin.
Cn ng Chiu-nghi th lm am nh (tc l ni mt Pht-hong). l gc ca s
pht-tch vy.
Khi y Nh-vua cng ngi tri Mc-sn l L-Thn cng lm bn keo sn.
Thn thng lm ngh qung chi. x vc Ma-vin, m thy y nc sng nh b
uc soi. Qung chi sut m, c chng c g c. Ch c mt mnh st di hn
mt thc, em v vo ch ti. Mt hm Thn cng gi (ngy cht ca cha m) Nhvua ti chi nh. Thy ch ti c nh-sng, nhn ra mnh st, Nh-vua bn hi?
- St no y?
Thn ni:
- m trc qung chi bt c.
Nh-vua nhn xin ly. Thn lin cho ngay. Nh-vua em v nh sch r, mi
cho sng, thy n c ch "Thun-thin", cng ch "Li".
Li mt hm, Nh-vua ra ngoi ca, thy mt ci chui gm mi-da thnh
hnh, Nh-vua ly tri khn rng:
- Nu qu l gm tri cho, th xin chui v li lin nhau!

Lam Sn Thc Lc - Cun th nht


Bn ly mnh st lp vo trong chui, bn thnh ra chui gm.
Ti hm sau, lc m, tri gi-ma, sm ngy mai, Hong-hu ra trng vi ci,
bng thy bn vt chn ca ngi ln, rt rng, rt to. Hong-hu c kinh, vo gi Nhvua ra vn, c qu n bu, li c ch Thun-thin (sau ly ch ny lm nin-hiu)
cng ch Li. Nh-vua thm bit y l ca tri cho, lng ly lm mng, giu-gim khng
ni ra1.

Khi y H Qu Ly cp nh Trn, ln ngi vua, i hiu nc l "i Ngu". Li lm nhiu iu


lm-l v chnh-tr, my ln thiu cc cng.
Nm Gip-ng (1414), th mi-hai hiu Vnh-lc (nin-hiu ca vua Thnh-t nh Minh), vua
Minh sai bn Trng Ph, Mc Thnh, Trn Tr, Sn Th, M K, L Bn, Phng Chnh qua ca i ln
chim nc ta.
Nh-vua tuy gp i ri-lon, m ch gi cng bn; ln du ni rng lm ngh cy cy; t
mnh vui vi Kinh, S, nht l cng chuyn tm v cc sch Thao Lc; hu-i cc tn khch; chiu-np
k trn, k lm phn; ngm nui c k mu-tr; b ca, pht thc gip cho k ci-ct, ngho-nn;
hu l, nhn li, thu bn anh-hng ho-kit; u c lng vui-v ca h.
Khi y c ngi thn Ho-lng cng huyn, tn l Ph, tranh-dnh vi
Nh-vua, em kin vi tng gic Minh. Vin quan khm-t, cho l ca Nh-vua l phi,
x cho c kin. Ph nhn ly vic lm th, bn em ca t cho gic Minh.
Gic Minh bc Nh-vua. Nh-vua cng L Liu chy n bn sng Kh-lam, bng thy
mt ngi con-gi nm cht, mnh cn mc chic o trng, cng eo thoa vng, xuyn
vng. Nh-vua cng Liu nga mt ln tri khn rng:
- Ti b gic Minh bc-bch, xin ph-h cho ti thot nn ny, ngy sau c
Thin-h, xin lp lm miu th, h c c-bn, cng nng trc ht!
p m cha xong th gic xua ch ngao n. Nh-vua cng Liu chy vo bng
cy a! Gic ly mi gio nhn m vo, trng vo v bn t ca Liu, Liu bc ct cm
vut vo li gio, cho khi c vt mu. T-nhin bng thy con co trng chy ra! Ch
ngao lin ui co. Gic khng ng bn ko i. Nh-vua mi c thot (n khi bnhnh thin-h ri, phong v thn o-trng lm Hong-hu i-vng; phong cho cy a
lm H-quc i-vng; ti nay du-tch y hy cn)2.
T tng gic ngy cng kiu-k, th gic ngy cng rng-r! Giam, git k trung-lng;
hnh-hi bn ci-ct. Trong nc than-phin, nhn-dn khng sao sng ni! Chnh-lnh ngt-ngho,
hnh-pht tn-c, khng ci g l chng khng lm. Cm mui, mm, cho dn thiu n; nng su-thu
cho dn ht ca! Ln b tm nc, khot ni ly vng. Ng voi, sng t, g thm, lng tr, ... Phm ta
c bao nhiu sn-vt, chng tt ht sc lng tm, khng ci g l b st, cho y ham mun, ti
tham. Phm ta c bao nhiu nhn-dn, chng tt kim phng la-di, em di i ni xa, cho h
lng lang, d th! Li p hn mi ta thnh, chia qun ng gi, trn-p lng ngi. Khin cho
nhng trang mu-tr ca ta, ct tay, ng chn khng c! Li kho nh ra danh-mc, bt hip phi
lm quan, gi-v cho vo chu, lun t Bc! Ch c Nh-vua bn gi lng xa, khng b quan-tc
d-dnh; khng chu oai-th h-hip. Tuy gic c kho-lo, khn-ngoan nhiu ch, m trng-ch ca
Nh-vua, trc sau vn chng chu chng! Th nhng trong khi th gic cn mnh, cha d nh c
no. Nh-vua thng hu l, nhn li, em nhiu vng, bc, ca bu, t lt cho cc tng gic l bn
Trng Ph, Trn Tr, Sn Th, M K; mong th bt tm lng hm-hi Nh-vua; Nh-vua c i
thi, la dp.
ng ca gic l Lng Nh Ht bn vi bn gic, ni rng:
1

C ba on "c t, c gm, c n", li vn dt-nt, c ch khng thnh cu, chc l ca ngi sau thm vo. (Dch-gi
ch).

on ny chc cng ca ngi sau thm vo, t ra l hi sa li. (Dch-gi ch).

Lam Sn Thc Lc - Cun th nht

- Cha Lam-sn chiu vong, np bn, i qun-lnh rt hu, ch n chng nh. "Nu thunglung gp c my-ma, th tt khng phi l vt trong ao u!". Nn sm tr i, ng sau sinh
v!
Nm Mu-tut (1418) khi y Nh-vua ba mi ba tui, khi qun-ngha Lam-sn. Ngy mngchn thng ging, b gic vy bc, bn lui v ng Lc-thy, t qun phc i. Ngy mi-ba, gic
ko qun n ng. Nh-vua tung c qun phc ra, xng nh qun gic. Chu Nh-vua l L Thch,
cng bn inh B, L Ngn, L L, nh hm vo trn gic trc, chm c hn ba nghn u. Qunlng, kh-gii, cng bt c k nghn!
Ngy mi-su, c tn by-ti lm phn, tn l i (ngi tri Nguyt-n), cng vi Ph dn
qun Minh o ly tiu ng hi-ct x Pht-hong, treo sau thuyn, hn Nh-vua phi ra hng.
Nh-vua sai Trnh Kh, L B (ngi thn Hc-lng), hai ngi, i c, bi xung n bn thn Thngrao-x, rnh gic ng say, ln thuyn n trm c tiu xng em v trnh Nh-vua. Nh-vua mng r,
trng thng hai ngi, ri rc v x Pht-hong, li tng y theo ch c.
Hm sau b tn i dn li, em gic Ng nh p qun Nh-vua, bt c v, con, cng ngi
nh ca Nh-vua rt nhiu! Qun ca Nh-vua khng cn lng hng-hi mun nh, tht l cng-khn
ngt-ngho! May nh c cc bc trung-thn l bn L L, L Vn, L B, L X, L p, theo Nh-vua lnlt vo trong ni Ch-linh. Tuyt lng hai thng tri! i khi gic em qun lui, mi li v p ly qu
c l Lam-sn. Nh-vua thu li tn qun, ch chng hn trm ngi! Li em qun Mng Lam-sn,
trai, gi, khing gnh lng-thc. Ra vo ni him-hc; ph-d cc qun-lnh; c-thc li c i, sasang li kh-gii. Qun lnh cm-khch, th khng cng sng vi qun gic! Nh-vua bit qun-lnh y c
th dng c, bn sai bn binh lanh-l ra khiu chin trc. Gic cy mnh, vo c t him bc
Nh-vua. Nh-vua t qun phc x Vn-mang, dng tn thuc bn hai bn, gic mi tan chy. Nhvua li tin qun n x Ninh-mang, ngy m xng nh, qun gic li b thit-hi. Gic lui gi x Blc-thng. Nh-vua li tin qun ti tri H-, hng ngy khiu-chin. Gic vng trong tri khng ra.
Hm sau, gic li giao-chin vi Nh-vua x M-m. Bt c tng ch-huy ca gic l
Nguyn Sao, v chm c hn nghn u.
rng:

Khi y qun ta ch mi c nh, m th gic ng mnh, Nh-vua bn vi cc tng m bo

- Ai c th thay mc o vng ca Trm, lnh nm trm qun, hai tht voi, nh vo thnh Ty. Thy gic ra i-ch, th t xng tn: "Ta l cha Lam-sn y!". cho gic bt? Cho ta c nu
mnh, ngh binh, thu-hp c qun-s, mu tnh vic v sau!
Cc tng u khng dm nhn li. Ch c L Lai tha rng:
- Ti bng lng xin thay mc o Nh-vua. Ngy sau B-H gy nn -nghip, c c thin-h,
thng n cng ti, cho con-chu mun i c chu n nc. l iu ti mong mi!
Nh-vua ly Tri m khn rng:
- L Lai c cng thay i o. Sau ny trm cng con-chu, v cc tng-t, hay con-chu cc
cng-thn, nu khng thng n cng y, th xin n-i ha ra rng ni; n-vng ha ra ng st;
gm thn ha ra ao-binh!
Nh-vua khn xong, L Lai lin em qun n ca tri gic khiu-chin.
Gic cy qun mnh xng nh. L Lai ci nga, phi vo gia trn gic, ni rng:
- Ta y l cha Lam-sn!
Gic bn xm li vy, bt ly em v trong thnh, x bng hnh-pht cc c, ra hn ngoi nhng
ti thng lm!
Nm K-hi, (1419), Nh-vua Lam-sn, cng cc tng t, tu-to thnh-ly, cha-sa kh-gii,
ph-d v chu-cp cc qun-s, nui oai cha mnh, cha ri n vic chin u.

10

Lam Sn Thc Lc - Cun th nht

Nm Canh-t, (1420) nm y gic Minh li em tht ng qun n. Nh-vua liu gi Mi chng


tt n bn Bng. Nh-vua t trc qun phc i. Gi Mi, qu-nhin qun gic ti ng, qun
phc bn mt ni dy. Bn gic v to. Qun ta chm u khng bit bao nhiu m k, bt c hn
trm con nga. Cc kh-gii ca gic, nht thi b t ht.
Cng nm y, gic nc ta tn l Cm Ln, dn ng cho cc tng Minh l bn L Bn,
Phng Chnh, em hn mi vn qun, t a-phng ca Cm Ln, tin thng vo Thi-mang,
nh Nh-vua. Nh-vua trc ht sai bn L Triu, L L, L Vn, em vi trm ngi, mai-phc x
B-mng i. Gic n, qun phc u ni dy. Qun gic v to. Qun ta chm c hn ba trm
u. Gic cy qun cn mnh, tin st n dinh Nh-vua. Nh-vua trc ht chia qun ra mai-phc
nhng ch him-yu.
Ngy mai gic n, Nh-vua tung qun ra nh, c ph x B-thi-lang, chm hn nghn u.
Bn L Bn, Phng Chnh, ch chy thot c thn! Qun ta tha thng x ui, lun su ngy m
mi tr v. Nh-vua li tin qun ng tri Ba-lm thuc Li-giang, tru gic ra nh. Gic khng dm
ra! Tng gic l bn T Phng, Hong Thnh, lui ng n Nga-lc. Ri v gi Quan-du v thnh
Ty-, ng bn trong tri khng chu ra! Nh-vua ngy m tm nhiu cch xng nh quy ri
v lm mt qun gic. Li chia qun sai bn L Ho, L St, tin nh tri Quan-du, c ph c gic,
chm hn nghn u, bt c kh-gii ca gic rt nhiu.
T th gic ngy mt suy. Nh-vua bn chiu ph nhn-dn cc min trong nc, khng
u l khng hng ng. Cng nhau gp sc, tin nh cc n, t ph cc dinh, tri.
Nm Tn-su (1421), ngy hai-mi thng mi mt, tng gic l bn Trn Tr, em qun gic
cng ng gic ngi bn-th, tt c hn mi vn, li tin n st nh Nh-vua i Kinh-lng, tri
Ba-lm. Nh-vua hi cc tng bn rng:
- N ng, ta t: n mi-mt, ta nhn-h. Binh-php dy rng: "c, thua quan-h tng,
ch khng do t hay nhiu". Qun n d ng, nhng ta em qun nhn-h n qun mi-mt, th
quyt l ph c!
Bn m chia qun ra nh p tri gic. Thc trng, h reo, cng tin st nh vo tri gic,
chm c hn nghn u. Qun-lng, kh-gii, bt c rt nhiu!
Sau gic bit ta t qun, hi c coi thng ta. Li m ng ni tin vo. Nh-vua ngm phc
qun i ng l ni him-tr i chng. Gi ng, qun gic t ng ni ko ra, Nh-vua tung qun
nh gip hai bn, qun gic qu-nhin thua ln.
Nguyn xa Nh-vua giao-ho vi Ai-lao khng h c iu g xch-mch. Nhng b tn L vn
Lut, lm quan vi gic, trn sang nc y, du-thuyt lm k phn-gin. V th nc Lo him-khch
vi Nh-vua. Khi y Nh-vua cm c vi gic Ng, c thua cha quyt. Kp khi gic thua chy, Ai-lao
lin em vi vn qun, mt trm tht voi, thnh lnh n tri ta, gi-v sang gip ta; ni phao ln rng
cng ta gp sc nh gic. Nh-vua tht bng tin ngi, khng ng-vc g khc. No d n mt ngi
d th, nghe mu-gian ca L vn Lut, m nh p tri ta. Nh-vua thn ra c chin, t gi T n
gi Mo. Qun-lnh ua sc tranh nhau tin trc, c ph c chng, chm hn vn u; bt c voi
mi bn tht; qun-lng, kh-gii, ly vn m k! Tha thng ui theo, i lun bn ngy m, ti
thng ni so-huyt ca chng. Vin t-trng ca chng tn l B St v xin ging-ha, nhng thc th
mun c-gng ging-giai, i vin-binh. Nh-vua on bit mu gian khng cho. Nhng cc tng c
ni, cho l qun-lnh mi-mt lu ngy, hy nn tm ngh ngi. Ch c con ngi anh con bc ca Nhvua l L Thch, mt mnh hng hi xng nh, khng oi-hoi chi c, l dm phi chng m mt!
Thch sc khe hn ngi, tnh tri nhn-i. Li rt ham hc v kho nui dy qun-lnh. Nhvua rt em lng yu. V chng ngi bc xa tng nui Nh-vua lm con, nn Nh-vua yu Thch cn
hn con mnh. Ct ring lm tng Tin-phong. nh u c y! Ch ng tic l "c khe nhng t
c mu" m thi!
Nm Nhm-dn (1422) ngy hai-mi-bn thng chp, gic Ng li cng Ai-lao hn nhau, bn
trc mt, bn sau lng, cht nh Nh-vua tri Da-quan. Qun ta nh lun, nhiu ngi b thng,

11

Lam Sn Thc Lc - Cun th nht

hi c thit hi. Bn ngm rt v tri Khi, yn-i lnh-trng, sa-cha kh-gii, i qun gic. Va
c by ngy qu-nhin gic ko n. Nh-vua bo cc tng-s rng:
- Gic ti vy ta bn mt, mun chy th chy i u! y tc l ni m binh-php gi l "t
cht". nh mau th cn! Khng nh mau th mt!
Ni ri sa nc mt. Cc tng-s u cm-khch thi nhau liu cht nh gic. Bn L Lnh, L
Vn, L Ho, L Trin, chnh mnh xng vo trn trc, bt c tng gic l Phng Qu. Qun gic
thua ln. M K, Trn Tr ch chy thot c thn! Ta chm c hn nghn u, bt c hn trm
nga.
Th ri Nh-vua li thu qun v ni Ch-linh. Qun-lnh thiu-lng n n hn hai thng, ch
o c, n mng, hi rau n m thi!
Nh-vua git bn tht voi, cng nga ca mnh ci, cho qun-lnh n. Nhng thng thng
vn c k trn i! Nh-vua lin ra lnh b-buc tht ngt; bt c vin tng trn i tn l Khanh, lin
chm u em rao. Cc tng li nghim-trang nh c.
Khi y gp lun nhng vic gian-nan, qun-s mi-mt, mun c ngh-ngi, u khuyn Nhvua nn ha vi gic. Nh-vua cc chng-, bn gi-v ha-ho, cho s i li vi tng gic l bn Sn
Th, M K.
M gic b ta nh thua lun, cng mun ly mu d Nh-vua. Nh-vua cng nhn n mun
d mnh, nh hy cho qun-s ngh-ngi, ng i thi m lm vic.
Nm Qu-Mo (1423), thng t, ngy mng mi, Nh-vua li em qun v Lam-sn. Gic bit
Nh-vua: b ngoi gi-v ha-thn m bn trong c bng mun nh-p; t tuyt ng i li, hai
bn khng c tin-tc, sai s sang nhau na. Binh-tnh bn gic nn-nao, ngy m s-hi. Nh-vua d
bit chuyn y.
Khi y c chu ngoi ca h Trn, tn l Cm Qu, lnh h H, trn vo rng ni, xng lo l
dng di vua Trn. Nh-vua bn n v dng lm vua, ly hiu l Thin-khnh. Nh-vua nh-chi vi
gic, cay-ng, kh-khn. n khi Thin-h sp yn, ch c ng-kinh l cha hng, by gi Thinkhnh thnh C-lng. Nh-vua y cho con trai ca T-qun-cng L Lng l L-Ngang, gia thnh v
tc-trc.
Thin-khnh thy Nh-vua dp yn gic Ng, rt l s-hi, bn trn vo Ngh-an. L Ngang ui
theo bt c em v.
Nh-vua hi rng:
- c lp ln lm vua, c sao li sinh lng kia khc m i trn?
Tha rng:
- Qu-nhn khng c cng g! Tng-qun th cng trm c thin-h! Ai l ngi trng c cy
cho k khc n sn qu? Nn s cht m trn, ch khng c g khc! Nay xin cho c ton thn
m cht!
Nh-vua thy ni th cn cha n!
Cc quan ni:
- "Tri khng hai mt tri! Nc khng hai vua!".
Bn cho hn c t tht c.
Nm Gip-thn (1424) ngy hai-mi thng chn, Nh-vua chia qun nh p thnh a-cng,
ph c thnh. Qun gic b chm u v cht ui c hn nghn ngi.
Vin Tham-chnh ca gic l Lng Nh Ht ch chy thot c thn. Ta bt c lng-thc,
kh-gii khng bit bao nhiu m k. Tri, ly ca gic, b t chy ht!

12

Lam Sn Thc Lc - Cun th nht

Chc lt, tng gic l Hoa nh li em qun n cu. Nh-vua tha thng nh trn, gic li
thua to, chy vo thnh Ty-. Phm v, con ca gic b bt, khng n git hi mt ngi no, u th
v tt c.
Ri kn-la trai trng, sm-sa kh-gii, chnh-t voi, nga, tin thng vo Chu Tr-long,
(tc ph Tr-ln ngy nay) thuc thnh Ngh-an.
Gn ti x B-lp, thnh-lnh gp tng gic l S Hu, cng bn lm quan vi gic l Cm Bnh
Cm Ln, lnh hn nm nghn ngi, n chn li trc mt. Li c bn tng-gic l l Trn Tr, Phng
Chnh, Si Phc, L An, em qun tin st pha sau. Qun ta trc bng, sau lng, u b c gic. Mt
tri li sp chiu. Nh-vua bn dn qun, dn voi i. Trong chc lt, qun gic qu ti ni. Nh-vua
tung qun-phc ra xng nh. Qun ca bn Phng Chnh v to. Ta chm hn nghn u, v bt c
hn trm nga.
Ngy mai, Nh-vua li em voi v qun-lnh xng thng vo tri ca bn S Hu. Qun gic li
thua to. Ta chm hn nghn u. Qun-lng, kh-gii, t chy khng cn st.
Khi y bn Cm Bnh l trm-trng ca gic, ng gi t y, khng chu hng-phc. Nh-vua
chiu-d nhn-dn trong min, khin tr li nghip xa. Ai ny u mng c yn thn, em lng
cm-khch, hng-hi gip Nh-vua ht sc vy Cm Bnh. Hn hai thng, Cm Bnh gi bn trong ni,
i qun cu-vin ca gic. Nhng gic ht-hi, ng-s, vn khng dm tin. Qun ca Bnh on m
lm phn, k nhau n hng. Bnh t xt mu-chc cn, vin-binh tuyt, lin m ca tri ra
hng.
Nh-vua ra lnh vi trong qun rng:
ht!

- Tng gic hng, my-may cng khng c xm-phm. Bt c ti to, ti nh, u x cho

V sau Cm Bnh li sinh lng khc, m trm qun trn i. Nh-vua sai ngi n ng bt
c lin x chm! Th l dp c chu Tr-long. Nh-vua bn y-lo cc t-trng, ph-d cc nhn
dn. Ai ny u cm n i c, xin ra sc lp cng. Bn bin-sot cc tay tr khe, thu vo trong qun
ng, c hn nm nghn ngi.
Khong nin-hiu Hng-hy bn nc Minh, gic li cng vi cc Ni-quan (quan Hon c ct
i gim-qun) l l Sn Th em li qu-quyt, d-dnh Nh-vua. Nh-vua bit trc y, lin
ni:
- Gic sai la ta, ta phi nhn kho ca bn ch m dng n!
Bn cho s i li, d xt tnh-hnh qun gic, mu nh p thnh Ngh-an. Gic bit mu y,
bn khng i li na.
Th l Nh-vua lin chnh-n tht nhiu nga, voi, qun-lnh, tin c v mt thy, ln mt b,
nh p thnh Ngh-an.
ti.

Qun sp i, xy c tin bo: gic em kh nhiu voi, nga, thuyn-b; mt thy, mt b u


Nh-vua hi cc tng bn rng:

- Qun ch ng, qun ta t, em t nh ng ch nhng t him l c th lp c cng.


V chng binh-php ni: "Nh ngi ti, ch khng ngi d ti".
Bn chia hn nghn qun, sai bn L Lit theo ng tt gi huyn -gia, cp th tranh tin
ca gic. Cn Nh-vua th chnh mnh cm i-qun, ng gi vo ni him-tr i.
Chng ba, bn ngy, gic em ht c qun, mt thy, mt b u ti i Kh-lu, p ly, ng
tri, mit di. Nh-vua mit trn, dng c, nh trng, m th t la. Li ngm sai qun tinhnhu v bn tht voi, qua sng phc ni him-yu.

13

Lam Sn Thc Lc - Cun th nht

Tri sp sng, gic bn dn qun, trn cn, di sng u tin, nh dinh-tri ca Nh-vua.
Nh-vua gi v lui, nh gic vo ch c qun phc. Gic khng ng, em ht qun vo su. Qun phc
bn mt ni ln, xng nh, c ph c trn gic. Gic b chm u v cht ui ly vn m k.
Th ri gic ta ni, p ly , khng li ra nh na.
Khi y lng gic kh nhiu, m qun ta khng n ly mi ngy. Nh-vua lin bo cc
tng-s rng:
- Qun gic nhiu lng, p ly lm k lu di. Qun ta t lng khng th gi ging-giai
c vi n.
Bn t ht dinh, tri, nh-ca, v trn ln mit trn. V i ngm ng tt, i gic n th
nh. Gic cho l ta chy, bn em qun ln ng vo dinh-tri c ca ta, ln ni p ly. Hm sau
Nh-vua thn em qun lanh-l ra tru nh. Gic ko ra ngoi ly giao chin. Nh-vua m kn qun
tinh-nhu, phc ch him. Gic li khng ng, em ht c qun ra, Nh-vua lin tung qun xng ph
trn gic. Bn L St, L Vn, L B, L L, L nhn Ch, L Ngn, L Chin, L tng Kiu, L Khi, L
Bi, L vn An, u thi nhau hm trn. Gic v to thua chy, b chm u khng th m xit. Thuyn
gic tri nghing, thy cht ui tc c dng sng. Kh-gii vt y ra gia ni. Bt sng c tng
gic l Chu Kit, chm c Tin-phong ca gic l Hong Thnh. Tri c qun gic hn nghn ngi.
Tha thng ui di, ba ngy m, thng ti thnh Ngh-an. Gic vo trong thnh, p thm ly, c
gi.

Ht cun th nht

14

Lam Sn Thc Lc - Cun th hai

Lam Sn Thc Lc
Cun th hai
rng:
phm.

Nm t-t (1425), ngy hai mi-lm thng ging, Nh-vua ti Ngh-an, ra lnh cho cc tng
- Dn ta kh vi qun nghch-tc lu. Phm n chu, huyn no, t ho khng c xm-

Nhn-dn khng ai khng mng-r, thi nhau em tru, ru, n khao, gip vo vic dng
trong qun. Nh-vua bn em chia cho cc tng cng lnh-trng. Ai ny u nhy-nht, xin em sc
liu cht. Th ri Nh-vua tin vo Ngh-an. Trong khong mt tun, qun-lnh hp , cng nhau gp
sc.
Ti thnh ca sng Hng-nguyn, ch y c n th thn, (tc gi l thn Qu).
Nh-vua m chim bao thy thn-nhn ni vi Nh-vua rng: "Xin mt ngi v l ca
Tng-qun s xin ph-h Tng-qun, nh c gic Ng, gy nn nghip ".
Ngy mai Nh-vua vi cc v l n hi rng:
- Ai chu lm v l cho Thn? Ta c Thin-h s truyn cho con lm Thin-t!
rng:

Khi y m vua Thi-tng hy l Trn th Ngc Trn, qu xung ni vi Nh-vua

- Tc h gi ng li giao-c, thip xin chu nhn vic y. Ngy sau ch ph


con thip.
Nh-vua giao-c vi cc quan vn, v, y nh li y. Ngy 24 thng ba, Nh-vua
giao Ngc Trn cho thn Ph H bt ly, cht ngay trc mt! n khi bnh gic Ng,
Nh-vua ln ngi, ni rng: "Ta l cha Bch Thn!". Sai ngi ng Nhn-trm l L C
em hi-ct v n x Thnh-m. Chiu n cha kp qua sng, ng ni ch! Mt m
mi n thnh ng t, lp ln huyt thnh m. S-gi thy im l v tu.
Nh-vua ni:
- Thn-nhn y li hn!
Lin truyn li ni y, lp in Hin-nhn phng th. y l c Cung-t
Hong Thi Hu1.
Nh-vua vy thnh Ngh-an. Gic gi bn trong tri, khng dm ra na. Th l t ton ht
Ngh-an l ca ta c ht!
Nh-vua hun-luyn tng-s, sa-sang kh-gii cha y mi ngy, chin-c y .
Ngy rm thng t nm y, tng gic l L An li em qun thy t ng- ti cu-vin. Nhvua on th gic cn-qun, hng ngy i vin binh ti, tt nhin l m ca tri ra nh. Bn phc
qun b sng, i qun gic na sang sng th ra nh.
n ngy hai-mi-by, qun gic qu-nhin i-i ko ra, nh tri L Thit. Qun phc ca
Nh-vua ra nh cho v to! Chm hn nghn u. Qun cht ui rt nhiu.
T gic cng s-hi, li p thm ly, hp sc chng gi.

C on vn vit khng thng, s-thc li v l: Quan Khm-sai no li ng ch? Hi-ct Hong-hu no li vt ngoi ng
cho mi n? Vy chc ca ngi sau thm vo. (Dch-gi ch).

15

Lam Sn Thc Lc - Cun th hai


Nh-vua ni:
- Qun gic n ht c cu Ngh-an. Cc ni tt l trng rng.

Nh-vua bn kn hai nghn tinh-binh, hai tht voi, sai chu ngoi l bn L L, L St, L B, L
Trin, L nhn Tr, i sut ngy m, nh p thnh Ty- (Thanh-ha). Gic ng ca thnh chng
gi. Qun ta nh cho v, bt c ng gic rt nhiu, chm hn nm trm u. Phm nhng dn
gn thnh gic, t-ho khng xm-phm. T dn c mt l Thanh-ha, cng thn-thuc, bn c ca
Nh-vua, u tranh nhau ti ca tri qun, xin liu mnh ra sc, mu vic bo n.
Cha y ba ngy, b ng sp xong c, bn vy thnh Ty-. L L, L Trin v v, yn-i
nhn-dn, dy-d, luyn-tp qun-s, tnh vic tin nh.
Khi y thnh gic my ni Thun-ha, Tn-bnh, cng vi Ngh-an, ng-, tin tc ct t
lu. Nh-vua bo cc tng rng:
- Cc bc tng gii i xa, b ch vng, nh ch nng; lnh ch thc, cng ch h. Nh vy
th dng sc c na m c cng gp i.
Bn sai bn L N, L B lnh hn nghn binh, mt tht voi, ra nh cc thnh Tn-bnh, Thunha, v chiu-m nhn-dn. n B chnh gp gic, bn dn qun vo ch him mai-phc. Khi gic n
st qun ta, L N em mt tht voi, cng cc qun kho-mnh, xng nh trn gic. Gic b chm u
v cht ui hn nghn ngi.
Nh-vua sai bn L Trin, L Bi, L vn An, em by chc chic thuyn, vt b quy thng
vo so-huyt ca qun gic. Kp khi c tin qun n, bn tha thng c ph c cc ni. Tn-bnh,
Thun-ha, ht thy thuc v ta c. V chng Tn-bnh, Thun-ha, l ni tm-phc ca ta. c t
y ri, tt khng cn mi lo ni-c.
Khi y qun gic tuy cha dit ht, nhng qun ta thanh-th ngy cng to, lng ngi ngy cng
vng. Nh-vua liu chng tinh-binh ca gic ht c Ngh-an, cn cc thnh ng-, u trng
rng, yu-ui ht thy, bn thm voi, nga, qun-lnh, sai bn L Trin, L Kh, L B, lnh hn hai
nghn ngi, ra cc l Thin-quan, Quc-oai, Gia-hng, Lm-thao, Tam-i, Tuyn-quang, cp ly t
ct, thu-phc nhn-dn, tuyt li qun cu-vin Vn-nam sang. Li sai bn L B, L nhn Ch, lnh
hn hai nghn binh, ra cc ph Thin-quan, Thin-trng, Kin-hng, Kin-xng, chn t ng v
ca Phng Chnh, L An. chim c cc t y ri, bn chia qun ng gi. Li sai L B, L nhn
Ch, lnh hn ba nghn qun Thanh-ha, cng hai tht voi, ra cc l Khoi-chu, Thng-hng, H-hng,
Bc-giang, Lng-sn, ngn t qun cu vin n-khu.
Li kn hai ngn tinh-qun, sai quan T-khng l L L, L X, em qun tin nh ng-,
ph trng thanh-th. Qun ta tin n u, my may khng h xm phm. V th cc L ng-kinh,
cng cc ni phin trn, khng ai l khng vui mng, tranh nhau em tru, ru, lng-thc khao
cc tng-s. Khi y bn L Trin, L Kh, L B, thng em qun i li, tin st thnh gic. Nhng
ngi ta cn s gic, cha quy-phc ht.
Nm Bnh-ng (1426), ngy hai-mi thng tm, gic cy th khe, ct qun n nh. Bn
Trin, B t qun phc, nh rit Ninh-kiu, c ph c qun gic, tha thng ui theo n thn
Nhn-mc (tc lng Mc thuc tnh H-ng ngy nay). Trong khong vi chc dm, xc cht chng ln
nhau! T gic khng dm ra na.
Gic t liu th ngy cn-qun, vin binh li khng n, bn a "ng thic" (?) co cp vi
Ngh-an.
Ngy hai-mi-su thng chn, bn Phng Chnh, L An, b thnh Ngh-an m v, ch li Si
Phc, ng ca tri c cht chng gi.
Bn An, Chnh lt t khng ln c trn b, t ci thuyn xung b, m trn.
Bn ta trc chia qun thy phc ngm ni him-yu, n no ng v. Nhng lc y
qun ta thuyn binh cn t, cho nn bn An, Chnh c thot thn m trn.

16

Lam Sn Thc Lc - Cun th hai

Nh-vua t liu th gic ngy mt yu, qun ta ngy mt mnh, thi n chng lm, s b mt
c hi. Bn la bn L L, L vn An, L Ngn, L St, L Bi, L Lnh, L Thn, L vn Linh, Bi quc
Hng, vy thnh Ngh-an.
Cn Nh-vua th thn em i-qun, ngy m i gp ng, thy, b cng tin, theo chn bn
An, Chnh. Khi ti thnh Ty-, ng dinh, y-lo cc tng-s, ban thng cho ph lo trong lng,
cng cc ngi thn-thch quen thuc. Khi y nhn-dn cc qun huyn, nghe Nh-vua ti Thanhha, u hng-hi em mnh n ca dinh, xin ra sc xng-pha, mong lp cht cng tc, thc.
Thng mi nm y, nc Minh li sai bn Tng-binh l Thnh-sn-hu Vng Thng, Thamchnh l M nh, em nm vn qun, nm nghn nga, chia ng cng sang cu cc thnh ng-.
M mt vn qun gic Vn-nam th sang trc, thng ti sng Tam-k, thun dng m xung. Bn L
Kh nghe tin gic ti, t Ninh-kiu gp ng m tin, gp gic cu Lui (?) n nh cho qun gic
thua to, b chm hn nghn u, v cht ui rt ng. Cn tn qun em nhau chy vo thnh Tamgiang.
Sau tng gic l Vng Thng, li t n-khu tip n. Mi trong nm ngy, em i qun
hp vi hn mi vn qun ca hai Ni-quan Trn th l Sn Th, M K cng l Phng Chnh, L
Lng. Trn Hip, mt thy, mt b u tin, nh L Trin, L B, cc tri C-s, -ngoi.
Chng ng tri chy di n mi dm, m, gip la tri! c tn rp ni! T cho l nh mt
trn c th qut sch qun ta!
Bn L Trin liu chng khng ni, bn co cp vi L L, L Hi, L Chiu, L X.
L L khi y phc qun Thanh-m i gic. Nghe tin bo ca Trin ti ni, bm m
em hn ba nghn qun tinh-nhu, v hai tht voi, n cu bn Trin. Cng nhau gp sc xng nh
my ni T-ng, Ninh-kiu, c ph qun gic chm Trn Hip, L Lng v hn nm vn u gic.
Qun gic cht ui rt ng, b bt sng hn trm ngi. Kh-gii, la nga, bc, vng, vi la, cng
cc xe lng-tho b li rt nhiu khng th m xit. Tng gic l bn Vng Thng, M nh, M K,
Sn Th, ch chy thot c thn, vo thnh ng- c gi i cht!
Bn Kh, L, B, X, tha thng tin thng st thnh b vy.
Khi y Nh-vua ng ng dinh Thanh-ha, hi-hp cc qun Hi-ty (?). Kp khi c th
bo tin thng trn ca L L, bn chnh mnh cm i qun, v hai mi tht voi, chia hai ng thy b
ngy m c sc tin.
Thng mi-mt nm y, n cu sng Lung. Sai bn L B lnh thy-qun t sng nh thng
tin ln mit thng ngun. Cn Nh-vua th thn em i qun, hi-ng vi bn L L, vy thnh
ng-. C mt thy, mt b gip nh, m ph c tri ngoi ca gic, g c ht nhng ngi
nc ta b gic bt hip, cng cp c thuyn gic v kh-gii rt nhiu.
Gic bit cc qun-dn ph thnh u theo v vi ta. Xem th cng ngy cng qun, bn li
p thm tng ly, c cht gi i qun cu vin.
Nh-vua ti ng- trong ba ngy u, nhn-dn k ch cng cc ph, huyn, chu v cc
t-trng bin-trn, u tp-np n ca tri qun, xin ra sc liu cht, nh thnh gic cc ni.
Nh-vua em lng son ph-d, yn-i. Bo cho bit r l thun, nghch, lui, ti. Phm s th ti ca
tri qun, Nh-vua u nhn mnh, hu l tip i. V u ty ti cao thp, ct-t lm cc chc. em
tc thng m c-l h, khin ai ny u t c gng; ly hnh-pht m b-buc h, khin ai ny u t
e d. V th ngi ta thy u n-nc, th ht sc liu cht. Nn n u cng c thnh cng.
Nh-vua bn chnh mnh dc cc tng-s nh thnh ng-. M gic th nh trn no thua
trn ny, kh nht, lng nn, k cn, vin-binh tuyt! Gic bn cho s sang ging ha, xin
cho c em ton qun v nc. Nh-vua xt h n ni, cng hp vi lng Nh-vua. V chng binhphp dy rng: "Khng nh m khut c qun ca ngi, y l mu hay nht trong cc mu hay!".
Bn ha cho, v giao-hn vi chng, cn nht phi a th ly cc qun ng gi cc ni v. Nht

17

Lam Sn Thc Lc - Cun th hai

thi qun gic phi hp c ng-, cng nhau v nc Nh-vua cng sp ngay nga, voi, binh-lnh,
i li v giao-thng mua bn vi gic.
Gic qu y li hn, thn t t giy, ly cc qun gic Din-chu, Ngh-an, Tn-bnh, Thunha, hp tri B-, hn ngy v nc, tr li a-phng cho ta.
Khng ng nhng k lm quan vi gic l l Nh Linh, Nh Ht, nghip d bn nc ly chc
trng, quyn cao ca gic, tht l c su ti nng! S sau khi gic v, tt khng c l no sng c,
bn ngm by mu phn gin. Ni rng: "Xa kia M Nhi thua sng Bch-ng, em qun ra u
hng, ri b ng qun Vn-kip (tc Hng o Vng) dng mu nh la. Ly tu ln ch cho v nc.
Li sai bn ngi ti ln, sung lm phu ch tu. Khi ra ngoi b, m rnh cho ng k bn ln xung
nc t y tu ra cho cht ui ht, khng mt ngi no c v!". Gic nghe mu y, bn sinh lng
ng. Mi li p thm ly, o thm ho, lm k sng tm b! B ngoi ni ging ha, bn trong tnh
mu khc.
Nh-vua s n tro-tr, bn bn bn ca thnh, ngm t qun phc. Rnh gic ra vo, bt
hn ba nghn qun thm-thnh ca gic, cng nm-trm con nga. T gic khng dm ra na. Vic
cho s i li bn ct t.
Khi y qun ta c hn nm vn tinh binh, cng lng gp sc. M qun gic thua hoi, ngi
ch cht! Trong khong ch, vch, bt, tha, quyn c ta. Nh-vua bn sai cc tng chia qun ra nh
cc thnh. Quc Hng lnh qun nh hai thnh iu-k, Th-kiu (p-cu), chng u ra u c. Bn
Kh, i nh thnh Tam-giang, hn mt thng th thnh y hng. Bn L Trin, L St, L L, L Th,
L Lnh. L Ht nh thnh Xng-giang. Bn LL, L Bi nh thnh n-khu. Trong khong quay
gt my thnh u v. Ch c bn thnh ng-, C-lng, Ty-, Ch-linh, l cha h m thi.
Lc trc Nh-vua ng dinh thnh Ph-lit, hi xa vi gic. Sau bn di v dinh B- bn
Bc sng, i din vi thnh ng-, n ng v ca chng. Ngy m luyn-tp cc tng; kn
thm qun-s; sp dng nh thnh; cha oai nui sc; tp ngh v; gi hiu-lnh phn minh. Chia
sai cc tng chn gi cc ng quan-i, dt qun cu-vin ca gic.
Khi y cc tng-s phn nhiu dng th khuyn Nh-vua nh cc ni thnh ng-.
Nh-vua ni:
- nh thnh l h sch! Ta nh vo thnh vng, hng thng, hng nm khng h ni. Qun ta
sc mt, kh nn. Nu vin-binh ca gic li n th trc mt, sau lng u b gic nh, l th
nguy! Khng bng nui oai cha sc, i t ngy. Vin-binh dt th thnh tt phi hng. Lm mt
c hai, mi l k vn-ton vy.
Nm inh-v, ngy mng-mi thng su, tng gic l Trn vin Hu em nm vn qun, mt
nghn nga, t Qung-ty sang, cu-vin cc thnh. n i Pha-ly (Nam-quan), tng gi i ca ta l
bn L Lu, L Bi, nh cho thua to, chm hn ba nghn u, bt c hn nm trm nga, c ph
c gic m v.
Nc Minh cy mnh mnh ln, khng trng gng bnh xe trc, li cho em hn hai mi
vn qun, ba vn con nga, sai bn Tng-qun l An-vin-hu Liu Thng, cng Kim-quc-cng l Mc
Thnh, Bo-nh-b l Lng Minh, -c l Thi T, Thng-th l L Khnh, Hong Phc, i chia lm
hai ng. Bn Liu Thng t n-khu tin sang, bn Mc Thnh t Vn-nam i li. Ngy mi-tm
thng chn, u n c u bin-gii.
Nh-vua triu cc tng bn rng:
- Gic vn khinh ta, cho ngi nc ta tnh nht-nht, lu nay vn s oai gic. Nghe tin i-qun
n, tt l khip s. Hung chi ly mnh ln yu, ly nhiu thng t, l s chi thng. Gic no phi
khng bit lun n; th thua c ca y, y; c tun-hon ca thi-vn. V chng qun i cu-cp,
cn nht phi cho mau-chng. Qun gic tt nhin c sc i gp ng. Tc nh li binh-php dy:
"X ti ch li m ngy i nm mi dm, tt qu bc thng tng". Nay Liu Thng sang y ng-

18

Lam Sn Thc Lc - Cun th hai

s xa xi. em ba nghn gi p (?), khua ching, dng trng, hn cng i bng ngy; long qun kh v
mt-nhc. Ta ly thong-th m i qun mt-nhc, khng c l no l khng thng!
Bn sai bn L nhn Ch, L St, L Th, L Lnh, L Lit, em mt vn tinh binh, nm tht voi,
ngm phc i Chi-lng i.
Nguyn trc L Lu gi i Pha-ly, thy gic n lui gi i Truy. Gic li tin nh i Truy. Bn
L St, L nhn Ch gi Chi-lng, gic li tin bc Chi-lng. Bn L St, L nhn Ch sai Lu ra nh, ri
gi v thua m chy. Qu-nhin qun gic mng r, Liu Thng thn em i-qun tin vo ch phc.
Bn Ch, St tung ht qun phc ra, bn mt u vy, xng nh qun gic, c ph c chng chm
bn Liu Thng, L Khnh, cng hn mt vn qun gic. Chin-c ca gic, nht thi b t ht.
Nh-vua li sai bn L L, L vn An, em qun n tip. T-tng ca gic l bn Thi T,
Hong-Phc, thu nht m qun tn, li gng tin n i ni M-yn.
Bn St, Ch, L, em cc tng tung ht qun ra nh. Gic li thua to. Ta chm c hn hai
nghn u; bt c la, nga, tru, b, qun-lng, kh-gii, khng bit bao nhiu m k!
Qun gic cho l thnh Xng-giang cha v, t ly lm chc. Kp khi ti Xng-giang, thy
thnh b hm ri, tng-hng tht-vng, cng hong-ht c s. Lin ngy m p ly t gi ly pho
hiu lm tin, thng tin vi cc thnh ng-, nghe ting pho th n tip-ng. Th nhng cc
thnh ng-, t cu mnh khng ri, bit u n chuyn khc!
Nh-vua lin sai cc tng, mt thy, mt b u tin, vy nh qun gic. Li chia qun ra,
chn gi cc i M-yn, Chi-lng; Pha-ly, Bng-quan.
Bn Thi T, Hong Phc mun tin khng c; mun lui khng xong, bn gi v xin ha. Nhvua nht nh t chi khng cho. Sai bn L Hi, L Vn, L Khi, lnh ba nghn qun, bn tht voi, cng
bn L, St, Nhn Ch, Vn An nh ph qun gic.
Gic ton qun b hm mt. Ta chm nm vn u, bt sng c Thi T, Hong Phc cng
hn ba vn qun gic. Gio, mc, la, nga, vng, bc, la l, gm, on, tng hm, tng ng, cha
cht nh ni, khng th k xit!
Cn bn Kim-quc-cng l Mc-Thnh, Bo-nh-h l Lng Minh, t Vn-nam sang nm vn
qun, ng n ch L-hoa, cm c vi bn L Khi, L Trung, L i. Nh-vua liu chng Mc Thnh
tui gi, tri vic nhiu, li vn nghe ting qun ta, tt ngi nhn s thng bi ca qun Liu Thng,
khng dm tin liu! Liu vit th kn bo bn St, Kh, i, ch nn t qun phc ch, hy ch
nh nhau vi gic.
Kp khi qun Liu Thng thua, Nh-vua bn ly mt vin Ch-huy, ba vin Thin-h trong m
qun bt c, cng l bng sc, n-tn ca Liu Thng; a sang tri qun Mc Thnh!
Bn Mc Thnh trng thy c kinh, bn chy trn, v l, giy, xo ln nhau! Bn Kh, Trung, i
tha thng tung qun ui nh, chm hn vn u, bt c nm nghn con nga; cng l kh-gii,
vng bc, ca bu, la l, khng th m xit.
Khi y cc thnh gic ng- cng cc ni khc, nghe tin hai l cu binh u thua v,
nhng lng cn nghi-hoc, c iu cha tin ht, nn vn cn ng ca thnh chng gi.
Nh-vua bn em cc tng gic bt c l bn Thi T, Hong Phc cng hn ba vn qun,
hai vn nga, v cc th gm, gio, ching, trng, c tn, s sch, qu n Song-h-ph ca gic,
rao bo cc thnh! Qun gic mi khip s, u ci o-gip xin hng.
Ngy mi-su thng chp, tng gic l Vng Thng, M nh, L An, Trn Tr, Ni-quan l M
K, Sn Th, Phng Chnh, c Khim, cng cc vin ch-huy gi thnh Ty- l H Trung, gi thnh
Ch-linh l Cao Tng, bn em tt c cc hng ngy quan (ngi nc ta lm quan vi gic) ln, nh,
v nhng nhn-dn nc ta b bt hip vo trong thnh, a tr v s. Ch xin c cho em qun
v Tu.

19

Lam Sn Thc Lc - Cun th hai

Cc tng s cng nhn-dn nc ta, khng k gi, tr, trai, gi, by lu kh v mi s tn-c
ca gic: git hi cha, m, b con h, bn em nhau c xin Nh-vua git cho ht bn chng b gin
cho Tri, t, Thn, Dn; h lng cc trung-thn, ngha-s; yn-i cc hn v ti chu oan khut;
gt ra ni nht v cng cho Nc-Nh!
Nh-vua vi cc tng cng ngi trong nc m bo h rng:
- Mt lng bo on l thng tnh ca con ngi ta. Nhng khng thch git ngi l bn-tm
ca bc nhn-gi. V chng ngi ta ra hng m ta li git i th khng cn g khng lnh hn na!
D k h ci gin trong mt sm, m chu mang ting git k u hng vi mun i, th sao bng
sng hng c, vn mng ngi, m dt mi chin-tranh v sau trong hai nc? S xanh chp li, nghn
tha cn thm! Nh th li khng tt p hay sao?
Bn khng nghe li h. Ri sai cc tng gii vy lui ra. Li a cho hn nm-trm chic thuyn,
chi cp cho lng-tho. V em cc tng gic bt c l bn Thi-T, Hong Phc; qun mi
sanag hn hai vn; qu n Song-h-ph ca Liu Thng; cng qun gic trn th cc thnh, trai, gi,
ln nh, hn ba mi vn; giao c cho tng gic l bn Vng Thng; bng lng cho hoc thy, hoc
b, ty tin mun v ng no th v. Li sai s dng biu xin li.
Khi bn Vng Thng v ti Long-chu, vua Minh bit trc qun Minh cn-qun, vic n
th, khng cn lm th no c. Bn sai s-thn em sc-th, truyn cho cc tng em qun v Tu,
tr li t cho An-nam. Cn vic vo chu dng cng, li theo l c i Hng-v, thng s i li.
T gio, mc dp tan; t ai ly li; trong nc thi-bnh, nhn-dn yn nghip nh c.
Nh-vua t khi khi ngha, n lc bnh c gic, ly li c nc, bao nhiu giy t i li
trong qun, u sai vn-thn Nguyn Tri lm ra.

Ht cun th hai

20

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba

Lam Sn Thc Lc
Cun th ba
Nm Mu-thn (1428), thng ba, Nh-vua hi ht c cc tng cng cc quan vn, v, nh
phong, hnh thng. C theo cng cao, thp, m sp t phm cp. Li chia trong nc lm mi lm
o. Mi o t qun coi gi. Mi qun t mt vin tng-qun; ln, nh rng-buc nhau; trong ngoi
gn-gi nhau. Cc o li t ra chc Hnh-khin, chia gi s-sch qun v dn. Sai s i cc ni, t cc
thn k ca Ni, Sng, n, Miu; l t cc lng-tm cc triu vua trc. Truy-tn cc T-tng v dng
thm thy hiu.
Ngy mi bn thng t, Nh-vua ln ngi Hong-, ly nin hiu l Thun-thin. Bn sai
Nguyn-Tri lm bi "Bnh Ng i Co". Li rng:

Bnh Ng i Co
Dch m
i Thin hnh Ha, Hong-thng nhc vit:
Nhn, ngha chi c, v ti an dn.
iu pht chi s, mc tin kh bo,
Duy ng i Vit chi quc,
Thc vi Vn-hin chi bang.
Sn, xuyn chi phong vc k th.
Nm Bc chi phong tc dic d.
Vit Triu, inh, L, Trn chi triu to ng quc;
D Hn, ng, Tng, Nguyn nhi cc nht phng.
Tuy cng, nhc thi hoc bt ng,
Nhi ho-kit th v thng php.
C Lu Cung tham cng nhi th bi.
Triu Tit hiu i nhi xc vong;
Toa k cm Hm-t quan;
M Nhi hu Bch-ng hi.
K ch vng-c,
Quyt hu Minh-trng.
Khonh nhn H chnh chi phin-h,
Tr s nhn-tm chi cn-bn.
Cung Minh t khch, nhn d c ng dn;
Ngy-ng hoi gian, cnh d mi ng quc!
Phin thng-sinh ngc dim;
Hm xch-t ha khanh!
Khi thin, vng dn, qu k ci thin-vn trng!
Lin binh, kt hn, nm c i nh thp-nin!
Bi ngha, thng nhn, Kin-khn c-h dc tc!
Trng khoa, hu lim, sn trch m-hu nghit-i!
Khai Kim trng tc mo lam chng nhi ph sn o sa!
Thi minh chu tc xc giao long nhi cng yu xm hi!
Nhiu dn thit huyn lc chi hm tnh!
in vt chc thy cm chi vng-la!

21

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba


Cn-trng, tho-mc, hm bt c d an k s;
Tun sinh-linh chi huyt, d nhut kit-hit chi vn nha?
Cc th, mc chi cng, d sng cng, t chi gii v!
Chn l chi chinh, dao trng khn!
L-dim chi tr, trc giai khng!
Quyt ng-hi chi ba, bt tc d trc k !
Khnh Nam-sn chi trc, bt tc d th k c!
Thn, nhn chi s cng phn!
Thin a chi s bt dong!
D, phn tch Lam-sn,
Th thn hoang-d;
Nim quc th khi kh cng i.
Th nghch-tc nan d cu sinh!
Thng tm, tt th gi, thy thp d nin!
Nga tn, thng m gi, ci phi nht nht!
Pht phm vong thc, mi nghin m Thao-lc chi th;
Tc c, nghim kim, t suy cu hng, vong chi l.
hi chi chi,
M-my bt vong!
ng ngha binh s khi chi th,
Chnh tc th phng trng chi nht.
Ni d: nhn-ti thu dip!
Tun-kit thn tinh?
Bn, tu tin, hu gi k php k nhn!
Mu-m duy-c gi hu qu k tr!
c-d cu dn chi nim, mi ut ut nhi dc ng!
C i hin chi xa, thng cp cp nhi h T!
Nhin k: c nhn chi hiu, mang nhc vng dng!
Do k chi tm, thm chng nch!
Phn hung- chi v dit;
Nim quc b chi do chun;
Linh-sn chi thc tn kim tun!
Ci-huyn chi chng v nht l!
Ci thin dc khn ng d ging quyt nhim.
C d ch l chi d t vu gian!
Yt can vi k, manh l chi t tp!
u giao hng s, ph-t chi binh nht tm!
D nhc ch cng, hoc cng nhn chi bt b.
D qu ch chng, thng thit phc d xut k!
Tt nng d i ngha nhi dit hung-tn;
D ch nhn nhi ch cng-bo.
B-ng chi nh khu in xit!
Tr-ln chi trc ph, hi phi!
S khi d chi ch tng!
Qun thanh d chi i chn!
Trn Tr, Sn Th chi , vn phong nhi tr phch!
L An, Phng Chnh chi bi, gi tc d thu sinh!
Tha thng trng khu, Ty-kinh k vi ng hu.
Tuyn phong tin th, ng- tn phc cu cng.
Ninh-kiu chi huyt thnh xuyn, lu tnh vn l!
Tt-ng chi thi mn d, di x thin nin!
Trn Hip tc chi phc tm, k cu k th!
L Lng tc chi gian t, hu bc quyt thi!

22

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba


Vng Thng l lon nhi phn gi ch phn!
M nh cu u nhi n gi ch n!
B tr cng nhi lc tn, thc th i vong!
Ng mu pht nhi tm cng, bt chin t khut!
V b bt ch tm nhi ci l.
Khi phc tc nghit d tc c!
Chp nht k chi kin nhi gi ha tha nhn;
Tham nht thi chi cng, nhi di tiu thin h!
Toi s Tuyn-c chi gio ng, c binh v ym!
Vin mnh Thch, Thng chi na tng, d du cu phn!
inh-v cu nguyt, Liu Thng t dn binh, do n-khu nhi tin.
Bn nin thp nguyt, Mc Thnh dic phn o t Vn-nam nhi lai.
D tin k tuyn phc tt tc him, d ti k phong;
Hu hu diu k binh tit l, d on k thc.
Thp-bt nht, Liu Thng k vi ng s cng, k try Chi-lng chi d!
Nh-thp nht, Liu Thng hu vi ng s bi thn t M-yn chi sn!
Nh-thp-ng nht, Bo-nh-b Lng Minh trn hm nhi tng khu!
Nh-thp-bt nht, Thng-th to L Khnh, k cng nhi vn cnh!
Ng k nghinh nhn nhi gii!
B tc o qua tng cng!
K nhi t din thim bnh d bao vi;
K d thp-nguyt trung tun nh iu dit.
Vin manh t-hu chi s;
Thn s tro-nha chi thn;
Am-tng nhi h thy cn!
Ma ao nhi sn thch khuyt!
Nht c nhi knh khoa, ngc on!
Ti c nhi iu tn, hun kinh!
Quyt hi ngh bng-!
Chn cng-phong kh-dip!
-c Thi T tt hnh nhi tng khon!
Thng-th Hong Phc din phc nhi tu cm!
Cng-thi tc Lng-sn, Lng-giang chi !
Tin huyt xch Xng-giang, Bnh-than chi thy!
Phong vn v chi bin sc!
Nht, nguyt thm d v quang!
K Vn-nam binh vi ng qun s ch L-quan, t ng nghi, kh-t nhi tin d
qu m!
K Mc Thnh ng vi ng qun s bi Cn-trm, toi ln t, bn hi nhi cn
c thot thn!
Lnh-cu chi huyt ch lu, giang thy v chi yt!
an-x chi thi sn tch, d tho v chi n hng!
Lng l cu binh, k bt ton chng nhi cu bi!
Cc thnh cng khu, sut tng gii php d xut hng!
Tc th thnh cm, b k tro khn th kht lin chi v!
Thn-v bt st, d tic th Thng- hiu sinh chi tm!
Tham-tng Phng Chnh, Ni-quan M K ng, tin cp thuyn ng bch d
su, k hi nhi do th hn phi phch tng!
Tng-binh Vng Thng, Tham-chnh M nh ng, hu cp m s thin d
tht, d hon quc nhi ch t c lt, tm kinh!
B k y t, tham sinh, nhi tu hiu hu thnh.
D d ton qun vi thng, nhi d dn c tc.
Phi duy k mu chi cc k thm-vin;

23

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba


c dic c kim chi s v kin-vn!
X-tc d chi in-an.
Sn xuyn d chi ci qun.
Kin-khn k b nhi phc thi.
Nht, Nguyt, k hi nhi phc minh.
Vu d khai vn th thi-bnh chi c!
Vu d tuyt thin-c v cng chi s!
Ci do Thin, a, T, Tng chi linh hu d m tng, mc-hu nhi tr nhin d;
-h!
Nht nhung i nh, bt thnh v cnh chi cng!
T hi vnh thnh, m b duy-tn chi co!
B co Thin-h.
Hm s vn, tri!
Dch ngha
Thay Tri gio-ha, Hong-thng truyn rng:
Lm vic trng nhn v ngha, ct l yu m lng-dn.
Ct qun hi ti, cu i, trc phi tr loi tn-bo!
Th xt nc nh: i Vit.
Vn l x-s vn-minh.
Ci b ca sng, ni chia.
Phong-tc ca Bc, Nam cng khc.
T Triu, inh, L, Trn, dng thnh mt nc;
Cng Hn, ng, Tng, Nguyn, u lm cha mt phng.
D mnh yu c lc khng u;
Nhng ho-kit cha i no thiu!
Cho nn: Triu Tit thch ln m mau mt!
Lu Cung tham cng m ha thua!
M Nhi cht b Bch-ng!
Toa li t i Hm-t!
Xt v i trc,
Gng r rng!
Gn y v h H php ngt, lnh phin;
n ni khin dn nc lng la, d on.
Gic Minh dm-d, bn mn th tn dn!
L nnh gian-tham, n cam lng bn nc!
y con xung hang ti!
Thui dn en bng la nng!
Di tri, la ngi, mo by ra c nghn mun cch!
Trn qun, gy chuyn, c cha li ngt hai mi nm!
Tri ngha, hi nhn, l Tri t tng chng tt hn!
Thu nhiu, ly nng, li ni, chm, vt chng st u!
K khai m vng th o non, i ct, m nc c dm ni.
Ngi ly ngc trai th ln bin dn thn m rng thing chng qun.
Git-hi vt th dt ra li bt chim tr!
Quy ri dn th t ra by bt hu en!
Bn long-ong ci-ct, u khng tm c ch nng thn!
D su, b, c, cy, cng khng bit c ngy vui sng!
Bo nanh, ming, bao phng kit-kit, rt-bn mu-m sinh-linh!
p n-i khp ng cng, t, hoi-ph cng trnh xy-dng.
Ni chu-qun, thu-su nng lm!
Min nh qu khung-ci sch khng!
Tho bin ng cho cn sng, khng gt ht d!

24

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba


Cht ni Nam cho tri tre, khng chp ht ti!
Thn, Dn u phi cm gin!
Tri, t, l no c ng!
Ta, ct bc ni Lam:
Nng thn ni c.
Ngh th nc, Tri khng chung i!
Th gic ngoi, th chng sng i!
V u, nt rut, k hn mi nm!
Nm mt, nm chng, no phi mi mt sm!
Qun ba ch v lng tc-bc, sch lc-thao thng vn c, bn.
Theo xa m nghim vic i nay, l hng-ph k-cng suy-xt.
Tm lng khi-phc.
Thc, ng khng qun!
Qun ngha ta mi ni lc u,
Th gic n chnh ng cn mnh.
Khn ni: tun-kit nh sao bui sm!
Nhn-ti nh l ma thu!
Bn mnh thua, chy, thiu tay sai;
Trong trng tnh-toan li t ngi gip.
Nhng st rut cu by dn-chng, thng bn-chn mun nh sang ng;
Nn sp xe i bc hin-ti, vn thnh-knh b khng pha T.
Th nhng: m-mt nh trng ra b, ngi c thy ai!
Vi vng hn vt m , ta no nn d!
Gin l gic cha n ngy tuyt dit!
Thng nc-nh cn ng bc long-ong!
Cm Linh-sn chu thiu hng tun!
Qun Ci-huyn khng cn thnh i!
Chc tri mun th ngi giao cho cng-vic;
Nn Ta cng gng ch, vt khi gian-nan!
V b lm c, dn cy-cuc ni theo t pha!
Ru ha thm nc, qun cha-con vn dc mt lng!
nh ngi hoc nhn lc h c, yu c mnh!
By k thng t qun mai phc, t ch ni nhiu.
Rt li: ly i-ngha m dit l hung-tn;
Ly ch-nhn m thay c phng cng-bo.
Qun -bng sm vang, chp nhong!
Gic Tr-ln na ch, tro bay!
Hng-hi v th tng thm;
Ting-tm t lng-ly!
L Trn Tr, Sn Th, va tan theo gi!
Bn L An, Phng Chnh, sng tm tng hi!
Tha thng ui d, chim-c c thnh Ty-kinh trc.
Kn ti tin nh, thu phc ht t ng- xa!
Ninh-kiu mu chy thnh sng, tanh ly mun dm!
Tt-ng thy nm y ni, thi nghn thu!
L Lng l su mt dn, ta em phanh xc!
Trn Hip l tay chn qun gic, cng b bu u!
Vng Thng dp lon m ni chy li chy thm.
M nh g n m k gin cng gin d!
Tr cn, sc kit, chng b tay i cht bit sao!
Ph bng mu, cng bng lng, ta khng nh m c l th.
Tng chng tt bit ngh v i bng-d.
No ng cn gy chuyn thm ti-tnh.

25

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba

thn!

Gieo tai-v cho k khc, ch chp theo -kin ring mnh.


Lm tr ci cho ngi i, bi tham c thnh cng chc lt.
Xui-khin thng nhi ranh Tuyn c, khng chn dng binh!
Bn sai phng tng kh Thnh, Thng, em du cha chy!
Thng chn inh-mi Liu Thng t dn qun do n-khu tin nh.
Thng mi nm y, Mc Thnh cng chia ng t Vn-nam ko sang.
Ta: Trc kn qun phc np ni him-yu, nh cho tan i tin-phong.
Sau li cho k-binh chn li i v, ct cho t ng lng-thc.
Ngy mi-tm, mc mu i Chi-lng, Liu Thng b ta nh bi!
Ngy hai-mi, thua trn ni Yn-nga, Liu Thng li b ta chm u!
Ngay hai mi lm, Bo-nh-b l Lng Minh, trn v phi liu mnh.
Ngy hai mi tm, Thng th To l L Khnh k cn t m c!
Ta tin u c y!
N lin gi gio nh nhau,
K thm qun bn mt bao vy!
Hn n trung tun thng mi l dit ht!
Bn sai cc tng nanh-vut,
em theo nhng lnh hm-beo,
Voi ung m cn nc sng!
Dao m l ni!
Mt trn m bm knh, chm ngc!
Hai trn m xy ngh, tan n!
Ti t kin bng th nc trn!
Rung l kh bng ln gi mnh.
-c Thi T qu gi m a l;
Thng-th Hong Phc, tr mt m np mnh!
Xc cht y c ng Lng-sn, Lng-giang!
Mu chy c nc Bnh-than, Xng-thy!
Mun dm gi, my, i mu m-m!
Hai vng nht, nguyt, nh-sng lu m!
Qun Vn-nam b ta chn li L-quan, t ng s, bng-hong, m v c mt!
Bn Mc Thnh b ta nh bi Cn-trm, t giy xo, tan v, ch thot c

Lnh-cu mu chy tri chy, nc sng khc thm!


an-x thy chng bng ni, c ni m hng!
Qun cu hai ng, cha kp quanh chn v!
Gic tn cc ng, cng nhau ci gip xin hng!
Tng gic b t, th sa by vy ui xin mng!
Oai thn khng git, Tri ch cng nn m lng hiu sinh!
Bn Tham-tng Phng Chnh, Ni-quan M K, cp trc cho hn nm trm
thuyn, vt b ri m vn hn xiu, va lc.
Bn Tng-binh Vng Thng, Tham-chnh M nh, v nc ri m cn lng
khip ngi run!
N tham sng, s cht, m thc bng ging ha.
Ta ly ton qun l hn, cho dn ngh sc.
Chng nhng mu-k thc su-xa tt bc!
M cng xa nay cha nghe thy bao gi!
Non sng ry khc xa!
X-tc t y yn vng!
nh c, Th ti ri li sng!
L Kin-khn cng mi phi thng!
gy-dng nn thi-bnh cho mun i!
gi-ra nhc v-cng cho c nc!

26

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba


Cng l nh Tri, t, T-tng linh-thing, ngm-ngm ph-h m c nh
th ny!
Than i! Mng gip dp yn ht c, gy c nn cng-nghip phi thng.
Bn phng phng-lng t nay, bo cho bit cuc i i mi.
B co thin-h,
u y u hay!
Trch-lc Bn dch ca c Bi K
Tng mng:
Vic nhn-ngha ct yn dn,
Qun iu-pht ch v kh bo,
Nh nc Vit ta t trc,
Vn xng vn-hin lu,
Sn-h cng-vc chia,
Phong-tc bc nam cng khc.
T inh, L, L, Trn, gy nn c-lp,
Cng Hn, ng, Tng, Nguyn, hng-c mt phng,
Du cng nhc c lc khc nhau,
Song ho-kit i no cng c.
Vy nn
Lu Cung s uy mt va,
Triu Tit nghe ting git mnh,
Ca Hm-t git ti Toa ,
Sng Bch-ng bt sng M,
Xt xem c-tch,
c minh-trng,
Va ri
V h H chnh-s phin-h,
trong nc nhn-dn on bn,
Qun cng Minh tha-c t ngc,
Bn gian-t cn bn nc cu vinh,
Nng dn en trn ngn la hung-tn,
Vi con xung di hm tai-v.
Chc di mun nghn kho,
c cha ngt hai mi nm.
Bi nhn-ngha nt c cn-khn,
Nng kha-lim vt khng sn-trch
No ln rng o m, no xung b m chu,
No h by hu en, no li d chim tr,
Tn-hi c cn-trng tho-mc,
Nheo-nhc thay! quan qu din lin
K h ming, a nhe rng, mu m by! no-n cha chn,
Nay xy nh, mai p t, chn tay no phc-dch cho va,
Nng-n v nhng ni phu-phen,
Bt-b mt c ngh canh-ci.
c-c thay! trc rng khng ghi ht ti,
D-bn thay! nc b khn ra sch mi,
L no tri t tha cho,
Ai bo thn-nhn nhn c.
Ta y:
Ni Lam-sn dy ngha,
Chn hoang-d nng mnh,
Ngm non sng cm ni th th,

27

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba


Th sng cht cng qun nghch-tc,
au lng nhc c, chc l mi my nng ma,
Nm mt nm gai, h phi mt hai sm ti,
Qun n v gin, sch lc-thao suy-xt tinh,
Ngm trc n nay, l hng-ph n-o cng k.
Nhng trn-trc trong cn mng-m,
Ch bn-khon mt ni hi.
Va khi c ngha dy ln,
Chnh lc qun th ang thnh.
Li ngt v:
Tun-kit nh sao bui sm,
Nhn-ti nh l ma thu,
Vic bn-tu thiu k -n,
Ni duy c him ngi bn-bc.
i phen vng-vy, vn m-m con mt dc ng
My tha i ch, lung ng-ng c xe h-t,
Th m trng ngi, ngi cng vng ngt, vn mt-m nh k vng dng,
Th m t ta, ta phi lo toan, thm vi-v nh khi chng nch,
Phn th gin hung- ngang-dc,
Phn th lo quc-b kh-khn,
Khi Linh-sn lng ht my tun,
Khi Khi-huyn qun khng mt i,
C l tri mun trao cho gnh nng, bt tri qua bch chit thin ma,
Cho nn ta c gng gan bn, chp ht c nht sinh thp t.
Ma u gy ngn c pht-phi, ngng vn-ngh bn ci an h,
M tic qun chn ru ngt-ngo, khp tng-s mt lng ph-t.
Th gic mnh, ta yu m ta ch ni,
Qun gic nhiu, ta t m ta c lun.
Dn hay:
em i ngha thng hung-tn,
Ly ch nhn m thay cng-bo.
Trn B-ng sm vang st dy,
Min Tr-ln trc ph tro bay,
S-kh hng,
Qun-thanh cng mnh,
Trn Tr, Sn Th, mt va chy tan.
Phng Chnh, Qu An tm ng trn-trnh.
nh Ty-kinh ph tan th gic.
Ly ng- thu li ci xa,
Di Ninh-kiu mu chy thnh sng,
Bn Ty-ng xc y ngoi ni.
Trn Hip thit mng,
L Lng li phi thy.
Vng Thng ht cp lo-lng,
M Anh khn ng cu-
N tr cng lc kit, b tay khng bit tnh sao,
Ta y mu pht tm cng, chng nh m ngi chu khut.
Tng n thay lng i d, bit l ti lui,
Ng u cn kim k tm phng, gy mm ti-nghit.
Cy mnh l phi, ch quen v cho ngi,
Tham cng mt thi, chng b by tr d-duc.
n ni a tr con nh Tuyn-c, nhm v khng thi.
Li sai nht-nht nh Thnh, Thng em u cha chy.

28

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba


Nm inh-mi thng chn,
Liu Thng t Khu-n tin sang1,
Mc Thnh t Vn-nam ko n.
Ta iu binh th him, ngn li Bc-qun,
Ta li sai tng chn ngang, tuyt ng lng-o.
Mi-tm, Liu Thng thua Chi-lng2,
Hai-mi, Liu Thng cht M-yn,
Hai-mi-lm, Lng Minh trn vong,
Hai-mi-tm, L Khnh t vn,
Li dao ta ang sc,
Ngn gio gic phi li,
Li thm qun bn mt vy thnh
Hn n rm thng mi dit tc.
S-tt ra oai t-h,
Thn-th mt tro nha.
Gm mi , ni cng mn,
Voi ung nc, nc sng phi cn.
nh mt trn sch khng kinh-ngc.
nh hai trn tan-tc chim-mung.
Cn gi to trt sch l kh,
T kin hng st toang c.
Thi T phi qu m xin li,
Hong Phc t tri hng.
Lng-giang, Lng-sn, thy cht y ng,
Xng-giang, Bnh-than, mu tri nc.
Gh-gm thay! sc phong-vn phi i,
Thm-m thay! sng nht-nguyt phi m.
Binh Vn-nam nghn L-hoa, s m mt mt.
Qun Mc Thnh tan chng Cn-trm, chy thot thn,
Sui mu Lnh-cu, nc sng rn-r,
Thnh xng an-x, c ni m-a.
Hai mt cu-binh, cm u trn chy,
Cc thnh cng khu, ci gip xung u.
Bt tng gic mang v, n vy ui phc ti,
Th lng tri bt st, ta cng m ng hiu sinh.
M K, Phng Chnh, cp cho nm trm chic thuyn, ra n b cha thi
trng ngc,
Vng Thng, M Anh, pht cho vi nghn c nga, v n Tu cn m-hi.
N s cht cu ha, m lng th-phc,
Ta mun ton qun lm ct, c nc ngh-ngi.
Th mi l mu-k tht khn,
V li sut xa nay cha c.
Giang-san t y m mt,
X-tc t y vng-bn.
Nht-nguyt hi m li minh,
Kin-khn b m li thi.
Nn vn th xy nn chn-chn.
Thn nghn thu ra sch lu-lu.
Th l nh tri t t-tng khn-thing gip- cho nc ta vy.

Ting

sang vi chy khng theo nim.

Ting

lng vi o khng theo nim. Hai ch ny l t-s c th dng li tn hnh, khng theo nim cng c.

29

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba

Than i!
Vy vng mt mnh nhung-y, nn cng i nh.
Phng-lng bn b thi-v, m hi vnh-thanh,
B co xa gn,
Ng cng nghe bit.
*
* *
Nguyn trc Nh-vua kinh-doanh vic bn phng, Bc nh gic Minh, Nam ui qun Lo,
mnh tri trm trn, n u c y, ch dng c quan v l bn L Thch, L L, L St, L Vn, L
L, L Ngn, ba mi lm ngi; quan vn l bn L vn Linh, L quc Hng; cng nhng qun-thn
nh cha, con; hai trm thit-k, hai trm ngha-s, hai trm dng-s v mi bn tht voi. Cn bn
chuyn-ch lng-tho, cng gi yu i h-v v con, cng ch hai nghn ngi m thi.
Trc c tn H ng, l con a n-my, i tn l Cm Qu, nhn bo l con-chu vua
Trn. Khi y ngi trong nc kh v nhng chnh-lnh ngt-ngho ca gic, mong tm c ngi lm
ch. M Nh-vua th nng lng mun dit gic cu dn, bn sai ngi n dng lm vua, quyn-nghi
cng-vic mt th, nn ban u cng chng kn-chn g hin hay ngu, thc hay gi. Sau khi gic yn,
cc quan u dng s c sc can. Cho l H ng khng c cng g vi dn, sao ng n trn ngi trc
mi ngi, nn tr i cho sm.
Nh-vua bit th l phi, nhng lng cn khng n, li cng hu-i thm.
Hn t bit ngi trong nc khng phc, trong lng h thn, bn ngm cng tn gic l Vn
Du thng mu lm phn, cho mau ng ti cht! Chng phi "t mnh lm mnh" th u n ni
th!
Trong khi mun vic c ri, Nh-vua thng cng cc quan bn-lun v duyn-c thnh suy,
c, mt t xa n nay. Cng l gic Ng s d thua, Nh-vua s d thng l v c lm sao?
Cc quan u ni rng:
- Ngi Ng hnh-pht tn-c, chnh-lnh ng-ngc, mt ht c lng dn. Nh-vua lm tri li
o ca chng, ly nhn m thay bo, ly tr m thay lon, v th cho nn thnh cng c mau-chng
l th!
Nh-vua phn rng:
- Li cc thy ni, tuy l ng l, nhng cng cn c iu cha bit. Trm trc gp lc lon-ly,
nng mnh Lam-sn, vn cng mong gi ton c tnh-mnh m thi! Ban u cng khng c lng
mun ly thin-h. n khi qun gic cng ngy cng tn-c, dn khng sao sng ni! Bao nhiu ngi
tr-thc, u b chng hm-hi. Trm chu khnh-kit c gia-ti th-phng chng! Vy m chng
vn em lng mun hi Trm, khng chu bung tha! Viec khi ngha, thc cng l bt-c-d m Trm
phi lm! Trong lc y, Trm thn tr qu ngi, v, con, thn-thch, u tn-lc ht! Cm khng hai
ba! o khng phn ng, H! Ln gp nn ni Ch-linh, qun thua, lng ht! Tri kia bt lng ta
phi kh, tr ta phi mt, n th l cng! ... Trm thng d bo cc tng-s rng: "Hon-nn mi gy
ni nc! Lo-phin mi c nn ti! Ci khn-kh ngy nay l tri th ta m thi! Cc thy nn gi
vng lng xa, cn-thn, ch v th m chn-nn". Vy m tng-s cng dn dn ln trn! Theo Trm
trong cn hon-nn, mi ngi khng c ly mt, hai! Cn b Trm m i, th i-loi l phng y
c! K nh lc y, no ng li c ngy nay! May m Tri chn a gic! Phm lc gic lm cho Trm
cn, tr Trm li cng thm rng! Phm cch gic lm cho Trm kh, lng Trm li cng thm bn. Trc
kia qun-lnh i thiu, gi li nh lng ca gic m s tr-sc ca ta cng sn! Trc kia qun-lnh
ln-trn, gi li mn binh ca gic, m tr gio chng nh nhau! Gic c bao nhiu mc, mc,
cung, tn, y l gip cho ta dng lm chin-c! Gic c bao nhiu bc, vng, ca bu, y l cung cho ta
ly lm qun-lng! Ci m chng mun dng hi ta, li tr li lm hi chng! Ci m chng mun
dng nh ta, li tr li nh chng! Chng nhng th m thi: Ka nh nc Ai-lao, vi Trm l
nc lng-ging, trc vn cng nhau giao-ho. Khi Trm b gic vy khn, em qun sang nng-nh.
Ngh rng mi h, rng lnh, th no chng cng cha ta! No ng qun d th, lng lang, thy ta b

30

Lam Sn Thc Lc - Cun th ba

tai-v, th ly lm vua-sng! Ri thng tin vi gic, ngm cha mu gian, mun bt v con ca qun
ta! Vy m ta tm cch i-ph vi chng, tht l thong th c tha! N vn trng vo qun gic
nh-p ta! Ta cng nhn vo th n, nh lui gic! N vn ly khch i ta! Ta cng ly khch m
x n! Phm n mun lm g, ta tt bit trc! V n mun ng u, ta tt chn trc! Cho nn c
th ly t ai ca n, lm ni cha qun cho ta; ly him-tr ca n, lm ni la gic ca ta! Binh-php
dy: "Ly khch lm ch, ly ch lm khch", c l l nh th chng? Th nhng Trm i-i vi ai
cng ht lng thnh-thc. Th ngi ph ta, ta ch ph ngi! Phm k bt bnh v mt vic nh, m
em lng kia khc, Trm thng tha th, dong cho c li i li. Tuy nhiu khi chng tr mt lm th
ngay, nhng Trm thng tin-dng nh gan-d! Bit i li th thi, khng bi lng tm vt lm g! y
cng l bi Trm tri nhiu lo ngh, nm gian-nan, cho nn bit nn lng nhn tc, khng ly vic nh
m hi ngha ln, khng ly gn m nhng mu xa. Trong khong vua, ti, ly ngha c m x vi
nhau, thn nh rut tht, c g m phi ng-vc. Th cho nn c th c lng ngi, m ai ai cng vui
lng tin theo. Tuy vy, trong khi hon-nn, mi cht, mt sng, k lm vo nguy-him l thng! Ngy
nay may c thnh cng, l do Hong-Thin gip-, m T Tin Trm cha nhn tch c lu,
cng ngm-ngm ph-h, cho nn mi c th. i sau k lm con-chu Trm, hng ci giu-sang
y, th phi ngh n T, Tng Trm tch-ly nhn-c bao nhiu l ngy, thng; cng cng-phu Trm
khai sng c-nghip bao nhiu l kh khn! Mc nhng gm-vc rc-r, th phi ngh n Trm ngy
xa o, qun lam-l, khng k ng, H! Hng nhng c-bn ngon-lnh, th phi ngh n Trm ngy
xa hng thng thiu lng, chu i nhn kht! Thy n-i lng-ly, th phi ngh n Trm ngy xa
n ma, nm ct, trn li ni rng! Thy cung-tn ng, p, th phi ngh n Trm ngy xa tht-thu
qu ngi, v con tan-tc! Nn nh rng Mnh Tri no chc c khng thng, tt phi suy-tnh ni
kh khi mu-toan vic d. Nghip ln kh gy m d hng, tt phi cn-thn lc u m lo tnh v sau.
Phi -phng u mi ha-lon, c khi v yn-n m gy nn. Phi n-ngn -ngh kiu-xa, c khi v
sung-sng m sinh s! C nh th th ha l mi gi-gn c. Nn Trm ngh lm ra b sch ny, thc
l rt trng-mong cho con-chu i sau!

31

Lam Sn Thc Lc - Ph lc

Lam Sn Thc Lc
Ph Lc
Li bnh1
m khng cng th Dng khng ny. Lon khng cc th c khng sinh. l li bn thngthng xa, nay! Nc Vit ta t nh Nhun-H tri o, trong nc mt trng mong. Ngi Minh nhn
dp y em qun sang ln. Gi-v lm qun nhn-ngha; ngm-ngm tnh vic xm-lng! Tn-hi nhndn; cp ly ca bu. Ri gm nut nc ta, chia t qun, huyn. Thay-i phong-tc ca ta; hip
trao quan-tc ca h. Dn ta trong lc y, kh v chnh-lnh nh H nghim-ngt, li thm ni
quan-li bn Minh rt-bn! Qun-chng th-than, khng ku-gi vo u cho c! D ng-thi c
nhng trang quyn-bin, tr-thc, cng chng qua nu hnh, ln bng, trnh ting, trn i gi mnh
cho khi b hi m thi!
V khng c bc Thnh-nhn ra, thu li m dn tan-tc, cu cho vn nc long-ong, th ngnng ta ni theo Tu; o-m ta mc theo Tu, dn-chng bit ly ai nng-nh? Ngi nc bit
bao gi khi-phc?
Tri gip nc ta, c sinh ra c.
Thi-t Cao hong- chng ta, ly ti thng-minh, tr, dng; lm vic hi ti, cu dn. Trong
lc mi ct qun khi ngha; Khng cho quan-tc d ni; khng cho oai-th hip ni. Tuy gp lc
nhiu-nhng, m lng cng vng; tri cn cn-qun m ch cng hng. Ti khi ting ngha n dy,
gm thn vung di, m cc dng-tng, mu-thn xm li nh my hp! Tng v th bn Trnh Kh,
L X, thng lp c cng to. Tng vn th bn Nguyn Tri, Vn Linh, hng by ra k gii ... Cho
nn c th ly c t m ch c nhiu, ly yu m chng ni mnh! V chng trong lc xng-pha
hng trn, khng qun nghin-cu lc-thao. C khi t mai-phc m dng k-binh. C khi n nh la
m ta phn li! Tin qun Vua nh ch cy na! Ph l gic nh b cnh kh! Cc tng bn Minh, dng
hng-h nh bn Liu Thng, Lng Minh, u thua trn m mt u! mu-tr nh bn Thi T, Hong
Phc, cng ht k m dng mt! L gic hn hai mi nm, qut tr trong mt sm! Mt non sng t
i mi! nh Nht, Nguyt, t li trong! t-ct li t-ct nc Nam! Nhn-dn li nhn-dn
ging Vit! o-xim, phong-tc, li ng nh xa! Nn-np, mi-ging, li sng nh c! Nh-vua lm
xong vic ui tr qun tn-bo, li suy rng tm lng "khng ham git ngi". Phm nhng qun,
tng ngi Minh b bt, u cp thuyn cho a v nc, khin cho hn mi vn ngi c i c
ti sinh. Nu chng phi bc Thn V khng cn git ngi, c sao c th? Gia-d hiu o giao-ho
lng-ging, r ngha tn-trng nc ln. Lin sai s-thn, sa li vic ha-ho c. T ra rng: cng-vic
thun tri, gi nc, nu chng phi bc ngi hiu su v ngha- ca Thnh-hin, c d c nh th
u!
Xin xt v i c m bnh-phm chuyn : V- nh Triu cng vua Hn u t lm vua nc
mnh, gm c t ngoi Ng-lnh, ng Phin-ngu, tht l vua anh-hng. Th nhng chng qua
cng l mt ngi Tu sang cai-tr nc ta, cha c chnh-thng. Vua Tin-hong nh inh, nh tan
mi hai S-qun, thng nht c bn-, dng nn nc ta, thc l vua chnh-thng. Th nhng l v
khng cn-thn -phng vic nh, gy ra s chng lnh, m nc cng mt theo. Vua Thi-t nh L,
nhn vua Nga-triu tht c, bn c Thin-h. Nhng v ngha vua, ti, sai, tri danh-phn, khng th
khng mang thn trong Tri, t! Vua Thi-tng nh Trn, nhn vua Chiu-hong qu yu, bn chim
ngi bu; nhng v trong bung-the, li o hng, khng th khng ci mi n mun i! Cn
Nh-vua th t ni Lam m khi ngha, gin gic Tu m ct qun. Rt li c th ly nhn m git l bt
nhn; ly chnh m nh phng bt chnh; khi-phc nc ta sau hi gic Minh; gm ly thin-h tay

Ca cc quan i Vnh-tr.

32

Lam Sn Thc Lc - Ph lc

ngi Minh ... Ti khi mnh gip dp yn, bn phng phng-lng, ban li i-co, ln ngi vua.
c nc nh vy k rt l chnh-ng. Sch dy rng: "Ngi qun-t trng s cho chnh". Li ni
rng: Bc vng-gi trng s nht-thng". Nh-vua c nh th vy! Li r mc-thc tr nc, bit
php-tc truyn nh, son ra sch Thc Lc, by-t ni kh-khn gy nn vng-nghip, rn-bo
con-chu i sau: ch ly giu-sang m sinh kiu-xa; ch ly yn-vui m nhng phng-nga. y, dng
nghip, mi l th! Ka nhng vic lm ca cc vua Triu, inh, L, Trn, c snh b u c mt
phn mun?
Cng-c ca Nh-vua to-tt: t rng, tri di!
n-trch ca Nh-vua thm-nhun: non cao, bin c!
Vy th Tng-miu c bn. -nghip c vng, cho n c, vn nm, u l nh cng,
c ca Nh-vua gy nn vy.

34

Lam Sn Thc Lc - Ph lc
Nh-vua, h L hy Li.

Tng-T hy Hi, l ngi ph Thanh-ha. Tng c mt ngy n chi Lam-sn, thy cc chim
bay hng n, ling quanh di ni Lam-sn, nh v ng ngi hi-hp; lin ni rng: "Ch ny tt
y!". Nhn di nh n . Ba nm m gy nn sn-nghip; con-chu ngy mt ng; ti-t ngy mt
nhiu. Vic dng nc, m t, thc gy nn t . T i i lm cha mt phng.
Hong-t hy inh, ni c nghip nh, k ch ngi trc, c dn n hn nghn ngi.
Hong-t-t h Nguyn, rt c nt hin, sinh hai con: trng l Tng, th l Khong, y l:
Hong-kho ca
Nh-vua: ho-nh, hin-lnh, vui-v, thch lm vic thin, chiu-i khch-kha. Dn ci bn,
coi cng nh mt nh. V th khng ai khng cm ngi v n-c v phc ngi v ngha-kh.
Hong-t h Trnh, hy l Thng, chm-ch o n-b; bung-the ha-thun, nh ngy cng
thnh. Sinh ba con: c l Hc, gia l Tr, t l Nh-vua. ng C chu c-nghip ca ng, cha truyn li,
khng may ngn s.
Nh-vua ni nghip ng, cha, rt l knh-cn. Tuy gp th lon ln, m ch cng bn. Ln du vo
ni rng, chm ngh cy-cy. Bi ngi gin qun gic cng-bo ln-hip, nn cng chuyn tm v cc
sch thao-lc. Khnh-kit ca nh, hu-i khch-kha.
Nm Mu-tut, bt u hp tp qun-ngha, ng n trn sng Lc-thy. Trc sau gm hai
mi my trn nh, u t mai-phc! dng k-binh; lnh qun hng; la lc mt; ly t ch nhiu; ly
yu chng mnh.
ni).

Nm Bnh-ng, nh Tt-ng (gi thuc H-ng), c ln. Bn tin ln vy ng- (H-

Nm inh-v, qun cu-vin ca gic l An-vin-hu Liu Thng, em mi vn qun t Qungty tin sang; Kim-quc-cng l Mc Thnh, em nm vn qun t Vn-nam tin sang. Mt trn nh
Chi-lng, Liu Thng np u; chm qun gic hn vi vn; bt sng c tng gic l l Thi T,
Hong Phc hn ba trm ngi; qun-lnh hn ba vn ming. em t sc cng binh-ph bt c ca
Liu Thng a sang cho qun Vn-nam. Mc Thnh thy th, em qun m trn. No chm u, no
bt sng, khng th xit chp. Khi y trn-th thnh ng-quan, l bn Thnh-sn-hu Vng Thng,
trc cng qun ta ging ha cha quyt, n by gi xin ra th trn sng Nh-h. Cc k trn-th
thnh-tr cc ni, u m ca ra hng.
Phm nhng qun gic bt c, cng lnh u hng cc thnh gm hn mi vn ming,
nht thit u tha v. ng thy a cho hn nm trm thuyn hiu. ng b cp cho lng n cng
phu gnh. Rn-bo qun-s, my may khng xm-phm mt cht no. Hai nc t thng s ha-ho.
Nam, Bc yn vic. Mang-l, Ai-Lao, u vo bn . Chim-thnh, -b, vt b n cng.
Nh-vua dy sm, n tra, gm su nm m trong nc thnh-tr. Ti nay bng.
Thun-thin nm th su, Qu-su, thng mi, ngy lnh, Vinh-Lc i-phu Nhp-ni Hnhkhin, ch vic Ba Qun, ti l Nguyn Tri phng
Sc, son.
Hn-lm-vin i ch ti l V vn Ph phng vit
Bt
Cun "Lam-sn thc lc" c phi do tay Nguyn Tri vit khng?
c vn bia Vnh-lng, theo bn trng Vin-ng Bc-c dp c v in ra,
ta thy on u vn bia y tc l on u cun sch ny. Vn bia y l ca Nguyn
Tri son, vy cun sch ny tc cng do Nguyn Tri son. Mt l v ging vn rt
ging nhau. Hai l v khng c l ng Tri l mt tay vn-ho, phng sc vit bia, k

34

Lam Sn Thc Lc - Ph lc
Nh-vua, h L hy Li.

Tng-T hy Hi, l ngi ph Thanh-ha. Tng c mt ngy n chi Lam-sn, thy cc chim
bay hng n, ling quanh di ni Lam-sn, nh v ng ngi hi-hp; lin ni rng: "Ch ny tt
y!". Nhn di nh n . Ba nm m gy nn sn-nghip; con-chu ngy mt ng; ti-t ngy mt
nhiu. Vic dng nc, m t, thc gy nn t . T i i lm cha mt phng.
Hong-t hy inh, ni c nghip nh, k ch ngi trc, c dn n hn nghn ngi.
Hong-t-t h Nguyn, rt c nt hin, sinh hai con: trng l Tng, th l Khong, y l:
Hong-kho ca
Nh-vua: ho-nh, hin-lnh, vui-v, thch lm vic thin, chiu-i khch-kha. Dn ci bn,
coi cng nh mt nh. V th khng ai khng cm ngi v n-c v phc ngi v ngha-kh.
Hong-t h Trnh, hy l Thng, chm-ch o n-b; bung-the ha-thun, nh ngy cng
thnh. Sinh ba con: c l Hc, gia l Tr, t l Nh-vua. ng C chu c-nghip ca ng, cha truyn li,
khng may ngn s.
Nh-vua ni nghip ng, cha, rt l knh-cn. Tuy gp th lon ln, m ch cng bn. Ln du vo
ni rng, chm ngh cy-cy. Bi ngi gin qun gic cng-bo ln-hip, nn cng chuyn tm v cc
sch thao-lc. Khnh-kit ca nh, hu-i khch-kha.
Nm Mu-tut, bt u hp tp qun-ngha, ng n trn sng Lc-thy. Trc sau gm hai
mi my trn nh, u t mai-phc! dng k-binh; lnh qun hng; la lc mt; ly t ch nhiu; ly
yu chng mnh.
ni).

Nm Bnh-ng, nh Tt-ng (gi thuc H-ng), c ln. Bn tin ln vy ng- (H-

Nm inh-v, qun cu-vin ca gic l An-vin-hu Liu Thng, em mi vn qun t Qungty tin sang; Kim-quc-cng l Mc Thnh, em nm vn qun t Vn-nam tin sang. Mt trn nh
Chi-lng, Liu Thng np u; chm qun gic hn vi vn; bt sng c tng gic l l Thi T,
Hong Phc hn ba trm ngi; qun-lnh hn ba vn ming. em t sc cng binh-ph bt c ca
Liu Thng a sang cho qun Vn-nam. Mc Thnh thy th, em qun m trn. No chm u, no
bt sng, khng th xit chp. Khi y trn-th thnh ng-quan, l bn Thnh-sn-hu Vng Thng,
trc cng qun ta ging ha cha quyt, n by gi xin ra th trn sng Nh-h. Cc k trn-th
thnh-tr cc ni, u m ca ra hng.
Phm nhng qun gic bt c, cng lnh u hng cc thnh gm hn mi vn ming,
nht thit u tha v. ng thy a cho hn nm trm thuyn hiu. ng b cp cho lng n cng
phu gnh. Rn-bo qun-s, my may khng xm-phm mt cht no. Hai nc t thng s ha-ho.
Nam, Bc yn vic. Mang-l, Ai-Lao, u vo bn . Chim-thnh, -b, vt b n cng.
Nh-vua dy sm, n tra, gm su nm m trong nc thnh-tr. Ti nay bng.
Thun-thin nm th su, Qu-su, thng mi, ngy lnh, Vinh-Lc i-phu Nhp-ni Hnhkhin, ch vic Ba Qun, ti l Nguyn Tri phng
Sc, son.
Hn-lm-vin i ch ti l V vn Ph phng vit
Bt
Cun "Lam-sn thc lc" c phi do tay Nguyn Tri vit khng?
c vn bia Vnh-lng, theo bn trng Vin-ng Bc-c dp c v in ra,
ta thy on u vn bia y tc l on u cun sch ny. Vn bia y l ca Nguyn
Tri son, vy cun sch ny tc cng do Nguyn Tri son. Mt l v ging vn rt
ging nhau. Hai l v khng c l ng Tri l mt tay vn-ho, phng sc vit bia, k

35

Lam Sn Thc Lc - Ph lc
cng l mt vic trng, li li m chp c on mt cun sch do ngi khc vit nh
vy. Ba l v trong sch ch nhc n Nguyn Tri v vic gi giy t trong qun v vit
bi Bnh Ng i co. Cn ch ni n cc vn-thn c cng gip Nh-vua m nc, th
ch k c L vn Linh v Bi quc Hng. y l ng Tri t mnh khim-tn khng dm
t-nhn l hng khai-quc nguyn-hun. Nu ngi khc vit th c l no ch li b
tn Nguyn Tri cho c?
Vy th sao trong li ta vua L Thi-t li t ni l mnh vit? M trong li bnh
ngi sau li cng nhn l ca Nh-vua vit? Ci khng c g l: Nh-vua sai ng Tri
vit h mnh, cng nh vit h bi Bnh Ng i co m thi. c sut cun sch m coi,
nu qu vua L t vit, th d Ngi hiu thng n u, cng khng t tn-tng mnh
n nh th! Hung chi Nh-vua li khng phi ngi hiu thng. V vic ly nc lm
vua, mt th rng: Bn ch cng mun yn thn, khng c lng mun ly thin-h; hai
th rng: Nh T-tin nhn c, tri, t, ph-h, nn mi c th! Cho n di bi
ta cng ch xng mnh l Cha ng Lam-sn, ci hiu lc cn lm mt v "lang
mng" nho-nh, ...
Tic rng sch qua tay cc quan i Vnh-tr c vua cho php em cc
sch ring ca h m b thm vo! H b thm vo c ci g? c my on truyn
th hoang-ng, vn th dt-nt, m ti vch ra trong khi dch...
Tr ci vt nh y ra, th "Lam-sn thc lc" chnh l mt hn ngc trong m
s-liu nc nh. Ci gi-tr n ch ngi ng-thi chp vic ng-thi. i vi
cc s-gia, nhng ti liu nh th chng phi l d kim.
V l y, ti dch "Lam-sn thc lc"
m Tht-tch Gip-thn (1944)
Ti nh xut-bn Tn Vit
Bo Thn

You might also like