KOMUNIKATY I DONI TENIA NAUKOWE Boguslaw Zajac Kilkudziesiecioletnia amunicja pistoletowa TT — komunikat z eksperymentu kryminalistycznego nr 2 Eksperymenty z amunicja dawnych lat przeprewadzo~ now warszawskie| Uczelni Lazarskiego' (b. Wyzsza Szko- fa Handlu i Prawa im. Ryszarda Lazarskiego), na Wydzia- le Prawa i Administracii. Dobrowolne strzelanie z broni palnej, podczas ktorego wykorzystano eksperymentalnie wspomniana amunicje, przewidziane jest tam w ,Sylla- busie” dla uczestnikow .Warsztatéw kryminalistyeznyeh’ jako ich uwiericzenie’. Uczesinikami eksperymentéw byli absolwenci i studenci Uszelni kazarskiego. Eksperymen- tom przewodzil dr Bogustaw Zajac ~ adiunkt tej Uozelni, opiokun naukewy Kola, Eksperyment pierwszy Wznowione — po 37 latach — badanie doSwiadczal- no? przeprowadzono 27 ezerwca 2010 r, publkujac jeoo wyniki w ,Problemach Kryminalistyki’ nr 267. Uczestni- kami eksparymentéw byli absolnenci | studenci Uczelai tazarskiogo ~ mgr Katarzyna Goraj, mgr Klara Plewicka, mgr Aleksandra Stepniak, mgr Piotr Szowc. Eksperyment wtéry Kontynuacja badaf z 2010 roku by! eksperyment kry= minalistyczny przeprowadzony w ramach prac Warsztatow Keyminalistycanych oraz Studenckiego Kola Naukowogo Kryminalistyki, Kryminologii etc. Uczelni kazarskiego. Zadaniem ponownego eksperymentu. bylo koleine, 0 uplywie ponad 1.5 roku, doswiadczalne sprawdzenie Zywoinosci dostepnych 7.62 mm nabojaw pistoletowych Tokariewa’, przez odstrzelanie ich z wlascinej, stan- dardowej broni palnej. Zgodnie z wyrnaganiami ustawy, eksperyment z bronia i amunicja w dniu 8 marca 2012 r. przeprowadzono na legainie: dzialajace] strzelnicy ,Para~ bellum” w Sulejowku, streelana z pistoletu maszynowego Sudajewa wz. 43 (dalej PPS 43), kal. 7,62 mm, nr 6 7167 produkcji radzieckiej, bez roku wytobu, (w dyspozycii BUGS Sp. 2 0.0, w Warszawie) oraz z pistolotu wojskowe- 90 Tokariewa wz. 83, kal. 7.6mm, nr AB 04319, produkcj polskioj 2 1953 roku, w legalnej dyspazycji dr Bogustawa Zalaca’ Zalozenia eksperymentu Planujae eksperyment przyjeto, 26 moze on mieé zna- czenie dla zgrubnego oszacowania reainego spolecznego niebezpieczerstwa wynikajacego z niedozwolonego po- siadania amunicji, gdy2 jak wskazuja dane oficjaine} sta tystyki polieyine| — z niedozwolonego posiaciania w roku 2010 — odzyskano ponad 123 tysiace nabojéw, w roku 2011 ponad 85 tysiecy nabojow’. Dia oceny wynik6w eksperymentu (nie byto mozliwe uzyskanie dostepu do bramki pomiaru predkosei wylotowe| pocisku) przyieto, ze do celéw praktycznych warunkiem vwystarczajacym, a zarazem konigcznym, do uznania eta- towego naboju strzeleckiego za zdoiny do razenia bedzie odpalenie 2 opuszezeniem przez pacisk przewodu uly. polaczone z samoczynnym preetadowaniem (konstrukcy)- ‘ie preewidzianym) i wyreuceniem odstrastone| uski przez ‘okno w pokrywie (kozuchu) zamka. Powyzsze, 2godnie Z klasyézna mechanika newtonowska, oznaczaé bedzie, Ze pocisk opuscil przewod luly 2 energia uznawang przez badajacych za dostatecena dla porazenia clu zywego na swym torze lotu (trajektoriy’. Teze powyasza, dla opisu wlasciwosci strzelania z broni krétkiej, wesprzeé mozna iitym, Ze eksperymentatorzy Swiadomi byli tego, iz wydat- kowanie energii na pokonanie oporu, Kory musi pokonac pocisk przeciskany przez przewod luly PPS 43 (0 dlugosci czeci qwintowanej 223 mm)’, jest znacznie wieksze niz naktad energi pokonujace| apr napotkany w guvintach luty pistoletu TT 0 dtugosei 92,6 mm (preparcja tych dlugosci 2.4 :1, a kalbyy lu, wiokogei kata gwintu — 5° 54" | sko- ku gwintu takie same — 240 mm). Niepewna natomiast, \w Swictle oficjainych danych radzieckich, byla zaleznose Sprawnodci amunicipistoletowe| TT produkowanej w cza- sie Il wojny Swiatowe) od wielkogei ladunku prochowego. naboju (tzw. nawazka). adunek ten moze wynosié od 0.31 g do 0.7 g ti. relacja waha sie pomigdzy 1 a 2,25)", Przebieg eksperymentu Od zakoriczenia poprzedniego eksperymentu do ba+ dawezego wykorzystania (niszezqcego!) zebrano'” i od. strzelono 261 sztuk nabojéw pistoletowych kal. 7,62 mm, 58 PROBLEMY KRYMINALISTYKI 277(a) 2012KOMUNIKATY I DONIESIENIA NAUKOW: Wz. 30 produkeji radzieckiej i polskie| roznych tat wyrobu (orientowano sie wg liczb wygrawerowanych na dnach tue sek), wszystkie w luskach mosigznych (rye. 1), ‘Amunicji radzieckie} zebrano z roku 1944 ~ 44 szt. roku 1945~8 szt., 1 szt. bez oznaczen, lecz 2 zewnetrz- nyrhi cechami produkeii radzieckiej. Specyfikacja amunioji polskie] preedstawia sie nastepujaco: z roku 1952 ~4 szt., Z roku 1953 ~6 szt., 2 roku 1954 ~ 73 szt. z roku 1955 ~ 100 szt., 2 roku 1956 ~ 28 szt W toku eksperymenty najpierw krétkimi seriami (2-3 wystrzaly) z PPS 43 odstrzelone 211 nabojéw produkeji polskiej z lat 1952-56. Odpalito 205 nabojow, wszystkie pociski opuscity przewéd luly, odnatowano 6 zacieé (nia przeladowan) pistoletu maszynowego (PM), wywolanych 6 niewypatami nabojow palskich z 1955 «. Wekazane 6 niewypatow, pomimo dwukrotego do- datkowego odpalania kazdego z nich, 2 wykorzystaniem PMwz, 43, nie wystrzelit, Stwierdzono bardzo plytkie Sia- dy dziatania iglicy statej zamka PM na miseczke sptonki, 2a to pozostale, odpalone splonki nosily Slady glebokiego Waniecenia miseczki przez stata igliog zamka. Nastepnie 2 PPS 43 odpalono krGtkimi seriami, amunicje produkcji radzieckiojz lat 1944-45, w liczbie 39 nabojéw. Wszystkie one odpalily i przeladowywaly bron, dajac przy tym — we- dlug strzelajqcych — znacznie jasniejszy blysk. Pozostate 10 nabojéw produkeji radzieckiej oraz wspo- mniane wyze] 6 niewypaléw wyprodukowanych w 1955 roku zaladowano w typowe, 8-nabojowe magazynki do pistoletéw TT i odstrzelono (wszystkie, 2 niewypalami wiacznie!), uzyskujac trafienie kazdym pociskiem w tarcze odlegiq od stanowiska strzeleckiego o 15 m. Wypada powtorzyé — wskutek powyzszego sprawdza- jacego odpalenia z pistoletu TT niewypalaw (szesciu na- bojéw) eksperyment nie pozostawil niewypalow sposréd 7,62 mm nabojow pistoletowych Tokariewa w nim wyko- raystanyeh, Odpalily wszystkie 261 nabojow. Peknigcia wadiuine lusek (nie spowodowaly Zadnego zacigcia PPS 43) z wyraznymi sladami preedmuchiwania gazow powystreatowych w kierunku ¢zéika zamka za- uwazono w 29 na 73 naboje z 1954 roku, w 16 wypad- kach na zebranych 98 lusek ze 100 odpalonych nabojow 2.1955 roku iw 2 wypadkach na 28 nabojéw z 1956 roku (rye. 2). Podezas ogledzin lusek amunicji radzieckiej peknigcia wedluzne zauwazono w 2 preypadkach na 41 nabojow produkcji radzieckiej z 1944 roku oraz w 1 na 8 nabojow produkeji radzieckiej 2 1945 roku. Zaciee broni nie stwier- dzono, Podezas obydwu eksperymentéw nie odnotowa- 1no tez Zadnego praypadku poprzecznego peknigcia badz wieznigcia {uski w komorze nabojowe), tudziez wywota- nego tym zacigcia broni, ani tez ujScia gazw powysteza- towych przez sptonke, jak réwniez nie zdarzyl sie wypa- ‘dok pozostania pocisku w przewodzie lu Dodatkowo ogledziny sptonek nabojéw wystrzetonych z dwu egzemplarzy pistoletéw TT wz. $3, jednego wy- produkowanego w roku 1950, zag crugiego w roku 1953, praypomniaty i wskazaly rOznice w (widoczne nawet okiem rnieuzbrojonym) Sladach oddzialywania (zesiizgu) grota iglicy na miseczke splonki, W wypadku strzatu z pistoletu TT wz. 33 wyrobu do 1950 roku lad ten, oprocz okragle- 6 waniecenia poudarowego w centrum splonki, zawiera takée widoczna wyraznie wglebiona droge zeslizgiwania sig grota ku obwodowi dna spionki (jezyazek, tezka). Po strzale 2 pistoletu wojskowego wyprodukowanego po 1950 roku w centrum miseczki sptonki znajduje sig przede wszystkim typowe centraine wgniecenie po udarze grote iglicy. To ostanie spostrzezenie znalazio swoje abjasnie- nie tak w literaturze specialistycznej, jak i podczas wymia- ny pogladow 2 rosyjskimi ekspertami — bronioznawcami \wramach 8. (nactzwyczajnej) Miedzynarodowe] Naukowo- -Praktyczne] Konfereneji .Kryrrinalistyka i ékspertyza 8a- dowa: nauka, ksztalcenie, praktyka” zwotanej na 18-19 Gzerwoa 2012 roku do Sankt-Petersburga przez Wydzial Prawa Petersburskiego Uniwersytetu Pafistwowago (wio- dacego organizatora) oraz przez Litewskie Towarzystwo Kryminalistyczne™, yc. 1. Ona tusek odstrzelonych nabojow do pistletow ~ fod lowe)) TT \wyprocukowany 1953 roku, TT wypredukawany w 1950 roku, masryrowy Sudoyewa wa. 43 Fig. 1. Caridge case cap of ted handgun cartridges com fot: TT mane factored in 1953, TTof 1980, submachine Sudayev Med 43 Zrodto (ye. 1-2): autor Fye.2. Watluene pehnigcia sek nabojow wa. 90 ze stadami zakopeet od Luchodzqeyeh gazow powystrzalouyen Fig, 2. Langiucinal cracks on earnge cases Mod. 20 with soot onginating from gunshot rescues PROBLEMY KRYMINALISTYKI277(9) 2012 59KATY I DONIESIENIA NAUKOW Konstatacje W wyniku preeprowadzonych doswiadczeh mozna podjaé sie uporczywej obrony tezy, iz (nawet) kilkudzie- sigcioletria amunicja, pomimo uplywu nomatywnych okresow przechowywania, jest nadal w pelni praydat- nym do celéw kryminalnych narzedziem, preedmiotem wykonawezym greinym dia 2ycia, Ta okolicznosé winna staé si jadna 2 przeslanok aceny spolecznego niebez- pieczenistwa ezynu. W perspektyivie niezbednych badan kryminalistycznych wydaje sie Konieczne poddanie za: kwestionowane) amunici, w kazdym wypadku, badaniu™® zachowania ustawowego kryterium — zdolnosci urzeczy: wistnienia wystrzatu, zdoinego porazi¢ cel" Ustalenie, ze badany nabé) juz stal sie bezpieceny, ody utracil zdolnosé wystrzelenia, nalezaloby od tej chwil (w Swietle opisanega wyze) postepowania z dwa- kr06 sprawdzanymi szescioma niewypatami, Ktére bez za strzezen odpally, zaladowane do pistoletu) weryfkowaé przez prébe odpalenia go w innym egzemplarzu broni majacym niewyeksploatowane sprezyny, wplywajace na prace grota iglicznego. Wedluane pekanie lusek, polgczone 2 wydostawaniom sig pozostalaéci powystrzalowych w kierunku strzelca, moze zivighszyé mozliwese vjawnienia Sladow GSR na ciele lub odziezy osoby, ktéra znalazia sie w kregu os6b podejrzewanych"s Znajdowanie sig jeszcze pewne iloéci 7.62 mm pi stoletéw TT, rznych lat produkojt, © znane} numeraci, W lagalnym sluzbowym bad? pozasluzbowym posiada: niu oséb fizycznych, prowadzi do dodatkowej konstatac © modliwosci i celowosci sprawdzenia na wigks26} ilosci lusek praytoczonego wyzej spostrzezenia 0 zauwazal niych réznicach sladéw pozastawionych przez groty iglicz- ne na miseczkach spionek, w zaleznosci od roku produkcj brani. Potwierdzenie powszechnego wystepowania owych ré2nic uwarunkowanych data produkcji mogtoby utatwic wyszukiwanie egzemplarza broni w sytuac|i znalezienia ‘odstrzelone| tuski naboju Tokarewa na miejscu intere- sujacego policyjnie zdarzenia, przez wziecie pod uwage w pienwsze) kolojnoéci lusek, wystrzelonych 2 pistoletow TT wyprodukowanych przed lub po roku krytycznym' PRZVPISY + yew lazarski.edu.pl 2 Prowadzone jest od 2006 roku i zgodnie z usta- wa © broni | amunicji odbywa sig na zarejestrowano} strzeinicy. 3 W roku 1974, w ramach badah dysertacyjnych od- strzeiano wszystkie naboje strzeteckio, odzyskane w roku 1973 przez warszawska stoleczna stuzbe kryminaing 2 nledozwolonego posiadania. Na 510 nabojow, odstrze- lonych wowezas z typowych, przeznaczonych dla nich \wzoré broni paine), odpalite- 509. Tylko w jednym wypad- ku (nabéj Mausera) odnotowano niewypal: por. B. Zajac: Nielegaine posiadanie broni patne}, DSIDZ MSW, Warsz: wa 1981, 5. 29: K. Goraj, K. Plewicka, P. Siwiec, 8. Za- Jae: Komnunikat 2 eksperymentu keyrinalistyeznego, .Pro- blemy Kryminalistyki” 2011, nr267, s. 67-69. * Strzelano wiedy z pistoletu TT nr K 25526, polskie) produkcji, 2 roku 1950. 5 In. 7,62 nabojéw TT, 0,30 Mauser, 7,62 x 25 To- karev, © Szezegoina uwage przedeksperymentalna zwr6co- no na to, by wéréd zgromadzonych nabojéw 7,62 mm To- karewa nie znalazt si¢ ani jeden wymiarami identyceny, a wygladem zewnetrznie bardzo podobny (natomiast o sil nigjszym tadunku miotajacym, mogacym uszkodzi¢ pisto~ let TT) nabéj ezechostowacki, réwniez kalibru 7,62 mm, przeznaczony do u2ytku w pistolecie wz. 1951 Strakonice, kal. 7,62 mm. produkoji czechostowackia} 7 http:liwww statystyka,policja pl/portal’sv931/50843/ Bron_odzyskana.html 8 Skutek taki nie moze nastapié, jesli nabéj nie odpali (niewypal) badz odpali, lecz pocisk utknie w przewodzie lly (2wykle w jego ezesci qwintowane)). Zazwye2a przyi- rmuje sie jako Smiercionosna energie ok. 20 J. Por. take: E, Wiodarezyk: Balistyka Koricowa pociskow amunicit strzeleckiej, t. 1, Wojskowa Akademia Techniczna, War- szawa 2006, 8 Wg A. Nieradko: Pistolety maszynowe PPSz i PPS. MON 1985, s. 6; wa zbiorowego KpiinwanicTitveckan Texnitka, BHM VixeTaTyt Kpumunanucran MpoKyparypbt CCCP, Opranar, Mocksa 1959, s. 290. 10 Wg zbiorowego KpununanvcTeckan TexKiKa, op.cit. 5. 280. 11 wg inch 2rd! kat ten wynosi $°41°37" 12 E. Wiodarczyk: Balistyka koricowa pociskow.... op.cit, s. 328, 13 wg zasady ,bra¢ nie patrzac kazdy dostepny naboj TT, przechowany bez dostepu wilgoci” 14 Zjawisko dose ezeste w wypadku strzelania polska amunioia wz. 9 mm Makarow (w lusce stalowej) woze- snych lat produkejl 18 Objasnienie techniczne bylo nastepuiace: 2 uwa- gi na potrzeby powojenne| odbudowy przemysiu ZSRR, preemys! amunicyiny zmuszony zostat do maksymalizacjt worowadzenia stali do wyrobu amunicli strzeleckiej 2a- rmiast deficytowych mosigdzow. Droga cotajacego sig po wystrzale grota iglicy (dotyczy pistoletu TT), sizgajacega sig po migkkiej powierzchni miseczki splonki, prowadzi- fa ku nagtemu zwigkszenits oporu materi (styk mosigznej miseczki ze stalowym dnem luskip, co w wielu wypadkach prowadzito do zlamania grota i uniespravnienia pistole- tu (iglica w pistolecie TT jest niowymienna w warunkach polowych, ta okolicznosé spowodowala wprowadzenie Ww poaniejszej konstrukgji—w pistoletach 9mm Makarowa iglicy wymiennej przy czeéciowym sktadaniu/razktacaniu 60 PROBLEMY KAYMINALISTYKI 277(3) 2012KOMUNIKATY I DONIESIENTA NAUKOWE. broni). W pistoletach TT produkowanych po 1950 roku zastosowano silniejszq sprezyne igliczna, Ktéra istotnie skraca powystrzalowa droge powrotna iglicy do wnetrza ‘zamka (.chowanie sie rota’), a przez to zapobiega slizaa- niu sig grota po powierzchni miseczki splonki — pozostaje jedynie Slad punktowy. Por. takée C.Q. KyeTanomny: Cy- oGiian Gannuctika, Tocopwaaar. Mocxsa 1956, 3. 175, 180 (polskie tlumaczenie §. Kustanowicz: Badanie brani palne), Zaktad Kryminalistyki KGMO, Warszawa 1959. 16 Niestety, niszczacemu, 17 Ad, 7 ust. 1 ustawy 2 dnia 21 maja 1999 r. 0 broni | amunigj, O2U Ne 25 2 2004 r., poz. 525 ze zm. 18 Por. A, Filewiez: Kryminalistyczne badanie pozo- staloSci po wystrzale z broni palnej (GSR), CLK KGP, Warszawa 2001; L. Fojtasek, T. Kmjeé: GSR a prawa fizyki, .Problemy Kryminalistyki" 2008, nr 259. '8.W rejestracji komputerewe| brani prowadzane| prez ogniwa wojewédzkie polieyjnej stuzby zajmujace| sie wyda- waniem pozwolet nie powinno byé problemem by na pad- stawie markt i roku produkcji broni wyselekcjonowaé zbiér usok odstrzelanych pray rejestracj, jednakze nie stworzy to samoczyrinie mozliwosei poréwnania Kidrejs 2 nich 2 luska zabezpieczong na miejscu zdarzenia. Mozliwosé uuproszezenia tej zlozone| operacii thwi w takim, obowiazu- jacym obecnie modelu organizacyjnym, w ktérym Policia prowadzi dwa niezaledne ad siebie i wzajemnie niepowia- zane unkejonalnie zbiory usek ~ po pierwsze ~ zbior tu- sok z miejsc zdarzen lub od broni utraconej (w gesti stuzby kryminalistyki) ofaz ~ po wtére — zbiér lusek obslugiwany przez sluzbe wlaéciwa ds. pozwolen ma posiadanie broni (8 sz. odstrzelone przy rejestragji lub po napraiwie bron | dlatego, jesli legainy posiadacz wykorzysta sa bro podezas zdarzenia. to na podstawie pozostawionych tu- ‘Sok brof i joj posiadacz nie zostang natychmiast wskazani przez system ARSENAL. A przeciez jedna z treech od- strzelonych lusek mozna by od razu preekaza¢ do systemu rejestracii kryminalistycznej, przy zalozeniu, Ze pomiesci can dadatkowo luski chociazby od 24.5 tys. jednostek broni bbojowe| os6b fizycznych oraz kiku tysiecy Sztuk broni ma- szynowej (2rédio — Intemet — http:/iwww statystyka.policja, pliportal’s¥930/50841/Bron_pozwolenia. html) Zany opisyineso arca 2012 r sary olsporymenti fra sig 0 chyci praktycznego sprawsdzenia Eyvotnosct 7,62 m 1955. istletozouc, weuprodukoananych to lac 194 rauige lsperume 1 prsujto, £6 m saie dla =r 0 oszacounin reaiaego spobecznege mie iste seymagengo vfoeyo posiadmian atu, gu, wk wskazrg dane of 0 nabopie, we roku 2011 poneal 85 tysey ystyki policyyney = niedoswolonego pesiadonta wo rok contzysearo pail 123 nabyjgiv, Ekspervmentiggcun strelcare bul stderct Woy tow | Aduuinistracj Lezeini Lanarskiego, 2fonkoroie Kola Naukoxoego Elsperymertalne dso ict Pra ene wsaystkic 261 xy strrloniaKrithina sougo bale ese pojedynczyne = pstoletu Tokarewa (TT, Slowa kluczowe: radziccht | pulse csobista —rasivchjpolsht pétomadycany pistlet Tokerieat fal, 2.62mi; rad ny, GSR chose bose p istoete mas ts bro ck pistolel mascumowy Sidajecea ve 43, fal. 7 nm tans to conduct another prectica of cartridge produced inthe years 194461 time of ypeimat ef 8 March 2022 deseiBed in the ati cok of the life span ofthe 7.62 man Toa ig the experiowent i 02s assumed at coull eof importance for anotierroush approstmation of rel soci dan resulling from orig amamunition in places ether than military soar stasis, the maombor of ss case, config a the offi po ly possess cartridges re more than 83 000 ‘aad fn 2010— over 123.000, “The experimentnng shooters ieere retin 2081 dents of Eacarski University Department of La aed Adeninist raion, menabers of Scientific Society, The experimental shooting ofall 261 cartridges confinaed Yecir combat efficiency i firing short aut tutic bursts from a submachine gun er 7 and Polish sonal arma single shots from Sor ree pi dual pistol Keywords roeition: indi swespon ~ Soviet anal Pobish semis Mud33; Soviet 7,62 mmr Sud mm Tokar matic 7 yco’s machine pistol Mod. 1943, GSR PROBLEMY KRVBIINALISTYKI277(3) 2012 61