ISBN 9 7 5 - 2 2 - 0 1 6 2 - 8

2 0 0 6 . 0 6 . Y . 0 1 0 5 . 2 9 3 9

Birinci Basm
Mays 2006

BLG YAYINEV
Merutiyet Caddesi, No: 46/A, Yeniehir 06420 /Ankara
Tlf : (0-312)4344998-4344999-431 81 22
Faks: (0-312)431 7758
stanbul Temsilcilii
stikllCad., Beyolu Mrk. No: 365, A Blok,
Kat: 1/133 Beyolu 80070 /stanbul
Tlf : (0-212) 244 1651 -244 1653
Faks : (0-212) 244 1649
BLGKTABEV
Sakarya Caddesi, No:8/A, Kzlay 06420 / Ankara
Tlf : (0-312)43441 06-43441 07
Faks : (0-312)433 1936
BLGDAITIM
NarlbaheSokak, No: 17/1, Caalolu 34360/stanbul
Tlf : (0-212) 5225201 -5200259
Faks : (0-212) 52741 19
www.bilgiyayinevi.com.tr info@bilgiyayinevi.com.tr

J A V I E R S E R R A

Gizli Akam
Yemei
Trkesi: Roza Hakmen

BLG YAYINEV

LA CENA SECRETA
2 0 0 4 , Javier Sierra & Ra ndo m House M o nda do r i , S A .

bask: cantekin matbaaclk

yaynclkticaretItd. t i.
(0-312)3843435-3843436

Bu

seyyaha

hep

yolunu

bir snak sunmu,

aydnlatm

olan
Eva!ya

1. Galeri
2 . Yemekhane
3 .Son Akam Yemei, L e o n a r d o da Vinci

G n m z d e Santa M a r i a delle Grazie manastr ve

kilisesinin plan, Milano.

Giri

Ortaa ve R n e s a n s boyunca Avrupa'da, eski simge ve

ikonlar anlama yetenei olduu gibi korunuyordu. nsanlarn
pek az okuma yazma bildii halde, bir stun baln, bir re
simdeki izgiyi ya da yoldaki bir iareti ne zaman ve nasl yo
rumlayacaklarn bilirlerdi.
Aklcln ortaya kmasyla birlikte bu yorumlama yete
nei ve onun yan sra atalarmzdan bize kalan servetin n e m
li bir blm kayboldu.
Bu kitap, sz konusu simgelerin birounu alglandklar
ekliyle biraraya getiriyor. Ama ayrca onlar anlama ve ierdik
leri engin bilgiden yararlanma yeteneimizi bizlere tekrar ka
zandrmay da amalyor.

GizliAkamYemei 9

Hatrladm kadaryla hayatta karlatm en etrefil, en

tehlikeli bilmece, 1497 ylnn banda, Papalk Devletleri Magripli Ludovico'nun dklnn kvrann seyrederken z
mek durumunda kaldm bilmecedir.
Dnya o sralar dmanca ve deiken bir yer, bataklk bir
cehennemdi;,on be asrlk kltr ve inan, Dou'dan ithal edi
len yeni fikirler tarafndan kertilme tehlikesiyle kar kar
yayd. Durup dururken P l a t o n u n Yunanistan, Kleopatra'nn
Msr ve M a r c o Polo'nun kefettii in'in taknlklar, bizim
kendi Kitab Mukaddes tarihimizden daha fazla yceltilir ol
mutu.
Hristiyanlk iin kark gnlerdi. Dini kazanca alet eden
bir papamz vard -papalk tacn son kardinaller meclisinde
u t a n m a z c a satn alm, VI. Alexander adyla ta giymi spanyol
bir eytan-; hkmdarlarmz oktanrlln estetiine boyun
emiti ve Trkler tepeden trnaa silahlanm, Bat Akdeniz'i
istila edip hepimize slamiyeti kabul ettirmek iin frsat kollu
yorlard. Dinimizin, yaklak bin be yz yllk tarihi boyunca
hi bu kadar savunmasz olmad rahatlkla sylenebilirdi.
te bu satrlar yazan Tanr hizmetkr da bu koullarn
tanyd. Deiimler asrnn sonunda, snrlar her gn geni
leyen dnyaya uyum salayabilmek iin daha nce grlme
mi bir aba gstermemizi gerektiren bir dnemin sonuna yak
lamaktaydk. Dnya sanki her geen gn biraz daha byyor,
corafya bilgimizi srekli gncelletirmek zorunda brakyor
du bizi. Biz rahipler, sa'nn adn bile duymam milyonlarca
GizliAkamYemei 11

insanla dolu bir dnyada vaaz vermeye yetiemeyeceimizi se

ziyor, daha pheci olanlarmz ise, pek yaknda bir kargaa d
neminin balayacan, Avrupa'ya oktanrllarn akn edecei
ni ngryorduk.
Her eye ramen, bunlar heyecan dolu yllard. imdi yal
lmda, ar ar salm ve anlarm tketmekte olan bu sr
gnde biraz da nostaljiyle dndm yllar. Ellerime hkim
olmakta glk ekiyorum artk, gzlerim zayflad, Msr'n
gneyindeki kavurucu gne aklm bulandryor; ancak afak
tan h e m e n nceki saatlerde dncelerimi toparlayp beni bu
raya getiren kaderi dnebilir hale geliyorum. Platon'un da,
VI. Alexander'in de, oktanrllarn da yabanc olmad bir ka
der.
A m a olaylar srasyla ele alacam.
u anda, iin sonunda tek bama olduumu sylemekle
yetineceim. Bir zamanlar emrimde olan ktiplerden teki bile
kalmad; imdi sadece Abdul, dilimi bilmeyen, beni lkesine l
meye gelmi eksantrik bir aziz zanneden delikanl en temel ih
tiyalarm karlyor. Kayaya oyulmu bu eski mezarda, toz ve
kumun ortasnda, akreplerin tehdidi altnda, neredeyse ktrm halde, tecrit edilmi, sefil bir ekilde yayorum. Vefal Ab
dul her gn buraya trmanp bir pideyle evindeki artklar geti
riyor. Tpk yz ksur yanda bu topraklarda lm olan Kei
Paulos'a altm yl boyunca gagasnda on be gram ekmek ta
m olan karga gibi. Abdul, o hayra alamet kargadan farkl ola
rak, pideyi bana verdiinde ne yapacan bilemeyip glms
yor. Bu kadar yeterli. B e n i m kadar gnah ilemi biri iin her
dnce, Yaradan'n beklenmedik bir dlne dnyor.
A m a yalnzln yan sra znt de ruhumu kemiriyor. B e
ni kyne neyin getirdiini Abdul'un hi bilemeyeceini d
np zlyorum. aretle anlatmam imknsz. Bu satrlar da
asla okuyamayacak; en iyi ihtimalle ben ldkten sonra bulup
bir deveciye satacak bile olsa, souk l gecelerinde ate yak
maktan baka ie yarayacaklarn sanmam. Buralarda Latin
ce ya da herhangi bir R o m a n dili bilen kimse yok. Abdul beni
12 JavierSierra

nmde bu ktlarla her bulduunda aknlkla bakakalyor,

nemli bir eyleri kardn biliyor.
Bunu dnmek beni harap ediyor. Hibir Hristiyann bu
sayfalar gnn birinde okumayacan iin iin bilmek aklm
kartryor, gzlerimi dolduruyor. Yazmay bitirdiimde, cese
dimle birlikte gmlmelerini rica edeceim; bir umut, lm
Melei belki onlar toparlayp ruhum yarglanaca zaman
Gklerdeki B a b a m z a gtrr diye. Tarih ne ac: En byk sr
lar, hibir zaman gn na kmayanlar.
B e n i m srrm gn na kmay baaracak m?
S a n m a m .
Burada, dman ve ssz l sularyla kutsayan byk
Nil'in birka adm tesindeki Yabal et-Tarifmaaralarnda, ba
na sadece eylemlerimi yazyla savunmama yetecek kadar za
man tansn diye dua ediyorumTanr'ya. Bir zamanlar Roma'da
sahip olduum imtiyazlardan o kadar uzaktaym ki, yeni papa
nn beni affedeceini bildiim halde Tanr'nn alna geri d
nemeyeceimi biliyorum. Mezzinlerin minarelerinden oku
duklar, uzaktan duyulan atlardan ayrlmaya dayanamam; be
ni bylesine c m e r t e arlam olan bu topraklara duyacam
zlem son gnlerimi ikenceye dntrr.
Tek tesellim, o olaylar gerek hayattaki gibi dzenlemek.
Bazlarn kendi tenimde yaadm. Buna karlk bazlarn da
olduktan ok zaman sonra haber aldm. Bununla birlikte, pe
pee sralandklarnda, size hayatm deitiren bilmecenin bo
yutlar hakknda bir fikir verebilirler, farazi okur.
Hayr. Artk kadere srt evirmem mmkn deil. Gzle
rimin grd eyleri oturup dndkten sonra da, anlatma
mecburiyetini hissediyorum... hi kimsenin iine yaramasa bile.

GizliAkamYemei 13

B i l m e c e 2 O c a k 1 4 9 7 gecesi, Msr'dan uzakta, ok uzakta

balad. Krkyl nceki o k, vakayinamelere gre hatrlanan en
souk kt. Bol bol kar yamt, Lombardiya'nn tamam, ka
ln beyaz bir harmaniyle rtlmt sanki. San Ambrosio, San
Lorenzo ve San Eustorgio manastrlar, hatta katedralin kulele
ri bile sise gmlmt. Sokaklardan sadece odun ykl araba
lar geiyor, Milano'nun yars, asrlardr sregeliyormu izleni
mi uyandran bir sessizlie gmlm uyukluyordu.
Yln ikinci gnnn gecesi, saat on bir sularyd. Bir kadn
l, Sforza atosunun buz gibi sessizliini paralad. l
bir hkrk, hkr da saray atlarnn alamalar izledi.
Milano D k n n gzeller gzeli gen ei, hayatnn baharn
daki B e a t r i c e d'Este'nin son nefesi, saltanatn an ve erefrya
larn temelli noktalad. Yce Tanrm. Des, gzleri fal ta gi
bi ak halde ld. fke iinde. Kendisini bu kadar erken yan
larna aldklar iin sa'ya ve btn azizlere lanetler yadrarak,
dehete dm rahibin cbbesine yapm halde.
Evet. Her ey kesinlikle o an balad.
O gn olanlarla ilgili raporu ilk okuduumda krk be ya
ndaydm. rkiltici bir ykyd. Beytanya, deti olduu zere,
Magripli'nin saray rahibinden ok gizli ulakla raporu gnder
mesini istemi, rahipde h e m e n o gn, son hz Roma'ya gnder
miti. Papalk devletlerinin gz ve kulaklar bu ekilde alrd.
Btn lkelerden daha sratli ve etkindiler. Prensesin lm
nn resm haberi papann diplomatik brosuna gelmeden ok
daha nce, biraderlerimiz btn ayrntlar renmilerdi.
14 JavierSierra

O sralar Beytanya'nn karmak yapsnn iinde benim

konumum, D o m i n i k e n tarikat genel bakan yardmclyd.
rgtmz byk bir gizlilik iinde faaliyetlerini srdrr
d. Saray entrikalar, zehirlemeler ve aile ihanetlerinin damga
sn tayan bir devirde Kilise, gvenli hareket edebilmek iin
bir istihbarat rgtne gerek duyuyordu. Sadece papaya ve
Dominikenler'in grnrdeki bakanna bal, gizli bir tarikat
tk. Bu yzden de, dardan neredeyse kimse admz duyma
mt. Dardan bakldnda, tarafsz, marjinal, dikkati ekme
yenve ok snrl becerilere sahip bir rgt olan Papalk Devlet
leri ifre Dairesi'ydik. Bununla birlikte, kapal kaplar ardnda,
bir srlar cemaati gibi alrdk. Papann, ok saydaki dman
larndan n c e davranmasna imkn tanyabilecek devlet mese
lelerinin incelenmesinden sorumlu, srekli bir komisyon gibiy
dik. Kilisenin statkosunu etkileyebilecek en ufak bir haber bi
le h e m e n bizim elimizden geer, deerlendirilir ve ilgili yetkili
ye iletilirdi. Tek grevimiz buydu.
Rakibimiz Donna Beatrice d'Este'nin lm haberini bu s
fatla aldm. Habere sevinen biraderlerimizin yzlerini hl g
rr gibiyim. Budalalar. Tabiatn, onu ldrme angaryasndan
bizi kurtardn sanyorlard. te bu kadar saftlar. Engizisyon
cezas, daraac hkm, cellat olarak grevyaparlard. Ama be
nim durumum farklyd. Ben, onlarn tersine, Magripli'nin sa
raynda gizlice yrtlen, dinimizi tehdit eden, istihbarat a
mzn aylardr haber ald, birbirini takip eden saysz entrika
nn ve dzenin, M i l a n o Desi'nin aramzdan ayrlmasyla son
bulacandan emin deildim.
Gerekten de, Beytanya rahipler meclisinde desin adnn
anlmas, toplantnn geri kalannda sylentilerden baka eyin
konuulmamas iin yeterliydi. Herkes onu tanrd. Hristiyan
la smayan faaliyetlerinden herkes haberdard; ama kimse
onu ihbar etmeye cesaret edememiti. Donna Beatrice Roma'da
yle bir korku salmt ki, ayn zamanda yeni Santa Maria delle Grazie manastrmzn da bakeii olan dkn rahibinden
aldmz raporda bile, desin uygunsuz davranlarndan sz
GizliAkamYemei 15

edilmiyordu. nl bir ilahiyat ve Milanolu Dominikenler'in

bilge bakan Kei Vicenzo Bandello, olanlar bize aktarmak
la yetinip kendisini t h m e t altnda brakabilecek siyasi konu
lardan uzak durdu.
Roma'da da kimse bu ihtiyatll yznden onu sulamad.
Bakei Bandello tarafndan imzalanan rapora gre, traje
dinin h e m e n n c e s i n e kadar herey olaand. O na kadargen
B e a t r i c e isteyebilecei her eye sahipti: nfuzlu bir koca, ka
bna samayan bir enerji ve karnnda, yaknda babasnn an
l ismini srdrecek olan bir bebecik. Son gnn, mutluluk
la kendinden gemi halde R o c h e t t a saraynn bir salonundan
dierine dans ederek, en sevdii nedimesiyle oynayarak geir
miti. Des, lkesinde yaayan dier annelerin dertlerine ya
bancyd. Kk ve narin gsleri bozulmasn diye bebeini
emzirmeyi bile dnmyordu; zenle seilmi bir stanne o
cuu bytmekle grevli olacak, ona yrmeyi, yemek yemeyi
retecek, afakla birlikte kalkp bebei scak sularla, havlular
la ykayp kurulayacakt. Her ikisi de - h e m bebek, h e m d a d s Rochetta'da, Beatrice'nin zenerek dedii bir odada yaaya
caklard. O n u n gznde annelik, sorumlulukve belirsizlik ier
meyen, hayrl, umulmadk bir oyundu.
Oysa felaket bana tam da orada, evlad iin hayal ettii
kk c e n n e t t e geldi. Kei Vicenzo'nun dediine gre, Donna Beatrice, Aziz Basilio yortusunda hava kararmadan n c e ba
ylp odadaki yataklardan birinin zerine yld. Ayldnda
kendini iyi hissetmiyordu. Ba dnyor, midesi rpnarak bo
almaya alyor, uzun uzun rd halde arkas gelmiyor
du. Des daha rahatszlnn sebebini anlayamadan, kusma
nn h e m e n ardndan karnnda iyiye alamet olmayan iddetli ka
slmalar hissetti. Magripli'nin evlad, kimsenin ngrmedii bir
anda, bu dnyaya geliini hzlandrmaya karar vermiti. Beatri
ce ilk kez korktu.
O gn hekimler saraya beklenenden daha ge geldiler. He
kimleri kent surlarnn dnda arayp bulmak gerekti; dese
yardm edebilecek uzmanlar nihayet geldiinde artk ok geti.
16 JavierSierra

Mstakbel Leon M a r i a Sforza'y besleyen kordon, bebein na

rin boynuna dolanmt. Kordon tpk bir halat gibi yava yava
ince boynu skarak sonunda bodu. B e a t r i c e bir terslik olduu
nu hemen fark etti. D a h a bir saniye n c e zorla dar kmaya
alan olu anszn duruverdi. n c e iddetle rpnp sonra da,
sanki bu gayretle t k e n m i e s i n e snd gitti. B u n u fark eden
hekimler, dilerinin arasndaki sirkeye batrlm havluyu ska
rak ac iinde, umutsuzca kvranan annenin karnn bir batan
bir baa yardlar. Nafile. Ak renk gzleri c a m gibi sabit, ana
karnnda boulmu, m o r a r m , l bir bebek buldular sadece.
Bunun ardndan, acdan parampara haldeki B e a t r i c e , ha
yatn bu sillesini kabullenmeye vakit bulamadan, birka saat
sonra aramzdan ayrlmaya karar verdi.
Bakei Bandello raporunda Beatrice'nin c a n ekimesi
ne yetitiini bildiriyordu. Kanlar iinde, karn yarlm halde,
dayanlmaz bir koku yayarak acyla kvranyor, lk la g
nah karmak ve takdis edilmek istediini sylyormu. Ama
biraderimizin ans varm ki, B e a t r i c e d'Este duas edilemeden
ld...
Evet, ans varm dedim.
Des bu dnyadan ayrldnda henz yirmi iki yanday
d. Gnahkr bir hayat srd Beytanya'da biliniyordu. Daha
V I I I .Innocentiusd n e m i n d ebile,bukonudabirokbelgeyibiz
zat inceleyip arivlemitim. Papalk Devletleri ifre Dairesi'nin
yzlerce gz, Ferrara Dk'nn kznn nasl biri olduunu ga
yet iyi biliyorlard. Aventino Tepesi'ndeki kararghmzda, Av
rupa saraylarnda kaleme alnm nemli tek bir belgenin dahi
gzmzden kamadn rahatlkla iddia edebilecek durum
daydk. G e r e k l e r Evi'nde onlarca okuyucu her gn, akla gele
bilecek her dilde yazlm, bazlar en akl almaz kurnazlklar
la ifrelendirilmi yazlar incelerlerdi. Biz bu yazlarn ifresini
zer, nceliklerine gre snflandrp arivlerdik. A m a hepsini
deil. B e a t r i c ed'Este'yle ilgiliolanlar, nezamandriimizden
celikli bir konuma sahipti ve pek azmzn girebildii bir odada
saklanrlard. pheye yer brakmayan bu belgeler, Beatrice'nin
GizliAkamYemei 17

gizlicilik denen iblisin penesinde olduunu kantlyordu. D a h a

da beteri, belgelerin birounda, Magripli'nin sarayndaki b
yclklerin elebann B e a t r i c e olduu ima ediliyordu. Tarih
te en feci heretik* akmlara ak olmu lkemizde bu bilginin
zerinde nemle durulmas gerekirdi. Ama kimse bunu zama
nnda yapmad.
Hem Donna Beatrice'nin, hem de ablas Isabella'nn
Mantova'da oktanrllara ait putlar ve muskalar topladklar
na, her ikisinin de astrologlarn ve her tr arlatann kehanet
lerine ar derecede inandklarna dair kantlar, eitli defalar
Milano'daki Dominikenler'in -aralarnda Peder Bandello da
v a r d - eline gemiti. Ama hibir seferinde bu konuda bir ey
yapmadlar. Beatrice o arlatanlardan o kadar kt etkilenmi
ti ki, zavallck son gnlerinde Kutsal Kilise'mizin pek yakn
da yok olacana inanyordu. Rahiplerin S o n Yargya yaka paa
gtrleceini ve orada, bameleklerin, azizlerin ve gnahsz
larn arasnda Gklerdeki Babamz'n hepimizi acmaszca c e
zalandracan sylerdi sk sk.
Milano Desi'nin faaliyetlerini Roma'da benim kadar iyi
bilen kimse yoktu. Hakknda yazlan raporlar okuduka, ka
dnlarn ne kadar anlalmaz olabileceini rendim; Donna
Beatrice'nin, drt yl gibi ksa bir srede, nfuzlu kocasnn
alkanlklarn, amalarn ne kadar deitirmi olduunu ke
fettim. Kiilii beni byledi. Kolay inanan, dnyevi yazlara
dkn, topraklarna ulaan btn egzotik fikirlere kaplan bir
kadnd ve teksaplants, Milano'yu Floransal Medici'lerin eski
ihtiamnn vrisine dntrmekti.
B e n i m dikkatimi eken ey de bu oldu sanyorum. Kilise
bu gl Floransal slalenin temellerini yava yava kert
meyi baarm, heterodoks dnr ve sanatlara saladkla
r destei ekmi olmakla birlikte, Vatikan kuzeyin byk ken
ti Milano'da bu dncelerin filizlenmesine hazrlkl deildi.
Medici'lerin villalar, Yal Cosimo'nun eski Yunanllarn bilge* ) h e r e t i z m : Hristiyanlkta dinden sapt g e r e k e s i y l e kilise o t o r i t e l e r i n c e r e d d e d i l
m i dinsel r e t i , (.n.)

18 JavierSierra

ligini kazanmak amacyla kurduu Akademi, mimar, ressam ve

heykeltralar lszce himayesi, benimki kadar Beatrice'nin
zengin hayalgcn de tetiklemiti. Ne var ki o bunlar birer
akide kabul edip zehirli hayranln dke de bulatrd.
VI. Alexander 1492'de papalk tacn giydiinden beri, ora
da olabilecek eyler konusunda kendilerini uyarmak zere st
lerime raporlar gnderiyordum. K i m s e uyarlarma kulak asma
d. Fransa snrna son derece yakn ve tarihte hep Roma'ya is
yan etmi olan Milano, Kilise bnyesinde bir blnmenin mer
kezi olmaya ok uygundu. Beytanya'da da bana inanlmad. Heretiklere kar hogrl olan papa - d a h a papalk tacn giydik
ten bir yl sonra Pico della Mirandola gibi kabalistlere yaplan
basklar iin zr d i l e m i t i - btn uyarlarm gzard etti.
" B u kei Agustin Leyre, K h i n i n mesajlaryla fazla ilgi
leniyor" derlerdi ifre Dairesi'ndeki biraderlerim. "Sonunda
onun gibi akln oynatacak."

GizliAkamYemei 19

Khin.
Bulmacann son paras.
Varlbiraklamagerektiriyor. Mesele u ki, benim Mila
no D k l n n girdii hatal yol konusunda papaya ve D o m i niken tarikatnn en yksek mercilerine yaptm uyarlarn d
nda, korkularm paylaan birbakabilgi kayna vard. smini
gizleyen bu belgeleri eksiksiz ahs, her hafta G e r e k l e r Evi'ne
Magripli'nin topraklarnda planlanan dev byclk operasyo
nunu ihbar eden son derece ayrntl mektuplar gnderiyordu.
Mektuplar 1496 sonbaharnda, D o n n a Beatrice'nin l
mnden drt ay n c e gelmeye balad. Tarikatn Roma'daki
merkezine, Santa Maria sopra Minerva manastrna gnderi
liyor, burada okunup Sforza hanedannn doktrinal sapmalar
konusunda saplantl bir zavallnn zrvalarymasna saklan
yorlard. Onlar sulamyorum. Deliler anda yayorduk, on
ca deliden farksz grnen K h i n i n mektuplarn rahiplerimiz
umursamyordu.
Biri hari.
S o n Beytanya genel meclisinde yeni peygamberin yazla
rndan bana sz eden, tarikat merkezimizin arivcisi oldu.
"Bu mektuplar okumalsnz" dedi. "Onlar grr grmez
sizi dndm."
"Sahi mi?"
Arivcinin baykuu hatrlatan gzlerini heyecanla krp
trdn hatrlyorum.
20 JavierSierra

"ok tuhaf, mektuplar yazan kii sizinle ayn korkular

paylayor Peder Leyre. Bir kyamet tellal, kltrl, dilbilgisi
konusunda uzman; Hristiyanlk tarihinde Kei T a n c h e l m o de
Amberes'ten beri bylesi grlmemitir."
"KeiT a n c h e l m om u ? "
"ey... X I I . yzylda yaam bir deli; K i l i s e n i n geneleve
dntn sylyor, rahipleri gnah iinde yaamakla su
luyordu. Bizim Khin bu kadar ileriye gitmiyor, geri mektup
larnn tonuna baklrsa, pek yaknda onu da yapacan tahmin
ediyorum."
Arivcimiz iki bklm, szlanrcasna bir ey daha ekledi:
"Onu baka delilerden ayran nedir, biliyor musunuz?"
Bam iki yana salladm.
"Hepimizden daha ok malumat varm gibi grnyor.
Bu Khin son derece titiz. Her eyi biliyor!"
Keiin hakk vard. ncecik, kemik rengi kda kusursuz
bir elyazsyla yazlm, "zel" damgal ahap bir kutuda sakla
nan mektuplar, saplantlbirsrarla, Milano'yuyenibirAtina'ya
dntrmeyi amalayan gizli bir plandan sz ediyordu. Ben
de ne zamandr buna b e n z e r bir eyden phelenmekteydim.
Magripli, tpk Medici'ler gibi, eskilerin dnyaya ait bilgilerinin
bizden ok daha ileride olduunu dnen btl inanl yneti
cilerdendi. Bu eskibirfikirdi. Bunagre, Tanrdnyay Tufanla
cezalandrmadan n c e , insanlk verimli bir Altn a yaam
t; n c e Floransallar, imdi de M i l a n o Dk, ne pahasna olur
sa olsun bu a geri getirmek istiyorlard. Ve bunu baarabil
mek iin de, o m u h t e e m ada T a n r n n henz kendisini tem
sil edecek bir kurum yaratmadn bilerek, Kitab Mukaddes'i
ve Kilise'nin retilerini bir yana brakmaya hazrdlar.
Dahas vard: Mektuplarda, bu projenin kilit tann g
zmzn nnde yerletirilmekte olduu srarla bildiriliyor
du. K h i n i n dediine baklrsa, Magripli'nin kurnazlnn so
nu yoktu. Topraklarn eskilerin felsefe ve ilminin yeniden do
uunun merkezi haline getirme plan, korkun bir temel ze
rine ina edilecekti: Milano'daki yeni manastrmz.
GizliAkamYemei 21

Khin beni artmay baard. Bu aklamalarn ardnda

gizlenen kii her kimse, b e n i m asla cesaret edemeyeceim ka
dar ileriye gitmiti. Arivcinin de syledii gibi, sanki her yerde
gz vard. Sadece Milano'da deil, Roma'da da; son mektupla
rndan bazlar, bizi telaa dren "Kehanet" baln tayor
du. Ne tr bir muhbirle kar karyaydk? Beytanya yazclar
nn kendisine verdikleri ad bildiine gre, rahipler meclisine
szm olmalyd.
Kimden pheleneceimizi hibirimiz bilemedik.
O gnlerde, mektuplarda deinilen manastr, Santa M a r i a
delle Grazie manastr henz inaat halindeydi. M i l a n o Dk
dnemin en byk mimarlarn grevlendirmiti: Bramante'ye
kilisenin galerisini, Cristoforo Solari'ye i blmleri teslim et
mi, tek tek her duvarn sslenmesi iin hibir masraftan kan
mayarak en byk sanatlar tutmutu. Tapnamz haneda
nnn ant mezarna, ansn gelecek asrlarda lmszletirecek bir mekna dntrmek istiyordu.
Ne varki, Dominikenler iin bir imtiyaz olan ey, mektup
larn yazar iin korkun bir lanetti. Bu projeye bir dur diyen
olmad takdirde papann byk cezalara urayacan bildiri
yor, talya'nn tamamnn kara bir felaketler ana girecei ke
hanetinde bulunuyordu. Mektuplarn isimsiz yazar, Khin la
kabn gerekten de bileinin gcyle kazanmt. Hristiyanl
n geleceine dair grleri bundan daha m e u m olamazd.

22 JavierSierra

simsiz eytana, on beinci mektubun geldii gnn saba

hna kadar kimse kulak asmad.
Ogn Beytanya'daki asistanm Kei Giovanni Gozzoli, bir
hm scriptorium'a* dald. Elinde K h i n i n yeni mektubunu sal
layarak, almalarna dalm keilerin knayan baklarna al
drmadan oturduum srann nne geldi:
"Kei gustin! unu grmeniz lazm! Derhal okumanz
lazm!"
Kei Giovanni'yi hi byle allak bullak halde grmemi
tim. G e n kei yeni mektubu gzmn nnde sallad ve he
yecanla fsldad:
"nanlr gibi deil peder. nanlr gibi deil."
"Nedir inanlr gibi olmayan?"
Gozzoli derin bir nefes ald:
"Mektup. u mektup... Khin... Bakan Torriani h e m e n
okumanz rica ediyor."
"Bakan m?
Aziz D o m i n g o de Guzman'n yeryzndeki otuz beinci
ardl ve tarikatmzn en yksek mevkiindeki saygdeer Gio
a c c h i n o Torriani, sz konusu imzasz mektuplar hibir zaman
ciddiye almamt. lgilenmeden gndermi, hatta bir keresin
de onlara vakit harcadm iin beni knamt. imdi neden
tutumunu deitirmiti? Bu yeni mektubu niin derhal incele
m e m i rica ederek gnderiyordu?
"Khin..." Gozzoli yutkundu.
"Evet?
*)

O r t a a manastrlarnda yazclara ayrlm oda. (.n.)

GizliAkamYemei 23

"Khin plan aa karm."

"Planm ? "
Kei Giovanni mektubu hl elinde tutuyordu. Tir tir tit
remekteydi. B a l m u m u mhr alm olan mektup yavaa ma
samn zerine indi.
"Magripli'nin plan" diye fsldad asistanm, ar bir yk
ten kurtulurcasna. "Anlamyor musunuz, Kei Agustin? San
ta M a r i a delle Grazie'de aslnda ne yapmak istediini aklyor.
By yapmak istiyor!"
"By m?" aknlktan kurtulamyordum.
"Okusanza!"
H e m e n orackta mektubu atm. Mektubu ncekilerle ayn
kiinin yazm olduuna phe yoktu; ayn balklar, ayn elyazs, yazar ele veriyordu.
"Okuyun!" diye srar etti.
ok g e m e d e n niye bu kadar srar ettiini anladm. K
hin yine kimsenin beklemedii bir eyleri ifa ediyordu. Yakla
kaltmylncesine, PapaIV. Eugeniusdnemine, Floransa'y
yneten, Yal lakabyla tannan C o s i m o de Medici'nin, Hris
tiyanln gidiatn temelli deitirebilecek bir konsili finanse
etmeye karar verdii zamana dnyordu. Eski hikyeydi. Cosi
mo grnrde son derece uyumsuz diplomatik delegasyonla
r biraraya getirerek yllar srecek verimsiz grmeleri balat
t; ama, Dou Kilisesiyle Roma'y tekrar birletirmekti. O s
rada Trkler Akdeniz'in hkimiyetini ele geirmeye niyetlene
rek nemli bir tehdit oluturuyordu; onlar ne pahasna olursa
olsun durdurmak gerekiyordu. Yal bankerin aklna btn Hristiyanlar ayn bayrak altnda birletirip ortak dmana iman
gcyle kar koymak gibi ilgin bir fikir geldi. A m a plan y
rmedi.
Belki de yrd.
Khin son mektubunda, sz konusu konsilin bir de gizli
gndemi olduunu ileri sryordu. Bu gizli a m a c n sonular,
altm yl sonra Milano'da hl etkisini srdryordu. Khin'in
iddiasna gre, dnemin siyasi tartmalarnn yan sra, Cosi24 JavierSierra

mo de Medici, zamannn nemli bir blmn, Yunanistan ve

Konstantinopolis'ten gelen delegasyonlarla eski kitaplar, optik
aygtlar ve hatta P l a t o n a ve Aristoteles'e mal edilen, kayboldu
u sanlan elyazmalarn satn almak iin pazarlklarla harca
mt. Kitaplarn istisnasz hepsinin evrilmesini emrettive ok
artc eyler rendi. Bu sayede, Atinallarn ruhun lmsz
lne inandklarn, yeryzndeki her hareketin gkyzn
den kaynaklandn bildiklerini kefetti. unu unutmamak ge
rekir ki Atinallar T a n r y a deil, gkcisimlerinin etkisine ina
nrlard. O aalk kitaplarn iddiasna gre, yldzlar maddeyi,
insanlarda bedenle ruhu birletiren sya benzer bir "ruhsal s"
sayesinde etkiliyorlard. Aristoteles'in Altn a vakayinamele
rinden rendii bu kavram Cosimo'yu bylemiti.
Khin, yal bankerin, srf bu srlar sanatlara retmek
iin antik adaki Akademileri rnek alarak bir Akademi kur
duunu ileri sryordu. Okuduu o kitaplar yznden, sanat
eserlerinin iziminin mutlak bir bilim olduuna inanmt. B e
lirli llere uygun ekilde tasarlanm bir eser, kozmik gleri
yanstma ilevini yerine getirerek o esere sahip olan kiiyi koru
mak ya da mahvetmek amacyla kullanlabilirdi.*
"Ee? Anladnz m Kei Agustin?" Gozzoli'nin sorusu be
ni dalgnlmdan kurtard. "Khin, sanatn silah olarak kullan
labileceini sylyor!"
Dedii doruydu. Mektubun bir sonraki paragrafnda, ge
o m e t r i n i n gcnden sz ediliyordu. Say, armoni ve ses, evre
sine olumlu etki yaymas iin bir sanat eserine uygulanabilecek
unsurlard. Altn a' savunan Yunanllardan biri, C o s i m o de
Medici'nin gzlerini kamatran Pythagoras, "Dorulanabilir
tek tanrlar saylardr" demiti. Khin hepsine lanet okuyordu.
"Silah ha!" diye tsladm. "Magripli'nin Santa Maria delle
Grazie'ye saklamay dnd bir silah!"

GizliAkamYemei 25

"Aynen yle!" Gozzoli memnundu. "Aynen yle sylyor.

nanlmaz bir ey, deil mi?"
Bakan Torriani'nin konuyla neden birdenbire ilgilendi
ini anlamaya balyordum. Aziz genel bakanmz yllar n c e
ressam Sandro Botticelli'nin ilerini benzer bir pheyle lanetlemiti. Ressam K i l i s e y e ait yaplar sslemek iin oktanrl
dinlerden esinlenmi imgeler kullanmakla sulad; ama sula
mas bununla snrl deildi. Torriani, Beytanya'nn muhbirle
ri sayesinde Botticelli'nin Castello'daki M e d i c i villasnda ilkba
harn geliini "byl" bir teknik kullanarak temsil ettiini
renmiti. Resimde dans eden periler, dev bir tlsmn parala
r gibi yerletirilmiti. Torriani daha sonra Botticelli'nin patro
nu Lorenzo di Pierfrancesco'nun kendisinden yalanmaya kar
bir muska istediini renmiti. Resim, istenen byl areydi.
Aslnda zamann geiine kar, Olympos tanrlarnn yarsnn,
Khronos'un ilerleyiini durdurmak zere dans ediini gsteren
koca bir kitab ieriyordu. Byle bir resmi, Floransa'da bir ape
lin sslemesi olarak nerip dine let etmek istiyorlard!
G e n e l bakanmz rezillii zamannda kefetti. pucu,
lkbahardaki perilerden birinin, Khloris'in azndan kan sar
mak dalyd. Bu, Engizisyonun grd her yerde peine d
t, gayrimeru fikirlerle zehirlenmi, sonsuz genlii arayan
simyaclarn "yeil dil'inin pheye yer brakmayan simgesiydi.
Beytanya'da bu esrarengiz dilin ayrntlarn zmeyi hibir za
man baaramadysak da, phe sz konusu resmin asla bir kili
sede sergilenmemesi iin yeterli oldu.
Ama imdi, eer Khin haklysa, ayn eyin Milano'da tek
rarlanmas tehlikesiyle kar karyaydk.
"Sylesenize, Giovanni Birader, Bakan Torriani neden
benden bu mektubu incelememi istedi, biliyor musunuz?"
Yandaki sraya oturup yeni resimlenmi olan bir dua ki
tabna bakarak oyalanmakta olan asistanmn yznde soruyu
anlamam gibi bir ifade belirdi:
"Pardon? Mektubun sonunu okumadnz m ? "
26 JavierSierra

Tekrar mektuba dndm. Khin son paragrafta Beatrice

d'Este'nin lmnden ve bunun Magripli'nin by plannn uy
gulanmasn hzlandracandan sz ediyordu.
"Sevgili Giovannino, ben zel bir ey gremiyorum" diye
itiraz ettim.
"Desin lmnden byle kesin biimde bahsetmesi dik
katinizi ekmedi mi?"
"Neden eksin ki?"
Peder Gozzoli homurdanarak konutu:
"nk Khin mektubun zerine 30 Aralk tarihini atp ay
n gn gndermi. Donna Beatrice'nin lmnden iki gn n-

GizliAkamYemei 27

" B u duvara bir sr sakladnza yemin eder misiniz peki?"

M a r c o d'Oggiono bir yandan stadn boyad duvar res
mine tekrar gz atarken biryandan da aknlkla enesini ka
yordu. L e o n a r d o daVinci byle oyunlardan holanyordu. Keyfi
yerinde olduu zaman, ki o gn yerindeydi, onun Magripli'nin
gzdesi, talya'nn yars tarafndan yceltilen nl ressam,
mucit, mzik aletleri yapmcs ve mhendis olduuna inan
mak zordu. O souk sabah vaktinde stadn baklar yaramaz
bir o c u u n baklaryd. Keileri rahatsz ettiini bile bile,
Milano'nun desin lmnn ardndan yaad gergin hare
ketsizlikten yararlanp Dominiken rahiplerin yemekhanesinde
ki almasn denetlemekteydi. Ta tepede, havarilerin arasnda
halinden m e m n u n , alt metre yksekliindeki iskeleye trman
m, bir kalastan dierine delikanl gibi sryordu.
"Tabii ki bir sr var!" diye bard. Bulac kahkahas San
ta Maria delle Grazie'nin bo tonozlarnda yankland. "Eseri
me dikkatle bakp saylar hesaba katmanz yeterli. Sayn! Sa
yn!" deyip gld.
"Ama stat..."
"Tamam..."Leonardo kafasn hogryle sallad, son h e c e
yi itiraz edercesine uzatarak. "Gryorum ki sana bir ey ret
mek zor olacak. u aadan fra kutusunun yanndaki Kitab
Mukaddes'i alp Yuhanna ncili'nin on nc babn okusana,
yirmi birinci blmden itibaren. Belki o zaman aydnlanrsn."
Toscanal stadn gen ve yakkl rencilerinden biri
olan M a r c o koup Kitab Mukaddes'i buldu. Kapnn yanndaki
rahleden alp yle bir tartt. Birka kilo arlnda vard. M a r 28 JavierSierra

co Venedik'te baslm, bakr kakmal simsiyah deri ciltli kita

bn sayfalarn zorlanarak evirdi ve Yuhanna ncili'ni nne
at. Balklar oyma ieklerle sslenmi, iri, siyah G o t i k harf
lerle yazlm gzel bir kitapt.
"sa bu eyleri syledikten sonra" diye okumaya balad,
"ruhta ok skld; ve ehadet edip dedi: 'Dorusu ve dorusu
size derim: Sizden biri beni ele verecektir.' akirtler, kim iin
sylediinden phe ederek birbirlerine bakyorlard. akirtle
rinden biri sofrada sa'nn barna yaslanmt; sa onu ok se
verdi. mdi S i m u n Petrus kim iin sylediini sorsun diye ona
imar etti."
" T a m a m , t a m a m , yeter!" diye kkredi Leonardo iskele
den. "imdi buraya bak ve syle bakalm: Hl srrm anlama
dn m?"
rencisi bayla anlamadn belirtti. M a r c o stadn bir
dolap evirdiini biliyordu zaten.
"stat L e o n a r d o " dedi sesinde hayal krkl aka oku
narak, "ncil'in bu b l m zerine altnz biliyorum zaten.
ncil'i okutmakla bana yeni bir ey aklam olmadnz ki. B e
nim renmek istediim, gerek."
" G e r e kmi?Hangigerek,M a r c o ? "
" K e n t t e bu esere nemli bir eyi gizlemek istediiniz iin
t a m a m l a n m a s n n bu kadar uzun srd sylentileri dola
yor. Fresk tekniinden vazgeip daha yava, yeni bir teknik kul
lanyorsunuz. N e d e n ? Sebebini ben syleyeyim: nk byle
likle iletmek istediiniz eyi daha iyi dnebilirsiniz."
Leonardo istifini bozmad.
"stat, m u a m m a l a r d a n ne kadar holandnz herkes bi
liyor, ben de hepsini bilmek istiyorum! Yannzda yl kar
mlar hazrladktan, taslaklarda, izimlerde size yardm et
tikten sonra, dardakilere gre bir avantajm olmal herhalde,
deil mi?"
" T a m a m , t a m a m . Peki ama syler misin, bunlar syleyen
kim?"
GizliAkamYemei 29

" K i m mi stat? Herkes! Bu manastrn keileri bile ikide

birde rencilerinizi evirip soruyorlar!"
"Peki ne diyorlar M a r c o ? " diye haykrd tekrar yukardan
Leonardo, neesi giderek artyordu.
"Sizin havarileriniz On kiler'in asl portreleri deilmi,
Kei Filippo Lippi ya da Crivelli olsa baka trl resmedermi, sizinkiler zodyan on iki burcunu temsil ediyormu, el
lerin durularna Magripli iin yazdnz partisyonlardan bi
rinin notalarn gizlemisiniz... Akla gelebilecek her eyi syl
yorlar stat."
"Ya sen?"
" B e n m i ? "
"Evet, evet, sen." Leonardo'nun ehresi yine hnzr bir g
lmsemeyle aydnland. " H e r gn b e n i m bu kadar yaknmda,
bylesine grkemli bir salonda ala ala ne sonuca vardn?"
M a r c oToscanal'nn incecikbirfraylabirka rtuyapt
duvara evirdi baklarn. Kuzey duvarna Marco'nun haya
tnda grd en olaanst S o n Akam Yemei resmedilmi
ti. Kompozisyonun tam ortasnda, etiyle kemiiyle sa yer al
yordu. Baklar hznlyd, kollarn uzatm, sanki az n c e
yapt ifaata havarilerinin verdii tepkileri yan gzle izler gi
biydi. Yannda ok sevdii Yuhanna, kulana bir ey fsldayan
Petrus'u dinliyordu. Duyular incelebilse, neredeyse dudaklar
nn kprts seilecekti. O kadar gerek grnyorlard!
Ama Yuhanna artk ncil'de belirtildii gibi sa'nn gsne
yaslanmyordu. Hatt hi yaslanmam izlenimi uyandryordu.
sa'nn bryannda iriyar Filipus ayakta, ellerini gsne bas
trmt. Mesih'e"Yoksa hainben miyim,efendimiz?"diyesorar
gibiydi. Byk Yakub, muhafz misali daylanarak sonsuza dek
sadk kalacana yemin ediyordu. " B e n yannda olduka kimse
sana zarar veremez" diye atp tutuyordu sanki.
" E e , M a r c o ?Hlbireysylemedin."
"Bilemiyorum stat..." dedi M a r c o duraksayarak. " B u ese
rinizde kafam kartran bir ey var. O kadar, o kadar..."
"O kadar ne?"
30 JavierSierra

"O kadar yaknmzda, o kadar insani ki, ne diyeceimi bi

lemiyorum."
"Gzel!" diye tebrik etti Leonardo, ellerini nlyle kurulayarak. "Grdn m? Hi ummadn halde srrma yakla
tn bile."
"Sizi anlayamyorum stat."
"Belki de hi anlayamayacaksn" dedi Leonardo glmse
yerek. "Ama dinle bak, sana ne diyeceim: Doadaki her ey,
iinde bir esrar barndrr. Kular nasl utuklarnn srrn biz
den gizler, su olaanst gcnn sebebini zenle bizden sak
lar... Resmin bu doay yanstmasn istiyorsak, bu mthi bilgi
muhafaza etme kapasitesini de resme katmamz gerekmez mi?
Bir resme her baktnda, sanatlarn en ycesine nfuz ettii
ni hatrla. Hibir zaman yzeyde kalma; sahnenin iine gir, un
surlarn arasnda dola, gizli kelerini kefet, arkasn yokla...
bylece asl anlamna ulaabilirsin. A m a seni uyaryorum: Bu
nun iin cesur olmak gerekir. Birok kez, bu tr bir duvar res
minde bulduumuz ey, bulmay umduumuz eyden ok fark
ldr. Ben sylemi olaym."

GizliAkamYemei 31

Kei Giovanni tereddt e t m e d e n genel bakann verdii

grevin ikinci ksmn yerine getirdi.
Konumamzdan ve bana K h i n i n son mektubunu gs
terdikten sonra, hava kararmadan Beytanya'dan ayrlp tari
kat merkezine geri dnd. Torriani b e n i m tepkimi iletmek ze
re dnmesini sylemiti. zellikle renmek istedii de, Santa
Maria delle Grazie'deki dzenlemelerde ciddi aykrlklar oldu
u konusundaki sylentiler hakknda ne dndmd. Asis
tanm mesajm ak seik iletmi olmal: teden beri besledi
im korkular nihayet dikkate alnr ve Khin'in ifaat da ihti
mal dahilinde kabul edilip bunlara eklenecek olursa, sz konu
su ahs Milano'da arayp bulmak ve dkn manastr konusun
daki gizli planlarnn boyutlarn bizzat ondan renmek gere
kiyordu.
"zellikle de" diye srar ettim Kei Giovanni'ye, "Leonardo da V i n c i n i n eserlerini incelemek gerekiyor. Heterodoks fi
kirleri, grnrde dine uygun eserlerin iine gizleme merak
Beytanya'da biliniyor. Leonardo uzun yllar Floransa'da alt,
Yal Cosimo'nun torunlaryla temaslar oldu; Santa Maria'da
alan sanatlar arasnda Magripli'nin fikirlerine katlmaya en
yatkn olan odur."
Gozzoli getirdii haberle ilgili dier byk endiemi ba
kan Torriani'ye zetledi: Donna Beatrice'nin lmne ilikin
bir soruturma almasnn art olduu konusunda srarlydm.
Khin'in kehanetinin doruluu, fesat bir gizlici plann varl
na iaret ediyordu; Dk Ludovico ya da hain danmanlar
talya'nn ortasnda oktanrl bir cumhuriyet kurmay planl32 JavierSierra

yorlard belki. Dkn karsn ve d o m a m olunu ldrtmesinin pek anlam olmamakla birlikte, gizlicilik bilimleri taraftar
larnn zihniyeti ou kez ngrlemeyen bir yol izlerdi. Byk
bir ie kalkmadan n c e nemli bir kurban vermek gerektiin
den sz edildiini duymutum daha n c e . Eskiler, Altn a'da
yaayan o barbarlar bunu sk sk yaparlard.
Kararllmn Torriani'yi harekete geirdiini sanyorum.
G e n e l bakan, Gozzoli Birader'e niyetini aklad ve ertesi
sabah, daha Roma'nn zerindeki kra kalkmadan, sorunu k
knden zmeye kararl bir halde Santa M a r i a sopra M i n e r v a
manastrndan ayrld.
Ebediehir'inyollarnn karla kaplanmolmasnaaldrma
yan Torriani katr zerinde Beytanya kararghna trmand ve
derhal benimle grme talebinde bulundu. Gozzoli Birader'in
fikirlerimi kendisine hangi kelimelerle ilettiini halen bilmiyo
rum ama bakan etkiledii belliydi. Bakanmz hi byle gr
m e m i t i m : Ela gzlerinin altnda m o r torbalar olumutu; sr
t sanki kurun gibi ar bir yk altnda kamburlamt; bu so
rumluluk neeli mizacn etkileyip ypratyor, omuzlarn
kertiyordu. Akl h o c a m z , klavuzumuz, eski dost Torriani ha
yatnn son dnemini ehresinde hayal krklnn damgasyla
tamamlamaktayd. Btn bunlara ramen, parlayan gzlerinin
ardnda bir aciliyet duygusu okunuyordu:
" B u slak, hasta, zavall Tanr hizmetkrna yardmc olur
musunuz?" dedi beni Beytanya'nn avlusunda grr grmez.
O n u o kadar erken saatte orada grdme armadm de
sem yalan olur. Kararghmza tek bana, maiyetini yanna al
madan, cbbesinin zerine bir harmani atp sandaletlerinin s
tne tavan krk dolayarak trmanmt. Dominiken Tarikat
genel bakan, merkezimizi ve kilisesini bu ekilde brakp istih
barat servisi sorumlusuyla grmek zere frtnann ortasnda
ehri bir batan dierine katediyorsa, mesele son derece ciddi
demekti. Yzndeki ifade bir an n c e konumaya balamak ko
nusunda beni tevik etse de, soru sormaya cesaret e d e m e d i m .
stndekileri karp ikram ettiimiz bir kadeh scak arab i
mesini bekledim. Roma'nn t a m a m n n grnd, kutular ve
GizliAkamYemei 33

elyazmalaryla dolu kk karanlk alma odama ktk; kap

kapanr kapanmaz Peder Torriani korkularm dorulad:
" E l b e t t e o lanet olas mektuplar iin geldim!" diye haykr
d, beyaz kalarn havaya kaldrarak. "Siz de kalkm bana ka
n m c a yazarnn kim olduunu mu soruyorsunuz? Bilhassa siz,
Peder Leyre?"
Torriani derin bir i ekti. Zayf dm bedeni snabil
mek iin mcadele veriyor, arabn etkisiyle yava yava canla
nyordu. Darda kar vadiye ylmaktayd.
" B a n a sorarsanz" diye devam etti, "adammz ya dkn
maiyetinden ya da yeni Santa Maria delle Grazie manastrnn
keilerinden biri. Bizim detlerimizi gayet iyi bilen, mektupla
r k i m e gnderdiinin bilincinde biri bu. Yine de..."
"Evet,yine de?.."
"Baknz Peder Leyre: Dn size gnderdiim mektubu oku
duumdan beri gzm krpmadm. Birisi Kiliseye vahim bir
ihanet konusunda bizi uyaryor. Mesele ok ciddi, zellikle bu
kii korktuum gibi Santa M a r i a cemaatinden biriyse..."
"Khin'in D o m i n i k e n olduunu mu dnyorsunuz pe
der?"
"Bundan neredeyse eminim. Magripli'nin niyetlerinden
haberdar, ieriden biri, misilleme korkusuyla onu ihbar e t m e y e
cesaret edemeyen biri."
"Adaynz bulmak iin sz konusu keilerin hayatn incelemisinizdir sanrm, yanlyor muyum?"
Torriani kendinden memnun, glmsedi.
"Hepsini. stisnasz. ou, Lombardiyal iyi ailelerin ev
latlar. Magripli'ye ve K i l i s e y e sadk din adamlar, hayallere,
komplolara merakl olmayan adamlar. Ksacas iyi birer D o m i
niken. Aralarndan hangisinin Khin olabileceini tahmin ede
miyorum."
"Eer gerekten Khin onlardan biriyse."
"Elbette."
"Hatrlatmama izin verirseniz Bakan Torriani, Lombardiya teden beri heretikler yuvas olmutur..."
34 JavierSierra

rperen genel bakan devam e t m e d e n n c e haprn

bastrd:
"O dediiniz uzun zaman nceydi peder. ok uzun zaman
n c e . ki yz yl akn bir sredir Katharosu heretiklerin bl
gede izi bile kalmad. Evet, Aziz Domingo'muza Engizisyonu
kurma fikrini esinleyen o lanet olas Katharosular Albi Ha
l Seferi'nin* ardndan oraya sndlar ama fikirlerini kimseye
bulatramadan hepsi ld."
"Bununla birlikte, kfrlerinin Milanolularn zihniyetine
nfuz ettii inkr edilemez. Yoksa Milanolular heterodoks fi
kirlere niin bu kadar ak olsunlar? Dk buna elverili bir or
tamda yetimi olmasa, oktanrh inanlar kabul eder miydi?
S o n olarak da" diye devam e t t i m "Roma'ya sadk bir D o m i n i
ken, ihbar ettii heretiklie katlmasa, imzasz birtakm mek
tuplarn arkasna niin snsn?"
" D a h a neler, Peder Leyre! Khin Katharosu deil. Tam
tersine: Kilise dogmalarn korumak iin C a r c a s s o n n e Baengizitrnden daha fazla aba gsteriyor."
" B u sabah siz gelmeden n c e sz konusu ahsn btn
mektuplarn tekrar okudum. Khin'in amac, bize gnderdi
i ilk mektuptan beri ok net: Magripli'nin Santa Maria delle
Grazie'deki planlarn durdurmak iin birini gndermemizi is
tiyor. Dkn Milano'nun geri kalannda yaptklar, meydanlar,
i ulam iin kanallar, savaklar onun iin nemli deil sanki...
Bu da sizin varsaymnz doruluyor."
Torriani memnuniyetle onaylad.
"Ama sayn bakan" diye itiraz ettim, "harekete gemeden
n c e , isteinin bir tuzak olup olmadn aratrmamz gere
kir."
"Nasl? Bize sunduu kantlara ramen Khin'i yalnz b
rakmaya m niyetlisiniz? Halbuki siz kendiniz Magripli'nin rah-

GizliAkamYemei 35

metli einin doktrinden sapmalarna ne zamandr dikkat eki

yordunuz!"
"Doru. Bu aile kurnazdr. Onlara kar kantlar bulmamz
kolay olmayacak. B e n i m dediim u: Yanl bir adm atmamak
iin son derece ihtiyatl olmalyz."
"Hayr peder. Bunlar bir yana brakn. Bu adam, kim olur
sa olsun, bizden yardm istiyor, artk bu isteini geri evirenle
yiz. Ayrca unu da belirteyim ki, dkn kardei Kardinal Ascanio araclyla mektuplarda yer alan en ufak ayrntlar dahi in
celemeye tbi tuttum. nann, hepsi doru."
" D o r u " diye tekrarladm, kafam toparlamaya alrken.
"Biliyor musunuz? Galiba btn bu meselede beni en ok ar
tan ey, sizin tutumunuzdaki deiiklik, Bakan Torriani."
"Yok c a n m " diye itiraz etti bakan. "Khin'in mektuplarn
kesin kantlar buluncaya kadar arivledim. Hi inanmasam, yr
tp atardm, yle deil mi?"
" y l e y s e , sayn bakanm, muhbirimiz doruyu sylyorsa,
yeni manastrnn istikbali iin endielenen bir Dominiken'se,
size yazd mektuplarda kimliini niin gizliyor?"
Kei G i o a c c h i n o yznde bir hayret ifadesiyle omuz silkti:
"Keke bu sorunun cevabn bilseydim Peder Leyre. B e n i m
de kafam kurcalyor. Bu belirsizlik uzadka mesele de beni da
ha ok rahatsz ediyor. Tarikatmz bugnlerde birok cephe
de mcadele veriyor, Kilise'nin barnda bir yara daha alma
s, aresi olmayan bir kan kayb anlamna gelir. Bu yzden de
harekete geme zamannn geldiine inanyorum. Floransa'da
olanlarn Milano'da tekrarlanmasna izin veremeyiz. Bu bir fe
laket olur!"
" B i r yara daha." Konuyu deip dememekte kararszdm;
ama Torriani'nin suskunluu karsnda seeneim kalmad:
"Peder Savonarola'ya deiniyorsunuz herhalde..."
"Baka kime olacak?" Yal bakan devam e t m e d e n n c e
i geirdi. "Papann sabr tkendi, onu aforoz etmeyi dn
yor artk. Papann zenginlii konusundaki vaazlar giderek kes
kinleiyor; bu yetmiyormu gibi, Medici hanedannn sonuna
ilikin kehanetleri doruland; imdi de peinde bir kalabalk36 JavierSierra

la,T a n r n n PapalkDevletleri'niarbiimdecezalandraca
n haberveriyor. Roma'nn gnahlarndan arnmak iin ac ek
mesi gerektiini sylyor ve rezil adam buna seviniyor. En k
ts de ne, biliyor musunuz? Taraftarlarnn says her geen
gn artyor. Milano Dk de bu felaket senaryosuna katlacak
olsa, kurumumuzun kne kimse engel olamaz..."
Kafam kararak genel bakann izdii tablo karsnda
ha kardm.
R o m a n n tamamnn dabildii gibi, GirolamoSavonarolao
tarihlerde Torriani'nin en byk sorunuydu. Herkes ondan sz
ediyordu. Parlak bir hatip ve mthi etkileyici bir kyamet tellal
olan bu Dominiken, yakn tarihte Medici ailesinin kayla olu
an boluu doldurmak iin Floransa'da teokratik bir cumhuri
yet kurmutu. Yeni krssnden, VI. Alexander'in arlklarna
saldryordu. Savonarola bir deli, hatta daha da beteri, korku ne
dir bilmeyen bir adamd. stlerinin uyarlarna kulak asmyor,
Kilise yasalarn kasten iniyordu. X I . yzyldan itibaren papa
ve Curia Romana'y yanlgdan bak tutan Dictatus Papae'ye al
drmyor, hatta on dokuzuncu maddesine ("Kimse papay yarg
layamaz") meydan okuyarak vaaz krssnden Tanr adna pa
pay tutuklamak gerektiini haykryordu.
Genel bakanmz umutsuzlua kaplmaktayd. Takn va
izin byklk hrsn gemlemeyi baaramam olmas bir ya
na, Savonarola'nn tutumu papa karsnda tarikatn tamam
n kt duruma dryordu. imon'un Filistler karsndaki
gururunu sergileyen asi, eletirilerini susturmak iin sunulan
kardinallik tacn reddetmi, hatta daha nemli bir ilahi mis
yonu olduunu ileri srerek Floransa San M a r c o manastrndaki krssn terk etmeyi reddetmiti. Peder Torriani'nin,
Aziz Domingo vaizlerinin sadakatinin Milano'da sorgulanma
sn istememesinin nedeni buydu. Khin eer Dominiken'se ve
Magripli'nin kentteki yeni ocamzda oktanrl emelleri oldu
u konusundaki uyarlarnda haklysa, tarikat tekrar yasaklana
cakt.
" B i r karara vardm peder" dedi genel bakan, biraz d
ndkten sonra byk bir ciddiyetle; "Santa Maria delle GraGizliAkamYemei 37

zie'den btn pheleri uzaklatrmamz gerekir, icap

ederse

Engizisyona bavurarak."
" M u h t e r e m peder! M i l a n o D k n yarglamay dnm
yorsunuz, deil m i ? " diye sordum tela iinde.
"Sadece gerektii takdirde. Biliyorsunuz laik hkmdarla
rn en ok houna giden ey, Kilisemizin zaaflarn kefedip bi
ze kar kullanmaktr. Bu yzden onlarn eylemlerinin nne
gemek zorundayz. Savonarola olayna benzer bir skandal da
ha koparsa tarikatmzn Papalk Devletleri nezdindeki konu
mu ok kt olur. Anlyor musunuz?"
"Peki, K h i n e nasl ulamay, iddialarn dorulamay ve
phe uyandrmadan yarglanmas iin gerekli bilgiyi edinmeyi
dndnz sorabilir miyim?"
"Bunu ok dndm sevgili Peder Agustin. Sizin de bil
diiniz gibi, imdi tutup Engizitrlerimizden birini gnderecek
olsam, M i l a n o mahkemesi ok fazla soru sorar, meselenin ge
rektirdii gizlilik bozulur. Bu boyutlarda bir komplo gerekten
varsa, btn kantlar Magripli'nin ibirlikileri tarafndan der
hal gizlenmitir."
"Yani?"
Torriani cevap vermeyip alma odasnn kapsn at ve
merdivenden aa, byk giri kapsna indi. Ahrlarn bulun
duu avluya kp katrn arad, bylece acil toplanty noktala
m oldu. Darda tipi gz atrmyordu.
"Sylesenize, ne yapmay dnyorsunuz?" diye sordum
tekrar.
"Magripli, desin resm cenaze treninin on gn sonra
yaplmasna karar verdi" dedi sonunda. " H e r yerden temsilciler
Milano'ya gidecek, o zaman gerekli incelemeleri yapp Khin'i
bulmak iin Santa Maria'ya szmak kolay olur. Bununla birlikte,
herhangi bir din adamn da gnderemeyiz. Deerlendirme ya
pabilecek, yasalar, heretiklik ve gizli ifreler hakknda bilgi sa
hibi olan biri lazm bize. Grevi, Khin'i bulmak, sulamalar
nn her birini tek tek dorulamak ve heretiklii durdurmak ola
cak. Ve bu kiinin bu ocaktan biri olmas gerek. Beytanya'dan."
38 JavierSierra

Genel bakan gidecei patikaya kaygyla bakt. Yolu en iyi

ihtimalle bir saatte alrd, katr buzda kayp onu drmezse,
merkeze le scanda varacakt.
"Bizim ihtiyacmz olan adam" dedi, nemli bir aklama
da bulunacakm gibi, "sizsiniz, Peder Leyre. Bu meseleyi kim
se sizden iyi zmleyemez."
" B e n mi?" Szleri beni artmt. Adm, katrn heybele
rinde bir ey ararken fesata bir hazla telaffuz etmiti. "Ama bi
liyorsunuz, burada nemli ilerim, sorumluluklarm var..."
"Hibiri bunun kadar nemli deil!"
Kendi mhryle tutturulmu kaln bir kt tomarn uza
tp son emrini verdi:
"Derhal Milano'ya doruyola kacaksnz. M m k n s ebu
gn. Bunlarn yardmyla -elimdeki belgelere b a k t - muhbiri
mizi bulacak, bu yeni tehlikenin doruluk payn saptayacak ve
aresini bulmaya alacaksnz."
Bakan tomarn en stndeki parmeni iaret etti. Krm
z mrekkeple yazlm iri harflerle, muhbirimizin imzasn ie
ren b i l m e c e okunuyordu. Onu birok kez grmtm, Khin'in
her mektubunun sonunda yer alrd, ama o na kadar zerinde
durmamtm.
O yedi satr grp en nemli sorunum haline geldiklerini
anladmda gzlerim kararr gibi oldu.
B i l m e c e uydu:

GizliAkamYemei 39

Doal olarak, itaat ettim. Baka ne yapabilirdim ki?

Milano'yaOn kinciG e c e ' n i nertesindevardm. Karn par
laklnn gzleri kr ettii, temiz havann acmaszca ilikleri
dondurduu bir cumartesi sabahyd. Hedefime varmak iin du
rup dinlenmeden at srm, iren hanlarda drt saat uyu
mu, hatrladm en iddetli k mevsiminin ortasnda souk
tan donarak, srlsklam slanarak, gnlk bir yolculuk yap
mtm. A m a bunlarn hibiri nemli deildi. Lombardiya'nn
bakenti, saray entrikalarnn, Fransa ve komu kontluklarla
derinlemesine incelediim toprak kavgalarnn mekn M i l a n o
karmdayd.
Etkileyici bir yerdi. Alpler'in gneyindeki kentlerin en b
y, Sforza'larn ehri, Roma'nn iki kat yzlmne sahipti;
sekiz byk kaps olan, almas imknsz surlar, gkyznden
bakldnda herhalde dev bir savann kalkann andran yu
varlak planl byk kenti evreliyordu. Ama beni artan, ken
tin istihkm deildi; buras youn bir dzen duygusu barnd
ranyenive temiz bir kentti. Kent halk Roma'daki gibi ke ba
larna iemiyor, fahieler gelip geenlerin stne atlayarak ken
dilerini sunmuyordu. Bu kentte her ke, her ev, h e r kamu bi
nas, yce bir ileve gre dnlm gibiydi. Narin, iskeletsi
grnml, her haliyle Gney talya'nn hantal ktlelerine zt,
kibirli katedrali de vadiye olumlu etkisini yayyordu. Tepeler
den bakldnda Milano, yeryznde kargaann ve gnahn fi
lizlenebilecei son yer gibi grnyordu.
Kentin en soylu girii olan Porta Ticinese'ye varmadan bir
mddet nce kibar bir tccar beni Magripli'nin kalesinin ana
40 JavierSierra

girii olan Filarete kulesine kadar gtrmeyi teklif etti. Kalkan

biimli kentin bir ucunda yer alan Sforza atosu, dev kent sur
larnn minyatr bir kopyasna benziyordu. Yzmdeki akn
l grnce t c c a r gld. Cremona'da sepicilik yaptn, dini
ne bal bir Katolik olduunu ve kendisiyle ailesine hayr duas
karlnda beni seve seve kalenin iine kadar gtrebileceini
syledi. Teklifini kabul ettim.
Yardmsever tccar beni tam saat te dkn atosunun
nnde brakt. Buras tahmin ettiimden de daha muhteem bir
yerdi. Mazgallara Sforza'larn korkun armasn tayan - b i r za
vally yutan korkun bir y l a n - sancaklar aslyd. Mavi erit
ler rzgrda dalgalanyor, atonun iinde bir yerlere yerleti
rilmi alt dev b a c a d a n simsiyah, youn dumanlar kyordu.
Filarete'nin girii tehditkr demir parmaklklardan ve tun
la salamlatrlm birer kanatl iki kapdan oluuyordu. Giri
i bekleyen en az on be muhafz, el arabalaryla mutfaklara ge
tirilen tahl uvallarn mzraklaryla yokluyorlard.
niformal muhafzlardan biri bana yolu gsterdi. ato
nun iinde yer alan kulenin bat ucuna gidip ziyareti giriini
ve Doyma Beatrice'nin cenazesine gelecek delegasyonlar ar
lamak zere dzenlenmi "matem brosu"nu s o r m a m gereki
yordu. Cremonal klavuzum cenaze sebebiyle kentte btn fa
aliyetin duracan sylemiti. G e r e k t e n de saate gre hareket
azd. Magripli'nin ktibi olan ifadesiz ehreli, uzun boylu saray
lnn beni b e k l e t m e d e n karlamasna ardm. Bu Tanr hiz
metkrn efendisine gtremeyecei iin zr diledi. Yine de
tavsiye mektubumu pheci bir edayla inceledi, papalk mh
rnn hakiki olduuna kanaat getirdi ve zntsn belirten
bir ifadeyle geri verdi.
"ok zgnm, Peder Leyre" dedi Marchesino Stanga ve
uzun uzun zr diledi. "Takdir edersiniz ki efendim einin ve
fatndan sonra kimseyi kabul etmiyor. Z o r anlar yaadmz
ve dkn yalnz kalmaya ihtiyac olduunu anlayacanz uma
rm."
"Elbette" diyeonayladm, sahte bir nezaketle.
GizliAkamYemei 41

"Bununla birlikte" diye ekledi, "matem sresi dolduktan

sonra, kentte bulunduunuzu kendisine bildireceim."
Magripli'nin gzlerinin iine bakp hazr bulunduum on
ca sorgulamada yaptm gibi heretikliin ya da suun karanlk
glgelerini barndrp barndrmadklarn grmeyi isterdim.
Ama krkl krmz balkl, kadife ceketli, ukala ukala konuan
ktibi beni engellemeye kararlyd.
"detimiz olduu zere sizi atoda da arlayamayacaz
maalesef" dedi serte. " a t o kapal, konuk kabul etmiyoruz.
Sizden Donna Beatrice'nin ruhu iin dua etmenizi ve cenaze
den sonra tekrar gelmenizi rica edeceim. O zaman sizi layk
olduunuz ekilde kabul edebiliriz."
"Requiescat in pace"* diye mrldanarak ha kardm. " D e
diinizi yapacam. Sizin iin de dua edeceim."
Garip bir hisse kapldm. Dkle ailesinin yaknna yerleemeyince atoda az ok serbeste dolaabilme hayallerim suya
dmt; soruturmalara balamam gecikecekti. Bana bir a
lma ortam salayabilecek, sakin bir yer b u l m a m gerekiyordu.
Torriani'nin belgeleri antamda bekliyordu; sessiz bir ortam,
gnde n scak yemek ve bilmeceyi z m e k iin bol mik
tarda da ansa ihtiyacm olacakt. Bir keiin laikler arasnda
kalacak yer aramas mantkszd, dolaysyla seeneklerim he
men ikiye dt: Ya yllarn San Eustorgio manastrnda ya da
yeni Santa M a r i a delle Grazie manastrnda kalacaktm; orada
K h i n l ekarlamaihtimalibeniheyecanlandryordu. Kalacak
yeri ayarladktan sonra Bakan Torriani'nin Beytanya'da verdii
ifreye gmlmeye vaktim olurdu.
Kabul e t m e m gerekir ki takdiri ilah iimi ok kolaylatr
d. San Eustorgio'nun uygun olmad h e m e n anlald. Kated
ralin fazlasyla yaknnda, pazarn yanbanda olduundan me
rakllarla dolup taard; bunlar Romal bir Engizitrn manas
trda ne ii olduunu sorup kurcalayacaklard mutlaka. Yerinin
bir avantaj vard: K h i n i n faaliyetlerini, kendisiyle nasl biri ol) Huzur iindeyatsn, (.n.)

42 JavierSierra

duundan habersizken karlama tehlikesi olmadan izleyebi

lirdim; ama dezavantajlarnn ar bastn da biliyordum.
teki seenee, Santa M a r i a delle Grazie'ye gelince, tah
minen hedefimi barndrmasnn yan sra, kk ama zm
lenebilecek bir kusuru daha vard: Donna Beatrice'nin kalabalk
cenaze treni buradakutlanacakt. Ksa birsre n c e B r a m a n t e
tarafndan yenilenen kilise, ilgi oda olacakt.
Buna karlk S a n t a Maria'da ihtiyacm olan her eyi bu
labilirdim. ller G a l e r i s i n e bakan binalardan birinin ikinci
katnda yer alan zengin ktphanesinde Suetonius'un, Philostratos'un, Plotinos'un, Ksenophon'un, hatt Yal C o s i m o d
neminde getirtilmi P l a t o n u n eserleri bulunuyordu. Dkn a
tosuna yaknd ve Porta Vercellina'ya da fazla uzak deildi. M
kemmel bir mutfa, olaanst tatllar yapan bir frn, kuyusu,
sebze bahesi, dikimevi ve hastanesi vard. Btn bunlar yet
mezmi gibi, en nemlisi de, Bakan Torriani haklysa, Khin,
bilmece falan z m e m e gerek kalmadan, manastrn koridorla
rnda karma kabilirdi.
Pek safmm.
Bu somut ayrnt dnda ansm yaver gitti: Santa Maria'da
tek bir bo hcre kalmt ve derhal bana verildi. Eni iki, boyu
admlk bir odayd, iltesiz tahta bir yata, Magenta cadde
sine bakan ufack bir pencerenin altnda kk bir masas var
d. Keiler soru sormadlar. Tavsiye mektubumu ktip Stanga
gibi pheyle incelediler; ama manastrlarna kederli ruhumu
dinlendirmek iin geldiimi sylediimde rahatladlar. " B i r Engizitrn bile inzivaya ihtiyac vardr" diye akladm. Anlay
gsterdiler.
Sadece bir art kotular. Patlak gzl ve garip aksanl bir
kei olan zango s e r t e uyard beni:
"Yemekhaneye asla izinsiz girmeyin. stat Leonardo al
masn kimsenin blmesini istemiyor, bakeki de stadn her
isteinin yerine getirilmesini istiyor. Anlald m?"
Onayladm.

GizliAkamYemei 43

n c e Santa M a r i a ktphanesini ziyaret ettim. Oray ok

merak ediyordum. Khin'in her trl ktln yuvas olarak
tarif ettii, tartmal, imdi de yasakl yemekhanenin st ka
tnda yer alan ktphane, dikdrtgen pencereleri olan geni
bir meknd; on-on be kk okuma masas, bir de byk k
tphaneci krss vard. Bu krsnn hemen arkasnda, kilitli,
kaln bir kapnn ardnda kitaplar muhafaza ediliyordu. En ok
dikkatimi eken, ktphanenin stma dzenei oldu: Alt kat
taki bir kazandan salanan su buhar bakr borulardan geerek
zemindeki deme talarn styordu.
"Istma, ktphaneyi kullanan okurlar iin deil" diye ak
lad h e m e n grevli; b e n i m o marifetli dzenei ilgiyle inceledi
imi grnce. "Kitaplar iin. ok deerli kitaplarmz olduu
iin souk yznden mahvolmalarn n l e m e m i z gerekiyor.
Sanyorum ktphane sorumlusu olan Peder Alessandro,
bana pheyle deil, utanmazca bir merakla bakan ilk keiti.
Uzun boylu, kemikli, ok beyaz tenli ve nazik tavrl bir adam
d; plnde yeni bir ehre grdne ok m e m n u n olmu
gibiydi.
"Buraya pek fazla insan gelmez" diye itiraf etti. "Hele Roma'dan!"
"Ya... Demek Romal olduumu biliyorsunuz?"
"Haberler rzgr hzyla ulayor peder. Santa M a r i a halen
kk bir cemaat. Ocamza bir Engizitrn geldiini u anda
cemaatimizde bilmeyen kalmamtr sanrm."
Kei mutabakat iareti olarak gz krpt.
44 JavierSierra

"Resm bir grevle gelmedim" diye yalan syledim. "Kiisel

meseleler nedeniyle buradaym."
"Ne nemi var! Engizitrler tahsilli, bilgili insanlardr. Bu
rada keilerin hemen hepsi okuma yazmada glk ekiyor. Bir
sre yanmzda kalrsanz sizinle iyi anlaacamz sanyorum."
Ardndan ekledi:
"Roma'da ifre Dairesi'nde altnz doru mu?"
"Evet..." dedim ararak.
"Harika, peder. M u h t e e m . Konuacakokeyimiz olacak.
Bana sorarsanz birka gn geirmek iin dnyada daha iyi bir
yer bulamazdnz."
Alessandro b e n d e cana yakn bir adam izlenimi uyandr
d. Elli yalarndayd, engel burnunu ve hayatmda grdm
en kk eneyi komplekssiz tayordu. demelmas grtlan
dan frlamaya alr gibiydi. M a s a n n stnde, herhalde kitap
harflerini bytmek iin kulland kaln mercekler duruyor
du; cbbesinin kollarnda koca k o c a mrekkep lekeleri vard.
Onunla ilk anda samimiyet kurmadm - h a t t a o arpk yz be
ni ipnotize etmesin diye fazla bakmamaya alyordum-; bu
nunla birlikte, aramzda derhal iten bir sevgi ba olutuunu
syleyebilirim. Manastrda bulunduum sre boyunca ihtiya
larm karlamak konusunda srarla teklifte bulundu. Her e
yin bana yabanc grnd o muhteem meknn gizli kele
rini bana gstereceini syledi ve iime younlaabilmem iin
gerekli skneti salamaya sz verdi.
"Bakalar da sizden rnek alsa, keiler buraya almak
zere gelseler" diye szland, dilini tutamazm gibi, "buray k
sa zamanda Roma'dakilere benzer bir stdim generale'ye* hat
ta belki bir niversiteye dntrebilirdik..."
"Buraya almak zere keiler gelmiyor mu?"
"Ne kadar ok bilgi sunulduu dnlrse, pek az. Size
mtevaz gibi grnebilir ama bu ktphanede dkln en
nemli eski metin koleksiyonlarndan biri bulunuyor."

GizliAkamYemei 45

"yle mi?"
" B b r l e n i r m i gibi grnyorsam affedin ama ok uzun
zamandr burada alyorum. Belki sizin gibi kltrl bir
Romal'ya, Vatikan'la karlatrnca nemsizgelebilir, ama ina
nn burada bulunan baz metinler, papann ktphanecilerinin
bile hayal edemeyecei eyler..."
"yleyse" dedim kibarca, "bu metinlere ulaabilmek be
nim iin bir imtiyaz olacak."
Kei Alessandro vgy kabul edercesine ban edi, bir
yandan da ktlarn kartryor, nemli bir ey aryordu.
" n c e sizden kk bir ricam olacak" deyip ks ks gld.
"Aslnda sizi bana Tanr gnderdi. Sizin gibi ifre D a i r e s i n d e
mesajlar deifre etmeye alk biri iin byle bir b i l m e c e pey
nir ekmek saylr."
D o m i n i k e n kei, zerine bir eyler karalanm bir kt
paras uzatt. Basit bir resimdi. Sradan bir gamn ortasnda
yersiz bir "za" ve bir olta inesi. yle bir ey:

"Evet?" diye sordu sabrszlkla. "Anlayabildiniz mi? B e n

gndr urayorum, zemedim."
"Burada ne bulmanz bekleniyor?"
" R o m a ndilinde bir cmle."
Bilmeceye uzun uzun baktm ama anlamn sezemedim.
Pf noktasnn o yersiz "za" olduu akt. Yersiz olan eyler
daima cevab iinde barndrr; peki ya olta inesi? Zihnimde
gamdan balayarak btn unsurlar sraya soktum ve gldm.
"Evet, doru, bu bir c m l e " dedim sonunda. " H e m de ok
basit."
"Basitmi?"
46 JavierSierra

"Okumay bilmek yeterli, Kei Alessandro. Bakn: n c e

olta inesini R o m a n diline evirerek, yani 'amo'yla. ie balarsa
nz, geri kalan h e m e n anlam kazanyor."
"Anlayamadm."
"ok basit. n c e 'amo'yu okuyun, sonra da notalar."
Kei pheyle parman resmin zerinde gezdirdi:
"L'amo... re... mi... fa... sol... la... 'za... re! L'amore mifa sollazare/.."*diye haykrd. "u Leonardo namussuzun teki! B e n bir da
haki sefere gsteririm ona! Mzik notalaryla oynam... Maledetto."**
"Leonardo m u ? "
O ad duyunca gereklie geri dndm. Ktphane
ye K h i n i n bilmecesini zmek zere snacak bir yer arad
m iin gitmitim. Eer tahminlerimizde yanlmyorsak, ipu
cu Leonardb'yla, yasakl yemekhaneyle ve orada gerekletirdi
i eserle ok yakndan ilikiliydi.
"Aa!" diye haykrd ktphaneci, kefinden tr hl kab
na samayarak. "Henz onunla tanmadnz m?"
Bam iki yana salladm.
"O da bir b i l m e c e meraklsdr. S a n t a Maria keilerine her
hafta bir b i l m e c e getirir. Bu en zorlarndan biriydi..."
"Leonardo da Vinci mi?"
"Ya kimolacak?"
"Keilerle pek fazla konumadn sanyordum..." dedim
duraksayarak.
"Sadece alrken konumaz. Ama buraya yakn bir yerde
oturduu iin sk sk eseri denetlemek zere urar ve galeriler
de bizlerle akalar. ift anlaml szlere, kelime oyunlarna ba
ylr, nkteleriyle bizi gldrr."
"ift anlaml szler."
Bu szler beni gldreceine kayglandrd. Beytanya'nn
btn ifre zclerinin kafasn kartran bir mesaj deifre
e t m e k zere orada bulunuyordum. Leonardo'nun porteye d*) "Ak bana hazveriyor."
*) L a n e t olsun (.n.).

GizliAkamYemei 47

ntrd apknca cmleden ok farkl olan ve zm e

itli devlet meselelerini belirleyecek bir metin. Bu manasz ge
vezeliklerle kaybedecek vaktim mi vard?
"En azndan" dedim serte, "arkadanz Leonardo'yla be
nim ortak bir yanmz var: alrken yalnz bamza olmaktan
holanyoruz. Bana bir masa verip kimsenin rahatsz e t m e m e
sini salar msnz?"
Kei Alessandro szlerimin bir rica olmadn anlad.
Glmsemesi keli yznden silindi ve itaatkr bir tavrla ba
n sallad.
"Buraya oturun. almanz kimse blmeyecek."
O leden sonra ktphaneci szn tuttu. Bakan
Torriani'nin Beytanya'da verdii yedi msrann karsnda ge
irdiim saatler, Milano'da en yalnz kaldm saatlerdi. Bu iin,
daha nceki almalarmn hepsinden daha fazla yalnzlk ge
rektirdiini anlyordum. Tekrar okudum:

zm sabrn mkfat olacakt.

Beytanya atlyelerinde rendiim ekilde bu anlamsz
szlere deerli stat Peder Leon Battista Alberti'nin teknikle
rini uyguladm. Peder Alberti olsa, bu bilmeceye baylrd; sra
dan bir metnin arkasna saklanm gizlici bir mesaj zmekle
kalmayp, bu zmn muhtemelen beni gtrecei sanat ese
rinin arkasnda gizlenen muammay da z e c e k t i m . Peder Al-

48 JavierSierra

berti perspektif konusunda bir kitap yazan ilk bilgindi; sanat

sever, air ve filozoftu, kpei iin bir cenaze mar bestelemi,
Roma'daki Trevi emesinin tasarmn yapmt. Tanr'nn va
kitsizceyanna ald deerli bilginimiz, bir bilmeceyi zerken
trnn ve kaynann nemli olmadn sylerdi: G r n r
olandan gizli olana gitmek gerekiyordu. Yani n c e aikr olan,
"za"y saptayp sonra gizli anlamn aramak gerekliydi. Bir ba
ka yararl kural daha vard: Bilmeceler daima acele etmeden,
en ufak ayrntlara eilerek, hafzamzda tortulamalarna izin
vererek zlr.
Burnekte aikr, fazlasyla aikr olan, msralarda bir isim
gizlendiiydi. Torriani bundan emindi, ben de okuduka daha
emin oluyordum. Her ikimiz de Khin'in, ifre Dairesi'nin bil
meceyi zp kendisiyle iliki kuracan umarak ipular ver
diini dnyorduk; dolaysyla pheye yer brakmayan bir
okuma yntemi olmas gerekiyordu. Elbette isimsiz muhbiri
miz grnd kadar ihtiyatlysa, sadece keskin bir gzlemci
zebilirdi ifreyi.
Anlamsz msralarda dikkatimi eken bir baka ey, yedi
sayyd. Bu tr bilmecelerde genellikle saylar nemlidir. i
ir yedi msradan oluuyordu. Aksak vezninin bir anlam olma
lyd. Tpk Leonardo'nun olta inesi gibi bir ey. Eer bu "bir
ey" aradm kimlikse, metin ona, ancak yzne bakamayaca
m birinin gzlerini sayarak ulaabileceimi belirtiyordu. Bu
radaki eliki kafam kartryordu. Birinin yzne bakmadan
gzlerini nasl sayabilirdim?
M e t i n bana direniyordu. Gzlere yaplan esrarengiz an
trmann anlam neydi? Acaba peygamber Zekarya'nn ta
rif ettii, Yahova'nn yedi gzne* benzer bir ey miydi; yoksa
Kyamet'in boazlanm kuzusunun yedi boynuzuyla yedi g
z** gibi bir ey mi? Eer yleyse, bir saynn ardnda ne gibi bir
isim bulunabilirdi? Ortadaki cmle anlamlyd: "Admn says
n yan tarafnda bulacaksn" Says... Hangi say? Yedi mi aca*)Zckarya,4 ,1 0 .
") Vahiy, 5, 6.

GizliAkamYemei 49

ba? Acaba bir sra say, yani yedinci miydi? Avignon'daki kar-papa V I I . C l e m e n s gibi mesela? Bu ihtimali h e m e n dladm.
mzasz yazcmzn, ismine bir numara eklenmesini hak ede
cek biri olmas muhtemel deildi. Peki yleyse neydi? Ayrca
drdnc msrada bulduum garip hatay nasl yorumlamak
gerekiyordu? Mesaj yazan niin invehies yerine rinvenies diye
yazmt?
Tuhaflklar birbirini izlemekteydi.
Santa Maria'daki ilk alma gnmde sadece bir ey
den emin olabildim: "mza"nn son iki cmlesi, kesinlik
le bir Dominiken'e has ifade biimleriydi. Torriani'nin sezgi
si

doruydu.

"Contemplari et contemplata aliis tradere", Aziz

Tommaso'nun lahiyat Toplu Yaptnda geen ve tarikatmzn

en nl iarlarndan biri saylan bir cmleydi. "nceleyip ba
kalarna iletmek incelemenizin sonucunu" anlamna geliyordu.
Dieri, "Veritas", "Gerek", yine olduka yaygn bir Dominiken
iar olmasnn yan sra, kalkanlarmzda kullanlrd. G e r i iki
cmleyi hi birarada grmemitim ama pe pee okunduklarn
da, geree ulamak iin tetikte olmak gerektii anlamna ge
liyordu galiba. En azndan iyi bir tavsiyeydi. Peder Alberti ol
sa beenirdi.
Peki ya nceki iki cmle? Ne gibi bir isim ya da mesaj ieriyorlard?

50 JavierSierra

"Santa M a r i a manastrnn yeni misafirini duydunuz mu?"

Leonardo genellikle gnn son aydnlk saatlerinde S o n
Akam Yemei'ni incelerdi. Batan gnein nlar sofrada otu
ran figrleri n c e kzl glgelere, daha sonra da koyu, kasvetli
profillere dntrrd. Santa Maria manastrna sk sk bu en
sevdii eserini incelemek ve gndelik kayglarn unutmak iin
giderdi. Dk, Francesco Sforza onuruna dikilecek dev atl hey
kelini bitirsin diye onu sktryordu; gn boyu bu devasa atla
urayordu; bununla birlikte, Magripli bile Leonardo'nun asl
tutkusunun Santa Maria'nn yemekhanesinde olduunu biliyor
du. Yaklak be metreye dokuz metre boyutlarndaki yalboya
resim, o gne kadar gerekletirdii en byk eserdi. Ne zaman
bitireceini Tanr bilirdi ama bu ayrnt dhinin hi umurun
da deildi. Sihirli tablosuna yle dalmt ki, M a r c o d'Oggiono,
Toscanal stadn en merakl rencisi, sorusunu tekrarlamak
zorunda kald.
" G e r e k t e nduymadnzm?"
stat dalgn dalgn ban iki yana sallad. M a r c o onu ye
mekhanenin ortasnda bir tahta kasann zerinde oturur halde
bulmutu; bembeyaz uzun salar, her i gnnn sonunda ol
duu gibi, omuzlarna dklyordu.
"Hayr..." dedi duraksayarak. "lgin biri mi, caro?"
" B i rEngizitr, stadm."
" K o r k u n bir meslek, desene."
"stat, ayrca sizin srlarnzla da ok ilgileniyormu."
*) C a n m , (.n.)

GizliAkamYemei 51

L e o n a r d o baklarn Cenacolo'dan* ayrp rencisinin ma

vi gzlerine bakt. Yz ciddiydi, sanki Engizisyon'un bir yesi
nin yaknda olmas, ruhunda eski bir korkuyu canlandrmt.
"Srlarm m? Yine u srlar m M a r c o ? Hepsi burada. Dn
de syledim sana. Gzle grnr yerde. Yllar n c e unu ren
dim ki, bir eyi insanlarn aptallndan gizlemek istiyorsan, en
iyi yer, herkesin grebilecei yerdir. Anlyorsun, deil mi?"
M a r c o bayla onaylamakla birlikte ikna olmu grnm
yordu. stadn bir gn nceki neesi t a m a m e n snmt.
" B a n a sylediklerinizi ok dndm stat. Burayla ilgili
bir ey daha anladm galiba."
"Sahi m i ? "
"Kutsal bir meknda ve din adamlarnn gzetiminde al
manza ramen, bu Akam Yemei'nde sa'nn ilk kudas yinini
resmetmek istemediniz, deil mi?"
stadn kaln sar kalar aknlkla havaya kalkt. M a r c o
d'Oggiono devam etti:
"arm gibi yapmayn. sa'nn elinde takdis edilmi ek
mek yok, Evkaristiya'y tesis etmiyor, havariler de yiyip imiyor.
Takdis de edilmiyorlar."
"Vay canna! Devam et. Doru yoldasn."
" B e n i m anlamadm u, stat: Sofrann bir ucuna niye u
dm resmettiniz? arap ve ekmek ncil'de var; balk, hibir
ncil'de g e m e m e s i n e ramen, sa'nn simgesi olarak anlala
bilir. Ama Paskalya yemeinde masa rtsnde dmden hi
sz eden olmu mu?"
Leonardo elini d'Oggiono'ya uzatp yanna ard.
"Gryorum ki resmin iine girmeye almsn. Bu ok
iyi."
"Buna ramen, srrnzn ok uzandaym hl, deil m i ? "
"Hedefe varacam diye kafa yorma M a r c o . Sen sadece
doru yolda ilerlemekle ilgilen."
M a r c o gzlerini hayretle at.
*)

Milano'da Son Akam Yemeine verilen ad.

52 JavierSierra

"Siz benim ne dediimi duymadnz m stat? Bu manas

tra bir Engizitrn gelmi olmas, ortalkta sizin S o n Akam
Yemeiyle ilgili sorular sormas sizi kayglandrmyor m u ? "
"Hayr."
"Hayr m? Bu kadar m syleyeceiniz?"
"Ne d e m e m i istiyorsun? lgilenecek daha n e m l i ilerim
var. Mesela bu Akam Yemei'ni bitirmek... srlarn da." L e o nardo devam e t m e d e n nce keyifli bir tavrla sakaln ekitir
di. "Biliyor musun M a r c o ? Sonunda r e s m e t m e k t e olduum sr
r kefedip ilk kez okumay baardnda, artk hep greceksin.
Ve nasl bu kadar kr olabildiine aracaksn. te bunlar en
iyi gizlenmi srlardr. Gzmzn nnde olduklar halde g
remediklerimiz."
"Peki eserinizi okumay nasl r e n e c e i m stat?"
" Z a m a n m z n byk adamlarn rnek alarak. Mesela b
tn Floransa'nn gzleri nnde kendi srrn izmi olan co
rafyac Toscanelli'yi."
rencisi, Leonardo'nun eski ahbabnn adn hi duyma
mt. Floransa'da kendisinden D o k t o r diye sz edilirdi; yllar
dr geimini haritalardan salad halde, eskiden hekimlik yap
mt ve M a r c o Polo'nun yazlarna hayrand.
"Ama senin bunlarn hibirinden haberin yoktur." Leonardo ban sallad. "Sana bir srr okumay retmiyorum diye
beni sulamaktan vazgemen iin, bugn sana Toscanelli'nin
Floransa katedraline gizledii srr anlatacam."
" G e r e k t e n mi?"M a r c o kulak kesildi.
"Floransa'ya dndnde, gidip Filippo Brunelleschi'nin
D u o m o iin ina ettii dev kubbeyi grmeyi ihmal e t m e . Altn
da yava yava dola ve kenarlarndan birindeki kk delie
dikkat et. Vaftizci Aziz Yahya ve Havari Aziz Yuhanna yortula
rnda, haziran ve aralk aylarnda, le gnei bu deliin seksen
ksur metre zerinden geer ve dostum Toscanelli'nin zenle
z e m i n e yerletirdii m e r m e r bir izgiyi aydnlatr."
"Ne diye stat?"
GizliAkamYemei 5 3

"Anlamyor musun? Bu bir takvim. Orada iaretli gn d

nmleri, k ve yaz mevsimlerinin balangcn gsterir. Bunu
ilk fark eden ve yln sresini yz altm be gn alt saat ola
rak saptayan, Julius Caesar'd. Artk yl o icat etti.* Btn bun
lar da tpk ona benzer bir izgi zerinde gnein ilerleyiini
gzleyerek baard. te Toscanelli de ona atfta bulunmaya ka
rar verdi. Nasl, biliyor musun?"
M a r c o omuz silkti.
" M e r m e r d e n meridyeninin bana, allmadk bir srala
mayla Olak, Akrep ve K o burlarnn iaretlerini koyarak."
"Burlarn Caesar'la alkas ne stat?"
Leonardo glmsedi.
"te sr da orada. Bu burlarn her birinin adnn ilk iki
harfini 1 alp ayn srada birletirirsen, aradmz gizli ismi bu
lursun: ca-es-ar.**"
"Ca-es-ar... Bundan kolay ne var? Harika!"
"Evet,yle."
"Sizin Cenacolo'nuzda gizlenen sr da buna benzer bir ey
mi stat?"
"Bunun gibi bir ey. Ama senin o ok korktuun Engizitrn, hayat boyu kefedeceini sanmam."
"Ama..."
" B u arada" diye rencisinin szn kesti Leonardo, "d
m Mecdelli Meryem'in ok saydaki simgesinden biridir. Bir
gn sana bunu aklarm."

54 JavierSierra

1 0

Krsnn zerinde uyuyakalm olmalym.

Kei Alessandro g e c e yars sularnda, M a t u t i n u m du
asnn h e m e n ardndan sarsarak uyandrdnda, btn vcu
dum uyumutu, arlar iindeydi.
"Peder, peder!" diye homurdand ktphaneci. "yi misi
niz?"
Bir cevap vermi olmalym, nk ktphaneci bir yan
dan beni sarsmaya devam ederken, bir yandan da yle bir ey
syledi ki, nnda uyandm:
"Uykuda konuuyordunuz!" dedi glerek, bilmece z
me konusundaki beceriksizliimle alay edermi gibi. "Bakeiin yeeni Kei M a t t e o , L a t i n c e t u h a f cmleler kekelediini
zi duymu, kiliseye gelip bana haber verdi. inize eytan gir
di sanm!"
Alessandro bana elenmekle kayglanmak aras bir ifadey
le bakyor, krtrd e n g e l burnuyla beni sanki tehdit ediyor
du.
" n e m l i bir ey deil" dedim zr dilercesine ve esnedim.
" o k uzun sre altnz peder. Geldiinizden beri azn
za bir lokma yemek koymadnz, sizin iin uykusuz kalmamn
da yarar yok. almanzda size hibir yardmda bulunamaya
camdan emin misiniz?"
"Hayr. Gerek yok, e m i n olun." Ktphanecinin ine oltal b i l m e c e karsndaki beceriksizlii, yardm konusunda pek
umut vaat etmiyordu.
" u Oculos e/us dinumera nesi oluyor peki? Srekli tekrar
layp duruyordunuz."
GizliAkamYemei 55

" y l e mi diyordum?"
B e n z i m soldu.
"Evet. Bir de Beytanya diye bir yerle ilgili bir eyler. Rya
nzda sk sk ncil'den blmler, Lazar'n dirilii gibi eyler g
rr msnz? Lazar Beytanya'lyd, deil mi?"
Glmsedim. Kei Alessandro'nun safl snr tanmyor
du.
"Anlayacanz sanmam, biraderim."
"Siz bir deneyin" dedi, szlerinin ritmiyle sallanarak. Ke
i bir kar temde dikkatle beni inceliyor, koca demelmas
grtlanda aa yukar oynuyordu. "Nihayet ben bu manast
rn entelekteliyim..."
Yiyecek bir eyler karlnda merakn gidermeye sz ver
dim. Santa Maria'daki ilk gecemde akam yemeine bile gitme
diimi yeni fark ediyordum. C b b e m i n altnda midem gurulduyordu. Ktphaneci beni mutfaa gtrp bir gn nceki
akam yemeinden artm bir eyler buldu.
"Bu, panzanella'dr, peder" diye aklad; uzatt lk kse,
buz gibi ellerimi stt.
"Panzanella

m?"

"senize. Salatalk, domates, soan ve ekmekle yaplan bir

orba. yi gelecek size..."
Gzel kokulu koyu orba mideme ipek gibi yayld. Dar
da gece karanlkt, tek bir mumun clz yla aydnlanyorduk;
torroni dedikleri nefis brein kalann da iki kuru incir misa
li mideye indirdim. M i d e m dolduktan sonra reflekslerim tekrar
almaya balad.
"Siz bir ey yemiyor musunuz, Kei Alessandro?"
"Yo, hayr" dedi uzun boylu, zayf kei glmseyerek.
"Oruluyum. Siz ocamza gelmeden nce balamtm oruca."
"Anlyorum."
Dorusu pek de n e m s e m e d i m .
"Demek uykumda Khinin imzasnn ilk msralarn hatrla
dm..." diye kendi kendimi knadm. artc bir yan yoktu asln
da. Kei Alessandro'ya ikram iin teekkr edip hakl olarak n
56 JavierSierra

yapm mutfaklarn verken, Beytanya'da sz konusu msralarn

ncil'den alnma olmadklarnn saptandn hatrladm. Aslnda
Platonunya da birbaka klasikyazarn metninden de alnmam
lard, KiliseBabalarnnmektuplarndanyadaKiliseyasalarndan
da. O yedi satr, ispiyon edilme korkusuyla Papalk Devletleriyle
yazmalarnn hemen tamamn artk ifreli yrten kardinaller,
piskoposlar ve bakeiler tarafndan kullanlan en temel ifre ku
rallarna bile uymuyordu. ifreli cmlelerin okunmas ounluk
la imknszd; deerli Leon Battista Alberti'nin eseri olan karma
k tun kalplar kullanlarak, resm Latince'den, sessiz harfler ve
rakamlardan oluan zel bir dile evriliyorlard. Genellikle bu ka
lplar, kenarlarnda alfabenin harflerinin yer ald bir dizi teker
lekten oluuyordu. Az bir bilgi ve el becerisiyle d tekerlekteki
harflerin yerine alttaki tekerlein harfleri konuyor, bylece her
hangi bir mesaj ifreli hale geliyordu.
Btn bu nlemlerin bir mant vard: Rahipler iin, nef
ret ettikleri soylular ya da aleyhlerinde entrikalar evirdikle
ri sarayllar tarafndan deifre edilmek bir kbustu; bu neden
le Beytanya'nn ileri ok ksa zamanda yze katlanm, bizler
K i l i s e n i n ynetiminde zorunlu bir unsur haline gelmitik. Peki
ama sevgili Alessandro'ya btn bunlar nasl aklayacaktm?
Kafamdan atamadm ifrenin, bildiim ifreleme yntemleri
nin dnda kaldn ve bu yzden de bende saplant haline gel
diini nasl itirafedebilirdim?
Hayr. Oculos ejus dinumera insann gizli kodlar konusunda
cahil birine ayakst aklayabilecei trden mesajlardan deildi.
"Ne dndnz sorabilir miyim, Peder Leyre? B e n i m
le hi ilgilenmediinizi dnmeye balayacam."
Kei Alessandro cbbemi ekitirerek beni manastrn ka
ranlk koridorlarndan geirip koularn olduu ksma gtrd.
"Artk karnnz doyurduunuza gre" dedi babacan bir ta
vrla, tantmzdan beri yznden silinmeyen mztehzi ifa
deyle, "en iyisi Laudes duasna kadar dinlenin. afak skmeden
n c e gelip sizi uyandrrm, siz de kafanz kurcalayan eyi ak
larsnz. Anlatk m?"
GizliAkamYemei 57

stemeye istemeye kabul ettim.

Hcre o saatte buz gibiydi, cbbemi karp nemli ve sert
bir yataa uzanma dncesi, uyank kalmaktan daha ok kor
kutuyordu beni. Ktphaneciden masamn stndeki mumu
yakmasn rica ettim; afakta grp hastanenin galerisinde
gezinerek birtakm eyleri akla kavuturmak zere anlatk.
imin ayrntlarn herhangi biriyle paylama fikri houma git
tiinden deil. Aslnda Santa Maria bakeiine sayglarm bile
s u n m a m t m henz; ama Kei Alessandro'nun, bilmeceler ko
nusundaki beceriksizliine ramen, bu karmak ite bana yar
dmc olacana dair bir his vard iimde.
Soyunmadan yataa uzandm ve verilen tek battaniyeyle
rtndm. Sonra, kire boyal tahta tavana gzlerimi dikip if
reli msralar sorununu tekrar kafamdan geirdim. Bir ayrnty
atladma dair bir his vard iimde. S a m a ama temel bir "za".
Bylece, gzlerim ardna kadar ak, cmlelerin kaynana ili
kin ne biliyorsam kafamdan geirdim. Deerlendirmemde ya
nlmyorsam, gece zihnimi bulandrmyorsa, isimsiz muhbiri
mizin a d n n - e n azndan ifresinin- ilk iki msrada gizlendi
i olduka akt.
Garip bir oyundu. Kimi branice kelimelerde olduu gi
bi baz kelimelerin, anlamlarnn dnda bu anlam tamamla
yan birer belirteni vardr. ki Dominiken iar, adammzn va
iz olduunu gsteriyordu. Bundan aa yukar emindim. Peki
ya nceki cmleler:
Gzlerini say,
ama yzne
Admn
yan

tarafnda

bakma.

saysn
bulacaksn.

Gzler,yz, say, ad, yan...

Alacakaranlkta, zihnim yorgun halde, anszn anladm.
Belki yine bir kmaz sokaa giriyordum ama birden adn say
s meselesi o kadar sama gelmedi. Yahudilerin, alfabenin her
58 JavierSierra

harfine bir say veren bilime gematria dediklerini hatrladm.

Yuhanna Vahiy'de "Anlay olan, canavarn saysn hesap et
sin; nk insan saysdr, ve onun says 666'dr" diye yazd
nda bu bilimi byk ustalkla kullanmt. 6 6 6 says, zaman
nn en zalim adamna iaret ediyordu: Neron Caesar; harfleri
nin toplam, korkun haneli rakama eitti. Acaba Khin din
deitirmi bir Yahudi miydi? Baskdan korkarak kimliini bu
ayrnt yznden mi gizliyordu? Santa Maria'da ka kei Aziz
Yuhanna'nn gematria uzman olduunu ve kitabnda hayatn
tehlikeye atmadan Neron'dan sz ettiini bilebilirdi?
Khin de ayn eyi mi yapmt?
Uykuya dalmadan nce, heyecan iinde bu fikri Latin al
fabesine uyguladm. A n n (branice'deki alef) 1'e, B'nin de {bet)
2'ye tekabl ettiini varsayp bu ekilde devam ederek herhan
gi bir kelimeyi sayya dntrmek kolayd. Elde edilen saylar
toplamak yeterliydi; bylelikle ortaya kan sonu, seilen keli
menin kesin saysal deerini belirliyordu. Saysn. rnein Ya
hudiler Yahova'nn t a m ve gizli adnn toplamnn 72 olduunu
bulmulard; brani say sihirbazlar Kabalaclar ise, Tanr'nn
72 adn arayarak ii iyice karmaklatrdlar. Beytanya'da bu
nunla sk sk alay ederdik.
Ne yazk ki bizim rneimizde durum daha anlalmazd,
nk yazarn adnn saysal deerini bile bilmiyorduk... eer
bir saysal deeri varsa. M e e r ki msralardaki talimatlar har
fiyen izleyip yzne bakamayacamz ama gzleri olan birinin
yan tarafnda o sayy bulalm.
Bir sfenks bilmecesini andran bu bilmeceyi dnerek uy
kuya daldm.

GizliAkamYemei 59

11

KeiAlessandro, Laudesduasndan az nce, tam vaktinde

h c r e m e girdi. Tarikata yeni kabul edilmi acemi bir rahip ka
dar mutlu ve gleryzlyd. Roma'dan gelen bir bilginin ken
disiyle nemli bir bilmeceyi paylamas her gn olan ey deil
di; bu nemli gnn tadn karmaya kararl grnyordu. Yi
ne de, aceleye getirmemek istedii izlenimini uyandrd ben
de; sanki "ifaat"n h e m e n bitiverip onu hayal krklna urat
masndan korkar gibi. Dolaysyla, kibarlktan m, beni yannda
tutmann verdii zevki uzatma isteinden mi bilmem, afan
itiraflar iin uygun bir zaman olduuna hkmetti; elbette beni
cemaatin geri kalanna tantrdktan sonra.
Ktphaneci beni karanlkta srkleyerek kiliseye gt
rrken Bramante'nin kubbesindeki saat bei ald. Hcrelerin
tam zt ucunda yer alan, ktphaneyle yemekhanenin yaknn
daki kilise, mtevaz boyutlarda dikdrtgen bir neften oluu
yordu; bir Roma ant mezarndan sklm granit stunlar ta
rafndan desteklenen bir beik tonozu vard ve yerden tavana
kadar, nl emberler ve gnelerden oluan g e o m e t r i k desen
li fresklerle kaplyd. B e n i m zevkime gre fazla atafatlyd.
Kiliseye ge vardk. Santa Maria rahipleri ana altarn n
ne toplanm, dev amdanlarn solgun nda Te D e u m duas
n okumayabalamlard bile. erisi souktu, keilerin azn
dan kan buhar, youn ve esrarengiz bir sis misali ehrelerini
flulatryordu. Alessandro'yla ben stunlardan birine yaslanp
onlar uygun bir mesafeden gzlemeye koyulduk.
"u kedeki" diye mrldand ktphaneci, b a d e m gzl,
kvrck beyaz sal, elimsiz bir keii gstererek, "Bakei Vi60 JavierSierra

cenzo Bandello. G r n n e bakmayn, pek bilgilidir. Yllardr

Fransiskenler'le ve Meryem'in gnahsz doumu konusunda
ki dnceleriyle mcadele ediyor... G e r i aslnda b i r o k l a r n a
gre umutsuz bir mcadele."
"lahiyat eitimi mi grm?"
"Elbette" diye kesin bir tavrla onaylad. "Sandaki e s m e r ,
uzun boyunlu delikanl, yeeni Matteo."
"Evet, onu grmtm."
"Herkes onun gnn birinde nl bir yazar olacan d
nyor. Biraz daha tede, sacristia'nn kapsnn yannda duran
lar, Andrea, Giuseppe, Lucca ve Jacopo biraderler. Sadece m e
caz anlamda birader deiller, hepsinin annesi ayn."
ehrelerine tek tek bakp adlarn ezberlemeye altm.
"Sadece bazlarnn okuma yazmada glk e k m e d i i n i
sylemitiniz, deil m i ? " diye sordum.
Kei Alessandro sorumun arkasnda gizlenen amac kestiremedi. Kesin bir cevap verebildii takdirde, nemli sayda p
heliyi batan e l e m e m e imkn tanyacakt. Khin hakknda bil
diklerimiz, eitli bilim dallarnda eitim grm, dkn s a r a
ynda kabul gren kltrl bir adam olduunu gsteriyordu.
imdilik ifreyi z m e abalarmn boa gitme ihtimali yksek
grnyordu - L e o n a r d o ' n u n mzik bilmecesini incelerkenki
beceriksizliim hl gururuma dokunuyordu-; gerekten b a a ramazsam, karsama yoluyla yazarn bulmaktan baka a r e m
kalmayacakt. Ya da ansma gvenecektim.
Ktphaneci okuma yazma konusundaki becerilerini h a
trlamaya alarak biraderleri gzden geirdi.
"Durunbakalm..." dedi duraksayarak, "Kei Guglielmo a
dr, okuma bilir, iir okur. Benedetto, tekgzl olan, yllar b o
yunca mstensih* olarak alt. Zavall kei, Castelnuovo'daki
eski manastrna yaplan bir saldrda, bir dua kitabnn suretini
korumaya alrken gzn kaybetti. O zamandan beri hep ak
si. Her eye itiraz ediyor, onun iin ne yapsak yetmiyor."
"Ya o c u k ? "
*) Kitap kopya eden kii. (.n.)

GizliAkamYemei 61

" M a t t e o , sylemitim, bir melek kadar gzel yaz yazar.

Henz on iki yanda ama uyank bir ocuk, ok da merakl
dr... Durun bakaym..." Ktphaneci tekrar duraksad: "Adriano, Esteban, Nicola ve Jorge okumay benimle birlikte rendi
ler. Andrea'yla Giuseppe de yle."
Birka saniye iinde aday listesi dolup tamt. Baka bir
strateji denemeliydim.
"Syler misiniz, u yakkl kei kim, soldaki uzun boylu,
iri yapl olan?" diye sordum merakla.
"Ha, o mu? M a u r o Sforza, mezar kazcs. Hep tannmak
tan korkarm gibi bir biraderin arkasna gizlenir."
"Sforza m?"
"Evet... Magripli'nin uzak bir akrabas. Dk uzun zaman
n c e onu manastra kabul etmemizi ve sradan bir kei gi
bi muamele etmemizi rica etti. Hi konumaz. Grdnz
korku ifadesini hep tar, dedikodulara baklrsa days Gian
Galeazzo'nun bana gelenler yznden byle."
"GianGaleazzomu?"dedimyerimdesrayarak."GianG a leazzo Sforza'y m kastediyorsunuz?"
"Evet, evet. yl n c e len meru M i l a n o Dk. Magrip
li'nin tahta gemek iin zehirledii. Zavall Kei Mauro, bura
ya gnderilmeden n c e Gian Galeazzo'ya bakyordu; midesini
eritip gn can ekitikten sonra ldren scak st, arap, bi
ra ve arsenik karmn o n a iiren de oydu mutlaka."
"Daysn o mu ldrd?"
"Suu ona ilettiler diyelim. Ama bu - b e n i artm oldu
una memnun, i e k t i - gnah karma srasnda renilen bir
sr, anlyorsunuz, deil m i ? "
Belli etmeden M a u r o Sforza'y inceledim, hazin kaderi y
znden acdm ona. Saray yaantsn zorla terk edip sert yn
den bir cbbe, bir yedek amar ve iki ift sandaletten baka
eyinin olmad bir hayata gemek delikanl iin ar bir dar
be olmutu mutlaka.
" O k u m a yazma bilir mi?"
Alessandro cevap vermedi. Sadece dualara katlmak ze
re deil, topluluun ssndan da yararlanabilelim diye beni di62 JavierSierra

gederinin yanna doru itti. Bakei beni grr g r m e z ba

n eerek selamlad ve duasna devam etti. Dua, ilk gne n
ana kapnn zerindeki tula ve camdan glpencereye vuruncaya kadar srd. Geliimin cemaat iinde sansasyon yaratt
n syleyemeyeceim, nk kartal profilli, uyank grnm
l bakei dnda herhangi bir keiin beni fark ettiini san
myorum. Ancak Peder Bandello'nun dikkatli klavuzuma yap
t sert hareketi, onun da rahatsz olarak baka tarafa getii
ni fark ettim.
Bununla da kalmayp, bakei akardan hazr bulunanla
r takdis ettiinde Kei Alessandro bana topluluktan ayrlp
onunla birlikte hastane galerisine gitmemi nerdi.
O saatlerde hastanede kalan birka hasta hl uyumaktay
d; krmz tuladan avlunun kasvetli bir grnm vard.
"Dn stat Leonardo'yu yakndan tandnz sylyor
dunuz..." dedim. B e n i soru yamuruna tutmadan n c e tand
mhletin dolmak zere olduundan emindim.
"Burada onu tanmayan m var! Adam dhi. Garip bir dhi,
Tanr'nn benzersiz bir kulu."
"Garipmi?"
"Yani alkanlklar anlalmaz diyelim. Geliyor mu, gidiyor
mu, yemekhanede resim mi yapmaya niyeti var, yoksa sadece
eserinin karsnda dnp aldaki kusurlarn, kiilerin yz
hatlarndaki hatalarn peine dmek mi istiyor, bilemezsiniz.
Btn gn, yannda taccuinolan* her eyi not eder durur."
"Titiz demek..."
"Yok canm. Dzensizdir, sa solu belli olmaz; ama doy
mak bilmeyen bir merak vardr. Bir yandan yemekhanede a
lrken, bir yandan da manastrdaki hayat kolaylatrmak iin
bin trl lgnlk dnr: sebze bahesini kazmak iin otoma
tik krekler, hcrelere kadar giden su borular, kendi kendine
temizlenen gvercinlikler..."
" B i r Son Akam Yemei resmi yapyor, deil mi?" diye ara
ya girdim.
*) Kk not defteri.

GizliAkamYemei 63

Ktphaneci hastane galerisinin ortasndaki muhteem

granit kuyuya doru ilerledi ve tuhaf bir yaratk grm gibi
bakt bana:
"Henz resmi grmediniz, deil mi?" deyip glmsedi, ce
vabn bilirmi gibi. Neredeyse durumuma acr gibi. "Leonardo'nun yemekhanede tamamlamakta olduu resim bir Son Ak
am Yemei deil, Peder Agustin; tek Son Akam Yemei. Kendi
gznzle grdnz zaman anlayacaksnz."
" D e m e k ki garip ama erdemli biri."
"Size bir ey anlataym: stat Leonardo yl n c e oca
mza gelip Cenacolo iin hazrlklara baladnda, bakei ona
gvenmiyordu. Hatta Santa Maria arivlerinin ve mstakbel
seriptorium'umuzun sorumlusu sfatyla bana Floransa'ya mek
tup yazp Toscanal ressamn, iini zamannda yetitiren, mkemmelliyeti, gvenilir bir sanat m, yoksa her ii yarm b
rakan, kavgayla i yaptrlan servet avclarndan biri mi olduu
nu sorma grevini verdi."
"Ama yanlmyorsam bizzat dkn tavsiyesiyle gelmi."
"Evet, doru. Ne var ki bakeiimizin nazarnda bu yeter
li bir teminat deildi."
"Anlyorum, devam edin. Ne rendiniz? Dakik miymi,
dank m?"
" H e r ikisi!"
Anlamazm gibi yaptm.
" H e rikisi mi?"
"Garip biri dememi miydim? Ressam olarak, hi phe
yok ki, gelmi gemi en olaanst ressam; ama ayn zaman
da en isyankr. Bir eseri zamannda bitirmek onun iin en zor
i;aslndahibiriizamanndabitirmemi. Dahadabeteri, mesenlerinin talimatlar umurunda deil. Daima can ne isterse
onu resmediyor."
"Olamaz."
" y l e , peder. Floransa'nn ok yaknndaki S c o p e t o San
Donato manastrnn keileri on beyl n c e kendisine Rabbin
Doumu konulu bir resim sipari etmiler... hl t a m a m l a m a
m! En beterini syleyeyim mi? Leonardo sz konusu sahneyi
64 JavierSierra

tahamml snrlarn zorlayacak kadar deitirmi. obanlar

ocuk sa'ya tapnrken resmedeceine, stat Mneccim Kralla
rn Tapnmas* adn verdii bir tabloya balam ve gkyzne
bakarak ncil'de tasvir edilmeyen garip hareketler yapan arpk
adamlarla, atlarla doldurmu."
rperdim.
"Eminmisiniz?"
" B e n asla yalan sylemem" diye atld ktphaneci. "Ama
bu daha bir ey deil."
Bir ey deil mi? Kei Alessandro'nun ima ettii ey
doruysa, K h i n i n korkular azd bile; Da Vinci denen o ib
lis Milano'da boy gsterdiinde, gemiinde vahim sanat eseri
arptmalar vard. mzasz mektuplarda okuduum kimi tum
turakl cmleler zihnimde frtnay haber veren gkgrltleri
gibi grlemeye balamt. Ktphaneci szne devam etti:
"Sradan bir tapnma deildi. Bir Beytlehem yldz bile
yoktu! Sizce tuhafdeil mi?"
"Peki siz bu konuda ne dnyorsunuz?"
" B e n mi?" Kei Alessandro'nun m e r m e r yanaklar soluk
bir pembe tonuna brnd. Roma'dan gelmi, bilgili bir ada
mn gizlemedii bir ilgiyle bir konuda ona samimi fikrini sor
mas onu m a h c u p etmiti. "Ne dneceimi bilemiyorum as
lnda. Leonardo, sylediim gibi, allmn dnda bir adam.
Engizisyon'un onunla ilgilenmesine armadm..."
"Engizisyon m u ? "
M i d e m e bir yumruk daha oturdu. Konutuumuz ksa sre
boyunca Kei Alessandro beni irkiltmek konusunda doutan
bir yetenek sergilemiti. Yoksa ben mi daha alngan olmutum?
Engizisyon'a deinmesi sululuk duymama yol at. Daha n c e
nasl dnmedim? Milano'ya doru yola kmadan n c e Kut
sal Makam'n genel arivlerini nasl olup da incelememitim?
"zin verin anlataym" dedi Kei Alessandro heyecanla,
sanki hafzasnda bu tr eyleri canlandrmaktan zevk alrm
gibi. "Leonardo Mneccim Krallarn Tapnmasn yarm brakp
Milano'ya tand ve Gnahsz Doum Kardelii'nden bir si*) Floransa, Uffizi Galerisi.

GizliAkamYemei 65

pari ald; biliyorsunuz, San Francesco il G r a n d e kilisesini y

neten, bakeiimizin srekli ihtilafhalinde olduu Fransiskenler. Toscanal ressam orada da Floransa'daki sorunlarn ayns
n yaad."
"Yine m i ? "
"Elbette. stat Leonardo'nun Ambrogio ve Evangelista
de'Predis kardelerle apel iin bir triptik yapmas gerekiyor
du. avans olarak toplam iki yz e s c u d o aldlar ve her biri
panonun bir kanadn stlendi. Leonardo orta kanad stlendi.
Onun yapaca resim, peygamberlerle evrili bir M e r y e m Ana
olacak, iki yandaki kanatlarda da mzisyen melekler korosu yer
alacakt."
" D e v a m etmenize gerek yok: Siparii tamamlamad..."
"Hayr. Bu kez stat Leonardo kendine den blm bi
tirdi ama ona sipari edilen eyi teslim etmedi. Yapt resim
de peygamber filan yoktu. Bunun yerine M e r y e m Ana'y o c u k
sa ve Aziz Yahya ile birlikte bir maarada resmetti.* Ftursuz
ca, resminde sa ailesiyle Msr'a kaarken iki ocuun karla
masn betimlediini ileri srd. Oysa bu da ncil'lerin hibi
rinde yer almyor!"
"Ve elbette Engizisyona ihbar edildi."
"Evet. Ama sandnz sebeple deil. Magripli araya gire
rek davann grlmemesini salad ve onu ok muhtemel bir
hkmden kurtard."
Sorularma devam edip e t m e m e k konusunda kararszdm.
Aslnda o benim bilmecelerimden haberdar olmak istiyordu.
Ama aklamalarnn ilgimi ektiini de inkr edemezdim.
"Peki Engizisyona ne diye ihbar edildi?"
"Leonardo'nun, eserini yapmak iin Yeni Vahiyden esinlen
dii ileri srld."
"Hi byle bir kitaptan sz edildiini duymadm."
"Leonardo'nun eski bir dostunun, Joo M e n d e s da Silva ad
l, Portekizli Amadeo olarak da bilinen bir Fransisken'in yazd
heretik bir metin; Leonardo'nun resmini bitirdii yl Milano'da
ld. Bu Amadeo, yaymlad bir hicivde, Yeni Ahit'in asl kah)

Kayalklar Madonnas, Louvre Mzesi.

66 JavierSierra

ramannn sa deil, M e r y e m A n a y l a Aziz Yahya olduunu ima

ediyordu."
Yeni Vahiy. leride Leonardo'ya heretiklik nedeniyle soru
turma aacak olursam bu ayrnty da eklemek zere kitabn is
mini ezberledim.
"Peki keiler Yeni Vahiyle Leonardo'nun resmi arasndaki
ilikiyi nasl fark ettiler?"
Ktphaneci glmsedi:
"ok aikrd. Resimde M e r y e m A n a y l a o c u k sa yan ya
nayd, Vaftizci Yahya da Melek Uriel'in yannda resmedilmiti.
Olaan koullarda sa'nn kuzeni Yahya'y takdis ederken gs
terilmesi gerekirdi ama bu resimde tam tersi yaplmt! Ayr
ca M e r y e m Ana z evladn kucaklayacana koruyucu kollar
n Vaftizci Yahya'ya uzatyordu. Anladnz m? Leonardo Aziz
Yahya'y sadece M e r y e m Ana tarafndan merulatrlm ola
rak deil, sa'y takdis ederken resmetmekle, sa'dan stn ol
duunu ileri srm oluyordu"
Kei Alessandro'yu cokuyla tebrik ettim.
"ok keskin bir gzlemcisiniz" dedim. "Bu Tanr hizmet
krnn zihnini byk lde aydnlattnz. Size ok ey bor
luyum, biraderim."
"Siz sorun, ben cevap vereyim. Bu benim daima yerine ge
tirdiim bir anttr."
"Oru gibi mi?"
"Evet. O r u gibi."
"Sizi takdirediyorum biraderim. Gerekten."
Ktphaneci tavuskuu gibi iindi; gn giderek ga
lerinin karanln datr, gizli kalm rlyefleri ve sslemele
ri aa karrken, kendini maruz brakt, sanrm kkrtc
bekleyie nihayet bir son verdi:
"Pekl, bilmecelerinizde size yardmc olmama izin vere
cekmisiniz?"

GizliAkamYemei 67

12

lk anda ne cevap vereceimi bilemedim.

Kei Alessandro dnda arasra konutuum bir dier ke
i, bakeiin yeeni Matteo'ydu. Henz ocuk olmasna ra
men yana gre ok uyank ve meraklyd. Belki bu yzden,
gen M a t t e o bana yaklap Roma'daki hayatm sormaktan ken
dini alamamt. M e h u r R o m a .
Papalk saraylarn ve kiliselerle, manastrlarla dolu usuz
bucaksz caddeleri nasl hayal ettiini bilmiyorum ama b e n i m
ayrntl tasvirlerime karlk, ktphanecinin iyi niyetinden
pheye d m e m e yol aan baz srlar verdi bana.
Ktphanecinin, amcas bakeii ileden karmay baa
ran tek kii olduunu anlatt glerek.
"Nasl?" diye sordum merakla.
"Kei Alessandro'yla Leonardo'yu Kei Giuglielmo'nun
mutfanda, kollarn svam marul dorarken grdnde de
liye dnyor."
" L e o n a r d o mutfaa m iniyor?"
arp kalmtm.
" N e demek? Baka ey yapmyor ki! A m c a m onu aradn
da, gizlenmeyi en sevdii yerin oras olduunu biliyor. Gnler
boyunca eline fra almayabilir ama bizi ziyaret edip de ocak
larn banda birka saat geirmeden e d e m e z . Leonardo'nun
Floransa'da bir meyhanesi olduunu, orada alk yaptn
bilmiyor muydunuz?"
"Hayr."
"Kendisi anlatt bana. Ad da Sandro'yla Leonardo'nun
Kurbaas Sanca'ym."
"Sahi mi sylyorsun?"
68 JavierSierra

"Elbette!Ressamolanbirbakaarkadaylaamlar,SandroBotticelli'yle,kendisianlatt."
"Pekisonra ne olmu?"
" H i ! Sebze yemekleri, lahana yaprana sarl anuezler,
kurbaa biiminde doranm marul yapraklar ve salatalkla
yaptklar yemek mterilerin h o u n a gitmemi."
"Burada da ayn yemei mi yapyor?"
"ey..."M a t t e oglmsedi," a m c a mizinvermiyor.Manast
ra geldiinden beri en ok houna giden ey kilerimizde deney
ler yapmak. S o n Akam Y e m e i n i n mensn aradn sy
lyor. Sofradaki yemek, havarilerin portreleri kadar nemliy
mi... O kadar pikin ki, haftalardr rencilerini, arkadalarn
arp yemekhaneye yerletirdii koca bir masada yemek yedi
riyor, biryandan da manastrn mahzenini boaltyor."*
"Kei Alessandro da onayardm m ediyor?"
"Kei Alesssandro mu? O, sofraya oturup yemek yiyenler
den! Leonardo onlarngrnlerini incelediini, yediklerini na
sl resmedecei konusunda gzlem yaptn sylyor; ama bizim
erzaklar talan etmekten baka ey yaptn gren olmuyor!"
M a t t e o kkr kkr glyordu.
"Aslnda" diye ekledi, " a m c a m dke birka mektup yazp
Toscanal'nn bu istismarndan ikyette bulundu ama dk hi
kulak asmad. Byle devam ederse Leonardo tarlalarda mahsul
de brakmayacak."

GizliAkamYemei 69

13
Milanolular ayn 13'ne denk gelen cuma gnlerinden
teden beri holanmazlard. Fransz btl inanlarna dier
Latinler'den daha ak olduklarndan, haftann beinci gnn
Yahuda skariyot'un Son Akam Yemei sofrasndaki meum ye
riyle birletiren gnler, onlara sarsc rnekleri hatrlatrd. o k
gerilere gitmeye gerek yok, Templier valyelerinin IV. Yakkl
Philippe'in emriyle Fransa'da tutuklanmalar, 13 Ekim 1307 Cu
ma gnne denk gelmiti. sa'y reddetmekle, han zerine t
krmekle, tapnaklarda mstehcen biimde pmekle ve Bafomet adn verdikleri acayip bir puta tapmakla sulanyorlar
d. Tarikat yle bir felakete uramt ki, o gnden itibaren ayn
13'ne denk gelen btn cuma gnleri lanetli kabul edildi.
1497'nin 13 Ocak gn de istisna olmayacakt.
le vakti kk bir kalabalk, Santa M a r t a manastrnn
kaplarna yld. ou, iareti karmamak iin, katedralin ar
kasnda, Verzaro Meydan'ndaki ipek, parfm, yn dkknlar
n vaktinden nce kapamlard. Sabrsz grnyorlard. Ora
ya toplanmalarna sebep olan haber artc derecede kesindi:
Tanr hizmetkr Veronica da Benascio gne batmadan n c e
ruhunu T a n r y a teslim edecekti. Kehaneti bizzat kendisi, onca
felaketi haber vermeden n c e sergiledii kendine gvenle telaf
fuz etmiti. Hkmdarlar ve papalar tarafndan arlanan, biroklarnca daha hayattayken azize kabul edilen Veronica'nn son
kahramanl, daha iki ay n c e Magripli'nin sarayndan kovul
mak olmutu. Dedikodulara baklacak olursa, Veronica meum
kaderini haber vermek zere Donna Beatrice d'Este tarafndan
kabul edilmek istemi, des de kplere binerek bir daha yz
n grmemek iin manastrna hapsedilmesini emretmiti.
70 JavierSierra

stat Leonardo'nun gzde rencisi M a r c o d'Oggiono

onu iyi tanrd. Toscanal'nn sk sk onunla sohbet ettiini gr
mt. Leonardo rahibeyle, M e r y e m Ana'ya ilikin mistik ha
yalleri konusunda tartmaktan holanrd. Hem rahibenin an
lattklarn not eder, hem de meleksi ehresinin, tatl endam
nn, hznl tavrnn ayrntlarn taslak halinde izer, sonra da
tablolarna aktarrd. S r Veronica yanlmyorsa, maalesef bu
sohbetler o c u m a gn sona erecekti. M a r c o yemek yemeden
Toscanal'y rahibenin lm deine srkledi; fazla vakitleri
kalmadnn bilincindeydi.
"Gelmeyi kabul ettiiniz iin teekkr ederim. S r Veroni
ca sizi son kez grebileceine sevinecek" diye fsldad ren
ci stada.
Kk hcredeki tts ve ya kokusundan etkilenen Leo
nardo, rahibenin m e r m e r i andran ehresini hayranlkla seyret
ti. Zavall, gzlerini zor ayordu.
" O n a herhangi bir yardmm dokunabileceini sanmyo
rum" dedi.
"Biliyorum stat. Sizi grmek iin o srar etti."
"O mu?"
L e o n a r d o ban eip can ekien rahibenin dudaklar
na yaklatrd. Dudaklar uzun sredir kprdamaktayd, duyulamayan bir duay mrldanr gibiydiler. S r Veronica'ya kut
sal ya srm olan ve yanbanda tesbihiyle dua eden San
ta M a r t a kilisesinin rahibi, ziyaretinin biraz daha yaklamas
na izin verdi.
"Hl eserlerinizde ikizleri resmediyor musunuz?"
stat ard. Rahibe gzlerini a m a zahmetine katlanma
dan onu tanmt.
"Bildiim eyi resmediyorum hemire."
"Ah, Leonardo!" diye sylendi S r Veronica. "Sizin kim ol
duunuzu anlamadm zannetmeyin. Gayet iyi biliyorum.
Ama bu saatte sizinle tartmann anlam yok artk."
S r Veronica ar ar, Toscanal'nn anlamakta zorland,
seilemeyen bir tonda konuuyordu.

GizliAkamYemei 71

" S a n Francesco Kilisesi altar panonuzu, Madonna'nz gr

dm."
"Hounuza gitti m i ? "
" M e r y e m Ana houma gitti. o k yetenekli bir sanatsnz.
Ama ikizler houma gitmedi... Syleyin bakaym, dzelttiniz mi
onlar?"
"Dzelttim hemire. Fransisken rahiplerin istedii ekilde."
"nat bir adam olarak tannyorsunuz Leonardo. Bugn
bana Dominikenler'in yemekhanesinde de yine ikizler resmet
tiinizi sylediler. Doru mu bu?"
Leonardo aknlkla irkildi.
"Cenacolo'yu grdnz m hemire?"
"Hayr. Ama iiniz ok konuuluyor. Bilmeniz gerekir."
" D a h a n c e de syledim S r Veronica, ben emin olduum
eyin resmini yapyorum sadece."
" y l e y s e Kilise iin yaptnz ilere ikizler katmakta niye
srar ediyorsunuz?"
"nk ikizler vard. Andreas ve Simon Petrus kardetiler.
Aziz Augustinus da, baka byk ilahiyatlar da sylyor. Ha
vari Yakub'u sa'ya ok benzedii iin sk sk onunla kartrrlarm. Bunlarn hibirini ben uydurmadm. Yazl."
Rahibe bu kez mrldanmad.
"Ah,Leonardo!"diyehaykrd."SanF r a n c e s c oKilisesindeki
hatay tekrarlamayn! Bir ressamn grevi mminlerin kafasn
kartrmak deil, sipari edilen kiileri aka gstermektir."
"Hata m!" Leonardo istemeden sesiniykseltti. M a r c o , ra
hip ve hastayla ilgilenen iki rahibe ona dndler. "Hangi hata?"
"Yapmayn stat!" diye homurdand S r Veronica. "Altar
panonuzda Aziz Yahya'yla sa'y kartrmakla sulamadlar m
sizi? ki su damlas kadar benzer r e s m e t m e d i n i z mi onlar? Ay
n kvrck salar, ayn tombul yanaklar ve neredeyse ayn du
ru... Eseriniz Yahya ve sa arasnda sapka bir karkl te
vik etmiyor muydu?"
"Bu kez byle bir ey olmayacak hemire. Cenacolo'da ol
mayacak."
72 JavierSierra

"Ama Yakub'u sa'nn ehresiyle resmetmisiniz bile, yle

dediler!"
S r Veronica'nn itirazn herkes iitti. Hl stada eseri
nin srlarn zebildiini kantlama hayalleri kuran M a r c o dik
kat kesildi.
"Kartrlmalar mmkn deil" diye cevap verdi Leonardo.
"Yeni eserimin odak noktas sa. Duvar resminin tam ortasnda
dev bir 'A! Koskocaman bir alfa. Kompozisyonumun kayna."
d'Oggiono dnceli bir tavrla enesini svazlad. D a h a
n c e nasl fark etmemiti? Son Akam Yemei'ni zihninde c a n
landrdnda, sa gerekten de dev bir byk harf 'A'ya benzi
yordu.
"'A'm ? "S rVeronicasesinialaltt.Tuhafnagitmiti." P e
ki sorabilir miyim, bu kez eserinize ne yazdnz L e o n a r d o ? "
" G e r e k mminlerin okuyabilecei bir ey."
"yi Hristiyanlarn ounluu okuma yazma bilmiyor stat."
" B e n de bu yzden onlar iin resim yapyorum."
" B u size kendinizi On kiler'in arasnda gsterme hakk m
tanyor?"
" B e nmritlerinen mtevazolanncanlandryorumh e m
ire. Yahuda Taddeus'u, neredeyse masann en sonunda, alfay
geriden izleyen omega misali."
" O m e g a m? Siz mi?.. Dikkatli olun stat. Fazlasyla iddia
lsnz, gurur ruhunuzun mahvna sebep olabilir."
"Bu bir kehanet m i ? " diye sordu Leonardo alayla.
"Yal bir kadnla alay etmeyin ve tehisime kulak verin.
Tanr gelecee ilikin ak seik bir mistik hayal gnderdi bana.
unu bilmeniz gerekir ki Leonardo, ruhunu bugn G k l e r d e
ki B a b a m z a teslim edecek olan tek kii ben deilim" dedi S r
Veronica. "Sizin gerek mminler dediiniz kiilerden bazla
r, benimle birlikte Yarg Krss'nn karsna kacaklar. Ve
korkarm ki Yce Tanr'nn m e r h a m e t i n e layk olmayacaklar."
Etkilenen M a r c o d'Oggiono, S r Veronica'nn gsterdii
aba yznden nefes nefese kaldn grd.
" B u n a karlk sizin hl piman olup ruhunuzu kurtarmak
iin zamannz var."
GizliAkamYemei 73

1 4

Birlikte yaptmz gezintiden sonraki gnlerde benden

esirgemedii yardmlar iin Kei Alessandro'ya ne kadar te
ekkr e t s e m azdr. O n u n ve arasra papalk kentinden gelen
yabani keiin iine burnunu sokmak zere ktphaneyi ziyaret
eden gen Matteo'nun dnda kimseyle konumuyordum. Ke
ilerin geri kalann sadece Byk Galeri'nin yanndaki d e r m e
a t m a yemekhanede ve dua saatlerinde kilisede gryordum.
Ama her ikisinde de sessizlik kural uygulandndan, herhangi
biriyle iliki kurmak kolay deildi.
B u n a karlk ktphanede durum bambakayd. Kei
Alessandro dierlerinin yanndayken sergiledii katlktan sy
rlyor ve manastr hayatnn dier blmlerinde kstlanan di
lini serbest brakyordu. Ktphaneci Riccio'luydu; T r a s i m e n o
Gl'nn yanndaki kentin Milano'dan ok Roma'ya yakn ol
mas, dier keilerden ayrlmasn, hatta beni yardma muhta
bir hemeri gibi grmesini aklyordu bir bakma. Kendisinin
azna bir lokma koyduunu grmedim ama bana her gn suyla
birlikte ta gibi sert, yuvarlak buday kurabiyeleri ( b e n i m iin
gizlice ard, Kei Guglielmo'nun spesiyaliteleri), hatta s
necek gibi olduunda lambam iin temiz ya getiriyordu. Bun
larn hepsini -daha sonra anladm k i - benden uzaklamamak
iin, beklenmedik misafirinin, dertlerini birine amaya, srr
nn yeni ayrntlarn ifa etmeye ihtiya duyaca umuduyla ya
pyordu. Sanyorum her geen saat, bu "sr" Alessandro'nun ka
fasnda biraz daha byyordu. Hayal gcnn, m u a m m a z
meye niyetli biri iin iyi bir yardmc olmadn sylyordum
74 JavierSierra

ona; ama o glmsemekle yetiniyordu; becerilerinin gnn bi

rinde iine yarayacandan emindi.
Ondan tekikyetim, olaanst insancll olmutur. Ke
i Alessandro ksa zamanda iyi bir dost oldu. htiyacm oldu
u an mutlaka yanmdayd. S o n u alamadm iin umutsuzlu
a kaplarak kalemimi yere frlattmda beni teselli eder, o ey
tani bilmeceyi zmek iin sebat edeyim diye beni yreklendirirdi. Ama Oculos ejus dinumera her eye direniyordu. Harfleri
ne saysal deerler verdiimde bile karmakark bir sonu al
yordum sadece. Hayal krkl ve uykusuzluktan ibaret nc
gnn sonunda, Kei Alessandro msralar grm, ezberle
miti bile; sabrszlkla kelimeleri evirip eviriyor, kalarn a
tp ifresini nasl zeceini dnyordu. O anlamsz cmle
lerde anlalr bir ey bulduunda ehresi mutlulukla aydnlan
yordu. Sanki uzun yz hatlar anszn yumuuyor, o sert ehre
nin yerine heyecanl bir ocuk yz geliyordu. O sevinli anlar
dan birinde, say ve harfbilmecelerinin en ok sevdii trler ol
duunu rendim. Gizli ifreler kitab BykSanat'nyaratcs
olan R a m o n Llull'u okuduundan beri, gz baka ey grm
yordu. O puhu kuu* b i t m e z tkenmez bir srpriz kaynayd.
Her eyi biliyor gibiydi. ifreleme sanatyla ilgili btn n e m
li eserleri, btn Kabalac kitaplar, Kitab Mukaddese ilikin
btn denemeleri. Buna ramen, btn bu kuramsal hazrln
pek yararn gremiyorduk sanki...
"Yani" diye mrldand Alessandro, cemaatinin harl harl
Donna Beatrice'nin c e n a z e trenine hazrland gnlerden bi
rinde, "gerekten problemi zmek iin manastrdaki resimler
den birindeki gzleri saymamz gerektiini mi dnyorsu
nuz? O kadar basit mi olacak sizce?"
Bir yandan omuz silkip bir yandan da ellerini dosta sk
tm. Ne cevap verebilirdim? Baka deneyebileceimiz ey kal
madn m syleyecektim? Ktphaneci bir yandan bayku
gzleriyle beni izlerken bir yandan da uzun enesini svazlyor*) Sabahlayan ya da M a t u t i n u m duasna u y a n m a y a aldrmayan keilere taklan ad.

GizliAkamYemei 75

du. Ama b e n i m gibi o da bu seenee pheyle bakyordu. p

hemizin bir sebebi vard. Adn saysnn bir resimdeki gz say
snda aranmas gerekiyorsa - b u resmin M e r y e m Ana, Aziz D o
mingo ya da Azize Anna olmas nemli deildi- sonu bizi bir
kmaz sokaa gtrecekti. nk Santa M a r i a manastrndaki heykellerden herhangi birinin gzlerinin saysnn verecei
aikr sonu ya birdi ya da iki; sadece bir ya da iki harften olu
an bir zel isim bulmak da imknszd. Manastrda bir Io, E o ,
Au ya da buna benzer biri yoktu. Sadece harften oluan J o b *
gibi bir ad da iimize yaramazd. Santa Maria'da ne o vard, ne
Nuh, ne de Lt; zaten olsayd da kimin yznde gz bula
caktk?
Birden bir eyi anladm. Acaba bilmece bir insann gzle
rinden bahsetmiyor muydu? Belki de sz konusu olan bir ej
derha, yedi bal, on drt gzl bir ylan ya da bir odann "yan
t a r a f n a resmedilmi baka bir canavard.
"Ama Santa Maria'nn hibir yerinde canavar yok ki" diye
itiraz etti Kei Alessandro.
" y l e y s e yanlyoruz belki. Belki gzlerini saymamz gere
ken figr bu manastrda deil, baka bir binada. Bir kulede, sa
rayda, yakndaki bir baka kilisede..."
" T a m a m , Peder Agustin! Bulduk!" Ktphanecinin gzleri
heyecandan akmak akmak oldu. "Anlamadnz m? M e t i n d e
bir insandan ya da hayvandan deil, bir binadan bahsediliyor!"
"Binadanm?"
"Elbette! Tanrm, ne salaklk! Gn gibi aikr halbuki! Oculo hem gz demektir, hem de pencere. Yuvarlak pencere. S a n t a
Maria kilisesi yuvarlak pencerelerle dolu!"
Ktphaneci bir kt parasna bir eyler karalad. Ace
leyle yazd yeni tercmeyi onaylayacam umarak, gergin bir
tavrla uzatt. Eer kei haklysa, btn bu sre boyunca g
zmzn nndeki zm grmemitik. Puhu kuuna gre,
"gzlerini say, ama yzne bakma", "pencerelerini say, ama c e p
hesine bakma" olarak da anlalabilirdi.
) Eyub. (.n.)

76 JavierSierra

Kabul etmek durumundaydm: Biraz zorlama olmakla bir

likte metnin kukuya yer brakmayan bir anlam vard.
Santa Maria kilisesinin d gerekten de Magripli'nin te
vik ettii katksz Lombardiya zevkine uygun ekilde Guiniforte Solari tarafndan tasarlanm yuvarlak pencerelerle doluydu.
Her yerde bu yuvarlak pencerelerden vard, bir haftadr altn
da dua ettiim, B r a m a n t e ' n i n eseri olan yepyeni kubbeye bile
epeevre gmlmlerdi. Bu kadar basit olabilir miydi? Kei
Alessandro ok emindi:
"Grdnz m? Yan cephe, Peder Agustin!" diye srar etti
tekrar. "kinci cmle de doruluyor: In latere nominis mel notam
rinvenies. Adnn saysn yan tarafnda aramak gerekiyor! Cep
heyi hesaba katmadan, penceresi olan tek yan duvardakileri sa
yarak. te say burada!"
Milano'da geirdiim zamann doruk noktas bu and.

Gizli AkamYemei 77

15

Kimse farkna varmad.

O akamzeri San F r a n c e s c o il Grande'nin etrafnda dola
an satclarn, sarraflarn, keilerin hibiri, alelacele Fransisken kilisesine giren hrpani klkl adama dikkat etmedi. Bay
ram arifesi ve pazarn kurulduu gnd, Milanolular nlerin
deki resm m a t e m gnleri iin yiyecek ve malzeme almakla
meguldler. Ayrca S r Veronica da Benascio'nun lm habe
ri kentte imek gibi yaylm, konumalarn byk blm bu
konuya ynelmi, grd mistik hayallerle n yapm rahibe
nin gerek gc konusunda tutkulu tartmalar balatmt.
Bu koullarda, rasgele bir serseriyle ilgilenmemeleri doald.
Ama budalalar yine yanlyorlard. San Francesco'ya giren
dilenci herhangi biri deildi. Dizleri saatler boyunca kefaret
demekten morarm, kafas sofuluk gstergesi olarak zen
le kaznmt. G e r e k t e n de Tanr'dan korkan, yrei temiz bir
adamd; Fransisken kilisesinin byk kapsndan ieriye titre
yerek, btl inanl komulardan birinin, belki S r Veronica'nn
kehanetlerinden etkilenerek er ge kendisini ele vereceinden
emin girdi.
Az sonra olacaklar hayal etmekte zorlanmyordu: o k ge
cikmeden biri tapnakta bir dilenci olduunu koarak zangoca
haber verecekti. Z a n g o haberi diyakoza iletecek, o da derhal
cellada bildirecekti. Haftalardr ayn ey tekrarlanyordu, gr
ne baklrsa kimsenin umurunda deildi. O n d a n n c e tapna
a ulaan sahte dilenciler arkalarnda hibir iz brakmadan ka
yplara karmlard. Dolaysyla oradan sa kmayacandan
emindi. Ama bu, seve seve deyecei bir bedeldi...
78 JavierSierra

Pejmrde giysili adam soluklanmadan ana n e f i n iki yann

daki sralar geti ve hzl admlarla ana altara y r d . Kilisede
kimsecikler yoktu. sabet. G e r e k t e n de Aziz'in varln nere
deyse hissetmekteydi bile. Kendini T a n r y a hi bu kadar yakn
hissetmemiti. Yakndayd. yle olmasa, o s a a t t e vitraylardan
szlen n, "mucize"nin btn ayrntlarn g r m e s i iin en
uygun k olmasn nasl aklayabilirdi? Hac o aitar panosu
na ulap a h e s e r e sayglarn sunmak iin o k a d a r z a m a n bek
lemiti ki, heyecandan gzlerinden yalar fkryordu. B o u n a
da deildi. Nihayet Milano'da pek az kiinin a s l ismini bildii
bir tabloyu grebiliyordu: Maest*
Yolun sonu buras myd?
Sahte serseri yle sezinliyordu.
Dikkatle yaklat. aheser'in tasvirini o k a d a r o k dinle
miti ki, gizli ayrntlarn aslnda nasl o k u n m a s gerektii ko
nusunda kendisine bilgi verenlerin sesleri i m d i zihnine dolu
up akln kartryordu. 1 8 9 x 1 2 0 santimetre** boyutlarnda
ki, altarda kendisine ayrlan bolua bir eldiven gibi o t u r a n re
sim pheye yer brakmyordu: Resmin iinde k c k iki o
cuk birbirlerinden gzlerini ayramyorlard. D i n g i n e h r e l i bir
kadn kollaryla ocuklarn ikisini koruyor, ciddi bir melek, Uriel, Baba tarafndan seilmi olan ocuu kesin, s u l a r c a s n a bir
tavrla, parmayla iaret ediyordu. "O hareketi g r d n d e sa
na ifa edilen gerek dorulanm olacak" dendiini iitir gibiy
di hl. "Melein bak seni dorulayacak."
Kalbinin atlar hzland. Hac tapnan mutlak sszl
nda tek bana, biraz korkarak, sanki o ilahi sahneyle temel
li birlemeye niyetliymiesine elini uzatt. Doruydu. n a n c
nn gzellikleri kadar doruydu. Kendisinden n c e gizlice ora
ya hac yolculuu yapm olanlar yalan sylememiti. Hibiri.
stat Leonardo'nun eseri bin yldr sren gerek din araynn
t a m a m l a n m a s iin gerekli ipularn ieriyordu.
*) "Ycelik". L e o n a r d o ' n u n Kayalklar Madonnast adl k o m p o z i s y o n u n u n z g n ad.
**) P e d e r Leyre'nin metnindeki btn l birimleri o k u m a kolayl s a l a m a k a m a c y l a
m e t r i k sisteme evrilmitir.

GizliAkamYemei 79

Hac nl resme tekrar baktnda anszn bir ey dikkatini

ekti. Ne tuhaf. Kitab Mukaddes'te ad geen kiinin balar
nn zerine o haleleri kim izmiti? Biraderleri ona, mucize me
rakls gerici zihinlerin rn olan o fuzuli bezemeyi stadn ka
stl olarak eserine dahil etmediini sylememiler miydi? y
leyse orada ne ii vard? Sahte dilenci rkt. aheser'deki tek de
iiklik haleler deildi. Uriel'in gerek Mesih'i iaret eden par
ma neredeydi? Eli T a n r n n gerek Olu'nu iaret edeceine
niin kucandayd? Melek niin artk seyirciye bakmyordu?
Ba dndrc bir dehet duygusu hacy penesine ald.
Biri Maestay tahrifetmiti.
"phe ediyorsunuz, deil mi?"
Hacnn kl kprdamad. Srtnda bouk, sert bir ses duy
du ve donakald. Kilise kapsnn gcrdadn duymamt, de
mek ki bir sredir izlenmekteydi.
"Sizin de dierleri gibi olduunuzu biliyorum. Nedendir
bilinmez, siz heretikler Tanr'nn evine akn ediyorsunuz. I
sizi cezbediyor ama onu tanmaktan da acizsiniz."
"Heretik mi?" diye mrldand hac, ta kesilmi halde.
"Hadi c a n m ! Anlamayacamz m sanyordunuz?"
Hacnn dili tek kelime daha edemedi.
"Hi deilse bu sefer o rezil resmin karsnda dua e t m e te
sellisini bulamayacaksnz."
Kalbi deli gibi arpyordu. Saati gelmiti. aknd, kplere
biniyordu. Sahte bir resim karsnda diz k m e k zere hayat
n tehlikeye atmt, alaya alndn hissediyordu. Karsndaki
tablo aheser deildi. Vaat edilen Maest deildi.
"Olamaz..." diye mrldand. Yabanc gld.
"Anlalmayacak bir ey yok. Sizi c e h e n n e m e gnder
meden nce bilgilendirme ltfunda bulunacam. Leonardo
Maest nz 1483'te yapt, yani on drt yl n c e . Tahmin ede
bileceiniz gibi Fransiskenler resimden pek m e m n u n kalmad
lar. Gnahsz Doum inanlarn pekitirecekve altar aydnla
tacak bir resim bekliyorlard. Halbuki o kendilerine ncil'lerin
80 JavierSierra

hibirinde bulunmayan ve sa'nn Msr'a ka srasnda onun

la Aziz Yahya'y biraraya getiren bir sahne sundu."
"Tanr'nn annesi, Yahya, sa ve Bamelek Uriel. Nuh'a
Tufan haber veren melek. Bunda ne ktlk var?"
"Hepiniz aynsnz" dedi ses ac ac. "Leonardo tabloyu de
itirmeyi kabul etti ve ilk resimden birka bakmdan farkl
olan bu resmi sundu. Mnasebetsiz ayrntlar yok etmiti."
"Mnasebetsiz m i ? "
"Aziz Yahya'yla sa'y birbirinden ayrmann mmkn ol
mad, haklar olan kutsallk halesini ne M e r y e m Ana'nn ne
de olunun tadklar bir eseri baka trl tanmlamak mm
kn m? ki kutsal ocuun birbirine tpatp benzemelerini na
sl aklayabilirsiniz? Mminlerin kafasn kartrmay amala
yan bu eylem kfr deil de nedir?"
Hac bir rahatlama duygusuyla ilk kez derin bir nefes ala
bildi. Cellat -o olduundan e m i n d i - hibir ey anlamamt.
Kendisinden n c e gelen ve hi geri dnmeyen biraderler ld
rlrken gizli inanlarnn sebebini aklamamlard demek ki;
o da can pahasna sessizlik yeminine uymaya razyd.
"phelerinizi akla kavuturan kii ben olmayacam"
dedi sknetle, sese yzn dnmeye cesaret edemeden.
"Yazk. G e r e k t e n yazk. Leonardo'nun Maesta'y bu e
kilde yeniden yaparak size ihanet ettiini anlamyor musunuz?
Karnzdaki panoya dikkatle bakacak olursanz, iki ocuun
artk birbirinden rahatlkla ayrlabildiini grrsnz. Mer
yem Ana'nn yanndaki Aziz Yahya. Uzun kollu han tayor
ve dier ocuk, yani sa tarafndan takdis edilirken dua ediyor.
Uriel artk parmayla kimseyi iaret etmiyor, sonuta beklenen
Mesih'in kim olduu aka grnyor."
hanet mi?
stat Leonardo'nun biraderlerine srt evirmi olmas
mmkn myd?
Hac bir kez daha elini tuvale uzatt. Oraya koruyucular
Donna B e a t r i c e d'Este'nin cenazesine katlmak zere akn eden
kalabala snarak varmt. Yoksa o da m satmt kendileGizliAkamYemei 81

rini? Uruna o n c a mcadele verdikleri her ey imdi kecek

miydi?
"Aslnda hibir aklama yapmanza gerek yok" diye devam
etti ses meydan okurcasna. "Leonardo'ya bu ktl kimin
esinlediini artk biliyoruz; T a n r y a kr o alak uzun zaman
dr topran altnda yatyor. Hi pheniz olmasn: Tanr Por
tekizli Kei Amadeo'yu ve Yeni Vahiy'ini gerektii ekilde ceza
landracaktr. Onunla birlikte Meryem Ana'y sa'nn annesi de
il, bilgi simgesi olarak grme lksn de."
" H e reye ramen gzel birsimge" diye itiraz etti hac. "Bir
ok kiinin paylat bir lk. Yoksa M e r y e m Ana'y hem o
cuk sa'yla h e m de o c u k Yahya'yla resmeden herkesi cezalan
drmay m dnyorsunuz?"
" M m i n l e r i n ruhunda kargaaya yol ayorlarsa evet."
"Peki gerekten stat Leonardo'ya, rencilerine ya da
Luino'lu ressama yaklamanza dahi izin vereceklerini mi sa
nyorsunuz?"
"Bernardino de Lupino'ya m? Lovinus veya Luini de de
dikleri?"
"Tanyor musunuz onu?"
"Eserlerini biliyorum. Grne baklrsa ustasyla ayn
hatalar yapan, Leonardo'nun gen bir taklitisi. Hi pheniz
olmasn, onun da gn gelecek."
"Ne yapacaksnz? ldrecek misiniz o n u ? "
Hac bir eylerin yolunda olmadn hissetti. Arkasnda
knndan ekilen bir klcn sesine benzer, madeni bir srtnme
iitti. Tarikat yemini silah tamasna izin vermiyordu, bu yz
den sahte Maestay dua etti, aman diledi.
" B e n i m de iimi bitirecek misiniz?"
"Khin tedbirsiz olanlarn iini bitirecek."
"Khinm i ? "
Daha lafn tamamlamamt ki, garip bir rpnma i or
ganlarn altst etti. K o c a m a n elikten bir klcn keskin az
srtn deldi. Hacnn azndan korkun bir hrlt kt. Bir karlk bir maden kalbini ikiye bld. imek gibi sratli, keskin
8 2 JavierSierra

bir duyu gzlerini dehetle amasna sebep oldu. S a h t e serseri

nin hissettii ac deil, souktu. Buz gibi bir kucaklamayla sen
deleyip altara arpt ve morarm dizlerinin stne dt.
Katilini bir tek o anda grd.
Khin iriyar, simsiyah, yz ifadesiz bir glgeydi. Kilise
de hava kararmaktayd. Her ey kararyordu. Z a m a n bile garip
biimde yavalamaya balad. Altarn demesine arptn
da hacnn o m z u n a asl kn zld; iki para ekmekle ga
rip ekiller basl bir deste karton yere sald. En sttekinde
Aziz Francesco cbbesi giymi, banda l bir ta, sa elinde
Yahya'nnkine b e n z e r bir ha, sol elinde de kapal bir kitap ta
yan bir kadn grnyordu.
"Lanet olas heretik!" diye homurdand Khin bunu grnce.
Hac ona alayla glmserken, Khin'in kartonu yerden alp
bir kalemi kanna batrdn ve kartn arkasna bir ey yazd
n grd.
"Rahibenin... kitabn... aslaaamayacaksnz.
ki bklm yatt yerde, kalbi kann kpk kpk de
me talarnn zerine fkrtrken o na kadar farkna varmad
bir ey dikkatini ekti: Uriel artk gerek aheser'de olduu gi
bi Vaftizci Yahya'y iaret etmiyordu ama baklar her eyi ifa
de ediyordu. "Tanr'nn atei", devrik gzleriyle eria Irma'nn
bilgesini dnyann tek kurtarcs olarak iaret etmeyi srdr
yordu.
" L e o n a r d o " diye teselli buldu hac ebedi karanla gml
meden nce, her eye ramen onlara ihanet etmemiti. Khin
yalan sylemiti.

GizliAkamYemei 83

16

M a n a s t r n iini brakp Santa M a r i a delle Grazie'nin tula

deli cephesini rahata dolamak iin 14 O c a k Cumartesi g
nnn masn bekledik. Bilmeceler konusunda doutan ye
tenekli olduunu kantlam olan Kei Alessandro yine coku
iindeydi. Sanki birka saat n c e kentin o blmn dondu
ran hava keii etkilemiyordu. Saat alt buukta, ayin biter bit
mez ktphaneciyle ben sokaa kmaya hazrdk. Basit bir i
ti, iki dakikadan fazla srmeyecekti, buna ramen beni derin
den sarsmaktayd.
Kei Alessandro halimi fark etti, yine de susmay tercih etti.
Cephedeki pencereleri sayarak elde edeceimiz "adn say
s" ne olursa olsun, problemi zm olmayacamz biliyor
dum. Elimizde bir say olacakt; isimsiz muhbirimizin adnn
deerini belirten bir say olacakt belki ama bundan emin ola
mazdk. Yoksa soyadnn harflerinin toplam says m sz konu
suydu? Ya da hcre numaras? Veya...
"Size bir ey syleyecektim, unuttum" diye dncelerimi
bld kei sonunda.
"Nedir biraderim?"
"Belki sizi rahatlatabilecek bir ey: Bu mbarek sayy bul
duumuzda, b i l m e c e n i n zne varmak istiyorsak, daha yapa
cak ok iimiz olacak."
"Evet, doru."
"unu bilmenizde yarar var: Santa Maria'daki keiler c e
maati, btn talya'nn b i l m e c e zmeye en alkn cemaatidir."
Glmsedim. Ktphaneci, birok Tanr hizmetkr gi
bi Beytanya'nn adn bile duymamt. Bylesi daha iyiydi. Ne
84 JavierSierra

var ki Kei Alessandro kibirli iddiasnn sebeplerini bana a k

lamak konusunda srarl davrand; otuz sekin D o m i n i k e n ' d e n
oluan cemaatin en sevdii elencenin b i l m e c e zmek olduu
nu anlatt. Bazlar bu konuda ok ustayd, hatta birou da d i
erleri iin bilmeceler uyduruyordu.
"Ormanlarn dourduu evlatlarsonra onlar katleder. N e d i r
bilin bakalm?" dedi ark syler gibi; benim, grevimize oyunlar
eklemeye hevesli olmadm grd halde. "Balta sap!"
Kei Alessandro ayrntlar konusunda cimrilik e t m e d i .
Anlattklarndan en ok ilgimi eken, Santa Maria'da b i l m e
celerin sadece elence amal olmadyd. Keiler vaazlarn
da sk sk bilmecelere yer veriyor, onlar eitim amacyla kul
lanyorlard. Kei abartmyorsa, manastrn duvarlar, B e y t a n ya haricinde Hristiyan dnyasnn en byk bilmece yaratcs
okulunu barndryordu iinde. Bu nedenle, Khin eer bir yer
de yetitiyse, buras en uygun meknd.
" S z m dinleyin, Peder Leyre" dedi ktphaneci, p h e
lerimi sezmiesine: "Sayy bulduunuzda ne yapacanz b i
lemezseniz, biraderlerimizden herhangi birine dann. Hi ak
lnza gelmeyen biri probleminizi zebilir."
"Herhangi birine ha?"
Ktphaneci yzn ekitti.
" E l b e t t e ! Herhangi birine! E m i n i m ahr nbeti kimdeyse,
sizin gibi bir Romaldan daha ok b i l m e c e biliyordur. Hi e
kinmeyin, bakeie, aya, kiler sorumlularna, mstensihlere, herkese sorun! Yalnz bir eye dikkat edin: Sesinizi etrafa
fazla duyurmayn ki btn keilerin uymas gereken sessizlik
kuraln bozduunuz iin sizi knamasnlar."
Bunlar syledikten sonra manastrn ana giriini kapatan
srgy ekti.
Kk bir , damdan aa, ayaklarmzn dibine b o u k
bir grltyle dp dald. Doruyu sylemek gerekirse, a
fakta bir kilisenin cephesi boyunca yrmek kadar sradan b i r
eyin bu kadar nazik bir i olacan beklemiyordum. afak vak
tinin keskin souu kar tehlikeli bir buz pistine dntrmGizliAkamYemei 85

t. H e r yer bembeyaz, ssz ve rktc bir sessizlie brn

mt. stat Solari'nin tula duvarna yanap nc galeriyi
evreleyen it boyunca yrme fikri en cesur insan bile korku
turdu; bir anlk bir sendeleme boynumuzu krmamza ya da ha
yat boyu sakat kalmamza sebep olabilirdi. O saatte dua edece
imize manastrn dnda hayatmz tehlikeye atarak ne yapt
mz keilere aklamann zorluu da cabas.
Uzun boylu dnmedik. Dikkat ederek, buz tabakalarnn
arasnda sandaletlerimizi mmkn olduunca slatmamaya a
larak, cephenin ortasna doru, sokaa paralel, ar ar iler
lemeye baladk. Neredeyse emekleyerek sokan kar tarafna
getik ve uygun bir mesafede olduumuza kanaat getirdiimiz
de, binalarn hepsini birden grebilecek ekilde karsnda du
rup baktk. eriden clz bir k pencereleri bir ejderhann gz
leri gibi parlatyordu. G e r e k t e n de kilisenin uzunluu b o y u n c a
bir dizi yuvarlak pencere seiliyordu. Cephesi, keyi dnnce
birka adm tede, "yz" teki tarafa dnk, uzanyordu.
"Ama yzne bakma..." dedim dilerim takrdayarak.
Souktan donarak, ellerimi yn c b b e m i n kollarnn iine
ekerek saydm: bir, iki, ... yedi.
O yedi says beni artt. Yedi msra, yedi pencere... sim
siz muhbirin adnn says hi phe yok ki bu lanet olas, tek
rarlanan yediydi.
"Peki yedi ne?" diye sordu ktphaneci.
O m u z silktim.

86 JavierSierra

17

Daha sonra olanlar yolumu aydnlatt.

" D e m e k ocamzda konaklayan R o m a l peder sizsiniz?"
Santa Maria delle Grazie bakeii Vicenzo Bandello son
derece ciddi bir ifadeyle beni inceledikten sonrasacristidya ge
memizi nerdi. Beatrice d'Este'nin lm haberini Beytanya'ya
yazan adamla nihayet tanyordum.
"Birader Alessandro sizden bana ok bahsetti" dedi. "Anla
lan bilgili bir adamsnz. Dikkatli, iradesi gl bir aydn; ma
nastrmzda kaldnz srece c e m a a t i m i z sizden ok ey re
nebilir. Adnz ne demitiniz?"
"Agustin Leyre, muhterem bakei."
Bandello az n c e ikindi ayinini bitirmiti, clz bir gne
Padana Vadisi'nde ykselmekteydi. Bakei Donna Beatrice'nin
cenaze vaazn hazrlamak iin ekilmek zereyken yanna git
tim. Ani kararm t a m a m e n mantksz saylmazd. Kei Ales
sandro b i l m e c e m i cemaatin herhangi bir yesine sorabileceim
konusunda srar e t m e m i miydi? En beklenmedik keiin do
ru cevab bulabileceini ileri srmemi miydi? Bakeiten da
ha beklenmedik biri olabilir miydi?
Kararm, darnn buz gibi souundan ieriye dnp
manastrda biraz olsun snmaya alrken verdim. ansma
sacristia'da dolayordum, Peder Bandello da oradayd. Ktp
h a n e c i beni tek bama brakmt. Yeni alma seansmz iin
erzak alma bahanesiyle mutfaa inmiti, frsat o srada kar
ma kt.
Kei Vicenzo Bandello altm yan biraz stnde olmaly
d; yz diree toplanm bir yelken gibi buruuktu, iri bir eneGizliAkamYemei 87

si vard ve btn duygularn yz ifadeleriyle aa vurma konu

sunda inanlmaz bir b e c e r i sergiliyordu. Kendisini kilisede gr
dm gece zannettiimden daha da ufak tefekti. Sacristia'da
kaplar resimlerle ssl dolaplarn birinden dierine koutu
ruyor, hangisini n c e kapatacan bilemiyordu...
"Syler misiniz, Peder Agustin" dedi, son ayinde kulland
kseyi ve ekmek kabn toplarken, "merak ettiim bir ey var:
Roma'daki greviniz nedir?"
"Engizisyon'da grevliyim."
"Evet, evet... Anladm kadaryla, iinizden artakalan za
manlarda da bilmece zmekten holanyorsunuz. ok gzel..."
glmsedi; "anlaacamzdan eminim."
" B e n de sizinle bu konuda konumak istiyordum."
" G e r e k t e n mi?"
Bam salladm. Bakei ktphanecinin anlatt kadar
deerli biriyse, K h i n i n Milano'daki varl gznden kama
m olmalyd. Bununla birlikte dikkatli olmalydm. Belki de
imzasz mektuplarn yazar bakeiin kendisiydi; ama benim
gerek niyetimden emin oluncaya kadar kimliini aklamak
tan korkuyordu. Daha da beteri olabilirdi: Belki Khin'in var
lndan haberdar deildi; ama kendisine akladm takdirde
harektmzdan Magripli'yi haberdar etmekten onu ne alkoya
bilirdi?
" B i r ey daha soracam, Peder Leyre. Sr z m e merakl
s olduunuza gre, hafza sanatndan sz edildiini duydunuz
mu acaba?"
Bandello bu soruyu adeta istemeden sormutu; bense bu
arada mektuplar konusuna ne derece dahil olduunu anlamaya
alyordum bo yere. Belki de abartyordum. S a n t a Maria'da
tantm her yeni kei, pheliler listeme ekleniyordu. Kei
Vicenzo da istisna olmayacakt. Doruyu sylemek gerekirse,
btn ihtimaller iinde, o duvarlarn arasnda yaayan yakla
k otuz keiten Khin'in zelliklerine en ok uyan, bakeiti. Daha n c e Beytanya'da bunu nasl fark etmemitik b i l m e m .
Hatta ad bile yedi harften oluuyordu: Vicenzo. T a m yedi. Tp88 TavierSierra

k eytani Oculos e/us dinumera'nn. yedi dizesi ve kilisenin g

ney cephesinin yedi penceresi gibi. Bu ayrnty bakeiin, do
laplar, kutsal eya sandklarn ne byk bir rahatlkla ap ka
padn ve cbbesinin altnda k o c a bir deste anahtarlk tad
n grdmde fark ettim. Bakei, Dk un Santa Maria'ya
ilikin hesap ve projelerinden haberdar az sayda kiiden biriy
di ve mektuplarn Roma'ya resm ve gvenilir bir ulakla gnde
rebilecek belki tek kiiydi.
" E e ? " diye srar etti; benim dnceli tavrma bakp glerek.
" B u sanattan sz edildiini duydunuz mu, duymadnz m?"
Bam iki yana sallarken bir yandan da bakeite yargm
onaylayacak bir zellik aryordum.
"ok yazk!" diye devam etti. "Tarikatmzn bu deerli bi
limde byk uzmanlar yetitirdiini pek az kii biliyor."
"Hi duymadm."
"O zaman Cicero'nun Hitabet zerine'sinde bu sanattan
sz ettiini de bilmiyorsunuzdur mutlaka; ne de daha eski bir
kitapta, Herennius in Retorik'te ayrntlaryla aklandn ve
istendii zaman bir eyi derhal hatrlamak iin kullanlacak ke
sin bir formln bize sunulduunu..."
"Bize sunulduunu mu? Dominikenler'e mi?"
"Elbette! Peder Leyre, otuz ya da krk yldan beri, ben de
dahil birok biraderimiz bu bilimde eitim gryor. Siz ki her
gn karmak dosyalarla, belgelerle urayorsunuz, hafzanza
bir metni, bir resmi, bir ismi arivleyip hayat boyu unutmaya
canzdan emin olmay hi hayal etmediniz mi?"
"Ettim elbette. Ama bunu ancak dhiler..."
"iniz iin gerekli olduuna gre" dedi bakei szm
keserek, "byle bir mucizeyi gerekletirmek iin en iyi ynte
m i n ne olduunu renmeyi hi dnmediniz mi? Kitap kop
ya e t m e k iin bizimki kadar imkn bulunmad antik ada
inanlmaz bir yntem bulmulard: Bilgilerini saklamak zere
'hafza saraylar' hayal ederlerdi. Bundan da sz edildiini duy
madnz, deil m i ? "
GizliAkamYemei 89

aknlktan dilim tutulmu halde, bam iki yana salla

dm.
" r n e i n Yunanllar, grkemli odalarla, galerilerle dolu
byk bir bina hayal ederler ve her pencereye, kemere, stu
na, merdivene, salona farkl anlamlar atfederlerdi. Holde gra
mer bilgilerini, salonda retorik bilgilerini, mutfakta hitabet bil
gilerini 'saklarlard'... Daha n c e oraya yerletirdikleri bir eyi
hatrlamak iin de hayallerinde sarayn o kesine gidip kar
malar yeterliydi. Olaanst, deil mi?"
Ne diyeceimi bilemeyerek bakeie baktm. Roma'da al
dmz mektuplar konusunda soru sorma frsat m veriyordu
bana? Kei Alessandro'nun tavsiyesine uyup laf dolandrma
dan bilmeceyi sorsa mydm? Gvenini batan kaybetmekten
korkarak ima yolunu denedim:
" B i r ey soracam, Peder Vicenzo: 'Hafza saray' yerine
'hafza kilisesi' kullansak? Mesela bir insann adn ta ve tula
dan bir kiliseye gizleyebilir miydik?"
" G r y o r u m ki zeki bir adamsnz Kei Agustin." Hafif
alayl bir tavrla gz krpt. "Ve pratik. Yunanllarn hayali sa
raylara uygulad dzeni Romallar, hatta Msrllar gerek bi
nalarda denediler. Binaya giren kii gerekli 'hafza kurallar'n
biliyorsa, odalarda dolarken deerli bir bilgi de edinebilirdi."
"Peki ya bir kiliseye?" diye srar ettim.
"Evet, bir kiliseye de uygulanabilir" diye onaylad. "Ama bu
tr bir dzenein ileyiini aklamadan n c e size bir ey gs
termek istiyorum. Daha n c e de dediim gibi, son yllarda Ravenna, Floransa, Basel, M i l a n ove Freiburg'dan eitli D o m i n i
ken keiler, zel olarak bu i iin hazrlanm resimler ya da
mimari yaplara dayanan bir ezber sistemi zerine alyoruz."
"Hazrlanm m dediniz?"
"Evet. Uyarlanm,dzenlenmi,bilmeyenleregereksizg
rnen ama gizledikleri alfabeyi bilenler iin temel birtakm de
koratif unsurlarla bezenmi. Bir rnek verirsem daha iyi anla
yacaksnz Peder Agustin."
90 JavierSierra

Bakei cbbesinin iinden kard katlanm bir k

d sunak masasnn stne at. Elinden daha byk olmayan,
beyaz bir ktt, bir kesinde b a l m u m u lekeleri vard. zeri
ne baslm olan resimde sol aya bir basamaa dayal bir ka
dn figr grnyordu. Etrafnda kular, gsnden sarkan
garip nesnelervard, ayaklarnn altnda Latince biryaz, kimli
ini aka ortaya koyuyordu. "Bayan Gramer", dalgn bakla
rn bolua dikmiti.

" T a m bu sralar, bundan byle gramer sanatnn deiik

blmlerini hatrlamaya yarayacak bir resmi bitirmi bulunu
yoruz. te bu" dedi, garip resmi gstererek. "leyiini grmek
ister misiniz?"
Bam salladm.
"Dikkatle izleyin" dedi bakei. "u anda biri bize grame
rin hangi temeller zerine oturduunu sorsa, karmzda bu re
sim varsa, hi duraksamadan cevap verebilirdik."
GizliAkamYemei 91

"Gerekten m i ? "
nanamaym Bandello'nun hounagitti.
"Cevabmz kesin olurdu: praedicatio, applicatio ve continentia* Neden, biliyor musunuz? ok kolay: nk cevab bu
resimde 'okudum!'
Bakei kdn zerine eilip hayali daireler izerek res
min deiik blmlerini gsterdi:
"Dikkatli bakn: Praedicatio, P harfiyle balayan sa kolda
ki ku (pjaro) ve bu harfin eklini gsteren flamayla belirtili
yor. Figrn en nemli nitelii olduu iin iki nesneyle gste
rilmi, ayrca tarikatmzn da ayrc zellii. S o n u t a hepimiz
birer vaiziz, deil m i ? "
'Bayan Gramer'in elinde tuttuu, kendi zerine kapanarak
Bandello'nun syledii ' P ' harfini oluturan zarif flamaya bak
tm.
" B i r sonraki nitelik" diye devam etti bakei, "applicatio,
Bayan Gramer'in elinde tuttuu Aquila, yani kartal tarafndan
temsil ediliyor. Hem Aquila hem de applicatio 'A' harfiyle bala
d iin, hafza sanatnda eitim gren kii aradaki ilikiyi der
hal kuracaktr. Continentia'ya gelince, kadnn gsnde nere
deyse yazl olduunu greceksiniz. Eer u nesneleri, yay, te
kerlek, saban ve ekici, birer h a r f gibi grrseniz, kolaylkla
okuyabilirsiniz: c-o-n-t-... Continentia!"
nanlr gibi deildi. Grnrde masum bir resme birileri
eksiksiz bir gramer kuram yerletirmeyi becermiti. Venedik,
R o m a ve Torino'daki atlyelerde artk yzlerle baslan kitapla
rn kapaklarndaki gravrlerin, bilmeyenin hi fark etmeyecei
gizlici mesajlarieriyorolabileceigeti hemen aklmdan. ifre
D a i r e s i n d e hi buna b e n z e r bir ey gstermemilerdi bize.
"Peki ya kularn tad, zerlerinden sarkan nesneler?
Onlarn da bir anlam var m ? " diye sordum, bu beklenmedik
aklamalar karsnda dtm aknlktan kurtulamayarak.
"Aziz biraderim, her eyin, istisnasz her eyin bir anlam
var. Her senyrn, her hkmdarn, her kardinalin bakalarn)Praedicatio:bildirme,vaaz;applicatio:temayl;continentia:kanma,(.n.)

92 JavierSierra

dan gizleyecei bir eyleri bulunduu bu zamanda, eylemleri,

sipari ettii sanat eserleri, koruduu yazlar ona ait bir eyler
gizler."
Bakei cmlesini esrarengiz bir tebessmle bitirdi. Bu
nu frsat bildim:
"Ya siz?" diye atldm. "Siz de bir ey gizliyor m u s u n u z ? "
Bandello alayl ifadesini bozmadan bakt yzme. S o n de
rece gvenli bir tavrla ban svazlad ve dalgn bir edayla sa
n dzeltti.
" B i r bakeiin de srlar vardr, evet."
"Peki bunlar var olan bir kilisede saklar m?" diye sorarak
iddiamda srar ettim.
"Aa!" dedi irkilerek. "Bunu byk kolaylkla yapabilir. n
ce her eyi saymas gerekir: duvarlar, pencereler, kuleler, an
lar... En nemli ey saydr! Sonra, kiliseyi saylara indirgedik
ten sonra, hangilerinin hangi harflerle ya da kelimelerle eletirilebileceine bakar. Karlatrmay hem bir kelimeyi olutu
ran harf saysna, hem de kelime saylara indirgendiinde ta
yaca deere gre yapar."
"Ama bu gematria peder! Yahudilerin gizli ilmi!"
"Evet, gerekten de gematria. Ama sizin dehete derek
zannettiiniz gibi aalk bir bilgi deildir. sa da Yahudiydi
ve sinagogda gematria ilmini rendi. Aksi takdirde brahim'le
M e r h a m e t ' i n saysal adan ikiz kelimeler olduunu nereden
bilecektik? Ya da Yakub'un merdiveniyle Sina D a n n branice toplamlarnn yz otuz olduunu, dolaysyla her ikisinin de
Tanr tarafndan gsterilen ge k yolu olduunu?"
"Yani" diye atldm, "sizin adnz, Vicenzo'yu Santa Maria
kilisesine saklamanz gerekse, kilisenin toplam yedi olan bir
unsurunu seerdiniz, adnzn yedi harfine eit olmas iin."
"Aynen yle."
"rnein... yedi p e n c e r e ? "
" B u iyi bir s e e n e k . Ama ben yine de kilisedeki fresklerden
birini tercih ederdim. Freskler basit bir pencere dizisinden da
ha fazla ayrnt eklemenize imkn tanr. Bir mekna ne kadar
GizliAkamYemei 93

ok unsur katarsak, hafza sanatna da o kadar esneklik kazan

drm oluruz. Dorusunu isterseniz Santa Maria'nn cephesi
bu i iin biraz fazla basit."
"Size gerekten yle mi geliyor?"
"yle zaten. Ayrca yedi, ok fazla yoruma ak bir saydr.
En kutsal saydr. Kitab Mukaddes srekli olarak yedi saysna
bavurur. Ben adm gizlemek iin bu kadar deiik anlamlara
ekilebilecek bir sayy semezdim."
Bandello samimi grnyordu.
"Gelin bir anlama yapalm" diye ekledi hi beklenmedik
ekilde: " B e n cemaatimizin u anda zmeye alt bilmeceyi
size syleyeyim, siz de kendinizinkini bana syleyin. Karlkl
birbirimize yardmc olacamzdan eminim."
Doal olarak teklifini kabul ettim.

94 JavierSierra

18

Bakei m e m n u n i y e t iinde kendisiyle manastrn dier

ucuna gitmemi rica etti. Bana bir ey gstermek istiyordu. Hem
de derhal.
Hzl admlarla ana altar getik, koroyerini ve Donna
Beatrice'nin cenaze treni iin sslenmekte olan galeriyi arka
mzda braktk ve ller Galerisi'ne alan uzun koridora gir
dik. Manastr sade bir meknd: eski tula duvarlar, zemini
ne zenle ta denmi koridorlar boyunca kusursuz bir d
zen iinde yerletirilmi granit stunlar. Esrarengiz hedefimi
ze doru yrrken, Kei Vicenzo, her zamanki gibi amasz
ca kemerlerin arasnda dolaan, ne olduunu gremediim k
k bir kitaba dalm olan Peder B e n e d e t t o l a , tek gzl mstensihe iaret etti.
"Ne oldu?" diye homurdand Kei Benedetto, bakei
kendisini arnca. "Yine eytann i'ne bakmaya m gidiyor
sunuz? stne bir kat kire ekip kapatsanz daha iyi ederdi
niz!"
"Rica ederim biraderim! Bizimle birlikte gelmeniz gereki
yor" diye emretti bakei. "Misafirimize buraya ait ykler an
latabilecek biri lazm, bu i iin en uygun kii de sizsiniz. C e
maatimizin en kdemli keiisiniz. Bu ocan duvarlarndan da
kdemli."
"yk ha?"
htiyarn tek gz, ilgilendiimi grnce heyecandan par
lad. Sakatln dnyaya gstermekten adeta holanan, kaybet
tii organn ehresinde brakt yaray gururla sergileyen bu
adam beni bytyordu.
GizliAkamYemei 95

"Burada ok ykler anlatlr elbette. Bu avluya niin l

ler Galerisi dediimizi biliyor musunuz bakalm?" diye sordu,
bizimle birlikte yryerek. "ok basit: Keilerimizi tpk dn
yaya geldikleri ekilde aramza dnsnler diye buraya gmyo
ruz da ondan. Bildiiniz gibi payesiz, kendilerini hatrlatacak
tabelalar olmadan. Gsterisiz. Sadece tarikatmzn cbbesiyle. Bir gn gelecek, btn bu avlu kemiklerle dolacak."
"Buras mezarlnz m?"
"Mezarlktan ok daha te. Gkyzne giri holmz."
Bandello iki kanatl dev bir ahap kapnn n n e dikilmi
ti. Salam grnml kapnn demir bir kilidi vard; bakei h e m e n zerinde tad anahtarlardan birini kilide soktu.
Benedetto'yla ben birbirimize baktk. Kalbim kt kt atmaya
balad: Bakeiin bana gstermek istedii eyin ne olduunu
sezinledim. Kei Alessandro zaten onun izine drmt be
ni; doal olarak byk n yaamaya hazrlandm. Kapnn ar
kasnda, ktphanenin h e m e n altnda yer alan byk salonda,
Leonardo'nun keilerin girmesini yasaklad Santa Maria delle Grazie'nin mehur yemekhanesi olsa gerekti. Eer yanlm
yorsam, Milano'da bulunuumun nihai amac ve K h i n i G e r
ekler Evi'ne tehditkr mektuplar yazmaya iten sebep buydu.
Yeni bir phe kaplad iimi: Acaba Bandello'yla ben, bil
meden ayn bilmeceyi mi zmeye alyorduk?
"Buras takdis edilmi olsayd" dedi bakei, kapy iterken
yz aydnlanarak, "nce ellerimizi ykamamz ve ben size izin
verinceye kadar sizin darda beklemeniz gerekirdi..."
"Ama takdis edilmedi!" diye haykrd tek gzl.
"Hayr. Henz edilmedi. Bununla birlikte kutsal havasn
ruhumuza doldurabiliriz."
"Kutsal havaym, sama!"
Bunun zerine mz ieri girdik.
Tahmin ettiim gibi, manastrn mstakbel yemekhanesi
ne adm atmtm. erisi karanlk ve souktu; her yer duvarlara
yaslanm iri kartonlarla kapl ve karmakarkt. pler, tulalar,
tahta perdeler, kovalar ve - t u h a f e y - beyaz keten rtl, ku96 JavierSierra

rulu bir sofra, uzun zamandr unutulmu gibi grnen mekn

dolduruyordu. En ok dikkatimi eken ey masa oldu, nk o
karkln ortasnda tek dzen unsuru kesinlikle oydu. Kulla
nlm olduuna dair hibir iaret yoktu. Tabaklar temizdi, her
ey haftalardr terk edilmi olmann sonucunda, incecik bir toz
tabakasyla kaplanmt.
"Yemekhanemizin ackl durumu sizi korkutmasn ltfen,
Birader Agustin" dedi Bandello, bir yandan cbbesinin kolla
rn svayp kalaslar arasnda yol amaya alarak. "Buras ye
mekhanemiz olacak. yldr bu durumdayz, dnebiliyor
musunuz? Keiler stat Leonardo yasaklad iin buraya gi
remiyorlar, ii bitinceye kadar kilitli tutuyor yemekhaneyi. Ama
bu arada eyalarmz u kede, pisliin, bu iren boya koku
sunun ortasnda mahvoluyor."
"Buras bir c e h e n n e m , sylememi miydim size? eytan
da eksik deil..."
" B e n e d e t t o , Tanr akna!" diye azarlad bakei.
" M e r a k etmeyin" diye araya girdim. "Roma'da srekli ina
at halindeyiz; bu o r t a m bana tandk geliyor."
Dev salonun tahta perdelerle ayrlm bir kanadna, ' U ' bi
iminde bir platformun zerine siyah vernikli iri banklar yer
letirilmiti. n c e ilemeli ahap bir sayvann kalntlar da o ka
ranlk delikte kflenmi rmekteydi.
"Bu manastrda gecikmeyen bir dekorasyon almas yok.
Ama en kts bu salondaki almalar. Bitmesi imknsz adeta."
" S u Leonardo'nun" diye homurdand tekrar B e n e d e t t o .
"Aylardr bizi parmanda oynatyor. Bir son verelim artk!"
"Susun, rica ederim. Braknz sorunumuzu Kei Agustin'e
aklayaym."
Bandello bizi dinleyen kimse olmadndan emin olmak is
tercesine saa sola bakt. Abes bir nlemdi: Kiliseden kt
mzdan beri tek gzl kei dnda hibir biraderimizle kar
lamamtk; zaten birilerinin, cenazeye hazrlanacak ya da
gnlk ihtiyalarn karlayacak yerde oralara gizlenmi olma
s ihtimali pek dkt. Buna ramen bakei gvensiz, rkek
GizliAkam Yemei 97

grnyordu. Belki bu yzden, kulama eildiinde sesini iyi

cealaltt:
"Niye ihtiyatl davrandm imdi anlayacaksnz."
" G e r e k t e n mi?"
" R e s s a m stat Leonardo ok nfuzlu bir adam olarak tan
nyor; o n u n izni olmadan buraya girmenize izin verdiimi
renirse iimi bitirebilir..."
"stat L e o n a r d o da Vinci'den mi sz ediyorsunuz?"
"Adn yle bararak sylemeyin!" diye tslad bakei.
"O kadar m tuhafnza gitti? D r t yl n c e bu manastrn de
korasyonu iin dk kendisini bizzat ard buraya. Magripli,
Sforza'larn panteonunun, kilisenin apsisinin altnda yer alma
sn istiyor; kararn ailesine savunabilmek iin de muhteem,
itiraz kabul e t m e z bir dekora ihtiyac var. Siparii bu yzden
ona verdi. nann bana, dk bu projeye giritii gnden beri de
bu ocak bir gn rahat yz grmedi."
" B i r tek gn" diye tekrarlad B e n e d e t t o . "Neden, biliyor
musunuz? nk hep beyazlar giyen, asla et yediini ya da bir
hayvan kurban ettiini gremeyeceiniz bu stat, aslnda sapk
bir ruh. Bu cemaat iin yapt ilere uursuz bir heretiklik kat
t ve ilerini tamamlamadan n c e arayp b u l m a m z iin de bize
meydan okuyor. Magripli de onu destekliyor!"
"Ama Leonardo heretik..."
"Olamaz, yle mi?" diye tamamlad szm. "Hayr, de
il elbette. lk bakta yle grnmyor. Bir sinei incitmekten
acizdir, btn gn ya tefekkrata dalar ya da defterlerine notlar
alr; bilge bir adam izlenimi uyandrr. Ama ben stadn iyi bir
Hristiyan olmadndan eminim."
"Size bir ey sorabilir miyim?"
Bakei kafasn sallad.
"Leonardo'nun gemiine ilikin mmkn olan btn bilgi
leri toplama emri verdiiniz doru mu? Neden ona hibir zaman
gvenmediniz? Ktphaneci biraderden duydum bunlar."
"Bize meydan okuduktan sonra oldu bunlar. Tahmin ede
bileceiniz gibi, karmzda ne tr bir adam olduunu ren98 JavierSierra

mek iin gemiini aratrma gerei duyduk. Engizisyona mey

dan okusayd siz de ayn eyi yapardnz."
"Muhtemelen,evet."
"Yapabileceklerini kestirmemizde yardmc olur dnce
siyle Kei Alessandro'ya Leonardo'nun ileriyle ilgili bir rapor
hazrlama grevini verdim. Milano'daki Fransiskenler'in stat
Leonardo'yla ciddi sorunlar yaam olduklarn bu sayede
rendik. Anladmz kadaryla resimlerini belgelendirmek iin,
mminleri ciddi hatalara itecek ekilde oktanrl kaynaklardan
yararlanm."
"Kei Alessandro bana bundan sz etti, Kei Amadeo ad
l birinin heretik bir kitabndan da."
"Yeni Vahiy'.'
"Evet."
"Ama o kitap, bulduklarnn sadece kk bir rnei.
Leonardo'nun kimi Kitab Mukaddes sahneleri konusundaki
ekincelerinden hi sz etmedi mi?"
" e k i n c em i ? "
"ok anlaml bir nokta. u gne kadar Leonardo'nun ar
mha gerilmeyi ileyen tek bir eserine rastlayamadk. Kesinlik
le. sa'nn ektii aclar anlatan sahnelerden hibirine bir de
inme de yok."
"Belki hi byle bir sipari almamtr."
"Hayr, Peder Leyre. Toscanal, karanlk bir sebepten t
r bu tr ncil sahnelerini resmetmekten kanm. Balangta
Yahudi olabileceini dndk ama daha sonra olmadn
rendik. Sebt gn kurallarna da, baka brani geleneklerine de
uymuyor."
"Yani?"
"te... Bu aykr durumun kafamz megul eden sorunla
ilikili olduu kansndaym."
"Anlatn bana bu sorunu. Kei Alessandro, Leonardo'nun
size meydan okuduundan hi bahsetmedi."
"Olay srasnda ktphanecimiz yoktu. Cemaatimizde ay
rntlar bilenlerin says alty gemez."
GizliAkam Yemei 9

"Sizi dinliyorum."
"Yaklak iki yl nceydi, Donna B a t r i c e deti olduu ze
re Leonardo'ya nezaket ziyaretinde bulunmaktayd. stat S o n
Akam Yemei'nde Aziz Tomas'n portresini yeni bitirmiti.
O n u sa'nn yaknnda, iaret parman havaya kaldrm sa
kall bir adam olarak resmetmiti."
" S a n r m daha sonra, dirilmesinin ardndan sa'nn yaras
na dedirdii parmak, deil mi?"
" B e n de yle dndm ve ekselanslar Este prensesine y
le syledim. Ancak Leonardo benim yorumuma gld. Biz ke
ilerin simgeler konusunda hibir fikrimiz olmadn, can is
tese oraya Muhammed'in hayatndan bir sahne resmedebilece
im, hibirimizin de fark etmeyeceini syledi."
"yle mi dedi?"
"Donna Beatrice'yle stat gldler ama bize hakaret gibi
geldi. Fakat ne yapabilirdik? Magripli'nin eiyle ve gzdesi olan
ressamla bozusa mydk? yle yapsak, Leonardo mutlaka Son
Akam Yemeindeki gecikmelerden dolay bizi sulayacakt."
Bakei devam etti:
"Aslnda ben ona meydan okudum. Simgeleri yorumlamak
konusunda onun zannettii kadar beceriksiz olmadm kant
lamak istedim, ancak asla adm a t m a m a m gereken bir alana gir
mi oldum."
"Neden sz ediyorsunuz peder?"
"O sralar R o c h e t t a S a r a y n ziyaret ederdim. Dke Santa
Maria'daki almalarla ilgili rapor vermem gerekiyordu. Ziya
retlerimin birounda Donna Beatrice'yi taht odasnda iskam
bil ktlaryla oynarken bulurdum. Ktlardaki gravrler can
l renklerle boyanm, gz alc, garip figrlerdi. Resimler ara
snda aslm adamlar, yldz tayan kadnlar, Faunus'lar, papa
lar, gzleri bal melekler, eytanlar vard. S o n r a o iskambil k
tlarnn eski bir aile yadigr olduunu rendim. Eski Milano
Dk Filippo Maria Visconti, condottiere* Francesco Sforza'yla
*) Paral asker birlii komutan, (.n.)

100 JavierSierra

birlikte 1441'de izmi desenleri. D a h a sonra, Sforza dkln

ynetimini ele geirdiinde o desteyi evlatlarna hediye etmi,
bir kopyas da Magripli Ludovico'nun olmu."
"Ne oldu peki?"
"O ktlardan birinde, elinde kapal bir kitap tutan, Fransisken kyafeti giymi bir kadn resmedilmiti. zellikle dikka
timi ekti, nk zerindeki c b b e erkek cbbesiydi. Ayrca
kadn hamile gibi grnyordu. T a h m i n edebiliyor musunuz?
Fransisken cbbesi giymi hamile bir kadn! Alay eder gibi.
te, nedendir bilmem, Leonardo'yla tartmamz srasnda o is
kambil kdn hatrladm ve b l f yaptm. 'skambil kdndaki Fransisken kadnn anlamn biliyorum' dedim. Hatrlyo
rum,Donna Beatrice birden ciddileti. 'Siz ne bileceksiniz?' di
ye tersledi. 'Sizden bahseden bir simge, prenses' dedim. lgilen
di. 'Fransisken kadn ta giymi gen bir hanm, yani sizinle ay
n mevkide olduu anlamna geliyor. Ve hamile. Bu da sizin ya
knda bu kutsal duruma geleceinizi mjdeliyor. Bu kt kade
rinizin habercisi?'
"Peki ya kitap?" diye sordum.
"En ok ona gcendi. Kadnn yasak bir eser olduunu giz
lemek iin kitab kapattn syledim. 'Peki sizce hangi eser?'
diye sordu stat Leonardo. 'Belki sizin gayet iyi bildiiniz Ye
ni Vahiy dedim alayla. Leonardo cesaretlendi ve ite o zaman
meydan okudu. 'En ufak bir fikriniz yok' dedi. 'O kitap elbette
nemli. Kitab Mukaddes kadar, belki ondan daha nemli; ama
siz, ilahiyat gururunuz yznden onu asla renemeyeceksi
niz.' S o n r a da ekledi: 'Desin mstakbel evlad doduunda,
ben kitabn srlarn Cenacolo'nuza oktan yerletirmi olaca
m. Sizi temin ederim ki, gznzn nnde olduklar halde o
srlar asla okuyamayacaksnz. Ve bu, bilmecemin stnl
n kantlayacak. Ayn zamanda sizin ahmaklnz da!"

GizliAkamYemei 101

19

"Son Akam Yemei'ni ne zaman grebileceim?" diye sor

dum bakeie.
B e n e d e t t o glmsedi.
"sterseniz h e m e n imdi" dedi. "Karnzda duruyor. G z
lerinizi amanzyeter."
n c e nereye bakacam bilemedim. Rutubet ve toz kokan
0 yemekhanede seebildiim tek resim, Mecdelli Meryem'in
sa'nn armhna sarlm resmiydi. Salonun gney duvarndayd ve Aziz Domingo'nun esrik baklar karsnda ac ac a
lyordu. Meryem'in dizleri dikdrtgen bir taa dayalyd, tata
hi duymadm bir isim yazlyd: "Io Donatvs Montorfanv P."
"stat Montorfano'nun ii" diyerek merakm giderdi Bandello. "Yaklak iki yl n c e tamamlanm, dini btn, deerli
bir eser. Ama sizin grmek istediiniz eser deil."
Bunun zerine bakei kar duvar gsterdi. skambil k
d ve gizli kitap olay dikkatimi o kadar datmt ki, gz
mn grd eyi alglayamyordum neredeyse. Yemekhane
nin kuzey kesinin byk blm, da gibi ylm kalaslarla
kaplanmt. Buna ramen, kedeki clz kta yle bireygr
dm ki, elim ayam kesildi. Kutularla kartonlardan oluan bariyerin tesinde, duvar bir boydan bir boya kaplayan tahta is
kelenin boluklarndan baktm ki... bir baka salon! Bunun bir
yanlsama olduunu anlamam zaman ald. Ama ne yanlsama!
eri girdiimizde dikkatimi eken len masasnn tpatp ayn
s olan dikdrtgen bir masada, hareketleri, durular canl, dip
diri on insan figr sanki sadece bizim iin bir tiyatro ese
ri sahneliyorlard. Komik deillerdi, tvbe; Rab sa Mesih'in ve
havarilerinin o gne kadar grdm en gerekve arpc port
releriydi. Bazlarnn ehreleri henz tam olarak belirmemiti,
102 JavierSierra

bunlardan biri de bizzat Nasral'yd; ama kompozisyonun b

tn neredeyse t a m a m l a n m t ve... nefes alp veriyordu.
"Ee? Grebildiniz mi? Ardnda ne olduunu seebiliyor
musunuz?"
Onaylamadan n c e yutkundum.
Anlalmaz bir memnuniyet iindeki Peder B e n e d e t t o sr
tma hafife vurup o sihirli duvara daha fazla yaklamaya te
vik etti beni.
"Yaklan, srmaz. Sizi ikazetmeye altmeytannibu.
Cennet ylan kadar batan kartc ve onun kadar zehirli..."
O an hissettiklerimi kelimelerle tarif etmek imknsz. Ya
sak bir sahneyi, on be asr n c e olmu bir eyin o anki, don
durulmu suretini, Leonardo'nun akl almaz bir gerekilikle
lmszletirmeyi baard bir n seyrediyormu duygusuna
kapldm. O srada tek gzlnn niye ona "eytann ii" dediini
bilmiyordum, bana meleklerin eseri gibi grnyordu. Nereye
bastma bakmadan, adeta sarho bir halde, kendimden gee
rek yaklatm. Yaklatka duvardaki resim daha fazla canlan
yordu. Ya Rab! Anszn iskelenin altndaki kurulu sofrann ora
da ne ii olduunu anladm: rt, tabaklar, testiler, iri cam bar
daklar, hatta toprak kseler iki metre yukarda, duvarda, aslla
rndan hibir bakmdan aa kalr yanlan olmadan, tpatp ay
n dzen iinde yerletirilmiti. Peki ya havariler? Onlarn yz
ifadelerini hangi ehrelerden kopya etmiti? Kyafetlerini nere
den almt?
"Birader Agustin, arzu ederseniz, eseri daha yakndan gr
mek iin iskeleye kabiliriz. stat Leonardo'nun bugn iini
denetlemeye geleceini sanmyorum..."
"Elbette isterim" diye dndm.
"Ne kadar yaklasanz da daha fazla bir ey anlayamayaca
nz hemen fark edeceksiniz." Bakei fesat fesat glmsedi.
"Burada herhangi baka bir resimdekinin tersi bir ilem sz ko
nusu: Esere ok fazla yaklarsanz, btnlk duygusunu kay
bediyorsunuz, banz dnyor, resmi yorumlamanzda size yol
gsterebilecek tek bir fra darbesi bulamyorsunuz."
GizliAkamYemei 103

"Heretikliinin bir kant daha!" diye kkredi tek gzl. " B u

adam byc!"
Ne diyeceimi bilemedim. Birka saniye, belki dakika b o
yunca, bilemiyorum, hayatmda grdm en harikulade figr
lerden gzm ayramadm. Orada gerekten de herhangi bir iz,
evre izgileri, spatl kazmalar, silinmi karakalem izleri yok
tu. Ama ne n e m i vard? Daha t a m a m l a n m a d a n bile, havarile
rin ikisi duvarda sadece taslak halinde yer ald ve Rabbin eh
resinde henz bir ifade bulunmad, figrlerden nn d
izgileri b o y a n m a m olduu halde, insan o kutsal lenin iin
de gezinebiliyordu. Zamann getiini gren Bandello beni ger
ee d n d r m e zorunluluu hissetti.
"Syler misiniz, Kei Agustin? Birader Alessandro'yu et
kileyen o keskin kavraynzla henz bu eserde bir tuhaflk fark
etmediniz m i ? "
"Hayr... Neden sz ettiinizi anlamyorum muhterem bakei."
"Yapmayn peder. Bizi hayal krklna uratmayn. Bi
ze b i l m e c e m i z d e yardmc olmay kabul etmitiniz. Bu eserde
ki aykrlklar yasak bir kitabn ieriiyle zdeletirmeyi baa
rabilirsek Leonardo'yu tutuklayp tekrar apokrif* kaynaklardan
esinlenmekle sulayabiliriz. Bu onun sonu olur."
Bakei devam etmeden n c e biraz bekledi:
"Size bir ipucu vereyim. Havarilerden hibirinin, hatta sa
Mesih'in bile kutsallk halesinin bulunmadn hl fark e t m e
diniz mi? Bunun Hristiyan sanatnda normal olduunu syle
meyeceksiniz herhalde?"
Yce Tanr. Vicenzo Bandello haklyd. Sersemliim snr
tanmyordu. Kiilerin olaanst gereklii beni o kadar a
rtmt ki, o temel eksiklii fark etmemitim.
"Peki ya evkaristiyaya** ne diyorsunuz?" diye araya girdi tek
gzl, kendini tutamayarak. "Bu gerekten Son Akam Yeme*) Kitab M u k a d d e s metinlerinden, r e s m e n kabul edilenler dnda kalanlar, (.n.)
**) sa'nn son a k a m yemeinde kran duas ettikten s o n r a ekmek ve arab kendi bedeni
ve kan olarak havarilere sunuunu a n m a k amacyla dzenlenen ayin. (.n.)

104 JavierSierra

i ise, sa Mesih'in nnde niye takdis edecei ekmek ve arap

yok? Deerli kurtarc kannn bulunduu Kutsal Kse nerede?
Peki ksesi niye bo? Heretik! Heretik nk!"
" N e ima ediyorsunuz, biraderlerim? stadn bu sahneyi
resmederken ncil m e t n i n e uymadn m ? "
Sanki Leonardo'nun San F r a n c e s c o il Grande'nin ke
ileri iin yapt M e r y e m Ana portresi konusunda Kei
Alessandro'nun aklamalarn dinler gibiydim. Toscanal o za
m a n da ne ncil'deki tasvirleri umursamt, ne de siparii ve
renlerin talimatn. Bir sonraki s o r u m onlara pek ocuksu gel
mi olmal:
"Niye byle yaptn kendisine sordunuz mu?"
" E l b e t t e ! " diye cevap verdi bakei. "Bize safdeyip surat
mzaglmeye devam etti. S o nAkam Y e m e i n i yorumlamam
za yardm e t m e n i n onun grevi olmadn sylyor. nanabili
yor musunuz? Beyefendi akamzerleri yle bir uruyor, ha
varilerden birine iki fra sryor, saatler boyunca oturup daha
n c e yaptklarn seyrediyor ve iindeki tuhaflklar aklamak
iinc e m a a t i m i z l ekonumayatenezzl etmiyor..."
" E n azndan bir ncil pasajyla kendini savunmutur, yle
deil mi?" dedim, cevab sezinleyerek.
"ncil mi?" Tek gzlnn sorusu alaylyd. "ncil'leri siz
de b e n i m kadar iyi biliyorsunuz; syler misiniz, hangisinde
Petrus'un sofrada bir haner tad belirtilir; ya da Yahuda
skariyot'la sa'nn ayn tabaa ellerini uzattklar sylenir? Bu
sahnelere hibir yerde deinilmez. Hayr efendim."
"yleyse aklamasn art koun!"
"Kanyor. O sadece dke hesap verirmi, yevmiyesini
deyen oymu."
"Yani bu ocaa istedii zaman girip kyor mu demek is
tiyorsunuz?"
"Ayrca yannda can kimi isterse onu da getiriyor. Hatta
bazen etkilemek istedii sarayl kadnlar."
"Cretkrlm mazur grn Kei Benedetto ama sizin
kadar evkli bir kei iin bu davranlar ne kadar rahatsz ediGizliAkamYemei 105

ci olsa da, bunlar birini heretiklikle sulamak iin sebep tekil

etmez."
"Nasl etmez? Yeterince sebep yok mu? Tanrsallk simgesi
olmayan bir sa, evkaristiyasz bir S o n Akam Yemei ve kimbilir kime saldrmak niyetiyle gizli gizli haner tayan bir Aziz
Petrus size yetmiyor m u ? "
B e n e d e t t o sylediklerim karsnda fkeden kpkrmz ke
silip burun kvrd, homurdand. Bakei araya girdi:
"Anlamyorsunuz, deil mi?"
"Hayr..." diye cevap verdim.
"Kei Benedetto'nun size aklamaya alt u: Bu sah
ne size sadece Paskalya yemeinin enfes bir temsili gibi grnse
bile, mutlak anlamda yle olmayabilir. Birok ressamn benzer
sipariler iin yaptklar almalar grdm, kukusuz onun ka
dar iddial deildiler ama Leonardo'nun benim ocamda han
gi lanet olas sahneyi temsil etmek istediini bilmiyorum." Ba
kei meselenin kendisini ne kadar etkilediini gstermek iin
iyelik zamirini vurgulad. S o n r a c b b e m i n koluna yapp ciddi
birtonda devam etti: "Biraderim, Magripli'nin ressamnn inan
cmzla ve Kilisemizle alay etmek niyetinde olduundan korku
yoruz; eserinin ifresini zemezsek beceriksizliimizle sonsu
za dek alay etmek zere temelli burada kalacak. te bu yzden
sizin yardmnza ihtiyacmz var, Peder Leyre."
Peder Bandello'nun son cmlesi dev yemekhanede yank
land. Tek gzl kolumdan ekerek beni iskelenin altnda baka
bir noktaya gtrd; buradan Cenacolo'nun figrlerinden baz
lar seilebiliyordu.
"Baka kant ister misiniz? Size bir kant daha vereyim de
u mnasebetsizi yakn!"
O n u izledim.
"Gryor musunuz?" diye haykrd. "yi bakn."
"Neyi grmem gerekiyor, Peder B e n e d e t t o ? "
"Leonardo'yu! Baka kimi olacak? Tanmadnz m? Alak,
kendini havarilerin arasnda resmetmi. Sadan ikinci. phe
ye hi yer yok: ayn baklar, ayn iri, kuvvetli eller, hatta beyaz
106 JavierSierra

salar. Yahuda Taddeus olduunu sylyor ama kendi yz hat

larnn ayns!"
"Dorusunu isterseniz peder, b e n bunda da bir ktlk g
remiyorum" diyecevapverdim. "Ghiberti de Floransa Vaftizhanesi'nin tun kaplarna kendi portresini yapt ve hibir ey ol
mad. Bu tamamen Toscana'ya zg bir alkanlk."
"Ya, yle mi? Peki k o c a sofrada niin bir tek Leonardo, bir
de havari Matta, Rabbimize srtn vermi? G e r e k t e n bunun
hibir anlam olmadn m dnyorsunuz? Yahuda skariyot bile bu kadar kstah bir tavr iinde deil! unu bilin ki" di
ye ekledi tehditkr bir tonda, "Da Vinci denilen iblisin yapt
h e r ey gizli bir plana, bir a m a c a hizmet ediyor."
"yleyse, Leonardo Yahuda Taddeus'u temsil ediyorsa,
Rabbimize srtn veren dier havari, M a t t a aslnda kim?"
"Bunu sizden bekliyoruz! Havarilerin kimliini saptaman
z, bu lanet olas Akam Y e m e i n i n asl anlamn bize syleme
nizi bekliyoruz!"
Hararetli, fevri ihtiyar sakinletirmeye altm.
"Fakat muhterem pederler" dedim, bakeie ve eksantrik
gnahkartcsna, " b e n i mbu bilmeceyekafayormam iin s
tat Leonardo'ya kar sulamanz neye dayandrdnz ak
lamanz gerekiyor. Hkm giymesini istiyorsanz, salam b i r
argmanla almalarn durdurmak niyetindeyseniz, rtlmesi imknsz delillerle ie girimeliyiz, phelerle deil.
Leonardo'nun Milano senyrnn himayesinde olduunu size
hatrlatmam gerekmez."
" M e r a k etmeyin, aklarz. Ama n c e bir sorumuza daha
cevap verin..."
Son Akam Yemeini bir btn olarak inceleyebilmek iin
geriye doru iki adm atan bakeiin sakin ses tonunu iitince
m i n n e t duydum.
"Sadece bakarak, bu sahnenin tam olarak neyi temsil ettii
ni anlayabiliyor musunuz?"
Vurgusu beni pheye drd.
"Siz syleyin peder."
GizliAkamYemei 107

"Olur, syleyeyim. G r n e baklrsa, Yahuda ncil'inde

tasvir edilen, sa'nn havarilere aralarndan birinin onu ele ve
receini bildirdii an. Magripli ve Leonardo bu pasaj byk bir
zenle setiler."
"Amen clico vobis quia unus vestrum me traditus est"* diye
okudum ezberden.
'"Aranzdan biri beni ele verecek'. Doru."
"Peki sizce bunda ne gariplik var?"
"ki ey" diye aklad: "birincisi, klasik S o n Akam Yemei
resimlerinin aksine, duvar resmi iin evkaristiyann tesis edil
dii n sememesi, ikincisi de..." Duraksad, "burada hainin Ya
huda skariyot gibi grnmemesi..."
"Ya, yle mi?"
" R e s m e baksanza, yce T a n r m " diye haykrd Benedetto.
"Tek bir gzm kald ama sa'y ele vermek, hatta ldrmek is
teyenin Aziz Petrus olduunu aka gryorum."
"Petrus mu? Aziz Petrus mu dediniz?"
"Evet, Petrus S i m o n . te u" dedi srarla tek gzl, on iki
ehrenin arasndan Petrus'u gstererek. "Arkasnda bir haner
gizlediini ve sa'ya saldrmaya hazrlandn grmyor mu
sunuz? Elini Yuhanna'nn ensesine koymu onu tehdit ettiini
grmyor musunuz?"
htiyar sulamalarn hararetle pe pee diziyordu, sanki o
figrleri uzun zamandr gizli gizli incelemi ve sradan lml
lerin gremedii sonulara ulam gibi. Yanndaki bakei bi
raz pheyle onaylyordu.
"Peki ya u havari Yuhanna'ya ne diyorsunuz?" Vurgusu be
ni uyard. "Grdnz m nasl resmetmi onu? Kse, incecik,
bakml eller, M a d o n n a ehresi. Kadna benziyor!"
nanamayarak bam salladm. Yuhanna'nn yz henz
tamamlanmamt. Sadece taslak halinde tatl, yuvarlak, nere
deyse bir yeni yetmeye zg yz hatlar seiliyordu.
"Kadn m? Emin misiniz? ncil'deki akam yemeinde sof
raya hibir kadn oturmaz..."
') "Dorusu ve dorusu size derim: Sizden biri beni ele verecektir." Yuhanna, 1 3 .

108 JavierSierra

"Anlamaya baladnz gryorum" dedi Bandello daha

sakin bir tonda. " B u yzden bu bilmeceyi acilen z m e m i z ge
rekiyor. Leonardo'nun eseri ok fazla sayda hata ieriyor. r
tk imalar ok fazla. Bilmecelerden, gerek meknlaraya da re
simlere bilgi saklama sanatndan ne kadar holandm Tanr
bilir; ama bu bilmeceyi zemiyorum."
Bakeiin kendini zorlukla tuttuunu fark ettim.
"Elbette" diye ekledi, cevabm beklemeden, "meselenin
btn boyutlarn kavramanz iin henz ok erken. Buraya is
tediiniz zaman yine gelin. Ressamn olmad zamanlar frsat
bilin. Oturup duvar resmini takdir edin ve blm blm deif
re etmeye aln, bizim yaptmz gibi. Birka gn sonra siz de
bizlerle ayn rahatszln penesine deceksiniz. Bu resim siz
de bir saplant haline gelecek."
Bunlar syledikten sonra bakei anahtar destesine dala
rakyemekhaneninkini arad. l Latin ha biiminde, demir
den, iri, ar bir anahtard.
" B u sizde kalsn. Sadece tane var. Biri Leonardo'da, onu
da sk sk raklarna verir. Biri bende, ncy de u anda si
ze verdim. Herhangi bir sorunuz olursa Benedetto'ya ya da ba
na sorabilirsiniz."
"Hi kukusuz" diye ekledi tek gzl, "ktphaneciden da
ha ok yardmmz dokunur."
"Bundan byle hizmetinizde olan bu Engizitrden ne bek
lediinizi sorabilir miyim?"
"Akam Yemei iin eksiksiz ve inandrc bir yorum bul
manz. Temel aldn syledii o kitabn var olup olmadn
saptamanz. Yeni Vahiy gibi heretik bir metin olup olmadn
ve yleyse, onu tutuklamanz bekliyoruz."
" B u n a karlk" dedi bakei glmseyerek, "biz de size
bilmeceniz konusunda yardmc olacaz. yle ya, henz bize
bilmecenizi sormadnz."
"u msralar yazan adam aryorum."
Onlara

"Oculosejusdinumera'nn

bir nshasn uzattm.

GizliAkamYemei 109

2 0

Bernardino valenin zerinden bakmaya cesaret edemi

yordu neredeyse. Ergenlik anda deildi, hatta otuzuna mer
diven dayamt ama bu tr iler onu tedirgin ediyordu. Kadn
denen eyi hi tanmamt, belki de loncann bu durumdaki
tek yesiydi ve T a n r y a asla bir kadn tanmayacana yemin
etmiti. Ayn sz on drt yan bitirir bitirmez babasna da
vermiti; daha da nce, Milano'nun en nfuzlu bottega'sna*
rak olarak girdiinde ustasna bile. Buna ramen imdi piman
d. Crivelli'lerin kz iki haftadr tabiatndaki zaaftan yararla
narak onu snamaktayd. plak, altn bukleleri omuzlarna d
klm, kanepenin koluna dayanm, mavi gzleri tavana dikili,
on altyandaki kk kontes, arzunun canl timsaliydi. Melek
ifadesini brakp gzlerini ona herdikiinde, B e r n a r d i n o lecek
gibi oluyordu.
"stat Luini..." Donna Lucrezia, kuryaparcasna alak ses
le sordu, "kzn resmi ne z a m a n biter sizce?"
"Yaknda, sayn kontes. ok az kald."
"Unutmayn ki yaptmz szlemeye gre mhlet n
mzdeki hafta doluyor" diye srar etti kontes.
"Elbette, biliyorum hanmefendi. Hayatmda daha n e m
li bir tarihyok."
Aphrodite'nin annesi seanslar sk sk

denetliyordu.

Bernardino'dan phelendiinden deil; Bernardino manas

tr dnda alt nadiren grlen, kusursuz hrete sahip bir
ressamd; ama piskoposlarn, hatta bizzat papann agzll
*) Dkkn, atlye, (.n.)

110 JavierSierra

konusunda o kadar ok ey duymutu ki, akam seanslarn de

netlemenin iyi olacan dnyordu. stelik B e r n a r d i n o bel
ki biraz efemine saylrd ama ok ekici bir erkekti ve kocas
nn, namusunu dnmeden eve girmesine izin verdii tek er
kekti. Kontun kskan olmas iin ok sebepvard: Gzellerg
zeli karsyla dkn arasnda duygusal bir iliki olduuna da
ir sylentiler uzun zamandr herkesin dilindeydi. Lucrezia ar
zulanan kadnd. Her yenilie heyecanlanan zgr kadnd. K
z Elena da annesine layk bir kz olacan belli ediyordu im
diden.
"ok gzel, deil mi?" dedi kontes gururla. "O elma gibi
gsler, smsk, sert... Onlar uruna ka erkein delirdiini
tahmin edemezsiniz stat."
"Delirdiini m i ? " Ressam frasn titretmemek iin ok
aba harcad. Resminde Elena'nn vcudunun btn ayrntla
r grlebiliyordu neredeyse; daha koyu ve uzun olduunu zan
nettii salarnn bir tutam karnndan aa inerek ressamn
vazgemi olduu haz kaynan kapatyordu.
" B e n i manlamadmu,stat:Kzmnportresiiinneden
Mecdelli M e r y e m temasn setiniz? stelik tam da u sralar.
Engizisyon'un dikkatini ekmek ister gibi. Ayrca btn Mec
delli M e r y e m l e r acl, kederli kadnlardr. O elinde tuttuu kor
kun kafatasna da ne demeli..."
Bernardino

fray

paletin

zerine

brakp

Donna

Lucrezia'ya dnd. Akamzerinin divan aydnlatyor, ha

yal meyal tandk formlar kyordu ortaya: Kvrck sar sala
r Elena'nn salarnn aynsyd; kk elmack kemikleri, birbi
rinin ei; ikisinde de ayn slak ve kaln dudaklar. Hollanda be
zinden darack korsajnn altnda yine dolgun gsler. Divan
da uzanm haliyle grnce, Magripli'nin bu gzellik karsn
daki snrsz itahn anlayabiliyordu. Hatta Engizisyon hakkn
daki gevezeliinin bile farknda olmamas mantklyd.
"Sayn kontes" dedi, "hatrlataym: Siz stat Leonardo'yu
temay semekte ve kendi setii bir rencisini gndermekte
serbest braktnz."
GizliAkamYemei11\

"Evet. stadn u mehur Ccnacolo'yla. bu kadar megul ol

mas byk talihsizlik."
" B e n size ne diyebilirim? stat benden bir Mecdelli Mer
yem resmi istedi, ben de yapyorum. Ayrca onun bu temay
semesi aileniz iin bir gurur kayna olmal."
"Gurur kayna m? Mecdelli M e r y e m fahie deil miydi?"
dedi Donna Lucrezia. "Ustanz benim doal portremi yapmad
m, neden doal bir portre yapmanz sylemedi? Ailemi asr
lardr kurtulamad bir glgeyle damgalamaya ne gerek var?"
B e r n a r d i n o Luini cevapvermedi. Crivelli ailesi aptan d
m Venedik kkenli bir aileydi; kzlarnn meziyetlerini ne
karacak bir resim sayesinde kza iyi bir ksmet bulabilmek
iin Leonardo'nun atlyesinin maharetine gveniyorlard. By
le bir Mecdelli Meryem'le zor da olmayacakt. Aslnda stadn
temay semekte serbest olmas ltlerinden deil, snrl ma
li imknlardan kaynaklanmt. O da bu frsattan yararlanm
t. Bernardino, Toscanal stadn kurnazln hatrlayp glme
mek iin kendini zor tuttu. Donna Lucrezia yllardr Magenta
caddesindeki bottega snda poz vermekte, en dikkate deer tab
lolarndan bazlarna modellik etmekteydi. imdi kzn sa'nn
gzdesi olarak resmetmeyi kabul ediyorsa, yaknda onu srlar
na ortak etmeyi dnd iindi.
Ne de olsa Lucrezia, esas Mecdelli Meryem'in miraslar
olduuna inanlan uzun bir kadnlar soyunun son temsilcisiydi.
Bu ak renk, yumuak hatl kadnlar destan, nesiller boyunca
air ve ressamlara ilham tekil etmiti ve hepsi de aktardklar
mirasn bilincinde deildi.
Luini Elena'nn bulac tebessmnden kanmaya ala
rak birka fra darbesi daha ekledi. Sonra dalgn dalgn konu
masna devam etti:
" B e n c e acele hkm veriyorsunuz hanmefendi. Mecdelli
Meryem... Azize Mecdelli M e r y e m " diye dzeltti hemen, "dn
yann en cesur kadnlarndan biriydi. O n a casta meretrix* dedi*) ffetli bakire, (.n.)

112 JavierSierra

ler; oysa Rabbimiz a r m h a gerildiinde, Yuhanna hari dier

mritleri Kuds'ten kat halde, M e r y e m ona Golgota tepesi
ne kadar elik etmiti. te hanmefendi, kznzn elindeki ka
fatasnn anlam bu. Ama ayrca Mecdelli M e r y e m , sa Mesih'in
dirildikten sonra kendini gsterdii ilk mrittir, bylece ona
besledii derin sevgiyi kantlamtr."
"Peki sizce niye byle bir ey yapmt?"
Luini memnuniyetle glmsedi:
"Onun cesaretini dllendirmek iin elbette. Biroumuz,
sa'nn dirildikten s o n r a Mecdelli Meryem'e byk bir sr ver
diine inanyoruz. M e r y e m bu ayrcala layk olduunu kant
lamt, biz de onu h e r resmettiimizde, ayn zamanda o ifaata
da yaklamaya alrz."
"imdisizsyleyincehatrladm,bendestatLeonardo'nun
bu srdan sz ettiini duydum, her ne kadar bu konuda fazla
aklama yapmaktan kansa da. Hi kuku yok, ustanz bilme
ce gibi adam."
"Hanmefendi, biroklarna gre zek bir muammadr. Bel
ki bir gn size anlatmaya karar verir. Ya da kznza anlatmay
tercih eder..."
"O adamdan her ey beklenir. 1482'de Milano'ya ayak bas
tndan beri tanyorum onu, evirdii dolaplara hl arrm.
Ne yapaca hi belli olmaz..."
Lucrezia bir an duraklad, zihninden eski anlar geiyordu
sanki. Sonra ilgiyle sordu:
"Siz Mecdelli Meryem'in srrn biliyor musunuz yoksa?"
Luini baklarn tuvale evirdi.
"yle dnn hanmefendi: sa'nn insanlara asl reti
si, ancak Rabbimiz ektii aclarn stesinden gelip Gklerde
ki Babamz'n yardmyla dirildikten sonra gerekleti. Ancak o
zaman, Gkyz Krall'nn varlndan kesinlikle emin ola
bilmiti. llerin arasndan dndkten sonra ilk kiminle kar
lat? Mecdelli Meryem'le, yani Yahudilerin kurulu Sanedrin'e
ve Romallarn emirlerine kar gelme pahasna sa'y bekleme
cesaretini gsteren tek kiiyle."
GizliAkamYemei 113

"Biz kadnlar daima erkeklerden daha cesur olmuuzdur,

statLuini."
"Veya daha tedbirsiz..."
Elena konumay holanarak, sessizce izliyordu. Hemen
arkasndaki dolu m i n e olmasa, oktan tm olurdu.
"Kadnlarn sebatn ben de sizin kadar takdir ederim, sa
yn kontes" dedi Bernardino, tekrar frasna dnerek. "Bu yz
den de Mecdelli Meryem'in o ifaattan itibaren meziyetlerinin
arttn bilmenizde yarar var."
"Ya, yle mi?"
"Gnn birinde size ifa edilirse, kznz Elena'nn portre
sinde ne kadar sadakatle yanstldn greceksiniz. O zaman
bu tabloyu ok beeneceksiniz."
"stat Leonardo bana hi bu meziyetlerden bahsetmedi."
"stat Leonardo ok tedbirlidir hanmefendi. Mecdelli
Meryem'in meziyetleri nazik bir konudur. Rabbimiz zamann
da mritleri bile korkutmutur. ncil yazarlar da bize bu konu
da fazla bir ey sylemek istememitir!"
Kontesin baklarnda hnzr bir kvlcm parlad:
"Haliyle! Fahieydi nk!"
" M e r y e m tek bir satr bile yazmamtr. O dnemde hi
bir kadn yazmamtr" diye devam etti stat Luini, kontesin
kkrtmalarna kaplmayarak. "Dolaysyla, Mecdelli M e r y e m
hakknda bir ey renmek isteyenler, Yuhanna'y izlemelidir
ler. Sylediim gibi, sa'y armha gerdiklerinde kamayan, bir
tek sa'nn ok sevdii Yuhanna'yd. Mecdelli Meryem'i takdir
eden, Yuhanna'y da takdir eder ve drt ncil arasnda en ok
onun ncil'ini beenir."
"Fazla srar ediyorsam kusura bakmayn: Mecdelli M e r y e m
sa iin ne dereceye kadar zel biriydi, stat Luini?"
"Dier mritlerin yannda onu dudaklarndan pecek ka
dar."
Donna Lucrezia yerinden frlad. Gs darald, korsaj h
rdad.
"Ne dediniz?"
114 JavierSierra

"Leonardo'ya sorun. Bu srlarn anlatld kitaplar o bi

liyor. Yuhanna'nn, Petrus'un, Matta'nn... hatta Mecdelli
Meryem'in gerek ehrelerini bir tek o biliyor. Santa Maria manastrdaki harika iini henz grmediniz mi?"
"Evet, grdm elbette" dedi kontes isteksizce; Cenacolo y
znden u anda evindeki ressamn Leonardo olmadn hatr
lamt yine. "Birka ay n c e gittim. Dk bana en sevdii ressa
mn iindeki ilerlemeleri gstermek istedi, o muhteem duvar
resmiyle gzm kamatrd. Hatrlyorum, havarilerin bazla
rnn ehreleri henz tamamlanmamt, ne zaman bitecei ko
nusunda manastrda kimse bize bilgi veremedi."
"Kimse bilmiyor, doru" diye kabullendi Luini. "stat Le
onardo baz havariler iin model bulamyor. Sarayda bu kadar
ok fesat yz varken bir Yahuda skariyot'un sapkln resmet
mekte zorlanyorsa, Yuhanna'nnki gibi safve karizmatik bir yz
bulmann ne kadar zor olduunu siz dnn. sa'nn ok sevdi
i havariye uygun bir yz bulmak iin ka ehreyi incelemek zo
runda kaldn hayal bile edemezsiniz! Leonardo bu tr engelle
re takldnda hep ok zlyor ve aresiz ii geciktiriyor."
" M a d e m yle, kzm gtrn ona!" dedi kontes glerek.
"Sofraya Yuhanna yerine Mecdelli Meryem'i oturtsun!"
Kontes Crivelli glerek divandan kalkt, etrafnda gezdir
dii parfm bulutu dalgaland. Hametli bir edayla yryerek
ressama yaklat ve narin elini omzuna brakt.
"Bugnlk bu kadar sohbet yeter stat. Portreyi bir an n
ce bitirin, bitirdiinizde cretin geri kalann alacaksnz. Gne
batncaya kadar daha en az iki saatiniz var. Yabana atmayn."
"Pekl hanmefendi."
Donna Lucrezia'nn ayakkablarnn deme talarnn ze
rindeki tkrts giderek uzaklat ve sonunda kayboldu. Elena
gzn bile krpmamt. Karsnda btn ihtiamyla, terte
miz pembe teniyle, az n c e saray hizmetkrlarnn bakmndan
gemi vcuduyla durmaya devam ediyordu. Annesinin kendi
dairesine dndnden emin olduktan sonra, divann zerin
de srayp oturdu.
GizliAkamYemei 115

"Evet, evet, stat!" dedi el rparak; elinden frlayan kafata

s atein n n e yuvarland. "Ltfen! Beni Leonardo'yla tant
rn! Tantrn onunla beni!"
Luini tuvalinin arkasna gizlenerek seyretti onu.
" G e r e k t e n onunla tanmak istiyor musunuz?" diye fsl
dad, bir-iki fra darbesinin ardndan kendini daha fazla tutamayarak.
"Elbette istiyorum! Kendiniz syledinizya, belki srrnba
na aklar diye..."
"Ama uyaryorum bakn: Belki de tantnz adam hi ho
unuza gitmez Elena. Leonardo kiilii gl bir adamdr. Dal
gn grnr ama aslnda bir kuyumcu titizliiyle inceler her eyi.
yle bir grd iein ka yapra olduunu bilir, her eyin
ayrntlarn inceler inatla, yanndakiler umutsuzlua kaplr."
Kk kontesin hevesi krlmad:
"Houma gitti, stat. Nihayet, ayrntc bir erkek!"
"Evet, evet, fazlasyla Elena. Ama dorusunu isterseniz ka
dnlardan pek holanmaz..."
"Ya!" Elena'nn sesinde hayal krkl yankland. "Ressam
lar arasnda genel kural galiba, deil mi stat?"
M o d e l ayaa kalkp da ne kadar gzel olduunu gsterdi
inde ressam tuvalin arkasna iyice gizlendi. Yzne birden ate
bast, kzard, boaz kurudu.
"Neden... nedenylededinizElena?"
Elena onu valenin zerinden grebilmek iin kanepeden
destek alarak ban uzatt. Vcudu tatminle titredi:
"nk neredeyse on gndr benim plak resmimi yap
yorsunuz, ikimiz bu salona hapsolmuuz ve yaklamak iin en
ufak bir hamle yapmadnz. Nedimelerim bunun normal olma
dn sylyor, hatta utanmazlar, acaba castratus* musunuz di
ye merak ediyorlar."
Luini ne cevap vereceini bilemedi. Elena'ya bakmak iin
ban kaldrdnda onu iki kar tesinde buldu; zambak esan*) Hadm, (.n.)

116 JavierSierra

s kokuyordu, teni kpr kprd. Daha sonra olanlar hibir za

man anlayamad: O d a etrafnda d n m e y e balad, bir yandan
da iinden fkran, kar konulmaz, garip bir g ona t a m a m e n
hkim oldu. Frayla paleti bir yana frlatp kk kontesi ken
dine ekti. O gen vcutla temas edince erkeklii uyand.
"Bakire misiniz?" dedi kekeleyerek.
Elena gld.
"Hayr. Artk deilim."
Sonra ressamn zerine kapanp daha n c e hi hissetmetii bir hazla pt.

GizliAkamYemei 117

21

Tpk Peder Bandello'nun tahmin ettii gibi Son Akam Ye

mei ok ksa zamanda bende saplant haline geldi. Daha o cu
martesi leden sonra, elimde anahtarmla gne batmadan n
ce drt kere ziyaret ettim tabloyu. Yemekhanenin bo olduunu
kontrol ettikten sonra gidiyordum. Hatta sanyorum cemaatte
bana frldak anlamna gelen Peder Trottola lakabn takmalar
o gnden sonra oldu. Haksz saylmazlard. Ne zaman bir kei
benimle karlasa, aklm bamdan gitmi halde yemekhane
nin yaknnda dolanr halde gryordu; dudaklarmda hep ayn
srarl soru oluyordu: "stat Leonardo'yu gren oldu mu?"
S a n r m onunla karlamak iin en uygunsuz zamanda
gelmitim manastra. Cenaze treni hazrlklar kentteki, zel
likle de Santa Maria delle Grazie'deki alkanlklar deitirmi
ti. Kei Alessandro'yla ben K h i n i n bilmecesini zmek iin
kafa patlatrken dier biraderler sadece ertesi gne hazrlan
yorlard. Des leli on gn olmutu, cesedi atonun aile a
pelinde akasya aacndan bir tabutun iinde tahnit edilmi ola
rak durmaktayd. Cenazeye davetli krallklarn elileri trenle
ilgili bilgi edinmek iin Magripli'nin atosunda ve manastrda
sabrszlkla dolayorlard.
Aslnda, Aziz Maurus yortusu olan 15 O c a k Pazar sabah
na kadar ben btn bu telaa yabanc kaldm. a n sesleri be
ni erkenden uyandrdnda T a n r y a krettim. o k endieli,
rahatsz bir uykudan uyanmtm; ryamda Mesih'in etrafnda
hareket eden, konuan Cenacolo'dak on iki adam grmtm.
Tek tek her birinin karanlk niyetlerini tahmin edebiliyordum
neredeyse; ama srlarn koparmak iin zamanla yartmn
118 JavierSierra

farkndaydm. O pazar gn Donna Beatrice, Sforza'larn yep

yeni panteonuna, S a n t a Maria'nn ana altarnn altna gmle
cekti ve onunla ilgili olarak bizi defalarca uyarm olan esraren
giz Khin'in manastrda boy gstermesi muhtemeldi.
afak vakti dualarndan sonra yemekhaneye yneldim.
O r a n n rahat sszlna ekilmek iin baka frsatm olmaya
ca kesindi. Bir kez daha stat Leonardo'nun usuz bucaksz
canl renklerine dalacak, Toscanal'nn esrarengizalmasnn,
o duvar resmini yapmak deil, svann altna bizzat melekler ta
rafndan oyulmu sihirli bir sahneyi yava yava, bir cerrah ti
tizliiyle ortaya karmak olduunu hayal edecektim.
Bu sessiz sayklamalarla ller G a l e r i s i n d e n batya dnp
yemekhanenin iri kapsna doru hzl admlarla yrdm
de, kapnn ardna kadar ak olduunu grdm. Daha n c e hi
grmediim iki adam kapnn eiinde hararetli bir konuma
ya dalmlard:
"Ktphaneciyi duydunuz m u ? " dediini iittim daha ya
knda olann. Krmz pantolon, sar-beyaz izgili, dmeli ce
ket giymiti ve altn bukleleriyle bir o c u k melein ehresine
sahipti. Kei Alessandro hakknda konutuklarn duyunca ku
kuletam kafama geirdim ve dalgn bir edayla, uygun bir mesa
fede durup dinlemeye karar verdim.
"stat bir eyler anlatt" diye cevap verdi teki; atletik ya
pl, ekici, esmer bir gen. "ok gergin olduunu, her an bir
delilik yapabileceini sylyorlar."
"ok normal. u lanet olas oru pek uzun srd... B e n c e
akln kaybetmekte."
"Akln m?"
" B e s i n eksiklii yznden sanrlar grmeye balad herhal
de. O n u bulup kitaplardan uzaklatracaklar diye takm kafa
sna. D n gece korkudan nasl tir tir titrediini grmeliydiniz.
Rzgrda sallanan bir saz gibiydi."
Yapl delikanl bu szlerin zerine benim durduum ye
re bakt; yakalanmamak iin admlarm hzlandrmak zorunda
kaldm. Bununla birlikte son sylediklerini de duydum:
GizliAkamYemei 119

" O n u kitaplardan uzaklatrmak m dediniz? Bu mmkn

deil" dedi. "Byle bir ey yapmaya cesaret edeceklerini zannet
mem. ini fazlasyla iyi yapt, bu cezaya layk deil..."
"yleyse benimle ayn fikirde misiniz?"
"Kesinlikle. O r u sonundaldrecekonu."
Bu konuma beni pheye sevk etti. Peder Alessandro'nun
orucu kadar m a h r e m ve manastra ait bir konunun cemaate ya
banc laiklerin dilinde olmas normal deildi. Daha sonra, kr
mz pantolonlu adamn Leonardo'nun gzde rencisi Salaino, e s m e r delikanlnn da M a r c o d'Oggiono adnda ressam
ra bir asilzade olduunu rendim. Bandello'nun syledi
i gibi yemekhanenin anahtarn sk sk kullanyorlard. ou
zaman stadn boya karmlarn veya gerelerini hazrlamak
iin ayorlard yemekhaneyi. Peki ama, bir pazar gn, Don
un Beatrice'nin cenazesine bu kadar az kalmken, tren giysi
leriyle orada ne ileri vard? Kei Alessandro'dan nasl olup da
bu rahatlkla ve bilhassa alkanlklar hakknda bu kadar bilgi
sahibi olarak konuuyorlard? Neye dayanarak gergin olduu
nu sylyorlard? Fazla dikkat e k m e m e y ealarak ama merak
iinde nlerinden geip ktphanenin merdivenine yneldim.
D u r durak bilmeyen zihnim sorular yadrmaya devam
ediyordu: Ktphaneci bir gece n c e nereye gitmiti? stat
Leonardo'yla bulutuu doru muydu? Ve niin? Konumalar
mzda stad aka eletirmemi miydi halbuki? imdi de dos
tu muydu yani?
Srtmdan bir rperti geti. Kei Alessandro'yla en son bir
gn n c e ,Vesperumduassaatindegrmtk. Leonardo'nun
manastr ktphanesinde bavurduu elyazmalarn bana gs
termekle urayordu; bakeiin Donna Beatrice'nin iskambil
ktlarnda grd kapal kitabn hangisi olduunu bulma
ya alyordum. Dorusu ruh halinde bir an olsun bir deiik
lik fark etmedim. Acdm bir bakma. Santa Maria'ya adm at
tm andan itibaren beni en iyi karlayan, her isteime koan
kei, orada kaynayan kazann farknda olmayan az sayda kii
den biriydi.
120 JavierSierra

O gn leden sonra vicdan azab ekerek sonunda

Leonardo'yla ve Cenacolo'daki meydan okumayla ilgili bildikle
rimi ona itirafettim. Bunu yapmak boynumun borcuydu.
"Size anlatacaklarm" diye uyardm, "asla aznzdan k
mamal..."
Ktphaneci ararak bakt bana.
"Yemin eder misiniz?"
"sa adna."
Teskin oldum.
"Pekl. Bakei, stat Leonardo'nun yemekhanedeki du
var resmine gizli bir mesaj yerletirdii kansnda."
"Gizli bir mesaj m? SonAkam Yemei'ne mi?"
"Bakei, Kutsal Kilise'nin doktrinine aykr bir ey oldu
undan pheleniyor. stat Leonardo'nun, sizin tedarik ettii
niz kitaplarn birinden alm olabilecei bir inan."
"Hangisi?" dedi kei sabrszlanarak.
"Sizin belki bildiinizi dnmtm."
" B e n mi? stat ktphanemizden birok kitap istedi."
"Hangilerini?"
"O kadar ok ki..." dedi duraksayarak. "Bilmiyorum. Belki
Sanat ve Doann Gizli leyilerine Dair* ilgisini ekmitir."
"yle m i ? "
"Ender bulunan bir Fransisken elyazmas. Yanlmyorsam
szn Portekizli Kei Amadeo'dan duymu. Hatrlyor musu
nuz o n u ? "
"Yeni Vahi/in yazar."
" T a kendisi. Bu kitapta, ngiliz bir kei, heretiklikle su
lanm ve Engizisyon tarafndan hapsedilmi nl bir mucit ve
yazar olan Kei Roger Bacon, bir sanat eserine bir mesaj gizle
menin on iki deiik yolunu anlatyordu."
"Din bir metin mi?"
"Hayr. Daha ziyade teknik."
*) Aslnda bu eser ancak 1542'de, Parisli Claudio Celestino tarafndan matbaada basld.
Daha nceleri, hep elyazmas olarak, ok snrl evrelerde okundu. Bir nshas Santa
Maria delle Grazie'nin ktphanesinde sakland.

GizliAkamYemei 121

"Baka hangi kitaptan esinlenmi olabilir?" diye srar et

tim.
Kei Alessandro dnceli bir tavrla enesini svazlad.
Bana ne gergin grnd, ne de sorularmdan rahatsz olmu gi
bi. Her zamanki gibi yardmseverdi, adeta Leonardo'ya ilikin
itiraflarm kendisini bir nebze olsun etkilememiesine.
" B i r dneyim" diye mrldand. "Belki Kei Jacobus de
Voragine'nin yazd azizlerin hayatndan yararlanmtr... Evet.
Aradnz eyi orada bulmu olabilir."
"nl Cenoval piskoposun eserlerinde m i ? " diye sordum
aknlkla.
"Evet, gerekten de yz yl n c e piskoposluk yapmt."
"Peki De Voragine'nin Cenacolo'daki gizli mesajla ne ilgi
si var?"
"Byle bir mesaj gerekten varsa, bu kitaplar mesaj deif
re etmek iin bir ipucu barndrabilir." Sska Kei Alessandro,
younlamaya alrcasna gzlerini kapad. "Bizler gibi D o m i
niken olan Kei Jacobus de Voragine, Dou'da ilk azizlerin ve
Rabbimizin mritlerinin hayatlarna dair bulabildii btn bil
gileri toplamt. Bulgular stat Leonardo'yu heyecanlandrd."
nanamayarak kalarm kaldrdm.
"Dou'da m?"
"armayn, Peder Leyre" diye devam etti kei. "Sz ko
nusu kitaptaki ayrntlar tam anlamyla kilise yasalarna uygun
deil."
"Ya, yle mi?"
"Evet. Kei Jacobus'un, On kiler'in arasndaki akrabalk
balarna dair iddialarn Kilise katiyen kabul etmez. rnein
Simon'la Andreas'n karde olduunu biliyor muydunuz? Belki
Leonardo bu yzden yemekhane duvarna onlar ikiz gibi resmetmitir."
"Gerekten mi?"
"PekiDeVoragine'nin,hayattalarkenYakub'lasa'ybirokki
inin kartrdn ileri srdn biliyor muydunuz? Cenacolo da
birbirlerine ne kadar benzediklerini grmediniz mi?"
122 JavierSierra

"yleyse" dedim tereddtle, " L e o n a r d o bu eseri okumu."

"Okumaktan da t e herhalde. D e r i n l e m e s i n e incelemi.
G e r e k t e n gizli bir mesaj varsa, R o g e r Bacon'n metninden ok
daha derinlemesine incelemi olmal. Bana gvenebilirsiniz."
Kei Alessandro son konumamz burada noktalad.
Dolaysyla, Toscanal'nn rencilerinden, ktphanecinin
Leonardo'yla o gece grtn duyunca irkildim. Bu beklenmedikdncesizlik, hem ktphanecinin benden Leonardo'yla
dostluu gibi nemli bir eyi gizlediini, hem de Santa Maria'da
tek dostum sandm kiinin bana ihanet ettiini gsteriyordu.
Peki ama neden?

GizliAkamYemei 123

2 2

Ktphaneciyi her yerde aradm. Bir gn nce bana gs

terdii Piskopos De Voragine'nin iki ciltlik kitab hl masas
nn stnde duruyordu. Yazarn ad ve eserin talyanca ad iri
kakma harflerle yazlmt: Legendi di Sancti Vulgari Storiado. *
Ne var ki dier kitap, Peder Bacon'n gizli sanatlar ortalkta g
rnmyordu. Kei Alessandro onu koleksiyonunda saklyorsa,
titizleniyor demekti.
Kuruntu muydu, yoksa ktphaneci gerekten dikkatimi o
kitaptan baka yne mi evirmek istemiti? Peki niye?
Sorular st ste ylyordu. Kei Alessandro'nun bana ba
z eyleri aklamas gerekiyordu. Fakat onu kilisede, mutfakta,
hcrelerin bulunduu binada kime sorduysam kimse nerede ol
duunu bilemedi. Fazla srar da edemedim. Cenaze alayn ya
kndan grmek iin Santa Maria'ya akn eden insan says d
nlrse, ktphaneciyi gzden kaybetmek zor deildi. Er ve
ya ge burun buruna geleceimizi, o zaman da olan biteni bana
aklayacan biliyordum.
Sabah saat on sularnda kilisenin nndeki meydan ve San
ta Maria'y atodan ayran yolun tamam, sessiz bir kalabalk
la dolmutu. Herkes bayramlk kyafetlerini giymi, yanlarnda
mumlar ve desin tabutu geerken sallamak zere kuru pal
miye yapraklar getirmilerdi. Yol boyu ine atsanz yere d
mezdi. Buna karlk kilisede giriler, dkn zel ricas zeri
ne, davetliler ve elilerle snrlanmt. Galerinin altna kadifey
le kapl, pskll dore kordonlarla evrili bir platform kurul-

*) Altn Okumalar, (.n.)

124 JavierSierra

mutu; Magripli ve maiyeti dualarn burada edeceklerdi. Her

yer dkn zel muhafzlar tarafndan korunmaktayd; sadece
biz Santa Maria keileri serbeste dolaabiliyorduk.
Kei Alessandro'yla karlama umudundan ok stat
Leonardo'yu ilk kez g r m e dncesiyle kilisenin soylular b
lmne yneldim. Yardmclar sabah yemekhaneyi atklarna
gre, kendisi de pek uzaklarda olmasa gerekti.
Sezgilerim beni yanltmad.
Saat on biri aldnda, ani bir karklk Santa Maria
K i l i s e s i n i n btn sknetini bozdu. En byk pencerenin al
tndaki ana kap byk bir grltyle ald. Darda trompet
ler Magripli'yle maiyetinin geliini haber verdiler. eri girme
lerine izin verilmi olan m m i n l e r sessizce tezahratta bulun
dular. te o srada, siyah deri sslemeli uzun pelerinler giymi,
ciddi yzl, bo bakl on iki adam asker admlarla galeriye
doru yneldiler. Orada grdm onu. Grubun en sonunda yer
almasna ramen stat Leonardo, Filistler'in arasndaki G o l yat gibi gze arpyordu. A m a dikkatimi eken tek ey uzun bo
yu olmad. Dierleri deerli talarla ilenmi brokarlar ve ipekli
pelerinler giymi olmalarna ramen, Toscanal, tepeden trna
a beyazlar giyinmiti, uzun, sar, dzgn kesilmi sakal g
sne iniyor, yrrken, kalabaln arasnda tandk ehreler
ararcasna saa sola bakyordu. Baka bir dnemden bir hayale
te benziyordu. adm nndeki Magripli, esmer teni, tas gi
bi kesilmi zift karas salaryla, devin gnei andran profili
nin tam zttyd. Herkes ressama bakyordu. Trene katlan e
itli krallklarn bayraktarlar, sancaktarlar, Ludovico'dan n c e
onu fark ediyorlard. Ne var ki Toscanal btn bunlarn farkn
da deilmi gibiydi.
"Tanr'nn evine hogeldiniz" diyerek karlad onlar Bakei Bandello; altarda, tren kyafeti giymi keilerle evriliy
di. Yannda Milano bapiskoposu, Fransiskenler'in bakeii ve
o n - o n be saray rahibi bulunuyordu.
Magripli ve maiyeti ha kardktan sonra kendilerine ay
rlm platformda yerlerini aldlar; ardndan Sforza'larn armaGizliAkamYemei 125

sn tayan mzisyenler grubu tabutun geliini haber vererek

kiliseye girdi.
Platformun nc srasnda ayakta duran stat Leonardo
endieyle saa sola bakp daima yannda tad not defterle
rinden birineTanr bilirneleri hzl hzl notediyordu. Banay
le geldi ki, kalabaln ehrelerini inceledii dikkatle Santa M a ria Kilisesi orgunun akorlarna kulakveriyor, alaydaki sancakla
rn dalgalanmasn seyrediyordu. Duyduuma gre bir gn n
ce akamzeri katedral meydannda uurulan drt yz gver
cinin uularn kendinden geerek, hayranlkla izlemiti; hat
ta m e r h u m u n onuruna kent surlarnn dibinde papalk by
kelisinin emriyle atlan top atelerini byk bir zevkle not et
tii konusunda temin edilmitim. Her eyin kaydedilmeye la
yk olduu kansndayd. Her eyde hayatn gizli biliminin izle
ri mevcuttu.
Elbette tren srasnda Leonardo'nun hareketlerini izle
yen tek kii ben deildim. Etrafmda insanlarToscanal hakkn
da fsldayorlard. Mavi gzlerine, hametli duruuna baktk
a onunla tanmam gerektiini daha ok hissediyordum. n c e
Khin,ardndandaPederBandello,uandaiteniebenikavu
ran bu ihtiyac kztrmlard.
Davetlilerin endielerimi bastrdn syleyemeyeceim.
Toscanal'nn son takntsyla ilgili olarak, kocakarlar gibi f
sldayorlard: resmi ycelterek air ve heykeltralar aa
lad resme ilikin kitabn tamamlamak. Ayrcalkl zihni,
Magripli'yi teselli etmeye de, imknsz asma kprler, atsz ha
reket edecek mancnklar veya navigliolardan* yn tayan tek
neleri boaltacak vinler tasarlamaya da vakit harcyordu.
Leonardo, dalgn, yol at tutkulu fsldamalarn far
knda bile deildi. imdi de defterine dkn tuhaf kyafetinin
taslan iziyordu: belki kendi elleriyle yrtm gibi g r n m e
si amacyla eitli yerlerinden yarlm, harikulade siyah ipekli
den bir pelerin.
*) Milano'da, Ludovico Sforza dneminde mallarn tanmasnda kullanlan yapay kanal
lara verilen ad.

126 JavierSierra

statla konumann eiinde olduumu o srada hayal ede

mezdim.
Ressamla beklenmedik olduu kadar dramatik koullarda
ilk temas kurmama araclk eden, Santa Maria'nn zangocu Bi
rader Giberto oldu.
Kei Bandello takdis duasna balamt. Pembe dolgun
yanakl, sar sal, kuzeyli grbz delikanl arkamdan yaklaa
rak serte cbbemi ekitirdi.
"Peder Agustin! B e n i dinleyin!" diye yakard Kei G i b e r t o
yeis iinde. Patlak gzleri ehresinden frlayacak gibiydi. Kanlanmlard. "Kentte korkun bir olay oldu. Derhal renmeniz
gerekiyor!"
"Korkun bir ey m i ? "
Alman keiin elleri titriyordu.
"Tanr'nn bir cezas" diye tslad! "Kadirimutlak'a meydan
okuyanlar cezasn..." Z a n g o bitirmeye frsat bulamad. Bakeiin gnah kartcs, tek gzl, fevri Benedetto ve miskin g
rnml Kei Andrea de Inveruno telal bir tavrla yanm
za geldiler.
"Derhal gitmemiz lazm. abuk!"
"Bizimle gelir misiniz, Peder Agustin?" dedi zango nere
deyse umutsuzca. "Destee ihtiyacmz olacak galiba."
B u n c a tela karsnda itiraz edemedim. Onlarla nereye gi
deceimi, niin gideceimi bilmiyordum ama dkn bir pajnn
Leonardo'ya yaklaarak kulana bir ey fsldadn, bir yan
dan da tela iinde ekitirdiini grnce kabul ettim. Garip bir
ey olmutu. Vahim bir ey. Ve ben ne olduunu renmek is
tiyordum.

GizliAkamYemei 127

2 3

Dkn iki khyas gzlerine inanamyorlard. nlerinde bir

keiin cansz bedeni duruyordu. Bilek kalnlnda bir halatla ar
meydanndaki kirilerden birine boynundan skca aslmt.
Bamuhafz Andrea Rho henz kahvalt etmemiti. Hat
ta haber skc pazar sabahn bldnde henz niformas
n bile iliklememiti. Rho, kr salar dank, bo mideyle, yeni
uyanm bir aynn nevi ahsna mnhasr kokusuyla, isteksizce
olayyerine gitti. Pek bir eyyapamad. Talihsizin teni m o r a r m
ve soumutu; yzndeki damarlar imi, gzleri ak, kuru
mutu. Gzbebeklerinde okunan dehet, zalim bir lm getiri
yordu akla. M e r h u m l m e d e n n c e epey bir sre can ekimiti. Cansz kollar beyaz D o m i n i k e n cbbesinin yanndan sark
mt; bakml, zayf, kaskat kesilmi elleri grnyordu. Bamuhafzn burnuna hafifbir ceset kokusu geldi.
"Evet?" Andrea'nn baklar, seyre susam merakllar ka
labal arasnda gezindi. Birou, desin atafatl cenaze ara
basn gremediklerinden hayal krklna uram olarak evle
rine dnmekteydiler; sokakta rastladklar hadise durumu telafi
edecek gibi grnyordu. Rho herkesten pheleniyordu. Su
lu bir ehre, sahneyi gururla seyreden bir ift gz aryordu. "Ne
oluyor burada?"
" D i n adam bu, efendim. Bir kei" diye cevap verdi mes
lekta, asker bir tavrla; bir yandan da mzran yere sapla
m, kollarn aprazlamasna havaya kaldrm, kalabal dur
durmaya alyordu.
"Onu ben de gryorum, Adriano. Zaten bu haberle uyan
drdlar."
128 JavierSierra

"ey, efendim" diye kekeledi asker. " B u adam bu sabah by

le aslm halde bulunmu. Bugn civardaki atlyelerin, dk
knlarn hibiri almad iin de kimse bir ey grmemi..."
"Zabt tuttun m u ? "
"Henz tutmadm."
"Tutmadn m? Asmadan n c e bir eyini alp almadkla
rn henz bilmiyor musun?"
Adriano korkuyla bilmediini belirtti. Herhalde daha n
ce bir cesede dokunmamt hi. Rho ona aalayc bir tavrla
baktktan sonra kalabala yneldi.
"Kimse bir ey bilmiyor! yle mi?" diye bararak azarlad
onlar. "Alaklar srs! Sanlar!"
Kimseninklkprdamad.Kendilerindeng e m i e s i n eke
iin sarka gibi hafife salnmasn seyrediyor, alak sesle olay
hakknda tahmin yrtyorlard. Tanr biliyor ya, din adamla
r genellikle yanlarnda ikin bir kese tamazlar, yol kesenler
onlara saldrmakla bir ey elde etmezler. Peki ama hrsz deil
se, kim ldrmt keii? Hem ne diye idam mahkmlar gibi
yol ortasnda terk etmilerdi?
Andrea Rho cesedin evresinde iki kere daha dolatktan
sonra meslektana bir kt niyetli soru daha yneltti:
"Pekl, Adriano. Kafamz altralm. S e n c e burada ne
olmu? Keii ldrmler mi, yoksa kendi kendini mi asm?"
Delikanl kamburunu kard, baklarn kararak, sanki
terfii cevabna balym gibi ne cevap vereceini dnd. yi
ce dnp tanarak karar verdi ve tam bir ey sylemek zere
azn amt ki... kalakald. Kalabaln arasndan davudi bir
ses ykseldi:
"ntihar etmi!" diye bard biri ta gerilerden. "Canna ky
m! Buna hi phe yok sayn bamuhafz!" Erkeksi, tok ses ne
redeyse arnn sundurmalarn titreterek kalabal etkiledi.
"stelik" diye devam etti, "adn da biliyorum: Kei Alessandro Trivulzio, Santa Maria delleGrazie manastrnn ktp
hanecisi! Tanr ruhunu kabul etsin!"
GizliAkamYemei 129

Yabanc bunun zerine kendine merakllar arasndan yol

aarak ne doru ilerledi. Az ak kalan Adriano onu seyredi
yordu. Olaanst bir tipti: uzun boylu, salam yapl, stnde
ayaklarna kadar inen tertemiz, pamuklu bir gmlek, uzun sa
lar bir yn berenin altnda toplanm. Yannda kaamak bak
l, en fazla on iki, on yalarnda bir delikanl vard; lye bu
kadar yakn olmak onu ok etkilemiti grne baklrsa.
"Haydi bakalm! Cesur biri kt nihayet! Siz kimsiniz aca
ba!" diye sordu Rho. "Sylediklerinizden nasl bu kadar e m i n
olabiliyorsunuz?"
D e v adam cevap v e r m e d e n nce Andrea Rho'yla gz g
ze geldi.
"ok basit sayn bamuhafz. Bedenin grnmne dik
kat ederseniz, tek iddet izinin boynundaki yrtk olduunu g
rrsnz. lme direnmi olsa, saldrya uram olsa, cbbesi kirlenmi, belki paralanm, hatta kan lekeli olurdu. Halbu
ki yle deil. Bu kei lme boyun emi. Biraz daha dikkat
ederseniz, kirie yetiip halat boynuna geirmek iin kulland
mengenenin hl altnda durduunu greceksiniz."
"llerle ilgili pek ok ey biliyorsunuz beyefendi" dedi
bamuhafz alayla.
" T a h m i n edebileceinizden ok l grdm, stelik de ya
kndan! Onlar incelemek en byk meraklarmdandr. Hatta i
organlarn bilime dntrmek iin onlar kesmiliim de var."
Dev adam bir dehet mrltsnn btn meydana yaylacan
bile bile son cmleyi vurgulad. "Siz de b e n i m kadar ok boul
mu insan grseydiniz sayn bamuhafz, bir eyin daha fark
na varrdnz."
"Neymio ? "
"Bu ceset saatlerdir burada."
"Sahi mi?"
" H i phe yok. Etrafnda uuan sinekler ordusuna bak
mak yeterli. Bu tr kk ve sinirli olanlar, bir cesede iki ya da
saat sonra yaklarlar ancak. Bakn gda peinde nasl dneniyorlar!.. Olaanst, deil mi?"
130 JavierSierra

"Hl kim olduunuzu sylemediniz!"

"Adm Leonardo, sayn bamuhafz. Sizin gibi ben de d
kn hizmetindeyim."
"Daha n c e hi g r m e m i t i m sizi."
"Magripli'nin arazileri genitir" dedi Leonardo, koulla
ra uygun dmeyen bir kahkahayla. "Sanatym, dkn eitli
projelerinde alyorum, biri de Santa Maria delle Grazie ma
nastrnda; bu talihsiz adam da o yzden yakndan tanyor
dum. Hem biliyor musunuz? yi bir dosttu."
O ha karmaya hazrlanrken khya da yabancy ince
liyordu. Saygdeer biri olduuna hkmetti sonunda. O da
Milano'daki herkes gibi Leonardo adnda bir bilginin ve olaa
nst yeteneklerinin szn iitmiti. Onunla ilgili neler sylediklerini hatrlamaya alyordu: nsan ruhunu bir tuvalde ya
kalayabilmekle, m e r h u m F r a n c e s c o Sforza'nn ansna gelmi
gemi en byk atl heykelini dkme tekniini kullanarak ya
pabilmekle kalmayp, mucizevi denebilecek tbbi bilgilere sa
hipti. Karsndaki adam hayalinde yaratt tipe olduka uyu
yordu.
"Syleyinbakalm, statLeonardo. SizceSantaMariadel
le Grazie manastrnn bir keii niin burada kendini asmak is
tesin?"
" O n u bilemiyorum sayn bamuhafz" dedi Leonardo daha
nazik bir tonda. "D iaretleri kolaylkla yorumlayabilirim ama
insanlarn iradesi genellikle ele gemez. Buna ramen, cevab
ok basit de olabilir. Nasl ki ben sk sk buraya tuval ve boya al
maya geliyorsam, o da baka bir mal almak iin gelmi olabilir.
S o n r a zihninden kasvetli dnceler gemitir, o da lmek iin
iyi bir zaman olduuna kanaat getirmitir... yle dnmyor
musunuz?"
"Pazar gn m ? " dedi Rho pheyle. "Des Beatrice'nin
c e n a z e treni keiin kendi manastrnda yaplrken mi? Hayr.
Sanmyorum."
D e v o m u z silkti:
"Kullarnn aklndan ne getiini ancak Tanr bilebilir..."
GizliAkamYemei 131

"Elbette."
"Belkicesedinizpdikkatleincelerseniz, aryaneyap
maya geldii hakknda bir ipucu bulabilirsiniz. Eer uygun g
rrseniz, lm sebebinive saatinibelirlemekamacyla tp bilgi
mi ve btn vaktimi hizmetinize sunabilirim. Cesedi atlyeme
gndermeniz yeterli olur..."
statcmlesinibitirme frsat bulamad. G i b e r t o , Andrea,
B e n e d e t t o ve ben tam o anda merakllar topluluuna ulatk.
En nde, sessiz, vahi hayvanlarn saldrya g e m e anndaki ba
kyla B e n e d e t t o yryordu. Birader Alessandro'nun cesedinin
yannda Leonardo'nun beyaz tuniini tek gzyle grdnde
benzi soldu.
"Aziz Domingo'nun bir hizmetkrnn bedenini kirletmeyi
aklnzdan bile geirmeyin, stat Leonardo!" diye haykrd ya
nna varmadan.
Toscanal ban bize evirdi. Birsaniyesonra, saygyla bizi
selamlamakta, zr dilemekteydi:
"ok zldm, Peder B e n e d e t t o . Bu lm sizin kadar be
ni de zd."
B e n e d e t t o , Kei Alessandro'nun kprtsz ehresini ilk
bakta tand. Etkilenmi gibi grnyordu. A m a b e n i m kadar
etkilenmediinden e m i n i m . lm olduuna bir trl inanamayarak, akn bir halde kei Alessandro'nun souk, kaska
t ellerine dokundum. Leonardo'ya ne demeliydi? Usta ressa
mn orada ne ii vard, ktphaneciyle niye bu kadar ilgileni
yordu? Kei Alessandro'yla aralarnda sk fk bir iliki oldu
unun kesin kant deil miydi bu? Ben kendi kendime bu me
seleyi aydnlatmaya sz verip ha karrkenToscanal taziyele
rini mrldand:
"Tanr'dan rahmet dilerim" dedi.
"Size ne?" Kei B e n e d e t t o fkeyle, hiddetle tersledi L e o nardo'yu: " S o n u t a sizin iin yararl bir budaladan baka ey
deildi, stat! Bedeni hl karnzdayken itirafedin bari."
" O n u n deerini hep azmsadnz, peder."
"Sizin kadar deil."
132 JavierSierra

stat bir an duraksad, geri adm atacak gibi oldu.

"Ayrca" diye devam etti B e n e d e t t o , "lmyle ilgili olarak
bu kadar acele bir yargya varmanz beni artt. nnze ya
kmyor. Ktphanecimiz hayata ok balyd, canna kymas
iin ne sebep vard?"
Toscanal'nncevabnbekledim amaoazn amad. Bel
ki Benedetto'nun niyetini sezdi. Santa Maria'nn keileri polisi
biraderimizin pusuya dt konusunda ikna etmeye ala
caklard. ntihar varsaymn kabul e t m e k onun erefini lekele
mek anlamna gelir ve ayrca kutsanm bir topraa gmlme
sine engel tekil ederdi.
Cesedi zenle alelacele yaplm daraacndan indirdik.
Ktphanecinin yznde garip bir ifade vard; dudaklarndaki
neredeyse neeli, alayl arplma, dehet dolu, ardna kadarak
gzleriyle tezat tekil ediyordu. Toscanal kimsenin beklemedi
i merhametli bir tavrla yaklap gzkapaklarn kapatt ve ku
lana bir ey fsldad.
"llerle konuma detiniz de mi var, stat Leonardo?"
Ressamn bir kar tesindeki Andrea Rho kendi esprisi
ne gld.
"Evet sayn bamuhafz. Size sylemitim, iyi bir dosttu."
Bunu syledikten sonra, birlikte geldii sarn, saydam ba
kl yeni yetmeyi elinden tuttu ve Baklar sokana doru
ilerledi.

GizliAkamYemei 133

2 4

N i i n yle tepki gsterdiimi hl anlam deilim.

stat Leonardo'nun kalabaln arasnda uzaklatn gr
dmde, Kei Alessandro'nun tavsiyesini hatrladm: "Hi ak
lnzagelmeyen biri bilmecenizi zebilir". Ya K h i n i n kimlii
nin z m en byk dmannn elindeyse, diye dndm.
Ona danmakla ne kaybederdim ki? Beyaz tunikli, mavi gzl
devle iki ift lafetmek, aratrmama ne zarar verebilirdi?
Bunun zerine denemeye karar verdim.
Kollarn svayp Kei Alessandro'nun cesedini tama iini
Kei B e n e d e t t o , Birader G i b e r t ove Andrea'ya braktm. Elim
den geldiince zr dileyip hzl admlarla stadn girmi oldu
u dar sokaa yneldim. Keyi dnp onu gremeyince yoku
yukar komaya karar verdim.
"Zavall bir sanatya yetimek iin fazla zahmete giriyor
sunuz." stadn davudi sesi anszn arkamda grledi. Bir manav
tezghna gz gezdirmek zere durmutu, ben de fark etmeden
yanndan geip gitmitim.
Leonardo'yla yanndaki olan ayn anda, dudaklarn ayn
ekilde ap ak renk gzlerini ayn ekilde krtrarak glm
sediler.
"Bakalm bilecek miyim" diye devam etti dev, elindeki sar
msaklar tartarak: "Bakeiin ua tek gzl Kei B e n e d e t t o
gnderdi sizi, biraderinizin lmne ilikin daha fazla bir ey
biliyor muyum diye sormanz iin. Yanlyor muyum?"
"Yanldnz stat" dedim, ktm yolu inerek: "Burada ol
mamn sebebi Peder B e n e d e t t o deil, kendi merakm."
"Meraknzm?"
134 JavierSierra

Midemde garip bir karncalanma hissettim. L e o n a r d o ya

kndan baknca, protokol tribnnde grdmde dnd
mden ok daha ekiciydi. Dz hatlar prensip sahibi bir adam
olduunu dndryordu. ri, gl elleri, gerekirse bir azdiini kknden skebilirdi... ya da sihirli desenleriyle bir duva
rcanlandrabilirdi. Baklar zerimde gezindiinde, ona yalan
syleyemeyeceimi hissettim nedense.
"zin verirseniz kendimi tantaym" dedim soluklanarak.
"Aslnda Santa M a r i a cemaatinin yesi deilim. Bir sreliine
misafirim burada. Adm Agustin Leyre. Peder Leyre."
"Evet?"
"Milano'da bir sreliine bulunuyorum. Ama yemekhane
deki eserinize ne kadar hayran olduumu belirtme frsatn ka
rmak istemedim. Sizinle daha uygun koullarda tanmak is
terdim ama T a n r n n iradesine karlmaz."
"Yemekhane, evet." Dev baklarn yere evirdi. "Ne yazk
ki Santa Maria'nn btn keileri sizinle ayn kanda deil."
"Kei Alessandro da size hayrand."
"Biliyorum birader. Biliyorum. Ktphaneci birader al
mamn kimi zor aamalarnda bana ok yardmc oldu."
"Peder B e n e d e t t o sizin iin yararl bir budala olduunu
sylerken bunu mu kastediyordu?"
Leonardo duraksayarak beni inceledi; karsndaki adam
la konuurken ne tr kelimeler kullanmas gerektiini tartar gi
biydi. rencilerinin kukusuz bahsetmi olaca Engizitr ol
duumu anlamad belki. Anladysa da bana belli etmemeyi ba
ard.
"Belki henz bilmiyorsunuz peder ama Kei Alessand
ro, Cenacolo'nun en nemli kiilerinden birini tamamlamam
dayardmc oldu bana. Karlnda hibirey istemeden, hare
ketininyol aaca sorunlar kabullenerek poz verecek kadar da
c m e r t davrand, kar gzetmedi."
"Sorunlar m ? "dedim, anlamam gibiyaparak. "Ne trso
runlar?"
GizliAkamYemei 135

L e o n a r d o aknlm grnce kalar havaya kalkt. Bu

kadar n e m l i bir ayrnty nasl fark e t m e m i olabileceimi an
lamamt herhalde. O sakin ve hametli ses tonuyla aklama
ltfunda bulundu:
" B i r ressamn ii insanlarn zannettiinden daha zordur"
dedi byk bir ciddiyetle. "Aylar boyunca ortalkta dolap du
rur, dncemize uygun, bize modellik edebilecek bir ifade, bir
profil, bir e h r e ararz. Bana bir Yahuda skariyot lazmd. eh
resine ktlk kaznm bir adam; ama sradan bir ktlk de
deil: Zeki ve uyank bir irkinlie, Yahuda skariyot'un bizzat
Tanr'nn verdii grevi yerine getirmek iin yaad ruhsal
mcadeleyi yanstacak bir ifadeye ihtiyacm vard. Siz de kabul
edersiniz ki, o n u n ihaneti olmasa, sa'nn kaderi asla gerekle
emeyecekti."
"Peki buldunuz mu?"
"Nasl olur?" Dev irkildi. "Hl anlamadnz m? Yahuda
skariyot iin Kei Alessandro modellik etti! Aradm btn
zellikler onun ehresinde mevcuttu. Zeki ama iinde frtna
lar kopan bir adamd; sert, gergin, baktnzda neredeyse iti
ci yz hatlar vard."
"Ve Yahuda skariyot olarak resmedilmeyi kabul etti, yle
mi?" diye sordum hayretle.
"Seve seve peder. Tek poz veren de deildi. Bu cemaatin
baka yeleri de bu esere modellik ettiler. Sadece kendine has
hatlar olanlar setim."
"Ama Yahuda skariyot..." diye itiraz e t t i m .
"aknlnz anlyorum peder. Ama unu bilin ki Kei
Alessandro bandan beri neye giritiini biliyordu. Byle bir
eyi kabul ettikten sonra cemaatinde hi kimsenin kendisine
ayn gzle bakmayacann bilincindeydi."
"Anlalr bir ey, deil mi?"
Leonardo bir an durup devam etmesinin yerinde olup ol
mayacan dnd; olan yine elinden tutarken zihninin de
rinliklerinden ekip karmasna bir ey ekledi:
136 JavierSierra

" B e n i mt a h m i nedemeyeceimvehimihiistemeyeceim
ey" dedi fsltyla, "Kei Alessandro'nun Yahuda skariyot'la
ayn sonu paylamasyd: aslm, tek bana, arkadalarndan
uzak, neredeyse herkes tarafndan reddedilmi. Yoksa bu garip
tesadf de mi fark etmediniz p e d e r ? "
"Dorusu u na kadar fark etmemitim."
"Peder Leyre, hibir eyin tesadfi olmadn bu kentte
pek yaknda renirsiniz. Btn grnler aldatcdr. Ve ger
ek, insann en beklemedii yerdedir."
Bunlar syledikten sonra, ben Kei Alessandro'yla l
mnden nceki gece ne konutuklarn, bazlarmzn Khin
adyla bildii amansz dmannn szn duyup duymad
n sormaya cesaret edemeden, stat yoku yukar gzden kay
boldu.

GizliAkamYemei 137

2 5

Luini oradan tabana kuvvet kamak istedi ama zayfiradesi

bir kez daha onu yar yolda brakt. Vicdan, gen kzdan uzaklasn diye avaz avaz baryordu ama bedeni Donna Elena'nn
ritmik hareketlerinin tadn karmaya balamt bile. "Vicda
nma ne bundan?" diye dnp h e m e n ardndan piman oldu.
stat hi byle bir ey yaamamt. Dkln en arzula
nan kadnlarndan biri, kendisi azn bile amadan onu tutku
deryasnda gezdiriyordu. Crivelli'lerin kz gzeldi, tartmasz,
bugne kadar grd en melek yzl Meryem'di. Buna ra
men Luini ehvet dkn bir Havva tarafndan mahva srk
lenen dem gibi hissetmekten kendini alamyordu. Hatta onun
verdii zehirli elmay srdn ve zsuyunun o gne dek titiz
likle koruduu masumiyeti bozduunu hissediyordu. Ne kadar
garip gelse de, stat Bernardino, Tanr'nn gerek iyilik ve k - '
tlk bilgisi aacn kadnn bacaklar arasna sakladna ve o
aacn meyvesini bir kez olsun yemenin, ebedi lanet demek ol
duuna hl inanan nadir insanlardand.
"Misercre domire..'.'* dedi umutsuzca.
Dorna Elena o srada bir an ara verseydi, ressam alama
ya balard. Ama yle olmad; kardinal bal gibi kpkrmz
bir yzle, kk kontesin tek tek btn isteklerini yerine getir
di; Elena erkekliinin zerinde zplayarak Mecdelli Meryem'in
meziyetlerini sorduka dehete kaplyordu.
"Anlatn, hepsini anlatn!" deyip nefes nefese glyor, ar
zuyla bakyordu. "Mecdelli Meryem'le neden bu kadar ilgilen
diinizi aklasanza! Leonardo'nun srrn syleyin bana!"
*) " M e r h a m e t et Tanrm." (.n.)

138 JavierSierra

Soluu kesilen Luini, pantolonu dizlerinin altnda, birka

dakika nce Donna Lucrezia Crivelli'nin oturduu divann ze
rinde oturmu, kekelememek iin ciddi bir gayret gsteriyordu.
"Ama Elena" diye cevap veriyordu, "bu ekilde olmaz."
" S z verin anlatacanza!"
Luini cevap vermedi.
"Sz verin!"
Gnahkr stat sonunda bitkin dt ve iki kere sa adna
yeminetti. Tanr bilir neden.
Her ey bitip de soluklandktan sonra ressam yavaa kal
kp giyindi. Kafas karmt. Sersemlemiti. M u h t e e m Leonardo ylann kzlarnn ne kadar tehlikeli olduklar konusunda
onu uyarm, onlara teslim olmann, ressamn en ycegrevine
ihanet demek olduunu, yalnz bana yaratma ilkesinin kutsal
ln bozduunu anlatmt. "Ancak bir e veya sevgiliden uzak
durursan kendini bedenen ve ruhen yce yarat sanatna adaya
bilirsin" diye yazmt. "Aksine, karn olursa, yeteneklerini ikiye
blm olursun. Bir ocuun olursa e bler, dnyaya iki veya
daha fazla ocuk getirdiin takdirde de tamamen kaybedersin."
Bu uyanlar zihninin derinliklerinden su yzne karak kendi
sini zayfve aalk hissetmesine sebep oluyordu. Gnah ile
miti. Birka dakika iinde mkemmel adam hreti mahvol
mu, kendi kendinin karikatrne dnmt. Ve zararn te
lafisi mmkn deildi.
Hl divann zerinde plak olan Donna Elena ressamna
bakyor, niin birdenbire kaskat kesildiini anlamyordu.
"yi misiniz?" diye sordu tatllkla.
stat cevap vermedi.
"Yoksa hounuza gitmedi m i ? "
Luini, gzlerinde yalarla, kendini tutarak, ruhunu skan
pimanlktan kurtulmaya alyordu. Kzcaza ne diyebilirdi
ki? Kkrtma karsndaki zayflk, beceriksizlik duygusunu an
layabilir miydi? Daha da beteri: Az n c e ona ok merak ettii
srr aklayacana sa'y ahit gstererek sz vermemi miydi?
Nasl yapacakt bunu? Kendisi de Elena kadar merak etmiyor
GizliAkamYemei 139

muydu? Sevgilisine srtn dnerek zayfl yznden kendine

lanet etti. Ne yapacakt? Ayn gn iinde iki kere mi gnah ile
yecekti, n c e masumiyetinden, sonra sznden dnerek?
"Sevgilim, mahzunsunuz" diye fsldad Elena, omuzlarn
okayarak.
Ressam gzlerini kapad, hl tek kelime etmekten acizdi.
"Oysa siz beni ok mutlu ettiniz. Yoksa lk la istedi
im eyi verdiiniz iin sululuk mu hissediyorsunuz? Bir han
m h o n u t etmek arnza m gidiyor?"
Perian haldeki erkein sessizliinde karamsar dncele
rini okuyan kk kontes vicdann rahatlatmaya alt:
"stat Luini, kendinizisaknknamayn. Bakalar, rnein
Kei Filippo Lippi, manastrlardaki almalarndan yararlanp
gen rahibeleri batan karmlard. stelik o rahipti!"
"Ne diyorsunuz?"
"Tabii!" Elena sevgilisinin aknln grnce gld. "Ola
y bilmeniz gerekir stat. Peder Lippi leli daha otuz yl bile ol
mad; e m i n i m sizin Leonardo onu Floransa'da tanmtr. o k
nlyd."
"Ve diyorsunuz ki Kei Filippo?.."
" E l b e t t e " dedi Elena, ressamn stne atlayarak. "San
ta Margarita manastrnda altar panolarn yaparken Lucrezia
Buti adnda birini batan kard, hatta bir olu oldu. Bilmiyor
muydunuz? Yapmayn! Biroklarna gre, namusu lekelenen
Buti ailesi, hatr saylr miktarda arsenikle onu teki dnyaya
gnderdi. Grdnz m? Sizin bir suunuz yok! Siz herhangi
bir kutsal yemine ihanet etmediniz. Sizden ak isteyen birine
istediini verdiniz!"
stat pheye dt. Perian halde olmasna ramen, g
zel Elena'nn ona yardm etmeye altn anlyordu. Duygu
land ve dudaklar nihayet anlalr bir cmle telaffuz etti:
"Elena... Hl istiyorsanz, merak ettiiniz, sizin iin yap
makta olduum portreyi esinleyen srra vkf olmay hl arzuluyorsanz, size Mecdelli Meryem'in srrn anlatacam."
140 JavierSierra

Kk kontes ressama merakla bakt. Luini her kelimeyi

acyla iinden skp karr gibiydi.
"Siz erefli bir erkeksiniz. Sznz tutacaksnz. Biliyo
rum."
"Evet. Ama imdi siz bana sz verin: Bir daha bana dokun
mayacaksnz. Ve size syleyeceklerimden hi kimseye bahset
meyeceksiniz."
"Peki bu sr bana zntnzn nedenini de aklayacak m
stat?"
Ressam kk kontesin effaf gzlerine bakt ama hemen
gzlerini kard. Elena Crivelli'nin srarla onun ruh haliyle il
gilenmesi btn direncini kryordu. Bunun zerine Mecdelli Meryem'ler soyu hakknda sylenen bir eyi hatrlad: G
l ak bys sayesinde baklar herhangi bir erkein yreini
yumuatabiliyordu. Halk airleri yalan sylemiyordu. Bu kzca
z kendi kkeniyle ilgili gerei renmeyi hak etmiyor muy
du yani? r e n m e n i n yolunu ona gstermeyecek kadar kalpsiz
miydi Luini?
Bylece Bernardino Luini kendini glmsemeye zorlaya
rak, nihayet Elena'nn arzusunu yerine getirdi.

GizliAkamYemei 141

2 6

stat Luini'ye gre

Mecdelli Meryem'in srr

"Dinleyin yleyse" dedi.

" O n yam bitirir bitirmez, stat Leonardo beni Floransa'daki atlyesine kabul etti. Babam paral askerdi, M i l a n o
lu Visconti'ler sayesinde bir miktar para biriktirmeyi baarm
t; n c e resim sanatnda eitim grp sonra da manastr haya
tna kendimi adamam, en azndan Tanr yasalarnca ynetilen
laik bir hayat srmemi uygun bulmutu. O ne istediini benden
daha iyi biliyordu: beni savan kargaasndan uzak tutmak ve
Kilise'nin kanatlar altnda korumak. Milano'da iyi bir gzel sa
natlar atlyesi olmadndan, yllk bir gelir balayarak o sralar
M u h t e e m Lorenzo'nun ynetiminde olan atafatl Floransa'ya
gnderdi.
Her ey orada balad.
stat Leonardo da Vinci beni koskocaman, bakmsz bir
eve yerletirdi. Evin d siyaht. Korkutucuydu. Buna karlk
ierisi aydnlkt ve neredeyse hi duvar yoktu. Odalar yklm,
yerini art arda dizili byk meknlara brakmt; her yerde ak
la gelebilecek en garip eyalarvard. Alt katta, giriin h e m e n ya
nnda, fidelik, saks ve kafes koleksiyonlaryla tarlakular, s
lnler ve evcilletirilmi ahinler bulunuyordu. Bunlarn yann
da tuntan at kafalar, ayaklar ve denizkzlar dkmek iin ka
lplar ylyd. Aynalar her yerde mevcuttu. M u m l a r da. Mut142 JavierSierra

faa gitmek iin, herkesi korkutan tahta iskeletlerin n b e t tut

tuu bir koridordan g e m e k gerekiyordu; stadn tavanarasna
neler saklam olabileceini dnmek bile beni korkudan titretirdi.
Evde stadn baka rencileri de yayordu. Hepsi benden
bykt, dolaysyla, ilk gnlerde baz akalara maruz kaldk
tan sonra olduka rahat bir konuma geldim ve yeni hayatma
almaya baladm. Sanyorum Leonardo'nun bana kan snd.
Bana Latince ve eski Yunanca okuyup yazmay retti, bu ha
zrlk safhas olmadan 'resimlerin bilimi' dedii yaz trn
retmesinin anlam olmayacan aklad.
Dnebiliyor musunuz, Elena? Derslerim e katland,
botanik gibi, astroloji gibi zel konular da kapsyordu. O yl
larda stadn dsturu lege, lege, relege, ora, labora etinvenies* idi;
okumay en ok sevdii (dolaysyla bizim de en ok okuduu
muz) ey de, Jacobus de Voragine'nin yazd azizlerin hayatla
ryd.
T o m m a s o , Andrea ve dier raklar o yazlardan nefret
ederdi ama benim iin mthi bir keifti. Onlardan inanlmaz
eyler rendim. O sayfalarda, azizlerin, mritlerin ve havari
lerin hayalimden bile g e m e y e c e k onlarca ilgin mucizesini,
macerasn okudum. r n e i n Kk Yakub'a, sa'yla iki kar ta
nesi kadar benzer olduklar iin 'Rabbin kardei' dendiini
rendim. Yahuda skariyot, Zeytinlik Da'nda Rabbimizi pe
rek iaret edecei konusunda Sanedrin'le anlatnda, katille
rin asl sa'y ona neredeyse ikizi kadar benzeyen Yakub'la ka
rtrmalarndan korkuyormu.
Elbette ncil'lerde bu konuda tek kelime edilmemitir.
Havari Bartolomeus'un maceralar da ok houma giderdi.
Gladyatre benzeyen Bartolomeus, gelecei grme konusun
daki yeteneiyle dier havarilerin dn patlatrm. Bununla
birlikte, bu bilgisi pek iine yaramam; Hindistan'da diri diri
derisinin yzleceini n g r e m e m i .
*) " O k u , oku, yine oku, dua et, al, bulursun."

GizliAkamYemei 143

Bu bilgiler iimde giderek birikti, dinimiz asndan

son derece nemli olan bu kiilerin ehrelerini ve kiilikle
rini hayal e t m e konusunda bana mthi bir meleke kazan
drd. Leonardo'nun istedii de buydu: kutsal ykleri gz
mzde canlandrmamz tevik etmek ve tuvallerimize aktar
mak konusunda zel bir.yetenekle bizi donatmak. Bana Jacobus de Voragine'den kard, havarilerin meziyetlerini srala
yan bir liste vermiti, hl saklarm. Bakn: Bartolomeus'a, ge
lecei grme yeteneinden tr Mirabilis, harika adn vermi.
sa'nn ikiz kardeine, Venustus, latif..."
Luini'nin gmleine dikili bir cebe saklad kt parasn
ne byk bir saygyla atn gren Elena glerek kd elin
den kapt ve pek anlamadan okudu:

"Bunu yllardr sakladnz, yle mi?" dedi, pis kt para

syla oynayarak.
"Evet. statLeonardo'nunennemliderslerindenbiriola
rak hatrlarm."
144 JavierSierra

"Ama bir daha gremeyeceksiniz onu" dedi Elena glerek.

Luini anlamazlktan geldi. Kkrtc Elena listeyi havaya
kaldryor, ressamn stne atlamasn bekliyordu. A m a Luini
tuzaa dmedi. O listeyi o kadar ok grm, yle derin bir
inanla incelemi, On kiler'in niteliklerinden profillerini da
mtmaya almt ki, artk kda ihtiyac yoktu. Ezbere bili
yordu listeyi.
"Peki ya Mecdelli M e r y e m ? " diye sordu sonunda kk
kontes, hafif bir hayal krklyla. "Bu isimler arasnda o yok.
B a n a ondan ne zaman sz edeceksiniz?"
Luini gzlerini m i n e d e trdayan alevlere dikerek anlat
maya devam etti:
"Dediim gibi, Kei Jacobus de Voragine'nin eseri beni
ok etkiledi. imdi, bunca zaman sonra dnyorum da dik
katimi en ok eken yk, Mecdelli Meryem'in yksyd. Ne
dense stat Leonardo bu yknn zerinde zellikle durmam
istemiti. Ben de yle yaptm.
O dnemde, Cenova piskoposununyazdklarn incelerken
stadn yapt aklamalar beni katiyen dehete drmemi
ti. On yandaydm ve Ortodoks - heterodoks ayrmn, Kili
se tarafndan kabul edilenle edilmeyenin farkn bilmiyordum.
Belki de bu yzden, kafama ilk kaznan, adnn anlam* oldu:
M a r i a Magdalena 'ac deniz', 'aydnlatc' ve 'aydnlanm' de
mekti. lk anlamnn, Meryem'in hayattayken dkt sel gibi
gzyalarna bir atf olduunu sylyordu piskopos. T a n r n n
Olu'nu btn kalbiyle sevmiti; ama o, bu dnyaya Meryem'le
bir yuva kurmaktan daha nemli bir grevle gelmiti; dolaysy
la Mecdelli M e r y e m onu farkl bir biimde sevmeyi renmek
zorunda kald. Leonardo, Meryem'in meziyetlerini hatrlamak
iin en iyi simgenin dm olduunu gsterdi bana. Daha M
srllar dneminde bile, dm Tanra sis'in byleriyle zdeletirilirmi. Efsaneye gre sis'in Osiris'in girilmesine yar
dmc olduunu ve amacna ulamak iin dm zmedeki be* ) M e c d e l l i M e r y e m : M a r i a M a g d a l e n a . ( . n . )

GizliAkamYemei 145

cerisinden yararlandn aklad. Mecdelli M e r y e m , sa dirildiinde ona yardm eden tek kiiydi, onun da dmler konu
sunda bilgili olmas akla yakndr. stat, bu bilginin ac ierdi
ini sylerdi, nk smsk balanm bir ipi z m e k iin m
cadele etmek herkese strap verir.
'Bir resmin orta yerinde bir dm grdnde, o eserin
Mecdelli Meryem'e adanm olduunu hatrla' diye tembihlemiti.
Adnn teki anlamlarna gelince; bunlar, deyim yerindey
se daha derin ve gizemliydiler ve stat Leonardo'nun pek sevdi
i, bize srekli bahsettii bir kavramla ilikiliydiler: k. stada
gre, k Tanr'nn bulunduu tek yerdir. Baba ktr. Gky
z ktr. Aslnda her ey ktr. Bu yzden de, hep derdi ki, biz
insanlar a hkim olmay renebilsek, her ihtiya duyduu
muzda B a b a y a seslenip onunla konumamz mmkn olurdu.
In T a n r y l a konumalarmza araclk etmesi kavram
nn Avrupa'ya Mecdelli M e r y e m sayesinde ulatn o sralar
bilmiyordum.
Bunu da anlataym size:
sa Golgota'da ldkten sonra, Mecdelli M e r y e m , Arimateal Yusuf, sa'nn ok sevdii mridi Yuhanna ve Mesih'in az
saydaki sadk izleyicisi, zerlerine ken baskdan kurtulmak
iin skenderiye'ye katlar. Bazlar Msr'da kalp bilinen ilkve
en bilge Hristiyan cemaatlerini kurdular; ama sevgilisinin b
yk srlarn bilen Mecdelli Meryem, Kuds'e bu kadar yakn
bir yerde kendini gvende hissetmiyordu. Bylece, daha gven
li bir snak aray iinde Fransa sahillerine ulat."
"Peki bu srlar neydi?"
Kk kontesin sorusu stad dalgnlndan syrd.
"Byk srlar, Elena. O kadar byk ki, o zamandan bu ya
na ancak ok az sayda, sekin lml onlara vkfolabildi."
G e n kz gzlerini iri iri at.
"sa'nn, llerin arasndan dndnde, dirildiinde ona
ifa ettii srlar m?"
Luini onaylad.
146 JavierSierra

"Evet, onlar. A m a bana henz ifa edilmedi bu srlar."

stat anlatmaya devam etti:
"Beytanyal da denilen Mecdelli Meryem, Fransa'nn g
neyinde, kk bir kyde karaya indi; daha sonra kye Les Saintes-Maries de la M e r ad verildi, nk onunla birlikte bir
ok M e r y e m gelmiti. Bu kyde sa'nn gzel haberini onlara
iletti ve oradaki insanlara 'n srr'n aklad; heretikler, r
nein Katharosular, Albi heretikleri bu srr kabullendi, hat
ta Fransa'nn yeni koruyucu azizesi N o t r e - D a m e de la Lumiere oldu.
Ne var ki barl ifaat dnemi abuk sona erdi. Kilise bu
fikirlerin Roma egemenliini tehdit ettiini fark ederek yayl
masna son vermek istedi. Kendi bak asndan mantklyd;
herhangi bir papa, T a n r y a ynelmek iin rahibe ihtiyac olma
yan Hristiyan cemaatlerinin varln kabullenebilir miydi? Hi
sa'nn yeryzndeki temsilcisi, Mecdelli Meryem'den daha aa
da veya ona eit konumda bulunabilir miydi? Ya izleyicilerine
ne demeli? Ik gibi bir eye tapmak putperestlik deil miydi?
Bunun zerine Kilise sa'y sevmi ve insanlk durumunu her
kesten ok anlam olan kadn derhal lanetledi ve aalad.
zin verin de sevgili Elena, size bir eyi daha aklayaym:
1479 ylnn balarnda, Floransa henz saygdeer Lorenzo de Medici'ye yaplan iddetli saldrdan* toparlanmaya al
rken stat Leonardo'nun atlyesine ilgin bir ziyarette bulu
nuldu. Sabah vakti, gne gkyznde hayli ykselmiken elli
yalarnda bir adam atlyemize geldi. Bukle bukle lepiska sala
ryla, o sralar b e c e r i k s i z c e tuvallerimize izdiimiz o c u k me
leklere benzerliiyle iiniyordu. Nazik bir dille konuuyordu
ve siyah, gsterili giysilere brnmt. Habersiz geldi ve s
tadn atlyesinde kendi plndeymi gibi gezindi. Hatta bi
zim ilerimizi tek tek gzden geirecek kadar ileri gitti. Ben o
srada, tesadf bu ya, Mecdelli Meryem'in bir portresini yap*) F l o r a n s a katedralinde M u h t e e m I.orenzo'yu ldrmeyi amalayan nl "Pazzi komp
losu" L o r e n z o kamay baard, a n c a k kardei Giulianoyirmi yediyerinden hanerlene
rek ldrld. A r d n d a n XV. yzyln en youn bask d n e m l e r i n d e n biri balad.

GizliAkamYemei 147

yordum; elinde kaymaktandan bir kap vard; ziyaretimiz bu

nu grnce ok neelendi:
'Bakyorum stat L e o n a r d o sizi iyi eitiyor!' dedi ve tebrik
etti. 'Taslanz ok ey vaat ediyor... Aynen byle devam edin.'
Koltuklarm kabard.
'Bu arada' dedi ardndan, 'Mecdelli Meryem'inizin elinde
tuttuu ienin anlamn biliyor musunuz?'
Bam sallayarak bilmediimi belirttim.
'Markos ncili'nin on nc blmnde, ufaklk. Bu ka
dn, ya iesini krp yalar sa'nn bana dkerek onu yala
d; tpk bir rahibenin, gerek bir krala yapaca ekilde... Etten
kemikten, lml bir kral.'
Tam o srada stat geldi. Atlyesinde bir yabanc grn
ce sinirlenmek yle dursun, herkesin akn baklar karsn
da yz aydnland. Birbirlerini grr grmez kucaklatlar, ya
naktan ptler ve h e m e n orackta tanrsallktan, insanlktan
sz etmeye koyuldular. te o zaman ilk defa gerek Mecdelli
Meryem'le ilgili, asla hayal edemeyeceim bir ey iittim.
'almalar hzla ilerliyor sevgili L e o n a r d o ' dedi melek
yzl adam memnuniyetle. ' G e r i Yal C o s i m o ' n u n lmn
den beri abalarmzn her an tuzla buz olabilecei duygusunu
tayorum. Floransa Cumhuriyeti'nin ok g e m e d e n korkun
snavlardan geeceinden eminim.'
stat ziyaretinin narin ellerini demirci eline benzeyen
kendi iri elleri arasna alp skt.
'Tuzla buz mu dedin?' diye haykrd, yeri g inleterek.
'Senin akademin Msr piramitleri kadar salam bir bilgi tap
na! Birka yl iinde, muhteem atalarmza ilikin daha ok
ey renmek isteyen genlerin hac merkezine dnt ya
lan m? Plotinos'un, Dionysios'un, Proklos'un, hatta H e r m e s
Trismegistos'un eserlerini baaryla evirdin, eski firavunlarn
srlarn Latince'ye t e r c m e ettin. Btn bunlar nasl tuzla buz
olur? Sen Floransa'nn en byk dnrsn dostum!'
Siyah giysili adamn yz kzard.
148 JavierSierra

'ok naziksin dostum Leonardo. Ne var ki, insanln efsa

nevi Altn a'da kaybettii bilgiyi geri kazanmak iin verdii
miz mcadele u anda en zayf anlarn yayor. Seni grmeye
de bu yzden geldim.'
'Baarszlktan m sz ediyorsun? Sen ha?'
'Yal C o s i m o iin Platon'un eserlerini evirdikten sonra
saplantmn ne olduunu biliyorsun, deil mi?'
'Elbette. Ruhun lmsz olduu yolundaki eski dncen!
Bu baarn yznden herkes sana sayg duyacak! Neredeyse ko
caman zafer taklarnn zerinde altn harflerle yazl halde g
rr gibi oluyorum: Marsilio Ficino, bize onurumuzu geri veren
kahraman. Papa bile seni takdis edecek!'
o c u k melek gld:
'Abartmaya t e d e n beri baylrsn Leonardo.'
' y l e mi dnyorsun?'
'Aslnda vgye layk olanlar Pythagoras, Sokrates, Pla
ton, hatta Aristoteles. Ben deilim. Ben sadece herkes bu bilgi
ye ulaabilsin diye onlar Latinceye evirdim.'
'Peki yleyse Marsilio, nedir seni kayglandran?'
'Beni papa kayglandryor stat. Lorenzo de Medici'yi ka
tedralde ldrme emrini onun verdiini dndrecek ok se
bep var. stelik giriiminin sadece politik hrstan deil, din se
beplerden de kaynaklandndan eminim.'
Leonardo arkadann szn kesmeye cesaret edemeden
kaln kalarn havaya kaldrmakla yetindi.
'Aylardr kentte bu lanet olas interdicto'yla* yayoruz.
Medici'lere yaplan saldrdan sonra durum dayanlmaz hale
geldi. Kiliselerde ayin yaplmas yasak; iin kts, bu bask ben
teslim oluncaya kadar devam edecek...'
'Sen mi?' dedi dev irkilerek. 'Senin bununla ne alkan
var?'
'Papa Akademi'nin birtakm eski metinlerle belgeleri elden
karmasn istiyor, R o m a Kilisesi doktrinine aykrlk gsteren
*) Yasak, (.n.)

GizliAkamYemei 149

yazlar. Lorenzo'ya kar dzenlenen komplonun amalarndan

biri de bu belgeleri zorla ele geirmekti. R o m a zellikle, bildiin
gibi bir sredir bizim elimizde olan Havari Yuhanna'nn apokrif
metinlerini gasp etmek istiyor.'
'Anlyorum...'
U s t a m dnrken hep yapt gibi sakaln svazlamaya
koyuldu.
'Peki kaybetmekten korktuun malumat nedir, Marsilio?'
diye sordu.
'sa'nn ok sevdii havarinin yazlarnn kopyalarnn kop
yalar olan bu yazlarda, sa'nn lmnn ardndan On kiler'in
yaptklar anlatlr. Bu yazlarda ileri srldne gre, ilk, ya
ni zgn Kilise'nin ynetimi katiyen Petrus'un deil, Yakub'un
elindeymi. Dnebiliyor musun? Papaln meruiyetini bir
anda ortadan kaldracak bir bilgi!'
' S e n c e R o m a bu belgelerin varlndan haberdar ve ne pa
hasna olursa olsun onlar ele geirmeye niyetli, yle mi?'
o c u k melek bayla onaylayp bir ey daha ekledi:
'Yuhanna'nn metinleri daha da ileri gidiyor.'
'yle m i ? '
'Yakub'un Kilisesi'nin haricinde, mritlerin arasnda bir
b l n m e daha olduunu, bu blnmenin ban Mecdelli M e r
yem'in ektiini ve Yahya'nn da onu desteklediini belirtiyor.'
stat yzn burutururken siyah giysili adam devam etti:
'Yuhanna'ya gre, Mecdelli M e r y e m daima sa'ya ok ya
knd. O kadar ki, biroklar retilerini onun devam e t t i r m e
si gerektiini dnyorlard, tehlikeli anlarda onu inkr eden
korkak mritler srs deil...'
'Peki imdi neden bana btn bunlar anlatyorsun?'
'nk bu bilgilerin emanet edilecei kii olarak sen seil
din Leonardo.'
Asil grnml ocuk melek derin bir nefes aldktan son
ra devam etti:
'Bu metinleri saklamann ne kadar tehlikeli olduunu bili
yorum. nsan diri diri yakarlar bunlar yznden. Ne var ki, on150 JavierSierra

lan yok etmeden n c e incelemeni rica ediyorum, sana bahsettiim bu Mecdelli M e r y e m ve Yahya Kilisesi hakknda ne mm
knse ren ve eline frsat getiinde bu yeni nciller'in zn
eserlerine yerletir. Bylece Kitab Mukaddes'in eski emri ger
ekleecektir: G r m e kiingzleri olan...'
'...grsn.'
Leonardo glmsedi. Fazla dnmedi. Hemen o gn le
den sonra, emaneti stleneceine dair ocuk melee sz verdi.
Hatta tekrar grtklerini ve siyah giysili adamn stada da
ha sonra dikkatle inceleyecei kitaplar ve ktlar verdiini bi
liyorum. Daha sonra, olaylarn gidiat karsnda, Kei Savo
narola iktidara geldikten ve Medici hanedan devrildikten son
ra, Milano'ya gelip dkn hizmetine girdik ve ok eitli ilerde
almaya baladk. Kendimizi resme adamken sava makine
lerinin, umak iin cihazlarn izimiyle yapmna getik. Ama
o sr, Leonardo'nun atlyesinde ahit olduum o garip ifaat hi
aklmdan kmad.
Sizi artacak bir ey daha syleyeyim mi, Elena?
stat bu olanlardan bir daha raklarnn hibirine sz
etmedii halde, Leonardo'nun u sralar Marsilio Ficino'ya
Floransa'da verdii sz yerine getirmekte olduunu sanyorum.
Size bunu elimi kalbime koyarak sylyorum: Dominikenler'in
yemekhanesindeki eserini grmeye her gidiimde, yllar nce
o k gn stadn o c u k melee syledii son szleri mutlaka
hatrlyorum...
' D o s t u m Marsilio, Yuhanna'nn yzyle kendininkini ayn
resimde grdn zaman, bana e m a n e t ettiin srr baka yere
deil, oraya saklamaya karar verdiimi bil.'
Biliyor musunuz? Son Akam Yemeinde ocuk melein
yzn grdm!"

GizliAkamYemei 151

27

Ktphaneci biraderimizi 17 O c a k Sal gn Vesperum

duasndan az n c e ller Galerisi'ne gmdk. Bedeninin gece
boyunca banda beklediimiz apelde rmeye balamasn
istemediklerinden hzla defnedilmesine karar verildi. ki acemi
kei cesedi beyaz bir kefene sarp kaylarla baladlar ve bir
ukurun dibine indirdiler; ok gemeden ukur toprak ve kar
la kapland. Cenaze treni, karanlk basmadan akam yemei
ne yetime mecburiyeti gibi sudan bir mazeretle alelacele, me
rasimsiz bir vedalama oldu. Keiler kendilerini bekleyen seb
zeli pilav ve Noel'den kalma ball rekler iin kran duasn
mrldanrlarken b e n i m iimi garip birsknt kaplad. Bakeile maiyeti -veznedar, a, tek gzl B e n e d e t t o ve scriptorium
s o r u m l u s u - bir haftadan ksa bir sre iinde Santa Maria'daki
ikinci cenaze trenini nasl olup da bylesine kaytszlkla y
rtmlerdi? Birader Alessandro'yu niin umursamyorlard?
O n u n iin kimse bir damla olsun gzya dkmeyecek miydi?
Sadece Peder Bandello, sonunda, ayaklarmznaltndaya
tan zavallyla ilgili olarak bir insanlk gsterdi. Ksa vaaznda,
Kei Alessandro'nun o gnlerde Milano'ya yerlemi olan bir
delinin komplosuna kurban gittiini kantlayacak deliller ol
duunu ima etmiti. " B u yzden, burada bir Hristiyan meza
rn ondan fazla hak eden biri olamaz." Bununla birlikte Ban
dello bizi ciddiyetle uyard: "ehirde dolaan yalanlara inanma
yn" dedi, ar ar ukura indirilen tabuttan gzlerini ayrma
dan. "Rahmetli Birader Trivulzio, er veya ge cezasn ekecek
olan korkun bir cani tarafndan katledilerek ehit oldu. Ceza
sn ekmesini bizzat ben salayacam."
152 JavierSierra

ster cinayet olsun, ister intihar, phelerimi ne kadar ya

ttrmaya alsam da, bu kadar ksa sre iinde iki lmn
Santa Maria'da n o r m a l bir ey olduunu kabul e t m e k kolay de
ildi. stat Leonardo'nun atlyesine gitmeden n c e bana sy
ledii son szler, frtna habercisi gkgrlts gibi beynimde
grledi: "Bu ehirde" demiti, Baklar Soka'nda vedalama
dan nce, "hibir ey tesadfi deildir. Bunu sakn unutmayn."
O gn akam yemei yemedim.
Yiyemedim.
Bendeniz kadar kuruntulu olmayan dier keiler yemek
hane olarak dzenlenmi yakndaki bir salona, einin cenaze
treni iin dkn sunduu lenin artklaryla midelerini dol
durmaya kotular. Asl yemekhane iskeleler, boyalar yznden
kullanlmaz hale geldiinden, keilerin alkanlklar yllardr
altst olmutu; yemekhanenin birinci kata tanmasna nere
deyse olaan gzyle bakyorlard.
Bunca eretilik arasnda az sonra iyi bir ey kefettim: n
aat almalar srdke, Son Akam Yemei'nin bulunduu
oda, yemek saatinde ekilip rahat rahat dnmek iin ideal s
nak olacakt. Orada hibir kei dncelerimi blmeyecekti;
manastrn yabancs olan herhangi biri de souk, tozlu, inaat
halindeki bir mekn merak edip ieri girmezdi.
Aklm Kei Alessandro'yla paylatm gnlerde ve zihni
mizi megul eden, yarm kalm bilmecede, keiin ruhu iin
dua etmek zere admlarm yemekhaneye ynelttim.
erisi botu. Akamn son klar Toscanal'nn eserinin
ancak alt ksmn aydnlatyor, Rabbimizin st ste apraz kon
mu gibi grnen ayaklarn ne karyordu. sa'nn Kafata
s T e p e s i n d e yaamak zere olduu olayn kehaneti miydi bu?
Yoksa stat, ayaklarn bilinmeyen baka bir nedenle mi bu e
kilde resmetmiti? Ha kardm. Yandaki avlunun dzensiz s
tunlar, sahneye hayaletsi bir grnm kazandryordu.
Ancak o zaman, Kutsal Akam Y e m e i n e katlanlara ba
karken fark ettim.
Doruydu. Yahuda skariyot, Kei Alessandro'nun ehre
sine sahipti.
GizliAkamYemei 153

Daha n c e nasl fark e t m e m i t i m ?

Fesat havari, Celileli'nin sanda oturmu, dingin gzelli
ini sessizce, hayranlkla seyrediyordu. Zaten Byk Yakub'un
dehet ifadesi ve masann br ucundaki M a t t a , Yahuda Taddeus ve Gayur Simon'un arasnda geen hararetli tartma d
nda, dier havarilerin dudaklar mhrlenmiti. Tam o anda
Kei Alessandro'nun ruhunungerekten Gklerdeki Babamz'n
ehresine bakyor olabileceini dndm istihzayla.
Ktphaneci, Yahuda skariyot gibi kendi cann aldysa,
Bandello onun masum olduunu varsaymakla hata ediyorsa, u
anda Rabbin rahmetine kavumak yle dursun, eol'un ebedi
ikencelerini ekmekteydi.
Duvar resminde gezinen baklarm bir baka ayrntya ta
kld. Yahuda skariyot ve Rabbimiz sanki ayn ekmek dilimine
ya da belki meyveye uzanyor ama ikisi de ulaamyor gibiydi
ler. Hain, sanda alakl karlnda ald paralarn bulun
duu kese, sol elini bir eyi yakalamaya alrcasna masann
d kenarna doru uzatmaktayd. Bu hareketin farknda olma
yan Rabbimiz de sa elini ayn yne uzatmt. Orada her ikisini
de ilgilendirebilecek ne olabilirdi? Yahuda skariyot, Tanr'nn
O l u n u n ihanete uradn ve kaderinin belirlenmi olduu
nu bildii o anda, Nasral'dan ne alabilirdi?
Ben bunlara kafa yorarken, beklenmedik bir ziyaret dn
celerimi bld:
"Hibir ey anlamadnza bahse girerim, yalan m?"
Olduum yerde sradm. Nariei rengi pelerin giymi,
tanyamadm biri alacakaranlkta ilerleyerek birka adm
temde durdu:
"Peder Leyre misiniz acaba?" diye sordu.
Tyl mor berenin altnda tatl ve yuvarlak bir kadn eh
resi grnce gzlerim hayretle ald. Karmdaki gen kz er
kek klna girmekle sadece kanuna aykr hareket etmiyor,
kendini tehlikeye de atm oluyordu; gizlemeye almad bir
merakla beni seyretmekteydi. Aa yukar b e n i m boyumdayd, vcut hatlar ise bol giysilerin altnda belli olmuyordu. Be154 JavierSierra

nim cevabm beklerken deri eldiveni klcnn ltl kabzasn

da geziniyordu.
Cevap verirken kekeledim sanrm.
" M e r a k e t m e y i n peder." Glmsedi. "Kl sizi korumak
iin. Size zarar vermeyecek. Kukularnzn her biri cevaplan
drlmay hak ettii iin geldim buraya. Cevab renebilmek
iin de, efendim sizin sa olmanz gerektiini dnyor."
Hibir ey syleyemedim.
" B e n i m l e birlikte sakin bir yere gelmenizi rica ediyorum"
diye ekledi. " e h r i n baka bir blmnde bulunmanz gerekti
ren acil bir mesele iin."
Daveti tehditkr deil, kibar bir rica tonundayd. Nazik ta
vrl kadn peleriniyle gz alyor, allmadk bir g sergiliyor
du. Baklar uyank ve kedimsiydi, hareketleri olumsuz bir ce
vab kabul e t m e y e c e k bir kararllk sergiliyordu. Yemekhane ar
tk karanla gmlm olduu halde gen kadn kolaylkla yo
lunu bularak beni yemekhaneyle kiliseyi balayan, genelde sa
d e c e biz keilerin kulland koridora srkledi. Bu mekn
nasl olup da bu kadar iyi tanyordu? Tek bir Dominiken'in bile
izine rastlamadan sokaa ktmzda erkek klndaki kadn
hzlanmam iin iaret etti.
Drt-be sokak tedeki Santo Stefano Kilisesi'ne varma
mz on dakika srd; bu arada hava artk neredeyse t a m a m e n
kararmt. Kilisenin satarafndan dolatk ve iyi bir rehberol
madan yolunu bulmann zor olduu dar bir ara sokaa girdik.
Sokan sonunda, iki yannda az n c e yaklm mealelerle ay
dnlanan, iki katl, grkemli bir sarayn tula cephesi ykseli
yordu. Santa Maria'dan ktmzdan beri tek kelime e t m e m i
olan rehberim yolu gsterdi.
"Geldik m i ? " diye sordum.
Beli oturan yn ceket giymi, kukuletal bir uak bizi kar
lamaya kt.
"Zataliniz uygun grrlerse" dedi tumturakl bir edayla,
"sizi efendimin yanna gtreceim. Sizi kabul etmek iin sa
brszlanyor."
"Efendinize m i ? "
GizliAkamYemei 155

"Evet, yle." Yerlere kadar eilerek abartl bir selam verdi.

Kadn silahor glmsedi.
Malikne olaanst deerli dekorlara sahipti. Her yanda,
sahanlklarda, duvarlarda, eski m e r m e r R o m a stunlar, topra
n altndan ksa zaman n c e karlm heykeller, tuvaller ve
hallar ylyd. Hametli binann merkezinde geni bir avlu yer
alyordu; avlunun ortasnda bulunan ve allklardan oluan la
birente yneldik. Sessizlik tuhafma gitti. Labirentin yollarn
da adeta m e u m bir olay bekleyen ciddi ehreleri grnce da
ha da ardm.
Avluyu bir batan dierine geerken bir grup hizmetk
rn yrtc hayvanlar gibi birbirlerine bakan iki kiiden gzlerini
ayrmadklarn fark ettim. G m l e k giymi iki adamn ellerinde
knlarndan ekilmi dar birer kl vard ve soua ramen ter
iindeydiler. R e h b e r i m beresini kard ve karsndaki sahneye
kendinden gemiesine bakt.
"Balam" dedi hayal krklyla. "Efendim bunu grme
nizi istiyordu."
"Bunu m u ? " dedim telalanarak. " B i r delloyu mu?"
O cevap vermeye frsat bulamadan iki erkekten daha b
yk olan, uzun boylu, salar dklm, geni omuzlu adam
gen hasmnn zerine atlarak klcyla saldrd.
"DnneJesu Christel" * diye haykrd hasm ve klcn g
snn zerine aprazlamasna tutarak saldry savuturdu;
gzleri dehet iinde ardna kadar almt.
"Rex Gloriae!" ** diye cevap verdi saldrgan.
Bu bir antrenman deildi. Dazlan fkesi her an artyor, k
llarsertearpyordu. Hamlelerisratlivesertti. ak, ak, ak.
Her darbe, lgnca ve lmcl bir ezginin bir notas gibiydi.
" M a r i o Forzetta" diye fsldad rehberim, soluklanmak iin
geriye ekilmekte olan gen adam iaret ederek. "Ferraral bir
ressam radr. Efendimi bir anlama konusunda aldatmak is
tedi. Dello spanya'daki gibi ilk kan akana kadar."
"spanya'daki gibi mi?"
*) Rab Isa Mesih, (.n.)
" ) zzet kral, (.n.)

156 JavierSierra

"Hasmn ilk kim yaralarsa o kazanr."

arpma tekrar balad. Bir, iki, , drt yeni darbe avlu
da top at gibi yankland. Kllarn metalik parlts balkon
lara yansyordu.
"Hayatnz kurtaracak olan genliiniz deil, b e n i m mer
h a m e t i m ! " diye haykrd dazlak.
" M e r h a m e t i n i z i mnasip bir yerinize tkn, Jacaranda!"
Forzetta'nn gururu fazla uzun mrl olmad. iddetli
kl darbesi direniini krarak diz k m e k ve ellerini yere daya
mak zorunda brakt onu. Avluda tezahratlar ykselirken raki
bi muzafferane bir edayla glmsyordu. Evin efendisinin d
man delloyu kaybetmiti. Geriye bir tek gelenein tamam
lanmas kalmt: Galibin klc bir cerrah hassasiyetiyle hava
da ykselip ucuyla delikanlnn yanana dokundu ve ayn anda
koyu krmz bir sv fkrd.
lk kan.
"Grdnz m ? " diye kkredi memnuniyetle. "Tanr ya
lanlarnzn karln verdi. Bir daha beni sahte antikalarla
kandrmaya kalkmayn. Asla."
Bunun zerine, adamlar arasnda b e n i m beyaz cbbemle
siyah kapionumu grdne m e m n u n olarak bulunduum ye
re doru ilerledi ve eilerek selam verip herkesin duyaca e
kilde ekledi:
" B u serseriyle ilgili olarak hak yerini buldu..." dedi tumtu
rakl bir edayla. " N e var ki, sizin gibi saygdeer birisi iin he
nz bulmad, yle deil mi, Peder Leyre?"
Donup kaldm. Gzlerindeki eytani parlt beni pheye
dryordu. smimi bilen bu adam kimdi? Hangi hakszlktan
sz ediyordu?
" B u evin kaps vaizlere daima aktr" dedi. "Ancak sizi,
ortak bir dostumuzun ismini birlikte eski erefine kavuturalm
diye buraya arttm."
" O r t a k bir dostumuz mu var?" dedim kekeleyerek.
"Vard"diyedzeltti."YoksaKeiAlessandroTrivulzio'nun
lmnn ardnda bir tuhaflk gizlendiini dnenlerden de
il misiniz?"
GizliAkamYemei 157

Az sonra isminin Oliverio Jacaranda olduunu rendiim

dellonun galibi o m z u m a dosta dokundu. Sonra sarayn ii
ne girdi. R e h b e r i m ev sahibini beklememi rica etti. Bu srada
Jacaranda'nn kk hizmetkrlar ordusunun harekete geii
ni izledim: On dakika iinde dellonun yapld podyumu sk
m, yaral ve elleri bal Forzetta'y alp sarayn derinliklerin
de bir yere gtrmlerdi. Yanmdan geerken, zavallcn ne
redeyse o c u k saylabilecek kadar gen olduunu grdm. Yu
varlak yzl delikanlnn zmrt gzleri bir an benimkilere ke
netlenerek adeta imdat diledi.
"spanyollar erefli insanlardr." Sar salarn zm ve
klcn asm olan kadn dostane bir tavrla konutu: "Oliverio
Valencia'Idr, tpk papa gibi. Ayrca papann en sevdii satc
sdr."
"Satc m?"
"Kendisi antikacdr peder. Bizden n c e yaam olanla
rn gmdkleri hazineleri gemiten kurtaran ok krl, yeni
bir meslek. Roma'da srfyedi tepenin topran eeleyerek neler
bulunabileceini hayal bile edemezsiniz!"
"Peki ya siz kimsiniz kk h a n m ? "
"Kzym. MariaJacaranda, emrinizeamade."
" B a b a n z niin bu Forzetta'yla arpmasn grmemi iste
di, syler misiniz? Btn bunlarn Peder Trivulzio'nun arasy
la ne ilgisi var?"
" H e m e n aklayaym" diye cevap verdi gen hanm. "Kaba
hat eski kitap ticaretinde. B i l m e m biliyor musunuz, bu toprak
larda altndan daha deerli kitaplar dolayor; bu Forzetta gibi
hrszlar da kitaplarn ticaretini yapyor, daha da beteri, ada
kitaplar eski gibi gstererek ar meblalara satyorlar."
"Bu konunun benimle ilgili olduunu mu dnyorsunuz
gerekten?"
" O l a c a k " diye esrarengiz bir cevap verdi M a r i a Jacaranda.

158 JavierSierra

2 8

Evsahibi ok g e m e d e n avluya dnd. Hizmetkrlar del

lonun neredeyse btn izlerini ortadan kaldrmlard, malik
ne yava yava rahat ve dank g r n m n e kavumaktayd.
Maria'nn babas memnuniyetini gizleyemiyordu. Temizle
nip kokular srnm, ayaklarna kadar inen yeni ynden bir
c b b e giymiti. Kzn iltifat ederek selamladktan sonra beni
alma odasna davet etti. B e n i m l e zel grmek istiyordu.
"imin sizin gibi din adamlarnn houna gitmediini bili
yorum Peder Leyre."
lkcmlesibeni artt. spanyolcayla Milano lehesi kar
m bir dil konuuyor, bu da ona zel bir hava kazandryordu.
alma odas da kendisi kadar tuhaft: mzik aletleriyle, tuval
lerle, eski stun balklaryla dolu, kendine has bir mekn.
"Grdkleriniz sizi artt m?" Sorusu incelememi yarda
kesti. "zinverirseniz aklayaym, peder: B e n i m iim, atalarm
zn topran altna gmd eyleri tekrar gn na kararak
unutulmaktan kurtarmak. Bunlar bazen eski sikkeler, bazen ba
sit kemikler, birok kez de sizin gibilere sorulursa asla gn
na kmamas gereken, oktanrl dinlerin tanrlarnn figrleri.
Roma imparatorluundan kalma bu heykellere baylrm. Fevka
lade gzel, orantl... mkemmeldirler. Ve pahal. ok pahal.
lerim, ne yalan syleyeyim, her zamankinden iyi gidiyor."
Jacaranda gm kadehlere arap doldurup ikram ettikten
sonra iinerek devam etti:
" M a r i a bahsetmitir herhalde, muhterem papa faaliyetleri
mi tasvip ediyor. Hatta yllardr mallarm herkesten n c e gr
me ayrcalndan yararlanmakta. Ta kardinal olduu gnlerden
beri bazlarn seer ve karlnda c m e r t meblalar der."
GizliAkamYemei 159

" B a h s e t t i , ,vet. Ne var ki..." dedim dudak bkerek, "beni

buraya ilerinizden sz e t m e k iin arttnz sanmyorum.
Yanlyor muyum?"
Maliknenin sahibi alayl, ksa bir kahkaha att.
"Sizin kim olduunuzu gayet iyi biliyorum Peder Leyre.
Birka gn n c e dkn memurlarna kendinizi Engizitr olarak
tanttnz ve Donna Beatrice'nin cenaze treninden nce sayg
larnz sunmak istediniz. Roma'dan geliyorsunuz. Santa M a r i a
manastrnda kalyor ve zamannzn byk ounluunu La
tince b i l m e c e l e r zmekle geiriyorsunuz. Grdnz gibi
peder, hakknzda bilmediim ey yok saylr neredeyse."
Antikac krmz, koyu araptan bir yudum alp tekrarlad:
"Neredeyse..."
"Anlayamadm."
"zin verirseniz dorudan sadede geleceim. Akll bir ada
ma benziyorsunuz, ortak bir sorunumuzu z m e m e yardmc
olabilirsiniz belki. Mesele Kei Alessandro Trivulzio, peder."
Ktphanecinin lm konusuna girilmiti nihayet.
"Siz Milano'ya gelmeden uzun zaman nce, keile ben ya
kn dosttuk. Hatta ortak olduumuz da sylenebilir. Trivulzio
Milano'nun nemli baz aileleri nezdinde benim iime araclk
ediyordu. O n u n araclyla, kilise mensuplarnda phe uyan
drmadan bu ailelere antika tekliflerimi sunuyordum, Kei
Alessandro da karlnda belli bir cret alyordu."
Geriye doru bir adm attm.
"ardnz m Peder Leyre? Bologna, Ferrara ve Siena'da
baka keiler de bu tr ilerde bana yardmc oluyorlar. Kimse
yi ldrmyoruz; sadece gnn birinde eski kafallk olarak g
lp geeceimizden emin olduum kimi sama yasaklara, kay
glara aldrmyoruz, o kadar. G e m i i m i z i n paralarn bulup,
yararlanmalar iin zenginlere teslim etmekte ne ktlk olabi
lir? R o m a n n San Pietro M e y d a n n d a bir Msr dikilita yk
selmiyor mu?"
"Tehlikeli sulara dalyorsunuz beyefendi" diye cevap ver
dim, byk bir ciddiyetle. "Kanmaya altnz kilise men
suplarndan biri olduumu hatrlatrm."
160 JavierSierra

" T a m a m , t a m a m ; ama brakn devam edeyim. Ne yazk ki

iimizi engelleyenler sadece kat kilise mensuplar deil. Tah
min edebileceiniz gibi, bu ileri tasvip e t m e y e n kocalarndan
gizli de olsa, zengin sarayl hanmlara sanat eserleri ve antika
lar satyorum. Kei Alessandro en n e m l i baz giriimlerimde
kilit rol oynad. Milano'nun istedii maliknesine gnah kar
ma bahanesiyle kendini davet ettirmek konusunda ok incelik
li bir yetenei vard; sonra da Lombardiyal asilzadelerin gz
nnde ii balard."
"Karlnda ne elde ederdi? Para m?.. Kusura bakmayn
ama hi sanmam."
"Kitap, Peder Leyre. Satn deerine bal olarak elyazma
s ya da matbaada baslm kitaplar alrd karlnda. ncelik
le istinsah edilmi ya da Fransa'da, Almanya'da modern levha
larla baslm eserler. Bir baka deyile, karln ayni olarak
alrd. O n u n tek tutkusu, Santa M a r i a ktphanesi iin mm
kn olduunca ok sayda kitap toplamakt. Bunu zaten biliyor
dunuz sanrm."
" B e n i m anlamadm, bunu bana niin anlattnz. Bira
der Alessandro dostunuz idiyse, bu srlar ifa ederek niin ha
trasn lekeliyorsunuz?"
"Katiyen byle bir niyetim yok" dedi Jacaranda, gergin bir
tavrla glerek. "zin verirseniz bir eyi daha aklayaym peder:
Ktphaneciniz lmeden ksa bir sre n c e ok zel bir greve
katld. En iyi mterilerimden biriyle temas halindeydi, ben de
en ufak bir phem olmadan meseleyi ona teslim ettim. Doru
sunu isterseniz, ilk kez bir soylu hanm, villasn ssleyecek bir
Faunus heykelinden farkl bir ey istiyordu. Talebi, gariplii ne
deniyle ikimizi de heyecanlandrd."
M e r a k iinde Jacaranda'ya baktm.
" M t e r i m kk, neredeyse ailevi bir muammay z m e
mi istiyordu sadece. Antika konusunda uzman olduumdan, ol
duka ayrntl bir tasvirini sunabildii deerli bir nesneyi bula
bileceimi dnmt."
" B i r mcevhermi acaba?"
"Hayr. Hi ilgisi yok. Bir kitap."
GizliAkamYemei 161

"Kitap m? Sizin cret olarak dediiniz trden..."

" B u kitap hi baslmamt" diye devam etti antikac, sz
m keserek. " S o n derece deerli ve nadide bir eski elyazmasyd. Tek bir nshas vard ve varln eitli kaynaklardan duyan
mterim, dnyann btn hazinelerinden ok bu elyazmasna
sahip olmak istiyordu."
"Neydi bu kitap?"
" H i renemedim ki! B a n a sadece grnyle ilgili baz
ayrntlar vermiti: fazla kaln olmayan, mavi renkli kapana
drt altn ivi kaklm, sayfa kenarlar altn yaldzl bir kitap.
Dua kitabna benzeyen, byk ihtimalle Dou'dan ithal edilmi
bir mcevher."
"Siz de Kei Alessandro'nun yardmyla kitab bulmaya gi
ritiniz" diye araya girdim.
"zleyebileceimiz balca iki yol vard. Birincisi, mteri
me sz konusu kitaptan ilk bahseden kii, yani stat Leonardo
da Vinciydi. ansmza, ktphaneciniz kendisini yakndan ta
nyordu, ona bavurup kitabn ressamn elinde olup olmadn
renmesi zor olmayacakt."
"Ya ikinci yol?"
" M t e r i m bulmam istedii kitabn tpatp benzer bir res
mini vermiti bana."
"Mterinizde kitabn resmi mi vard?"
"Evet, vard. ok sevdii bir iskambil destesinde resmi i
ziliydi. Ktlardan birinde, heybetli bir kadnn portresinin ol
duu bir ktta bu kitap da grlyordu. Fazla bir ey sayl
mazd elbette; ama ok daha az bilgiden yola karak bir ie gi
ritiim de ok olmutu. skambil kdnda elinde bu kitab
tutan bir rahibenin resmi vard. Kitap kapalyd, kapanda bir
isim ya da baka bir iaret yoktu."
"skambil destesinde bir kitap ha?" Telaa kaplmtm. Da
ha n c e benzer bir eyden Kei Bandello sz e t m e m i miydi?
"Mteriniz kimdi, sorabilir miyim?" diye sordum.
"Elbette. Zaten ben de sizi bu yzden artmtm: Des
B e a t r i c ed'Este."
G z l e r i m fal ta gibi ald.
162 JavierSierra

"Beatrice d'Este mi? Magripli'nin kars? Kei Alessandro'yla Donna B e a t r i c e tanyorlar myd yani?"
" H e m de ok yakndan. Ve imdi de grdnz gibi, iki
si de l."
"Nedir ima ettiiniz?"
Jacaranda yaz masasnn arkasndaki iskemleye oturdu, il
gimi bylesine ekebildiine m e m n u n d u .
"Kayglarm anlamaya baladnz gryorum Peder Leyre. Syler misiniz, stat Leonardo'yu ne kadartandnz?"
"Onunla bir kere konutum sadece. Bu sabah."
"unu bilmeniz gerekir ki kendisi tuhaf bir insan, bu top
raklardan gelmigemi en acayip, en anlalmaz insan. G n n
her dakikasn akla gelebilecek en sama sapan konular incele
mekle, okumakla, resmetmekle ve dnmekle geirir. Yemek
tarifleri uydurup dk elendirdii gibi lenlerde sunulmak
zere badem ezmesinden sava makinesi maketleri de yapar.
Ayrca kimseye de gvenmez. Malna ok dkndr. Kimsenin
notlarn kartrmasna, hele hele hi kukusuz byk ve de
erli olan ktphanesine burnunu sokmasna katiyen izin ver
mez. Dnn ki Yahudiler gibi sadan sola yaz yazar!"
"Gerekten mi?"
"Byle bir konuda yalan syleyecek deilim. Defterlerin
den birini okumaya kalksanz, ayna kullanmanz gerekir. Say
falarda yazl olanlar ancak aynaya yanstarak anlayabilirsiniz.
e y t a n c a bir kurnazlk, deil mi? Siz alakalem tersten yaz ya
zan birini tanyor musunuz? nann bana, bu adam korkun sr
lar saklyor."
" B a n a bunlar niin anlattnz hl anlam deilim" de
dim srarla.
"nk..." Jacaranda dramatik bir es verdi, "ortak dostu
muz Kei Alessandro'yu Leonardo da V i n c i n i n emriyle ldr
dklerinden eminim. Ve bence btn bunlarn sebebi de o la
net olas kitaba sahip olma istei; des de ayn hrsa kapld ve
hayatna mal oldu."
Yzm solmu olmal.
" B u ok ar bir sulama!"
GizliAkamYemei 163

"Aratrn" dedi ev sahibi srarla. "Bunu bir tek siz yapabi

lirsiniz. Santa Maria delle Grazie'de yayorsunuz; ama dier
leri gibi dk tarafndan satn alnm deilsiniz. Bakei, ma
nastr Magripli'nin paralaryla tamamlamak istiyor, onun en
sevdii sanatya saldrp sbvansiyonu tehlikeye atmaya cesa
ret edeceini sanmam. Size bu sorunu benimle birlikte z m e
yi teklif ediyorum: Bu kitab bulduunuz takdirde h e m des
le Kei Alessandro'nun lmlerini akla kavuturmu, hem
de Leonardo'yu cinayetle sulayacak kantlar bulmu olacak
snz."
"Yntemlerinizden holanmadm, Bay Jacaranda."
"Yntemlerimden mi?" Gld. "Delloda yendiim adama
dikkat ettiniz mi?"
"Forzettam?"
"Evet. Size yntemlerimle ilgili bir ey daha syleyeyim: B e
nim hesabma alyordu. Leonardo'nun atlyesinden 'mavi ki
tab' almasn emrettim ona. Forzetta vaktiyle Toscanal'nn
rencisi olmutu ve saklanm olabilecei yerleri iyi biliyordu."
"Leonardo da Vinci'nin maln almasn m e m r e t t i n i z ? "
"Bu meseleyi zmek istiyordum peder. Ama beceriksiz
ce davrandm kabul ediyorum. Bizim salak, atlyeden ba
ka bir kitap alm: Divini Platonis Opera Omnia. Birka yl n c e
Venedik'te baslm, deeri pek dk bir kitap. B e n i dolandr
maya kalkt, aradm antika kitap oymu gibi satt."
" Divini Platones." diye mrldandm. "Biliyorum bu kitab."
" G e r e k t e nmi?"
Doruladm:
"Marsilio Ficino'nun Floransal Yal C o s i m o iin yapt
P l a t o n u n btn eserlerinin nl evirisi."
"Bizim dzenbaz, Leonardo'nun bu kitaba pek deer verdi
ini iddia ediyor.C e n a c o l o ' d a k ihavarilerden birini izmek iin
gnlerdir o kitaba bavuruyormu. Bundan bana ne! O n u n y
znden bir dostumu kaybettim; sebebini renmek istiyorum.
Bana yardm edecek misiniz?"

164 JavierSierra

2 9

Porta Romana ehrin k semtiydi. G e c e gndz Lombardiya'nn en atafatl arabalarnn getii kap, Milano'nun tek
antsal girii olma iddiasndayd. Revaklar daima sekin kii
lerle doluydu; hanmlar her gn ehrin nabzn yoklamak zere
kemerlerin altnda dolamaktan holanrlard. Papalk bykel
ileri, yabanc elilikler, soylular, hepsi orada kendilerini gs
termekten, beenildiklerini hissetmekten holanrlard. ehrin
ana kanalna bitiik olmas, Porta Romana'y benzersiz bir gs
teri meknna dntryordu.
Caddenin tam ortasnda, Eski Saray ykseliyordu. Milano
halknn ok sevdii bir kamu binasyd, derneklerin, loncala
rn, hatta yarglarn geleneksel toplant meknyd. katl bir
binayd, alt byk salonu ve sk sk sahip deitiren brolardan
oluan labirentleri vard.
Her neyse, Oliverio Jacaranda'nn evinde geirdiim gece,
btn odalarda bir heyecan yaanyordu. Sokakta yz akn
kii, stat Leonardo'nun son eserini grmek iin kuyrua gir
miti; ehrin ileri gelenlerinin birou, saraydaki son gelimele
ri yorumlamak iin bu bahaneyle randevulamt. Bu olaya da
vet edilmeyi istemeyecek kadn erkek tek bir Milanolu yoktu.
Toscanal sergisini, belki de karsnn cenaze treninden
henz krk sekiz saat gemiken Milano'da sosyal hayat can
landrmaya niyetlenen dkn istei zerine, alelacele hazrla
mt.
stat Luini, yannda l l parlayan Elena Crivelli'yle gel
di. Elena o kadar srar etmiti ki, gen ressam onu da yannda
gtrmeye raz olmutu. Daha iki gn nce aralarnda geenleGizliAkamYemei 165

ri hatrladka yz kzaryordu hl; iinde frtnalar kopma

ya da devam ediyordu. D o n n a Lucrezia'nn kznn setii kya
fet de stadn iini zorlatryordu: dekoltesi drt ke korsajl,
krklerle ssl, srma ilemeli mavi bir elbise. Sa mcevher
lerle ssl bir filenin iine toplanmt; dudaklarnn krmzs
onu bir tanraya dntryordu. Luini mesafeyi korumak, k
lna bile d e m e m e k iin kendini zorluyordu.
"stat Bernardino!" Leonardo'nun davudi sesi ikisini Es
ki Saray'n ikinci katna ktktan az sonra durdurdu. "Sizi gr
mek ne gzel. Hem de byle gzel bir damla! Syleyin bakalm,
kimdir damnz?"
Luini stadn yzszce merakna ararak resm bir eday
la ban eip selam verdi.
"Elena Crivelli, stadm" diye cevap verdi hemen. "Size
hayran olan bir gen hanm; onu serginize getirmem iin ok
srar etti."
"Crivelli mi? Bu ne srpriz! Ressam Carlo Crivelli'nin akra
bas msnz acaba?"
"Yeeniyim efendim."
Elena'nn ak renk gzleri Toscanal'da kimi hatralar can
landrd. Leonardo sarho gibiydi.
"Yani anneniz..."
"Lucrezia Crivelli, kendisini gayet iyi tanyorsunuz."
"Donun Lucrezia! Elbette!" dedi stat, tekrar Luini'ye ba
karak. "phesiz poz verme seanslarnda tantnz stat
Bernardino'yla geldiniz demek. Siz onun yeni Mecdelli Meryemisiniz!"
"Evet."
"Harika! o k da uygun bir anda geldiniz."
Leonardo gen kz tekrar inceleyerek annesinin ok etki
lendii yz hatlarn arad. Ksaca gz atmas, ayn aln yaps
n, ayn burnu, hatta ayn elmack kemikleriyle eneyi bulmas
na yetti. Donun Lucrezia'nn ehresinin harika geometrisi, kz
nn ehresinde soylu bir sreklilikle sergileniyordu.
166 JavierSierra

"Vaktiniz varsa benimle birlikte portremi sergilemek iin

setiim odaya gelmenizi istiyorum. Az sonra davetlilerle do
lup taacak, sakin sakin seyretme frsat bulamayacaz."
stat dev sahanla bitiik kk bir oday iaret etti. eri
si zenle dzenlenmiti. Btn duvarlar boydan boya siyah ku
malarla kaplanm, sadece 6 3 x 4 5 c m . boyutlarnda ceviz bir
tablo akta braklmt; erevesi ak renk parlak amdand.
"Biliyor musunuz?" dedi Leonardo. "Sergilemek iin bun
dan iyi frsat olamayacan dndm. Donna Beatrice'nin
lm iimizi o kadar karartt ki, moralimizi dzeltmek iin
mmkn olan btn gzelliklere ihtiyacmz var. stat Luini
sylemitir belki size: B e n i m , etrafmda nee grmeye ihtiya
c m vardr. Hayat grmeye. Eh, ne zamanatlyemden bir tablo
yu karsam, byk kabul grd iin de..."
"Yeni bir eserinizi sergilemenin halk tekrar sokaklara d
kebileceim dndnz" dedi Bernardino takdirle.
"Aynen yle. Soua ramen de baaracam galiba. Ee?"
Toscanal dnp eserini iaret etti. "Nasl buldunuz?"
birden, iaret ettii duvara gzlerini diktiler. Mthi
bir tuvaldi. Tam gz hizalarnda gen bir kadn, Leonardo'nun
yalnz kadifenin tonlarn aktarmakla kalmayp yaka ilemesindeki ilmekleri bile resmettii krmz elbisesiyle, dingin bir ta
vrla onlara bakyordu. Sa uzun bir kuyruk halinde toplan
m, bana zenle zarif bir ta yerletirilmiti. nanlmaz bir
portreydi. Etrafnda ereve yerine bir pencere olsayd, kadnn
gerekten oradan kendilerini seyretmediini kimse iddia ede
mezdi.*
Elena ve B e r n a r d i n o ne diyeceklerini bilemeden aknlk
la birbirlerine baktlar.
"Biz sanyorduk ki..." dedi Luini kekeleyerek. "Donna Beatrice'nin bir portresini sergileyeceinizi sanyorduk stadm.
"Niye yle olsun?" Leonardo glmsedi. "Des bana poz
verecek zaman hi bulamad."
*) E l e t i r m e n l e r c e La belle Ferronierc olarak bilinen ve Louvre'da bulunan resim.

GizliAkamYemei 167

Elena'nn gzleri heyecandan doldu.

"Ama bu... bu..."
"Anneniz, Donna Lucrezia. Evet..." dedi Toscanal, koca
burnunu krtrarak. "Hi phesiz, hayatmda grdm en
gzel kadnlardan biri. Bu matem anlarnda en ok ihtiyacmz
olan ey de gzellik ve uyum, yle deil mi?"
G e n Elena gzlerini portreden ayramyordu.
"Gerekli olmasa, bu iimi asla sergilemezdim. Bana ina
nn."
"Acaba?" dedi Elena duraksayarak. "Acaba k kuramnz
sebebiyle mi? B e r n a r d i n o sizin iin ne kadar nemli olduunu
anlatt bana."
"Sahi mi?"
Toscanal'nn gzlerinde fesat bir kvlcm parlad.
"Sizin nazarnzda k tanrsalln z. Bir resimde
n varl ya da yokluu sanatnn nihai amacn ortaya koyar.
Doru deil m i ? "
"Vay canna... Beni arttnz Elena. Syleyin bakalm:
Bu portrede ne gibi bir gizli ama olduunu tahmin ediyorsu
nuz?"
Kk kontes tuvali batan inceledi. Annesinin parlak si
mas konumak zereydi sanki.
"Bu bir iaret sanki efendim."
"aretm i ? "
"Evet. Karanln ortasnda iaret gnderiyorsunuz. G e c e
vakti bir fener gibi tpk. nanl insanlara iaret gnderiyorsu
nuz. I glgelere tercih edenlere."
stat arp kald.
Anszn aknl kaygya dnt. Ve Elena bunu fark
etti. stadn aralarndaki konumay baka kimsenin duyup
duymadn kontrol ettiini grd; ardndan kk kontes
ten Bernardino'yla kendisini ba baa konuabilmeleri iin
bir-iki dakika yalnz brakmasn rica etti. Elena kibarca Porta
Romana'ya bakan pencerelerden birine yneldi.
"stat Luini, ne yaptnz, sylermisiniz?"
168 JavierSierra

Leonardo'nun fslts rencisinin kulana h a n e r gibi

sapland.
"stadm,ben..."
"Iktan sz etmisiniz ona! O daha bir o c u k ! "
"Ama..."
"Amas filan yok. In kendi ailesinin vasflarndan biri
olduunu da biliyor mu? Baka neler ifa ettiniz ona, sizi ser
s e m ? "
Luini korkudan felce uramt. Elena'nn onunla birlikte
sergiye gelmesinin ne byk bir hata olduunu birden anlad.
Nefesi kesilerek, ne diyeceini bilemeden boynunu bkt.
"Anlyorum" diye devam etti Leonardo. "imdi her eyi an
ladm."
"Nedir anladnz, stadm?"
Boazna bir yumruk oturdu, boulmak zereydi sanki.
"Yattnzonunla. Deil mi?"
"Yatmak m ? "
"Cevap verin bana!"
"Ben... zr dilerim, stadm."
" z r diliyorsunuz ha? Ne yaptnzn farknda deil misiniz?
Leonardo kk kontesin dikkatini ekmemek iin sesini
ykseltmemeye alyordu.
" B i r Mecdelli Meryem'leyattnz! Siz! Aziz Yahya'nn dava
sna inanan siz!"
stat yutkundu. Dnmek iin zamana ihtiyac vard.
Zihni, nasl makinelerindeki ayr ayr paralar birbirine oturt
maya alyorsa, bu durumu da yerli yerine oturtmaya al
yordu. Baka ne yapabilirdi ki? Dev, sonunda bunu da Tanr'dan
gelen yeni bir iaret olarak yerine oturtacakt. Zamann hzla
deitiinin ve yaknda srrnn elinden kap gideceinin bir
iareti daha.
Nasl bu kadar saf olabilmiti? Donna Lucrezia'nn kzn
yakndan izlemekle grevli gen rencisinin, sonunda kendini
kzn kucanda bulabileceini nasl ngrememiti? Cinsellii
GizliAkamYemei 169

reddeden Leonardo'nun acele etmesi gerekiyordu. Sanyorum

stat, Elena'ya, bakaklaronu yolundan saptrmadan reti
sinin srlarn aklamann yerinde olacana o gn karar verdi.
Evet. O konumann ardndan kk kontesi yanna ar
d ve daha n c e grlmemi bir ey yapt: O n a kayglarndan
sz etti.
"Bu aral mazurgrn"diyezrdiledi."Ziyaretinizin ne
kadar isabetli olduunu sylemek istiyordum size. Gvenebile
ceim biriyle k o n u m a m gerekiyordu. Sanyorum beni izliyor
lar. B e n i mve yardmclarmn her hareketini gzledikleri kan
sndaym."
"Sizi mi gzetliyorlar stat?" Luini irkildi.
"Aslnda" diye devam etti Toscanal, "yllardr pheleni
yordum. Bilirsiniz Bernardino, insanlardan daima kukulanmmdr. Yllardr btn yazmalarmda ifre kullanyorum, fi
kirlerimi pek az kiinin okuyabilecei ekilde not ediyorum ve
srfbana ait olan eyleri kartrmak iin bana yaklaanlara iti
mat etmiyorum. Buna ramen, pazar gn, yani desi gm
dmz gn, bu eski korkular ok dramatik ekilde dorulan
d. O gn, buraya yakn bir yerde iki din adam son derece ga
rip koullarda ldler."
Bernardino'yla Elena inanamayarak balarn salladlar. Bu
olaylardan haberleri olmamt.
"Biri ar meydannda aslm olarak bulundu. zerin
de sizin de b e n i m kadar iyi tandnz bir iskambil kd var
d, stat Luini. Visconti'ler iin yzyl ortalarnda tasarlan
m bir desteye ait, bir elinde Aziz Yahya'nn ha, dierinde
Yuhanna'nn Kitab bulunanbir Fransisken rahibe."
"Mecdelli M e r y e m ! "
" O n u n birok tasvirinden biri gerekten de" diye devam
etti. "ikin gbeini saran ipin zerindeki dmler de bunu
kantlyor. Ama ifreyi bilenlerin says az, ok az."
"Ltfen devam edin" dedi Bernardino srarla.
" T a h m i n edebileceiniz gibi, stat Luini, iskambil kd
n bir iaret olarak gryorum. Birinin beni keye sktrma170 JavierSierra

ya altna dair bir uyar. Dkn askerlerini keiin intihar

ettiine ikna e t m e y e altm. Aratrmalarm iin zaman ka
zanmak istiyordum ama ikinci lm korkularmn hakl oldu
unu gsterdi."
"Hangi korkular?" dedi Elena gzn krpmadan.
"br de b e n i m eski bir dostumdu Elena."
Kk kontes irkildi.
"Onlar... tanyor muydunuz?"
"Evet. Her ikisini de. Giulio, ikinci kurban, Macstamn kar
snda ldrld. Biri kalbini bir klla deldi. Ne parasn al
d, ne baka bir maln, bir tek..."
" B i rtek?"
"...bir tek daha sonra keiin yannda bulunan Fransisken
rahibeli iskambil kdn. Katilin, cinayetlerden benim haber
dar olmam istedii yolunda tatsz bir duygu var iimde. Niha
yetinde Maest b e n i m eserim, aslm olan kei de Santa Ma
ria mensubuydu."
Elena, hl mnasebetsizlik e t m e k t e n korkarak, tekrar sz
ald.
"stat, a n n e m i n portresini sergilemenizin bununla bir il
gisi var m? Bu korkun olaylarla balantl m?"
"Bunu daha sonra anlayacaksnz Elena" diye cevap verdi
stat. "Anneniz bana sadece bu portre iin poz vermedi. Da
ha genken, Macstamn Madonnas iin modellik etmiti bana.
Daha birka ay n c e , tabloyu yeniden yaparken de kendisine
bavurdum. On gn n c e ii teslim ettiimde, Fransiskenler ye
ni tabloyu eski versiyonun yerine kullandlar. Her ey o kadar
hzl olup bitti ki, tablonun deitirildiini Biraderler'e haber
vermeye frsatm olmad."
"Biraderler m i ? " Bu kez Elena araya girmedi.
"Gryorum ki stat Luini henz her eyi anlatmam si
ze" diye fsldad Leonardo. " B u tablo onlarn nazarnda bir n
cil gibidir. Bilhassa Engizisyon onlar kutsal kitaplarndan mah
rum braktktan sonra, ruhsal tesellileriydi. Akn akn gelip ona
tapnyorlard. Ne var ki, Fransiskenler durumun farkna varp
GizliAkamYemei 171

aleyhimde dava amaya kalknca tablonun ok zel olmasn

salayan simgelerden yoksun yeni bir versiyonunu yapmak zo
runda kaldm. Siparilerini t a m a m l a m a m on yl srd ama da
ha fazla geciktiremedim. Ne yazk ki artk aydnlanmak ama
cyla San Francesco'ya gitmesinler diye B i r a d e r l e r e haber ver
medim ve b e n i m hatamn bedelini son gelen hac, benim aziz
Giulio'm canyla dedi. Biri onu bekliyordu."
" K i m olabilecei konusunda fikriniz var m ? "
"Hayr Bernardino. Ama sebep her zamanki sebepti; Aziz
Domingo'yu Engizisyonu kurmaya sevk eden sebep: son saf Hristiyanlar da ortadan kaldrmak. Montsegur'de Katharosular'
ezerek sindiremediklerini zor kullanarak sindirmeye alyorlar."
" y l e y s e Biraderler bundan byle ibadet etmeye nereye gi
decekler, stadm?"
"Cenacolo'ya tabii ki. Ama n c e t a m a m l a n m a s gerekiyor.
Niin tablo deil de dorudan duvara resmediyorum sanyor
sunuz? Boyutlar yznden mi? Alkas yok." aret parman
sallad stat. "Kimse onu yerinden skemesin ya da yeni batan
resmetmeye m e c b u r edemesin diye. Biraderler ancak bu sayede
kesin teselli meknlarn bulacaklar. Onlar Engizitrlerin bur
nunun dibinde aramak kimsenin aklna gelmez."
"Dahiyane bir fikir stadm... ama ok tehlikeli."
Leonardo tekrar glmsedi.
"Romal Hristiyanlarla bizim aramzda byk bir fark var
Bernardino. Onlarn, Tanr tarafndan takdis edildiklerini his
setmek iin elle tutulur kutsal ayinlere ihtiyalar vardr. Ek
mek yerler, yalar srnrler ya da takdis edilmi sulara dalar
lar. Buna karlk bizim kutsal ayinlerimiz grnmezdir. G c
n soyutluundan alr. Onlar kendi iinde alglamay baaran
kii gsnde bir darbe olarak hisseder, btn benliini bir se
vin kaplar. O cereyan hissedince, insan selamete erdiini an
lar. B e n i m S o n Akam Yemeim onlara byle bir ayrcalk bah
edecek. Sizce sa niin resmimde Romallarn kutsal ekmeini
tutmuyor elinde? nk bizlerin kutsal ayini farkl..."
172 JavierSierra

"stadm" dedi Luini araya girerek. "Elena'nn yannda

inancnzdan haberi varm gibi konuuyorsunuz. Aslnda sy
lediklerinizin anlamn henz bilmiyor."
"Yani?"
"Sizden bir ltufta bulunmanz rica edeceim: Bana izin
verin onu Cenacolo'ya gtreyim ve lisannz reteyim. Sim
gelerinizi reteyim. Belki bylelikle..." Bernardino szlerini
tartarcasna duraklad, "belki ikimiz de arnr, yannzda yer al
ma hakkn tekrar kazanabiliriz. Kendisi bunu arzuluyor."
Toscanal pek armam gibiydi.
"Doru mu Elena?"
G e n kz bayla onaylad.
"yleyse unu bilmen gerekir ki, benim eserlerimi tanma
nn tek yolu, onlara katlmaktr. Siz bunu herkesten iyi bilirsi
niz Bernardino" diye homurdand Leonardo. "Bundan byle iz
lemeniz gereken tek O m e g a benim."
"Eer amacnz Elena'y ynlendirmekse stadm, model
olarak kullansanza. Annesi Maest ncilinize modellik etmi
ti. Kz niin tamamlamakta olduunuz duvar resminde model
lik e t m e s i n ? "
"Cenacolo iin m i ? " dedi Leonardo kekeleyerek.
"Neden o l m a s n ? " diye cevap verdi Luini. "sa'nn ok sev
dii havari iin bir modele ihtiyacnzyok mu zaten? Yuhanna'y
tamamlamak iin bundan daha meleksi bir ehre bulabilecei
nizi mi dnyorsunuz?"
Elena memnuniyetle ban nne edi. Beyaz cbbeli dev
dalgn bir edayla gr sakaln svazlayarak gen Crivelli'yi tekrar
inceledi. Ardndan salonda yanklanan bir kahkaha patlatt.
"Evet" diye grledi. "Neden olmasn? Gerekten de ondan
daha iyisini dnemiyorum."

GizliAkamYemei 173

3 0

"Oliverio Jacaranda m?"

Bakeiin yz bu ismi telaffuz ederken kmser bir ifa
deye brnmt. Kei Vicenzo manastra dndm ren
diinde beni artt. M e e r benim beklenmedik yokluum y
znden c e m a at saatlerdir teyakkuz halindeymi. Hava karar
dktan az sonra birka peder ellerinde sopalar ve mealelerle
beni aramaya kmlar. Dolaysyla Maria Jacaranda beni ka
fam karm halde de olsa sa salim manastrn kapsna brak
tnda, bakei beni derhal yanna artt.
"Birader Leyre, gerekten geceyi Oliverio Jacaranda'yla
birlikte, onun evinde mi geirdiniz?"
Sesinde aikr bir kayg okunuyordu.
" O n u tanyorsunuz anladm kadaryla."
" E l b e t t e " diye cevap verdi Bandello. "O aalk herifi
Milano'da tanmayan yoktur. Ayin eyalarnn ticaretini yapar,
h e m aziz portreleri alp satar, h e m plak Vens resimleri; d
kn ailesine mensup birok soyludan daha ok para ve kayna
idare eder. B e n i m anlamadm" diye ekledi gzlerini ksarak,
"sizden ne isteyebilecei."
" B e n i m l e Kei Alessandro hakknda konumak istiyordu
peder."
"Peder Trivulzio hakknda m?"
Onayladm. Bandello telalanm gibiydi.
"Sylediine gre, ikisinin arasnda ticari bir iliki varm.
Deyim yerindeyse ortakmlar."
"Samaln daniskas! Rahmetli Peder Trivulzio'nun o n u n
gibi ahlaksz, sefih bir adamla ne ilgisi olabilirdi ki?"
174 JavierSierra

"Bay Jacaranda'nn syledikleri doruysa, Kei Alessand

ro ifte hayat sryormu. Sizin karnzda Tanr'dan korkan,
sanata ve okumaya dkn bir adam; oysa sizin koruyucu ba
klarnzdan uzakta, bir antika karaborsacsna dnm."
Bandello'nun zihni orba tenceresi gibi fokurduyordu.
"Size inanmakta glk ekiyorum" diye mrldand. " G e r
i dnlecek olursa, bu belki baz eyleri aklayabilir..."
"Ne gibi? Ne demek istiyorsunuz peder?"
"Kei Alessandro'nun lmne ilikin ayrntlar Magripli'nin emniyet tekilatyla grtm. Hibirimizin aklama ge
tiremedii karanlk bir nokta mevcut. Kafamz kartran mt
hi bir eliki."
"Ltfen aklar msnz?"
"Baknz, polis Peder Trivulzio'nun bedeninde iddet ya da
direni izine rastlamad. Buna ramen, grne baklrsa ken
di kendini asmam. O anda yannda biri varm. Sz konusu
ahs ktphanecinin plak ayaklarnn birine bal garip bir
kartvizit brakm."
Bakei ceplerini kartrd ve anlalmaz karalamalarla,
izgilerle dolu bir karton paras uzatt. Zarif bordrl, kulla
nla kullanla iyice ypranm dikdrtgen bir kart.
"Bakn" dedi kart uzatarak.
Yzmde bir aknlk ifadesi belirmi olacak ki, bakei
dikkatimi t a m a m e n ele geirmi olduuna memnun, beni sey
rediyordu. armayp ne yapacaktm? izgilerin bir blm
yanmda getirdiim bilmeceyle akyordu: Oculos ejus

dinu

mer, K h i n i n garip imzas, kartvizitin t a m ortasnda yer al

yordu. Yedi msra titrek bir elyazsyla kaleme alnmt ve yo
un bir incelemeye tbi tutulmu izlenimi uyandryordu; ms
ralar evreleyen iaretler, bir bilginin anlamlarn zmeye a
lrken ald notlard sanki.
" B u b e n i m b i l m e c e m ! " diye itirafettim.
"'Gzlerini say/ ama yzne bakma./ Admn saysn/ yan
tarafnda bulacaksn...' Evet. Biliyorum. Kei Alessandro lme
den n c e bilmecenizi bana sylemitiniz. Hatrlyor musunuz?
GizliAkam Yemei 175

Ama bu notlar" dedi yaznn etrafna parmayla bir daire ize

rek, "bana ait deil Peder Leyre."
G z l e r i n d e kurnaz bir parlt vard.
" D a h a s var. Baknz."
Peder Bandello kartn arkasn evirdi. Sa elinde bir ha,
sol elinde bir kitap tutan Fransisken bir rahibe resmi grnce
ta kesildim.
"Yce sa!" diye haykrdm. "skambil... Sizin iskambil kgd!"
"Hayr. Leonardo'nun iskambili" diye dzeltti bakei.
" l m n d en sonra bu iskambil kdn Kei Alessandro'nun
cesedine kimin baladn hibirimiz bilmiyoruz ama bir anla
m olduu ak. Toscanal'nn bize ayn resimle meydan okudu
unu hatrlatrm. imdi de bu, yannda sizin bilmecenizle k
tphanecinin ayaklarna bal olarak kyor karmza. Ne d
nyorsunuz bu hususta?"
Derin bir nefes aldm.
"Size henz anlatmadm bir ey var peder."
Bandellokalarnatt.
"Aklamalarnz nda nasl deerlendireceimi bile
miyorum ama Bay Jacaranda ve ben, tam da bu iskambil k
d hakknda konutuk. Daha dorusu bu kadnn elindeki kitap
hakknda."
"Kitapm?"
" B u herhangi birkitap deil peder. Jacaranda nemli bir si
parii yerine getirmek zere onu ele geirmeye alm ve bu
ii Kei Alessandro'ya devretmi. Bu nemli kitap galiba stat
Leonardo'nun mlkiyetindeymi; dolaysyla ona en kolay ula
p bir teklifte bulunabilecek kiinin, ktphanecimiz olacan
dnm. ki kiinin hayatna mal olan basit bir ticari ilem."
"ki kii mi dediniz?
"Henz sylemedim peder ama bu kitab ele geirmek iste
yen kii, Beatrice d'Este imi, huzur iinde yatsn."
"YceTanrm.
Bakei devam e t m e m iin iaret etti.
176 JavierSierra

"Jacaranda desin kitab ele geirmek iin neden doru

dan stat Leonardo'dan istemeyip ona bavurduunu bilmiyor.
A m a Leonardo'nun u veya bu ekilde bu lmlerde parma
olduundan hi phesi yok."
"Peki siz ne dnyorsunuz, Peder Leyre?"
" n a n m a m a k t a direniyorum. Leonardo bir sanat, asker
deil."
Kei Vicenzo kaygyla ban nne edi.
GizliAkamYemei 177

" B e n de ayn kany paylayorum; ama grdm kada

ryla lmler dikkati ekecek ekilde stadn etrafnda topla
nyor."
" N e demek istiyorsunuz?"
" D a h a dn, buradan pek uzak saylamayacak bir yerde tu
haf bir ey oldu. San Francesco Kilisesi bir hacnn cinayetiyle
lekelendi."
"Cinayet mi?" Bu haber beni artt. "Kutsal bir meknda?"
"Evet. Zavally tam ana altarn nnde, Leonardo'nun ye
ni altar panosunun altnda, kalbini delerek ldrmler. Kei
Alessandro'nun lmnden birka saat n c e muhtemelen. Bir
ey daha syleyeyim mi?"
Bakei devam e t m e d e n n c e derin bir nefes ald:
"Polis eyalar arasnda bu iskambilin ait olduu desteyi
buldu. O adam ldren kii bu kd ondan alm, arkasna
sizin bilmeceyi yazm ve sonra da ktphanecimizin cesedi
ne balam. O n u bulmama yardm etmeniz gerekiyor. Yanl
myorsam katilimiz de, her kimse, Leonardo'nun bu lanet ola
s kitabnn peinde."

178 JavierSierra

31

" B e n i mahpusunuza gtrmenizi istiyorum."

M a r i a Jacaranda bana aknlk iinde bakt. Bu kez stn
de bir gece ncesinin erkek kyafeti deil, kollar mavi-beyaz,
korsaj izgili, bol bir elbise vard. Sar salarn sevimli bir file
nin iine toplamt, gzalc bir grnm sergiliyordu.
G e n Bayan Jacaranda'nn beni bu kadar abuk grmeyi,
hele maliknelerine bylesine... zel bir sebeple gelmemi bekle
medii aikrd. Oysa bilmedii bir ey vard: Bir Engizitr sfa
tyla baka a r e m kalmamt. M a r i o Forzetta, babasnn del
loda yendii delikanl, bildiim kadaryla Leonardo'nun iskam
bil kdndaki 'mavi kitab' ele geirmeye alm son kiiy
di. Ve aralarnda bir tek o hayattayd. Onunla konumayp da
ne yapacaktm?
" B a b a m n bu fikirden pek holanacan sanmyorum do
rusu" dedi yarm yamalak aklamalarm dinlediinde.
"Bu konuda yanlyorsunuz, Maria. D o n Oliverio, Leonar
do'nun kitabn ele geirmesine yardmc olmam rica ettiinde
siz de yanmzdaydnz. Ben de zaten bu nedenle geldim."
"Peki Mario'yu ne yapmay dnyorsunuz?"
" H e r eyden n c e onu kendi nezaretim, yani Engizisyon'un
nezareti altna alacam. S o n r a da gtrp sorguya ekece
im."
G e n kadnn fazla salam olmayan direnci, Kutsal En
gizisyon lafn duyunca kt. Ciddiyetimden etkilenen g
zel Maria'nn kukular yerini yardm isteine brakt; babas
nn yokluunda Dominikenler'le sorun kmasn nlemek iin
b e n i sarayn bodrum katna gtrmeyi kabul etti. Babasnn
GizliAkamYemei 179

grmemizden h e m e n sonra yolculua ktn ve daha bir

hafta boyunca Milano'ya dnmesinin beklenmediini belirtti.
O yokken evi ekip evirmek, btn mallarna nezaret e t m e k
Maria'nn greviydi; gen Forzetta da doal olarak babasnn
mallar arasnda saylrd.
"iddete bavurur m u ? " diye sordum.
"Yok canm. Katiyen. Bir sinei bile ldrebileceini san
m a m . Ama kurnazdr. Dikkatli olun."
"Kurnaz m?"
" L e o n a r d o sayesinde edindii bir niteliktir" diye ekledi
Mara. " O n u n btn rencileri kurnazdr."
Delikanl, sarayn daha nceleri zindan olarak kullanlan
bir blmne hapsedilmiti. Kaln duvarlar ve uzun merdiven
ler alarak girilen garip yeralt dnyasn zemindeki baheden
hayal e t m e k mmkn deildi. Jacaranda'nn iyi niyeti sayesinde
cretkr hizmetkr murus strictus* hcrelerden birine atlm
t; yani boyutlar ancak yatmasna, ayaa kalkmasna ve bir du
vardan dierine iki admda yrmesine yetecek hcrelerden bi
ri. M a r i o Forzetta bu zifiri karanlk, penceresiz hcrede kendi
ni ansl sayabilirdi. Mara birka metre tedeki murus strictissimus**hcreleri gsterdi bana; bu hcrelerde ne ayaa kalkmak
mmknd, ne de dmdz uzanmak; buraya btn girenler ya
l kyordu, ya delirmi halde.
B e n i hcrenin kapsna braktnda bir bunalt hissi btn
benliimi kaplad. Jacaranda'nn kz beni bocalarken grsn is
temiyordum. Hapishane ziyaretlerinden nefret ederdim; kapa
l yerler hasta ederdi beni. Zaten asla geri evirmediim tek Engizitrlk ii de idari ilerdi. Dosyalarn ezici ykn o rutubet
kokusuna, tan zerine damlayan su sesine tercih ederdim. S o
luumu kesen de ite bu o r t a m oldu. Elimde kandil ve ar de
mir anahtar tomaryla tek bama kaldktan sonra, azm ap
konuabilmem zaman ald.
" M a r i o Forzetta?"
*) D a r duvar, (.n.)
**) o k dar duvar, (.n.)

180 JavierSierra

Cevap veren olmad.

Pasl kapnn ardnda lmden baka bekleyen yoktu sanki.
Anahtarlardan birini kilide soktum ve ieriye girdim. Forzetta ierideydi gerekten de; duvarlardan birine yaslanm ayak
ta duruyordu, gzleri bolua dikiliydi. Zavallck, lambamn
n fark ettiinde gzlerini kapad. stnde hl kan lekeli
gmlei vard. Yanandaki yara kayg uyandran bir maviye b
rnmt. Sa ba toz toprak iindeydi; daha ok ksa bir s
redir hapiste olmasna ramen, grnm iler acsyd.
" D e m e k Donna B e a t r i c e gibi sen de Ferraralsn..." dedim,
yatak bozuntusunun stne oturup ona a almas iin za
mantanyarak. aknbirtavrla onaylad. Sesimidaha n c ehi
duymamt, kim olduumu da tam bilmiyordu.
"Ka yandasn evladm?"
" O n yedi."
" O n yedi yanda!" diye dndm. "Daha erkek bile sayl
maz." M a r i o siyah beyaz kyafetimden gzlerini alamyor, bu
garip ziyarete aryordu. Doruyu sylemek gerekirse, ikimiz
arasnda derhal bir duygudalk olutu. Bundan yararlanmaya
karar verdim.
"Pekl, M a r i o Forzetta. Niin geldiimi syleyeyim sana.
Seni buradan karp zgrlne kavuturma iznim var, ye
ter ki bir anlamaya varabilelim" diye uydurdum. "Tek yapman
gereken, birka soruma cevap vermek. Doruyu sylersen seni
serbest brakacam."
" B e n her zaman doruyu sylerim peder."
Delikanl yasland duvardan ekilip yanma oturdu. Ya
kndan bakldnda tehlikeli bir ocua benzemiyordu gerek
ten de. G s z , kk omuzlu bir delikanlyd, bedensel ilere
yatkn olmad akt. Jacaranda'nn onu kolaylkla alt etmesi
artc deildi.
"stat Leonardo'nun rencisi olduunu biliyorum, yle
deil m i ? " diye sordum.
"Evet, doru."
"Ne oldu peki? Niin ayrldn atlyesinden?"
GizliAkamYemei 181

" O n a layk olamadm. stat rencilerine kar serttir."

"Ne demek istiyorsun?"
" B e n i tbi tuttuu snavlar geemedim. O kadar."
"Snav m? Ne tr snavlar?"
M a r i o bir yandan zincirle bal ellerini inceleyip derin bir
nefes ald. L a m b a m n nda, bileklerinin morarm olduu
nu fark etmiti.
" Z e k snavlar. rencilerinin boya kartrmay, karton
zerine bir profilin taslan izmeyi bilmesi stat iin yeterli
deildir. Uyank zihinler grmek ister karsnda..."
"Snavlar neydi?" diye srar ettim.
" B i r gn bana baz eserlerini gsterdi ve yorumlamam is
tedi. Gidip Ccnacoh'yu. grdk, o sralarda daha yeni balyor
du; ayrca dkn atosuna gidip orada baz portreleri inceledik.
yi yorumlayamam olmalym ki, ksa bir sre sonra atlyesin
den ayrlmam rica etti."
"Anlyorum. Sen de bu yzden intikam almaya, onu soyma
ya karar verdin, deil m i ? "
"Hayr! Kesinlikle yle deil." Delikanl telaa kapld. "s
tad soymay aklmdan bile geirmezdim. O bana babalk etti.
Bize ii retmek iin her yere gtrr, hatta karnmz bile do
yururdu. Paras yetmedii zamanlar, hatrlyorum, sizin yemek
haneye, Santa Maria Dominikenler'ininyemekhanesinetoplar
d bizi; havariler gibi byk bir masann etrafna oturtur, biz
yerken uzaktan seyrederdi..."
" D e m e k ki Ccnacolo'nun ilerleyiine ahit oldun."
"Elbette. O stadn aheseridir. O n u tamamlayabilmek iin
yllardr incelemeler yapyor."
"Senin aldn kitap trnden kitaplar inceliyor, deil mi?"
M a r i o yine itiraz etti:
" B e n hibir ey almadm peder! Atlyesine gidip ktp
hanesinden mavi kapakl eski bir kitab almam D o n Oliverio
rica etti benden."
"Buna almak denir."
182 JavierSierra

"Hayr, deil. Atlyesine son gittiimde kitab stattan is

tedim. Niin istediimi aklaynca, yeni patronumu m e m n u n
etmek iin istediimi syleyince kitab bana verdi, ben de D o n
Oliverio'ya teslim ettim. Hediye gibi bir eydi. Eski zamanlarn
ansna verdi bana kitab. Kendisinin artk ihtiyac olmayaca
n syledi."
" S e n de onu Bay Jacaranda'ya satmak istedin."
"Altnla geinenlerden altn istemek gerektiini bana s
tat Leonardo retti. Bu yzden kitaba bir fiyat bitim. O ka
dar. Ama Don Oliverio yakarmalarma hi kulak asmad. fke
den gz dnerek elime bir kl tututurdu ve erefim uruna
dello yapmaya zorlad. S o n r a da buraya hapsetti."
Delikanl samimi konuuyormu izlenimi brakt bende.
En azndan, bir avu duka altn uruna keilerle, yeni yet
melerle antika ticareti yapacak kadar aalk bir adam olan
Jacaranda'dan ok daha samimi olduu kesindi. Mario'yu ken
di h i z m e t i m e alsam nasl olurdu? B i l m e c e ustas Leonardo'nun
bu eski rencisinin bilgilerinden yararlansam, problemlerim
le snasam?
ansm denemeye karar verdim.
"Ktlarndan birinde, kucanda bir kitap bulunan Fransisken bir rahibenin izili olduu bir iskambil destesi biliyor
musun?"
M a r i o aknlkla bakt bana.
"Neden sz ettiimi biliyor musun?" diye srar ettim.
" D o n Oliverio stadn kitabn almak iin gndermeden
n c e o kd bana gstermiti."
" D e v a m et."
"stat Leonardo'dan kitab istemeye gittiimde kd ona
gsterdim, o da gld. Bu kitapla ilgili ok byk bir sr, bir bil
m e c e bulunduunu, ben kendi kendime zemezsem bana asla
szn etmeyeceini syledi. Her zaman yle yapar. Hibir za
man insana kendi kefetmedii bir eyi ifa etmez."
"Peki nasl zebileceini syledi mi sana?"
GizliAkamYemei 183

"stat btn rencilerini nesnelerin gizli okumala

r sanatnda eitir. Bize Yunanllarn hafza sanatn, Yahudi
lerin saysal ifrelerini, Araplarn figr oluturan harflerini,
Pythagoras'n gizli matematiini o retti... Ama, daha n c e de
sylediim gibi, ben rettiklerinin ok byk blmn anla
yamayan beceriksiz bir renciydim."
"Rica etsem, b e n i m iin bir bilmeceyi z m e y e alr m
sn?"
M a r i o bir saniye duraksayp sonra bayla onaylad.
"Eski hocanza layk bir bilmece" diye akladm, bilmece
yi anlatabilmek iin bir kt paras ararken. "Aradm birinin
ad bu bilmecenin zmnde gizli. M e t n e dikkatli bak, incele"
dedim kd uzatarak. " B e n i m iin yap bunu. Sana bahedece
im ltuf karlnda yap."
Delikanl daha iyi grebilmek iin lambann na yaklat.
"Oculos ejs dimmera... Latince bu."
"Evet."
"Yani beni serbest mi brakacaksnz?"
" n c e son bir soru soracam Mario. Anladm kadaryla,
Leonardo'nun, size verdii kitab Cenacolo'nun havarilerinden
birini resmederken kullandn sylemisin Don Oliverio'ya."
"Doru."
"Hangi havariyi M a r i o ? "
"Havari Matta'y."
" O n u resmetmek iin niin bu kitab kullandn biliyor
musun?"
"Evet, yle sanyorum... Matta Yeni Ahit'in en ok bilinen
ncil'inin yazaryd; stat da bu havariyi resmetmesi iin kendi
sine ehresini dn veren adamn en az onun kadar erefli ol
masn istiyordu."
"Peki o adam kim? Platon mu?"
"Hayr. Platon deil." Glmsedi. "Yaayan biri. Belki bah
sini duymusunuzdur: Divitti Platones Opera

Omnia'y

t e r c m e

etti, adna Marsilio Ficino diyorlar. Bir keresinde stadn, onu

184 JavierSierra

bir eserinde resmettii zaman, iareti vermi olacan syledi

ini duymutum."
"aretmi? Ne iareti?"
Forzetta cevap vermeden n c e bir an duraksad.
"statla uzun zamandr konumuyorum peder. Ama siz
sznz tutar da beni serbest brakrsanz, sizin iin reni
rim. Sz veriyorum. Aynen verdiiniz bu bilmece gibi. Sizi ha
yal krklna uratmayacam."
"unu bilmen gerekir ki bir Engizitre sz vermektesin."
"Szm tekrarlyorum. Siz bana zgrlm verin, ben
de szm tutaym."
Ne kaybederdim? Ayn gn leden sonra, saat daha ol
madan, Mario'yla ben, Mara'nn gvensiz baklar eliinde
Jacaranda'larn maliknesini terk ettik. Dar, sokaa kt
mzda siyah sal, yz yaral delikanl elimi pt, serbest ka
lan bileklerini ovdu ve kent merkezine doru komaya balad.
T u h a fey, onu bir daha grr mym acaba diye dnmedim.
Aslnda ok da umurumda deildi. Cenacolo hakknda, onun
la ayn aty paylaan keilerin oundan daha fazla ey bili
yordum.

GizliAkamYemei 185

3 2

19 O c a k Perembe gn sabah afak sker skmez, bakeiin kk yeeni M a t t e o Bandello, S a n t a Maria delle Grazie'nin yemekhanesine dald. Yuvalarndan darya u
ram gzleri yalyd. Soluk solua, yrei aznda, ehresin
de korkuyla gelmiti. Amcasyla konumas gerekiyordu. O n u
orada, Leonardo'nun gizemli duvar resminin karsnda bulun
ca h e m rahatlad, hem de irkildi. ar meydannda syledikle
ri doruysa, orada fazla uzun sre bulunmak, o eytani eserin
ilerleyiini izlemek hepsini mezara gtrebilirdi.
M a t t e o dikkatle, bakeiin ayrlmaz yardmcs Peder
Benedetto'yla konumasn blmemeye alarakyaklat.
" B i r ey soracam, m u h t e r e m bakei" dediini duydu tek
gzlnn: "stat Leonardo, Aziz Gayur S i m o n ve Aziz Yahuda
Taddeus'un portrelerini yemekhanede resmederken tavrlarn
da bir gariplik fark ettiniz mi?"
"Gariplik mi? Garip derken neyi kastediyorsunuz peder?"
"Yapmayn m u h t e r e m bakei! Ne demek istediimi gayet
iyi biliyorsunuz! Bu mritleri kendilerine zg hatlaryla res
medebilmek iin bir not ya da taslaa bavurduunu grdnz
m? Veya bu portreleri tamamlarken talimatalabileceibirinin
onu ziyaret edip etmediini hatrlyorsunuzdur belki?"
" G a r i p bir soru, Peder B e n e d e t t o . Nereyevarmak istedii
nizi anlamyorum."
"ey..." Tek gzl boazn temizledi. "Kei Alessandro'yla
Peder Leyre'nin urat b i l m e c e konusunda bilgi toplama
m istemitiniz. Doruyu sylemek gerekirse, olay yokluun186 JavierSierra

da, ikisinin, ktphanecinin lmnden nceki gnlerde neyle

megul olduklarn renmekle oyalandm."
M a t t e o korkudan tir tir titredi. Bakeile yardmcs oraya
gitmesine sebep olan konuyu konuuyorlard.
" E e , sonra?" diye srar etti, M a t t e o ' n u n korkusundan habe
ri olmayan amcas.
"Peder Leyre b o vakitlerini, kendisine verdiiniz anahtar
sayesinde burada geiriyordu. Normal."
"Ya Kei Alessandro?"
"Garip olan da bu, Peder Bandello. Z a n g o onu birka ke
re M a r c o d'Oggiono ve Andrea Salaino'yla konuurken grm,
Leonardo'nun en sevdii rencileri. l l e r Galerisi'nde topla
np uzun uzun sohbet ediyorlarm. O n l a r a rastlayanlarn hep
si, Toscanal'nn Aziz Simon'un portresiyle ilgili youn kayg
sndan sz ettiklerini sylyor."
"Ve bu sizin dikkatinizi mi ekti?" M a t t e o , amcasnn de
ti olduu zere kalarn atp burnunu krtrarak homurdandn grd. "stat bir ayrnt, veri, kesinlik hastasdr... Bunu
bilmeniz gerekir. Yapt ii onun kadar ok gzden geiren bir
sanat daha tanmyorum."
"Dediiniz doru, muhterem bakei. Bununla birlikte, o
gnlerde Kei Alessandro Leonardo'nun kaprislerini her za
mankinden fazla yerine getirmi. O n u n iin kitaplar, gravrler
aram. Ktphanedeki i saatlerinin dnda alm. Hatta,
henz hakknda hibir bilgi edinemediim ok ar bir ykn
tanmasyla ilgilenmek zere, dkn atosuna bile gitmi."
Bakei o m u z silkti:
"Belki de grnd kadar garip deildir peder. Kei Ales
sandro o n a poz vermemi miydi? Leonardo birok kii arasn
dan onun hatlarn Yahuda skariyot'a yaktrmad m? Elbette
aralarnda bir dostluk olumutur, lmnden nceki gnlerde
ondan yardm istemi olabilir."
"Siz bunun tesadf olduunu mu dnyorsunuz? Peder
Leyre'nin phelerinden size sz ettiini sanyorum, yle de
il m i ? "
GizliAkamYemei 187

"Peder Leyre, Peder L e y r e " diye homurdand bakei. "O

adamn bizden saklad bir sr var. Her konutuumuzda y
znde okuyorum..."
M a t t e o konumay blp b l m e m e k konusunda kararsz
d. Cenacolo'yla ve srlaryla ilgili konuma uzadka sabrszl
da artyordu. O bu duvar resmi hakknda nemli bir ey bi
liyordu!
"Ama o, Leonardo'nun Kei Alessandro'nun ldrlme
sinde parma olabileceini dnyor, yle deil mi?"
"Yanlyorsunuz. Bunu syleyen, stadn eski dmanla
rndan Oliverio Jacaranda. Leonardo'nun eksantrik bir adam
olmas, grlmemi zevklere sahip olmas, onu kudas ayinle
rinde pek sk grmeyiimiz ve duvar resmine bir sr yerletirdi
i iddias katil olduu anlamna gelmez."
"Hmmm..." Tek gzl duraksad. "Oras doru. Heretik ol
duu anlamna gelir. Son Akam Yemeinde kendini r e s m e t m e k
iin Leonardo kadar gururlu olmak gerekir! stelik de Yahuda
Taddeus olarak!"
"lginbirkarlatrma. Kendini'iyi'Yahuda olarak resmedi
yor, Kei Alessandro'yu ise 'kt' Yahuda olarak kullanyor."
" M u h t e r e m bakei, kusura bakmayn ama Lenardo'nun
Son Akam Yemeindeki duruuna dikkat ettiniz mi?"
" E l b e t t e " diye cevapverdi Bandello, duvardaki resimdeona
doru bakarak. "Rabbe srt dnk."
"Aynen yle! Leonardo ya da Taddeus, hangisini tercih
ederseniz, sa'nn az n c e haber verdii ihanetle ilgileneceine
Aziz Simon'la konumakta. Niin? stadn nazarnda Aziz Simon niye Rabbimizden daha nemli? phelerimizi biraz daha
ileri gtrelim: Her mridin stadn nazarnda anlaml bir kii
yi temsil ettiini bildiimize gre, bu havari aslnda kim?"
"Nereye varmak istediinizi anlamadm."
" o k kolay" diye cevap verdi Benedetto. "Son Akam Yeme
inin kiileri grnrdeki kiiler deillerse ve bizzat stat L e o
nardo Mesih'ten ok Aziz Simon'a yatknln gsteriyorsa, bu
188 JavierSierra

Aziz Simon onun iin temelta niteliinde biri olmal. Kei

Alessandro da bunu biliyordu."
"Aziz Simon... Aziz Gayur Simon..."
Bakei az n c e Kei Benedetto'nun sunduu paray du
var resmine yerletirmek istercesine akaklarn ovdu. M a t t e o
iin iin sabrszlanyordu. Mesaj acildi!
"Siz srar edince hatrladm biraderim: Leonardo Cenacolo'nun bu blmn tamamladnda garip bir olay olmutu"
dedi sonunda amcas; hl M a t t e o ' n u n yemekhanede bulundu
unun farknda deilmiesine.
"Gerektenm i ? "
Benedetto'nun tek gz parlad.
"ok tuhaft. Leonardo yldr havarilere modellik ede
bilecek adaylarla gryordu. Hepimiz poz verdik, hatrlyor
musunuz? Sonra dkn muhafzlarn, bahvanlarn, kuyum
cular, pajlar grmek istedi... Herkesten kk kk yararla
nyordu: bir jest, bir profil, bir elin kvrm, bir kol. Ama sra
sa keyi resmetmeye geldiinde Leonardo grmelerine ara
verdi ve insan modeller kullanmaktan vazgeti..."
Tek gzl kei omuz silkti.
"Size anlatmayaaltmu, Peder Benedetto: stat Leo
nardo Aziz Simon'u resmetmek iin o ahslardan hibirini kul
lanmad."
"Uydurdu mu o halde?"
"Hayr. Bir bst kulland. Magripli'nin atosundan getirtti
i bir heykeli."
" T a m a m ite! Kei Alessandro'nun kasas!"
"O m e r m e r parasn manastra getirdikleri gn gayet iyi
hatrlyorum" diye devam etti bakei hi istifini bozmadan.
" G n e alev alev parlyordu, heykel kasasn tayan iki atl ara
ba buraya zor trmand. Dorusu o i zerinde niye bu kadar s
rarla durduunu bilmiyorum ama kasa indirilirken Donna Be
atrice kageldi."
"Donna B e a t r i c e m i ? "
GizliAkamYemei 189

"Evet. Harika grnyordu; stnde o ok sevdii file sslemeli elbiselerden biri vard, yanaklar scaktan al al olmutu.
Her zamanki gibi maiyetiyle geldi ama terifat kurallarna aldr
madan heykeli tayan iilerin yanna gitti. Ve ne yapt biliyor
musunuz? Bard onlara."
"Bard m? Des hamallara dorudan emir mi verdi?"
"O kadarla da kalmad, biraderim. Kraliyet vakarn kay
betti. Onlara hakaret etti. Baya kelimelerle aalad, filozo
funa halel geldii takdirde onlar astracan syleyerek teh
dit etti."
"Ne... filozofuna m? Peki ama heykel Aziz Simon'un hey
keli deil miydi?"
"Siz bana bir gariplik hatrlayp hatrlamadm sormad
nz m? Hatrladm en garip ey bu."
"Afedersiniz m u h t e r e m bakei. Devam edin ltfen."
"Leonardo bst yemekhane kapsnn yaknna, bir toprak
uvallar ynnn tepesine oturttu. Eski bir bstt, antik bir
eser. Arasra heykelin yerini deitirip gn ndaki farkllk
lardan nasl etkilendiini inceliyordu; ezberledikten sonra yz
hatlarn duvara resmetmeye koyuldu. Teknii harikayd."
"Peki nereden bulmutu o bst?"
"Entuhafdabuzaten:Dahasonrarendimki,D o n n aBeatrice srfstadn hatr iin bst Floransa'dan getirtmi."
M a t t e o daha fazla dayanamayacakt. Araya girmesi gereki
yordu ama hl cesaret edemiyordu.
"Donna B e a t r i c estad hep byle martr myd?" diye sor
du tek gzl.
"Elbette. Leonardo en sevdii sanatyd."
"Peki Leonardo'nun Floransa'dan gelen bu Aziz Simon'la
niye bu kadar ilgilendiini aklayabilir misiniz?"
" B e n de bunu garip buldum. Nihayet kentin koruyucu azi
zi olan Vaftizci Yahya'nn bir heykeli iin Floransa'ya gidilse, bir
anlam olurdu. Ama bir Simon..."
"O Simon deil, amca! Simon deil!"
190 JavierSierra

aresizlik iinde rpnmaktan kpkrmz kesilmi olan

M a t t e o keileri irkiltti. Byklerin konumalarna karma
mas gerektiini biliyordu ama dilini daha fazla tutamamt.
" M a t t e o ! " Bakei hayretler iindeydi. On iki yandaki
yeeni, yz gzyalaryla slanm, gzleri yuvalarndan ura
m, iki yana sallanarak karsnda duruyordu. "Ne oldu sana?"
" B e n o havarinin kim olduunu biliyorum a m c a " diye m
rldand M a t t e o , bir yandan titremesini durdurmaya alarak.
Ardndan bayld.

GizliAkamYemei 191

3 3

KeiBenedetto'yla BakeiBandello'nun Matteo'yu aylt

malar epey srd. Ayldnda gergindi. Tek kelime e t m e k t e
zorlanyor, konutuunda da vcudu souktan ve korkudan tit
riyordu. Tek taknts, bir an n c e yemekhaneden kmakt. "O
eytan'n eseri" diye iki hkrk arasnda kekeliyor, tek gzl
ve amcas bu haline bakp ayorlard. Onu sakinletirmek im
knsz olduundan yakarlarna boyun eip ktphaneye sn
dlar. Orada, ierisi stld iin mesi geen o c u k yava ya
va kendine geldi.
Balangta konumak istemedi. Btn gcyle bakeiin
koluna yapm, ona bir sz sylediklerinde ban sallayarak
itiraz ediyordu. Grnrde bir yaras beresi yoktu; pisti, c b b e sinde a m u r lekeleri vard ama saldrya uram gibi grnm
yordu. yleyse ne olmutu? B e n e d e t t o mutfaa inip biraz scak
st ve zel durumlar iin sakladklar Siena badem e z m e s i n d e n
ald. Midesi yatp bedeni sndktan sonra Matteo'nun dili
zlmeye balad.
Anlattklar ikisinin de azn ak brakt.
G e n rahip adayogndeherzamankigibi manastriiner
zak almaya ar meydanna gitmiti. Tahl ve sebze satn almak
iin en uygun gn perembe olduundan Kei Guglielmo'nun
kesesinden birka sikke ald ve iini en hzl biimde b i t i r m e k
zere harekete geti. arnn ortasnda, ta ve tuladan yapl
m katl heybetli bir bina olan Adalet S a r a y n n nnde b
yk bir insan kalabalna rastlad. Kendilerinden g e m i gi
biydiler. Tam sundurmann altnda, derme atma bir platfor
mun zerinde vaaz veren bir adamn sylevini gzlerini krp192 JavierSierra

madan dinlemekteydiler. Balangta fazla dikkatini ekmedi.

Ne var ki, tam srtn kalabala dnecekken bir ey dikkatini
ekti. Matteo ovaizi tanyordu.
" T a m burada, bu geitlerde gerek bir mmin Tanr iin
cann verdi!" diye haykrdn duydu. " n a n c ve sizler uruna
kendini feda eden bir bonhommel* Tpk Mesih gibi! Peki ya so
nu? Sfr! Sylediimde klnzbile kprdamyor! Giderek hay
vanlara benzemekte olduumuzu fark etmiyor musunuz? Edil
gen tutumunuzla T a n r y a srt evirmekte olduunuzu anlam
yor musunuz?"
Bakeile tek gzl, aknlklarn bastrmaya altlar.
Matteo'nun tasvir ettii sundurmann altnda Kei Alessandro'yu asl bulmulard. Olan stn yudumlayarak yks
ne devam etti. Vaizin kimliini akladnda daha da ardlar.
M a t t e okekeliyordu.DinleyicileriT a n n ' n nelilerinitanmayp
ruhlarn kaybetmekle sulayan adam, Kei Giberto'ydu. Sar
sal Alman zango, Santa Maria'nn kaplarnda nbet tutan
adam o sabah grevinden ayrlarak tam ktphanecinin hayat
na son verdii noktada vaaz vermeye balamt. Niin?
Ama daha yknn en garip ksmn anlatmamt:
" e y t a n n Kilisesi'ni reddedip gerek dine dnmedii
niz takdirde hepimizi mahkm edeceksiniz!" diye haykryor
du zango, kendinden gemi halde. "Cinsel birleme rn
olan hibir eyi yemeyin! Hayvan etinden vazgein! Yumurta ve
stten uzak durun! Sahte ayinlerden kendinizi koruyun! Sah
te kudas ve vaftizden vazgein! S e l a m e t e ulamak istiyorsanz
Roma'ya kar kn ve inancnz dzeltin!"
Tekgzlbansallyordu. "KeiGiberto mu syledi bun
lar?" Bakei devamn anlatmas iin Matteo'yu tevik etti.
Biraz sakinlemi olan M a t t e o , zangocun kendisini kalabaln
arasnda grdnde derme atma krssnden imek hzyla
inip onu ensesinden tutarak herkese gsterdiini anlatt.
"unu gryor musunuz?" diyordu, ocuu uval gibi sal
layarak. "Santa M a r i a delle Grazie'nin bakeiinin yeeni bu.
*) Albi heretiklerine verilen ad. (.n.)

GizliAkamYemei 193

imdi, daha o c u k k e n kimse ona gerek dini retmezse ha

li nice olacak? B e n syleyeyim size!" diye haykrd, burnundan
soluyarak. "Tpk amcas gibi e y t a n n hizmetkr olacak!.La
netli bir dnek olacak! Ve sizler gibi yzlerce kuzuyu ebedi la
nete srkleyecek!"
Bakeiin yz ciddileti, kalar atld.
"yle mi syledi? E m i n misin evladm?"
M a t t e o bayla onaylad.
" S o n r a beni soydu."
"Soydu m u ? "
"Ve herkes grebilsin diye havaya kaldrd."
"Pekineden,M a t t e o ?N i i n ? "
o c u k olanlar hatrlaynca gzleri yaard.
"Bilmiyorum a m c a . Ben... ben sadece kalabala haykr
dn duydum; srf masumiyetini kaybetmedi diye bir o c u
un safolduunu z a n n e t m e m e l e r i n i sylyordu. Hepimizin bu
dnyaya gnahlarmzdan arnmak iin geldiimizi ve bu ha
yatta arnamazsak, bu gzyalar vadisine, maddi ykm dnya
sna ilkinden daha b e t e r bir hayat yaamak zere dneceimi
zi sylyordu."
"Reenkarnasyon bir Hristiyan retisi deildir!" diye iti
raz etti tek gzl.
"Katharosu bir retidir" diye atld bakei. "Brakn de
vam etsin, biraderim."
M a t t e o gzlerini kurulayp devam etti:
"Sonra... sonra dedi ki bu manastrn keileri eytan'n
Kilisesi'ne bal olduklar ve eski tanrlara tapan bir papay izle
dikleri halde, bu o c a k pek yaknda dnyay selamete gtrecek
olan yolu gsteren bir fenere dnecekmi, buna sz verdi."
" y l e mi syledi?" Tek gzl dudak bkt. "Peki sebebini
aklad m?"
"stne varmayn, biraderim."
Olan yine amcasna sarld.
"Doru deil bu, deil mi?" Alyordu. "Biz e y t a n n Kili
sesi deiliz."
194 JavierSierra

"Elbette deiliz, Matteo." Bandello ocuun ban okad.

"Neden yle diyorsun?"
"nk... nk Kei Giberto ben bunun doru olmad
n sylediimde ok kzd. Beni tokatlayp azarlad; ancak si
zi Cenacolo'dan attklarnda ve tablo herkese aldnda gerek
Kilisenin nn tekrar parlayabileceini syledi bara ara."
Giderek artan bir fke bakeii penesine ald.
"Sana el srd demek!" dedi kzarak.
M a t t e o n e m s e m e d i .
"Kei G i b e r t o , Cenacolo'ya ne kadar ok bakarsak onun
Kilisesi'ne o kadar yaklaacamz sylyordu. stat Leonardo'nun duvar resminde ebedi selametin srr gizleniyormu. Bu
yzden, o da Kei Alessandro gibi sa'nn yanbanda resmedilmeyi kabul etmi."
"yle mi dedi?"
"Evet..." M a t t e o hkrn tuttu. "Orada resmedilmekle
Tanr'nn izzetine kavumular zaten."
o c u k iki keiin ciddi yz ifadelerini inceledi. O n u p
helerinden kurtaran, tek gzl oldu: Yahuda skariyot'a bir tek
ktphaneci modelliketmemiti. Bakakeilerde, rneinGi
berto, eitli defalar havariler iin poz vermilerdi. Alman kei
h e m Filipus, h e m de Bartolomeus iin poz vermi, iki Yakub ve
Andreas'n ehreleri de keilerden alnmt. Hatta bizzat Benedetto, Tomas olarak poz vermeye raz olmutu. "Kr gzm
grnmesin diye profilden resmetti beni" diye aklad.
Tek gzl kei, anlattklarndan etkilenen Matteo'yu ok
ad.
" S e n cesur bir delikanlsn" dedi. "Bizi buradan karmak
istemekle iyi ettin. Ktlk bize aklmz kaybettirebilir; tpk
ylann Havva'ya akln kaybettirdii gibi."
Havarilerin gerek kimlikleri hakknda Benedetto'nun baz
tahminlerivard herhalde, nk Matteo'ya damdan dercesine, bakeii bile artan bir soru sordu:
"Az n c e havari Simon'un aslnda kim olduunu bildiini
sylyordun. Z a n g o t a n m duydun?"
GizliAkamYemei 195

M a t t e o ' n u n baklar scriptoriutn'nn bo sralarna evrildi,

bayla onaylad.
" B e n i orada herkes grsn diye plak havada tutarken,
sa'dan n c e yaam ve ruhun lmszl zerine vaaz veren
bir adamn yksn anlatt."
" G e r e k t e nmi?"
"O adamn, dnyann en eski bilgelerinin rencisi olduu
nu syledi. Oru, dua ve souk konularnda da vaazlar vermi."
" T a m olarak ne sylemi?" diye srar etti Benedetto.
" B u ey bizim btn gnahlarn ve mahvn yuvas olan
bedenimizi terk e t m e m i z e ve sadece ruhla zdelememize yar
dmc olurmu... Ccnacolo'da da o adamn bembeyaz giysileriyle
retisini yaymay srdrdn syledi ayrca."
"Duvar resminde havarilerin sadece biri bu ekilde giyin
mi" dedi Bandello. "O da Simon."
" B u byk bilgenin adn da syledi mi peki?" dedi tek gz
l srarla.
"Evet. Adna Platon dedi."
"Platon mu!" B e n e d e t t o yerinde srad. "Elbette! Donna
Beatrice'nin filozofu! Floransa'dan getirttii bst ona aitti!"*
Bakei akn akn akaklarn ovdu:
"Peki Leonardo niin sa yerine P l a t o n u dinlerken resmet
sin kendini?"
"Nasl olur? Hl anlamadnz m peder? S o n derece aikr!
Leonardo duvar resminde bilgisinin kaynan gsteriyor bize.
M u h t e r e m bakei, Leonardo da tpk Kei G i b e r t o ve Kei
Alessandro gibi Katharosu. Daha nce siz de sylediniz. Hak
lsnz da. Platon, kendinden sonraki Katharosulargibi, gerek
bilginin araclar, kiliseler, ayinler olmadan, dorudan ruhani
dnyadan edinildiini savunmutu. Bunun adna gnosis diyor
du muhterem bakei, mmkn olan en kt heretik gr."
*) Floransa'da Uffizi Galerisinde bulunan ve Yunanl heykeltra Silanion'a mal edilen
Platon bst, bilindii kadaryla filozofun yaarken yaplm tek heykelidir; I.. 325'te,
Kral Mithradates'in emriyle yaplmtr. Floransa'dan getirilen bstn bu bst ya da bir
kopyas olmas muhtemeldir; gerekten deSon Akam Yemei'ndeki havari Simon'la a
rtc bir benzerlik sergiler.

196 JavierSierra

"Nasl bu kadar emin olabiliyorsunuz? Byle bir delil onu

heretiklikle sulamak iin yeterli deil."
"Ya, deil demek? Leonardo'nun tpk Cenacolo'dak Simon
gibi daima beyazlar giyindiini fark etmediniz mi? Et yemeyi
reddettiini ve b e k r e t t e n ayrlmadn bilmiyor musunuz?
Onun bir kadnla b e r a b e r olduunu duydunuz mu h i ? "
"Biz de ak renk giyinip oru tutuyoruz Peder B e n e d e t t o .
stelik Leonardo'nun sizin dediiniz gibi bakir olmayp erkek
lerden holand syleniyor" diye ekledi Kei Vicenzo, gen
Matteo'nun akn baklar karsnda.
"Syleniyor! Peki kim sylyor bunu, muhterem bakei?
Bunlar dedikodudan ibaret. Leonardo yalnz bir insan. iftle
me fikrinden veba gibi bucak bucak kayor. Tpk Katharosu
'kusursuzlar' gibi bakir olduuna bahse girerim... Her ey yer
li yerine oturuyor!"
Bakei rahatszln gizlemedi.
"Diyelim ki haklsnz. Bu durumda ne yapmamz gerekir?"
" H e r eyden n c e " dedi B e n e d e t t o , "heretik olduuna Pe
der Leyre'yi ikna etmeliyiz. O bir Engizitr, burada oluu nere
deyse bir Tanr mucizesi, Katharosuluk hakknda mutlaka biz
den daha fazla bilgi sahibidir."
"Peki ya sonra?"
"Kei Giberto'nun tutuklanp sorguya ekilmesi gerekir
elbette" diye cevap verdi tek gzl.
"O mmkn olamayacak..."
M a t t e o mnasebetsizlik e t m e korkusuyla fsltyla syledi
bu cmleyi. Biraz rahatlamt geri ama ar'da grdklerinin
hepsini anlatmamt henz.
"Ne dedin?"
"Artk onu tutuklayamazsnz."
"Neden peki M a t t e o ? "
"nk..." dedi kekeleyerek, "Birader Giberto vaazn bi
tirdikten sonra cbbesini atee verdi ve herkesin gz nn
de yand."
GizliAkamYemei 197

"Yce T a n r m ! " Tek gzl dehet iinde azn eliyle ka

pad. "Gryor musunuz muhterem bakei? Hi phe yok.
Zango bizim yarglamamzdansa endura'y* tercih etti..."
"Erdura m?"
G e n M a t t e o ' n u n sorusu cevapsz, ktphanenin ger
gin havasnda asl kald. B e n e d e t t o olanlar zerine dnmek
amacyla ekilmek iin izin istedi ve alelacele oradan ayrld. O
sabah Matteo'nun anlattklarndan etkilenip bana gelerek San
ta Maria delle Grazie'de en az iki bonhomme'un yaam oldu
unu anlatt; eski Katharosular'n kendilerine verdikleri isim
di bu. Bir Engizitrn de zaten bunu bilmesi gerekirdi. Ancak
tek gzl, beni atn dnd ikinci kefi zerinde durdu:
Cetacolo'da resmedilen Paskalya sofrasnda stat Leonardo'nun
muhatabnn kim olduunu nihayet saptamt. sa'nn en az iki
havarisinin dikkatini datan, beyaz harmanili, ellerini uzat
m adamn aslnda kim olduunu biliyordu artk: Platon. Ye
rinde ifaat, Oliverio Jacaranda'yla grmemden beri bir tr
l anlam veremediim bir boluu dolduruyordu. Filozofun ye
mekhanedeki varl, stat Da Vinci'nin niye Atinal filozofun
btn eserlerini ktphanesinde bulundurduunu akla ka
vuturuyordu. phesiz u sralarda Jacaranda'nn saraynn bir
kesinde, hak ettikleri ilgiyi gremeden duran baz kitaplar.
e m b e r giderek kapanmaktayd.

*) Albi hcretikleri arasnda yaygn olan alktan lerek intihar yoluyla ruhu bedenden arn
drma abas, (.n.)

198 JavierSierra

3 4

Roma, gn sonra
Papalk muhafz yay gibi gergin bir tavrla kary iaret
ederek Dominikenler'in genel bakanna izlemesi gereken yolu
gsterdi. Papann adamlarnn gayet iyi tand Peder Torriani
bile gvenlik nlemlerini ar buldu. Ne var ki papann emirle
ri kesindi; alt ay gibi ksa bir sre iinde kardinal hazmsz
lk sebebiyle lmt; biroklarnn bu ani lmlerden sorum
lu tuttuu papa da grn kurtarmak iin soruturma am
t, papalk sarayna girilerin sk denetimdengeirilmesi alnan
gvenlik nlemleri arasndayd.
O r t a m gergindi. V I . Alexander'in cemaatin bir ileri geleni
ni kardinallie atamas, R o m a n n tir tir titremesi iin yeterliy
di. Papa birinin mallarna gz koymusa tek yapaca eyin n
ce sz konusu ahs kardinallie atayp hemen ardndan da l
drtmek olduunu herkes biliyordu. Yasalar da onu destekli
yordu: Papa kilise mensuplarnn mallarnn tek meru mirassyd. Bedeni o anda papalk morgunda soumakta olan, son
derece zengin Venedik Piskoposu Kardinal Michieli rneinde
de yasalar mutlak bir kesinlikle uygulanmt.
Torriani, Borgia Daireleri'neyenigirikurallarnaitirazet
m e d e n uydu. Birka dakika sonra, Kutsal Ayin apelinin altn
kapsn ardnda brakr brakmaz onlar aka grd: n c
salondaydlar, gzleri tavana dikili, ehrelerinde garip bir zafer
ifadesiyle. Dou kanadnn pencerelerinin yannda, sert geen
R o m a kna kar korunakl bir noktada stat Annio de Viterbo ve Ekselanslar, yeni bitmi gibi grnen fresklerin altnda
GizliAkamYemei 199

hararetli bir konumaya dalmlard. G e r e k t e n de freskler hl

vernik ve zamk kokuyordu.
Kestane rengi salar yar yarya beyazlam, tral papann
gbei, vcudunu tepeden trnaa rten arap rengi bir c b b e nin altna gizlenmiti. A n n i o ise tersine bir gelincii andryor
du: gr kara kllarn fkrd sivri bir burun ve resimleri iaret
ederek abartl hareketlerle sallad iri, kemikli, neredeyse bir
korkuluu hatrlatan eller.
G e n e l d e Nanni adyla tannan bilgenin ateli konumas,
bir yaz frtnasnn gkgrltleri gibi yanklanyordu:
"Ekselans, sanat sizin en gerekli silahnz! Eer sanat dai
ma hizmetinizde tutarsanz, Hristiyan lemine hkim olursu
nuz! Elinizden karrsanz, rahiplik grevinizde baarl ola
mazsnz!"
TorrianiVI. Alexander'in aznamadan onayladngr
d, bir yandan da midesinin ekimeye baladn fark ediyor
du. Bu sylevi ok dinlemiti. Bu garip fikir Roma'y ve onun
la birlikte Floransa sanatnn kaymak tabakasn istila etmiti.
Bizzat papa, srf Annio'nun gizli arzularn tatmin etmek iin
M u h t e e m Lorenzo de Medici'den bir sanatlar ordusunu gasp
etmiti. Ressam ve heykeltralarn, daima kei ve kardinal
lerin zararna, snrsz biimde artan ayrcalklar konusunda
Torriani'nin ne kadaracektiini sylemeyebilegerekyok. Fe
sat kei De Viterbo'nun Ekselanslar zerindeki nfuzunu ks
kanan, can sklan Dominiken genel bakan dalgn bir hava
ya brnerek geldiini haber vermesi iin bamuhafza ynel
di. Aziz D o m i n g o Tarikat genel bakan, V I . Alexander'in tali
mat zerine orada bulunuyordu.
Papa glmsedi:
"Sevgili Gioacchino, sizi nihayet grdme ok sevin
dim!" diye haykrd, yzn ziyaretisine uzatarak; genel
bakan saygyla yz pt. " T a m zamannda geldiniz. Az n
ce Nanni'yle sizi kayglandran u meseleyi konuuyorduk..."
D o m i n i k e n genel bakan ban kaldrd.
"Bu... bu konuda ne biliyorsunuz?"
200 JavierSierra

"Yapmayn, stat Torriani! B e n i m karmda bu kadar ke

t u m olmanza gerek yok. Neredeyse her eyi biliyorum. Mag
ripli'nin saraynda olumakta olan bir heretik akm k o n s u n d a
ki sylentilerin doruluunu aratrmak zere benim namma
Milano'ya bir casus gnderdiinizi bile."
"Ben..."Yalvaizkekeledi. " B e n dezaten adammzn edindii bilgileri aktarmak zere gelmitim."
" B u n a sevindim" dedi papa glerek. "Sizi dinliyorum."
Annio de Viterbo ve Ekselanslar, freskleri incelemeyi b
rakp iki hizmetkrn getirdii iri deri iskemlelere yerletiler.
Gergin olan Torriani ayakta kalmay tercih etti. Kolunun altn
da, b e n i m Milano'nun gbeinde filizlenen Katharosu akm
kefedince bizzat yazdm uzun ve ayrntl mektubun bulun
duu bir dosya vard.
"Aylardr" diye sze balad, hl incelemelerimin etkisin
deki Torriani, " M i l a n o Dk'nn, nl bir Floransal ressam
olan Leonardo da Vinci'den yararlanarak sa'nn Son Akam
Yemei konulu m u h t e e m bir eser araclyla heretik fikirleri
yayma amac gtt yolunda ihbarlar alyoruz."
"Leonardo mu dediniz?"
Papa bilgi vermesini bekleyerek Nanni'ye bakt:
"Leonardo, Ekselans" diye tekrarlad Nanni. "Hatrlamad
nz m?"
"Bellibelirsiz."
"Doaldr" diye onu mazur gsterdi gelincik. "Siz henz
kardinalken Roma'nn gzelletirilmesi almalarnda M e dici hanedannn size tavsiye ettii sanatlar listesinde ad
yoktu. Bildiimiz kadaryla gururlu, fevri ve phesiz Kutsal
Kilise'mize yakn olmayan bir adam. Mediciler bunu biliyordu
ve doru bir kararla size tavsiye etmekten kandlar."
Papa iekti.
" B i r sorun kayna daha, deil mi?"
"Hi phesiz, Ekselans. Leonardo Roma'da almak ze
re tavsiye edilmeyince kendini hie saylm hissetti ve 1482'de
Floransa'y terk etti, Mediciler'e srt evirdi ve mmknse resGizliAkamYemei 201

sam olarak deil, mucit, a olarak almak zere Milano'ya

yerleti."
"Milano'ya m? Peki byle bir adam nasl kabul ettiler?"
Papa alayc bir tonda devam etti: "Ha, anladm... Dkn bana
sadk olmadn bu yzden sylyorsunuz, deil mi Nanni?"
" O n u D o m i n i k e n G e n e l Bakan'na sorunuz Ekselans" di
ye kestirip att De Viterbo. "Grne baklrsa bunu kantlaya
cak deliller getirmi."
Hl ayakta olan Torriani itiraz etti:
"Halen delil saylmaz, sadece birtakm ipular Ekselans.
Magripli tarafndan ynlendirilen ve himaye edilen Leonardo, dev boyutlarda, Hristiyan temal bir eserin yapmna giri
mi, ancak eserde bulunan ok saydaki aykrlk, tarikatmza
ait Santa M a r i a delle Grazie manastr bakeiini kaygland
ryor."
"Aykrlk m?"
"Evet Ekselans. Resmin konusu Son Akam Yemei."
"Peki bunda ne tuhaflk var?"
"Aklayacam Ekselans: Resmettii on iki havarinin, as
lnda oktanrl veya inanc pheli kiilerin portreleri olduu
nu biliyoruz; bunlarn gizli dzenleniinin Hristiyanla aykr
bir bilgi iletmeyi amaladn sanyoruz."
Papa ve Nanni baktlar. Bilgin De Viterbo daha fazla ay
rnt isteyince, Dominiken genel bakan dosyasn at:
"Milano'daki adammzn ilk raporunu yeni aldk" dedi
mektubumu kararak. "Beytanya bilginlerinden biri, ifrelerve
gizli kodlar konusunda uzman; u anda h e m eseri h e m de stat
Leonardo'yu incelemekte. Son Akam Yemei'ndeki portreleri
tek tek incelemi ve aralarndaki balantlar aratrm. Uzma
nmz her ihtimalin zerinde durmu: her havarinin bir burla
karlatrlmasndan tutun da, ellerinin konumuyla mzik no
talar arasnda denklik aramaya varncaya kadar. Vard sonu
lar yaknda elimize geecek; imdi ipucu olan eyler belki yarn
birer delile dnebilir."
Nanni sabrszland:
202 avierSierra

"Peki bir ey bulmu mu, bulmam m ? "

"Elbette Peder Annio. Havarilerin nn gerek kimlii
kesin olarak belirlenmi. rnein Yahuda skariyot'un ehresi
nin Alessandro Trivulzio adnda bir keiin ehresiyle ayn oldu
unu biliyoruz; sz konusu Dominiken, Epifanya Yortusu'ndan
ksa bir sre sonra, M i l a n o kent merkezinde aslarak lm..."
"Ne diyorsunuz! Tpk Yahuda skariyot'un kendisi gibi" di
ye fsldad papa.
"Aynen yle Ekselans. ntihar m etti, cinayete mi kurban
gitti, henz belirleyebilmi deiliz; ancak adammz, manastr
mza szm bir Katharosu cemaatin yesi olduu kansnda."
"Katharosu m u ? "
Papann gzleri aknlkla ald.
"Katharosu Ekselans. Kendilerini T a n r n n gerek Kilise
si olarak gryorlar. Dualardan sadece PaterNoster' kabul edi
yor ve rahiplik kurumunu da, sa'nn T a n n ' n n yeryzndeki
tek vekili olduunu da reddediyorlar..."
"Katharosular'tanyorum BakanTorriani!"dedi papa f
keyle. "Ama sonuncularn 1325'te C a r c a s s o n n e ve Toulouse'da
yanarak can verdiklerini sanyorduk. Pamiers piskoposu onla
rn kkn kurutmam myd?"
Torriani bu olayn yksn biliyordu. Hepsi yok olma
mt. Gney Fransa'daki Katharosular'a kar giriilen hal
seferi zaferinden ve 1244'te Montsegur'n dmesinden son
ra, heretik aileler Aragon, Lombardiya ve Almanya'ya dald
lar. Alpler'i aanlar M i l a n o civarna yerletiler; bu blgede da
ha lml politik gler, rnein Viscontiler'in ynetimi, onlarn
huzur iinde yaamasna izin veriyordu. Bununla birlikte, a
r grleri geerliklerini yitirdi ve heretiklerin birou heterodoks fikirleri ve ayinlerini srdrmeyip yok oldular.
" D u r u m vahim olabilir Ekselans" diye srdrd Torriani
byk bir ciddiyetle. "Kei Alessandro Trivulzio, Milano'daki
manastrmzda Katharosu olduundan phelenilen tek kii
deildi. gn n c e bir baka kei heretik olduunu aka
bildirdi ve sonra da intihar etti."
GizliAkamYemei 203

"Enclura m?" Gelinciin gzleri parlad.

"Evet,yle."
"Tanr akna!" diye kkredi De Viterbo. "Endura Katharosular'n en ar eylemlerinden biriydi. ki yz yldr kimse
bu eyleme kalkmamt."
Papann yardmcs, bu endura meselesinin ne olduu
nu pek iyi anlamam gibi grnen papaya bakt. Annio der
hal aklad:
"Edilgen biiminde" dedi, "kusursuzlua ulamay amala
yan Katharosu, her trl besinden ve vcudu kirletecek ey
lerden uzak durmaya yemin ederdi. Arnm olarak ld tak
dirde ruhunun selamete erip T a n r y l a birleeceine inanr
d. Bununla birlikte, endura'nn etken bir biimi de oldu: Ya
narak intihara sadece M o n t s e g u r kuatmasnda bavuruldu.
Katharosular'n son asker ssnn sakinleri papalk birlikle
rinin eline dmektense kendilerini dev bir odun ynnn s
tnde yakmay tercih ettiler."
"Szn ettiim kei kendini yakarak ldrd peder."
Nanni aknln stnden atamyordu.
"Bu eski detin canlandrlm olmasna bir trl inanam
yorum Bakan Torriani. Kayglarnza temel tekil edecek ba
ka haberler de alm olduunuzu sanyorum."
"Ne yazk ki yle. Hatta Milano'da etkinlik gsteren Kat
harosu bir cemaatin varlnn kantlarnn, Leonardo da
Vinci'nin u sralar bitirmekte olduu Son Akam Yemei ad
l duvar resmine gizlendiini dndrecek eitli sebepler de
mevcut. Leonardo bu eserde kendini de aslnda Platon'u can
landran bir havariyle konuurken resmetmi. Biliyorsunuz Pla
ton bu lanet olas heretiklerin esinlendii bir filozoftur."
Gelincik katlanr iskemlesinde havaya srad.
"Platon mu? Bu sylediinizden emin misiniz?"
"Kesinlikle.Enktsde,PederAnnio,bubalantdasapk
a bir mantk bulunmas. Bildiiniz gibi Leonardo Floransa'da
Andrea del Verrocchio'nun yannda yetiti, Mediciler'in de be
endii bu nfuzlu sanat, Yal Cosimo'nun, bana Marsilio
Ficino'yu getirdii A k a d e m i y e yaknlyla da tannyordu. Yine
204 JavierSierra

bildiiniz gibi, bu Akademi P l a t o n u n Atina'daki Akademia'snn

taklidi olarak kurulmutu."
"Yani?" VI. Alexander'in yardmcs bunca bilgi karsnda
pheye derek dudak bkt.
"kardmz sonu aikr m u h t e r e m peder. Katharosular'n en pheli retileri Platon'un retileriyle ortak olduu
na ve Ficino'nun A k a d e m i s i n d e hl hayvan eti yememek gibi
Katharosu detler uygulandna gre, Leonardo'nun, eserini
Roma'ya aykr retileri aktarmak iin kullandn dnme
mizi engelleyecek bir ey var m?"
"Peki bizden ne istiyorsunuz? O n u aforoz e t m e m i z i mi?"
"Henz deil. Leonardo'nun o duvar resmine fikirlerini
yerletirdiini hibir pheye yer brakmayacak ekilde kant
lamamz gerekir. Milano'daki adammz bu delilleri toplamak
zere alyor. Daha sonra harekete geeceiz."
"Ama Bakan Torriani" diye araya girdi De Viterbo, konu
ma hararetlenirken, "birok sanat, rnein Botticelli'yle Pintricchio da Akademi'de eitim grdler, buna ramen m
kemmel birer Hristiyandrlar."
"Sadece grnrde yleler, stat Annio. Gvenmeyin."
" D o m i n i k e n l e r hep byle phecidir zaten! Etrafnza bir
baksanza. Pinturicchio Ekselanslar iin bu harika freskleri
yapt" dedi, tavan gstererek. "Siz bu fresklerde heretikliin en
ufak bir izini grebiliyor musunuz? Hadi bakalm! Gryor mu
sunuz?"
Dominikenler'in bakan o dekoru gayet iyi biliyordu. Beytanya o konuda gizli bir kovuturma balatm ama sonu elde
edilememiti.
"stat Annio, bu konuda temkinli olmakta yarar var. s
t e m e d e n de olsa b e n i m savm desteklemi oluyorsunuz.
Pinturicchio'nun eserine dikkatlice bakn: oktanrl dinlerin
tanrlar, nymphalar, egzotik hayvanlar, Kitab Mukaddes'te as
la bulamayacanz sahneler. Byle bir resim yapmak, ancak
Platon'un eski oktanrl retilere gark olmu bir mridinin
aklna gelir."
GizliAkamYemei 205

"Ama bu sis'le Osiris'in yks" diye itiraz etti gelincik,

neredeyse gz dnm bir halde. "Eer bilmiyorsanz, Osiris
tpk Rabbimiz gibi ldkten sonra dirilmiti. Biimsel olarak
oktanrl olmakla birlikte onun hatras, tenin selametine olan
umudumuzu tazelemekte. Osiris burada boa olarak karmza
kar; Ekselanslar da boadr. Yoksa Borgialar'n armasn hi
grmediniz mi? G ve cesaret simgesi olan bu mitolojik figr
le armadaki boa arasndaki iliki aikr deil mi? Simgeler heretiklik deildir sayn bakan!"
TamKeiG i o a c c h i n oTorrianicevapverecekken,papann
kadifemsi, baygn sesi tartmay bld:
"Benim anlayamadm u" dedi, tartmadan sklm gibi
kelimeleri sndrerek: "Btn bunlarda Magripli'nin gnah ne?"
"Leonardo'nun eserini incelemediiniz iin Ekselans!"diye
atld Torriani. " M i l a n o Dk eserin btn masrafn stleni
yor ve sanaty keilerimizin tavsiyelerine kar koruyor. San
ta Maria bakeii aylardr sz konusu duvar resminin temas
n daha sofu bir estetik dorultusunda ynlendirmeye alyor
ama nafile. Kendini P l a t o n l a konumaya dalm, sa'ya srt d
nk halde r e s m e t m e iznini Leonardo'ya Magripli verdi."
" T a m a m , tamam..." dedi papa esneyerek. "Ficino'dan da
bahsettiniz, deil mi?"
Torriani bayla onaylad.
" B a n a defalarca szn ettiiniz adam deil mi bu, sevgi
li Nanni?"
"Evet, o Ekselans" diye onaylad Nanni, yapmack bir te
bessmle. "Olaanst bir ahs. Ei benzeri yok. Bakan Torriani'nin iddia ettii gibi heretik olduunu sanmyorum. Flo
ransa Katedrali rahiplerindendir, u anda altm drt ya da alt
m be yanda olmal. Aydn kiiliine hayran kalacanzdan
kukum yok."
"Aydn kiiliine mi?" dedi papa ksrerek. "u Savonarola
gibi biri olmasn? kisi de ayn katedralin mensubu deil mi?"
Papa "zenginKilise'nin sonunun geldiini vaaz eden cokun
Dominiken'in adn duyunca rperen Torriani'ye gz krpt.
206 JavierSierra

"Ayn katedralin mensubu olduklar doru, Ekselans" de

di gelincik, bozularak, "ama zt kiiliklere sahip insanlar. Ficino son derece saygdeer bir bilim adamdr. Saysz es
ki metni Latince'ye evirmi bir bilgin; bunlarn arasnda
Pinturicchio'nun bu tavann dekorasyonunda yararland M
sr yazlar da bulunuyor."
"Sahi mi?"
"Pinturicchio fresklerinize balamadan n c e Ficino'nun
Yunanca'dan evirdii Hermes'in eserlerini okudu. sis'le Osiris
arasndaki bu gzel ak sahneleri bu eserlerde anlatlr..."
"Ya L e o n a r d o ? " diye homurdand papa, Nanni'ye bakarak.
"O da Ficino'yu okumu mu?"
"Onunla yzyze konutuda, Ekselans. Pinturicchio bunu
biliyor. kisi deVerocchio'nunatlyesindeonun rencisi oldu
lar, Platon ve ruhun lmszlne inanc zerine aklamala
rn dinlediler. Bundan daha Hristiyanca bir fikir olabilir mi?"
Nanni bu son cmleyi Bakan Torriani'nin eletirilerine
meydan okuyarak syledi. Ayrca Dominikenler'in ounun
T o m m a s o c uolduunu,Aquino'luT o m m a s o ' n u nAristoteles'ten
esinlenmi ilahiyatn savunduklarn ve P l a t o n u n yeniden gn
deme getirilmesine kar olduklarn biliyordu. Genel bakanm
Nanni karsnda ans olmadn anlad ve derhal ban ee
rek duruma raz olup vedalat:
"Ekselanslar. M u h t e r e m Annio" diye kibarca selamlad
onlar. "Aratrmalarmz sona ermeden Milano'daki S o n Ak
am Yemei'nin ilham kaynaklar konusunda fikir yrtmemi
zin anlam yok. Rzanz olduu takdirde aratrmalar srdr
lecekve Leonardo'nun retimiz aleyhinde negibi birgnah i
ledii belirlenecek."
"Eer bir gnah ilenmise" diye dzeltti De Viterbo.
Papa Torriani'yi selamlad ve havada bir ha izerek ekledi:
"ekilmeden n c e sizebir tavsiyede bulunaym, PederTorriani: Bundan byle admnz nereye atacanza dikkat edin."

GizliAkam Yemei 207

3 5

Santa Maria keilerinin o pazar sabahki ehreleri kadar

ask yz birarada hi g r m e m i t i m . Matutinum an alnma
dan nce, bizzat bakei manastr hcre hcre dolam, he
pimizi uyandrmt. Bararak bir an n c e ykanmamz ve ola
anst bir cemaat toplants iin vicdanlarmz hazrlamam
z emretti.
Hi kimse sesini karmad elbette. Zangocun lmyle il
gili olarak er ge hesap sorulacan bilmeyen kei yoktu. Hep
sinin durup dururken birbirinden phelenmeye balamasnn
aklamas da buydu belki. B e n i m gibi bir yabancnn gzn
de durumun savunulacak yan yoktu. Keiler kkenlerine gre
kk gruplar halinde toplayorlard. Milano'nun gneyinden
olanlar kuzeylilerle konumuyorlar, kuzeylilerse gller blge
sinden olanlarla iliki kurmaktan kanyorlard; sanki dierleri
Kei Giberto'nun talihsiz lmnden sorumluymu gibi. Santa
Maria blnmt... ve ben nedenini bilmiyordum.
O gn afak skerken, alacakaranlkta ykanp giyindikten
sonra, buhrann ne kadar derin olduunu anladm. stisnasz
btn keiler birbirleri aleyhinde dedikodu yapt halde, g
rne baklrsa hepsi bir konuda hemfikirdi: Beni sorunlarn
dan mmkn olduunca uzak tutmalar gerekiyordu. nk
Engizitr sfatyla cemaatleri aleyhinde dava a m a m ihtimalin
den ok korkuyorlard. Kei Giberto'nun bir Katharosu gibi
vaaz verirken ld sylentileri onlar dehete dryordu.
Elbette hibiri bunu aka sergileme cesaretini gsteremedi.
Bana, Kei Alessandro'yu kendini asmaya ben zorlam, ardn
dan da zangocun akln karmasn bir ekilde salamm gibi
bakyorlard. Byle eytani bir kudret atfediyorlard bana.
208 JavierSierra

Yine de en fazla dikkatimi eken, Vicenzo Bandello'nun bu

korkulardan ne ekilde yararland oldu.
Herkes uyandktan sonra bakei bizleri ahrlarn yak
nndaki bir salonda bizzat hazrlad byk, bo bir masann
etrafna oturttu. erisi souk ve hcrelerimizden de karanlk
t. Bandello bu ortamda, neredeyse el yordamyla, hazrlad
youn program bize bildirdi. Matutinum'dan Completorium'a
dek btn gnmz dua ederek, gnahlarmz gzden gei
rerek, nedamet getirip aka itirafta bulunarak geireceimizi
bildirdi. Gnn sonunda da, kendisinin tayin ettii birka bira
der ller G a l e r i s i n e gidip Kei Alessandro Trivulzio'nun ce
sedini mezarndan karacakt. Zavallnn cesedi topraktan
karlmakla kalmayp kent surlarnn dna gtrlerek eytan
kovma duasnn ardndan yaklacak ve klleri rzgra savrulacakt. Onunla birlikte Birader Giberto'nun kemikleri iin de ay
n ey yaplacakt.
Bandello, manastrnn akam olmadan n c e heretiklikten
temizlenmesini istiyordu. Ktphaneci biraderin masumiye
tine inanm, hatta bir komploya kurban gittiini iddia etmi
olan bakei, Kei Alessandro'nun sa'ya srt evirdiini, ma
nastrnn manevi btnln ciddi tehlikeye attn artk bi
liyordu.
M a s a n n bir ucunda mezar kazcs Mauro Sforza'nn ger
gin bir tavrla ha kardn grdm.
Peder Vicenzo hibir zaman olmad kadar ciddi ve sus
kundu. yi uyumamt. Gzlerinin altndaki torbalar yanakla
rna kadar iniyor, ona kederli bir grnm veriyordu. Bu va
him durumun sorumlusu da ksmen bendim. Bir gn n c e Ba
kan Torriani'yle Papa Alexander benden habersiz Roma'da
grrlerken, Bandello'yla bendeniz de, cemaatin iine iki
Katharosu'nun szm olmas konusunu konumutuk. O n a
ktln glerinin, Milano'ya son yzyln en ar saldrsn
da bulunduunu aklamtm. Btn kaynaklar bunu dorulu
yordu. Bakei n c e bana inanamayarak bakt; yeni gelen biri
nin onun blgesinin sorunlarn anlayabileceinden phe eder
gibiydi; ama aklamama devam edince tavr deiti.
GizliAkamYemei 209

ahit olduumuz lmler zincirinin niin basit tesadf

lerden ibaret olmadn dndm akladm. Hatta San
Francesco kilisesinde cinayete kurban giden haclarn lmy
le balantsn da ortaya koydum. Magripli'nin emniyet gle
ri de bana hak veriyordu. O n l a r da bu zavalllarn, tpk Kei
Alessandro gibi direnmeden ldkleri sonucuna varmlard.
Bu kadarla da kalmyordu: San Francesco cinayetleri tam ola
rak ana altarn nnde, stat Leonardo'nun Maest ad veri
len tablosunun karsnda ilenmiti. Bu ayrnt, hacnn eya
larnn bir para ekmekle resimli bir kart destesinden ibaret ol
masyla birletiinde beni pheye drmt. Btn llerin
zerinde ayn eyler bulunmutu. Sanki bu, gizli bir ayinin par
asyd. Belki de daha n c e bilmediimiz bir Katharosu tre
nin paras olduunu dnmtm.
Tuhaft. Leonardo, bakeie de sylediim gibi, inanlmaz
bir dert kaynayd. Kei Alessandro ona Yahuda skariyot ola
rak poz verdikten sonra lmt; zangocun da Toscanal'ya ya
kn keilerden biri olduundan emindim. Bir de Donna Beat
rice vard elbette: stad kaytsz artsz himaye etmi ve ar
dndan c a n vermiti. Btn bu olaylar arasnda grnmez bir
ba olduu inkr edilebilir miydi? Leonardo da Vinci'nin g
l dmanlarla evrili olduu, bu dmanlarn, heterodoksluundan belki bizler kadar phelendii ama onu ve yaknlar
n yok etmek iin ii silah kullanmaya kadar vardrabildii ak
deil miydi?
Bandello'ya K h i n d e n sz etmeye bu kurbanlar ve onlara
yenilerinin eklenebilecei dncesi yznden karar verdim.
Ve sanyorum iyi de ettim.
Roma'nnbufelaketlerzincirinden haberdar olduunu sy
lediimde n c e inanamayarak bakt. Papalkyetkililerinin uzun
zamandr Cenacolo almalar durdurulmad takdirde btn
bunlarn olacan bildiren esrarengiz bir muhbirden haber al
dklarn syledim. Sz konusu muhbirin zeki, uyank, muhte
melen Dominiken eitimi alm, dkn basksndan korktuu
iin kimliini gizleyen bir kii izlenimi uyandrdn akladm.
210 JavierSierra

phesiz ressama besledii kin gdsyle hareket eden ve g

rne baklrsa tek saplants onu mahva srklemek olan bir
ahs. zetle, birbirini izleyen lmlere bir son vermek ve elin
de bulunduunu iddia ettii Leonardo aleyhindeki su delilleri
ne ulamak istiyorsak, derhal bulmamz gereken biriydi.
"Yanlmyorsam Roma'nn bu tehditler karsnda tepkisiz
kalmas, onu adaleti bizzat yerine getirmeye zorlad."
"Peki neden, Peder Leyre? Bu adamn ressammzla ne alp
veremedii olabilir?" diye sordu bakei hayretler iinde.
"Bunu ben de ok dndm ve inann bir tek aklamas
olabilecei sonucuna vardm." Bandello bana merak iinde ba
kp devam e t m e m i syledi. " B e n i m varsaymma gre, yakn bir
gemite Khin Leonardo da V i n c i n i n su ortayd, hatta heterodoks inanlarn da derinden paylayordu. Belirlememiz
gereken, henz bilemediimiz bir sebeple, adammz ressamn
kendisine ihanet ettii kansna kaplm ve onu ihbar etmeye
karar vermi olabilir. n c e Roma'ya saplantl mektuplar yaza
rak ressamn dine kar iledii sular ve Cenacolo'da. gizlenen
ktlkleri bildirdi bize; ama bizim pheciliimiz karsnda
umutsuzlua kaplarak harekete gemeye karar verdi."
"Harekete gemeye mi? Ne demek istiyorsunuz?"
"Anlamamanz doal, muhterem bakei. Ben de btn
sorulara cevap veremiyorum. Bununla birlikte, K h i n i n bir d
nem Alessandro ve G i b e r t o kadar Katharosu olduu sonucu
na varrsak, varsaymm anlam kazanyor. O da bir sre boyun
ca kendini sa'nn gerek havarilerinin mirass olarak gr
m ve onlar gibi Mesih'in kinci Geliini sabrla beklemi ol
mal. Her borhomme'un hayalidir bu. Onlarn inancna gre, o
gn 'gerek din' Hristiyan leminde onaylanm olacak." Peder
Vicenzo'nun dikkatinden yararlanp ciddi bir ifadeyle iddiam
sonulandrdm: " K a n m c a Khin uzun ve nafile bir bekleyiin
ardndan ciddi bir aksilik sonucu morali bozularak kendini kay
betti, iddete bavurmama yeminini bozdu ve 'saf adamlar'la
kaybettii zaman kanla telafi etmeye giriti."
" B u korkun bir sulama peder."
GizliAkamYemei 211

"Elimizdeki verilere bakalm muhterem bakei" dedim.

"Katharosular Yeni Ahit'i ok iyi bilirler, yle ki, Khin Kei
Alessandro'yu ldrdnde, intihar ss vermek iin gereken
her eyi yapt. Buna karlk Leonardo derhal durumu anlad ve
polisin dikkatini datmaya altysa da o gn bana istemeden
temel bir ipucu gsterdi: Alessandro tpk Yahuda skariyot'un
sa'y ele verdikten sonra intihar ettii ekilde lmt."
"Bunun ne gibi bir n e m i olabilir ki?"
"ok nemli olabilir muhterem bakei. Katharosular
lemi simgelerin gcyle var olur. Khin kusursuzlar cemaati
ni sa'nn lmnden h e m e n nceki olaylarn tekrarlandna
inandrmay baard takdirde, kinci Geli'in yakn olduunu
dndrebilirdi onlara. Anlatabiliyor muyum? Ktphaneci
nin 'intihar' onlara kehanetin gereklemekte olduunu bildi
riyordu: sa yakn bir zamanda yeryzne dnecekti ve inanc
glgelerin arasndan muzaffer ykselecekti."
" S o nYarg ncesi."
"Evet. Bu yzden de G i b e r t o ifaattan etkilenip korkular
n bir yana brakarak Katharosu sfatyla vaaz verdi, korkma
dan cann feda etti, nk Rab yeryzne dndnde sela
m e t e ulap dirileceinden emindi. Khin intikamn eytani bir
zekyla alyor."
"Varsaymnzdan ok emin gibisiniz."
" y l e y i m " dedim. "Daha nce de sylediim gibi, muhbi
rimiz karmak bir kiilie sahip; son derece zeki bir insan, hi
bir eyi tesadfe brakmyor, Alessandro'yu asmak iin setii
yeri bile."
"Ya, yle mi?"
"Fark etmi olacanz dnmtm." stihzayla glm
sedim. "Adalet Saraynn sundurmasnn altnda ktphaneci
mizin asl olduu kirii incelediimde ilgin bir alak kabart
ma grdm. Orlando da Tressano adl bir heretik dman; ya
ztta yle tanmlanm: 'Spada e Tutore della fedeper averfatto
bruciare comesi doveva i Catari! * lgin bir talama, deil m i ? "
*) " K a t h a r o s u ' l a r hak ettikleri ekilde yakan dinin klc ve stad."

212 JavierSierra

Vicenzo Bandello armt. Heretiklik belas manastr

hayal edilemeyecek lde sarmt.
"Syler misiniz Peder Leyre" diye sordu kaygyla, "sizce K
hin etrafndakileri hangi lde kandrmay baarmtr?"
" B u San F r a n c e s c o haclarn dalardaki snaklarn b
rakp selamet peinde kente gelmeye zorlayacak kadar. sa'nn
kinci Gelii'nin ok yakn olduunu dnerek itirazsz can
verdiler. Khin bylece K a t h a r o s u cemaatin kendi kendini ele
vermesini salad. Ayrca stat Leonardo'nun yanl bir adm
atmasnn da an meselesi olduunu dnyor olsa gerek."
"yleyse..." dedi bakei kekeleyerek, " K h i n i n hl ara
mzda bulunduunu dnyorsunuz."
"Bundan eminim." Glmsedim. "Affnza snmak iin
artk ok ge olduunu bildii iin de saklanyor. Kilise reti
sine kar gnah ilemekle kalmayp, insan ldrerek on emrin
beincisini de inemi oldu."
"Onu nasl bulacaz?"
"ansmz varm ki, kk bir hata yapt."
"Hata m yapt?"
"lk mektuplarnda, henz Roma'nn mdahale edecein
den umutluyken, onu bulabilmemiz iin bize bir ipucu verdi."
Bakeiin atk kalar aknlkla havaya kalkt. Farkl tr
den bilgiler arasnda iliki kurma ve bilmece zme konusunda
antrenmanl zihni, imek hzyla cevab buldu:
"Elbette!" diye haykrd, elini bana gtrerek. "Sizin bil
m e c e buydu! Khin'in imzas! Bu yzden ktphanecinin s
tnde bulduumuz iskambil kdnn arkasna yazlmt!"
"Kei Alessandro muammay kendi zmek istedi. Ben de
tedbirsizlik edip metni ona verdim; belki de lmn hzland
ran, merak oldu."
"yleyse bulduk saylr Peder Leyre. Bilmeceyi z m e m i z
yeterli olacak."
"Keke o kadar kolay olsayd."

GizliAkamYemei 213

3 6

Bakei gece boyunca gzn krpmam olsa gerek.

Onu keilerin karsnda ayakta, gzleri kanlanm, torbalan
m halde grr grmez, btn geceyi lanet olas Oculos ejus
dinumerdya kafa patlatarak geirdiini tahmin ettim. Ona bir
sorumluluk daha yklediim iin zldm neredeyse. nk
keilerinden hangilerinin heretik inanlar olduunu aa
karma ve kendi manastrnn yemekhanesini ssleyen resimde
ne tr bir kkrtc mesaj gizlendiini kefetme sorumlulukla
rna, bir de hakl bir dava uruna hareket ettiinden kuku duy
mayan, o na kadar eitli lmlere sebebiyet vermi bir keii
de bulmak eklenmiti.
Biraderler aknlkla baktlar bakeie. Toplant bala
mak zereydi.
" M u h t e r e m biraderler" diye toplanty at bakei sert ve
ciddi bir sesle, ayakta, yumruklar masann zerinde; "yaklak
otuz yldan beri bu duvarlarn arasnda yayoruz ve bugne ka
dar hi byle bir durumla karlamamtk. Yce Tanr bizi bir
snava tbi tuttu; aziz biraderlerimizden ikisinin lmne a
hit olduk, ruhlarnn heretiklik yznden karardn grdk.
Gklerdeki Babamz bizim zaafmz grnce neler hissediyor
dersiniz? Biz bu biraderlerimizin hatalarn gremeyip gnah
iinde lmelerine izin vermiken O'na ne yzle dua edeceiz?
Bugn reddettiimiz bu ller, bizim ekmeimizi yiyip bizim
arabmz iiyorlard. Bu onlarn su orta olduumuz anla
mna gelmez mi?"
Bandello derin bir nefes ald:
214 JavierSierra

"Ama Tanr, aziz biraderlerim, bizi bu korkun badire kar

snda terk etmedi. Snrsz merhametiyle, en bilgili limlerin
den birinin aramzda olmasn salad."
Bakei parmayla beni gsterirken keilerin arasnda
bir mrlt dolat.
"Kendisi bu yzden burada" dedi. " R o m a Engizisyonundan
muhterem Peder Agustin Leyre'den, bu acl anlarmzda amak
zorunda olduumuz engebeli yollar anlamamza yardmc ol
masn rica ettim."
Beni grebilmeleri iin ayaa kalkp hafife eilerek selam
verdim. Bakei vaazna uzlatrc bir tonda, keileri korkut
mamak iin byk bir aba gstererek devam etti:
"Hepiniz Kei G i b e r t o ve Kei Alessandro'yla birarada yaadnz" dedi. "Onlar yakndan tanyordunuz. Buna ra
men hi kimse davranlarnda bir aykrlk olduunu bildirme
di, Katharosuluk illetine yakalandklarn gremedi. Bu re
tinin elli yldan uzun bir sredir kknn kuruduunu zanne
derek geceleri rahat uyuyorduk; onunla bir daha karlamaya
camz dnmekle, gurur gnahn iledik. Oysa zannettii
miz gibi olmad. Ktlk yok olmaya kar direnir, aziz birader
lerim. Cehaletimizden yararlanr. Beceriksizliimizle beslenir.
Bu yzden, yeni saldrlara hazrlkl olmak iin Peder Leyre'den
bizleri Hristiyanlktan sapmalarn en tehlikelisi konusunda ay
dnlatmasn ricae t t i m . O n u n anlattklarnda, kaynan bilme
den uyguladnz det ve alkanlklara rastlamanz mmkn
dr. Korkmaynz, birounuz, atalar heretiklerle temas halin
de bulunmu Lombardiyal ailelerin evlatlarsnz. B e n i m niye
tim, gne batmadan ve bizler bu salonu terk etmeden nce,
btn bu detlerden vazgeerek Kutsal Roma Kilisesiyle barmanzdr. Biraderimizi dinleyin, sylediklerini enine boyuna
dnn, n e d a m e t getirin ve gnah kartn. M e r h u m birader
lerimizden baka Katharosu illetine yakalanan olup olmad
n r e n m e k ve gerekli nlemleri almak istiyorum."
Bakei sz bana brakarak masann ba tarafna yakla
m a m iaret etti. K i m s e gzn krpmyordu. Manastrda herGizliAkamYemei 215

hangi bir etkin grev stlenemeyecek kadar yal olan kei,

Luca, Jorge ve Esteban beni dinlemek zere boyunlarn uzat
tlar. Dierleri, biliyorum, admlarm dehet iinde izlediler.
Gzlerine b a k m a m yeterliydi.
" M u h t e r e m biraderler, laudctrJcss Christus."*
"min" diye cevap verdiler hep bir azdan.
" M u h t e r e m biraderler, Aziz D o m i n g o de Guzman'n ha
yat konusunda ne kadar bilgi sahibi olduunuzu bilmiyorum."
Hazr bulunanlar aralarnda fsldatlar. "nemli deil. Bugn
hep birlikte onu ve icraatn gzden geirmek iin son derece
uygun bir gn."
Herkes rahat bir nefes ald.
"zin verirseniz size bir ey anlatmak istiyorum. Bin iki yz
ylnn balarnda, ilk Katharosular Bat Akdeniz'in byk b
lmne yaylmlard. Vaazlarnda yoksulluu yceltiyor, ilk
Hristiyanlarn detlerine d n m e m i z gerektiinden dem vu
ruyor ve Tanr'nn rahiplerine tannan ayrcalklarn, vergile
rin olmad, kilisesiz, basit bir dini savunuyorlard. Vahile
ri hatrlatan Katharosular, azizlere ve M e r y e m Ana'ya tapn
myorlard. Vaftizi reddediyorlard. Bu sefil yaratklar, dnya
y Tanr'nn deil, eytan'n yarattn ileri sryorlard hi
duraksamadan. Ne mthi bir sapknlk! Dnebiliyor musu
nuz? Onlarn nazarnda Eski Ahit'teki Tanr Baba Yehova, as
lnda dem'le Havva'y C e n n e t ' t e n kovan, Musa'nn yolunda
ki ordular yok eden eytani bir ruhtu. Biz insanlar onun elin
de iyilikle ktl birbirinden ayrt edemeyen birer kuklay
dk. Avam tabakas bu iftiralar heyecanla karlad. nk bu
tr bir inan, iledikleri gnahlar mazur gsteriyor, e y t a n n
yaratt bir dnyada bunca ac olmasn anlalr klyordu. Ne
byk bir gnah! Tanr'yla eytan', iyilikle ktl ayn kefe
ye koyuyor, onlara eit gler atfediyorlard!"
"Kilise" diye devam ettim, "bu alaklar vaaz krslerinden
doru yola dndrmeye alt ama yarar olmad. Saylar gi*) " s a M e s i h ' e hamdolsun." (.n.)

216 JavierSierra

derek artan sempatizanlar mcadelelerinin ne kadar eitsiz ol

duunu fark ettiler; halkn ounluu genelde rnek vatanda
kabul edilen heretiklere acyordu. Katharosular'n eylemleriy
le vaaz verdiklerini, alakgnlllk ve yoksullua rnek tekil
ettiklerini, oysa rahiplerin srmal cbbeleriyle, pahal sslerle
kapl krslerden onlar yargladn sylyorlard. Dolaysy
la Kilise, heretikliin kkn kurutmak yle dursun, veba gi
bi yaylmasn salad. Bu hatay anlayan tek kii Aziz D o m i n g o
oldu ve Katharos'un Yunancadaki anlam olan 'kusursuzlar'n
sahasna inip halka hayran olduklar, havarilere yakr yoksul
luk iinde seslenme karar ald. Ruhlkuds ona kuvvet ver
di. Katharosular'n kalabalk olduu Fransa'daki heretik kale
lerine nfuz edecek ve onlar tek tek cevaplandracak cesare
ti verdi. Domingo, Katharosular'n abes iddialarn rterek
Tanr'nn tek yaratc olduunu kantlad. Ama bu aba bile na
fileydi. llet fazlasyla yaylmt."
Bandello bu srada szm kesti; ilahiyat renimi srasn
da o da bu konuyu incelemi, Katharosu retinin sadece ky
ller ve zanaatkarlar arasnda deil, krallar ve soylular arasnda
da yanda bulduunu renmiti; bu kesim de, kilise mensup
larnavergi demekten ve imtiyazvermekten kanmak iin he
retikliin mkemmel bir k yolu olduunu kefetmiti.
"Evet, doru" diye onayladm. "Kitab Mukaddes'te* rahip
ler iinbelirlenmiondalkvergisinden kanmak, Tanr'nnya
salarn kmsemek demekti. Roma kollarn kavuturup otu
ramazd. Aziz Domingo'muz bu sapmadan tr o kadar kay
glanyordu ki, meseleyi ele almaya karar verdi. Bu amala ge
ni bir alanda, rnein Fransa'nn Languedoc blgesinde vaaz
lar verecek bir vaizler topluluu oluturdu. Bizler bu tarikatn
ve ilahi misyonunun miraslaryz. Bununla birlikte, Aziz D o
mingo ldnde ktl sadece szle alt etmenin imknsz
olduunu gren papa ve Roma'ya sadk hkmdarlar, lanetlile
rin kkn kurutacak byk lekli bir asker harekt dzenle ) Tekvin 14, 2 0 . A m o s 4 , 4 . 1 M a k a b i l e r 3 , 4 9 .

GizliAkamYemei 217

meye karar verdiler. Kan, lm, yaklan, kltan geirilen kent

ler, bask ve ac, yllar boyunca Tanr'nn milletinin temellerini
sarst. Papalk birlikleri heretikliin yerlemi olduu bir kente
girdiinde, Katharosular'la Hristiyanlar arasnda fark gzet
meden herkesi ldrrlerdi. Tanr'nn, kendi milletinden olan
lar gkyzne vardklarnda tanyacan sylerlerdi."
Devam e t m e d e n n c e gzlerimi masann etrafnda gezdir
dim. Sessizliim keileri artm olmal.
"Biraderlerim" diye devam ettim, "o bizim ilk hal seferimizdi. zerinden henz iki yzyl g e m e m i olmas ve bulun
duumuz yere bu kadar yaknda yer almas inanlmaz bir ey.
O zamanlar duraksamadan kendi ailelerimize kl ektik. Or
dular silahlarn adaletini uyguladlar, 'kusursuzlar' bitiler, n
derlerinin birounu ldrp yzlerce heretii bir zamanlar
hkim olduklar topraklardan srdler."
"Ve son Katharosular da Lombardiya'ya bu ekilde, papa
lk birliklerinden kaarken geldiler" diye ekledi Bandello.
"Bu topraklara vardklarnda ok zayf dmlerdi. Yok
olmamalar imknsz gibi grnd halde, ans yzlerine gl
d: Siyasi koullar heretiklerin yeniden rgtlenmesine uygun
du. Bunun, Guelfolar ve Ghibellinolar arasndaki mcadeleler
dnemi olduunu hatrlatrm. Guelfolar papann herhangi bir
kraldan daha stn bir yetkiye sahip olduunu savunuyorlard.
Onlarn nazarnda papa Tanr'nn yeryzndeki temsilcisiydi ve
bu sfatla da kendi ordusu ve hatr saylr maddi kaynaklar ol
mas gerekiyordu. Buna karlk balarnda M a t t e o Visconti'yle
Ghibellinolar bu gr reddediyor, dnyevi ve ilahi iktidarn
birbirinden ayrlmas gerektiini ileri sryorlard. R o m a n n
sadece ruhani meselelerle ilgilenmesi gerektii kansndaydlar. G e r i kalan krallarn iiydi. Bu yzden, Ghibellinolar'n son
Katharosular' Lombardiya'ya kabul etmeleri kimseyi art
mad. Bu da papaya meydan okumann bir ekliydi. Viscontiler
onlar gizlice desteklediler, daha sonra Sforzalar da ayn siyase
ti srdrdler. Magripli Ludovico'nun da hl bu izgide hare218 JavierSierra

ket ettii kesin gibidir, dolaysyla onun himayesindeki bu ocak

da lanet olas heretiklere snak ilevi grmektedir."
Nicola di Piadena sz istemek iin ayaa kalkt.
"Peder Leyre, u halde dkmz Ghibellino olmakla m
suluyorsunuz?"
"Bunu resmolarakyapamamm u h t e r e m biraderim"dedim,
zehirli sorusuna dorudan cevap vermekten kanarak. "Elim
de kant yok. Bununla birlikte, aranzdan birinin baz kantlar
gizlediinden phelendiim takdirde, onlar ele geirmek iin
hi tereddtsz soruturma aar, hatta gerekirse ikenceye ba
vururum. Bu ii sonuna kadar gtrmeye kararlym."
"Peki c e m a a t i m i z d e 'kusursuzlar' bulunduunu nasl ka
ntlamay dnyorsunuz?" diye atld, imrenilesi seksen ya
nn himayesi altndaki sadaka sorumlusu Kei Jorge. "Btn
bu biraderleri bizzat ikenceden geirmeyi mi dnyorsu
nuz, PederLeyre?"
"Ne ekilde yapacam aklayaym."
Bakeiin yeeni Matteo'ya, sazdanbir kafesin iindeki pi
lici masayayaklatrmas iin iaretettim. Toplantbalamadan
birka dakika n c e aldan alp getirmesini istemitim. Hayvan
akn baklarla etraf szyordu.
"Bildiiniz gibi, Katharosular et yemez ve herhangi bir
canly ldrmeyi reddederler. Siz birb o n h o m m eolsanz ve ben
size bunun gibi bir pili verip karmda onu kurban etmenizi is
tesem, ldrmeyi reddederdiniz."
Bir bak alp hayvann stnde tuttuumu gren Jorge'nin
yz kzard.
"Aranzdan biri bu pilici ldrmeyi reddettii anda, yaka
landn anlayacaktr. Katharosular, hayvanlarn gnahlarn
dan arnmadan len insanlarn ruhunu barndrdnave ruhla
rn bu ekilde hayata dnerek arnacaklarna inanrlar. Bir hay
van kurban ettiklerinde kendilerinden birinin cann almaktan
korkarlar."
Pilici zorla masann stne yatrp herkesin grebilecei
ekilde boynunu ektim ve ba en yaknmdaki keie, GiuGizliAkamYemei 219

seppe Boltraffio'ya verdim. B e n i m iaretim zerine bak hay

vann boynunu ortadan ikiye biti; kan cbbelerimize srad.
"te grdnz. Kei Giuseppe..." Mstehzi glmsedim,
"phelerden kurtuldu."
"Peder Leyre, Katharosular' saptamak iin daha incelik
li bir ynteminiz yok m u ? " diye itiraz etti Jorge, grd sahne
karsnda dehete derek.
"Elbette var biraderim. Onlar belirlemenin birok yolu
vardr ama hibiri bu kadar kesin deil. rnein bir ha gs
terirseniz, pmezler. Sadece bizimki gibi eytani bir Kilisenin,
Rabbin can verdii ikence aletine tapnabileceini dnrler.
Kutsal kalntlara da tapnmazlar, yalan sylemezler, lmden
korkmazlar. Tabii bu sadece 'parfait'ler iin geerlidir."
"'Parfaitler

mi?" Keilerin bazlar Franszca terimi anla

mayarak tekrarlad.
"Kusursuzlar" diye akladm. "Katharosular'n ruhani ha
yatn ynetenler. Hibirimizin beceremeyecei kadar havarile
rin hayatna uygun yaadklar kansndadrlar; sa'nn da, m
ritlerinin de hibir mlk olmad iin mlk edinmezler. Aday
lara melioramentum ad verilen, bir parfait ile her karlatkla
rnda yapmalar gereken diz k m e hareketini reten kendi
leridir. Apparellamentum ad verilen umumi gnah karmala
r onlar ynetir; her heretiin gnahlar topluluk nnde ak
lanr, tartlr ve affedilir. Ve btn bunlar yetmiyormu gibi,
Katharosular'n kabul ettii tek ayin olan consolamentum da
onlarn yetkisi dahilindedir."
"Consolamentum mu?" diye mrltlar ykseldi.
"Hem vaftiz, hem Komnyon, hem de kutsal ya srme
ayinlerinin yerini tutard" diye akladm. "Adayn bann ze
rine kutsal bir kitabn konulmasyla gerekletirilirdi. Bu kitap
hibir zaman Kitab Mukaddes olmazd. Bu ayini 'ruhun vaftizi'
olarak grrlerdi ve onu hak eden kii, 'gerek' Hristiyana d
nrd. Consolado sfatn kazanrd."
"Peki zangola ktphanecinin birer consolado olduklarn
size dndren nedir?" diye sordu Kei Stefano Petri, Santa
Maria'nn mali konularn baaryla yrtmekten daima m e m 220 JavierSierra

nun grnen, c e m a a t i n gle hazinedar. "zninizle belirtmek

isterim ki, ikisinin de ha inkr ettiklerini hi grmedim, ba
larnn zerine bir kitap konmak suretiyle vaftiz edildiklerini de
sanmyorum."
Etrafndaki baz keiler onayladlar.
" B u n a karlk, Stefano Birader, ar orular tuttuklarn
grdnz, yle deil m i ? "
"Hepimiz grdk. O r u ruhu yceltir."
"Onlarn rneinde deil. Bir Katharosu iin ar oru,
consolamentum'u. hak etmenin bir yoludur. Ha meselesine ge
lince, birkonuya aklkgetirmekgerekir. Katharosular bir La
tin hann ucunu trpleyip daha kt hale getirerek boyunlar
na takmakta bir saknca grmezler. Yunan han, hatta kollar
genileyen trn de kabul ederler. Sizinle birlikte PaterNoster
duasna katldklarn da grmsnzdr mutlaka, Petri Bira
der. Doaldr, nk bu kabul ettikleri tek duadr."
"Sadece ayrntlara dair kantlar ileri sryorsunuz, Peder
Leyre" dedi Stefano yerine oturmadan nce.
"Olabilir. Kei Alessandro'yla Kei Giberto'nun vaftiz ol
may bekleyen sempatizanlar olduklarn kabul etmeye hazrm.
Ama bu onlarn gnah ilemedikleri anlamna gelmiyor. Ayr
ca ktphaneci biraderimizin Son Akam Yemei resminde s
tat Leonardo'yla birlikte almaya raz olduunu da unutmu
yorum. pheli bir eserin iinde Yahuda skariyot olarak resmedilmeyi arzulad; bunun nedenini bildiimi sanyorum."
"Sylesenize" diye mrldandlar.
"Katharosular'n nazarnda Yahuda skariyotT a n r n n ni
yetine hizmet etmitir. Doru hareket ettiini dnrler. Ke
hanetlerin gereklemesi ve sa'nn bizim urumuza cann ve
rebilmesi iin onu ele verdiini dnrler."
"yleyse Leonardo'nun da heretik olduunu mu ima edi
yorsunuz yani?"
KeiNicolade Piadena'nnsorusu zerine Peder Benedetto memnuniyetle glmsedi ve az sonra da masay terk edip av
luda mesanesini boaltmak zere dar kt.
GizliAkamYemei 221

"Siz kendinizkararverin biraderim: Leonardo hep beyazlar

giyiniyor, et yemiyor, asla bir hayvan ldrmeyeceinden emin
olabiliriz, herhangi bir cinsel ilikiye girdii bilinmiyor ve btn
bunlar yetmiyormu gibi, yemekhanenizdeki Cenacolo'da Komnyon ekmeini resmetmeyip Aziz Petrus'un eline bir silah,
bir h a n e r tututurmu, kendi kansnca e y t a n n Kilisesinin
nerede bulunduunu iaret etmi. Bir Katharosu'nun nazarn
da, ancak e y t a n n bir hizmetkr Paskalya sofrasnda elinde
haner tutar."
"Bununla birlikte stat Da Vinci arab ihmal e t m e m i "
dedi bakei.
"Katharosular arap ier nk! Ama dikkat edin, Peder
Bandello: ncil'lere gre olendeyenilmiolan Paskalya kuzusu
nun yerine, stat balk resmetmi. Neden, biliyor musunuz?"
Bakei ban iki yana sallad. Ben de ona bakarak cevap
verdim:
"Yeeninizin, zangocun lmnden h e m e n nce, onun a
zndan duyduu szleri hatrlayn: Katharosular cinsel birle
menin rn olan hibir besini yemezler. Onlarn nazarnda
balklar cinsel birlemeyle remedikleri iin balk yerler."
Salonda aknlk nidalar dolat. Keiler aklamalarm
azlar ak dinliyor, yemekhanelerinin duvarndaki bu heretik
ayrntlar fark etmediklerine ayorlard.
"imdi, muhterem biraderlerim, soruma tek tek cevap ver
meniz gerekiyor" dedim, aklama tonundan daha sert bir to
na geerek. "Vicdan muhasebesi yapp cemaatinizin karsnda
cevap verin: Aranzda kendi iradesiyle ya da bakasnn zoruy
la tarifetmi olduum ilkeler dorultusunda hareket etmi ola
nnz var m?"
Keilerin nefeslerini tuttuklarn grdm.
"Kutsal Kilise, bu toplantdan ayrlmadan n c e alkanlk
larndan vazgeenlere kar merhametli olacaktr. Ancak top
lant bittikten sonra adalet btn arlyla bu kiilerin zeri
nekecektir."

222 JavierSierra

37

Khin artc bir isabetle hareket etti.

Biri yoluna kacak kadar talihsiz olsayd, manastr avucunun ii gibi bildii kansna varrd. Kendisini tepeden trna
a rten siyah bir pelerine sarnm halde kilisenin bo sralar
n geti, sola dnp M a d o n n a delle Grazie apeline doru iler
ledi ve sacristia'dan ieri girdi. Yoluna kimse kmad. Keiler
o saatte kiliseye birinin girdiinden habersiz, olaanst top
lantdaydlar.
Durumdan m e m n u n olan K h i n i n glgesi apelden kp
bir kemerin altndan geerek bakeiin kk galerisine girdi;
hafif admlarla galeriyi dolat ve ller G a l e r i s i n e geldiin
de yemekhaneyi arkada brakp ktphaneye kan basamakla
r er er trmand.
Khin - i n s a n ya da ruh; melekya da eytan, ne fark e d e r d i kendine gvenerek ilerliyordu. Scriptorium salonunu profes
yonel baklarla inceledikten sonra Kei Alessandro'nun kr
ssne ilerledi. Kaybedecek vakti yoktu. M a r c o d'Oggiono'yla
Toscanal'nn su orta olan ressam Bernardino Luini'nin, az
n c e Leonardo'nun tam Santa Maria delle Grazie'nin karsn
daki evinden ayrldklarn ve ok gemeden yemekhanede ola
caklarn biliyordu. Niin geldiklerini bilmiyordu; yanlarnda
Toscanal'nn zel istei zerine gen bir kz da getirdiklerin
den ise hi haberi yoktu.
Khin pelerinini zenle ktphanecinin masasnn zeri
ne brakt ve fazla grlt e t m e m e y e alarak yer demeleri
ni yoklad. Birbirine gemeli talarn sadece ikisi zerine bas
trlnca yerinden oynad. O n u n da arad buydu. Glge eiGizliAkamYemei 223

lip talar incelediinde harla birletirilmemi olduklarn, ke

narlarnn cilal, arka yzlerinin de temiz olduunu grd; sk
sk kullanldklarnn amaz iaretiydi bu. Talar kaldrdn
da, buharla stma borusunu grd. Memnuniyetle boruya bak
t. Khin bu borunun yemekhanenin tavann bir batan baa
dolatn ve bulunduu yerden, alkn bir kulan aada ko
nuulanlarn tek kelimesini bile karmayacan biliyordu.
Dikkatle boylu boyunca yere uzanp kulan yere yaptr
d ve gzlerini kapatp younlat.
Bir dakika sonra kuvvetli bir gcrt duyuldu. Yemekhane
nin srgsnn sesiydi. Leonardo'nun misafirleri Son Akam
Yemei'nin bulunduu salona girmek zereydiler.
"stat kendisinin O m e g a olduunu sylemekle ne demek
istedi acaba?"
Gzel Elena'nn sorusu borudan st kata net bir ekilde
ulat. Khin bir kadn sesi duyunca ard.
"Bundan sz ettiini ilk kez S r Veronica'nn yannda, l
d gn duydum" diye cevap verdi M a r c o d'Oggiono; Khin
onun sesini hemen tand.
"KehanetiningerekletiignS rVeronicadaBenascio'yla
birlikte miydiniz?"
Elena hayranlkla kendinden gemiti.
Bir nceki gece hi uyumamt; Leonardo'nun aklama
laryla rencilerinin akalarn az ak dinlemi, poz ver
mek iin hazrlanmt. L e o n a r d o onu havari Yuhanna olarak
resmetmeye raz olmutu ama bir artla: Yardmclarnn yar
dmyla, duvar resminin nemini kavrayabileceini kantlayabilirse.
Crivelli'lerin kznn gzelliine hayran olan stat, onu Es
ki Saray'da tandndan beri aklndan karamyordu. M k e m
mel bir "Yuhanna'yd. Ama acele etmek de istemiyordu. O n u
bir-iki kere, hep stat Luini'yle birlikte, misafirlerini mzik, i
ir ve trubadurlarla* martt nl gecelerine davet etmiti. Bu

* ) O r t a a ' d a O k s i t a n d i l i n d e r n v e r e n a i r - m z i s y e n l e r . ( . n . )

224 JavierSierra

beklenmedik iftin geliimini yakndan izlemek istiyordu. G e n

kz sarho gibiydi. Sadece annesinden bildii bir evreye girmek
onun iin ryalarlemine girmek gibi bir eydi. Uyanmak da is
temiyordu. Lucrezia Crivelli ocukluunun gecelerini prens ve
trubadur masallaryla, valye trenleri ve byc toplantla
r ykleriyle sslediinden beri Elena hep onlarn arasnda ol
mak istemiti.
" S r Veronica m? f! O rahibe ne kadar abuk fkelenir
di" diye hatrlad M a r c o , bir yandan ellerine hohlayp stmaya
alarak. Yemekhane souktu. Kafay altrma vakti gelmiti.
"Gerekten mi?"
"Evet. stad hep garip zevkleri yznden azarlar, Yunan
filozoflarnn eserlerini Kitab Mukaddes'ten daha iyi bildi
i iin onu eletirirdi. Dorusu u ki, sanattan, hele stadn i
lerinden hi bahsetmezlerdi ama ld gn Rahibe Veronica
ona bu yemekhaneyi sordu."
"Bunun Omega'yla ne alkas var ki?" diye itiraz etti Elena.
"Brakn da anlataym. O gn Leonardo gcendi. S rVero
nica Cenacolo'da sa'y nemsizletirmekle sulamt onu. s
tat da kzd. sa'nn bu kompozisyonun yegne Alfas olduu
nu syledi."
"yle mi dedi? sa'nn bu duvar resminin Alfas olduunu
mu syledi?"
"sa balangtr, dedi. Merkezdir. Bu resmin odak nokta
sdr."
"Gerekten de" dedi Luini, alacakaranlkta sa'nn silueti
ni s e m e y e alarak, "sa'nn hkim pozisyonda olduu doru.
stelik kompozisyonun tamamnn perspektifinin odak nokta
snn da tam sa'nn sol kulann stnde, sann altnda bu
lunduunu biliyoruz. Leonardo ilk gn pergelini oraya sapla
d. Kendi gzlerimle grdm. Ve o kutsal noktadan geri kalan
n gelitirdi."
Luini'nin szleri K h i n i artt. O n u ilk kez dinliyordu.
Eserlerinde iledii temalardan, onun da Leonardo'nun heretikliini paylatn biliyordu. O da saplant halinde Vaftizci
GizliAkamYemei 225

Yahya'nn hayatndan sahneler resmediyordu. ocukken M

sr yolunda sa'yla karlamas, eria Irma'ndaki vaftizi, ka
fasnn gm tepside Salome'ye takdim edilii, hepsi resimle
rinde defalarca tekrarlanyordu. Leonardo'nun Macst'sna ta
pnan btn haclar onu tanyordu. "Kurtlar" diye hkmetti K
hin, Luini'nin Toscanal'nn tapnanda bulunduunu iitince,
"hep sr halinde gezer."
" G z l e m i n i z doru, stat Bernardino" dedi M a r c o , gz
n ressamn yanndaki, afan aydnlnda belirmeye bala
yan havarilerin siluetlerini inceleyen gzel hanmdan ayrma
dan. "Vcuduna dikkat ederseniz, ne uzatt kollaryla dev
bir 'A' harfine benzediini grrsnz. On kiler'in tam orta
snda ortaya kan koca bir Alfa bu. Grebildiniz mi?"
"Elbette grdm ama ya O m e g a ? " diye srar etti Elena.
"Pekl. Sanyorum stadn yle sylemesinin sebebi, ken
disini havarilerin sonuncusu kabul etmesi."
"Kim? Leonardom u ? "
"Evet, Elena. AlfaveO m e g a , balangve son. Anlaml, de
il mi?"
Luini'yle kk kontes omuz silktiler. stadn parlak
rencisi de, M a r c o gibi o duvar resminin ok nemli bir mesaj
gizlediini seziyordu. stat nasl zleceini aklamadan bu
noktaya gelmelerine izin verdiine gre, onlar bir ekilde sna
d akt. Toscanal'nn o gne kadar tasarlad en byk bil
mecenin karsnda yalnzdlar ve anlamn zebildikleri tak
dirde daha byk srlara vkf olabileceklerdi. En nemlisi de,
ruhlar selamete erecekti.
"Belki de M a r c o hakl; Cenacolo grsel bir alfabe ieriyor
olabilir."
Bunu duyan Khin irkildi.
"Grsel bir alfabe m i ? "
"stadn Floransa'da Dominikenler'den 'hafza s a n a t n
rendiini biliyorum. Kendi ustas Verocchio da bu sanat uy
gulard, daha ocukken Leonardo'ya retmiti."

226 JavierSierra

"Bize bundan hi sz etmedi" dedi M a r c o , biraz hayal k

rklna urayarak.
"Belki de eitiminiz iin nemli olmadn dnmtr.
S o n u t a ok kapsaml bilgileri hatrlamak ya da bina veya sa
nat eserlerinin belirli niteliklerine yerletirmek iin kullan
lan zihinsel tekniklerden ibaret. Sz konusu bilgi herkesin gz
nndedir ama okumay bilmeyenlerin gzne grnmez."
"Peki burada u alfabeyi nerede gryorsunuz?" diye srar
etti d'Oggiono merakla.
"sa'nn bedeninin 'A' harfine benzediini ve Leonardo'ya
gre kompozisyonun Alfas olduunu sylediniz. Kendisi
nin de O m e g a olduunu sylemise, kabul edersiniz ki, Yahuda Taddeus'un portresinde ' O ' harfini hatrlatan bir ey aramak
mantksz olmaz."
anlaml anlaml bakp tek kelime e t m e d e n Paskal
ya sofrasna yaklatlar. Taddeus'un ehresini bakasyla kar
trmak mmkn deildi. Hareketin merkezinden ters yne ba
kyordu. n e doru eilmi, kollarn apraz tutmu, avular
n amt. Yakas ak, krmzms bir tunik giymiti ve grn
nde Omega'ya benzer hibir ey yoktu.
"Alfa ve O m e g a , Aziz Yahya ve Mecdelli Meryem'le de ilgi
li olabilir" diye mrldand Bernardino, hayal krkln belli et
memeye alarak.
"Ne demek istiyorsun?"
"ok basit, M a r c o . Senle ben, bu resmin gizliden gizliye
Mecdelli Meryem'e ithafedildiini biliyoruz."
"Dm!"dedi M a r c o , hatrlayarak. "Doruya! Masart
snn ucundaki dm!"
"Sanyorum Leonardo bize bir artmaca vermek iste
mi. stat uzun zamandr dmn kendine has bir imza ol
duu sylentisini yayyor. R o m a n dilinde Vinci, Latince ba ya
da zincir anlamndaki vincoli kelimesinden tremitir. Bunun
la birlikte, gizli anlamnn bu kadar basit olmas da imknsz.
sa'nn gzdesiyle ilgili olmak zorunda."
Khin gizlendii yerde sknt iinde kprdad.
GizliAkamYemei 227

" B i rdakika!"diyeitirazettiElena."BununAlfaveOmega'yla
ne ilgisi var?"
"ncil'de yazl. ncil'leri okursan, Vaftizci Yahya'nn,
Mesih'in hayatnda balangta temel bir rol oynadn grr
sn. Yahya sa'y eria Irma'nda vaftiz etti. Aslnda bir bak
ma yeryzndeki misyonunda bir balang, Alfa ilevi grd.
Buna karlk Mecdelli M e r y e m hayatnn sonunda belirleyici
oldu. sa mezarnda dirildiinde Mecdelli M e r y e m oradayd. O
da kendince sa'y vaftiz etti, bu Son Akam Yemei'nden birka
gn n c e havarilerin yannda ona ya srd. Yoksa Beytanyal Meryem'i sa'nn ayaklarn ykarken hatrlamyor musunuz?*
M e r y e m o srada tam bir O m e g a olarak hareket etti."
" M e r y e m , Omega..."
Bu aklamagen kz ikna edememiti. Esas itibaryla, iki
sinin de sa'ya bakmyor olmas dnda Yuhanna ve Taddeus
arasnda bir iliki yoktu. Elena bir sredir o yersiz " O " iin ba
ka bir yorum aramaktayd. Muammay zebilmek iin duvarn
bir ucundan dierine, her kesine bakyordu. Az sonra sabah
olacakt, keiler gelmeden n c e aratrmalarn tamamlamak
istiyorlarsa acele etmeleri gerekiyordu. Cenacolo'da "okunacak"
bir ey varsa, hzla bulmalar artt.
" B e n c e fazlasyla dolambal yorumlarn peindesiniz" de
di sonunda. "Kendisini pek tanmasam da stat bana yalnla
dkn biri gibi grnyor."
Marco'yla Bernardino kk kontese dndler.
" M a s a rtsnn bir ucuna bu kadar belirgin bir dm
atp dierini olduu gibi braktysa, bakann dikkatini masann
bu ucuna ekmek istedii iindir. Orada, kendini de resmettii
uta grmemizi istedii bir ey var."
Luini kolunu dme uzatp parmak ucuyla dokundu. D
m byk bir ustalkla resmedilmiti. Kuman her kvrmn
da harika bir gereklik duygusu vard.
* ) M a r k o s 14, 3-9. Kilise X I X . yzyla k a d a r Beytanyal M e r y e m ' l e M e c d e l l i M e r y e m ' i z deletiren y o r u m u kabul etti, dolaysyla M e r y e m ' i Y u h a n n a ncili'ndeki dirili yks
n n k a h r a m a n L a z a r ve Marta'yla a k r a b a sayd.

228 JavierSierra

"Elena hakl galiba" dedi.

"Haklm?N e d e n ? "
"yi bakn M a r c o : Dmn bulunduu blm, kompozis
yonda n en youn olduu blm. urada havarilerin yzlerindeki glgelere dikkat edin. Grdnz m? Daha sert glge
ler. Geri kalanlarnkinden daha kuvvetli."
D'Oggiono Yunanl profiliyle duvar boydan boya inceledi,
On kiler'in giysi ve ehrelerindeki birbirinden farkl k-glge
younluklarn karlatrd.
"Anlaml olabilir" diye devam etti Luini, yksek sesle dnrcesine. "Bu blm dierlerinden daha aydnlk, nk
Leonardo'nun nazarnda bilgi P l a t o n l a balar. O, akl aydn
latan gnetir adeta. Topluluun en parlak havarisi ise Aziz
Simon'dur; Yunanl ehresine sahiptir ve aralarnda beyaz har
mani giymi tek havaridir..."
Bu ayrnt Luini'ye nemli bir ey hatrlatt:
"statla dirsek dirsee olan havari Matta da Marsilio
Ficino'dan bakas deil... Elbette!" diye haykrd anszn. " F i c i no biz Floransa'dan ayrlmadan n c e stada Yuhanna'nn me
tinlerini vermiti. te ipucu bu!"
"pucu mu? Hangi ipucu?"
"imdi anlyorum. Eskiler izleyicilerini cemaate kabul et
mek iin bann zerine Yuhanna'nn yaymlanmam ncil'ini
koyarlard. Bylelikle eserin ruhani znn, temas sayesinde
gerek Hristiyan adaynn zihnine ve kalbine iletildiine ina
nrlard. Bu Yuhanna kitabnda sa'nn yeryzndeki misyonu
na ilikin nemli ifaatlar yer alyordu; gkyznde bir yer edi
nebilmek iin izlememiz gereken yol anlatlyordu. Leonardo..."
Luini derin bir nefes ald; "...Leonardo bu metnin yerine temel
simgelerini ieren resimli bir eser koydu. Srr sana aklama
mz iin bizi buraya bu yzden gnderdi Elena! Eserinin sana
Yuhanna'nn mistik srrn ileteceini dnd iin!"
"Peki siz stadn buraya ne yazdn tam olarak bilmeden
srr bana aklayabilir misiniz?"
G e n kzn sesi pheciydi.
GizliAkamYemei 229

" D a h a fazla ipucu yoksa, evet. Eskiden adaylar Yuhanna'nn

kayp kitabn aamazlard bile. Herhalde birou okumay bile
bilmiyordu zaten. Bu duvar resmi de bizim iin ayn ilevi niye
grmesin? Ayrca sa'ya baksanza. Duvarda yle bir ykseklik
te yer alyor ki, altna geip durduunuzda bir eli banz koru
yor, dier eliyle gkyzne yakaryor, yani sizi takdis ediyor."
Kk kontes Alfaya tekrar bakt. Bernardino haklyd.
len sahnesi t a m bir insann masa rtsnn altna saca yk
seklikteydi. Durup eserin ruhunu zmsemek iin iyi bir yerdi;
ama Elena'nn pragmatik zihni, her eye ramen daha aklc bir
yorum bulmaya zorluyordu onu. Leonardo eski mistik aratr
malara yatkn olmayan pratik bir adamd.
" B e n C e n a c o l o ' n u n mesajn nasl okumamz gerektiini
bildiimi sanyorum..."
Elena duraksad. Alfa'nn koruyucu kanatlar altna getik
ten h e m e n sonra ani bir sezgiyle aydnland.
"stadn size ezberlettii, On kiler'i r e s m e t m e n i z gerekti
inde kullanacanz sfatlar hatrlyor musunuz?"
Bernardino aknlk iinde onaylad. Kk kontesin lis
teyi elinden kapt gnn anlar hl hafzasnda canlln
koruyordu. Yz kzard.
"Peki Yahuda Taddeus'a verdii sfat syleyebilir misiniz?"
dedi srarla.
"Taddeus'a m?"
"Evet. Taddeus'a" dedi Elena, Luini ezberinden sfatlar ge
irirken.

"Occultator. Gizleyen."
"Aynen yle" dedi Elena glmseyerek. "Yani 'O'. Anlad
nz m? te aradmz O m e g a tekrarkarmza kt. Bu bir te
sadf olamaz."

230 JavierSierra

3 8

"Hay kr eytan!"
Bernardino Luini'nin sevin haykr yemekhanenin drt
duvarnda yankland.
"Bu kadar kolay olamaz!"
Kk kontesin kefinin ardndan stat havarilerin yer
leimini gzden geirmeye koyuldu. Panoramik bir grn
t elde edebilmek iin geriye doru adm atmas gerekti.
Bartolomeus'tan Yuhanna'ya, Tomas'tan Simon'a hepsini gre
bilmek, ancak kuzey duvarndan birka metre uzakta durarak
mmkn oluyordu. e r er gruplandrlmlard; sa'nn ok
sevdii havari, M a t t a ve Taddeus haricinde hepsinin yz sa'ya
dnkt; bu nn gzleri ya kapalyd ya da baka yne bak
yordu. Luini Leonardo'nun yere salm kartonlarndan birin
den bir para kopard ve bir karakalemle arkasna profilleri iziktirmeye koyuldu. Marco'yla Elena merak iinde onu izliyor
lard. Bu arada st kattaki Khin, aadan hi ses gelmeyince
sabrszlanmaya balamt.
"Cenacolo'nun mesajnn nasl okunmas gerektiini biliyo
rum" dedi nihayet Luini. " B u n c a zaman hep gzmzn nn
deydi ama biz gremedik."
Bunun zerine ressam duvar resminin bir ucuna gitti. Al
tnda durduu, dikkatle ne eilmi figrn, Bartolomeus'un,
Mirabilis, yani Harika olduunu hatrlatt. Leonardo onu kvr
ck, kzl sal bir adam olarak, Jacobus de Voragine'nin Altn
Okumalarda onun hakknda yazdklarn dorular nitelikte resmetmiti: Suriyeli ve btn kzl sallar gibi fevri. Luini karto
nun zerinde onun siluetinin yanna bir " M " harfi kondurdu.
GizliAkamYemei 231

Ardndan ayn ilemi sk sk sa'yla kartrlan ve icraatyla Vcnustus, L a t i f sfatn kazanan Kk Yakub iin yapt. Bir " V "
harfi kda eklendi. Temperator, yani Uyaran sfatna uygun e
kilde elleri nnde resmedilmi olan Andreas da h e m e n basit
bir " T " y e indirgendi.
" G r d n z m?"
M a r c o , Elena ve gen ressam glmsediler. lem anlam
kazanmaya balamt. "M-V-T", bir kelimenin ba gibi gr
nyordu. Bir sonraki havariler grubunun oluturduu hecenin
de telaffuz edilebilir olmas ly iyice heyecanlandrd. sa'y
ele veren ren Yahuda skariyot, Nefandus'un " N ' s i n e dn
t. Ne var ki konumu ok belirgin deildi: Yahuda skariyot'un
ba soldan itibaren drdnc olmakla birlikte, Aziz Petrus'un
garip duruu -hainin arkasnda duran silahl eliyle- bir saym
hatasna yol aabilirdi. Luini, her iki durumda da " N " harfi
nin geerli olacan ileri srd, nk Simon Petrus On ki
ler arasnda sa'y kez inkr eden tek havariydi. Dolaysyla
Negatio'nun

"N'siyle anlabilirdi.

Elena itirazetti. Kafalarn sralannave Leonardo'nun

rettii sfatlara gre hareket etmek en mantklsyd. Baka bir
ey kartrmak doru deildi.
Bu sraya gre bir sonraki havari Petrus'tu. S a h n e n i n or
tasna doru eilmi duruuyla, Toscanal'nn kendisine verdi
i sfat olan Exosus kadar Ecclesia'nn* da "E"sini hak ediyordu.
kinci sfat Roma'y m e m n u n edecek sfatt; birincisi,yani"Nef
ret eden" ise, kr sal, tehditkr bakl, iri bir hanerle intikam
almaya hazr grnen havarinin kiiliini yanstyordu. Ban
emi, Leonardo'nun resmettii hanmlar gibi ellerini kavu
turmu uyuyan Yuhanna'ya Mysticus'un "M"si yakyordu. By
lece bu lden artc " N - E - M "sonucu kyordu.
"sa zaten 'A'" diye hatrlatt Elena, resmin ortasna geldik
lerinde. "Devam edelim."
Hazr bulunanlardan hangisinin ebedi hayat ayrcaln
ilk hak ettiini iaret edercesine parman havaya kaldrm
olan T o m a s , Luini'nin taslana Tanrlar Yattran anlamn) Kilise,(.n.)

232 JavierSierra

daki Litalor'un "L"si olarak geti. Sfat ksa bir tartmaya yol
at. Yuhanna ncili'ne gre, sa'nn yarasna parmayla doku
nan, Tomas't. Diz kerek " R a b b i m ve T a n r m ! " diye baran*
ve bylece dirilmi olan sa'nn derhal tannmad iin fke
lenmesini nleyen de oydu.
"Ayrca" diye srar etti Bernardino, kuramn vurgulayarak,
"havarinin profiliyle harfini dorulayan tek portre de onunki."
"sa'nn Alfa'sn unutuyorsun" dedi kk kontes.
"Ama burada harf Tomas'n bedeninde deil, gkyzne
evirdii parmanda gizleniyor. G r d n z m? Uzanan iaret
parma, baparmak ve yumrukla birlikte ak seik bir byk
h a r f ' L ' oluturuyor."
Luini'nin yanndakiler hayranlkla onayladlar. Byk
Yakub'u dikkatle incelediler ama kendisini temsil eden " O " har
fini gsteren hibir zelliini bulamadlar.
"Buna ramen" dedi Bernardino, "bu havarinin hayatn in
celemi olan herkes, Sz Dinleyen anlamndaki O b o e d i e n s ' i n
' O s u n u n kendisine bir eldiven gibi tpatp uyduu sonucuna
varr."
Doruydu. Jacobus de Voragine, Zebediolu'yla ilgili ola
rak, Yuhanna'nn z aabeyi olduunu ve "ikisinin, gky
z krallnda Rabbe en yakn konumda olup birinin sanda,
dierinin de solunda oturduunu" belirtmitir. Leonardo da
Cenacoloda,

kusursuz ruhlarn yaad mkemmel lemden

k m a ilahi bir sofra resmetmiti. Yuhanna ve Yakub bu sofrada

sa'nn kendilerine vaat ettii yerlerde oturuyorlard.
Bylece, On kiler'in arasnda kendini iaret ederek bize
selameti nerede aramamz gerektiini gsteren tek havari olan
Filipus'unSapiens sfatyla birlikte, Luini nc artc hece
yioluturdu:"L-O-S".
G e r i kalan havarilergrubu da ayn sratle zmlendi. Pis
kopos De Voragine'ye gre ad "srat yetenei" anlamna ge
len havari Matta, bu hzl zmn mjdecisiydi adeta. Luini
Leonardo'nun onu Navus, alkan olarak adlandrdn ha) Y u h a n n a , 2 0 , 2 8 .

GizliAkamYemei 233

trlayp glmsedi. Onun harfi Taddeus'un Omega'syla bir

letiinde zaten okunabilir bir hece oluturmaktayd: "N-O".
Simon'un sfat Confectorun (Tamamlayan) "C"si de eklendi
inde ortaya kan sonu onlara anlaml grnd: Her birinin
ortasnda bir sesli harfbulunan er harflik drt hece, hepsine
hkim k o c a m a n bir "A"yla birlikte, tuhaf, unutulmu bir sihirli
forml gibi grnyordu.

M U T N E M A L O S N O C

"Evet, sonra?" Elenaomuz silkti. "Bununbiranlamvarm?"

ki erkek cmleyi tekrar gzden geirdiler ve eski bir duaya
benzeyen, anlamn bilemedikleri, telaffuz edilebilir birer he234 JavierSierra

elik kelimelerden oluan bir c m l e d e n baka bir ey greme

diler. Ama bu onlar artmad. Bir b i l m e c e n i n daha byk bir
bilmeceye varmas t a m stada yakan eydi. Leonardo bu tr
elenceler tasarlamaktan holanrd.
"Mut, Nem, A, Los, Noc..."
Birka m e t r e yukarda bu sesler K h i n i n grtlanda bi
imlendi. Birka kere mrltyla tekrarladktan sonra gizlendi
i yerden sevin iinde ayrld. "Ne kadar kurnazca bir alay" di
ye dnd.
Buluunu Roma'ya ne ekilde ileteceini tasarlad m e m n u
niyetle.

GizliAkamYemei 235

3 9

Roma,

birka gn sonra

"Acele etmeliyiz. Saat on ikiye geliyor."

Giovanni Annio de Viterbo, Tiber Irma'nn bat yaka
sndaki konandan daima at arabas ve yannda sadk yar
dmcs Guglielmo Ponte'yle kard. Gelinciin Papa V I .
Alexander'den elde ettii eitli ayrcalklardan biri de buydu.
Ne var ki, bunca debdebe akln bulandryordu. Annio de Vi
terbo gen Guglielmo'nun kltrl ve zarif olmann yan sra
Peder Torriani'nin de yeeni olduunu bilmiyordu. Hele hele
yzyllardr grlm en kaypak ve sahtekr adamlardan biri
nin faaliyetleri konusunda Beytanya'y aydnlatacak olan gzle
rin ona ait olduunu hayalinden bile geirmiyordu.
" O n iki!" diye tekrarlad. "Duydun mu? On iki!"
"Endieye mahal yok" diye cevap verdi Guglielmo kibarca.
"Yetiiriz. Arabacnz ok hzl sryor."
Gelincii hi bu kadar gergin grmemiti. O n u n gibi biri
nadiren acele ederdi. Annio, papann zel istei zerine Borgia
Daireleri civarna yerletiinden beri, Roma'da ehir kendisine
aitmi gibi boy gsteriyordu. Kimseye verilecek hesab yoktu.
Giri k saatleri terifata bal deildi; onun yapt her ey
kabul gryordu. Fesat diller, imtiyazlarn slalesinin ne kadar
kkl, asil ve ilahi olduunu kantlamak isteyen papann soyu
nu yceltecek ykler oluturma kaygs sayesinde elde ettii
ni sylyorlard. Annio'nun bu ykleri baka hi kimsenin an
latamayaca ekilde anlatt da doruydu. Valencial papay
la ilgili inanlmaz aklamalarda bulundu. Evvel zaman iinde
236 JavierSierra

talya'ya gelerek sakinlerine topraklarn srmeyi, bira imalat

n ve hatta aa budamay reten tanr Osiris'in soyundan gel
diini uydurdu. Yalanlarn daima antik metinlere dayandrr ve
firavunlar mitolojisine olan garip tutkusunu gerekelendirmek
iin sk sk Sicilyal Diodoros'tan uzun pasajlar okurdu.
Bu fantezileri ne Beytanya durdurabilmiti ne de E n
gizisyon. Papa bu arlatana baylyordu. Hatta Floransa ve
Milano'nun kltrl saraylarndaki grkeme besledii youn
nefreti de paylayordu; gelincik bu saraylarn ktphaneleri
ni lgnca fikirlerine ciddi bir tehdit olarak gryordu. Marsilio Ficino'nun Tot adyla da bilinen Bilgelik Tanrs H e r m e s
Trismegistos'a mal edilen metinlerden yapt tercmelerin,
uydurmalarnn ounu afie ettiini biliyordu. Bu metinlerde
ne Osiris'in talya'ya geldiinden sz ediliyor, ne Apenin Da
lar Apis'le ilikilendiriliyor, ne de Osiricella kentiyle Osiris'in
Treviso civarna yapt ziyaret arasnda balant kuruluyordu.
Guglielmo o gne kadar srf Ficino isminin bile stat
Annio'yu ldrtmaya yeteceini sanyordu. Ama yanlmt bel
li ki.
"Papann dairesinin dekorasyonunu grdn m?"
Guglielmo ban iki yana sallad. Atlarn nallarnn de
me talarndaki tkrtsn dinleyerek gelinciin niye bu kadar
acele ettiini anlamaya alyordu.
" B e n gstereceimsana"dedi gelincik heyecanla. "Bugn o
resimlerin mthi tekniini reneceksin Guglielmo."
" G e r e k t e n mi?"
" B e n sana hi yalan syledim mi? Szn ettiim sahneleri
grm olsaydn, ne kadar nemli olduklarn anlardn. Bu re
simlerde Apis, Msrllarn kutsal kz, zamanmzn kehanet
niteliindeki simgesi olarak gsteriliyor. Yoksa papamzn ar
masnda da bir kz olduu dikkatini ekmedi mi?"
"Boa... demek istiyorsunuz herhalde."
"Ne fark eder? n e m l i olan, simge, Guglielmo! Apis'in ya
nnda T a n r a sis de var. Tpk spanya'nn Katolik kraliesi gi
bi vakur; gkyzndeki tahtnda oturmu, kucanda ak bir
GizliAkamYemei 237

kitap, H e r m e s ve Musa'ya yasalar ve bilimleri retiyor. Haya

linde canlandrabiliyor musun?"
Guglielmo efendisinin szlerine younlarmasna gz
lerini kapad.
"Bu fresklerde anlatlmak istenen ey, sevgili Guglielmo,
Musa'nn btn bilgisini Msr'dan rendii ve biz Hristiyanlar'a miras brakt. Ne fevkalade bir sanat olduunu anladn
m? Anlattm eyde yatan yce retiyi grebiliyor musun?
Sevgili Guglielmo, bizim dinimiz oradan, eski Msr'dan geliyor.
Tpk papamzn slalesi gibi. nciller bile sa'nn Herodes'ten
kurtulmak iin o lkeye katn yazyor. Anlamyor musun?
Her ey Nil'den douyor!"
"Greceiniz kii de mi yle?"
"Hayr. O deil. Ama orasyla ilgili ok ey biliyor. Bu bilge
lik cennetiyle ilgili ok ey anlatt bana."
Annio sustu. Hristiyanln Msrl kkenlerinden sz et
mek onda zt duygular uyandrrd. Bir yandan, srra vkf olan
bilgelerin saysnn giderek artmas onu mutlu ediyordu; rne
in Milano'da Leonardo, sa'nn firavunlar lkesine ka sra
snda Yahya'yla muhtemel karlamasn anlatan Maest adl
eserinde srr ekillendiriyordu; te yandan, bu gereklerin ted
birsizce yaylmas, Kilise'nin manevi dengesini tehlikeye ata
bilir, kimi imtiyazlarn kaybetmesine sebep olabilirdi. Halk
sa'nn dirilerek llerin arasndan dnyaya geri dnen tek insan-tanr olmadn rendiinde nasl bir tepki gsterecek
ti? sa'yla Osiris'in hayatlar arasndaki mthi paralellikleri
rendiklerinde tehlikeli sorular sormayacaklar myd? Papay tacizkr sulamalarla hrpalamayacaklar myd, Kilise Babalar'n
kendilerine ait olmayan kutsal bir tarihin baya kopyaclar
olarak grmeyecekler miydi?
N a n n i oturduu yerde kprdad.
"Biliyor musun Guglielmo? Sarayn fresklerinde gizli bil
geliin tamam, bugn renmeyi umduklarmn yannda sol
da sfr kalr."
238 JavierSierra

Yardmcs, bu szlerin kendisinde uyandrd merak

efendisi fark eder korkusuyla yere bakt.
"Umduumu verirse, size anlattklarmn hepsini zebile
cek bir ipucuna sahip olacam. H e r eyi bileceim..."
Arabann yavaladn fark eden A n n i o sustu. Perdeleri
aralayp darya bir gz att ve R o m a dna km olduklarn,
gidecekleri yere ok yaklam olduklarn grd.
"Varmak zereyiz sanyorum Peder Annio" dedi yardm
cs.
"Harika. Bizi bekleyen birini grebiliyor musun?"
Guglielmo ban arabadan dar karnca Yeil Dev'in
kocaman cephesini grd; buras ehir dnda h e m haclarn,
h e m de kanun kaaklarnn buluma yeri olan nl bir hand.
G e r e k t e n de kahverengi bir pelerine brnm tek bana bir
adam, hann kapsndan onlar selamlamaktayd.
"Sizi tanyormu gibi grnen bir adam var" dedi Guglielmo.
"Odur herhalde. Oliverio Jacaranda. Son kez grmemiz
den bu yana ok zaman geti."
"Jacaranda m ? " G e n yardmcs kekeledi. "Onu tanyor
musunuz efendim?"
"Evet. Eski bir dosttur. Kayglanmana gerek yok."
"Karmak gibi olmasn efendim ama buras sizin gibi biri
iin pek de emniyetli biryer saylmaz. Tannacak olursanz, sal
drya urayabilir, hatta kimbilir, karlabiliriz..."
Annio bu szlere gld. Guglielmo burada ka i balad
n bilmiyordu. VI. Alexander'in hizmetine girmeden ok n
cesinden beri Yeil Dev en sevdii " b r o l a r n d a n biri olmu
tu. Hann patronu onu iyi tanr ve hrmet ederdi. Hibir ey
den korkmasna gerek yoktu. Bu hann masalarnda papalk ha
zinelerinin ykl altn keseleri karlnda heykeller, resimler,
dikilitalar, yaztlar, giysiler, parfmler, hatta mezar hazineleri
el deitirmiti. Jacaranda en iyi satclarndan biriydi. Ondan
satn ald paralar sayesinde meslek hayatnda ok ykselmi
ti. Dolaysyla, spanyol antikac Roma'ya dnm ve kendisini
acilen grmek istemise, nemli bir teklifi var demekti.
GizliAkamYemei 239

Annio arabadan inince heyecanla titredi; eski hazineyi mi

bulmutu yoksa? O n c a arzulad nihai paray m getirmiti?
Gelinciin zengin hayal gc dur durak bilmiyordu. Gug
lielmo inmesi iin arabann kapsn aarken, Annio en byk
baarsna ne kadar yaklatn dnp seviniyordu. Sadk
"tedariki"si yoksa oraya getirtir miydi kendisini?
Jacaranda ok isabetli bir anda gelmiti. n c e k i gn aka
mzeriNanni tekrarD o m i n i k e ngenelbakanyla, nemrutG i o
acchino Torriani'yle grm, Son Akam Ycmci'yle ilgili son
havadislerionun azndandinlemiti. EkselansVI. Alexander'le
yapt zel grmede, o etkileyici duvar resmine gizlenmi
mesaj bulduunu bildirmiti. "Leonardo" demiti, "resmettii
kiilerin arasna bir cmle, zmek iin almalara balad
mz garip bir lisanda yazlm bir dua gizlemi. Milano'dan ald
mz bir mektup muammay akla kavuturdu."
Torriani cmleyi papa ve gelincie syledi. Kimse tek ke
lime anlamad. Bununla birlikte, Nanni Cenacolo'ya gizlenmi
duann kesinlikle Msr kkenli olduu izlenimini edindi.
"Mut-nem-a-los-noc"

diye fsldad.

Kayna aikr deil miydi? Amon'un kars, Teb kralie

si tanra Mut'tan sz etmiyor muydu? Bilmeceler konusun
da uzman olan Oliverio Jacaranda'nn bu mesajla neredeyse
ayn anda kp gelmesi bir mucize saylmaz myd? O n u biz
zat Tanr'nn, gelincik bilmeceyi zebilsin ve bylece papann
sonsuz saygsn kazansn diye gnderdiinden phe edilebi
lir miydi?
Evet. Tanr ondan yanayd.
Yeil Dev'in ahrlarnn nnde Jacaranda Annio'nun y
zn pt ve ieriye buyur etti. Eski hazineden ve b i l m e c e
den sz edeceklerdi.
Hann derinliklerine gtrlen gelincik, kk zel oda
lardan birine geip oturdu. Guglielmo'nun orada konuulanlar
iitebilmesi Beytanya iin beklenmedik bir anst.
"Sevgili Nanni" dedi spanyol antikac, koltuuna yerleip
iri bir kupaya bira doldurarak, "bu ani ziyaret sizi korkutmamtr umarm."
240 JavierSierra

"Aksine. Ziyaretlerinizi daima sabrszlkla beklediimi bi

lirsiniz. O n c a sayg grdnz bu ehri daha sk onurlandr
mamanza hayflanyorum."
"Bylesi daha iyi."
"Daha m iyi?"
Oliverio laf daha fazla uzatmamaya karar verdi:
"Bu sefer getirdiim haberler hounuza gitmeyecek" dedi.
"Ziyaretiniz benim iin yeterli. Baka ne isteyebilirim ki?"
"Eski hazineyi tabii."
"Ne oldu?"
" B i r trl ele g e i r e m e d i m onu."
Annio yzn ekitti. O paray kolay kolay elde edeme
yeceini biliyordu. Aslnda hazine talya'ya geleli yz yldan
fazla olmutu; fazlasyla uzun zamandr elden ele dolayor, en
beklenmedik anlarda ortadan kayboluyordu. Bu bir mcevher
deildi, tapnlacak kutsal bir kalnt deildi, bir kraln paha
l zevklerine hitap edecek herhangi bir ey deildi. Hazinesi bir
kitapt. Maroken ciltli, deri eritlerle balanm bu eski Dou
kitabnda Mesih'in diriliine ilikin gerei ve eski, etkili Msr
bysyle balantsn bulmay umuyordu.* kisinin de bildi
i kadaryla kitabn son sahibi Leonardo'ydu. Bunun en n e m
li kant da, Peder Torriani'nin stadn Ccnacolo'sunda buldu
u esrarengiz cmleydi. Baka bir kaynaktan km olamaya
cak bir Msr duas.
" B e n i hayal krklna urattnz, Oliverio" diye homur
dand gelincik. " M a d e m kitab getirmediniz, beni niye art
tnz?"
"Aklayaym: Bu hazinenin peinde olan tek kii siz deil
siniz, stat Annio. Este Prensesi bile vefatndan nce onu ele
geirmek istemiti."
"O eski hikye!" diye itiraz etti Annio. "Uyank desin si
ze bavurduunu biliyorum ama u anda l. yleyse size en
gel olan nedir?"
*) Javier S i e r r a yllardr sa ve Osiris'in dirilileri arasndaki zel ilikiyi incelemektedir. Bul
g u l a r n n bir k s m n bir n c e k i r o m a n El secreto egipcio de Napolen'da ( N a p o l e o n ' u n
M s r S r r ) aklamtr.

GizliAkamYemei 241

"Biri daha var stadm."

" B i r baka rakip m i ? " Gelincii hararet bast. Tccar kork
mu gibi grnyordu. "Nedir istediiniz Jacaranda? Daha faz
la para m? Sorun bu mu? Size daha fazla para teklifetti, siz de
benden cretinizi artrmam istiyorsunuz, yle mi?"
spanyol ban iki yana sallad. Yuvarlak yznde ve alt
morarm gzlerinde kendisinde pek ender grlen bir ciddi
yet vard.
"Hayr. Mesele para deil."
"Nedir yleyse?"
"Kiminle yz yze olduumu bilmem lazm. Sizin hazineyi
arayan kii, onu elde etmek iin ldrmeye hazr."
"ldrmeye mi dediniz?"
"Yaklak on gn n c e , araclarmdan birini ldrd: San
ta M a r i a delle Grazie manastrnn ktphanecisi. Bir ey da
ha syleyeyim mi? Namussuz herifsizin bu eserinizle ilgilenen
herkesi srayla ortadan kaldryor. Sizi grmeye bu yzden gel
dim: Kiminle yz yze olduumu aklamanz iin."
" B i rkatil..."Gelincikirkildi.
"Sradan bir katil deil. Cinayetlerine imza atan bir adam;
bizimle aka alay ediyor. San Francesco Kilisesinde birka
hacy ldrd ve her defasnda cesedin yannda bir kd ek
sik bir Visconti-Sforza tarot destesi brakt."
" B i r kd eksik m i ? "
"Rahibe. imdianladnzm ? "
Annio sustu.
"te byle, Nanni. TpkDonna Beatrice gibi sizin de, hazi
nenize ulamam iin bana verdiiniz kt."
Oliverio birasndan bir yudum daha alp boazn slattk
tan sonra devam etti:
"Ne dnyorum, biliyor musunuz? Katil rahibenin kita
byla ilgilendiimizi biliyor. O kd s e m e s i n i n tesadf olma
d kansndaym. Bizi tanyor, yoluna ktmz takdirde bizi
de ortadan kaldrmaya niyetli."
242 JavierSierra

"Tamam, tamam." Gelincik rahatsz olmu gibiydi. "Syler

misiniz, Oliverio, San Francesco'dakatledilen haclarda benim
hazineyi mi aryorlard?"
"Magripli'nin emniyet gleri nezdinde bir aratrma yap
tm, sradan haclar olmadklar kesin."
"yle mi?"
"Sonuncusu Birader Giulio'ydu, eskiden Katharosu bir
kusursuzmu. Sizinle bulumaya gelmeden az n c e rendim.
Milano polisi akn durumda. Concorezzo'da nemli bir ku
sursuzlar cemaatini yneten bu Giulio birka yl n c e Engizis
yon tarafndan balanm."
"Concorezzo'dam?Eminmisiniz?"
Jacaranda onaylad.
Antikac Annio'nun batan aa rperdiini fark etmedi.
M i l a n o yaknlarnda, bakentin kuzeydousunda yer alan bu
kyn, Lombardiya'nn belli bal Katharosu yuvalarndan biri
olduunu ve btn kaynaklara gre Annio'nun sahip olmak is
tedii kitab iki yz yldan uzun bir sre boyunca barndrdn
tccar bilmiyordu. Her ey birbirini tutuyordu: Leonardo'nun
Katharosu balantlar konusunda Torriani'nin kukular,
Milano'da cinayete kurban giden kusursuzlar, Cenacolodak
Msr duas. Annio yanlmyorsa, her eyin kaynan o hazi
nede aramak gerekiyordu: sa'nn dirildikten sonra Mecdelli
Meryem'e aktard retilere gizli deinmelerle dolu, ilahiyat
ve by bakmndan son derece deerli bir metin. Hayata dn
dnde yannda bulunan tek kii olan ei sis'in yapt by
sayesinde dirilen Osiris'le sa arasndaki etkileyici paralellikle
ri kantlayan bir metin.
Engizisyon bu metni ele geirmek iin yllarca uramt.
Belirleyebildikleri tek ey, bir nshasnn, belki de var olan tek
nshann,Concorezzo'dan sonra 1439 FloransaKonsili'ndeYa
l Cosimo'nun eline getiiydi. Ve bir daha da geri gelmemi
ti. Kitabn Floransa'da Medici'lerin resm tercman Marsilio
Ficino'nun mlkiyetinde bulunduu ve onun da kitab Milano'ya
gitmeden n c e Leonardo da Vinci'ye hediye ettii, Donna
Beatrice'nin ablas Isabella d'Este'nin 1492'de Papa Alexander'in
GizliAkamYemei 243

ta giyme trenindeki boboazl sayesinde renilmiti. Do

laysyla Concorezzolular'n da bu durumdan haberdar olup ki
taplarn tekrar elde etmek istemeleri muhtemeldi.
"Syler misiniz Peder Annio" dedi Jacaranda, rahibin d
ncelerini blerek, "bu kitap niin bu kadar tehlikeli?"
Annio eski dostunun krklarla dolu yzndeki umutsuz
luu grnce baka aresi olmadn anlad.
"Olaanst bir eser" dedi sonunda. "Yuhanna'yla sa'nn,
dnyann oluumu, meleklerin d, insann yaradl ve biz
lmllerin, ruhlarmzn selamete ermesi iin izlememiz ge
reken yol konularnda gkyznde yaptklar konumalar ie
riyor. sa'nn ok sevdii havarinin lmeden n c e grd son
mistik hayalin h e m e n ardndan yazlmtr. S o n derece ak se
ik, youn bir anlat olduu, br dnyaya ve yaradla ilikin
hibir lmlnn ulaamad ayrntlar ierdii sylenir."
"Peki sizce bu tr bir eser Leonardo'yu niin ilgilendirsin?
lahiyattan pek holanmayan bir adam o..."
G e l i n c i k iaret parman havaya kaldrp Jacaranda'y sus
turdu:
"Sevgili Oliverio, 'mavi kitap'ngerekadsize hereyiak
layacak. Bana kulak vermeniz yeterli. skenderiyeli Anselmo iki
yz yl n c e yazlarnda ifa etti: Kitaba Interrogatio Johannis ya
da GizliAkam Yemei adn verdi. Edindiim bilgilere gre, Leonardo kitabn ilk sayfalarndaki srlar Dominikenler'in ye
m e k h a n e duvarna yapt resimde kullanm. Aynen byle."
"Rahibeli tarot kdnda grnen kitap bu mu peki?"
Nanni onaylad.
"Ve kitabn srr, Leonardo tarafndan tek bir cmleye in
dirgendi; bu cmleyi bana tercme etmenizi istiyorum."
"Necmlesi?"
"Eski Msr dilinde bir cmle. yle: Mt-nem-a-los-noc.
Biliyor musunuz?"
Oliverio ban iki yana sallad.
"Hayr. Ama tercme ederim. Merak etmeyin."

244 JavierSierra

4 0

Gn doumundan gn batmna.
O c a k aynn yirmi ikinci gnnde soruturmalar bu ekil
de yrtld.
Bakei Bandello ve Kei Benedetto'yla birlikte, Santa
M a r i a delle Grazie keilerini tek tek sorguya ektik, syledik
lerinde sorularmz cevaplandrmaya yarayacak ipular ara
dk. artc anlar yaadk. Hepsinin itiraf edecek bir eyleri
vard. Tir tir titreyerek hatalarnn affedilmesi iin yakaryor,
sa'nn ilahi varlndan bir daha asla phe etmeyeceklerine
dair yemin ediyorlard. Zavallcklar. Hemen hemen btn iti
raflar, son derece snrl bir ilahiyat eitiminden kaynaklan
yordu; hibir n e m i olmayan ayrntlar ar gnahlarla kart
ryorlard. Bununla birlikte, bu sayede, yava yava, sabrla y
rtlen sorgulamalar sonucunda, Alessandro ve G i b e r t o Bira
derler Cenacolo'nun meknn ieriden denetleme niyetinin n
cleri olarak biimlendiler. in iine en ok girmi olan drt
keiin her biri, kendilerini harekete geiren nemli sebebi iti
rafettiler: Toscanal'nn deveseri, "tlsml imge" olarak tanm
ladklar eyi ieriyordu. Yani hazrlksz zihinleri batan kar
mak ve ne yazk ki hibirinin kelimelerle tarifedemedii birbil
giyi hafzalarna kazmak amacyla tasarlanm, incelikli bir ge
ometrik ekil. Aralarndan biri, " T a n r n n nc vahyi" deme
cesaretini gsterdi.
Bu yorum dikkatimi ekti.
D r t heretiin hepsi Milano'nun kuzeyindeki gller blge
si ve hatta daha yukardaki kk kylerde domular, yeni ma
nastr kurulduktan ksa sre sonra da Dominikenler'e katlmGizliAkamYemei 245

lard. Magripli'nin bu manastr bir aile ant mezarna dn

trme niyetini rendiklerinde bu karar vermilerdi. Dierle
rinin aksine, bunlar, Aziz Bernardo'nun nl "Tanr uzunluk,
genilik, ykseklik ve derinliktir" iarna hayran, eitimli kii
lerdi. Pythagoras' biliyorlard, Platonu okumulard ve ilahi
yat sistemimizin esin kaynaklarndan olan Aristoteles'ten da
ha ok deer veriyorlard. Drdnn arasnda, a Kei Guglielmo Arno h e m e n ne kt. M a h k e m e m i z karsnda gnah
larn itiraf etmeyi reddeden tek kii olmakla kalmayp "sahte
K i l i s e n i n saflarnda yer aldmz iin bizi knad.
Onunla ilgili bildiim tek ey, Leonardo'yla yakn dostlu
uydu. Bana bundan ilk sz eden Kei Alessandro olmutu.
kisinin zevkleri ortakt; Magripli'nin ar yemeklerini glerek
aalyor, zgara etlerin yerine lahana yapran, erii, dilim
lenmi i havucu, mayal tatllar tercih ediyorlard. kisinin
1495 Noel'inde, SantaM a r i a manastrnn, Bramante'nin eseri
olan kubbesi biiminde bir kek icat edip dkn 25 Aralk le
ninde sunduklarn ve byk rabet grdn de rendim.*
yle bir sansasyon yaratm ki,Donna B e a t r i c e bile hamuru na
sl olup da yle kabarttklarn sylesinler diye yalvarm kendi
lerine. Kei Guglielmo kulak asmam. Des srar etmi. Ke
iin kaba tutumunu ve tencerelerinin arasnda be hafta hapis,
bir de Sforza'lardan ciddi knamayla sonulandn hl birok
kii hatrlyordu.
KeiGuglielmoo zamanlardan beri hi deimemiti. Ki
birli tavrlar, bize kar dmanl, geri adm atmaktansa l
meyi tercih edeceini gsteriyordu. Bandello onu hapsetmele
ri iin emirverdi, biryandan dilerini gcrdatarak ah hakkn
daki fikirlerini dile getiriyordu:
"Kendine hkim olmay bilmiyor" dedi. "aresiz bir du
rum. Cenacolo iin Byk Yakub olarak poz verdiinde, L e o nardo bile onu yattrmay beceremiyordu."
nanamayarak bam salladm.
) K i m i l e r i n i n , sz edilen t a r i h t e L e o n a r d o da Vinci tarafndan icat edildiini ileri srd
panettone g n m z d e b t n d n y a d a nldr.

246 JavierSierra

"Aa!" diye haykrd. "Kimse sylememi miydi size? Hava

rinin uzun salar sizi yanltm olabilir Peder Leyre; ama a
nn yz hatlarna dikkat ederseniz, tanyacaksnz onu. Model
lik etmesine b e n izin verdim. Leonardo sofrada Yakub'un yap
t gibi hareket eden kuvvetli kiilikli bir adam bulmam iste
diinde onu dndm."
"Peki stat On kiler arasnda niin byle birinin bulunma
sn istiyordu?"
" B e n de ayn eyi sordum stada, ne cevap verdi, biliyor
musunuz? ' G e o m e t r i ! ' dedi. 'Hepsi geometri!' Bir plan g
zelliinin lsnn, iki gs ucu arasndaki mesafenin g
sle gbek arasndaki mesafeyle ve gbekle bacaklar arasn
daki mesafeyle eitlii olduunu aklad. fkeye gelince, sade
ce bir bakla resmedebileceini syledi. Cenacolo'ya bir daha
baktnzda Yakub'un bakna dikkat edin. sa'nn yzne bak
maktan kanp sanki korkun bir ey grm gibi, dehet iin
de masaya baktn greceksiniz."
"Yoldalarndan birinin Mesih'i ele vereceini grmesine" dedim.
"Hayr!" Tek gzl yetersiz bir laf etmiim gibi suskunlu
undan syrld. "O bize dndrmek istedii ey. Keilerimiz
bir tlsmla kar karya olduumuzu sylemediler mi? Bu tr
bir eserde simgeler ya da simgelerin yokluu tlsmn geerli ol
mas iin elzemdir. Bu rnekte, Yakub'un dehet iinde bakt
ey, Yahuda skariyot'la sa'nn ayn ekmek dilimini ele geir
mek iin m c a d e l e ediidir... Ya da belki sa'nn kadehinin ol
mamas. Kutsal Kse'nin."
Zekice bir yorumdu.
"una da dikkatinizi ekmek isterim: Yakub, fkeli hava
ri, Cenacolo'nun en kl blmnde. Erdemlilerin yannda yer
alyor."
Kei B e n e d e t t o , stadn hastanenin galerisinde mekn ve
n dzenlenmesiyle ilgili verdii derslerin bazlarna katl
dn aklad. Anlattklar hem tuhaf, hem de byleyiciymi.
Cansz maddenin, uyumlu bir ekilde dzenlendii takdirde
canlanabileceini retirmi. Bu mucizeyi sk sk bir partisyoGizliAkamYemei 247

nun notalaryla karlatrrm; kt zerinde yazl haldeyken

simgesel deeri dnda deer tamayan statik iaretlerden iba
ret olan notalarn, bir mzisyenin zihni tarafndan elenip onun
parmaklarna ya da cierlerine aktarldnda, titreerek hava
y yeni duyularla doldurduunu, hatta ruh halimizi deitire
bildiini sylermi. Mzikten daha canl bir ey olabilir miydi?
Leonardo'nun nazarnda hayr.
Resim ustas kendi eserlerine de bu ekilde bakyordu. G
rnrde cansz varlklard, boya ve zamkla kapl sva ya da ah
aptan ibarettiler. Buna ramen, gerekli eitimi alm biri tara
fndan yorumlandklarnda snrsz bir g ediniyorlard.
" S i z c e Leonardo cansz bir varla nasl can verebilir?" di
ye sordum.
"Astroloji bys sayesinde. Leonardo denen heretiin
Ficino'nun kitaplarn incelediini biliyorsunuz sanrm, deil
mi?"
Kei Benedetto'nun sorusunda bir tuzak kokusu aldm. Tek
gzl, Peder Bandello sayesinde phelerimden haberdar olma
lyd; dolaysyla, tedbirli davranp bam eerek onayladm.
"te bu Ficino" diye devam etti, "eski Yunanca'dan Asdepios'u t e r c m e etti; H e r m e s Trismegistos'a mal edilen bu eser
de, firavunlarn rahiplerinin tapnaklarndaki heykellere nasl
can verdikleri retiliyor."
" G e r e k t e n mi?"
"Karanlk spiritus ilmi sayesinde heykellerin zerine onlar
yldzlarla birletiren kozmik iaretler izerlerdi. Yani astroloji
iaretleri. stat da ayn teknikleri Cenacolo'da uygulad."*
Bakei ve ben aknlk iinde birbirimize baktk.
) Z o d y a k t a k i burlarla on iki havari arasndaki a k m a l a r k o n u s u n d a k i en s o n ve kap
s a m l a l m a , N i c o l a S e m e n t o v s k i - K u r i l o ' n u n eseridir. Yazar Cenacolo'da havarilerin,
D o a n n d r t e l e m e n t i n i temsil e d e n erli d r t grup halinde d z e n l e n d i i n i ileri s r e r
ve h a t t a h e r b i r i n e belirli bir b u r yaktrr. M a s a n n en sandaki S i m o n , zodyan ilk
b u r c u K o ' t u r . T a d d e u s B o a , M a t t a kizler, Filipus Y e n g e , By k Yakub Aslan, T o m a s
Baak'tr. Yuhanna'nn Terazi o l m a s S c m e n t o v s k i ' y e g r e n e m l i bir simgesel a n l a m
tar; g e n Y u h a n n a gelecein K i l i s e s i n i n d e n g e unsurudur. Yahuda skariyot A k r e p ,
P e t r u s Yay, A n d r e a s O l a k , K k Yakub Kova, B a r t o l o m e u s da Balk'tr.

248 JavierSierra

"Anlamyor musunuz, biraderlerim? On iki havari, on iki

bur. Her havari bir burca denk dyor, ortadaki sa da gne
lksnn cisimlemi hali. Bu tlsml bir eser!"
"Sakin olun, Peder B e n e d e t t o . Bunlar birtakm varsaym
lar sadece..."
"Hi de deil! Cenacolo'ya dikkatle bakn, nk canl bir
duvar resmi olmas en tehlikeli yan deil. Katharosu dn
ceye ilikin bilgilerimizin nda bu eser, heretiklerin en derin
tezini mkemmelen kapsamakta. Bu bir 'Kara ncil'. H e m debi
zim yemekhanemizde!"
"Hangi tezden sz ediyorsunuz Peder B e n e d e t t o ? " diye
sordum.
"Dualizmden muhterem peder. Bu sabah sylediklerinizi
yanl anlamadysam, b o n h o m m e ' l a r n btn inan sistemi, iyi
bir T a n r y l a kt bir Tanr arasndaki srekli atmaya daya
nyor."
"Dorudur."
"yleyse yemekhaneye tekrar gittiinizde bakn bakalm,
iyiyle kt arasndaki mcadele Cenacolo'da zetlenmemi mi?
sa, tpk bir terazi dili gibi, ortada, ruhun alemiyle tenin le
mi arasnda. Sanda -yani bizim s o l u m u z d a - glgelerin, k
tln alan. Gidip duvarn solunuzda kalan blmne bakn:
Karanlk, ksz olduunu greceksiniz. Yahuda skariyot'un o
blmde bulunmas tesadfdeil, ne var ki elinde hanerle Petrus da orada. Size gre ona eytani bir nitelik kazandran sila
hyla."
N e m r u t ihtiyar bir nefes alp konumasna devam etti:
" B u n a karlk, teki tarafta, Leonardo'nun k olarak ka
bul ettii kiiler bulunuyor. Buras masann aydnlk taraf, ora
da kendisinin yan sra Platon da bulunuyor; Katharosular'n
birok heretik retisinin esin kayna."
Birden bir ey hatrladm:
"Guglielmo ve G i b e r t o biraderler de, itirafta bulunan iki
Katharosu yani" diye ekledim. "Giberto'nun havari Filipus'un
portresine modellik ettiini siz sylememi miydiniz bana?"
GizliAkamYemei 249

Tek gzl onaylad.

" E l b e t t e " dedim, havarilerin geometrik diziliini hatrlaya
rak, "siz de oradasnz. Aziz Tomas' canlandryorsunuz, y
le deil m i ? "
B e n e d e t t o rahatsz olarak homurdand, sonra hararetle iti
raz etti.
" B u samalklar bir yana brakalm. Leonardo'nun resmi
ni yorumlamaya a l m a m z iyi gzel de, asl nemli olan, bu
eseri ne yapacamza karar vermek. Size tek bir kez syleye
ceim, m u h t e r e m biraderlerim: Ya bu meseleyi kknden hal
ledip o resmin stn rteriz, ya da bu duvar resmi heretikler
iin yol gsterici bir klavuza dnr, bu da bize sorun kar
maktan baka ie yaramaz."

250 JavierSierra

41

"Anlamyorum. Durup onu mahkm etmelerini mi bekle

yeceksiniz?"
Bernardino Luini'nin aknl stat Leonardo'yu hi mi
hi etkilemedi. Uzun sredir bahesinde, ak havada yeni ma
kinesini tasarlamakla meguld ve rencilerinin geliiyle pek
ilgilenmemiti. Niye ilgilensindi ki? Aslnda Elena, M a r c o ve
Luini'nin Cenacolo'yu inceledikten sonra, onun zenle oraya
yerletirdii bilgelikle aydnlanm olacaklarndan pek umu
du yoktu. stat umut etmekten bkmt. Kendine zg sanat
sal yorumunu anlamaktan aciz izleyicilerinin gidi gelilerin
den sklyordu.
stelik rencileri her zaman olduu gibi manastrdan sa
dece zc haberler getiriyorlard. Santa Maria'nn mcadele
hazrl iinde olduunu sylyorlard. Peder Bandello arala
rndaki heretikleri belirlemek iin keilerini sorguya ekmi,
sevgili a Kei Guglielmo'yu Kilise aleyhinde komplo dzen
lemekle sulayp tecrit cezasna arptrmt.
stat aklamalar esefle dinledi, ne cevap vereceini bile
medi.
" B e n de sizi anlamyorum stat" diye araya girdi D'Oggiono.
"Olanlar hounuza m gidiyor? Dostunuzun kaderi sizi ilgilen
dirmiyor mu? Bu kadar duyarsz m oldunuz efendim?"
Leonardo mavi gzlerini alet kutusundan kaldrp sevgili
rencisi Marco'ya dikti:
"Kei Guglielmo direnecektir" dedi sonunda. "Onun tem
sil ettii e m b e r i kimse kramayacak."
GizliAkamYemei 251

"Brakn u alegorileri bir yana! Tehlikeyi grmyor mu

sunuz? o k yaknda sizin de peinize deceklerini anlamyor
musunuz?"
" B e n i m anladm tek ey, beni dinlemediiniz, Marco..."
diye kestirip att stat. "Hibiriniz dinlemiyorsunuz."
" B i r dakika!" O na kadar Luini'yle D'Oggiono'nun arka
snda sessizce durmu olan gen Elena ne doru bir adm atp
erkein arasna dikildi. "Bize ne retmek istediinizi ben
biliyorum stat! imdi anlyorum! Hepsi Cenacolo'da"
Leonardo'nun kaln kalar bu beklenmedik tepki karsn
da havaya kalkt. Kk kontes devam etti:
"Kei Guglielmo'yu Byk Yakub'u canlandrmak zere
kullandnz. Bu konuda kukuya yer yok. Cenacolo'da kendisi
' O ' harfini temsil ediyor. Omega'y. Tpk sizin gibi."
Yz kzaran Luini omuz silkip Leonardo'ya bakt. Ne de
olsa Crivelli'lerin kzna bunu reten kendisiydi.
"Bunun bir tek anlam olabilir" diye ekledi Elena: "Kei
Guglielmo ve siz, kefetmemizi istediiniz srra vkftek kiiler
siniz. Ayrca kendinizden olduu kadar onun konumayacan
dan da eminsiniz. Ne de olsa ayn plan temsil ediyorsunuz."
"Bravo"dediLeonardo. "Gryorumkisiz deanneniz kadar
zekisiniz. Peki niin 'O' harfini setiimi de biliyor musunuz?"
"Evet... yle sanyorum" dedi Elena kekeleyerek.
Toscanal merakla gen kza bakt. Dierleri ondan da ok
merak ediyorlard.
"nk O m e g a sondur, balang olan Alfa'nn kartdr.
Bylelikle resmin tek Alfas olan sa'yla balam olan bir pro
jenin tam sonunda yer alyorsunuz."
"Bravo" dedi stat tekrar. "Fevkalade."
"Elbette! Kei Guglielmo ve siz, bize Yahya'nn Kilisesi'ni
getirecek olan kiilersiniz!" diye atld Luini. "Sr bu!"
Bilgin, tarlas iin tasarlamakta olduu garip makinenin
zerine tekrar eilerek ban iki yana sallad.
"Dahas var Bernardino. Dahas var."
252 JavierSierra

Leonardo'nun urat, mthi bir aletti. Sforza atosu

nun mutfan otomatik hale getirmek iin yapt almalar
baarl olmaynca bu makineye girimiti. O t o m a t i k zgaralar,
kyma makinesi, kaynar suyla dolu devasa bir tencereyi stan
koca krkler ve havayla alan ekmek dilimleyicisi eitli ya
ralar alm ve Magripli'nin vahi damak tadn katiyen tatmin
edememiti. Ama yeni makinesi farkl olacakt. Her ey yolun
da giderse, dk artk dev boyutlardaki turp toplama makinesiy
le alay edip onu Franszlara kar sava makinesi olarak kullan
may neremeyecekti. Evet, Porta Vercellina iftliklerindeki ilk
denemesinde kurban verilmiti; ama baz ayarlamalar yapl
dktan sonra makine ldrc olmayacakt.
"stadm..." diye itiraz etti Luini, Toscanal'nn ilgisinin
daldn grnce. "Cenacolo'nun anlalmasnda ok n e m
li bir adm attk ama siz hi ilgilenmiyor gibisiniz. Artk srrn
z aklamann vakti gelmedi mi? Engizisyon etrafnzdaki e m
beri daraltmakta. Belki de yarn tutuklanp sorguya ekileceksi
niz. Byle bir ey olursa projeniz t a m a m e n suya decek."
"Sizi dinledim Bernardino. H e m de dikkatle" dedi stat,
gzlerini icadndan ayrmadan. "Cenacolo'ya gizlediim harfle
ri bulmanz takdir etmekle birlikte, onlar yorumlamaktan aciz
olduunuzu da gryorum. Eer nerede neyi arayacanz bi
len sizler, okumay bilmeyen ocuklara benziyorsanz, peim
de olduklarn iddia ettiiniz keiler kimbilir ne kadar aalayacaktr."
" B i r kitap. Her eyin zm orada, deil mi stadm? Si
zin her eyi rendiiniz bir kitapta."
Luini'nin son szleri meydan okur gibi kmt.
"Ne demek istiyorsunuz?"
"Ltfen stadm, bilmecelerin vakti geti. Siz de biliyorsu
nuz. Cenacolo'da. eski dostunuz tercman Ficino'nun ehresi
ni grdm. O n u n portresini yaptnzda Yahya'nn Kilisesinin
balangcn ilan etmi olanz onunla birlikte kararlatrmam mydnz? Size bu Kilise'nin ncili olacak bir kitap verme
mi miydi?
GizliAkamYemei 253

Leonardo aletlerini turp toplama makinesinin yanna b

rakt ve baheyi toza bodu.
" S e n bu konuda ne bilebilirsin?" diye itiraz etti.
"Siznerettiysenizonu:sazamanndanberi,ikiKilise'nin
ruhlarmzdenetlemekiinmcadeleettiini. Biri, Petrus'unki,
geici Kilise olarak dnlmt. nsanlara vicdan uyandr
mann yolunu gstermek iin yararl; ama hazr olduumuz
da ruhumuzu besleyecek daha grkemli bir oluumun mjde
cisi olan bir Kilise. Petrus'un Kilisesi, gelecek olan Yahya'nn
Kilisesi'ne, yani sizinkine yolu aan, gemiin Kilisesi'dir."
Toscanal araya girmek istediyse de eski rencisi henz
szn bitirmemiti.
"Cenacolo'da M a t t a olarak resmettiiniz ahs, Ficino, size
incelemeniz iin Yuhanna'nn metinlerini ieren bir kitap ver
di. Gayet iyi hatrlyorum. Kitab size verdii gn ben de yannzdaydm. O sralar henz ocuktum. imdi onu resmediyor
sanz, hatta bizim gibi bakalarna da eserinize ulamann yolu
nu sunuyorsanz, devir teslim zamannn geldiine inandnz
iindir, yle deil mi? Cenacolo'nun anlam bu. Kabul edin. Ye
ni Kilise'ninhabercisi."
M a r c o ve Elena gzlerini krpmaya bile cesaret edemiyorlard. Leonardo sk sk kulland bir hareketle Luini'yi sustur
du: Konumak iin Tanr'dan izin istermiesine iaret parma
n havaya kaldrd.
"Sevgili B e r n a r d i n o " dedi, iinde kopan frtnay bastrma
ya alarak. "Ficino'nun bana Milano'ya tanmaya karar veri
imden h e m e n n c e son derece deerli birtakm metinler ver
dii doru. ki Kiliseyle ilgili sylediklerin de doru. Hibiri
ni inkr edecek deilim. Yllardr eserlerimde Vaftizci Yahya'y
resmediyor, byle bir nn gelmesini bekliyorum. Ve gerekten
de o nn geldiini dnyorum."
"Size bunu dndren nedir, stadm?"
"Ne mi?" dedi stat, Elena'ya cevaben; ok daha sakindi
imdi. "Herkes iin aikr deil mi bu? Papa geici Kiliseyi g
rlmemi bir ahlakszlk seviyesine srkledi. Kendi rahipleri,
254 JavierSierra

rnein Floransal Savonarola bile aleyhinde tavr aldlar. Ru

hun Kilisesinin, yani Yahya'nn Kilisesinin, grevi Petrus'un
Kilisesinden devralma ve bizi gerek selamete kavuturma za
man geldi."
"Ama Vaftizci Yahya Cenacolo'da yer almyor stadm."
"Vaftizci Yahya yok, doru." stat daima kk ayrntla
ra dikkat eden M a r c o d'Oggiono'ya glmsedi. "Ama Yuhanna var."
"Anlayamadm..."
"ncil'de h e m e n h e m e n her ey yer alyor. Dikkatle okur
sanz, sa'nn peygamberliinin ancak Vaftizci Yahya onu eria
Irma'nda ykadnda baladn grrsnz. ncil yazarlar
nn drd de sa'nn misyonunu aklarken Mesihlie hazrlan
nda Yahya'ya deinme gerei duymulardr. Bu yzden de ben
daima kendisini parma havada resmederim; Yahya'nn n c e
gelen olduunu belirtmek iin bu yolu kullanrm."
"yleyse niin Yahya'ya deil de sa'ya tapyoruz?"
"Her ey dikkatle hesaplanm bir plann parasyd. Yahya
ruhani retilerini o bir avu kaba ve tahsilsiz adama aktaramad. Tanr'nn bir tapnakta deil, iimizde olduunu balklara
nasl aklarsnz? O vahileri eitmek iin sa ona yardm ede
cekti. Yahudi dinine benzeyen bir geici Kilise tasarladlar, bir
de yeryznde grlmemi nitelikte gizli bir ruhani Kilise. Ve
bu retiler akll bir kadn olan Mecdelli Meryem'le Yuhanna
adndaki uyank bir delikanlya e m a n e t edildi... te bu Yuhan
na, Cenacolo'da mevcut, sevgili Marco."
"Mecdelli M e r y e m de yle!"
Toscanal, atak gen kza hayranln gizleyemedi. Yz
kzaran Luini kzn tepkisini aklama gerei duydu: ri ve gze
arpan bir dm grd zaman, karsndaki eserin Mecdelli
Meryem'le balantl olduunu anlamas gerektiini Elena'ya o
retmiti. Ve bu dm Son Akam Yemei'nde mevcuttu.
"Size bir ey daha aklayaym" diye ekledi stat, biraz yor
gun: "Juan* sadece bir isim deildir. Yaadklar dnemde hem
*) Juan, hem Yahya, h e m de Yuhanna'nn addr, (.n.)

GizliAkamYemei 255

Vaftizci Yahya, hem de Havari Yuhanna bu adla tannrd. Ne

var kiJuan bir unvandr ayn zamanda. Ruhani Kilise'nin teslim
edildii herkesin sahip olduu nomen mysticum'dur.* Tpk Visconti destesinde grnen kadn papa Johanna gibi."
"Papa Johanna m? Ama o safinsanlar iin uydurulmu bir
efsane deil miydi?"
"Ardnda gerekleri gizlemeyen efsane var mdr Bernardino?"
"yleyse..."
"O desteyi izen kiinin Cremonal Bonifacio B e m b o ol
duunu bilmeniz gerekir. Bir kusursuzdu. Biraderlerimizin ge
leceinin tehlikede olduunu grnce Visconti'ler iin tasarla
d bu desteye inancmzn temel baz simgelerini gizlemeye
karar verdi. rnein bizlerin sa Mesih'in mistik ardllar ol
duumuz inancn. Bu inanc simgelemek iin elinde Vaftizci
Yahya'nn han tayan ve anlayabilene eski Kilise'den yakn
da yenisinin doacan bildiren hamile bir kadn papadan da
ha uygun bir ey olabilir mi? Bu kart..." diye ekledi stat saygl
bir tonda, "gelecein kesin kehanetidir..."

)Gizliad.(.n.)

2 5 6 JavierSierra

4 2

Peder Bandello'nun hangi anlalmaz nedenle beni byle

bir greve yolladn bilmiyorum. K e h a n e t yeteneim olsa ve
bama gelecekleri grebilsem, kesinlikle onun yanndan ayrl
mazdm. Ama kaderi ngrmek imknszdr; ocak aynn o g
nnde de Tanr her zamanki anlalmaz tutumuyla kaderimin
zarlarn att.
Balangta, itirafe t m e m gerekir ki tiksindim.
Tek gzl B e n e d e t t o , mezar kazcs M a u r o ve Kei Jorge ile birlikte Peder Trivulzio'nun cesedini topraktan kar
mak, iimi dma kard. Engizisyon elli yl akn bir sre
dir bir sann cesedini yakmak zere mezarndan karmyor
du; bakeie lleri rahat brakmas iin yalvardysam da Ke
i Alessandro'nun tekrar gn na karlmasn engelleyemedim. Sabun kadar solgun cesedinden etrafa dayanlmaz bir
koku yaylyordu. Cesedi yeni bir kefene sarp smsk balama
n l e m i n i aldmz halde, kokudan yol boyunca kurtulamadk.
Neyse ki her i bu kadar ters gitmedi. Kei Alessandro'nun ce
sedinin yannda nefes almak imknsz da olsa zangocun cese
dinin kokmad dikkatimi ekti. Kei Giberto kesinlikle hi
bir koku yaymyordu. M e z a r kazcs, ar meydanndaki alev
lerin, zangocun bedeninin ryebilecek ksmlarn yok ettii
iin cesedin kokmad sonucuna vard. Ne var ki tek gzl, ha
raretle bir baka tezi savunuyordu. O, tarikat hastanesinin avlu
sunda ak havada, sfrn altnda sya maruz kalarak bekletil
mi olmas sonucu, zangocun kt svlarnn buharlat ka
nsndayd. kisinden hangisine inanacam hi bilemedim.
GizliAkamYemei 257

"Dikkat ederseniz, hayvanlarda da ayn ey olur" dedi tek

gzl, beni ikna etmeye alarak. "Karl bir yolda terk edilmi
bir at cesedi kokar m ? "
Tartmamz sonulandramadan Santo Stefano dzl
ne vardk; Vesperum duasna bir buuk saat kalmt. Porta della C o r t e all'Arcivescovado asker kontroln gemi, polis ka
rakolunu nbetilere fazla bir aklamada bulunmak zorunda
kalmadan arkamzda brakmtk. Polis dertlerimizden haber
dard ve heretikleri kent dna karma kararmz tasvip edi
yordu. Alet edevatla, iplerle dolu, st kapal arabamz btn
kontrollerden geti. B y l e c e ormann ortasndaki ssz, sakin
S a n t o Stefano dzlne vardk; zemin kayalk olduundan, ta
dmz odunlar yp llerimizi yakmak zor olmayacakt.
Gayretke Jorge her eyi rgtledi.
Cesetleri kle dntrecek olan odun ynn salam
ve en iyi yanacak ekilde nasl oluturacamz o bize gster
di. B e n i m gibi parman oynatmadan o n c a auto-da-fe* izlemi
olan biri iin farkl bir deneyimdi. Jorge odunlar boyutlarnn
tersine bir sra izleyerek nasl yerletireceimizi gsterdi. Na
sl yapldn ok grmtm. En ince odunun en alta yerle
tirilirse kalnlar daha etkili ekilde tututuracan o gsterdi.
imiz bittikten sonra da, odun ynnn etrafna kaln bir ha
lat gerdik, baladk ve ipin bir ucuyla biraderlerimizin cesetle
rini ynn tepesine ektik. Bylece bakeiin emirlerini yeri
ne getirecek ve hava kararp Magripli'nin askerleri kentin kap
larn kapatmadan n c e dnebilecektik.
" B u iin en iyi taraf ne, biliyor musunuz?" diye sordu Kei
Benedetto nefes nefese, Giberto'nun cesedini odun ynnn
stne yerletirdikten sonra. Tek gzl, Kei Alessandro'nun
cesedini yukarya ekip yerletirebilmek iin mezar kazcsyla
birlikte ynn tepesine kadar kmt.
" B u iin iyi bir taraf da m var yani?"
"yi taraf, Mauro Birader" diye homurdandn duydum
Benedetto'nun, "ansmz yaver giderse, bu zavalllarn klleri* ) spanyol E n g i z i s y o n u n u n verdii c e z a l a r n a k l a n m a s srasnda d z e n l e n e n halka a k
tren, (.n.)

258 JavierSierra

nin bu dalarda gizlenen Katharosular'n zerine dklecek

olmas."
"Burada Katharosular m?" diye itiraz etti M a u r o . "Bira
derim, siz nereye baksanz onlar gryorsunuz."
"stelik fazlasyla zeki olduklarn varsayyorsunuz" diye
araya girdim aadan, bir yandan Kei Alessandro'nun etra
fndaki ipi sklatrarak. " G e r e k t e n bu klleri kendi ocaklar
nn kllerinden ayrt edebileceklerini mi dnyorsunuz? Ku
sura bakmayn ama hi sanmam."
Bu kez tek gzl cevap vermedi. pin gerilip ktphaneci
yi yukar kaldrmasn bekledim ama bir ey de fark etmedim.
M a u r o Sforza bakei yardmcsnn her zamanki gibi ac olan
yorumuna cevap v e r m e y i n c e rahatsz ve uzun sren bir sessiz
lik anszn dzle kt.
ararak yukarda ne olduunu grebilmek iin bir adm
geriye ekildim. Kei B e n e d e t t o heykel gibi kprtsz duruyor
du, yzn arkaya evirmiti, baklar ormann kysna diki
liydi; ipi brakmt. Mauro'yu gremiyordum, tek grebildiim
hareket, tek gzlnn kr sakalnn hafife titremesi oldu. Cen
netin hayali karsnda kendinden gemi bir mistik gibi de
rin derin i ekiyordu. Gzn krpmyordu, hareket etmekten
acizmi gibi grnyordu. Sonunda anladm: Grd bir ey
karsnda felce uram olan tek gzl, enesiyle bana bir ey
iaret etmek istiyordu sanki; ani ve dzensiz hareketlerle bur
nunu ileri doru itiyordu. Dnp onun bakt yne baktm
da, grdm ey karsnda neredeyse srt st dyordum.
Abartmyorum.
T a m o r m a n n giriinde, bulunduumuz yerden yaklak
yirmi metre kadar tede, kukuletal on be kii sessizce bizi iz
lemekteydi. Daha n c ehibirimizgrmemitikonlar.Tepeden
trnaa siyahlar giyinmiler, ellerini cbbelerinin iine ekmi
lerdi; uzun bir sredir orada durmu Santo Stefano dzln
seyrediyor gibiydiler. Bize dman gibi grnmyorlard -za
ten ne silahlan, ne sopalar ya da bize saldrmak iin kullanabi
lecekleri baka bir eyleri v a r d - ama itirafe t m e m gerekir ki taGizliAkamYemei 259

vrlar rahatsz ediciydi: Bize kukuletalarnn altndan bakyor,

tek kelime konumuyor, yaklamak iin hamle yapmyorlard.
Nereden kmlard? Bildiimiz kadaryla civarda bir manastr
ya da mnzevi kulbesi yoktu; krlarda keilerin bulunmasnn
olaan sayld din bir bayram da deildi.
yleyse? Ne istiyorlard? Yoksa heretiklerimizin ldkten
sonraki idamlarn seyretmeye mi gelmilerdi?
Odun ynnn stnden ilk inen Mauro Sforza oldu; kolla
rn aarak kukuletallara doru yrd ama hareketi ilgisizlikle
karland. Ziyaretilerimizden hibirinin kl kprdamad.
"Yce T a n r m " dedi sonunda tek gzl. "Bunlar rtller!"
" r t l l e r mi?"
" G r m y o r musunuz, Peder Leyre?" dedi Benedetto, ya
r akn, yar fkeli. "Syledim ben size. Siyah giysiler iinde
ler, ne ipleri var, ne ssleri, tpk kusursuzlua ulamaya alan
Katharosular gibi."
"Katharosumu?"
"Silahlar da yok" diye ekledi tek gzl. "nanlar silah ta
malarn yasaklar."
Bu szleri duyan M a u r o yabanclara doru bir adm daha
att.
"Korkmayn biraderim" diye tevik etti tek gzl. "Onlara
dokunabilirsiniz. Bir pilici bile ldremez onlar, size nasl za
rar verebilirler?"
"LaudeturJesus Christus. lleri iin gelmiler!" diye yerin
de srad Jorge; olanlar anlaynca korkudan tir tir titreyerek
c b b e m e yapmt. "llerini kendilerine vermemizi istiyor
lar!"
"Pekibusizi korkutuyor mu? Kei Benedetto'nundedikle
rini duymadnz m?" diye fsldadm, sakinlemesini rica ettim.
"Bu insanlar bize kar iddet kullanmaktan aciz."
Birader Jorge'nin bana cevap verip vermediini bilemi
yorum, nk tam o srada yabanclar yle derinden bir Pater
Noster okumaya baladlar ki, yer gk inledi. Kaln sesleri San
to Stefano dzlne hkim olarak bizleri susturdu. Jorge yan260 JavierSierra

lyordu. Bonhommelar din kardelerinin cesetlerini almaya gel

memilerdi. Byle bir eyi asla yapmazlard. Onlar bedenden
nefret ederdi. Bedeni ruhun zindan, kendilerini ruhun safl
ndan uzaklatran eytani bir engel olarak grrlerdi. Tutuk
lanp hapsedilme tehlikesini gze alarak oraya kadar geldilerse,
lm olan din kardelerinin ruhu iin dua etmeye karar ver
dikleri iindi.
"Hepinize lanet olsun!" diye beddua etti Kei Benedetto, odun ynnn tepesinde yumruklarn havaya kaldrarak.
"Tanr'nn laneti zerinize olsun!"
Tek gzlnn tepkisi hepimizi artt. Kei Jorge ve Mauro Birader onun yere atlayp rtllere doru delirmi gibi ko
tuunu grnce dilleri tutuldu. fkeden kpkrmz kesilmi
ti, yz patlayacak gibiydi, boynundaki damarlar imiti. Tek
gzl yoluna kan ilk kukuletalya iddetle saldrd. Adam y
zst yere dt. Gz dnen Benedetto, elinde Tanr bilir ne
reden kard bir bakla adamn stne kt.
"Hepiniz lm olmalydnz! Hepiniz! Burada olmaya hak
knz yok!" diye bard.
Biz engellemeye frsat bulamadan, biraderimiz ban sa
pna kadar adamn srtna saplad. Bir ac l ykseldi.
" C e h e n n e m e kadar yolunuz var!" diye kkredi.
Daha sonra olanlar hl kafamda bulank.
Kukuletallar birbirlerine bakp bir anda Benedetto'nun
zerine atldlar. Biraderlerinin kanlar fkran yaral srtn
dan ekip ayrarak a m aalarndan birinin gvdesine dayad
lar. Hepsine lanet okumay srdren Benedetto'nun tek gz
n kan brmt.
Dierleriyle ilgili olarak hatrladklarm daha da az. Sek
senlik Jorge koarak kente dnd. O kadar hzl koabileceini
hayal bile edemezdim. Mauro'yu ise gremedim, nk adam
lardan biri kafama bir uval geirip bir kemerle boynumdan
balad. uvaln iinde bir ey vard mutlaka, nk kafama ge
irildikten ksa bir sre sonra, yava yava bilincimi kaybettii
mi fark ettim. Birka saniye sonra yaral kukuletalnn ulumalaGizliAkamYemei 261

rn iitmez oldum, olaanst bir hafiflik duygusu, kollarmla

bacaklarm kar konulmaz biimde ele geirdi.
Buna ramen, baylmadan n c e bir sesin anlayamadm
bir ey mrldandn duyabildim:
"imdi muhterem peder, nihayet phelerinizi akla kavuturabileceim."
Ardndan, sersem bir halde bayldm.

262 JavierSierra

4 3

Mide bulants ve kuvvetli bir ba arsyla uyandm; ne ka

dar sre baygn kaldm bilmiyordum. Etrafmdaki her ey fr
dnyordu, kafam karmakarkt. Btn kabahat akaklarmdaki kesintisiz basntayd. Belirli aralklarla kafatasm soldan
saa dolaan devirli, dairesel bir aryd, btn duyularm al
tst ediyordu. yle iddetle zonkluyordu ki, uzun bir sre gz
lerimi amaya bile kalkmadm. Hatta hatrlyorum, bir yara
mvardiye kafam yokladm ama bir eybulamadm. D a r b e ie
ridendi.
" M e r a ketmeyinpeder. Bireyinizyok. Dinlenin. Birazdan
toparlanrsnz."
Yerimde dorulmaya frsat bulamadan, bilincimi kaybet
m e d e n n c e duyduum kibar sesle irkildim. Beni uzun zaman
dr tanyormu gibi teklifsiz ve sakin bir tonda konumaya de
vam etti:
"Yamzn etkisi sadece birka saat daha srecek. Sonra
kendinizi iyi hissedeceksiniz."
"Yanz m ? "
S e r s e mve gsz bir halde, kollarmla bacaklarm kaskat,
prtkl bir z e m i n e uzanmken, btn gcm toplayp ko
nutum. Beni kapal bir yere getirmi olduklar sonucuna var
dm; nk giysilerimin kuru olduunu hissediyordum, hava da
S a n t o Stefano dzlndeki kadar souk deildi.
"Banza geirdiimiz uval uyku veren bir yaa batrl
mt peder. Eski bir formldr. Bu yrenin byclerinin giz
li forml."
"Zehir..."diyemrldandm.
GizliAkamYemei 263

" Z e h i r saylmaz" diye cevap verdi ses. "Burak, gzelavratotu, subaldran ve hahatan yaplan bir merhem. Her zaman
sonu verir. Kk dozlar halinde deriden verildiinde uyku et
kisi nnda grlr. Ama uzun srmez. Merak etmeyin."
" N e r e d e y i m b e n ? "
"Emniyettesiniz."
" B a n a iecek bir ey verin ne olur."
" D e r h a l peder."
Yabancnn elime verdii testiyi gzm amadan aldm.
Scak arapt. Ac arap hrpalanm vcudumun toparlanmas
na yardmc oldu. Testiyi sk sk tutup btn gcm toplaya
rak gzlerimi araladm ve etrafma bir gz attm.
gdlerim beni yanltmamt. S a n t o Stefano'da deil
dim. Beni karanlar herkimse, Jorge, M a u r ove Benedetto'dan
ayrmlar, kapal, penceresiz bir odaya tek bama kapatmlar
d; ssz bir kr evinde hcre haline getirilmi bir oda olsa ge
rekti. O hasr yaygnn zerinde yllardr yatyordum sanki. Sa
kalm uzamt; biri zerimden D o m i n i k e n cbbesini karma
ya c r e t etmi, onun yerine kaba ynden bir harmani giydirmisti. Peki ne kadar zamandr oradaydm? Hesaplamann im
kn yoktu. Biraderlerim neredeydi? Beni oraya kim gtrm
t? Niin gtrmt?
B o a z m dmlenir gibi oldu.
"Neredeyim... b e n ? " diye sordum tekrar.
"Emniyettesiniz. Burann ad C o n c o r e z z o , Peder Leyre.
Toparlandnz grdme sevindim. Konuacak ok eyimiz
var. B e n i hatrladnzm ? "
"Kim... ne?"diyekekeledim.
M u h a t a b m grmek iin dnmek istedim ama basmdaki
zonklama beni durdurdu.
"Yapmayn peder! Yamz sizi uyuttu ama hafzanz silmedi. B e n her zaman doruyu syleyen adamm, hatrlamad
nz m beni? Kafanz kurcalayan bilmeceyi zmeye sz veren
kii."
Keskin bir ac beynimi sarst. Doruydu syledii. Yce
Tanr. O sesi bir yerde duyduum kesindi. Ama nerede? Ken264 JavierSierra

dimi toparlayp benimle konuan kiinin ehresini grmek iin

byk bir aba gsterdim. Ve T a n r y a kr, nihayet grdm.
T a m arkamdayd. Her zamanki gibi yuvarlak ve krmz. Zm
rt gzleri akve parlak. M a r i o Forzetta'yd bu. Kesinlikle.
"Hatrladnzmbeni?"
Onayladm.
"Sizi buraya getirmek iin bu yola bavurduuma zlyo
rum peder. A m a inann, baka s e e n e i m i z yoktu. yilikle gel
meyecektiniz."Glmsedi.
oul eki beni artt.
"Seeneinizmi?SizkimsinizM a r i o ? "
Forzetta'nn yz adn sylediimi duyunca aydnland.
"Concorezzo'nun iyiinsanlar, peder. n a n c m ziddetkul
lanmamz yasaklyor ama kurnazlk yasak deil."
"Bonhomme'lar...

Sen ha?"

" D e h e t e deceksiniz, biliyorum. Bir heretii hak etti

i hapis cezasndan kurtardnz. A m a bu konuda yargya var
madan n c e , yalvarrm beni dinleyin. Size anlatacak ok e
yim var."
"Biraderlerim neoldu?"
"Sizin gibi onlar da uyutup S a n t o Stefano'da braktk. u
anda, eer donmadlarsa, Milano'ya dnmlerdir ve sizin gi
bi balar aryordur."
M a r i o olduka iyi grnyordu. Birka gn nce yzn
ortadan ikiye blen yarann izi hl belliydi, ama sakal brak
mt ve gneten yanp esmerlemiti. Jacaranda'larn sarayn
daki zindanda benimle konumu olan hayaletten ok farkly
d. Kilo almt, yz mutlulukla ldyordu. Don Oliverio'nun
ulaamayaca bir yerde olduunu bilmek ona iyi gelmiti. B e
nim anlayamadm, niin beni alkoyduuydu. Ben onu zgr
le kavuturmuken, niye zellikle beni tutuklamt?
"Biraderlerim ve ben bu adm atmadan nce ok tereddt
ettik"diyeakladMario,yere,yanbamaoturarak."Sizin Engizitr olduunuzu ve tarikatnzn iki yz yl akn bir sre
dir bizim gibi T a n r y a farkl biimde yaknlaan ailelerin pei
ne dtn biliyorum peder."
GizliAkamYemei 265

"Ama..."
"Ama dn sizi S a n t o Stefano'da grnce, Tanr tarafndan
gnderilmi bir iaret olduunuzu anladm. T a m ben size z
meye sz verdiim b i l m e c e n i n cevabn bulmuken ktnz
karma. Hatrlyor musunuz verdiim sz? Bu bir mucize de
il de nedir? Kusursuz biraderimizi b o r c u m u demek zere si
zi buraya getirmek konusunda ikna ettim."
" B a n a borcunuz filan yok."
"Var, peder. Tanr bizim yollarmz sadece kendisinin bil
dii bir nedenle kesitirdi. Belki size bilmecelerinizi zmekte
yardmc olmam iin deil de, ortak dmanmza kar g bir
lii yapmamz iin."
Bu szleri beni artt.
"Ne demek istiyorsun?"
" B e n i zgrlme kavuturduunuz gn sorduunuz bil
meceyi hatrlyor musunuz?"
Onayladm. Oculos ejus dinumera hl b e n i m iin bir mu
ammayd. Forzetta'nn da bildiini unutmutum neredeyse.
"Sizden ayrldktan sonra Leonardo'nun atlyesine sn
dm. Milano'da beni barndracak tek yerin onun evi olduu
nu biliyordum, yle de oldu. Doal olarak statla konutum.
Sizinle karlamam anlattm, sizin sonsuz cmertliiniz
den bahsettim ve bana yardmc olmasn rica ettim. Beni Bay
Jacaranda'nn fkesinden korumasn istemiyordum sadece, si
ze beni o zindandan kurtarmak iin o n c a z a h m e t e girdiiniz
iin teekkr etmek de istiyordum."
"Ama sen artk stadn rencisi deilsin... yanlyor mu
yum?"
"Deilim. Ama aslnda bir kez onun rencisi olan dai
ma rencisidir. Leonardo rencilerine hep evlatlarym gi
bi davranr; bazlarmz resme devam edecek kadar yetenekli
olmamamza ramen bize kar hep sevecenliini srdrr. Ne
de olsa rettikleri ressamlkla snrl deildir."
"Anlyorum. D e m e k stat Leonardo'nun koruyucu kanat
lar altna sndn. Ne dedi sana peki?"
266 JavierSierra

"Sizin bilmecenizi ona da syledim. Aradnz birinin ad

nn bu bilmecede gizli olduunu anlattm, stat da bilmeceyi
zd."
Kaderin cilvesi. L e o n a r d o kendisini mahvetmek amacyla
Beytanya'ya mektuplar yazan kiinin imzasn zmt, yle
mi? Merak iinde ba d n m e m i yenmeye alp Mario'nun el
lerini tutarak sordum:
"Sylesene, baard m zmeyi?"
"Evet peder. B i l m e c e d e gizli ismi syleyebilirim size."
Bunun zerine M a r i o yere, bacaklarmzn arasna rahibeli kart koydu.
"Bilmecenizi sorduumda stat ok ard" diye devam et
ti. "Bilmeceyi gayet iyi bildiini syledi. Santa Maria keilerin
den biri bir sre n c e ayn bilmeceyi sormu, o da zm."
"Kei Alessandro!"
Ktphanecinin cesedinin zerinde bulunan, yerdekine
benzer bir iskambil kdnn arkasna yazlm msralar ha
trlaynca irkildim. Birden her ey akla kavumutu: Khin,
maskesini drdn renince ldrm olmalyd Kei
Alessandro'yu; ardndan da Leonardo'yu gzden drmek iin
bir plan yapmas gerekmiti. Silik bir keii ldrmek kolay ol
mutu herhalde ama dkn gzdesi olan bir ressam iin durum
farklyd. Dolaysyla onu heretiklikle sulamay tercih etmiti.
Beytanya'ya yazd mektuplarn aklamas buydu.
M a r i o hayal gcmn daha ileri gitmesine izin vermeden
devam etti:
"Evet peder. Kei Alessandro. stadn szlerini gayet iyi
hatrlyorum: ki bilmecenin, iskambille msralarn yakndan
ilikili olduunu syledi. Sizin msralar anlamak rahibeli kart
olmadan mmkn deildi; kart, aradnz ismin ipucunu ba
rndryordu. Ayn sikkenin iki yz gibi."
Mario'ya daha ak konumasn rica ettim. Bunun zeri
ne delikanl Milano'da kendisine verdiim kda yazl Latince
cmleyi alp Visconti-Sforza destesine ait kdn yanna koy
du. O lanet olas yedi msra bir kez daha karmda duruyordu:
GizliAkamYemei 267

"Aslnda aamal basit bir b i l m e c e " dedi. "lk aama, bil

meceyi z m e n i z e yardmc olacak iskambil kdnn belirlen
mesi. 'Gzlerini say, ama yzne bakma.' ok basit bir anlam
var. Dikkat ederseniz, bu ktta kadnn yz dnda bir tek
gz bulmak mmkn."
"yle mi? Nerede?"
M a r i o iyi vakit geiriyormu gibi grnyordu.
"Kuakta peder. G r m y o r musunuz? Kadnn beline ba
l ipin getii dmdeki gz. Adamnzn son derece ustalkla
kulland bir eretileme."

268 JavierSierra

"Ama bu kadarla kalmyor" diye devam etti Mario. "Dikka

tinizi ekerim, aradnz ismin saysn hangi yanda arayaca
mz bilmiyoruz. 'Admn saysn yan tarafnda bulacaksn' b
yk bir bilinmezi aa karyor. Bu sayy sada m arayacaz,
solda m? Ben syleyeyim: Kadnn sana bakmanz lazm."
"Nasl bu kadar emin olabiliyorsun?"
"stat, steganografik bir ayrnt sayesinde cevab buldu."
"Steganografik mi?"
"Yunanllar, herkesin gz nnde olan yazlara veya
eserlere gizli mesajlar yerletirme sanatnda ustaydlar peder.
Yunanca'da steganos 'gizli yaz' demektir, burada byle bir ey
bulunduu da ok aikr. pucu bir imla hatasnda bulunuyor:
Rinvenie aslnda 'r'siz yazlr. Bu mesajn yazar kadar titiz biri
byle bir ayrnty atlam olamaz; dolaysyla msralarnz dik
katle tekrar gzden geirdim ve V haricinde iaretlenmi be
harf daha buldum. Bunlar bir noktayla iaretlenmi. Fark et
meden geebilirsiniz ama baknca greceksiniz: ejus, dinumera, sed, adspiccre ve tradere. Daha n c e kimsenin dikkat etme
mi olmas da tuhafma gitti."
Mario'nun gsterdii eyi grmek iin Khin'in imzasnn
stne eildim ve gerekten de "e", "d", "s", "a" ve "t" harflerinin
bu yersiz noktayla iaretlenmi olduunu grdm.
"Grdnz m imdi?" dedi M a r i o srarla. "Bunlara bir de
fazlalk 'r'yi katnca, 'destra, yani sa kelimesini buluyoruz. Ara
dmz aklamay bulduk."
nanlr gibi deildi. Leonardo daha n c e hibirimizin akl
edemedii eyi yapmt: Rahibeli ktla Roma'ya yazlan mektuplardaki bilmece arasnda iliki kurmutu. ster igd olsun,
ister dahiyane bir gr, dorusu u ki, zme varmak zere
oluumuz bam dndrd.
"Bundan sonras ok basit peder. Hafza sanat'ndan
rendiimize gre, herhangi bir kompozisyonda sayy eller be
lirler. Bu ktta, greceiniz gibi iki elin farkl sayda parma
ortada grnyor. Adamnz sa eli s e m e m i z gerektiini sy
lediine gre, demek ki adnn says be."
GizliAkamYemei 269

"Hafza sanat m? Sen de mi biliyorsun bu sanat?"

"Leonardo'nun en sevdii derslerden biridir."
"Dolaysyla imdi de adndaki harflerin toplam be olan
bir kei b u l m a m gerekiyor, deil mi?"
" G e r e k yok" dedi M a r i o , iyice gururlanarak. "stat L e o nardo buldu bile. Ad Benedetto.* Santa Maria'da isminin say
sal deeri 5 olan tek kei o."
B e n e d e t t o ha? Bu aklamayla birlikte yzm deimi ol
mal nk M a r i o bana bakakald. B e n e d e t t o ha? Rahibenin
kuandaki tek gz gibi tek gzl olan adam, yle mi?
Bu istihza karsnda ne diyeceimi bilemedim.
Nasl olup da daha n c e anlayamamtm? Tek gzlnn,
bakeiin sa kolu sfatyla manastrn btn srlarna vkfol
duunu ve Leonardo'ya saldracak kadar hiddetli tek kei oldu
unu nasl dnememitim? K h i n e ilikin bilgilerime tpatp
uymuyor muydu; onun, Toscanal'nn dnek bir mridi olduu
nu sezmemi miydim? ehresi Cenacolo'da havari Tomas' can
landrmyor muydu ve bu, nceleri stadn rgtnde yer ald
n kantlamyor muydu?
Mario'yu kucaklarken n c e kimin peine deceimi tam
bilemiyordum: Kei Alessandro'nun katilinin mi, bu sapkn
Hristiyanlar topluluunun mu?

270 JavierSierra

4 4

Kei B e n e d e t t o tekrar leenin zerine aksrd ve yine ph

t halinde kan tkrd.
Kt grnyordu. Hem de ok kt.
Santo Stefano dzlnde alt saat boyunca ak havada,
karn zerinde, baygn halde, yalnayak yattktan sonra, tek
gzl normal nefes alamaz olmutu. ksryordu. Cierleri su
dolmutu, hareket e t m e s i giderek zorlayordu.
Bakei hastaneye gnderilmesini emretti. Orada yatr
lp dier hastalardan ayrld, kokulu buular yapld, her gn
kan alnd ve iyilemesi iin hararetle dua edildi. Ama Benedet
to uyuyamyordu. Atei ykseldike ykseliyordu, herkes le
ceinden phe ediyordu.
O c a k aynn son gn, Santa M a r i a keilerinin en hrn,
bitkin bir halde lm dualarnn yaplmasn rica etti. leden
sonray sayklayarak geirmi, garip dillerde anlalmaz cmle
ler sylemi, biraderlerini azarlayp ruhlarnn kurtulmasn is
tiyorlarsa yemekhaneyi atee vermeleri iin srar etmiti.
Benedetto'ya kutsal yalar sren, cemaatin elli yl boyun
ca hizmet vermi duayeni, Benedetto'nun eski dostu Kei Nicola Zessatti oldu. Daha n c e gnah karmasn sylemi ama
tek gzl istememiti. Santo Stefano'da olanlarla ilgili tek keli
me bile etmek istemiyordu. Btn abalar boa kt. Ne dua
yen, ne de bakei, b e n i m akbetimle ya da bize saldran adam
larla ilgili tek kelime koparamadlar kendisinden.
aresizlik iinde birka gn geirdiklerini biliyorum. Ne
kadar garip gelse de, Kei Jorge'nin de onlara yardm dokun
mad. Sadaka sorumlusu karmza kan siyahl keileri pek
GizliAkamYemei 271

hatrlamyordu. Hem gzleri iyi grmyordu, h e m de ya ona

azizlik ediyordu. Dolaysyla, tek gzlnn aralarndan birine
bakla saldrdn sylediinde, delirdiine hkmettiler. Jorge
Santa M a r i a hastanesine, Benedetto'yla ayn b l m e yatrld;
elleri donmutu, souk algnlysa, mucize eseri ksa zaman
da iyileti.
n c biraderim Kei Mauro'ya gelince; olanlarn etki
siyle dili tutulmutu, gnlerdir konumuyordu. G e n olduun
dan souktan fazla etkilenmemiti ama Santa Maria'ya dnd
nden beri hcresinden ktn gren olmamt. O n u ziya
ret edenler, bo baklarn grnce dehete dtler. Herhan
gi bir ey yiyemiyor, kendisiyle konuulduunda dikkatini vere
miyordu. Akln oynatmt.
Bakeie Peder Benedetto'nun ktlediini haber ve
ren, Kei Jorge oldu. 31 O c a k Sal gnyd. Sadaka sorumlu
su Bandello'yu yemekhanede buldu; Leonardo'yla Cenacolo'nun
son gelimelerini gzden geiriyordu.
Donna Beatrice'nin cenazesinden ve b e n i m ortadan kaybo
luumdan sonra, Toscanal ilerine grlmedik bir hararetle sa
rlmt. Durup dururken eserini bitirmek iin acele ediyordu.
rnein o gn Aziz Yuhanna'nn ergen e h r e s i n e son rtula
r yapmt ve her eye pheyle bakan bakeie gururla gs
termekteydi.
Havari mkemmel olmutu. Uzun sar salar omuzlarna
dklm, baklar mahmur, gzleri aa evrilmi, ba ita
at edercesine saa eikti. ehresi etrafa k sayordu. Bakan
mistisizme davet eden doast, sihirli bir ltyla parlyordu.
" B u ehreye bir gen kzn modellik ettiini duydum."
Jorge yemekhaneye girdiinde ilk duyduu, bakeiin bu si
temi oldu. Bulunduu yerden, stadn glmsediini gremedi.
"Dedikodular abuk yaylyor" dedi Leonardo mztehzi.
"Ve sizin tahta kularnzdan ok daha uzaklara gidebiliyor."
"Pekl muhterem bakei. nkr etmeyeceim. Ama ba
na kzmadan nce unu bilmeniz gerekir ki, gen kz sadece
272 JavierSierra

sa'nn ok sevdii havariye birka rtu yapmak iin kullan

dm."
Jorge stadn hrnlnn stnde olduunu derhal anlad.
" D e m e k ki doru."
"Yuhanna ok yumuak bir insand Peder Bandello" diye
devam etti Leonardo. "Bildiiniz gibi, havarilerin en genciydi
ve sa onu kk kardei gibi severdi. Hatta evlad gibi. Keile
rinizin arasnda, Yuhanna'nn ncil'deki tasvirine uygun saflk
ta birini bulamadm da biliyorsunuzdur. Portresini tamamla
mak iin m a s u m bir gen kzdan yararlanm o l m a m n ne ne
mi var? Size sunduum sonuca baknca, bunda ne ktlk g
ryorsunuz?"
"Peki bu gen kzn kim olduunu syler misiniz?"
"Elbette sylerim." Leonardo kibarca eildi. "Ama tand
nz sanmyorum. Ad Elena Crivelli. Soylu bir Lombardiyal ai
lenin kz. Birkagn n c e statLuini'yle birlikte atlyemegel
di. O n u grr grmez, Cenacolo'yu bitirmem iin Tanr tarafn
dan bana gnderildiini anladm."
Bakei stada yan yan bakt.
"Ah, onu bir grseydiniz!" diye devam etti ressam. "Kusur
suz, byleyici bir gzellie sahip, Yuhanna'nn ehresi iin bi
ilmi kaftan. Yuhanna'mzn u andaki saadet ifadesini bana o
armaan etti."
"Ama Paskalya yemeinde gen kz yoktu stat."
"Bundan kim emin olabilir m u h t e r e m peder? Ayrca ben
Elena'nn sadece ellerini, baklarn, dudaklarndaki teslimi
yet ifadesini ve elmack kemiklerini kullandm, yani en masum
zelliklerini."
" M u h t e r e m peder..."
Konumada bir boluk olmasn sabrszlkla bekleyen Ke
i Jorge'nin mdahalesi Bandello'ya cevap verme frsat brak
mad. Kei aceleyle diz ktkten sonra bakeiin kulana
yaklaarak tek gzlnn salna ilikin kt haberi iletti.
" B e n i m l e birlikte gelmeniz gerek" diye fsldad. "Hekimler
fazla vaktinin kalmadn sylyorlar."
GizliAkamYemei 273

"Nesi var?"
"Nefes alamyor, teni de gittike soluyor peder."
Leonardo Jorge'nin sargl ellerine merakla bakt ve birka
gn n c e Milano dnda saldrya urayan keilerden biri ol
duuna hkmetti.
" B a n a sorarsanz" diye araya girdi, "biraderiniz veremden
mustarip. Tedavisi olmayan, lmcl bir hastalk."
"Ne diyorsunuz?"
" T a r i f ettiiniz belirtiler verem belirtileri. Uygun grrse
niz, strabn hafifletmek iin tbbi bilgilerimden yararlanabi
lirsiniz m u h t e r e m biraderlerim. nsan vcudunu yeterince ta
nyorum, size etkili bir tedavi nerebilirim."
"Siz mi?" dedi Bandello. "Ondan nefret ettiinizi sanyor
dum..."
"Yapmayn peder. M i n n e t borlu olduum birinin ktl
n isteyebilir miyim? Hatrlayacak olursanz, Kei Benedetto Cenacolo'd Aziz Tomas'a modellik etti. Yuhanna'y resme
derken beni aydnlatan Elena'dan nefret edebilir miyim? Ya da
ehresini Yahuda skariyot'a dn veren ktphaneciden? Ha
yr. Biraderinize Cenacolo'nun en nemli havarilerinden birinin
ehresini borluyum."
Bakei ban eerek nezaketine teekkr etti; stadn
szlerindeki istihzann farkna varmamt. Aziz Tomas'n, Ke
i Benedetto'nun gen halinin btn zelliklerini sergiledii
doruydu. Hatta Toscanal yzndeki vahim sakatl gizlemek
iin onu profilden r e s m e t m e zahmetine bile katlanmt. Ama
Benedetto'yla stadn uzun zamandr aralarnn iyi olmad da
doruydu.
Leonardo Bandello'nun izniyle fralarn alelacele topla
d, boya ielerini kapatt ve hzl admlarla yakndaki hastane
ye doru yola koyuldu. Yolda Kei Nicola da onlara katld; g
m kutsanm su kabn ve kutsanm yalarn bulunduu i
eyi gtryordu.

274 JavierSierra

Kei Benedetto'yu ikinci katta, az saydaki tek kiilik oda

larn birinde bir yatakta yalnz buldular; yata tavandan as
l iri bir keten bezle rtlyd. Kapsna geldiklerinde stat ke
ilerden kendisini b a h e d e beklemelerini rica etti. Tedavinin
ilk aamasnn m a h r e m i y e t gerektirdiini aklad; kendisi gi
bi veremin lmcl yayntlarna bak olan insanlarn say
s pek azd.
Leonardo tek gzlnn yatann karsnda tek bana kal
dnda, aralarndaki bezi ekti ve huysuz ihtiyara bakt. "Onu
dmanlarndan kurtaracak makine niin hl icat edilmedi?"
diye dnd. Cesaretini toplayp uyandrmak iin sarst.
"Sizha?"
Kei B e n e d e t t o heyecanla doruldu.
" N e iiniz var burada?"
Leonardo lmdeindeki keii merakla inceledi. Bekle
diinden daha kt grnyordu. Yanaklarndaki mavimsi gl
ge hayra alamet deildi.
"Dada saldrya uradnz duydum biraderim. Gerek
ten zldm."
"Riyakrl brakn stat Leonardo!" Tek gzl ksrp
balgam kard. "Olup bitenleri siz de b e n i m kadar iyi biliyor
sunuz."
"Eer yle dnyorsanz..."
"Concorezzo'lu biraderlerinizdi, deil mi? T a n r y redde
den ve nsanolu'nun ilahi niteliini inkr eden o erefsizler...
Defolun buradan! Brakn huzur iinde leyim!"
"Hasta olduunuzu renir renmez sizi grmeye geldim,
B e n e d e t t o . B e n c e acele hkm veriyorsunuz. Hep yle yapar
snz zaten. Szn ettiiniz kiiler T a n r y reddetmiyor. O n
lar K u r t a r c y a ilk havarilerin tapt gibi tapan gerek Hristiyanlardr."
"Yeter! Daha fazlasn duymak istemiyorum! Bana bundan
sz etmeyin! Gidin buradan!"
Tek gzl fkeden kpkrmz kesilmiti.
GizliAkamYemei 275

" B i r an durup dnecek olursanz peder, o 'erefsizler' ha

yatnz balamakla size inanlmaz bir merhamet gstermi
oldular. stelik aralarndan bazlarn gznz krpmadan l
drdnz bile bile."
Keiin fkesi bir anda aknla dnt.
" B unecret,Leonardo?"
"Sizin neye dntnz biliyorum. Beni buradan ko
parmak ve btn bu insanlarn inancn karanlkta brak
mak iin elinizden geleni yaptnz da biliyorum. n c e Kei
Alessandro'yu ldrdnz. Ardndan Birader Giulio'nun kalbi
ni ikiye bitiniz. Kusursuzluk yolundaki biraderleri mavallar
nzla serseme evirdiniz..."
"Heretiklik yolundaki desek daha doru olur" dedi B e n e detto, tek gzn fal ta gibi aarak.
"Ve srf kendinizi dlayarak bana kar gizli bir sorutur
ma balatlmas iin Roma'ya Kehanetbalkl, felaket habercisi
imzasz mektuplar gnderdiniz. yle deil m i ? "
" L a n e t i m zerinize olsun Leonardo!" Keiin gs hrl
dad. " L a n e t i m ebediyen zerinize olsun!"
Ressam hi istifini bozmadan yanndan hi ayrmad be
yaz bez kesesini kuandan zd ve yatan zerine brakt.
Kese her zamankinden daha dolu grnyordu. stat trensel
bir edayla keseyi at, iinden kard mavi kapl kk kitab
iltenin zerine koydu.
"Tandnz m?" dedi kurnazca glmseyerek. "imdi bana
lanet okusanz da, ben sizi balamak zere geldim buraya pe
der. Ve size selamet sunmaya. Hepimiz T a n r n n kullaryz, se
lameti hak ediyoruz."
Kitab iki kar tesinde grnce B e n e d e t t o ' n u n gz he
yecandan ald.
"Aradnz buydu, deil mi?"
"Inte...rrogatio Johan...nis" diye heceledi B e n e d e t t o , kitabn
srtnda yazl adna bakarak. "Yuhanna'nn S o n Ahdi! Rabbin
gkyznde, gizli akam yemeinde ok sevdii mridine ver
dii cevaplarn yazl olduu kitap."
276 JavierSierra

"Gizli Akam Yemei, doru. Dnyaya sergilemeye karar

verdiim kitap."
Benedetto kitaba dokunmak iin zayf kollarndan birini
uzatt.
"Eer bunu yaparsanz Hristiyanlk sona erer" dedi, du
rup derin bir nefes alarak. "Bu kitap lanetli. Bu dnyada hi
kimse onu okumay hak etmiyor... t e k i dnyada, Gklerdeki
Babamz'n yannda ise, kimsenin ona ihtiyac yok. Yakn onu!"
"Oysa bir zamanlar onu elde e t m e k istemitiniz."
"Evet, doru" diye homurdand tek gzl. "Ama kendi
ni beenmilik gnah ileyeceimi anladm. Sizin giriimini
zi onun iin terk ettim. Sizin iin almaktan onun iin vaz
getim. Alessandro ve G i b e r t o Biraderler gibi benim de kafa
m sama sapan eylerle doldurdunuz; ama ben sizin niyetini
zi vaktinde anladm..." dedi acyla kvranarak... "ve sizden kur
tulmay baardm."
Yz iyice solan tek gzl elini gsne gtrd, sonra bo
uk bir sesle devam etti:
"Ne istediinizibiliyorum Leonardo. KatolikMilano'yaaca
yip fikirlerle geldiniz... Arkadalarnz, Botticelli, Raffaello, Ficino, hepsi kafanz T a n r y a ilikin bo inanlarla doldurdular.
imdi de Tanryla aracya, Kiliseye gerek kalmadan dorudan
temas kurmann formln dnyaya aklamak istiyorsunuz."
"Tpk Yuhanna'nn yapt gibi."
"Halkbukitaba inanrsa, Yuhanna'nn Gkyz Krallnda
Rab'la konutuunu ve oradan dnp konutuklarn yazdn
bilirse, kimsenin Petrus'un rahiplerine ihtiyac olur mu?"
"Gryorum ki anlamsnz."
"Magripli'nin b u n c a zaman sizi desteklemesinin sebebinin
de..." B e n e d e t t o tekrar ksrd, "Roma'y zayf drerek g
lenmek olduunu biliyorum. Eserinizle iyi Hristiyanlarn inan
cn deitirmek istiyorsunuz. Siz bir eytansnz. Lucifer'in o
lusunuz."
stat glmsedi. lm deindeki kei ne kadar titiz bir
plan olduunu hayal bile edemiyordu: Leonardo aylardr FranGizliAkamYemei 277

sz ve talyan ressamlarn Cenacolo'yu grp kopya etmelerine

izin veriyordu. Andrea Solario, Giampietrino, Bonsignori, Buganza ve daha niceleri, tekniine ve figrlerin benzersiz yerle
imine hayran olarak resmini kopya etmiler ve Avrupa'nn b
yk blmnde yaymaya balamlard. stelik tartlr a secco* resim teknii dayanksz olduundan, eserini kopya e t m e
projesi aciliyet kazanmt. Cenacolo mucizesi, stadn isteiyle
yok olmaya mahkmdu ve sadece srekli, titiz ve planl bir ye
niden retme ve her yerde yayma abas gerek projesini kurta
rabilirdi... Ve bu arada tarihte hibir sanat eserinin baaramad
eyi baararak srrn yayabilirdi.
Leonardo cevap vermedi. Niye versindi ki?
Yuhanna'nn, u anda tek gzlnn yatann stnde ak
duran ncil'in yazarnn ehresini tamamlarken kulland fra
lara srd vernik ve tinerin kokusu ellerine sinmiti. Ayn ki
tab Milano dkleri Visconti-Sforza'lar destelerindeki rahibe k
dnda kapal olarak resmetmilerdi; Floransa katedrali Santa
Maria dei Fiore'nin giriinin hemen stnde, M e r y e m Ana'nn
kucanda grnen de ayn kitapt. Ksacas, Leonardo'nun im
di dnyaya aklamaya niyetlendii gizlici bir kitap.
Leonardo tek kelime etmeden kitab alp ilk sayfasn a
t. Benedetto'dan, yemekhanedeki Rabbin yemei sahnesini ha
trlamasn ve plann anlamak iin aba gstermesini rica etti.
Sonra byk bir ciddiyetle kitab alp okudu:
Ben, sizin kardeiniz olan ve straptan paym al
dm iin gkyz krallna girebilen Yuhanna,
Rab sa Mesih'in gsne yaslandmda, ona de
dim ki: "Rabbim, sana kim ihanet edecek?" O da
bana cevap verdi: " B e n i m l e ayn tabaa el uzatan.
eytan o srada onun iine girdi, o anda beni nasl
ele vereceini dnmeye balamt bile".

*) Kuru fresk, (.n.)

278 JavierSierra

Benedetto irkildi:
"Cenacolo'da resmettiiniz bu... Yce Tanrm."
Leonardo onaylad.
"Lanet olas ylan!" dedi B e n e d e t t o ksrerek.
"Yanl anlamayn peder. B e n i m eserim bu ncil'in bir sah
nesinden ibaret deil. Yuhanna Rab'be dokuz soru sordu. ki
si eytan'la ilgiliydi, maddenin ve ruhun yaradlyla,
Yahya'nn vaftiziyle ve sonuncusu da sa'nn dnn mjde
leyecek olan iaretlerle. Ik ve glgeye, iyilik ve ktle, dn
yay harekete geiren zt kutuplara ilikin sorular..."
"Ve btn bunlar bir by ieriyor, biliyorum."
"Biliyor musunuz?"
stadn yznde aknlk okunuyordu. lme kar dire
nen ihtiyarn zeks hl keskindi.
"Evet..." dedi nefes nefese: "Mut-nem-a-los-noc... Roma'dakiler de biliyorlar. B e n ilettim kendilerine. Pek yaknda sizi ya
kalayp bunca sabrla rgtlediiniz eyi parampara edecekler
Leonardo. te o gn, ben mutlu leceim stat."

GizliAkamYemei 279

4 5

On iki gn sonra
Milano,

22 ubat 1497

"Mut-nem-a-los-noc..."
O garip cmleyi ilk kez Aziz Petrus Krss Yortusu'nda
duydum. Kei B e n e d e t t o ruhunu Santa M a r i a hastanesinde, o
korkun ksrk krizlerinin birinin ortasnda Tanr'ya teslim
edeli yaklak iki hafta olmutu. Tanr onun kibrini cezalandr
d. Roma'nn stat Leonardo'ya gazabn aa kararak pro
jesini yerle bir etmesini grmeye Khin'in vakti yetmedi. Hzla
ktledi. G e c e gndz onunla ilgilenen hekimler, ihtiyarn sesi
kmaz olup btn vcudu su topladnda teslim oldular.
B e n e d e t t o Kllenme arambas* gnakamzeritekba
na, ateler iinde yanarak, beni yanna getirtip Toscanal aley
hinde kkrtmak iin umutsuzca bir aba iinde, saplant ha
linde adm mrldanarak ld. Ne yazk ki b e n i m bonhommelar
arasndaki inzivamdan d n m e m e daha ok vard.
imdi, M a r i o Forzetta'nn beni Milano'ya gndermek iin
o belirli n beklediini dnyorum. Concorezzo'da kaldm
haftalar boyunca M a r i o tek gzlnn hastalndan bana hi
sz etmedi; onun aleyhinde hareket e t m e m , beinci emre kar
gelerek gnah ilediini Engizisyona bildirmem iin beni ik
na etmeye almad, ona olan nefretini kusmad. Tutumu beni
ok artt. Gizli yaznn srlar konusundaki renimi sayesin
de Peder Benedetto'nun maskesini drmeyi ve karmak im*) Hristiyan yortu takviminde Byk Perhiz'in ilk gn. (.n.)

280 JavierSierra

zasn zmeyi baarmt; ama garip ahlak anlay, din karde

lerinin katledilmesinin intikamn almasn yasaklyordu. Bu ne
tuhafbir inant.
Concorezzolu'larn beni temelli orada tutacaklarn d
nmeye baladm. Hayata olan ar sayglar yznden iimi
bitirmediklerini anladm; ama kydeki herkesin, beni serbest
braktklar takdirde hayatlarnn tehlikeye deceinin bilin
cinde olduundan da haberdardm.
Tartma gnler boyunca srd. Bu sreden yararlanarak
onlarn arasna karp detlerini rendim. Dua etmek iin as
la bir kiliseye adm atmadklarn r e n m e k beni artt. Bir
maaraya girmeyi ya da ak havay tercih ediyorlard. Onla
ra ilikin bilgilerimin ou doruland; rnein ha reddettik
leri, kutsal kalntlar tanmayp maddi bedenin mundar, hatta
bir zamanlar byk azizlerin ruhunu barndrd halde eyta
ni saydklar. A m a beni ok artan eyler de kefettim. r n e
in, lm karsndaki sevinleri. H e r geen gn, tensel klfla
rndan kurtulup Tanr'nn aydnlk ruhuna yaklaacaklar na
biraz daha yakn olmalarna krediyorlard. Kendilerine "Ger
ek Hristiyan" diyen bu adamlar bana merhametle yaklayor,
beni ayinlerine katmak iin byk aba gsteriyorlard.
G n n birinde M a r i o odama gelip tela iinde beni
uyandrd; h e m e n giyinmemi rica etti ve dadan aa, Porta
Vercellina'ya giden parke tal yola gtrd. Ben sersem gibiy
dim. G e n kusursuz, cemaatinin t a m a m n tehlikeye atacak bir
karar vermiti: Bir Katharosu cemaatini ieriden grm, du
alarna ahit olmu, Hristiyanln son "kusursuzlarnn zaaf
larn bilen bir Engizitr serbest brakyordu. Her eye ramen
bana zgrlm geri verme tehlikesini gze alyordu. Niin?
Ve neden o gn, yle aceleyle?
o k g e m e d e n renecektim.
Beni dkn arazisine gtrecek yola yaklatmzda, M a
rio ilk ve son olarak farkl bir tonda konutu benimle. stn
de bembeyaz, dizlerine kadar inen ynl bir harmani vard, gr
GizliAkamYemei 281

salarn bir bantla toplamt. B e n i son bir tuhaf ayine gt

rr gibiydi.
"Peder Leyre" dedi ciddi bir edayla, "sa'nn gerek mrit
lerini tanyorsunuz artk. Silah kullanmadmz, doaya zarar
vermediimizi kendi gzlerinizle grdnz. Zaten bu sebep
ten tr ve sa'nn ilk izleyicileri sizi zgrlnzden mah
rum e t m e m i z i asla kabul etmeyecekleri iin, sizi daha fazla tu
tamayacaz. Siz bundan farkl bir dnyaya aitsiniz. nsanlarn
T a n r y a srtlarn dndkleri bir demir ve altn dnyas..."
Cevap vermek istedim ama M a r i o izin vermedi. Bana bir
dosttan ayrlrm gibi hznle bakyordu.
" u andan itibaren" diye devam etti, "kaderimiz sizin eli
nizde. Hal seferlerinizde m k e m m e l e n dile getirilmiti: Deus
lo volt! Baba byle istedi. Ya bizi balayp bizim saflarmza
katlarak siz de bir kusursuz olursunuz; ya da bizi ele verir, l
mmze ve evlatlarmzn mahvna sebep olursunuz. Ama han
gi yolu izleyeceinizi siz zgr iradenizle seeceksiniz. Biz ne
yazk ki bask altnda yaamaya alz. Bu bizim kaderimiz."
" B e n i serbest mi brakyorsun?"
"Aslnda tutuklu deildiniz zaten peder."
Ne diyeceimi bilemeyerek baktm ona.
"Sizden bir tek ey rica edeceim: Bizi Engizisyona teslim
etmeden nce, sa'nn da bir kanun kaa olduunu hatrlayn."
Bu szleri syledikten sonra M a r i o beni kucaklayp sk
ca sarld. Ardndan, afa mjdeleyen belli belirsiz aydnla
bakarak iinde ekmek ve biraz meyve bulunan kk bir kn
verdi elime ve Milano yolunda tek bama brakt.
"Yemekhaneye gidin" diye buyurdu, yoku yukar orma
na dalmadan nce. "Yemekhanenize. Sizin bulunmadnz s
re iinde sizi etkileyecek birok olay oldu. Bunlar dnn ve
sonra hangi yolu seeceinize karar verin. U m a r m bir gn tek
rar karlar ve din kardeleri olarak gz gze bakrz."

282 JavierSierra

Drt saat yrdkten sonra ufukta Milano surlarnn silu

etini setim. Yce Tanr beni ne garip bir snava tbi tutmutu!
M a r i o beni dkn sarayna dman Kei Benedetto'yu orta
dan kaldrmam iin mi iade ediyordu, yoksa bilemediim ba
ka bir nedenle mi?
Concorezzo'da geirdiim gnlerin beni ne kadar deitir
diini muhafz karakoluna yaklatmda anladm. Girite d
kn muhafz bana selam bile vermedi. Onun nazarnda yak
lak bir ay n c e S a n t o Stefano ormannda kaybolan saygde
er Dominiken deildim artk. O n a kabahat bulamadm. Btn
kent, o adamn bir pusuda can verdiini sanyordu. Kimse beni
beklemiyordu. Baya ve pis bir grnmm vard, bir kyl gi
bi giyinmitim. zerimdeki siyah pantolon ve kaba koyun postuyla obana benziyordum. G r ve kara bir sakal yzm rt
yordu. Tral salarm bile uzamaya balamt, rahip olduum
anlalmyordu.
Muhafz karakolunu kimseye bakmadan getim ve beni
Santa Maria'ya gtrecek dar sokaklara daldm. Hava gneli
ve gnlerden c u m a r t e s i olmamasna ramen kentte bir bayram
havas vard. M a n a s t r n evresi bayraklarla, elenklerle, kurde
lelerle sslenmiti; sokaklarda ok sayda insan sohbet ediyor
du. Grne baklrsa, dk az nce, nemli bir kutlamaya gi
derken oradan gemiti.
Btn bu amatann sebebini bir kadnn azndan duy
dum: Leonardo Cenacolo'yu tamamlamt ve Ekselanslar Magripli Ludovico btn ihtiamyla alelacele resmi grmeye git
miti.
"Cenacolo'yu.

m u ? "

Kadn bana glerek bakt.

"Siz nerede yayorsunuz?" dedi bir kahkaha atarak. " B
tn kent halk resmi grmeye gidecek! Herkes! Bir mucizeymi
diyorlar. G e r e k gibiymi. Keiler bir ay boyunca herkes gre
bilsin diye manastr ak tutacaklar."
M i d e m e sankibiryumrukoturdu. Toscanal yldan uzun
sredir zerinde alt ii bitirmiti; ama K h i n i n ne pahasGizliAkamYemei 283

na olursa olsun durdurmak istedii korkun projeyi de bitirmi

miydi acaba? Peki ya bakei? O da eserin bysne mi kapl
mt? zel yardmcsnn gerek kimlii konusunda bakeii
derhal haberdar e t m e m gerekmiyor muydu? Karsna nasl
kacaktm peki? Beni karanlar hakknda ne diyecektim?
M a g e n t a caddesine kadar trmandktan ve manastrn et
rafn dolaan uzun kuyruu getikten sonra, aknlktan dilim
tutuldu. M i l a n o Dk dev bir platformun zerinde, siyah kadi
feden bir tunik ve srma eritli bir apkayla muhteem bir g
rnt sergiliyor, kentin ileri gelenleriyle sohbet ediyordu. Ara
larnda matematiki Luca Pacioli'yi de grdm, rahat grn
yordu. Biri, daha birka gn n c e Magripli'ye, Yaradl'n sr
larn aa kard lahi Oran zerine adl kitabn sunduu
nu syledi. Saray vakanvisi Antonio Billi'nin, az n c e grd
gzellikten gzleri kamam gibiydi.
stat Leonardo'yu da grdm; ikinci plana ekilmi, k
k bir hayranlar topluluuyla bir ey konuuyordu. Hazr bu
lunanlarn hepsi ok k giyinmiti ama biraz gergin grn
yorlard. Birinin gelmesini beklermi ya da trende bir eylerin
ngrld ekilde gereklemediini bilirmi gibi etrafa ba
kp duruyorlard.
Olup bitenleri etraftakilerin konumalarndan anlamak
iin yle bir aba gsteriyordum ki, birinin kalabaln arasn
dan kendine yol aarak bana doru ilerlemekte olduunu fark
e t m e d i m .
" S e n beni koru T a n r m ! " diye haykrd, yanma gelip omzu
ma dokunarak. "Herkes sizi ld sanyordu, Peder Leyre!"
Yanma gelen kaz tyyle ssl m o r apkal, klc beline
asl, svari izmeli, yapl adam Oliverio Jacaranda'yd. O n c a
Lombardiyal arasnda telaffuzu onu ele veriyordu.
"Yzleri asla unutmam. Hele sizinkini!"
" D o nOliverio..."
spanyol beni tepeden trnaa szd, neden siyah-beyaz
Dominiken kyafetimi giymemi olduumu anlayamad. San
ta M a r i a Meydan'na arabasyla Leonardo'nun eserini grme284 JavierSierra

ye gelmiti. Deerli nesneler tccar sfatyla ayrcalkl bir ko

numdayd ve D o n n a Beatrice'nin cenazesinden bu yana kentin
en nemli sosyal olaynn merkezinde bulunabiliyordu.
"Peder..." dedi kekeleyerek. "Banza ne geldi, syler misi
niz? Pek iyi grnmyorsunuz. Nedir bu stnzdeki kyafet?"
D u r u m u m u ele vermeden inanlr bir mazeret uydurma
ya altm. ki haftay akn bir sre boyunca, onun hapsettii
ahsn ats altnda bulunduumu syleyemezdim. Sadakatsiz
lik olurdu ve byle bir ifaat karsnda Tanr bilir spanyol na
sl bir tepki gsterirdi.
"Latince bilmeceler zme merakm hatrlyor musunuz?"
Jacaranda onaylad.
"Milano'ya byle bir bilmece z m e y e geldim, tarikat ba
kanmn emriyle. zebilmek iin de, bir sre boyunca orta
dan kaybolmam gerekti. imdi de aratrmalarma devam et
mek zere tebdili kyafetle geri geldim. Bu yzden sizden ke
tum olmanz rica edeceim."
"Ah bu keiler! Hep esrarengiz!" deyip glmsedi. " D e m e k
San Francesco il Grande'deki cinayetleri aratrmaya devam et
mek iin ortadan kaybolmu gibi yaptnz, yle deil mi?"
"Bunu da nereden kardnz?" dedim aknlkla.
"Grnnzdentabii.Bukentteb e n i mbilmediimpekaz
ey olduunu sylemitim size. Klnz bana Fransiskenler'in
Mastasnn

karsnda l bulunan zavalllar hatrlatt."

"Ama..."
"Amas filan yok!" diye atld. "Ynteminize hayran oldum
peder. Katili bulabilmek iin kurban klna girmeyi asla akl
edemezdim..."
Sustum.
G n n birinde onunla karlatm takdirde aramzda
tatsz bir konuma geeceini defalarca hayal etmi olduum
dan, birdenbire b e n i m adma endielendiini grmek beni a
rtmt. Ne de olsa onun iine burnumu sokmu, onun hap
settii birini serbest brakm ve Kei Alessandro'nun lmy
le ilgili olarak Leonardo da Vinci'ye ynelttii sulamalara yeGizliAkamYemei 285

terince ilgi g s t e r m e m i t i m . Don Oliverio'nun dnecek da

ha nemli konular olduu akt. Antikac kaygl grnd g
zme. Forzetta'nn kana neredeyse hi deinmeyip Kei
Alessandro'yla San F r a n c e s c o haclarnn lmlerini aratr
mak iin oluturduum stratejinin paras zannederek ba
lad. Sanki benim "kusursuz" kyafetim dikkatini en ok eken
ey olmutu.
"Milano'ya dneli ok zaman oldu mu?" Konuyu deitir
mek istedim.
" O n gn kadar olmutur. Dorusu o zamandan beri de sizi
aryorum. Pusuya dp ldnz duymutum..."
"Neyse ki doru deil."
" B e n de buna sevindim peder."
"Syleyin bakalm, niye aryordunuz b e n i ? "
"Yardmnza ihtiyacm var" dedi szlanrcasna. "Tan
tmz gn stat Leonardo'yla ilgili sylediklerimi hatrlyor
musunuz?"
"Leonardo'ylam ? "
Toscanal'y son grdm yere, arkama bir gz attm.
Jacaranda'nn azndan k m a k zere olan haksz cinayet sula
masn duymasn istemiyordum. Sonra onayladm.
"Gzel. Biliyorsunuz Roma'ya gittim, orada papaya yakn
bir dostum stat Da Vinci'nin Cenacolo'ya gizlemek istedii ni
hai srr bana aklad."
"Nihai sr m?"
spanyolun aln pheciliim karsnda krt.
"Ktphanecinizin mezara gtrd sr, Peder Leyre.
Donna Beatrice d'Este'nin benden bulmam istedii ama ona
teslim edemediim 'mavi kitap'tan bulup kard sr. Hatrla
dnz m?"
"Evet."
" B u srr biliyorum Peder Leyre. Toscanal'nn mehur bil
mecelerinden biri. Siz bilmece zmekte uzman olduunuza ve
konumunuz itibaryla kimsenin su orta olamayacanza g
re, z m e m e yardmc olabileceinizi dndm."
286 JavierSierra

Oliverio bu szleri bastrlm bir fkeyle syledi. Sesinde

dostu Alessandro'nun intikamn alma arzusunu seziyordum.
Hedefi yanlt ama yine de dostunun ona verdii srr merak
ediyordum. Ayn srrn Beytanya'da da bilindiini ve gnlerdir
beni bulup iletmek iin ellerinden geleni yaptklarn hayalim
den geirmiyordum.
"Bana bu srr syleyecek misiniz u halde?"
"Ancak Cenacolo'nun karsnda, peder."

GizliAkamYemei 287

4 6

Ne garip bir duygu.

M a r i o Forzetta'nn beni Milano'ya iade etmeden n c e ver
dii paavralar iinde Santa M a r i a Kilisesinin kapsndan ie
ri girdiimde karlatmz keilerden hibiri beni tanma
d. Tts kokusu beni tereddde srkledi. Sanki ilk kez bir ki
liseye adm atyordum. Tavan ssleyen iek motifleri, krmz-mavi baklavalar ve geometrik desenler bolluu Tanr'nn evi
ne yakmayan bir arlk gibi grnd gzme. O gne kadar
hi bunlara dikkat e t m e m i t i m ama imdi birden rahatsz et
milerdi beni.
Oliverio rahatszlm fark etmedi; beni apsise doru s
rkledi, sonra sola dnp yemekhaneye girmelerine izin veril
mesini beklerken dua edip ilahiler syleyen, upuzun bir kuyruk
oluturmu mminlere doru ilerlemek zorunda brakt.
Manastrda kaldm sre boyunca ancak bir-iki kere kar
lam olduum Kei Adriano de Treviglio spanyolu selam
lad ve eline verdii paray memnuniyetle kabul etti. Bana kibir
li bir edayla bakt ama o da beni tanmad. Bylesi daha iyiydi.
Benim souk ve l bir mekn olarak hatrladm yemekhane
imdi kaynyordu. Her zamanki gibi iinde mobilya yoktu; ama
keiler oraya bir eki dzen vermi, havalandrm ve iyice te
mizlemiti. Boya kokusundan iz bile kalmamt, stadn bitir
mi olduu duvar resmi btn ihtiamyla gz alyordu.
"Gizli Akam Yemei..." diye mrldandm.
Oliverio beni duymad bile. Beni yemekhanenin ortasna
kadar itti ve kalabaln ortasnda bir boluk aldktan sonra,
288 JavierSierra

yar spanyolca, yar Lombardiya lehesinde o srada deerlen

diremediim bir ey syledi.
"Buradaki esrar, eski Msrllarla ilgili bir ey. Havariler
tpk Nil'in erli tanrlar gibi er er ayrlmlar. Grdnz
m? Ama esas srr, bu sahnedeki her ahsn bir harfi temsil et
mesi."
" H a r fm i ? " Eski hafza sanat dersleri geldi aklma. "Ne tr
harfler?"
"Sadece bir tanesi belirgin peder. Rabbin oluturduu iri 'A'
harfine dikkatle bakn. lk ipucu bu. On kiler'in Kei Jacobus
de Voragine'den alnm niteliklerinde gizli dier harflerle bir
letiinde, eski M s r dilinde garip bir dua oluturuyorlar; sizin
bu anlalmaz cmleyi zeceinizi umuyorum..."
" D u am?"
Oliverio aknlmdan memnuniyet duyarak onaylad.
"Evet. Leonardo'nun her havariye atfettii, bana Roma'da
gsterdikleri harfler birletirildiinde yle bir cmle oluuyor:
Mut-nem-a-los-noc"
Mut.
N e m .
A.
Los.
N o c .
Heceleri birer birer tekrar ederek ezberlemeye altm.
"Msr dilinde bir metin diyorsunuz, yle mi?"
"Baka ne olabilir? M u t Msr tanrasyd, firavunlarn
byk tanrs 'Gizli' Amon'un eiydi. Leonardo onun bahsini
Marsilio Ficino'dan duymu olmal. Yoksa stadn atlyesinde
Ficino'nun kitaplarnn bulunduunu unuttunuz mu?"
Nasl unutabilirdim ki? Ficino, Platon, Kei Alessandro,
tek gzl, hepsi oradayd! G z m n nnde! Hak etmeyenler
srlarna nfuz edemesin diye gizlice anlarmasna aralarn
da bakyorlard. Hepsi sa'nn gerek havarileri gibi resmedil
milerdi. Ksacas birer bonhomme gibi.
"Peki ya bu cmle Msr dilinde deilse?"
GizliAkamYemei 289

pheciliim spanyolun sabrn tard. Kulama yakla

p merakllar kalabalnn grlts ve dualarn uultusu ara
snda derdini anlatmaya alarak harfe dntrlm adam
lar hakknda Annio de Viterbo'dan rendiklerini aklad. O
capcanl havarileri tek tek inceledim. Bartolomeus ellerini ma
saya dayam, sahneyi bir n b e t i gibi izliyordu. Kk Yakub
Petrus'u sakinletirmeye alyordu. Aralarnda bir hainin giz
lenmekte olduu ifaatndan etkilenmi olan Andreas masumi
yetini avularn aarak gsteriyordu. Ve Yahuda skariyot. Yuhanna. Gkyzn iaret eden Tomas. Byk Yakub kollarn
apraz kavuturmu, Mesih'in ekecei ikenceyi haber veri
yordu. Filipus. M a t t a . Taddeus sa'ya srtn dnm. Ve S i m o n
ellerini uzatm, sanki masann kesinden bu sahneyi tekrar
seyretmeye davet ediyordu herkesi.
Bir kez daha seyretmeye.
Rabbim!
Karanln ortasnda imek akm gibi oldu.
Pentekostes gn havarileri aydnlatan alev dillerinden bi
ri aniden beni aydnlatmt sanki.
Yce Tanrm! Ortada bilmece filan yoktu. Leonardo Cena
colo' ya bir ifre gizlememiti. Kesinlikle hibir ey gizlememiti.
Beytanya'da geirdiim yllar boyunca pek az yaadm
garip bir heyecanla altst oldum.
"Leonardo'nun tuhaf yaz tarzna ilikin bana syledikleri
nizi hatrlyor musunuz?"
Oliverio sorumun aklamalaryla ne ilgisi olabileceini
anlamadan yzme bakt.
" H e r eyi tersinden yazmasndan m sz ediyorsunuz? Bu
da onun tuhaflklarndan biri. rencileri, hocalarnn yazdk
larn okuyabilmek iin ayna kullanmak zorunda kalyor. Her
eyi bu ekilde yazyor: notlarn, envanterleri, makbuzlar, zel
mektuplarn, hatta alveri listelerini!.. Delinin teki."
"Olabilir."

290 JavierSierra

Oliverio'nun

saflna

glmsedim.

Cevap

gzlerinin

nnde olduu halde ne o, ne de Annio de Viterbo fark edebil

miti.
"Syler misiniz Oliverio, u sizin Msr duasn ne taraftan
okumaya baladnz?"
"Sol taraftan. ' M ' harfi Bartolomeus, ' U ' Kk Yakub,
Anszn sustu.
Ban resmin en sana evirdi ve adeta uzatt kollaryla
onu sahneye girmeye davet eden Simon'la karlat. Bu da yet
miyormu gibi, masa rtsnn ucundaki dm, "okumaya"
masann hangi tarafndan balamas gerektiini gsteriyordu.
"Yce Tanrm! Tersten okunmas gerekiyor!"
"Nedir okuduunuz, Oliverio?"
Grdnden phelenen ve tam anlayamayan spanyol,
Cenacolo nun esas srrn ilk kez telaffuz etti. O esrarengiz Mutnem-a-los-noc'u stat Da V i n c i n i n yldr syledii ekilde
hecelemesi yeterli oldu:
Con-sol-a-men-tum.

GizliAkamYemei 291

Sonsz:
Peder Leyre'nin Son Notu

O bulu hayatm deitirdi.

Ani deil, yava ve durdurulmas imknsz bir deiim ol
du, tpk bir ormanda bahar yaklarken yaanan deiim gibi.
Balangta farkna varmadm; tepki gstermek istediimde ise
artk ok geti. Sanrm Concorezzo'daki sakin sohbetlerim ve
Milano'daki o ilk gnlerde iinde yaadm karklk gerek
letirdi mucizeyi.
Santa Maria delle Grazie'nin kaplarnn ziyaretlere ak
olduu gnlerin gemesini bekleyip sonra tekrar Cenacolo'ya
dndm ve sa'nn ellerinin altnda durdum. Bir yrek gibi ar
pan, neredeyse belli etmeden gelitiini grdm eser tara
fndan takdis edilmek istiyordum. Byle bir eyi niin yapt
m hl bilmiyorum. Neden bakeiin karsna kp nerede
bulunduumu, tutukluluum sresince kefettiklerimi anlat
madm da bilmiyorum. Ama dediim gibi, iimde, derinler
de bir yerde bir eyler deimiti. Ve bu deiiklik sonunda Pa
palk Devletleri ifre Dairesi'nde grevli rahip ve birader, Engizitr ve ilahiyat Agustin Leyre'yi temelli gmecekti.
Bir aydnlanma myd? Tanr'nn ars myd? Yoksa de
lilik mi? Tutumuma ne ad vereceimi bilemeden Yabal et-Tarif
ad verilen bu uurumda l m e m ok muhtemel.
Artk bir nemi de yok.
Kesin olan u ki, Engizisyonu yneten, dinin aslna uygun
luunu korumakla ykml Dominikenler'in ocann orta292 JavierSierra

snda, seyredilmek ve tapnlmak zere sergilenen Katharosu

ayini bulmak, ruhumu arpc b i i m d e etkiledi. ncil gerei
nin tarikatmzn glgeleri arasndan kendine bir yol atn,
yemekhaneye gecenin iinde gl bir fener gibi demirlediini
kefettim. Krk be yldr inandm gerekten ok farklyd: sa
O n u n l a iletiim kurmamz iin Komnyon'u asla tek yol ola
rak tesis etmemiti, katiyen. Tam tersine. Yuhanna ve Mecdelli Meryem'e Tanr'y araclara gerek duymadan kendi iimizde
nasl bulacamz retmiti. sa Yahudiydi. Tapnan rahiple
rinin T a n r y tapnaa hapsetmekle uygulad basky yaam
t. Ve ona kar mcadele etmiti. On be asr sonra, Leonardo
bu aydnlanmann gizli sorumlusu olarak ifaat Cenacolo'ya. ak
tarmt.
Belki de o anda delirdim, kabul ediyorum. Ama her ey
harfi harfine anlattm ekilde oldu.
O olaylardan bu yana otuz yl geti; her zamanki gibi ak
am yemeini maarama getirmi olan Abdul bana ayrca garip
bir haber de getirdi: Aziz Antonio'nun izleyicisi olan bir mn
zeviler topluluu buraya yakn bir yere yerlemek zere ky
ne gelmiler. Onlar grebilmek iin Nil'in kylarna bakp dur
dum ama hkml gzlerim adrlarn gremedi. Onlar, bili
yorum ki, benim son umudum. Hayatmn bu son aamasnda
srrm renmeyi biri hak ederse, bu sayfalar onun eline tes
lim edip aklamann zaman gelinceye kadar uygun bir yerde
saklamann n e m i n i kendisine anlatabilirim. Ama artk kuvve
tim giderek azalyor, uurumdan aa inip onlara yaklaabile
cek miyim bilmiyorum.
Ayrca basarsam bile beni anlamalar kolay olmayacak.
r n e i n Oliverio Jacaranda gznn nnde olduu hal
de Cenacolo'nun srrn hi anlayamad. Resminon kahrama
nnn C o n c o r e z z o l ub o n h o m m e l a r nkabul ettii tek ayin olan
- r u h a n i , grnmez, m a h r e m bir ayin o l a n - Consolamentum'un
on harfini temsil etmeleri onun iin pek bir anlam ifade et
medi. Bu simgenin, o n c a arzulanan, asla ele geiremeyecei
"mavi kitap"la ne kadar balantl olduunu bilmiyordu. Ve elGizliAkamYemei 293

bette hizmetkr M a r i o Forzetta'nn o kitap yznden kendi

sine ihanet ettiinden de asla phelenmedi. Bu kitap nesiller
boyunca Katharosu trenlerde mezhebe yeni katlanlar ruha
ni Kiliseye, Yahya'nn Kilisesi'ne dahil e t m e k ve B a b a y kendi
balarna aramay r e t m e k iin kullanlmt.
Oliverio'nun spanya'ya dndn, Tarraco harabelerinin
yaknna yerletiini ve Papa Alexander'le i yapmaya devam
ettiini biliyorum. Bu srada Leonardo Gizli Akam Yemei'ni
rencisi B e r n a r d i n o Luini'ye teslim etti; ardndan Languedoclu bir sanatya teslim edilen eser Carcassonne'da Fransz
Engizisyonu'nun eline geti ama yorumlanamad. Luini haya
tnda hi kutsanm ekmek resmetmedi. M a r c o d'Oggiono ve
dier rencilerinden herhangi biri de.
Garip bir akbete urayan bir bakas da, benim bizzat tanamadm Elena oldu. stada modellik ettikten sonra akl
l kk kontes Yahya'nn Kilisesi'nin belki de hibir zaman ku
rulamayacan anlad. Bu yzden atlyeden uzaklat, talihsiz
Bernardino'nun peini braktve Fransa snrna yakn bir yerde
Azize Chiara tarikatna bal bir manastr kurdu. Elena'nn kes
kin zeksndan etkilenen Leonardo, sonunda soyuyla bal ol
duu byk srr ona aklad: Soyundan geldii Mecdelli M e r
yem, sa Arimateal Yusuf'un hazrlam olduu mezarn dn
da dirildiinde, O'nu k halinde grmt. Kilise asrlar b o
yunca Leonardo'nun yaptn yapmay reddetmi, Meryem'in
yksn batan sona dinlememiti. On be asr n c e o tarih
gnde Mecdelli M e r y e m sa'y canl olarak grm ama lm
l bedenini grmemiti. Cesedi - h a r e k e t s i z ve soumu hal
d e - Mecdelli M e r y e m "ktan bedeni"yle karlatnda henz
mezarnda yatyordu. Etkilenen Mecdelli M e r y e m Celileli'nin
kalntlarn almaya karar verdi, onlar evine saklad, dikkat
le tahnit etti ve Sanedrin'in zulm baladnda Fransa'ya g
trd.
Sr buydu ite: sa lml bedeniyle dirilmemiti. Ik ola
rak dirilmi ve gn geldiinde bizlerin de nasl dneceimi
zi gstermiti.
294 JavierSierra

Bu ifaattan etkilenen Elena'nn tarikatla be yl geirdii

ni, sonra gnn birinde hcresinden yok olduunu ve bir daha
kimse tarafndan grlmediini rendim. Leonardo Fransa'ya
srldnde onunla birlikte gittiini, I. Franois'nn saray
na kralienin nedimesi olarakyerletiini ve arasra stada m o
dellik ettiini duydum. Toscanal ld gne kadar onu ya
nnda istemi ve herkesin La Gioconda olarak bildii bitme
mi gen kz portresini tamamlamak iin ehresini ve ellerini
dn vermesini istemi. G e r e k t e n de grenler, Cenacolo'daki
Yuhanna'yla bu kk tuvaldeki kadn arasndaki benzerlikle
rin ok anlaml olduunu sylerler. Ben maalesef yorumda bu
lunacak durumda deilim.
Ne var ki, Elena Leonardo'nun yeniden kurmay planlad
Yahya ve Mecdelli M e r y e m Kilisesinin baka srlarna vkfol
mu olsun olmasn, bu srlar mezara gtrd kesin. nk
ben son gnlerimi geirmek zere Msr'a gelmeye karar ver
meden n c e Elena hummadan ld.
Geriye, bu satrlar yazmak iin neden buraya, Msr'a gel
diimi aklamak kalyor. Bir de Concorezzo'da stat Leonardo'yla balantl bir kusursuzlar cemaatinin varln niin ih
bar etmediimi anlatmak.
Kabahat yine o mavi gzl, ak cbbeli devdeydi.
Cenacolo'nun sergileniinden sonra onu bir daha grme
dim. stelik gizli anlamn kefettikten sonra Roma'ya dnp
Beytanya'da G e r e k l e r Evi'nin kapsn alarak iime dndm,
kimse fazla soru sormad. Leonardo'nun ertesi yl, Fransz bir
likleri dkn surlarn ap kentin ynetimini ele geirdiinde
Milano'dan katn da bu ekilde rendim. Leonardo n c e
Mantova'ya, ardndan Venedik'e, en sonunda da Roma'ya sn
d ve Papa VI. Alexander'in olu Cesare Borgia'nn hizmetinde
alt. Borgia iin dier meziyetlerini bir yana brakarak architecto e ingegneregenerale* oldu. Bu dnem de fazla uzun srme*) M i m a r ve genel mhendis, (.n.)

GizliAkamYemei 295

di ama Kutsal Saray'n sorumlusu A n n i o de Viterbo'yla tan

mas iin yeterli oldu.
A n n i o bu karlamadan ok etkilendi. Yardmcs Guglielmo Ponte 1502 baharnda yaptklar grmeyi derhal B e tania'ya bildirdi. Sanatn yce ilevinden, hafzay koruma
amacyla uygulanmasndan ve halkn zihni zerindeki mt
hi etkisinden sz ettiler. Ama Kei Guglielmo'ya gre A n n i o
Toscanal'nn en ok iki cmlesinden etkilendi:
"sa'nn gerek mesaj konusunda rendiklerim, henz
aklanmam olanlarn yannda solda sfr kalr" diye cevap
verdi Gelinciin bir sorusuna byk bir ciddiyetle. "Nasl ki
ben sanatm iin Msr kaynaklarndan yararlandysam, Ficino ve Pacioli'nin t e r c m e ettii geometri srlarna vkf olduysam, emin olun ki Kilise'nin de halen Nil'in kylarnda bulunan
ncil'lerden renecei ok ey var."
Giovanni Annio de Viterbo be gn sonra, muhtemelen
Cesare Borgia tarafndan zehirlenerek ld.
Bir ay sonra, sarslm halde, yaknda Yahya'nn Kilisesinin
dnnden korkanlarn misilleme yapacandan phelene
rek Beytanya'y temelli terk edip bu ncil'lerin peine dtm.
Yaknda olduklarn biliyorum ama henz bulamadm. S o n
nefesime kadar aramaya devam edeceime ant iiyorum.

296 JavierSierra

1945'te, Yukar Nil'de, Msr'n N e c Hemmadi kyne ya

kn bir mezrada deri ciltli on kayp ncil bulundu. Kopt di
linde yazlmlard ve sa'nn Bat'da bilinmeyen baz retile
rini ieriyorlard. Bunlarn bulunmas, Kumran'da bulunan n
l Lt G l Rulolarndan ok daha nemlidir ve ilk Hristiyan
lar arasnda gl bir akmn varln, yandalarnn, T a n r y l a
dorudan iletiimi ve ruhani deerleri temel alan bir K i l i s e n i n
geliini beklediklerini kantlar niteliktedir. Gnmzde bu
ncil'lere Gnostik nciller ad verilmektedir ve bunlarn kopya
larnn Avrupa'ya Erken Ortaa sonlarnda ulatklar ve baz
aydn evrelerde etkili olduu kesindir.
Peder Leyre'nin Austos 1526'da ld Yabal et-Tarifma
aras, bu kitaplarn bulunduu oyuun sadece otuz metre uzandayd.

KiiAdlarDizini

sisveApis'inefsanelerinicanlandrd, papaln merkezinde ilkkezkut

sal kzler, piramitlerve pagan tanrlar resmetti.
Platon(..428-..347).Batfelsefesininennemliismi,XV.yz
ylda eserleri Marsilio Ficino tarafndan evrilip ilkkez 1483'te talya'da
yaymlanncaya kadar neredeyse unutulmutu. Platonun bilgisini aktar
makamacylakurduuAkademi'yi 19yzylsonraFicino, Mediciailesi
nin desteiylecanlandrmaya alt.
Ponte, Guglielmo. Giovanni Annio de Viterbo'nun zel yardmcs
veDominikenGenelBakanGioacchinoTorriani'ninyeeni.
PortekizliAmadeo(1430-1482).AsladJooMendesdaSilva.Septe (spanya) doumlu, Azize Beatriz da Silva'nn kardei, Fransisken ra
hip. Heretiklikle sulanarak ld. YazdApocalipsisNova {Yeni Vahiy)
adl kitap, Leonardo'nun nl Kayalklar Madonnas'na kaynaklk etti.
Bu kitapta bir melek papann geliini de mjdeliyordu.
Savonarola, Girolamo (1452-1498). Ferrara doumlu Dominiken
kei, dneminin en tartmal simalarndan biri. Papaln serveti aley
hinde vaazlarverdi, hatta Botticelli gibi sanatlar, oktanrl dinlerden
esinlenmi resimlerini yakmaya ikna etti. Dmanlar tarafndan heretiklii nedeniyle aslp yakld.
Sforza,Ludovico(1452-1508).EsmerteninedeniyleMagripliLudovicoolarakdabilinir.MilanoDk,Leonardo'nunkoruyucusuveSanta
Mariadelle Grazie manastnndakiSonAkam Yemeiprojesinin sorum
lusu. Resmi,manastrailesininantmezarnadntrmeprojesininbir
paras olarak sipari etmiti.
Sforza, Birader Mauro. Milano Dk'nn kuzeni. 1494'te days
GianGaleazzo Sforza'nnlmnnardndanSanta MariadelleGrazie
manastrna girdi. Mezar kazcsolarak grevyapt.
Torriani, GenelBakanGioacchino (1417-1500). Aziz Domingo
tarikatnnenyetkilikiisi. Rnesans'nilkhmanistlerinden,sonderece
kltrldinadam. Bedilbilirdi.

Toscanelli, Paolo (1398-1482). Kolomb'un Amerika yolculuuna

esin kayna olan talyan harita ve corafya uzman. almalar, dne
minde astronomi bilgisinin gelimesini salad; Floransa Katedralinde
SonAkam Yemei'ni betimleyen bir gne saati yapt.
Trivulzio,PederAlessandro.SantaMariadelleGrazie'ninRiccio'lu
ktphanecisi. Eski elyazmalanna dknlyle, manastra nemli bir
koleksiyon kazandrd.