Broshura Per Edukimin Publik Ligjor

HYRJE N
UDHZUES
HYRJE N
UDHZUES
EDUKIMIN LIGJOR
PR T RINJT
EDUKIMIN LIGJOR
PR T RINJT
HYRJE N EDUKIMIN LIGJOR

UDHZUES PR T RINJT
Edlira LLOHA
Ilir PANDA
Ledian DROBONIKU
Elona BANO
Tiran, Shtator 2011
N realizimin e ktij botimi ndihmuan gjithashtu studentt e Fakultetit t

Drejtsis t Universitetit Marin Barleti
Anisa BRANO
Armand BANO
Samira BEVAPI
Diantiana ZUNA
Arjela HOXHA
Eranda MUSKAJ
Botim i Institutit Krkimor-Shkencor Barleti
Universitetit Marin Barleti
dhe i
Mundsuar me mbshtetjen financiare t Agjencis pr Mbshtetjen e Shoqris

Civile dhe t Institutit Krkimor-Shkencor Barleti
Prmbajtja e tij sht prgjegjsi e autorit, opinioni i shprehur n t nuk sht domosdoshm
risht opinion i AMSHC-s.
Parathnie
Juristve, u ndodh shpesh, q duke biseduar me t afrm gjat nj dreke familjare,
apo me fqinj gjat nj vizite, pa dashje, gjat biseds fillojn dhe komentohen
shtjet e dits. Pa e kuptuar, rrjedha e diskutimit hyn n probleme q
lidhen me sistemin e drejtsis. Ndonjher biseda sht pr ndonj vendim
gjykate pr t cilin fqinji, apo i afrmi mund t jet i mendimit se ka qen nj
vendim m i ashpr, ose m i but nga duhet, ndonjher sht pr sistemin
zgjedhor, ndonjher pr t drejtat e njeriut. Ciladoqoft tema e biseds,
nj profesionist i ligjit, e kupton menjher se personi n fjal ka nj vizion t
gabuar t mnyrs se si funksionon sistemi i drejtsis. Ky vizion i gabuar mund
t mos jet udi, sidomos pr kategorin e moshave t reja, nse kemi parasysh
se shumica e tyre i marrin informacionet pr mnyrn se si funksionon
sistemi i drejtsis nga emisionet televizive, m shpesh akoma, nga serialet
televizive, t tipit CSI. Kto programe t dramatizuara, e shpjegojn nj gam
t gjer shtjesh ligjore t ndrlikuara, n mnyr shum t thjeshtzuar, e
madje hera-hers t deformuar.
Duke i kushtuar rndsi t veant edukimit ligjor pr moshat e reja, Instituti
Krkimor-Shkencor Barleti dhe Fakulteti i Drejtsis i Universitetit Marin Barleti
kan ndrmarr nj nism t rndsishme n fushn e Edukimit Publik Ligjor,
e cila synon prhapjen e dijeve t domosdoshme juridike, ndr ato grupe t
shoqris, q kan formim t pakt n kt drejtim. N kuadr t ksaj nisme,
e cila u mbshtet financiarisht nga Agjencia pr Mbshtetjen e Shoqris Civile
dhe nga Universiteti Marin Barleti, lexuesi merr sot n dor kt broshur, e
cila prfaqson nj prpjekje pr t dhn n mnyr sistematike dhe sintetike
disa prej koncepteve m t rndsishme mbi sistemin e t drejts, t cilat
duhet t njihen prej moshave t reja. Kjo broshur synon t ndrgjegjsoj
t rinjt, q jan ose n prag t moshs s pjekuris, ose sapo e kan arritur
at, mbi prgjegjsit qytetare dhe t drejtat q ata prfitojn me arritjen e
moshs s pjekuris.
Pr nj realizim m t mire t ksaj broshure nj vmendje e posame i sht

kushtuar asaj pjese t dijeve, e cila sht e domosdoshme t u transmetohet
t rinjve. Faktori baz q ka qen prcaktues pr przgjedhjen e materialit q
trajtohet n t sht mosha e lexuesit. Meqense konceptet juridike trajtohen
shum prciptazi n shkoll t arsimit t mesm, qoft pr faktin e gjersis
s tematiks, qoft pr faktin e mungess s teksteve shkollore t hartuara
posarisht pr kt fush, projekte t ksaj natyre mund t jen mundsia e
vetme, pr kta nxns, q t prfitojn njohuri t sakta dhe konkrete, dhe pr
m tepr n form t prshtatur pr ta. N kt kuptim, pr grupin e autorve,
prshtatja e materialit me targetin e lexuesve, ka qen nj sfid jo e leht, e
cila megjithat, shpresojm, t arrij sadopak t prafroj tek t rinjt, disa prej
koncepteve kye t sistemit t s drejts shqiptare.
LLM. Msc. Edlira LLOHA
Drejtuese e Projektit Ngritja dhe Funksionimi
i Qendrs pr Edukimin Publik Ligjor
PRMBAJTJA E LNDS
I. PERSONI FIZIK................................................................
..............................................................F.11
1.1 Lindja......................................................................
.......................................................................F.11
1.1.1 A ka njeriu ndonj t drejt para se t lind?......................................
.........................F.11
1.1.2 far duhet br pr t regjistruar lindjen e fmijs..................................
............F.12
1.1.3 Si merret mbiemri dhe si ndryshohet ai? ..................................
....................................F.13
1.2 Pjekuria....................................................................
.....................................................................F.15
1.2.1 Mbushja e cils mosh, ka rndsi nga ana juridike?...............................
.................F.15
1.2.2 far sht zotsia pr t vepruar?....................................................
.............................F.16
1.2.3 Zotsia pr t vepruar tek t miturit 14 deri n 18 vje..............................
.............F.17
1.2.4 far nnkupton n kndvshtrimin e t drejts, mbushja e moshs madhore?.......F.18
1.2.5 A nnkupton mbushja e moshs madhore vetm privilegje, apo edhe prgjegjsi?........
F.18
1.2.6 Kur mund t merret vendim pr heqjen e zotsis pr t vepruar?....................F.1
9
1.2.7 Kush vendos pr heqjen e zotsis pr t vepruar?...................................
...............F.20
1.2.8 Kush mund t caktohet kujdestar ligjor? ....................................
..................................F.21
1.3 Shtetsia.....................................................................
..................................................................F.21
1.3.1 N mnyr fitohet nnshtetsia shqiptare?............................................
..................F.21
1.3.2 Fitimi i shtetsis shqiptare me lindje.......................................
......................................F.23
1.3.3 Fitimi i shtetsis shqiptare me an t natyralizimit.............................
.....................F.23
1.3.4 Fitimi i shtetsis shqiptare me ane t birsimit.................................
........................F.24
1.3.5 N mnyr jepet shtetsia shqiptare?................................................
.........................F.24
1.3.6 Ku konsiston procedura e vrtetimit t shtetsis shqiptare?......................
.........F.25
1.3.7 Si mund t hiqet dor nga shtetsia shqiptare dhe cilat jan pasojat e ksaj?.......
F.25
1.4 T dhnat personale.............................................................
....................................................F.26
1.4.1 far jan t dhnat personale?.....................................................
..................................F.26
1.4.2 N c mnyr mbrohen t dhnat personale?..............................................
................F.27
II. PAPREKSHMRIA E PERSONIT......................................................
......................................F.31
Hyrje...........................................................................
..........................................................................F.31
2.1 far do t thot kontrolli i personit? Cilat jan kushtet e kryerjes s kontrollit
fizik pr personat e arrestuar? ..................................................
..................................................F.31
2.2 Cilat jan rrethanat q prligjin kryerjen e kontrollit t personit dhe t bagazhit?..
...F.32
2.3 far ndodh kur personi i ndaluar sht i dehur? ...................................
.....................F.32
2.4 Cilat jan t drejtat e personit q i nnshtrohet kontrollit fizik? ................
.............F.33
2.5 Si duhet t kryhet izolimi i t miturve dhe vendosja e tyre neper institute t
specializuara?..................................................................
.................................................................F.35
2.6 Si duhet t kryhet legjitimimi i personave, me qllim prcaktimin e identitetit t
tyre nga ana e funksionarit t policis?............................................
.......................................F.35
2.7 Kur mund t prdoren masat e shtrngimit t drejtprdrejt nga ana e
punonjsit t policis?...............................................................
..................................................F.37
2.8 Kur lejohet prdorimi i arms s zjarrit nga ana e funksionarit t policis?........F.
38
2.9 Cilat jan parimet e kryerjes s kontrollit pr personat q hyjn n terrenin
e njsis penitenciare? ............................................................
......................................................F.40
2.10 Cilat jan smundjet infektive q krkojn shtrim t detyruar n spital?.........F.41
III. FAMILJA....................................................................
..................................................................F.43
3.1 Amsia dhe Atsia...............................................................
.....................................................F.43
3.1.1 Ku konsiston prcaktimi i amsis?..............................................
..................................F.43
3.1.2 Kush konsiderohet babai i fmijs sipas ligjit? far nnkupton prezumimi
i atsis, njohja e atsis dhe vrtetimi i atsis me vendim gjykate?.......................
.F.44
3.1.3 far duhet br q fmija i lindur jasht martese t marr mbiemrin e t atit?..F.46
3.2 Pergjegjegjesia prindrore....................................................

.....................................................F.47
3.2.1 Cilat jan t drejtat dhe detyrimet kryesore t prindrve?........................
.................F.47
3.2.2 N cilat situata, gjykata mund t vendos pr prgjegjsin prindrore?...........F.48
3.2.3 far t drejtash kan prindrit n raport me pasurin e fmijs?......................

.49
3.2.4 A lejohet kufizimi i kontakteve me fmijn pr njrin nga prindrit, apo gjyshrit?...
...F.50
3.3 Detyrimi ushqimor...........................................................
............................................................F.51
3.3.1 far sht detyrimi ushqimor dhe kush ka detyrimin pr ta paguar at? .........F.51
3.3.2 A kan detyrimin e pagimit t detyrimit ushqimor, prindrit q kan lindur fmij
n nj lidhje fakti? ...............................................................
................................................................F.53
3.3.3 A lidhet detyrimi i pagimit t kontributit ushqimor me pushtetin prindror, ap
o
me faktin q prindi duhet t dshmoj q ka t ardhura fikse/t qndrueshme?......F.53
3.3.4 N cilat raste, detyrimi i pagimit t kontributeve ushqimore kalon nga prindrit
tek gjyshrit.....................................................................
......................................................................F.54
3.3.5 N cilat situata rivlersohet masa e detyrimit ushqimor t prcaktuar nga gjykata?
................................................................................
......................................
........................................F.54
3.4 Martesa.....................................................................
........................................................................F.55
3.4.1 Si prkufizohet martesa n legjislacionin shqiptar?...........................
...........................F.55
3.4.1 Si lidhet martesa? .......................................................
...............................................................F.55
3. 4.2 Cilat jan t drejtat dhe detyrimet q burojn nga lidhja e martess? .............
...F.55
3.4.3 Si e rregullon legjislacioni yn situatn pasurore t bashkshortve?...............

....F.57
3.5 Lidhjet e faktit............................................................
....................................................................F.59
3.5.1 far sht nj lidhje fakti?.......................................................
..............................................F.59
3.5.2 Si i rregullon ligji marrdhniet pasurore ndrmjet personave jetojn n nj lidhje
fakti?..........................................................................
................................................................................
F.61
3.5.3 A mund t trashgojn prej njri-tjetrit personat q qndrojn n nj lidhje fakti?....

2
3.5.4 A i rregullon ligji n ndonj mnyr lidhjet ndrmjet personave t t njjts gjini?...
62
3.6 Dhuna n familje..............................................................
.............................................................F.63
3.6.1 Si e trajton ligji fenomenin e dhuns n familje? ............................
...............................F.63
3.6.2 A prmbush dhuna n familje elementt e veprs penale t plagosjes me dashje?......F
.65
3.6.3 Si duhet t veprojm nse jemi viktima t dhuns brenda familjes, apo dshmitar
t saj? ..........................................................................
.............................................................................F.6
5
3.6.4 Kujt mund t i drejtohemi n rastet kur hasim raste t dhuns n familje?............
F.65
IV. PJESMARRJA NE JETEN POLITIKE.................................................
......................................F.68
Hyrje...........................................................................
...............................................................................F
.68
4.1 Qarkullimi i ideve dhe liria e fjals.........................................
...................................................F.68
4.2 E drejta e popullit pr t ditur .................................................
...............................................F.70
4.3 Fjaln e ka populli...........................................................
..............................................................F.71
4.4 Referendumi dhe iniciativa popullore ligjvnse.................................

..............................F.72
4.5 Liria organizative .........................................................
..................................................................F.75
V. E DREJTA PENALE DHE PROCEDURA PENALE.........................................
.........................F.81
Hyrje...........................................................................
...............................................................................F
.81
5.1 far sht vepra penale............................................................
.................................................F.81
5.2 N ciln mosh lind prgjegjsia penale? .............................................
...............................F.82
5.3 Cilat jan dnimet dhe masat q mund t vendos gjykata?..............................
..........F.82
5.4 far sht dnimi me gjob? ...........................................................
.......................................F.83
5.5 far sht dnimi me burgim? ........................................................
.......................................F.85
5.6 far do t thot dnim me kusht? ....................................................
....................................F.85
5.7 Cilat jan rrethanat q gjykata merr parasysh n dhnien e dnimit?...................
....F.86
5.8 A ka i pandehuri ndikim mbi masn e dnimit?....................................
.............................F.87
5.9 Kur kemi t bjm me shkarkim nga prgjegjsia penale?................................
............F.87
5.10 far sht mbrojtja e nevojshme? .................................................
.....................................F.87
5.11 far sht gjendja e nevojs ekstreme? .............................................
..............................F.87
5.12 A mund t quhet fajtor personi q nuk ka gjykim t shndosh n momentin e

kryerjes s veprs? ................................................................
..............................................................F.88
5.12.1 Subjektet e procedimit penal.............................................
..................................................F.89
5.12.2 I dmtuari.................................................................
..................................................................F.89
5.12.3 Legjislacioni Penal pr Mbrojtjen e te Miturve te Proceduar Penalisht......
..........F.90
5.12.4 Bashkpunimi ndrkombtar n fushn penale.........................................
..................F.91
10
Universiteti Marin Barleti
I. INDIVIDI SI PERSON FIZIK
1.1 LINDJA
1.1.1. A ka njeriu ndonj t drejt para se t lind?
N t drejtn civile ekziston rregulli se fmija i palindur duhet trajtuar si nj
person i cili tashm ekziston, nse bhet fjal pr dobin e tij. Fmija i zn/
konceptuar, por ende i palindur mund t jet trashgimtar testamentar dhe
ligjor. Por, zotsia e fmijs s zn, pr t trashguar ka karakter t kushtzuar.
Ai e fiton kt aftsi, me kusht nse lind gjall. Madje ka disa teori sipas t
cilave e rndsishme sht q fmija t lind i gjall dhe jo patjetr jetgjat.
Pr dmtime t psuara para lindjes, ose gjat kohs s jets s fetusit, mund
t krkohet dmshprblim pasuror pr shkak t dmit t psuar. Pra, fmija
mund t krkoj dmshprblim, nga autori i nj aksidenti automobilistik, gjat
t cilit nna shtatzn dhe ai vet kan psuar dmtime. N kt proces, fmija

(deri n momentin q ai fiton moshn madhore) prfaqsohet nga prindrit, t
cilt jan kujdestart ligjor t tij. Fmija ka gjithashtu t drejt t ngrej pretendime
pr dmshprblim ndaj nns1. N nj rast t till, fmija prfaqsohet
nga prindi tjetr (prfaqsues ligjor).
N kt radh idesh, garantohet e drejta e do individi pr t pasur nj
prkujdesje mjeksore para lindjes dhe pas lindjes. 2
Gjithsesi do t na duhet t nnvizojm faktin q njeriu q n momentin e konceptimit,
pra t zenies kur konsiderohet akoma nj embrion gzon t drejtn
themelore q sht e drejta pr jet, e cila garantohet si n ligjin e brendshm
t Republiks s Shqipris, ashtu dhe n legjislacionin ndrkombtar3.
Kodi Civil njeh ekzistencn e fmijs (quo in utero est) edhe pse ekzistenca e
nj personi fillon q n ditn e lindjes, me kushtin q fmija t lind i gjall. 4
Rezulton, pra, q ligji, n interesin e fmijs i njeh aftsin pr t trashguar q
n momentin e konceptimit. Duke qen se kemi t bjm me fakte materiale,
personi i cili pretendon t marre trashgimnin n emr dhe interes t fmijs,
duhet q t demonstroje me do prov t pranuar nga ligji datn e konceptimit,
po ashtu vendosjen e ksaj date prpara momentit t hapjes s trashgimis
dhe ka gjithashtu pr detyr, demonstrimin e faktit q fmija lindi i gjall.
1.1.2 far duhet br pr t regjistruar lindjen e fmijs?
Me regjistrimin e lindjes s fmijs merren zyrat e gjendjes civile, q administrohen
nga njsit e pushtetit vendor. Fakti i lindjes s fmijs regjistrohet n
librat e gjendjes civile. Regjistrimi vrtetohet nprmjet lshimit t certifikats
s lindjes.
Lindja e fmijs vrtetohet nprmjet nj raporti mjeksor, procesverbali, apo
certifikate t asistencs s lindjes, t hartuar n kohn e lindjes, nga personeli
mjeksor i pranishm, apo nga prgjegjsi i trenit, kapiteni i anijes, ose i avionit
n udhtim, nga drejtuesi i burgut, ose i repartit ushtarak, organi i rendit
publik, apo zyrtar t prfaqsive diplomatike jasht shtetit, n munges t
personelit mjeksor.
Rastet kur nena gjate shtatznis ka pasur nj jete jo t rregullt me konsum t shumt
alkooli apo substancash t tjera t cilat kan sjell dmtime t pariparueshme n shndetin
e fmijs.
234 Konventa pr t drejtat e fmijve, 1990, neni 24 paragraf 2, pika d.
Neni 2 Konventa pr Mbrojtjen e t drejtave t njeriut
Neni 2 Kodi Civil, Republika e Shqiperis
12
T gjitha subjektet shndetsore, shtetrore dhe private, q kan t drejt t
vrtetojn lindjen, jan t detyruara, q do dit t hn, t drgojn n zyrat
e gjendjes civile, ku prindrit kan vendbanimin, njoftimin pr lindjet e ndodhura
pran institucioneve t tyre.
Deklarimin e lindjes s fmijs e kryen njsia e kujdesit shndetsor n t
cilin sht kryer lindja (nse lindja sht kryer jasht institucionit t kujdesit
shndetsor). Deklarimin e lindjes e bn personalisht n zyrn e gjendjes civile, babai, apo nna, nse gjendja e saj shndetsore e lejon dika t till, ose
nj person tjetr i pranishm gjat lindjes, ose mjeku gjinekolog, apo mamia.
Deklarimi me shkrim i lindjes s fmijs, pasqyrimin n regjistrin e gjendjes
civile, e prmbush npunsi i institucionit shndetsor ku ka lindur fmija, i

autorizuar pr kt, apo n t cilin sht pranuar gruaja, menjher pas lindjes,
nse ka lindur jasht ktij institucioni.
Lindja e fmijs duhet deklaruar brenda 3 ditsh pas lindjes se foshnjs n spitalin
q ka lindur fmija dhe brenda 10 ditve n organet prkatse n vendin
ku jetojn prindrit. Deklarimi mund t bhet nga prindrit ose nga t afrmit
e iftit. Deklarimi i lindjes s fmijs sht nj akt i mjaftueshm, q mund t
bhet verbalisht dhe nuk krkon pranin e dshmitarve.
Nse deklarimi i lindjes s foshnjs nuk sht br brenda 10 ditve dhe me
von se 60 dite, ather kemi t bjm me nj shkelje administrative, e cila
dnohet me gjob n masn 2000 leke. Me kalimin e ktyre afateve lindja konfirmohet
vetm me vendim t gjykats.
N vendin ton deklarimi i lindjes se fmijs n organet prkatse t regjistrimit
sht i detyrueshm. Kjo praktik ndihmon n konfirmimin e ekzistencs s
nj personi dhe n stabilizimin e personalitetit dhe identitetit t tij.
1.1.3 Si merret mbiemri dhe si ndryshohet ai?
Sipas Kodit Civil t Republiks s Shqipris, do person fizik ka t drejtn dhe
njkohsisht detyrimin pr t pasur emrin dhe mbiemrin e vet. Personi, t cilit
i mohohet e drejta e prdorimit t tyre, ose cnohet nga prdorimi q t tjert
i bjn padrejtsisht, mund t krkoj n gjykat prdorimin e emrit ose t
mbiemrit t vet, pushimin e cnimit si dhe shprblimin e dmit prkats.
Kjo krkes mund t paraqitet dhe nga persona, q ndonse nuk mbajn
emrin, ose mbiemrin e cnuar, apo t prdorur padrejtsisht, kan interesa
familjare t denja pr t u mbrojtur.

Gjykata kur pranon padin urdhron botimin e vendimit n Fletoren Zyrtare.
Me krkes t paditsit, gjykata mund t urdhroj botimin e vendimit t saj
edhe n gazeta t tjera. Pseudonimi i prdorur gzon t njjtn mbrojtje.
Npunsi i gjendjes civile pasqyron n aktin e lindjes emrin q dshirojn
prindrit e fmijs, prve emrave t paprshtatshm. Kur prindrit nuk bien
dakord, npunsi i gjendjes civile, cakton nj emr, me shnimin n kllapa i
prkohshm , deri n zgjidhjen e konfliktit nga gjykata.
Mbiemri i fmijs prcaktohet n baz t procedurave t parashikuara nga Kodi
i Familjes i Republiks s Shqipris. Sipas dispozitave t ktij kodi, fmija merr
mbiemrin e prbashkt t prindrve. Kur prindrit kan mbiemra t ndryshm,
t gjith fmijt mbajn t njjtin mbiemr, at q do t vendosin prindrit me
marrveshje. Kur marrveshja nuk arrihet, fmijt mbajn mbiemrin e t atit.
Nse nna e fmijs nuk sht e martuar, t dhnat e babait t fmijs shnohen
vetm n rastin e njohjes s fmijs nga babai, apo nse gjykata ka vendosur
pr atsin e fmijs. Nse nuk sht kryer njohja e fmijs, apo atsia nuk
sht prcaktuar me vendim gjykate, fmija mban mbiemrin e nns.
Mbiemri mund t ndryshohet jo vetm si rrjedhoj e ndryshimit t marrdhnieve
familjare. Krkesa pr ndryshimin e mbiemrit, apo t emrit (qoft t
fmijs, qoft t nj personit t rritur) megjithat pranohet vetm pr shkaqe
t rndsishme. Si shkaqe t rndsishme, do t mund t prmendnim pr
shembull:
Mbajtjen e nj emri, ose mbiemri qesharak, apo q nuk prkon me dinjitetin
njerzor;
Rasti kur emri dhe mbiemri sht ndryshuar n mnyr t paligjshme.
Renditja e shkaqeve q prligjin ndryshimin e emrit, ose t mbiemrit ka natyr
vetm ilustruese dhe nuk sht e plot. Kjo do t thot se mund t ket rrethana
t tjera nga kto q mund t prligjin ndryshimin e emrit, apo t mbiemrit.
Pr sa i takon krkess pr ndryshimin e emrit, apo t mbiemrit, vendimi merret
n rrug gjyqsore.
Dokumentet q duhen paraqitur prpara gjendjes civile pr t ndryshuar emrin
apo mbiemrin jan:
a.
Krkes drejtuar zyrs se gjendjes civile, n t cilin shtetasi shqiptar parashtron
shkakun e ndryshimit t emrit dhe t mbiemrit. Kjo krkese krkon
si kusht t domosdoshm protokollimin.
b. Dshmi nga prokuroria e rrethit dhe gjykata e rrethit gjyqsor, n juridiksionin
e t cilve banon shtetasi shqiptar i interesuar, t cilt dshmojn
se ndaj ktij shtetasi nuk ka kallzim ose nuk ka nisur ndonj procedim
penal (dshmi penaliteti).
1.2 PJEKURIA
1.2.1 Mbushja e cils mosh, ka rndsi nga ana juridike?
N t drejtn civile dhe familjare, pragu m i rndsishm n lidhje me moshn,
sht mbushja e moshs s pjekuris. Personi q mbush moshn tetmbdhjet
vje, konsiderohet person n mosh madhore. Megjithat, femra e cila ka
lidhur martes para mbushjes s ksaj moshe, (nj gj e till mund t bhet

vetm n raste t rralla, shih m posht) do t konsiderohet person n mosh
madhore, dhe nse m pas kemi zgjidhjen apo shpalljen e pavlefshmris s
martess. Pavarsisht, nga sa u tha m sipr, pragu i pjekuris sht mosha 14
vje, - pasi me mbushjen e ksaj moshe, i mituri fiton nj pavarsi t kufizuar,
pr kryerjen e veprimeve t caktuara juridike. Nga kjo mosh e n vazhdim, i
mituri gzon zotsi t pjesshme pr t vepruar po ashtu mund te prgjigjet
dhe penalisht.
1.2.2 far sht zotsia pr t vepruar?
Zotsia pr t vepruar sht aftsia e do subjekti pr t kryer akte juridike
t vlefshme, sht aftsia pr t fituar t drejta dhe t marre detyrime. Q t
zotrosh aftsin pr t kryer veprime t vlefshme juridike presupozohet t
kesh zotsin pr t vepruar. Zotsia e plot pr t vepruar fitohet me mbushjen
e moshs madhore, q sht 18 vje. Ashtu si zotsia juridike, edhe zotsia
pr t vepruar edhe nj cilsi e subjektit dhe jo nj e drejt. Kjo bn t mundur
q subjekti me an t veprimeve juridike t fitoj t drejta dhe t ekzekutoj
detyrimet e marra prsipr. Nisur nga aftsia pr t vepruar personat ndahen
n tri grupe:
a. persona me zotsi t plote pr t vepruar
b. persona me zotsi t kufizuar pr t vepruar
c.
persona t pazot pr t vepruar
N grupin e par bjn pjes t gjith ata persona q kan arritur moshn 18
vje. Prjashtim bjn personat, t cilt edhe pse nuk e kane arritur kt moshe,
e fitojn zotsin pr t vepruar me an t martess. Gruaja, e cila nuk e ka
mbushur moshn madhore, e fiton zotsin pr t vepruar me an t aktit t
martess. Kjo zotsi nuk humbet n qoft se martesa konsiderohet n nj moment
t dyt e pavlefshme ose zgjidhet para se ata t ken mbushur moshn
18 vje. Kta persona quhen t emancipuar sipas doktrins se prgjithshme t
drejts civile.
Gjykata mund t vendos n form prjashtimi q rrethanat e shtjes jan t
tilla q prligjin lidhjen e martess dhe pse t dy t rinjt nuk e kan mbushur
moshn 18-vjeare, q Kodi i Familjes parashikon si kusht pr lidhjen e martess.
I mbetet gjykats t vlersoj rast pas rasti, nse kto rrethana, (pr shembull,
kur vajza ka mbetur shtatzan, etj), jan t tilla q motivojn krkesn
pr lidhje t martess para mbushjes s moshs s pjekuris.
N grupin e dyt bjn pjes t gjith ata persona, t cilt zotsin pr t vepruar
e fitojn n moshn 14 vje. N kt rast i mituri, mund t kryej veprime
juridike vetm n qoft se ka marr plqimin e prfaqsuesit t tij ligjor, q
mund t jet prindi apo kujdestari. Kta persona mundet q t administrojn
vet t ardhurat e nxjerra me punn e tyre dhe ti disponojn ato si t dshirojn.
Kurse t ardhurat e nxjerra nga dikush tjetr n dobi t tyre kan t drejte ti
disponojn vetm me plqimin e tyre. N grupin e tret bjn pjes ata persona,
t cilt nuk e kan mbushur moshn 14 vje. Megjithat si prjashtim, kta
persona mundet q t kryejn ato veprime i prshtaten moshs q zotrojn,
n dobi t tyre dhe q jan pa shprblim. do e ardhur e ktyre personave administrohet
nga prindrit ose nga prfaqsuesi ligjor n favor t tyre. Personat
q nuk e kan arritur moshn 14 vje dhe t gjith ata q nuk e kan kt aftsi
pr motive t tjera, nuk prgjigjn pr dmet e shkaktuara nga veprimet e
tyre. Prgjigjn ata persona, t cilve u jan besuar ose i kan nn mbikqyrje.
1.2.3 Zotsia pr t vepruar tek t miturit 14 deri n 18 vje
Kjo grupmosh ka nj status juridik t veante pr shkak t zotsis pr t

vepruar e cila sht e kufizuar. Kshtu nj i mitur mundet:
a.
t mbyll personalisht akte juridike t tipit t mirmbajtjes, akte me vlera
t vogla dhe pasoja minimale jo dmtuese pr t, kontrat depozite
bankare si depozit kursimesh, akte pr administrimin e pronsis q
mund t zotroje
b. t mbyll personalisht por me plqimin paraprak t kujdestarit apo
prfaqsuesit ligjor akte juridike civile: akte administrimi t nj t mire
materiale personale, akte pr administrimin e nj pronsie etj.
c.
t mbyll personalisht por me plqim/leje t dubluar paraprake akte
juridike q kan t bjn me heqjen dor nga nj e drejt apo me tjetrsimin
e nj t mire materiale q automatikisht do t sjell paksimin e
mass se pronsis q ai do t marre plotsisht n dorzim me fitimin e
zotsis se plot pr t vepruar, me mbushjen e moshs 18 vjeare.
Zotsia e kufizuar pr t vepruar prfundon:
Kur i mituri arrin moshn madhore
Kur i mituri vendoset nen ndalimin gjyqsor
Kur i mituri 14-18 vje ndrron jet

1.2.4 far nnkupton n kndvshtrimin e t drejts, mbushja e moshs
madhore?
Hyrja n botn e t rriturve lidhet me fitimin e nj pavarsie dhe autonomie
m t madhe, pr t vendosur pr shtjet, pr t drejtat, apo pr detyrimet
e vet personit. Kjo do t thot q personit n mosh madhore, t cilit
nuk i sht hequr plotsisht, apo pjesrisht zotsia pr t vepruar, pr shkak
t zhvillimit t vonuar mendor, apo t ndonj smundjeje psikike, i takon
zotsia e plot pr t vepruar. Personi q ka mbushur moshn madhore, ka
mundsi ndr t tjera, (dhe pr m tepr pa plqimin, apo ndrmjetsimin e
prindrve) t kryej veprime juridike t njanshme, si dhe t lidh kontrata,
qofshin kto kontrata q prfshijn shtje t prditshme dhe jo me shum
pesh ekonomike, qofshin kontrata q lidhen me detyrime t konsiderueshme
financiare. Personat n mosh madhore, q do t thot, personat me zotsi t
plot pr t vepruar, disponojn lirisht t ardhurat e tyre.
Mbushja e moshs s pjekuris si dhe fitimi i zotsis s plot pr t vepruar,
sht e barazvlefshme me fitimin e nj zotsie t plot pr kryerjen e veprimeve
procedurale. Kjo nnkupton se personi me mosh madhore, mund t
paraqitet individualisht dhe n mnyr t pavarur para gjykats dhe jo si m
par, kur prfaqsohej nga nj, ose t dy prindrit. Me mbushjen e moshs
madhore (duke prjashtuar rastet e personave q nuk jan t zot pr t vepruar
pr shkak t zhvillimit t vonuar mendor, apo t nj smundjeje psikike),
gjithkush ka t drejt t ngrej padi kundr t tjerve, por gjithashtu mund t
paditet nga t tjer.
1.2.5 A nnkupton mbushja e moshs madhore vetm privilegje, apo
edhe prgjegjsi?
Nj pavarsi m e madhe nnkupton dhe prgjegjsi m t mdha. Personi, i
cili ka zotsi t plot pr t vepruar, nuk mundet m t justifikohet se prindrit
e tij nuk dinin gj, apo se ai nuk ka mundsi t ekzekutoj nj kontrat, pr
shkak se ajo vendos detyrime t rnda financiare. Duke lidhur nj kontrat,
personi n mosh madhore, bhet debitor, (ose merr prsipr nj detyrim pr
t shlyer) dhe nga pikpamja juridike, nuk ka m rndsi, nse personi ka fituar
m par, plqimin ose jo t prindrve. Arritja e moshs s pjekuris presupozon,
ndrkaq, nj kujdes m t madh n kryerjen e t gjitha atyre veprimeve,
t cilat n t ardhmen mund t krijojn prgjegjsi civile (ose prgjegjsin
pr mosshlyerje detyrimi), dhe gjithashtu duhet trajtuar me kujdes dhe pasuria
vetjake.
Pr disa funksione, apo privilegje t tjera, individi sht i detyruar t pres dhe
pak m gjat. Kshtu, pr shembull, deputet mund t bhet vetm personi, i
cili ka mbushur moshn 21 vje, deri n ditn e kryerjes s zgjedhjeve (prfshir
dhe ditn e zgjedhjeve). Ndrkoh, president, mund t zgjidhet vetm
personi q ka mbushur 40 vje.
1.2.6 Kur mund t merret vendim pr heqjen e zotsis pr t vepruar?
Heqja e zotsis pr t vepruar konsiston n heqjen e ksaj zotsie nprmjet
nj vendimi gjyqsor, personit q vuan nga nj smundje psikike, apo nga nj
zhvillim i vonuar mendor. Personi, t cilit i sht hequr zotsia pr t vepruar,
me vendim gjykate, nuk mund t kryej n mnyr t pavarur, asnj lloj transaksioni
(pra, t kryej blerje, apo t dhuroj), me prjashtim t transaksioneve
t thjeshta, t vogla, t prditshme, q do t thot, se nj person i till mund t
blej pr shembull nj gazet.
Zotsia pr t vepruar mund t kufizohet ose t hiqet. Arritja e nj moshe
t caktuar, 14 dhe 18 vje bn q personat t ken zotsin pr t vepruar

qoft dhe t pjesshme. Mund t ndodh, q pr shkaqe t ndryshme si mund
t jet smundja, kta persona mos ta ken m kt zotsi. Personat me smundje
psikike ose me zhvillim t vonshm mendor, duke qen se nuk jan t
ndrgjegjshm pr veprimet q mund t kryejn, nuk e fitojn zotsin pr t
vepruar, edhe me mbushjen e moshs s pjekuris. Nnkuptojm ktu rastet
kur vullneti i tyre sht jo i shndetshm, ndrsa ata mund t mos ta ken
ose ta ken n mnyre t kufizuar kt zotsi. Ky moment nuk duhet ngatrruar
me rastin kur personat nuk kan mundsi t kryejn veprime pasi gjenden
pr arsye shndetsore shtruar n spital, mund t jen t paralizuar, t ken
smundje kronike. Heqja e zotsis pr t vepruar dhe kthimi i saj bhet me
vendim gjykate pasi kemi t bjm me nj cilsi, q nuk mund t hiqet e t
rikthehet me vullnetin e personave.
Zotsia pr t vepruar mund t ndaloj s ekzistuari n kto raste:
1. n rastin e vdekjes se individit q e ushtronte kt zotsi, apo n rastin e

deklarimit t vdekur t tij me an t nj vendimi gjykate
2. kur ekziston nj vendim gjyqsor heqjeje i zotsis pr t vepruar, vendim
ky, i cili sht reversibil5
5 Me reversibil nnkuptojm faktin q ky vendim mund t zvendsohet me nj tjetr
me krkese t personit t interesuar apo kujdestarit t tij, n situata t veanta, ku vendim
i dyte
t deklaroje kthimin e zotsis t plote pr t vepruar.

3. kur martesa e nj femre nn 18 vje deklarohet nule absolute apo anulohet
pr shkak t mosveprimit/veprimit jo n mirbesim prej saj (pra femra
e mitur i njihte paraprakisht shkaqet e anulimit apo t deklarimit nul t
martess).
Kundr vendimit pr heqjen ose kufizimin e zotsis pr t vepruar, mund t
bjn ankim vet personi i msiprm, kujdestari i prkohshm i tij, personi q
ka br krkesn, si dhe t gjith personat e tjer q kan t drejt t krkojn
heqjen ose kufizimin e zotsis pr t vepruar, pavarsisht nga pjesmarrja ose
jo e tyre n gjykimin e ksaj shtjeje. N kt rast gjykata i lejon ata t njihen
me materialet e dosjes gjyqsore.
1.2.7 Kush vendos pr heqjen e zotsis pr t vepruar?
Sipas Kodit t Procedurs Civile t Shqipris krkesn pr heqjen ose kufizimin
e zotsis pr t vepruar e bn bashkshorti, si dhe personat q kan
interes t ligjshm pr kt fakt. Krkesa i paraqitet gjykats s vendit ku ka
banim personi q krkohet t i hiqet ose ti kufizohet zotsia pr t vepruar.
Krkesa pr kufizim apo heqje t zotsis pr t vepruar i njoftohet n mnyre
t menjhershme prokurorit. Krkesa duhet t prmbaj faktin n t cilin ajo
bazohet si dhe provat e nevojshme. Do t jete gjykata ajo q do t vendose
lidhur me krkesn pr heqje apo kufizim t zotsis pr t vepruar, pasi t
ket pyetur personin pr t cilin krkohet heqja ose kufizimi i zotsis pr t
vepruar, persona nga gjinia e afrt e tij, mjekun q e ka kuruar ose pasi t ket
marr mendimin e mjekve t tjer ekspert, si dhe prova t tjera q do t i
moj t nevojshme. Pyetja e personit t cilit i krkohet t i hiqet ose kufizohet
zotsia pr t vepruar, bhet n institucionin q sht shtruar pr mjekim ose
n banesn e tij nga nj gjyqtar i deleguar, kur nuk sht e mundur t paraqitet
vet n gjykat6.
Te drejtn pr t paraqitur krkesn n gjykate pr vendosjen e kujdestaris e
paraqet n gjykate do i afrm i fmijs se mitur dhe do njeri q merr njoftimin
pr mbetjen e fmijs pa prindr, pr lindjen e nj fmije me prindr t
panjohur dhe pr do rrethane q ligji krkon vendosjen e kujdestaris.
Kur n eljen e nj testamenti, noteri q bn publikimin e tij vihet n dijeni pr
caktimin e nj kujdestari, duhet t njoftoje gjykatn jo me vone se 10 dite nga
marrja dijeni, e cila procedon dhe vendos jo me vone se 15 dite.
6 Neni 383 Kodi Procedural Civil i Shqiperise
20
1.2.8 Kush mund t caktohet kujdestar ligjor?
T jesh kujdestar ligjor presupozon nj prgjithsi te madhe qe duhet te
mbaje personi i caktuar si kujdestar, pasi prvese do t duhet q t jet vet i
prgjegjshm dhe me zotsi t plot pr t vepruar ai duhet t jet nj administrator
i mir si dhe nj individ me dinjitet. E gjith masa pasurore e personit
nen kujdestari do te administrohet nga kujdestari, kshtu q veprimet e tij e
kryera ne mirbesim jan mese te domosdoshme.
Zakonisht kujdestar ligjor mund t jet njeri nga prindrit, ose t dy prindrit,
njerku ose njerka prpara fmijve t adoptuar, motrat dhe vllezrit. Kujdestar
do mund t jete do individ i cili ka mbushur moshn madhore dhe ka lidhje
gjaku apo interes t ligjshm ndaj t miturit. Nj kujdestar do t duhet q
t veproje n mirbesim dhe n rastet n t cilat ai ka shprdoruar t drejtat q
i takojn si kujdestar, kur sht treguar i pakujdesshm n kryerjen e detyrs

ose kur n mnyra t tjera ka vn n rrezik interesat e personit me zotsi t
kufizuar pr t vepruar, ai do t duhet ose t heq dor nga kujdestaria me
veprim t njanshm, ose zvendsohet n do moment nga gjykata.
N rastin e t miturve, gjykata n rradh t par emron si kujdestar personin
e caktuar n testament, n mungese t ktij akti, cakton nj nga t afrmit, t
cilt kane lidhje gjaku (prindr, gjyshr, motra vllezr) N rastet e veanta kur
gjykata vlerson se zgjedhja e kujdestarit nuk sht bere n favor t fmijs,
ajo mund t veproje individualisht dhe menjher pasi gjithmon duhet t
mbroje interesat e fmijs.
1.3 SHTETSIA
1.3.1 N mnyr fitohet shtetsia shqiptare?
Prpara se t trajtojm mnyrat se si fitohet shtetsia shqiptare, sht me vend
t shohim se far nnkuptohet me nocionin e shtetsis apo nnshtetsis si
jemi msuar ta dgjojm t prmendet shpesh. Duhet t kemi parasysh, q t
dy kto nocione, n kushtet q ndodhet Shqipria, nnkuptojn t njjtn situat
juridike. Ndrkohe termi i nnshtetsis, sipas mendimit ton, do t fitonte
nj kuptim me t pavarur dhe t ndryshm kur Shqipria t bhet antare me
t drejta t plota pran BE-s dhe shtetsia parsore do t ish ajo e Bashkimit
Evropian, ndrkohe q nnshtetsia do t prkonte me at t vendit t origjins.
Pra mund t jemi shtetas evropiane por me nnshtetsi shqiptare, eke,
polake, italiane etj.

Shtetsia shqiptare sht nj lidhje juridike, q shprehet n t drejtat dhe
detyrat e ndrsjellta t personit fizik dhe t shtetit shqiptar7. Pra n t vrtete
shtetsia sht nj lidhje objektive q nj individ ka me nj shtet t caktuar
dhe nga i cili krkon respektimin dhe garancin pr ushtrimin e t drejtave t
tij, ndrkohe q para t cilit detyrohet t respektoje aktet ligjore dhe rregullat
e ndryshme shoqrore.
Shtetsia shqiptare mund t fitohet, rifitohet, humbet apo t lihet n prputhje
me legjislacionin shqiptar duke respektuar njkohsisht jo vetm legjislacionin
vendas por dhe normat dhe parimet e njohura t se drejts ndrkombtare n
fushn e shtetsis t pranuara nga Republika e Shqipris.
Shtetsia shqiptare fitohet me an t 3 mnyrave:
1. lindje
2. natyralizim
3. birsim
Ligji 8389 dt 5.8.1998 me azhornimet e Ligjit 8442 dt 21.1.1999
shqiptare , neni 1
Pr shtetsin

1.3.2 Fitimi i shtetsis shqiptare me lindje
Legjislacioni shqiptar njeh dhe pranon dy mnyrat klasike ndrkombtare t
fitimit t shtetsis me an t lindjes: ius loci (fitimi i shtetsis n vartsi t vendit
ku lind) dhe ius sangvi (fitimi i shtetsis n vartsi t origjins / shtetsis se
prindrve). N kto kushte, kushto q lind duke pasur qoft edhe njrin prej
prindrve me shtetsi shqiptare, e fiton vetiu shtetsin e vendit ton.
N rastet n t cilat nj fmije i lindur nga prindr t panjohur gjendet brenda
territorit t Republiks s Shqipris, merr automatikisht shtetsin shqiptare.
Kjo mas merret me qllim q fmija t mos mbetet pa shtetsi e pr rrjedhoje
t mos mbetet pa nj afinitet ndaj nj shteti i cili do t duhej t garantonte dhe
t njihte t drejtat e tij themeltare.
I rndsishm sht fakti sipas t cilit, ligji shqiptar i jep mundsin e ruajtjes
se shtetsis shqiptare fmijs nn 14 vje, i cili fillimisht nuk i kish t
njohur prindrit e tij por pr shkak t gjetjes brenda territorit t Shqipris
fitoi shtetsin shqiptare. Nga kjo shtetsi mund t hiqet dor me krkese t
prindrve t huaj t njohur ligjrisht, por me kusht q fmija t mos mbetet pa
shtetsi si pasoj e ktij veprimi.
Shtetsin shqiptare e fiton lehtsisht do fmij i lindur brenda territorit t
Shqipris, do fmije i cili ka prindr t huaj, me kusht q prindrit t ken
shprehur plqimin e tyre n mnyre t qart sipas t cilit dshirojn q fmija
t ket shtetsin shqiptare.
1.3.3 Fitimi i shtetsis shqiptare me an t natyralizimit
T fitosh shtetsin me ane t natyralizimit nnkupton at privilegj q mund
ta fitoj nj individ n momentin n t cilin prvese ka nj moshe madhore
dhe t ardhura t mjaftueshme pr t siguruar jetesn e tij, s bashku me nj
banes personale ka dhe nj moral t pastr si dhe njeh nga afr realitetin
shqiptar, pasi ka jetuar pr nj kohe t gjate (t paktn 5 vjet) n mnyre t
vazhdueshme n Republikn e Shqipris. Prpos gjith ktyre kushteve t
siprprmendura do t duhet q t kt njohuri fillestare t gjuhs shqipe si
dhe t mos ket qen asnjher i dnuar pr vepra penale pr t cilat ligji
parashikon nj dnim m t madh se 3 vjet. Prjashtim nga kjo e fundit bjn
vetm dnimet penale, t cilat kan qen t aplikuara pr situata apo vet
dnimi sht dhne pr motive politike. Nj nga pikat me t rndsishme pr
t fituar shtetsin shqiptare, por n t njjtn koh q dhe mund t bhet
shkak pengese pr mosprfitimin e saj dhe pse plotsohen t gjitha kushtet e

parashikuara nga ligji pr shtetsin, sht mosprekja e sigurimit dhe mbrojtja
e Republiks se Shqipris. Pra, edhe n rastet e veanta si ato t personaliteteve
t huaja t spikatura n fushat e krkimit shkencor, apo n fushat e
ekonomis, kulturs, historis etj. shtetsia shqiptare akordohet me procedura
t menjhershme prvese kur kta persona kan cnuar haptazi sigurimin
dhe mbrojtjen e Republiks se Shqipris.
Por fitimi i shtetsis me natyralizim t prindrve sjell automatikisht dhe fitimin
e shtetsis fmijs s tyre nn 18 vje, i cili jeton me prindrit. Pr fmijt
e grupmoshave 14-18 vje, n kto raste, fitimi i shtetsis shqiptare bhet me
an t plqimit t dhn t fmijs si dhe me krkesn e qart t prindrve pr
fitimin e shtetsis.
1.3.4 Fitimi i shtetsis shqiptare me an t birsimit
Birsimi sht nj situat ligjore, e cila i ndryshon rrjedhn e jets fmijs jo
vetm nga pikvshtrimi shoqror por dhe juridik, duke arritur ti ndryshoje
kshtu dhe identitetin (marrja e mbiemrit t familjes q e birson etj.) sht
mse normale q fmija i mitur, i cili i prket nj shtetsie tjetr apo sht
pa shtetsi n momentin e birsimit nga dy prindr shqiptar do t prfitoj
shtetsin shqiptare.
Legjislacioni shqiptar sht treguar i kujdesshm n mbrojtjen e situats juridike
t fmijs s mitur, kshtu edhe n rastet kur birsimi do t mund ta bnte
fmijn t ishte nj njeri pa shtetsi, legjislacioni shqiptar ja lejon ktij fmije
mbajtjen e shtetsis shqiptare deri ne fitimin e nj shtetsie tjetr.
Shtetsin shqiptare edhe pas birsimit do t mund ta mbaj apo fitoje nj
fmije, i cili vetm njrin nga prindrit e ka shqiptar, por me kusht q t dy
prindrit t jetojn n momentin e birsimit brenda territorit t Republiks s
Shqipris.
1.3.5 N mnyr jepet shtetsia shqiptare?
Pr fitimin e shtetsis shqiptare n nj nga tre mnyrat e siprprmendura:
lindje, natyralizim apo birsim do t duhet q t parashtrohet nj krkese nga
personi i interesuar apo n rastin e t miturve nga prindrit apo kujdestari. Kjo
krkes i paraqitet n organet e Ministris s Rendit Publik t vendbanimit t
personit, ose, n rast se personi banon jasht shtetit, pran prfaqsive diplomatike
apo konsullore t Republiks s Shqipris jasht vendit. Gjithmon,
krkesa do t duhet t shoqrohet me nj sr dokumentesh, t cilat jan
specifik dhe n vartsi me mnyrn e fitimit t shtetsis. Nse shtetsia do
t fitohet me an t lindjes do t krkohen certifikatat familjare t prindrve,
certifikata e lindjes se fmijs, vrtetimi pr vendbanimin e prindrve etj. Nse
fitimi i shtetsis do t bhej me an t natyralizimit krkohen dokumente me
specifike si psh: ekstrakti i nj llogarie bankare, dokumentet q demonstrojn
pronsin e nj shtpie, kontrata pune, dshmi penaliteti t personit aplikues
apo krkues etj. Prpara organeve t Ministris se Rendit Publik8 dokumentet
do t duhet t dorzohen n origjinal dhe pas nj verifikimi prej ktyre organeve
mund t trhiqen dokumentet origjinale duke lne kopje t noterizuara.
1.3.6 Ku konsiston procedura e vrtetimit t shtetsis shqiptare?
Procedurat pr vrtetimin e nnshtetsis konsistojn n pajisjen me dokumentet
prkatse pron e shtetit shqiptar t shtetasit t ri. Kto dokumente
jan, karta e identitetit dhe pasaporta shqiptare t cilat vrtetojn dhe n t
njjtn koh bjn lidhjen materiale mes individit dhe shtetit shqiptar. Po ashtu
shtetasi i ri shqiptar do t kaloje n regjistrat e gjendjes civile t zons ku ka

dhe vendbanimin menjher pas publikimit n Fletoren Zyrtare t dekretit t
Presidentit t Republiks se Shqipris pr dhnien apo njohjen e shtetsis
shqiptare t personit q e ka krkuar dhe ka plotsuar kushtet e prmendura
m sipr. Shtetasit e huaj apo ata pa shtetsi, n momentin e fitimit t shtetsis
shqiptare kalojn nga regjistrat themeltare t veant t gjendjes civile n
Regjistrin themeltar kryesor t Shqipris dhe po ashtu n Regjistrin Kombtar
t gjendjes civile.
1.3.7 N mnyr mund t hiqet dor nga shtetsia shqiptare dhe cilat
jan pasojat e ksaj?
Heqja dor nga shtetsia shqiptare sht nj akt individual pr t gjith personat,
t cilt kan zotsin pr t vepruar, ose bhet me an t prfaqsuesve
si sht rasti i kujdestarit n rastin e t miturve. Rregulli sht q shtetsia shqiptare
merr fund me krkes t personit kur ai plotson kushte si: ka mbushur
moshn 18 vje; nuk mbetet pa shtetsi si rezultat i heqjes dore nga shtetsia
shqiptare pasi ose e ka tashme nj shtetsi tjetr ose sht duke e fituar nj
shtetsi t huaj; kur sht rezident n nj shtet t huaj; nuk sht i ndjekur
8 Ministria e Rendit Publik u krijua n vitin 1998 me ndarjen e Ministris s Brendshm
e n
dy pjes: Ministrin e Rendit Publik dhe Ministrin e Pushtetit Vendor. Aktualisht duk
e filluar n
2005 kto dy ministri u riorganizuan n nj t vetme dhe mbajn emrin e Ministris s
Brendshme.

penalisht pr vepra penale t cilat i parashikon legjislacioni shqiptar dhe jep
nj dnim jo me pak se 5 vjet. Po ashtu dhe fakti q nj individ mund t ket
shtetsi shqiptare por do t heq dore prej saj pr shkak t borxheve apo detyrimeve
ligjore pran autoriteteve shqiptare shtetrore apo personave t tjer
juridike apo fizike prben penges pr heqjen dor nga shtetsia shqiptare,
me logjikn e mbrojtjes se interesit shoqror t prgjithshm.
Vendimi i dhne nga organet kompetente pr heqjen dor nga shtetsia shqiptare
sht nj de1.4kret i Presidentit t Republiks se Shqipris, i cili mban
titullin standard Pr lnien e shtetsis shqiptare . Ky vendim q mban formn
e dekretit nuk sht absolut dhe mund t revokohet sa her q mund t
demonstrohet q personi, i cili ka hequr dore nga shtetsia shqiptare ka prdorur
fakte dhe akte juridike t falsifikuara me qllim heqjen e shtetsis.
1.4 T DHNAT PERSONALE
1.4.1 far jan t dhnat personale?
T dhna personale konsiderohen t gjitha informacionet q mundsojn
identifikimin e personit fizik. Personi mund t identifikohet n mnyr t drejtprdrejt,
ose n mnyr t trthort, n mnyr t veant, nse i referohemi
numrit t identifikimit personal t tij, apo dhe nse i referohemi nj, apo
m shum tipareve specifike t ktij personi, q prshkruajn tipare fizike,
fiziologjike, mendore, ekonomike, kulturore, apo shoqrore.
Gjithkush ka t drejt t krkoj mbrojtjen e t dhnave t tij personale.
Prdorimi dhe analizimi i t dhnave personale presupozon t gjitha ato
operacione q kryhen mbi t dhnat personale, t tilla si grumbullimi,
regjistrimi, ruajtja, prpunimi, modifikimi, vnia n dispozicion, apo heqja, dhe
kryesisht ato operacione q kryhen me ndihmn e sistemeve informatike.
Prdorimi i t dhnave sht n parim i lejueshm, vetm ather, kur personi
ka shprehur m par plqimin pr kt, me prjashtim t rasteve, kur:
Bhet fjal pr fshirjen e t dhnave q lidhen me personin,
Nj gj e till sht e domosdoshme pr ushtrimin e t drejts, apo prmbushjen
e nj detyrimi t prcaktuar n ligj;
Nj gj e till sht e
kur personi sht pal e
pr kryerjen e veprimeve
vet personit, t dhnat
domosdoshme pr
ksaj kontrate,
para lidhjes s
e t cilit jan
t zbatuar nj kontrat, n rastin

apo kur nj gj e till sht e domosdoshme
kontrats, me krkes t
duke u trajtuar.
1.4.2 N mnyr mbrohen t dhnat personale?

Kuadri ligjor pr mbrojtjen e t dhnave personale sht relativisht i ri n
Shqipri, por gjithsesi i plot. Kshtu ligji themeltar, Kushtetuta e Shqipris
n nenin 35 garanton mbrojtjen e t dhnave personale duke stimuluar shprehimisht
q kushdo ka t drejtn t njihet me t dhnat e mbledhura rreth tij ,
me prjashtim t rasteve t parashikuara n ligj. Kushdo ka t drejte t krkoje
ndreqjen ose fshirjen e t dhnave t pavrteta ose t paplota ose t mbrojtura
me ligj .

N 2008 Parlamenti i Shqipris miratoi ligjin 9887 Pr Mbrojtjen e t dhnave
personale . Ky ligj ka si parim t prgjithshm baz prpunimin e ligjshm
t dhnave personale, i cili duhet t bhet duke respektuar dhe garantuar t
drejtat dhe lirit e njeriut, n veanti t drejtn e ruajtjes s jets private dhe
paprekshmris se personit, duke mos cenuar dinjitetin e tij.
Duke qen se prpunimi i t dhnave personale sht jo vetm i ligjshm por
dhe i domosdoshm, lind nevoja imediate pr mbrojtjen e ktyre t dhnave.
Mbrojtja e tyre bhet me an t nj prpunimi n mnyre t ndershme, t
drejt dhe ka sht m e rndsishme n mnyre t ligjshme dhe pr qllime
t ligjshme dhe morale. Mbrojtja e t dhnave personale bazohet n grumbullimin
me qllime specifike, t paracaktuara qart dhe q me patjetr jan
legjitime. Grumbullimi dhe prpunimi i t dhnave personale nuk mund t
tejkaloj qllimin pr t cilin ato mblidhen dhe prpunohen.
N mnyre q mbrojtja e t dhnave personale t bhet sa me efektive, kontrolluesi
i t dhnave ose prpunuesi merr masa organizative dhe teknike t
prshtatshme pr t i mbrojtur ato nga shkatrrime t paligjshme, aksidentale,
humbje aksidentale me qllim mbrojtjen e eksesit apo prhapjen nga persona
t paautorizuar, veanrisht kur prpunimi i t dhnave bhet n rrjet si dhe
nga do lloj forme tjetr prpunimi.
Konkretisht kontrolluesi i t dhnave personale, i cili merret dhe me prpunimin
e tyre duhet t prcaktoj funksionet ndrmjet njsive organizative dhe
operatoreve pr prdorimin e t dhnave. Prvese prcaktimit t funksioneve
vendoset dhe nj procedure e prdorimit t te dhnave, pr t cilat gjithmon
merret nj urdhr nga njsit organizative apo nga operatort e autorizuar.
Rndsi e veant ju jepet dhe pajisjeve t prpunimit t te dhnave, t cilat
vendosen n pun vetm me autorizimin e kontrolluesit dhe ruhen n mjedise
t veanta ku mund t hyjn dhe ti prdorin vetm personat e autorizuar, t
cilt po ashtu jan ven n dijeni me prgjegjsin direkte t ruajtjes se ktyre
t dhnave dhe t mosrrjedhjes se informacionit.
Parimi baz n ushtrimin e funksionit nga kontrolluesit, sht ruajtja e konfidencialite
tit
t t dhnave. T dhnat personale si rregull, nuk prhapen,
prvese rasteve t parashikuara me ligj, t cilat jan shum t pakta dhe zakonisht
kan pr qllim ruajtjen e rendit publik apo t siguris kombtare.
Struktura prgjegjse pr mbrojtjen e t dhnave personale sht Komisioneri
pr mbrojtjen e t dhnave personale, i cili i ruan kto t dhna duke
respektuar dhe garantuar t drejtat dhe lirit themelore t njeriut.
30
II. PAPREKSHMRIA E PERSONIT
T drejtat e njeriut rrjedhin nga dinjiteti i personalitetit t njeriut, nga vet qeni
a
e njeriut. N funksion t nxitjes, respektimit dhe prparimit t t drejtave
t njeriut. Bashksia ndrkombtare gjithmon sht n krkim pr gjetjen e
standardeve t reja, m t avancuara universale q do t mishrohen n ligjet
kombtare t t gjitha shoqrive demokratike.
Asnj institucion tjetr n shoqri nuk ndikon mbi gjendjen e respektimit ose
t mosrespektimit t t drejtave dhe lirive t njeriut, sa ndikon policia pr shkak
se ajo vepron edhe prmes formave t prdorimit ligjor t forcs. Prandaj n
shoqrit ku t drejtat e njeriut shkelen nga policia kto shkelje identifikohen
si shkelje nga ana e shtetit, prkatsisht si detyrim i dhunshm shtetror. Puna
dhe sjellja e policis deprton dhe ndikon drejtprdrejt mbi integritetin fizik
dhe psikik t njeriut. Prandaj, sjellja e policis ndaj t drejtave t drejtave t
njeriut dhe n prgjithsi ndaj qytetarve vazhdimisht gjendet nn vzhgimin
e institucioneve dhe organizatave t ndryshme pr mbrojtjen e t drejtave t
njeriut.
2.1 far do t thot kontrolli i personit? Cilat jan kushtet e kryerjes s
kontrollit fizik pr personat e arrestuar?
Nocioni i kontrollit t personit sht i pavarur dhe me i prgjithshm sesa nocioni
i kontrollit mjeksor t personit. Kontrolli me i shpesht i personit behet
nga funksionaret e policis. Me kontroll t personit do t duhet t kuptojm
ekzaminimin thjesht fizik t personit me qellim sigurimin e provave pr kryerjen
e veprs penale apo pr objekte ose sende q mund t rrezikojn jetn e
tij ose t te tjerve.
Kontrolli i personit paraqitet n tri forma kjo n vartsi t objektivit t vendosur
dhe vendit ku kontrolli kryhet. Kontrolli publik i rrobave t trupit t nj personi,
q sht forma e pare e kontrollit, kufizohet n nj kontroll siprfaqsore
t veshjeve t jashtme dhe mund t kryhet ndaj do individi qofte ai vetm i
apeluar nga policia pr tu identifikuar.
Forma tjetr e kontrollit sht kontrolli i imt i cili kryet n vende t caktuara
q nuk shihen nga publiku, ku personi i ndaluar ose i arrestuar nuk shihet nga
persona t tjer dhe prfshin heqjen e m shum se veshjeve t jashtme po pa
arritur deri n zhveshjen fizike t personit t ndaluar apo t arrestuar.

Kontrolli intim prfshin kontrollin e imet por nuk mund t jete publik. Ai ka
t beje me kqyrjen fizike t pjesve t hapura n trupin e personit dhe kryhet
nga punonjs t shndetsis vetm n spitale ose n mjedise t tjera shndetsore.
Ktij kontrolli mund t i nnshtrohen t gjith personat e ndaluar apo t
arrestuar sa here q me vendim gjykate konsiderohet se sht e nevojshme
dhe pr me tepr ka dobi pr hetimin. Zakonisht kontrolle t ktij lloji bhen
pr vepra penale si sht trafikimi i lendeve narkotike, ku persona t prfshire
n kt trafik pr t siguruar nj transport sa me t sigurt induktojn
brenda trupit t tyre substancat e ndryshme narkotike me ane t glltitjes etj.
Kontrolli intim ndrmerret si mas e fundit ndaj personit q dyshohet se fsheh
prova materiale t veprs penale ose sende q i prkasin veprs penale. Kontrolli
intim kryhet vetm nga nj mjek ose infermier i kualifikuar. Ky kontroll duhet
t behet n perputhje me rregulla t cilat i vendos Ministri i Shendetesise
n menyre t hollesishme.
2.2 Cilat jan rrethanat q prligjin kryerjen e kontrollit t personit dhe
t bagazhit?
Rrethanat q prligjin kryerjen e kontrollit t personit dhe t bagazhit mund
t jene nga me t ndryshmet, duke filluar q nga normat ligjore t cilat jan t
aplikueshme n legjislacionin doganor e deri tek kryerja e veprave penale n
flagrance. sht mese e ligjshme kontrolli i personit nga punonjsit doganore
t cilet n kuadr t lufts kundr terrorizmit dhe lendeve narkotike, sidomos
pas shtatorit 2001 kane vendosur procedura kontrolli personal nga me t rreptat.
Kshtu, me an t skanerit kontrollohen njkohsisht dhe bagazhet e udhtareve.
N rastin e personave t cilt shoqrohen pr n Polici, apo ndalohen dhe me
pas arrestohen, kontrolli personal ai i mjetit t transportit q prdorej n momentin
e ndalimit nga Policia, prbn nj procedure rutine9.
2.3 far ndodh kur personi i ndaluar sht i dehur?
N rastin n t cili personi i ndaluar sht i dehur, Policia do t duhet t prmend
n proces-verbalin konstatues gjendjen e personit. Sipas rastit merren
dhe masat pr nj person i cili ndalohet n gjendje t dehur. Fakti q nj person
ndalohet dhe pr me tepr sht n gjendje t dehur na on t mendojm
se ai ka shkelur, ose veprimet e tij kane rn ndesh me normat ligjore t
cilat mund t jen sipas rastit norma penale, administrative, civile etj. N rastin
9 Ligji Per Policin e Shtetit t Republiks se Shqipris , Neni 109
32
n t cilin personi ndalohet gjat drejtimit t automjetit nga Policia Rrugore
dhe ai sht n gjendje t dehur, do t ndshkohet me nj gjobe administrative
dhe mund t rrezikoje pezullimin ose anulimin e lejes se drejtimit / patents.
N rastet kur sht kryer nj vepr penale dhe personi i ndaluar ka qen
n gjendje t dehur, shpeshher ajo mund t prbje nj rrethan rnduese n
klasifikimin e veprs penale, duke rnduar kshtu dnimin penal q do ti jepet
ktij individi nga gjykata me an t nj vendimi (kemi parasysh rastet e aksidenteve
automobilistike ku drejtuesi i mjetit sht n gjendje t dehur, rastet
e vrasjeve t ndryshme dhe autori sht n gjendje t dehur, apo kur personi
prdor alkoolin dhe dehjen pr t mare zemr pr t kryer nj vepr penale,
t ciln nuk do ta kishte kryer n gjendje fizike normale).
Dehja ndrkohe mund t shrbeje dhe si nj rrethane lehtsuese n rastet kur
personi i cili kryen nj vepr penale, shkelje administrative apo nnshkruan nj

akt ligjor i cili i sjell pasoja t drejtprdrejta apo dmtime dhe palve t treta
pa qene i ndrgjegjshm plotsisht, duke pasur nj vullnet t cenuar dhe jo t
qart.
2.4 Cilat jan t drejtat e personit q i nnshtrohet kontrollit fizik?
Kontrolli fizik vrtet mund t jete i domosdoshm dhe i nevojshm pr hetimin
e nj vepre penale, por ky kontroll duhet t respektoje n radh t pare
dinjitetin dhe integritetin e personit q do t i nnshtrohet kontrollit. Fakti q
nj person ka kryer apo sht i dyshuar pr kryerjen e nj vepre penale nuk
do duhet q t sjelle shkeljen e t drejtave themelore t njeriut. Pra kontrolli
fizik publik, i imt apo intim nuk do t duhet t behet duke prdorur torturn
apo trajtime njerzore, akte kto t ndaluara rreptsisht nga Konventat
ndrkombtare pr mbrojtjen e drejtave themelore t njeriut.
Kontrolli fizik nuk duhet t jete diskriminues, pra nuk sht e ligjshme dhe as
e pranueshme q n momentin e ndalimit apo arrestimit t disa personave t i
nnshtrohen kontrollit fizik vetm pjestaret e nj etnie, partie, grupi social etj.
Nje e drejte tjeter q e ruan personi gjate kontrollit fizik sht dhe e drejta pr
t u informuar. Asnj njeri nuk do t duhet t i nnshtrohet nj kontrolli fizik t
papritur dhe pa pasur nj informacion nga punonjsit e Policise rreth shkakut
t kryerjes se ktij kontrolli.
Kontrolli fizik nuk do t duhet t interpretohet dhe prdoret nga shteti n
kuadrin e mjetit shtrngues pr prhapje paniku, apo pr detyrimin e person

ave t caktuar pa pasur nj arsye t forte. Ai duhet t shrbeje vetm si nj mjet
i domosdoshm dhe i nevojshm pr hetimin.
Pra kontrolli fizik i far do lloji do t duhet q t behet me ane t nj trajtimi
human, t barabart dhe pa asnj diskriminim t hapur apo t fsheht mbi
baza besimi, prkatsie fetare, etnike, politike, pozite sociale etj.
2.5 Si duhet t kryhet izolimi i t miturve dhe vendosja e tyre neper institute
t specializuara?
Nj nga parimet kryesore, i cili do t duhet t respektohet n momentin e
izolimit t te miturve sht trajtimi i tyre n mnyre t veante dhe veuar
nga t ndaluarit dhe arrestuarit e tjer t cilt ndodhen n dhomat e paraburgimit
apo n institucionet e ekzekutimit t vendimeve penale 10. T miturit do
t duhet q t ken n izolimin e tyre paraprak si dhe gjat gjith procesit t
hetimit apo dhe t gjykimit nj asistenc psikologjike t prhershme, e cila
10 IEPV, ose si prdoret zakonisht burgjet.
34
konsiston n kshillimin individual dhe n kshillimin n grup do jav.
Kur t miturit t cilt jan n moshn 14 deri n 18 vje drgohen n institute
pr t mitur, q kan pr qllim rehabilitimin, kshillimin dhe shkollimin e tyre,
parimet q udhheqin drejtorit e ktyre institucioneve, jan ai i humanizmit
dhe t rehabilitimit. Aktivitetet kryesore, t cilat zhvillohen n kto institucione
t veanta n pjesn me t madhe duhet t i dedikohen programeve t ndryshme
msimore, sociale dhe psikologjike pr t i ardhur n ndihme te miturve
dhe veanrisht t mos prsrisin ato vepra penale pr t cilat jan dnuar
tashm.
I mituri i dnuar dhe q vuan dnimin pran nj institucioni pr t mitur nuk
duhet privuar nga e drejta pr arsimim, pasi sht nj e drejt themelore. Autoritetet
drejtuese t ktyre institucioneve kan pr detyr sigurimin e kushteve
normale t msimdhnjes.
Shprndarja npr dhoma t t miturve bhet n baze t informacioneve parsore
t edukatoreve. Po ashtu kriteret kryesore t ndarjes se t miturve neper
dhoma fjetjeje bhet n baz t grupmoshave, veprave pr t cilat ata jan
dnuar sipas rrezikshmris, marrdhnjeve mes tyre, q jo rrallher mund t
jen konfliktuale apo hasmrie. Po ashtu nj rndsi i jepet profilit psiko-social
t gjithsecilit, pr arsye se njihet mosha e tyre delikate dhe rreziku i manipulimit
apo influencimit t te dnuarve me t rinj n mosh t cilt mund t jen
t dnuar pr vepra me t lehta nga t dnuarit me t mdhenj n moshe t
cilt mund t jene dhe recidiviste11 apo jan dnuar pr vepra me t renda
penale.
Ndalohet mbajtja e t burgosurve t mitur n nj dhom me t rriturit ose
vendosja e t miturave vajza me t mitur djem n nj dhom. T burgosurit e
mitur vendosen n dhoma e seksione t veuara, duke iu krijuar mundsi pr
nj trajtim t veant. Grat e burgosura vendosen n dhoma dhe seksione t
veuara nga burrat dhe mbahen nn mbikqyrjen dhe kujdesin e personelit
femror.
2.6 Si duhet t kryhet legjitimimi i personave, me qllim prcaktimin e

identitetit t tyre nga ana e punonjsit t policis?
Identifikimi i personave prpara funksionarit t policis prben nj detyrim pr
do qytetar, i cili jo vetm q nuk do t duhet t shmanget nga ky detyrim, por
11 Termi recidivist nnkupton prsritsit, pra ata individ t cilt kan kryer dy ose m
shum her nj vepr penale t caktuar pr t ciln kan marr nj vendim t forms s prer.

sa her q e vlerson se do t duhet ti vij n ndihme Policis se Shtetit do t
duhet t akordoje t gjith mbshtetjen e duhur.
Nse kuptojm prgjegjsin parsore t Policis se Shtetit, e cila konsiston
n mbrojtjen e jets s njerzve, siguris dhe prons s tyre duke zbuluar dhe
hetuar n prputhje me ligjin penal dhe at procedural penal veprat penale
dhe autoret e kryerjes se tyre, do t kuptojm dhe detyrimin ton qytetar jo
vetm pr t u identifikuar prpara organeve t Policis, por m shum se kaq,
do t ndjejm prgjegjsin e bashkpunimit me ta pr t mirn e rendit dhe
qetsis publike.
Po kur mund t krkohet legjitimimi i personave, me qllim prcaktimin e identitetit
t tyre nga ana e funksionarit t policis?
Punonjsi i Policis bn kontrollin e identitetit t personave kur:
a) jan t pranishm ose n afrsi t drejtprdrejt me vendngjarjen dhe kur
jan dshmitar t mundshm t veprs penale;
b) ekzekutohet nj urdhr i organeve prkatse;
c) krkohen personat e dyshuar pr cenim t rendit publik;
) ata hyjn ose dalin nga territori i Republiks s Shqipris;
d) pr rrethana t kohs dhe vendit, dyshohet se personi sht prfshir n
veprime t jashtligjshme.
Pr nj identifikim t besueshm t personit, punonjsi i Policis bazohet n
dokumentet ligjore t identifikimit.
Pr t gjitha rastet e msiprme punonjsi i Policis ka detyrimin dhe t drejtn,
q t mund t beje kontrollin e identitetit t personit, duke i krkuar dokumentet,
q vrtetojn identitetin e personit. Por mund t jen raste si shkelje t
rregullave t qarkullimit rrugor apo n raste tubimesh dhe manifestimesh publike n nj vend jo t caktuar apo pran vendit t caktuar dhe kur ka premisa
q personi i detyruar ti nnshtrohet kontrollit t identitetit t prbj rrezik.
Duhet pasur parasysh, q n rastet e shoqrimit, ndalimit dhe arrestimit
krkohen disa t dhna me specifike, duke filluar q nga gjeneralitetet, vendbanimi,
tek prshkrimi i pamjes se personit duke mos harruar shenjat e tij t
veanta (nishane, tatuazhe, shenja t djegura epo cikatrice etj). Punonjsi i
policis merr informata dhe mbi punn q kryen personi i shoqruar/ ndaluar/
arrestuar. Prpos ktyre t dhnave vendosen si t dhna dhe emri i funksionarit
t policis i cili e kreu shoqrimin apo ndalimin si dhe orn ekzakte t ktij
veprimi. Kjo e fundit ka nj rol shume t rndsishm sidomos n prllogaritjen
e afateve hetimore e me pas t atyre gjyqsore. Duhet pasur parasysh q
nga momenti i ndalimit individi nuk mund t mbahet me shume se 48 ore n
ndalim nse nuk sht marre masa e siguris burg pa afat .
do personi t arrestuar apo t ndaluar Policia prpos t dhnave t msiprme,
me qllim identifikimin i merr dhe kto t dhna: shenjat e gjurmve
t gishtave, dy fotografi (nj pamje ballore, nj profil), mostrn pr analizn
ADN-se, kur ekzistojn kushtet teknike pr konservimin dhe administrimin e
kampioneve. Kto t dhna t fundit mund t merren edhe me force kur personi
i ndaluar kundrshton krkesn, gjithsesi prdorimi i forcs do t duhet t
jet i autorizuar nga vet Punonjsi i Policis me grad Nnkomisar .
T gjith kto t dhna identifikimi, ruhen pr shtate vjet, ndrkohe q, nse
jan marr kto t dhna por personi n fjal as nuk sht ndaluar dhe as arrestuar,
detyron eliminimin e tyre menjher pas prcaktimit t identitetit.
Drejtori i Prgjithshm i Policis ka detyrimin t eliminoj t dhnat e identitetit,
t cilat i merren personit t arrestuar apo t ndaluar, mbi bazn e krkess s tij,
nse shtja penale n ngarkim t tij pushohet apo ai shpallet i pafajshm me
vendim gjyqsor t forms s prer.
2.7 Kur mund t prdoren masat e shtrngimit t drejtprdrejt nga ana e
punonjsit t policis?
Prdorimi i forcs mbi personat sht veprimi i drejtprdrejt nprmjet forcs
fizike, pajisjeve, mjeteve t tjera apo armve t zjarrit. Punonjsi i Policis
prdor forcn pr t prmbushur nj synim t ligjshm vetm kur kjo sht e
nevojshme dhe vetm nse t gjitha masat e tjera jan t pasuksesshme apo t
pamundura. Punonjsi I Policis prdor nivelin minimal t forcs s nevojshme,
n prputhje me parimin e prpjestueshmris.
Punonjsi i Policis przgjedh nivelin e nevojshm t forcs ndrmjet mundsive
t prshkallzuara q, ndr t tjera, prfshijn bindje me fjal, shtrngim
fizik, mjete goditse, mjete me lnd kimike paralizuese, mjete me goditje elektrike,
qen policie dhe arm zjarri.

T dmtuarit i jepet ndihm, ku prfshihet edhe ajo mjeksore, pas prdorimit
t forcs, n rast se kjo sht e nevojshme dhe e mundur. Punonjsi i
Policis duhet t paralajmroj se do t prdor forcn para prdorimit t saj.
Ky paralajmrim mund t mos kryhet nse rrethanat nuk e lejojn, veanrisht
kur prdorimi i menjhershm i forcs sht i nevojshm pr t parandaluar
nj rrezik real dhe t astit.
N rastet e manifestimeve publike grupet e personave duhen paralajmruar
sa m shpejt t jet e mundur se do t prdoret forc ose se forma e forcs s
prdorur do t ndryshohet, n mnyr q pjesmarrsit t lejohen t largohen.
2.8 Kur lejohet prdorimi i arms s zjarrit nga ana e punonjsit t policis?
N radh t par do t duhet q t qartsojm nocionin e armve t zjarrit,
q sipas ligjit Pr armt prfshin t gjitha arm zjarrit t do lloji e kalibri (armt
luftarake, sportive, gjuetie e speciale dhe t prodhuara e t prshtatura n
mnyr artizanale), municionet e tyre, bombat e minat, si dhe armt e ftohta,
si shpatat, bajonetat, thikat dhe mjetet e tjera t prgatitura e t destinuara
posarisht pr sulm kundr personave ose pr vetmbrojtje.
Jo t gjith individt dhe shtetasit shqiptar mund t zotrojn arm. Madje
pajisja me arm prben prjashtimin nga rregulli. Parimi kryesor sht q armt
luftarake, sportive dhe t ftohta jan vetm pron shtetrore, ndrkohe q
armt e gjuetis mund t jen pron e shtetit dhe sipas rastit pron e personave
juridike apo fizike t specializuar, t cilt plotsojn disa rregulla t qarta
t paracaktuara nga ligji. Zotrimi dhe pronsia e nj arme zjarri nuk duhet
ngatrruar me mbajtjen n prdorim apo pajisjen me arme zjarri q shteti u
bn disa prej personave me detyra shtetrore apo partiake si deputetet dhe
shofert e tyre, punonjsit e prokuroris dhe gjyqtart etj. Kta persona prdorin
armt pr sa koh ata jan n funksion, n momentin n t cilin ata largohen
nga detyra automatikisht humbin dhe t drejtn pr mbajtjen e arms
duke u detyruar ta dorzojn at.
Arma e zjarrit prdoret si mjet ekstrem pr t frenuar ose paralizuar veprimet
e kundrligjshme t personit ose personave t caktuar, kur mjetet e tjera nuk
kan dhn rezultat ose kur duket qart se prdorimi i tyre nuk do t ket sukses.
Oficeri i policis do t mund t prdore armen e zjarrit n rastet kur do t duhet
t mbroje jetn, shndetin, t drejtat dhe interesat e tij ose t nj tjetri nga nj
sulm i padrejt, i vrtet dhe i astit, me kusht q karakteri i mbrojtjes t jet n
proporcion me rrezikshmrin e sulmit (n kushtet e mbrojtjes s nevojshme),
si dhe kur u krkohet pr t prballuar nj rrezik real dhe t astit, q krcnon
at ose nj person tjetr apo pasurin e tyre nga nj dmtim i rnd, me kusht
q t mos jet i provokuar prej tij dhe dmi i shkaktuar t mos jet m i madh
se dmi i zmbrapsur (n kushtet e nevojs ekstreme).
Forcat e Policis mund t prdorin armt n kto raste12:
- Kur sht duke u kryer nj krim i rnd, terror, shkatrrim ose dmtim i pasuris
shtetrore, publike a private, me zjarr, ln plasse, arm ose mjete t
tjera t rrezikshme, vrasje, grabitje a vjedhje e bankave dhe objekteve ku mbahen
vlera t mdha materiale e kulturore, e makinave q transportojn vlera
monetare a materiale t rndsishme, si dhe kur ka prdhunim nga nj grup
personash a rrmbim personash, t parashikuara n Kodin Penal.
- Kur sht duke u kryer nj krim me arm zjarri ose me arm t tjera, me lnd
plasse a helmuese, me mjete q, kur vihen n lvizje, nuk mund t kontrollohen.
- Kur personi q ka kryer, sht duke kryer ose ka t dhna t mjaftueshme se
ka kryer nj krim t rnd, prpiqet t i shptoj ndalimit ose arrestimit.
- Kur personat e dnuar, t arrestuar a t ndaluar tentojn t largohen nga vendet
e kryerjes s dnimit, dhomat e paraburgimit ose vendet ku mbahen pr
t u shoqruar nga personat q i shoqrojn ose nga mjetet me t cilat transportohen.
-Kur persona t ndryshm tentojn t lirojn me dhun ose me arm t dnuarit
a t paraburgosurit nga vendet e kryerjes s dnimit, dhomat e paraburgimit,
vendet ku mbahen pr t u shoqruar ose mjetet me t cilat transportohen.
- Kur persona t ndryshm prpiqen t kalojn me dhun a duke prdorur
arm ose mjete n vende ku ka ndalim policie ose q ruhen me postbllok nga
organet e ruajtjes s rendit publik.
- Kur forcat e ruajtjes s rendit ose t tret, si dhe objektet e tyre, sulmohen me
arm a mjete t tjera t rrezikshme pr jetn dhe n rrethanat konkrete sulmi
nuk mund t zmbrapset me mjete t tjera.
12 Ligji Per Prdorimin e armve t zjarrit Nr. 8290, dt. 24.4.1998, neni 3, pika b.

2.9 Cilat jan parimet e kryerjes s kontrollit pr personat q hyjn n terrenin
e njsis penitenciare?
Prpara se nj i dnuar me burgim apo i paraburgosur do t duhet t i nnshtrohet
kontrollit me hyrjen e tij n njsin penitenciare atij i duhet br me dije
informacioni rreth t drejtave dhe detyrimeve q ai gzon brenda ktij territori.
Me ket qllim, administrata e IEVP-se i v n dispozicion individit aktet ligjore
dhe nnligjore t nevojshme. N rastet kur i burgosuri nuk di shkrim dhe lexim,
komunikimi i akteve do t duhet q t bhet me goj nga personeli prkats.
T burgosurit t cilt nuk jan zotrues t gjuhs shqipe kane t drejtn e nj
prkthyesi apo t pasjes se akteve ligjore dhe nnligjore n gjuhn q ai mund
ta kuptoj dhe e zotron.
N momentin e hyrjes n terrenin e njsis penitenciare bhet kontrolli dhe
regjistrimi i t burgosurit, duke filluar q nga verifikimi i identitetit e deri tek
organizimi nga punonjsi i informacionit t kontrollit t imt fizik. N rastet kur
konstatohen sende q nuk lejohen t mbahen nga i burgosuri ato shnohen
n procesverbalin e prpiluar dhe firmosur nga punonjsi i administrats se
IEVP-se dhe i burgosuri.
Parimet e kryerjes s kontrollit pr personat q hyjn n territorin e njsis
penitenciare jan pothuajse t njjtat me ato q bhen nga punonjsit e Policis
n momentin e ndalimit apo arrestimit t personit, pra trajtimi human,
jodiskriminues, pa akte dhune, torture apo trajtime njerzore, duke respektuar
t drejtn e jets, se integritetit fizik dhe psikik t individit dhe mbi t gjitha
dinjitetin e tij njerzor.
Kontrollet n terrenin e njsis penitenciare jan t shumllojshme. Fillohet
me kontrollin fizik t imt e vazhdohet me kontrollin mjeksor, i cili konsiston
n prcaktimin e gjendjes shndetsore t t burgosurit dhe konstatohet
higjiena e tij personale. Kontrolli mjeksor kryhet brenda 24 orve nga pranimi
i t burgosurit. Ky kontroll konsiston n ekzaminimin mjeksor t br nga
mjeku dhe stomatologu, t cilt hapin karteln mjeksore q e shoqron t
burgosurin gjate gjith periudhs se qndrimit t tij n IEVP.
I burgosuri ose i paraburgosuri ruan t drejtn pr t pasur nj trajtim mjeksor
t prhershm, kshtu q ai me krkese t tij sa her e konsideron t nevojshme,
mund t ket vizit mjeksore, stomatologjike ose dhe kshillime me
punonjsin social apo me psikologun. Po ashtu n rastet e grave shtatzne
sigurohet kontrolli mjeksor i vazhdueshm dhe asistenca mjeksore e prhershme.
2.10 Cilat jan smundjet infektive q krkojn shtrim t detyruar n
spital?
Shumica e njerzve vuajn nga smundjet infektive, t marra n rrug t ndryshme.
Nj pjes e tyre i on deri n vdekje. Specifika e tyre sht se ato transmetohen
nga nj person apo specie tek nj person apo specie tjetr. Rrugt
apo mnyrat e transmetimit jan nprmjet ajrit, ushqimit, ujit, shiringave, apo
n mnyr vertikale nga nna tek fmija etj. Mjekt shpjegojn se mnyra m
e mir e parandalimit t smundjeve infektive sht vaksinimi i hershm i t
gjith personave. Me an t vaksinave prkatse do t mund t shmangen nj
pjes e madhe e prhapjes s ktyre smundjeve.
Smundjet infektive transmetohen n mnyra dhe mekanizma t ndryshm.
Nj pjes e tyre transmetohen prmes rrugs aerogene (ajrit), prmes sprklave
t pshtyms s infektuar. Me kt rrug transmetohen smundje t tilla si

gripi, infeksionet e mushkrive, tuberkulozi, shkaktar q japin meningjitin etj.
Nj pjes e smundjeve infektive t aparatit trets apo si quhen smundje
gastrointestinale transmetohen prmes konsumimit t ushqimit apo ujit t infektuar.
Ktu mund t prmendim smundje si dizenteria, helmimi ushqimor,
salmoneloza, infeksionet nga parazitt apo krimbat e zorrs. Infeksionet seksualisht
t transmetueshme jan ato smundje q shkaktohen nga kontakti me
lngjet seksuale t trupit zakonisht si rezultat i kontaktit intim seksual. N kto
infeksione prfshihen infeksioni HIV/AIDS, sifilizi, klamidia, gonorrea, hepatiti,
herpesi, papiloma virusi etj. nj pjese e rndsishme e infeksioneve kane nevoje
pr nj ndrmjets apo vektor pr t kaluar nga personat apo kafsht q i
mbartin tek njerzit. Kto vektor jan pr shembull mizat, mushkonjat, rriqnat
etj. Shum infeksione mund t transmetohen nga kafshet tek njerzit prmes
rrugve t ndryshme. N kto smundje me origjine nga kafsht prmendim
brucelozn, leishmaniozn, tetanozin, trbimin, etj. Smundjet infektive mund
t transmetohen edhe prmes gjakut apo procedurave mjeksore dhe jo
mjeksore me instrumente puese t kontaminuara (psh pirsing, tatuazhi apo
injektimi i drogave me shiringe). N kt mnyre transmetohen infeksioni HIV/
AIDS, hepatiti B dhe C (verdhza), etj Gjithashtu smundjet infektive mund t
transmetohen edhe nga nena e infektuar tek i porsalinduri. Ktu futen tokso
plazmoza, HIV-i, hepatiti, rubeola, sifilizi,
42
III. FAMILJA
Familja prbn nj ambient t natyrshm dhe t pazvendsueshm pr lindjen
dhe zhvillimin e njeriut. Modeli i familjes i kuptuar tradicionalisht prbhet
nga bashkshortt dhe fmijt gzon mbrojtje kushtetuese, e t njjtn mbrojtje
gzon gjithashtu amsia dhe atsia. Mbi autoritet publike rndon detyrimi
pr t ndjekur e zbatuar nj politik, q ka si piksynim baz t mirn e do
familjeje. Me kujdes t veant duhet t trajtohen familjet, t cilat gjenden n
situat t vshtir, prfshir familjet me shum fmij dhe familjet e paplota.
3.1 AMSIA DHE ATSIA
Konstatimi i marrdhnies juridike q krijohet ndrmjet prindit dhe fmijs
sht i mundur vetm nse konstatohet prejardhja e fmijs nga dy persona t
caktuar, nga t cilt, nna sht gruaja dhe burri sht babai. N kt kuptim,
mund t thuhet se prcaktimi i prejardhjes s fmijs sht nj parakusht q
duhet t ekzistoj para se t lind marrdhnia juridike ndrmjet fmijve dhe
prindrve.
3.1.1 Ku konsiston prcaktimi i amsis?
Prcaktimi i amsis, si rregull nuk krijon probleme. Ky fakt ka gjetur shprehje
n thnien e famshme latine se mater sempre certa est , apo nna sht kurdoher
e sigurt . Kshtu, amsia vrtetohet nprmjet shnimit t duhur n
aktin e lindjes s gjendjes civile, q duhet t kryhet n momentin e deklarimit
t lindjes, nga prindrit, pjestart madhor t familjes, prfaqsuesit ligjor,
apo kujdestart dhe n pamundsi t ktyre, ose n munges t tyre, nga personat
q kan t drejt t vrtetojn lindjen. Deklarimi i lindjes mund t bhet
dhe nga prfaqsues t nns me prokur t posame.
N momentin e hartimit t aktit t lindjes t fmijs dhe t prfshirjes s
shnimit mbi nnn e fmijs, gruaja e cila figuron n kt shnim, sht sipas
ligjit, nna e fmijs s lindur. Megjithat, nuk mund t prjashtohen rastet
kur edhe prcaktimi i amsis mund t krijoj probleme si do t ishte pr shembull
rasti i gjetjes s nj fmije me prindr t panjohur. Mundet t ndodh
gjithashtu, q gruaja e cila figuron n aktin e lindjes si nna e fmijs, t mos
jet realisht e till, pasi mund t ket ndodhur nj zvendsim i foshnjave n
maternitet, dhe nj gruaje i kan dhn fmijn q nuk e ka lindur realisht,
apo edhe e kan falsifikuar aktin e asistencs s lindjes, me qllim, ngarkimin e
nj fmije tjetr, nns q nuk e ka lindur at. N kt rast, gruaja e regjistruar

si nn e fmijs, ose gruaja e cila krkon t njihet nn e fmijs, e kundrshton
amsin e treguar n aktin e lindjes nprmjet nj padie n gjykat. Po
ashtu vet fmija, kur mbush moshn madhore, ka mundsin t kundrshtoj
nprmjet nj padie n gjykat, amsin e treguar n aktin e lindjes.
Sipas Kodit t Familjes, fmija q sht i regjistruar n aktin e lindjes me prindr
t panjohur mund t krkoj nga gjykata nprmjet nj padie, vrtetimin e
amsis. Po ashtu, amsia e treguar n aktin e lindjes mund t kundrshtohet
nprmjet nj padie n gjykat, nga gruaja e regjistruar si nn e fmijs, ose
nga gruaja, q krkon t njihet si nn e fmijs, ose nga vet fmija kur bhet
madhor.
Fmija me prindr t panjohur prezumohet i lindur n vendin ku sht gjetur
dhe n kohn q prcaktohet n raportin mjeksor.
Me krkes t shrbimit t gjendjes civile, ose kryesisht, me miratimin e kryetarit
t bashkis/njsis s bashkis/komuns, ku sht gjetur fmija, atij i
caktohet emri dhe mbiemri, si dhe emra prindrish imagjinar, q mund t
ndryshojn me krkes t vet fmijs, kur bhet madhor, ose me vrtetimin
ligjrisht t prindrve.
3.2.2 Kush konsiderohet babai i fmijs sipas ligjit? far nnkupton
prezumimi i atsis, njohja e atsis dhe vrtetimi i atsis me vendim
gjykate?
Sipas ligjit mund t bhesh baba i fmijs n tre mnyra: pr shkak t prezumimit
t atsis, prmes njohjes s atsis, apo prmes prcaktimit t atsis
me an t nj vendimi gjykate.
Prezumimi i atsis
Nse fmija ka lindur n periudhn e zgjatjes s martess, apo pa kaluar 300
dit nga mbarimi i martess, apo nga shpallja e pavlefshmris s martess,
fmija mendohet se ka pr baba, bashkshortin e nns (ky supozim nuk
vlen, nse fmija ka lindur pasi kan kaluar 300 dit nga dhnia e vendimit
pr mbarimin e martess, apo pr shpalljen e saj t pavlefshme). Ndrkoh,
nse fmija ka lindur para se t kalojn 300 dit nga momenti i mbarimit t
martess, apo shpalljes s saj t pavlefshme, por, ndrkoh nna ka lidhur nj
martes t dyt, supozohet se fmija ka pr baba, burrin e nns me martes
t dyt.
Kto supozime mund t kundrshtohen vetm nse ngrihet nj padi n gjykat
pr kundrshtimin e atsis. Gjat ksaj procedure duhet provuar se burri i
gruas nuk sht babai i fmijs. Mund t paraqes padi n gjykat pr kundrshtimin
e atsis, bashkshorti i nns, brenda nj viti nga data n t ciln mori
dijeni pr lindjen e fmijs nga gruaja e vet. Po ashtu, padia pr kundrshtimin
e atsis mund t ngrihet nga nna, brenda nj viti nga data e lindjes s fmijs,
apo dhe nga vet fmija, pasi ky ka mbushur moshn madhore.
Nse prezumimi i atsis nuk mund t kryhet n baz t kushteve t siprprmendura,
ose n rastin kur ky prezumim sht kundrshtuar me sukses n
gjykat, prcaktimi i atsis bhet ose nprmjet njohjes s atsis (q ndryshe
njihet si njohja e fmijs nga babai), apo n vijim t nj vendimi gjykate
(nprmjet vrtetimit t atsis). Kto jan mnyra q mund t prdoren pr
prcaktimin e prejardhjes s fmijs s lindur jasht marrdhnieve martesore.

Njohja e atsis
Sipas Kodit t Familjes, at i fmijs s lindur jasht martese sht personi
madhor q e njeh fmijn si t tij. Njohja e atsis sht e vlefshme, kur pr
kt jep plqimin nna e fmijs, t ciln e lajmron npunsi i gjendjes civile.
Kur nna e kundrshton kt njohje, ose nuk prgjigjet brenda nj muaji nga
marrja e lajmrimit, burri q ka njohur fmijn si t tij, mund t ngrej padi
pran gjykats kompetente pr t vrtetuar se sht ati i fmijs.
Vrtetimi i atsis me vendim gjykate
Vrtetimi i atsis nprmjet nj vendimi gjyqsor sht nj mnyr q i lejon
nns s fmijs, t prcaktoj prejardhjen e fmijs nga partneri i saj, i cili nuk
ka dashur ta njoh fmijn si t tij. Por, vrtetimi i atsis nprmjet nj vendimi
gjyqsor mund t jet i vlefshm dhe pr babain, t cilit nna e fmijs i
ka bllokuar mundsin e njohjes.
Atsia e nj fmije t lindur jasht martese mund t vrtetohet me vendim t
gjykats, n rast se gjat gjykimit provohet se n kohn e znies s fmijs, i
ati bashkjetonte me nnn e fmijs, ose ka kryer marrdhnie seksuale, me,
ose pa dhun, ose i ka premtuar martes, ose nga nj gjykim penal, apo civil,
rezulton n mnyr t drejtprdrejt, ose trthorazi atsia e fmijs s lindur
jasht martese, si dhe kur dihet publikisht se ai e ka njohur fmijn si t tijin.
3.1.3 far duhet br q fmija i lindur jasht martese t marr mbiemrin
e t atit?
Fmijve q lindin nga nj lidhje fakti, ose nga prindr q bashkjetojn me
njri tjetrin, por nuk kan lidhur martes, ligji nuk u jep automatikisht atsin e
partnerit bashkjetues t nns. Pra, ndryshe nga sa flitet pr rastin e martess,
kur fmijs i njihet automatikisht atsia (ose i prezumohet) e bashkshortit t
nns, n rastin e nj bashkjetese, ky prezumim nuk vlen. N rastin e ifteve
q nuk kan kurorzuar lidhjen e tyre n martes, nevojitet q nna, ose babai
i fmijs t demonstrojn iniciativ n kt drejtim. N nj situat t till, sht
e domosdoshme, ose njohja e fmijs, ose prcaktimi/vrtetimi i atsis nprmjet
nj vendimi gjyqsor. Vetm nse shtja merr nj rrug formale, ather,
lindja e fmijs krijon edhe lidhjen e nevojshme prindrore me fmijn, n syt
e ligjit.
PRGJEGJSIA PRINDRORE
3.2.1 Cilat jan t drejtat dhe detyrimet kryesore t prindrve?
Prindrit kan prgjegjsi prindrore mbi fmijn. Prindrit kan detyrimin
dhe t drejtn t kujdesen pr fmijn dhe pr pasurin e tij. Pr kt qllim,
mund dhe duhet t veprojn n cilsin e kujdestarit ligjor t fmijs. Ata jan
t detyruar t kujdesen pr zhvillimin fizik dhe shpirtror t fmijs s tyre dhe
ta prgatisin at me kujdesin e duhur dhe sipas aftsive t fmijs, pr t qen
nj qytetar aktiv dhe i prgjegjshm.
Fmija ndodhet nn prgjegjsin prindrore deri n arritjen e moshs madhore.
Prgjegjsia prindrore u prket dhe ushtrohet s bashku nga t dy
prindrit n lidhje me fmijn e lindur gjat martess s tyre, ose jasht martese,
nse sht njohur nga t dy prindrit. Kur prindrit nuk bien dakord pr
at q krkon interesi i fmijs, ata mund t i drejtohen gjykats, e cila vendos
pasi sht prpjekur ta zgjidh shtjen me pajtim.

Prindrit kan t drejt t edukojn dhe t rrisin fmijt, n prputhje me
botkuptimin dhe bindjet e tyre morale e fetare, por duke pasur parasysh shkalln
e pjekuris s fmijs, lirin e shprehjes s fmijs, dhe lirin e ndrgjegjes
s tij, si dhe duke respektuar t drejtat dhe lirit q i takojn fmijs.
Prindrit dhe fmijt jan t detyruar t respektojn dhe t mbshtesin njritjetrin.
Ndrmjet prindrve dhe fmijve ekziston detyrimi pr t ofruar mjetet
e nevojshme pr rritje dhe ushqim.
Prindrit kan t drejt t krkojn bindje nga ana e fmijve t tyre. Ata
kan gjithashtu t drejt t presin nga fmija q jeton n nj shtpi me ta, t
kontribuoj n ekonomin shtpiake n rastin kur fmija disponon t ardhura,
q nuk jan rezultat i puns s tij (pr shembull, nse jan rezultat i trashgimis
s ln atij, apo dhurim).
Prindrit kan t drejtn q t ken kontakte me fmijt e tyre, pavarsisht
pushtetit prindror. Kufizimi apo heqja e t drejtave prindrore mund t ndodh
vetm n rastet e parashikuara n ligj dhe vetm n mbshtetje t nj vendimi
gjyqsor t forms s prer.
3.2.2 N cilat situata, gjykata mund t vendos pr prgjegjsin
prindrore?
Kodi i Familjes si dhe Konventat pr t drejtat e fmijve, tek t cilat Shqipria
sht pal, nxjerrin n pah t mirn dhe interesin e fmijs. Ky sht nj parim
nga i cili duhet t udhhiqen gjykatat, organet shtetrore dhe prindrit n
zbatimin e prgjegjsis s tyre prindrore. Prandaj, t gjitha mnyrat e kufizimit
t pushtetit prindror, do t gjykohen e vlersohen n prizmin e interesit
m t lart t fmijs. Prve ksaj, legjislacioni shqiptar, prcakton se
fmijt e lindur jasht martese kan t drejta t barabarta me t lindurit nga
martesa. E drejta shqiptare prcakton gjithashtu se do fmij ka t drejt t
jet i mbrojtur nga dhuna, keqtrajtimi, shfrytzimi dhe prdorimi pr pun, e
veanrisht nn moshn minimale pr pun t fmijve, q mund t dmtoj
shndetin, moralin ose t rrezikoj jetn a zhvillimin e tij normal.
Prgjegjsia prindrore e secilit prej prindrve mbi fmijn mund t pezullohet,
kufizohet, apo hiqet me vendim gjykate. Gjykata kompetente q mund
t shqyrtoj kto shtje sht seksioni prkats pran gjykats s shkalls s
par, t vendit, ku i mitur ka vendbanimin.
Heqja e prgjegjsis prindrore sht shkalla m e lart e ndrhyrjes s
gjykats n jetn familjare. Gjykata i heq t drejtn prindrore, njrit prej
prindrve, ose t dyve, nse kjo prgjegjsi nuk mund t ushtrohet si rezultat i
nj pengese t qndrueshme (pr shembull, nj smundje afatgjat, prfshir
ktu nj smundje psikike, nj gjendje shndetsore q nuk jep shpres pr
prmirsim, udhtimi pr nj koh t gjat jasht vendit, vuajtja e nj dnimi
afatgjat me burgim, largimi nga qyteti ku banon fmija dhe mungesa e
kontakteve me fmijn pr nj periudh afatgjat, etj), por edhe ather kur
prindrit abuzojn me prgjegjsin prindrore apo kur detyrimet e tyre karshi
fmijve i neglizhojn n mnyr t rnd (si pr shembull, nse e nxisin fmijn
pr nj jet t pamoralshme, si p.sh. prostitucioni, e braktisin fmijn, prdorin
dnime trupore q rrezikojn jetn e shndetin e fmijs, nse e izolojn
fmijn nga kontaktet me bashkmoshatart, nse bjn jet t shthurur, jan
t alkoolizuar, narkoman, apo nuk prmbushin nevojat e prditshme t fmijs).
N kto raste, gjykata ka detyrimin t kufizoj, apo t heq prgjegjsin
prindrore.
Prindrit mund ta humbasin gjithashtu prgjegjsin prindrore nprmjet

nj vendimi penal q i ka dnuar ata si autor, ose si bashkpuntor pr nj
vepr penale ndaj fmijs s tyre, si bashkpuntor n nj vepr penale, t
kryer nga fmija i tyre, ose nse jan dnuar pr ndonj nga shkaqet e braktisjes
s familjes, pr sa koh, q ata nuk kan marr detyrimet q kan ndaj saj.
Prgjegjsia prindrore mund t kthehet me vendim t gjykats, kur pushon
shkaku pr t cilin sht hequr kjo prgjegjsi.
3.2.3 far t drejtash kan prindrit n raport me pasurin e fmijs?
Prindrit e fmijs kan t drejtn e administrimit dhe t prdorimit t pasuris
s fmijs s tyre. Pasuria e t miturit q nuk ka mbushur moshn katrmbdhjet
vje, administrohet nga prindrit n dobi t fmijs, kurse pasuria e t
miturit q ka mbushur moshn katrmbdhjet vje administrohet nga vet i
mituri, me plqimin paraprak t prindrve.
Prindrit mund t prdorin t ardhurat nga pasuria e fmijs, q ata administrojn,
pr mirrritjen, edukimin dhe arsimimin e tij. Ata mund t i prdorin
kto t ardhura pr t plotsuar nevojat e domosdoshme t familjes, kur nuk
kan pasuri t mjaftueshme pr t i plotsuar vet ato. T ardhurat e mbetura
i kthehen fmijs. Prindrit nuk mund t prdorin t ardhurat e fmijs, nse
ky i siguron ato nprmjet puns s tij si dhe t ardhurat q jan rezultat i

nj trashgimie, apo dhurimi, nse akti i trashgimis apo i dhurimit i ndalon
shprehimisht prindrit q t administrojn pasurit prkatse.
3.2.4 A lejohet kufizimi i kontakteve me fmijn pr njrin nga prindrit,
apo gjyshrit?
Prgjegjsia prindrore nuk ka lidhje me mundsin e kontaktimit t fmijs
nga ana e prindit. Kshtu, n kndvshtrimin ligjor e detyrueshme sht q t
ekzistoj nj lidhje prindrore dhe jo q t ekzistoj prgjegjsia, apo pushteti
prindror. E drejta e mbajtjes s kontakteve me fmijn sht nj e drejt q u
takon jo vetm prindrve, por mbi t gjitha sht e drejt e vet fmijs. Kontaktet
me fmijn prfshijn n veanti: koh t shpenzuar me fmijn gjat
vizitave, takimet, marrjen e fmijs dhe kalimin e kohs me t, jasht vendbanimit
si dhe komunikimi i drejtprdrejt me fmijn, mbajtja e korrespondencs,
prdorimi i mjeteve t tjera t komunikimit n distanc, prfshir dhe
mjetet e komunikimit elektronik.
N rastin kur nj prej prindrve i pamundson, ose i vshtirson prindit tjetr
kontaktet me fmijn e vet, apo nse dika e till kryhet nga antar t tjer t
familjes ku qndron fmija, prindit q i kufizohet kjo e drejt, mund t i drejtohet
gjykats me padi, e t krkoj pushimin e ktyre sjelljeve si dhe rregullimin
e marrdhnieve me fmijn, e nse pengesat vazhdojn dhe n t ardhmen,
t krkoj dnimin me gjob e madje n raste ekstreme dhe dnim tjetr m
t ashpr. Megjithat, sht e kuptueshme, q instrumenti m efektiv dhe i
dobishm pr mbarvajtjen e fmijs sht krijimi i marrdhnieve t tilla
ndrmjet dy prindrve dhe pjestarve t familjeve t tyre, q lejojn kontakte
t knaqshme ndrmjet tyre dhe fmijs dhe nuk shtrojn domosdoshmrin
e prdorimit t rrugs gjyqsore.
Nse fmija qndron n mnyr t prhershme pran njrit prej prindrve,
mnyrn se si prindi tjetr do t ruaj kontaktet me fmijn, prindrit e rregullojn
me mirkuptim, duke u udhhequr nga interesi i fmijs si dhe duke pasur
parasysh krkesa t arsyeshme. Nse ky mirkuptim nuk arrihet, pr mnyrn
e kontaktimit t fmijs shprehet gjykata.
Por, nse e mira e fmijs e krkon nj gj t till, Gjykata mund t vendos pr
kufizimin e kontakteve t fmijs me prindin. N mnyr t veant, Gjykata
mund t vendos:
ndalimin e kontakteve me fmijn;
Ndalimin e marrjes s fmijs jasht vendbanimit dhe n mnyr t pambikqyrur
T lejoj takimin e fmijs vetm n prani t prindit tjetr, apo t kujdestarit,
apo t nj personi tjetr t caktuar nga gjykata
T kufizoj prdorimin e mjeteve t komunikimit n distanc
T ndaloj komunikimin n distanc
N rastin e largimit t fmijs jasht kufijve (t udhtimit t fmijs prtej
kufijve) apo t rrmbimit t paligjshm t tij prtej kufijve, prindi tjetr ka t
drejt t krkoj kontaktimin e fmijs, apo t krkoj kthimin e fmijs n
vend, mbshtetur n dispozitat e konventave evropiane dhe ndrkombtare.
Pr kt duhet q vendi, tek i cili fmija sht drguar, apo rrmbyer t jet
firmtare e Konvents s dats 25 tetor 1980, mbi aspektet civile t rrmbimit

t fmijve prtej kufijve
Gjyshrit kan gjithashtu t drejt t krkoj rregullimin e kontakteve personale
me niprit dhe mbesat, nse kjo gj sht n interesin e ktyre t fundit.
Nuk prjashtohet gjithashtu q edhe t afrm t tjer m t largt, t krkojn
rregullimin e kontakteve me fmijt e mitur, nse dika e till qndron n interesin
e fmijs. Gjykata n zgjidhjen e ktyre mosmarrveshjeve, i shqyrton
shtjet n trsi, duke vlersuar n veanti kontekstin e raporteve t krijuara
tashm ndrmjet t afrmve dhe fmijs (ktu do t merret n vlersim lidhja
emocionale e fmijs, ecuria e kontakteve t deriathershme, apo dhe mnyra
se si fmija i prjeton vizitat, etj). Gjykata vlerson sipas materialit t gjithanshm
t mbledhur n shtje, gjykon mbshtetur n vlersimet e ekspertit
psikolog si dhe duke u mbshtetur n gjykimin e vet t pavarur. Gjat ksaj
procedure, gjykata merr parasysh gjithashtu dhe vet qndrimin e fmijs lidhur
me shtjen. Nse gjykata konstaton se kontaktet me njrin prej prindrve,
me gjyshrit, apo me t afrmit e tjer, nuk i shrbejn interesit m t mir t
fmijs, mund t refuzoj rregullimin e kontakteve, dhe madje mund t u ndaloj
t afrmve kontakte personale me fmijn.
3.3 DETYRIMI USHqIMOR
3.3.1 far sht detyrimi ushqimor dhe kush ka detyrimin pr ta paguar
at?
Detyrimi ushqimor prbhet nga shrbime t rregullta, periodike dhe t
detyrueshme n favor t antarve t familjes, q konsistojn n ofrimin e
mjeteve t jetess dhe sipas nevojs dhe n mjetet e domosdoshme pr arsim.

Detyrimi ushqimor lind vetm kur personi q krkon kt detyrim sht i paaft
pr pun dhe nuk ka mjete t mjaftueshme pr t jetuar.
Detyrimin ushqimor e kan t afrmit n vij t drejt si dhe vllezrit dhe motrat.
Po ashtu pjestart m t afrt t familjes kan detyrimin prpara atyre q
vijn m pas n shkalln e afrsis. Detyrimi ushqimor i njrit prej bashkshortve
ndaj t dytit, pas zgjidhjes s martess, e parakalon detyrimin e t afrmve
t tjer, t bashkshortit prfitues. Megjithat, detyrimi pr ushqim q i ngarkohet
nj bashkshorti ndaj bashkshortit tjetr, kur ky i fundit sht i paaft
pr pun dhe pa mjete t mjaftueshme pr t jetuar nuk mund t caktohet pr
nj koh m t gjat se 6 vjet nga data e zgjidhjes s martess.
Ndrkoh, detyrimi ushqimor q rndon mbi vllezrit dhe motrat kufizohet
vetm n nevojat e domosdoshme. Ktu mund t prfshihen edhe shpenzimet
e edukimit dhe arsimimit, kur bhet fjal pr vllezr, apo motra t mitura.
Detyrimi pr ushqim mund t krkohet vetm nga ai q sht nevojtar dhe nuk
sht n gjendje t siguroj nevojat e domosdoshme t tij. Detyrimi pr ushqim
duhet t caktohet n raport me nevojat e atij q e krkon dhe mundsit
ekonomike t atij q detyrohet. Ky detyrim nuk duhet t kaprcej at q sht
e nevojshme pr jetn e personit q prfiton, duke pasur parasysh rrethanat e
jets s tij.
Detyrimi ushqimor i prindit ndaj fmijs sht detyrimi m i gjer. Fmija ka t
drejt t ket t njjtin nivel jetese sikurse dhe prindrit e tij.
Prindrit jan t detyruar t ofrojn kontribute ushqimore pr fmijn, i cili
nuk sht ende n gjendje t mbaj vetveten, me prjashtim t rasteve kur
vet fmija disponon pasuri t mjaftueshme pr t mbuluar nevojat e tij
jetsore. Prindrit nuk mund t i shmangen detyrimit pr t paguar kontributet
ushqimore t fmijve t tyre, as kur atyre u hiqet prgjegjsia prindrore. Po
ashtu prindrit nuk mund t justifikohen se ata vet kan t ardhura t pamjaftueshme
pr t i siguruar fmijs detyrimin ushqimor. Prindi sht i detyruar
t ndaj me fmijn e vet, do t ardhur, sado e vogl, q t jet kjo. Madje,
n raste t caktuara, prindrit jan t detyruar t shesin pasurin e tyre, apo
nj pjes t saj, pr t mundsuar detyrimin q rndon mbi ta, pr shembull,
pr t shptuar shndetin, apo jetn e fmijs. Madje, sipas Kodit t Familjes
s Republiks s Shqipris, detyrimi pr ushqim, vazhdon edhe pr kohn
q fmijt madhor ndjekin shkolln e mesme, ose t lart, deri n moshn
njzet e pes vje.
Detyrimi ushqimor pr pjestart e familjes q gjenden m tej n afrsin e
gjakut lind vetm nse personat e detyruar pr shkak t afrsis m t madhe
kan vdekur, apo kur kta persona nuk jan n gjendje t prmbushin detyrimin.
Kur personat e ngarkuar pr dhnien e detyrimit pr ushqim nuk jan n
gjendje q ta japin kt trsisht, ose pjesrisht, ky detyrim u kalon trsisht,
ose pjesrisht, personave q jan n radh t mpasme. Prindrit nuk shkarkohen
nga detyrimi pr ushqim ndaj fmijve t tyre, edhe sikur t u jet hequr
prgjegjsia prindrore.
3.3.2 A kan detyrimin e pagimit t detyrimit ushqimor, prindrit q kan
lindur fmij n nj lidhje fakti?
Patjetr e kan kt detyrim. Ky detyrim sht absolut n rastin e nns,
ndrkoh, q n rastin e atit, lidhet me faktin, nse ky e ka njohur, ose jo fmijn

si t tijin, apo nse atsia sht vrtetuar me vendim gjykate. N rastin kur
ngrihet padi n gjykat pr vrtetimin e atsis, subjekt i ksaj padie sht dhe
krkesa pr detyrimin ushqimor.
3.3.3 A lidhet detyrimi i pagimit t kontributit ushqimor me pushtetin
prindror, apo me faktin q prindi duhet t dshmoj q ka t ardhura
fikse/t qndrueshme?
Heqja e prgjegjsis prindrore nuk nnkupton shkarkimin e prindit nga
detyrimet q ai ka ndaj fmijs. Heqja e prgjegjsis prindrore lidhet me
faktin q pushteti i prindit ndaj fmijs nuk sht zbatuar n mnyr korrekte.
Ndrkoh, detyrimi ushqimor nuk prbn asnj lloj dnimi n raport me prindin,
por sht thjesht nj detyrim i tij pr t siguruar rritjen dhe edukimin e
fmijs s vet.
Detyrimi ushqimor prllogaritet duke pasur parasysh nevojat e prligjura t
fmijs si dhe pasurin, e mundsit pr t siguruar t ardhura t t detyruarit,
si dhe masn n t cilin prindi q ka detyrimin ushqimor ndaj fmijs, kujdeset
personalisht pr rritjen dhe edukimin e tij. Zbatimi i detyrimit ushqimor,
n raport me fmijn, q nuk sht n gjendje t mbaj vetveten, mund t
konsistoj dhe trsisht, apo pjesrisht n prpjekjet personale pr rritjen dhe
edukimin e tij.

3.3.4 N cilat raste, detyrimi i pagimit t kontributeve ushqimore kalon
nga prindrit tek gjyshrit?
Ligji e lejon mundsin e prfitimit t kontributeve ushqimore nga pjestar
m t largt t familjes s fmijs, pra, jo vetm nga ana e prindrve. Detyrimi
ushqimor i nj personi me shkall afrsie m t vogl me fmijn, lind ather
kur detyrimi nga personi me shkall afrsie m t madhe, sht i pamundur
t kryhet, pr shkak se ky person ose ka vdekur, ose ai nuk sht n gjendje t
prmbush detyrimin e tij. N nj rast t till, edhe gjyshrit mund t detyrohen
t paguajn kontributin ushqimor t fmijs, duke qen se jan personat
q n vij t drejtprdrejt kan afrsin m t madhe me fmijn. Megjithat
duhet theksuar se vetm fakti, q personat q gjenden m larg n shkalln e
afrsis me fmijn, kan nj situat materiale m t mir, nuk prbn shkak
pr heqjen e ksaj barre nga personat q qndrojn n lidhje m t afrta me
fmijn. Q do t thot se nse gjyshrit jan n gjendje ekonomike m t mir
se prindrit e fmijs, kjo nuk nnkupton automatikisht, transferimin e ktij
detyrimi nga prindrit e fmijs, tek gjyshrit e tij.
Gjithashtu, ligji lejon mundsin q fmija t i prfitoj detyrimet ushqimore
edhe nga njerku, apo njerka, kur nuk ka persona t tjer q kan detyrimin pr
ushqim ndaj tyre dhe jan n gjendje ta japin kt detyrim. Thjeshtrit kan
detyrimin pr ushqim pr njerkun dhe njerkn e tyre, kur kta ia kan dhn
pr nj koh t gjat kt detyrim dhe jan kujdesur pr ta n mituri, jo m
pak se 10 vjet, n kt rast thjeshtrit ngarkohen me dhnien e detyrimit pr
ushqim, njlloj si ndaj prindrve t tyre
3.3.5 N cilat situata rivlersohet masa e detyrimit ushqimor t prcaktuar
nga gjykata?
N rast t ndryshimit t rrethanave mund t krkohet ndryshimi i vendimit gjyqsor
q prcakton masn e detyrimit ushqimor. Nj ndryshim i till i rrethanave
presupozon si nj ndryshim t nivelit t t ardhurave, por edhe nj ndryshim
i rndsishm n jetn e personit prfitues dhe personit t detyruar. Pr
shembull, nj rritje e arsyeshme e nevojave t personit prfitues (nse fmija
zhvendoset pr shembull nga nj fshat, n nj qytet t madh, presupozon
zakonisht nevoja m t mdha jetsore pr t u prballuar), apo nj paksim
i ndjeshm i nivelit t t ardhurave t t detyruarit (n rast t ndryshimit t
puns, apo t pushimit nga puna) mund t shrbejn si arsye pr t krkuar
rivlersim t mass s detyrimit ushqimor, t prcaktuar nga gjykata. Gjithsesi,
pr do rast, gjykata do t marr parasysh situatn konkrete t personit prHYRJE N EDUKIMIN LIGJOR
fitues si dhe t personit t detyruar, kushtet e tyre ekonomiko-shoqrore, si
dhe funksionet e qllimet q prmbush vet instituti i detyrimit ushqimor.
3.4 MARTESA
3.4.1 Si prkufizohet martesa n legjislacionin shqiptar?
Kushtetuta e Republiks s Shqipris e prkufizon martesn si nj lidhje ndrmjet
burrit dhe gruas. Ky prkufizim mund t nxirret gjithashtu nga trsia e
dispozitave t prfshira n Kodin e Familjes. Pr kt arsye, martesa mund t
quhet si nj lidhje e qndrueshme dhe formale ndrmjet burrit dhe gruar, e lindur
nga vullneti i bashkshortve, q sht n t njjtn koh dhe nj marrdhnie
juridike e ndrsjell. Kjo lidhje nnkupton bashksin e bashkshortve
jo vetm n planin personal, por edhe nj lidhje t ngusht t marrdhnieve
pasurore. Nga ky prkufizim, rezulton se martesa nnkupton n veanti intimitetin
e marrdhnieve, por edhe nj bashkveprim t qndrueshm dhe t
prditshm, si dhe ndihmn reciproke t bashkshortve, e bashkjetesn nn
t njjtn ati.
3.4.1 Si lidhet martesa?

Martesa lidhet kur burri dhe gruaja deklarojn prball npunsit t zyrs civile
vullnetin e tyre pr t lidhur martes. N ditn e caktuar pr lidhjen e martess,
npunsi i gjendjes civile, pasi bindet pr identitetin e bashkshortve t ardhshm,
n baz t akteve dhe t thnieve t dshmitarve, si dhe t vet bashkshortve
t ardhshm, n prani t dy dshmitarve, u lexon bashkshortve
t ardhshm, nenet prkatse t Kodit t Familjes, posarisht, ato nene q
prmbajn t drejtat dhe detyrimet e bashkshortve, merr nga secili prej tyre
deklarimin se ata duan t lidhin martes dhe pasi merr plqimin e tyre, i shpall
t martuar n emr t ligjit. Akti i martess hartohet menjher, nnshkruhet
nga bashkshortt, dshmitart dhe npunsi i gjendjes civile dhe regjistrohet
n regjistrin e martesave.
3.4.2 Cilat jan t drejtat dhe detyrimet q burojn nga lidhja e martess?
Lidhja e martess nnkupton pr bashkshortt nj varg t drejtash dhe detyrimesh:
Detyrimet q lindin pr bashkshortt n kuadr t martess prfshin grupohen
n tre lloje: detyrimet shpirtrore ( nnkupton lidhjen e brendshme
psikike ndrmjet bashkshortve dhe besnikrin e plot t ndrsjell) detyri

met fizike (detyrimi i marrdhnieve fizike ndrmjet bashkshortve, me prjashtim
t rrethanave t caktuara, n t cilat mund t prligjet shmangia nga
prmbushja e ktij detyrimi) detyrimet ekonomike (konsiston n kujdesin e
prbashkt pr ekonomin shtpiake). M konkretisht, kto detyrime prfshijn
sa m posht:
Detyrimi i ndihms reciproke
Ky detyrim prfshin si dhnien e ndihms n punt e prditshme, por edhe
ndihmn n raste t jashtzakonshme, si p.sh. n rast t smundjes s rnd,
(kt ndihm, bashkshortt jan t detyruar ta japin dhe ather, kur kjo
ndihm lidhet me sakrifica t mdha pr ta).
Detyrimi i besnikris
Detyrimi i besnikris shkelet jo vetm kur bashkshorti/bashkshortja kryen
marrdhnie fizike me nj person tjetr, por edhe ather, kur bashkshorti
nuk sht m besnik kundrejt bashkshortit/es, edhe pse nuk mund t i bhet
akuza e kryerjes s tradhtis n kuptimin e msiprm (shembull ilustrues i
ksaj situate, do t ishte pr shembull, rasti kur bashkshorti/bashkshortja
largohet nga banesa e prbashkt dhe bashkjeton me nj person tjetr).
Detyrimi i bashkpunimit pr t mirn e familjes
Ky detyrim prfshin t gjitha veprimet q nevojiten n mnyr q familja t
funksionoj normalisht, dhe n veanti ato q lidhen me edukimin e prshtatshm
t fmijve.
Detyrimi i bashkjetess s bashkshortve nn t njjtn banes
Detyrimi i bashkshortve pr t jetuar n t njjtn banes niset nga parakushti
q vetm bashkjetesa nn t njjtn ati krijon kushtet optimale,
pr prmbushjen e detyrimeve bashkshortore si personale, ashtu dhe pasurore.
Vendbanimi i familjes sht vendi q bashkshortt zgjedhin me
marrveshje t prbashkt. N rast mosmarrveshje, secili nga bashkshortt
mund t i drejtohet gjykats, e cila, pasi dgjon mendimet e t dy bashkshortve
dhe, nse sht rasti, edhe mendimin e fmijs q ka mbushur
katrmbdhjet vje, mundohet t arrij nj zgjidhje me mirkuptim. Kur kjo
nuk sht e mundur, gjykata vendos zgjidhjen q e quan m t prshtatshme
pr krkesat e familjes.
3.4.3 Si e rregullon legjislacioni yn situatn pasurore t bashkshortve?
Legjislacioni yn rregullon dy lloj regjimesh pasurore t bashkshortve, q
parashikojn marrdhniet e ndrsjella ndrmjet bashkshortve, q burojn
nga fakti i lidhjes s martess ndrmjet tyre. M konkretisht, kto dy regjime
jan:
Regjimi pasuror martesor n bashksi
Ky regjim lind automatikisht n baz t ligjit, ather kur bashkshortt nuk
shprehin vullnet t ndryshm, n lidhje me kt shtje, pra, q nuk vendosin
pr t nnshkruar kontrat paramartesore)
Regjimi pasuror kontraktor, i cili krijohet vetm nprmjet nj kontrate q

bashkshortt nnshkruajn para se t lidhin martes, por edhe gjat kohzgjatjes
s martess, nprmjet t cils bashkshortt, ose pezullojn

regjimin pasuror t vendosur nprmjet ligjit, ose ndryshojn regjimin pasuror
t vendosur nprmjet nj kontrate t mparshme.
N sistemin e bashksis pasurore ligjore t bashkshortve, q parashikohet
me ligj, ekzistojn prgjithsisht tre lloje pasurish: pasuria e prbashkt, (ose
pasuria e vn gjat martess nga ana e bashkshortve), pasuria vetjake e
burrit dhe pasuria vetjake e gruas. N astin e lidhjes s martess, bashksia
q krijohet ndrmjet bashkshortve prfshin t gjith pasurin e tyre q vihet gjat martess, por ka sende, t cilat trajtohen nga ligji si pasuri vetjake e
burrit, apo gruas, t ciln kta e disponojn vet, pa qen e nevojshme plqimi
i bashkshortit. N parim, pasuri e prbashkt e bashkshortve, konsiderohet
gjithka q sht prfituar gjat martess, (pra, gjat ekzistencs s
bashksis pasurore ligjore), ose nga t dy bashkshortt, ose nga njri prej
tyre. N mnyr t veant, n kt pasuri do t prfshihet:
Shprblimet pr punn, si dhe t gjitha prfitimet pr shrbimet q bashkshortt
i kryejn vemas;
T ardhurat nga pasuria e prbashkt, si p.sh. prqindjet e interesave nga
llogarit e prbashkta bankare, qerat e apartamenteve t vna bashkr
isht gjat martess, pensionet etj
T ardhurat nga veprimtaria tregtare, q krijohet gjat martess;
Ndrkoh, n pasurin vetjake t bashkshortve, prfshihen:
Pasuria e cila para lidhjes s martess ishte n bashkpronsi t bashkshortit
me persona t tjer;
Sendet q bashkshortt i prfitojn nga trashgimit, dhurimet, me pr
jashtim t rastit, kur trashgimlnsi, apo dhuruesi e ka theksuar shprehi
misht se nj send i caktuar do t jet pasuri e t dy bashkshortve;
Pasurit e prdorimit ngushtsisht vetjak t secilit bashkshort dhe pasurit
e fituara si aksesor t pasuris vetjake;
Mjetet e nevojshme t puns pr ushtrimin e profesionit t njrit prej
bashkshortve, prve atyre q jan caktuar pr administrimin e nj shoq
rie tregtare;
Pasuria e fituar nga shprblimi i dmit vetjak, me prjashtim t t ardHYRJE N EDUKIMIN LIGJOR
hurave q rrjedhin nga pensioni i fituar pr shkak t humbjes s pjesshme,
apo t plot t aftsis pr pun
Pasuria e fituar nga tjetrsimi i pasurive vetjake, q prmenden m sipr.

T ardhurat q jan rrjedhoj e t drejts s autorit, apo t drejtave t tjera
t lidhura, ose rezultat i t drejts mbi pronsin industriale.
Bashksia pasurore e bashkshortve ndrpritet pr shkak t vdekjes s
ndonjrit prej bashkshortve, t shpalljes s tij t zhdukur, apo t vdekur,
nga gjykata, si dhe n rastin kur vet martesa zgjidhet, ose shpallet e pavlefshme.
Po ashtu, bashksia pasurore e bashkshortve mund t ndrpritet
dhe gjat kohzgjatjes s martess, nprmjet nj vendimi t gjykats, t
lshuar me krkes t njrit prej bashkshortve. Krkesa e drejtuar gjykats
pr ndarjen e bashksis pasurore t bashkshortve mund t ndodh
vetm pr shkaqe t rndsishme. Krkesa mund t jet e motivuar pr shembull
nga njri prej bashkshortve, n rastet kur bashkshorti tjetr sht
i paaft, ose e keqadministron pasurin e prbashkt, ose e administron at
n mnyr t till, q v n rrezik, interesat e bashkshortit tjetr, apo t
familjes. Nj arsye e prshtatshme pr t iu drejtuar gjykats, pr pjestim t
pasuris s prbashkt, gjat kohzgjatjes s martess, do t ishte dhe rasti
kur njri prej bashkshortve nuk kontribuon n familje, n prputhje me
gjendjen e tij dhe me aftsin pr pun, ose kur ka ndodhur nj pjestim
faktik i pasuris n bashksi.
Regjimi pasuror me kontrat: Bashkshortt kan mundsin q t shprehen
n mnyr t pavarur, lidhur me mnyrn sesi kta do t disponojn
pasurin e vn gjat martess. Nj kontrat e till duhet t lidhet para nj
noteri, prndryshe sht e pavlefshme.
3.5 LIDHJET E FAKTIT
3.5.1 far sht nj lidhje fakti?
Sipas t drejts familjare shqiptare, vetm nj lidhje ndrmjet nj burri dhe
nj gruaje, q prmbush disa kritere t caktuara dhe respekton nj form t
caktuar, quhet martes. Megjithat, ekzistojn situata, n t cilat dy njerz vendosin
t bashkjetojn me njri-tjetrin dhe t drejtojn s bashku nj ekonomi
shtpiake. Kto lidhje jo formale, njihen shpesh me emrin lidhjet e faktit. Sipas
kodit t familjes, bashkjetesa sht nj lidhje fakti ndrmjet burrit dhe

gruas q jetojn n ift, e karakterizuar nga nj jet e prbashkt, q paraqet
nj karakter stabiliteti dhe vazhdueshmrie. Kto lidhje prgjithsisht nuk
prfitojn nga ndonj mbrojtje ligjore, dhe mbi to nuk rndojn detyrime t
caktuara. Megjithat, nuk mund t themi as q normat juridike i anashkalojn
trsisht kto lidhje, duke qen se n disa raste ligjvnsi i referohet personit
bashkjetues. Ligjvnsi sht i ndrgjegjshm se n shumicn e rasteve ndrmjet
personave q bashkjetojn krijohet nj lidhje afrsie shum e madhe, e
ngjashme me at q personat kan n raportet martesore. Prandaj, dhe mjaft
her, n dispozitat ligjore, mund t gjesh referenca t personit bashkjetues.
Kshtu, n mjaft dispozita ligjore, q trajtojn konfliktin e interesit dhe rrethin
e personave t lidhur do t prfshihet dhe personi bashkjetues. Megjithat,
personat bashkjetues nuk bjn pjes n rrethin e trashgimtarve ligjor t
trashgimlnsit, pasi ky vdes, nuk mund t prfitojn nga taksimi i prbashkt,
nuk kan t drejt t birsojn s bashku nj fmij, etj.
3.5.2 Si i rregullon ligji marrdhniet pasurore ndrmjet personave jetojn
n nj lidhje fakti?
N kundrshtim nga bashkshortt, marrdhnieve pasurore t t cilve, Kodi
i Familjes u ka kushtuar nj pjes t rndsishme (q do t thot, n radh t
par, ka rregulluar t ashtuquajturn bashksi ligjore, si dhe bashksin pasurore
kontraktore, apo s fundi pjestimin e detyruar t bashksis pasurore),
n raport me personat bashkjetues, Kodi i Familjes, parashikon vetm q kta
persona mund t i drejtohen noterit, ku t lidhin nj marrveshje n t ciln t prcaktojn
pasojat q rrjedhin nga bashkjetesa lidhur me fmijt dhe pasurin e
vn gjat bashkjetess . Sigurisht, q donjri prej personave bashkjetues ka
t drejtn e administrimit t pavarur t pasuris s vet. Nga ana tjetr, nse q
t dy kta persona, do t jen pal e nj kontrate shitjeje, (pr shembull, n
kt form, do t bhen pronar t nj apartamenti, t nj makine, apo t nj
sendi tjetr), ndrmjet tyre lind e drejta e bashkpronsis. N kt rast, zbatohen
dispozitat e Kodit Civil t Republiks s Shqipris, q rregullojn shtjen
e bashkpronsis. Pra, personat bashkjetues, duke qen bashkpronar, t
sendit n fjal (qoft ky, apartament, apo makin), do t sillen ndaj sendit njsoj
si bashkpronar. Kjo presupozon se ata e administrojn sendin s bashku
si dhe e prdorin sendin, n shkall t till, q nuk pengon prdorimin e sendit
nga bashkpronari tjetr. Por, pr shtje t rndsishme, si do t ishte, pr
shembull, shitja e prons n bashkpronsi, pronart bashkjetues duhet t
ken plqimin e njri-tjetrit. Po ashtu, personat bashkjetues kan t drejtn
t prfitojn frytet e sendit, n prpjestim me pjesn q gzojn n bashkpronsi.
Por, duke qen se n thelb, t nj bashkjetese t lir, qndron fakti se ajo nuk
kryhet n formn e krkuar nga ligji, (pra, formalisht, ose duke respektuar nj
form t caktuar) dhe prfundimi i ksaj lidhjeje ndodh n mnyr joformale
dhe nuk shoqrohet nga asnj sanksion ligjor. sht e mjaftueshme, pra, q
bashkjetuesit t vendosin se do t ndahen me njri-tjetrin dhe nuk krkohet
asnj leje, apo konfirmim i ktij vendimi, nga asnj organ i specializuar.
Ndrkoh, vshtirsit m t madhe krijohen n rastin kur personat bashkjetues
vendosin t ndahen, por ndrkoh kan grumbulluar nj pasuri, t
prbashkt. N kt rast, sht e domosdoshme t kryhen kompensimet e
nevojshme. Por, duke qen se ligji nuk e rregullon gjendjen e tyre pasurore
gjat bashkjetess dhe as pas prfundimit t saj, sht e rndsishme q t
krkohet nj baz ligjore pr kryerjen e ktyre kompensimeve, n kuadr t s
drejts civile. Prllogaritja e ktyre kompensimeve do t krkoj rast pas rasti,

marrjen parasysh t rrethanave konkrete t lidhjes si dhe t faktorve pasuror
e personal t nj ifti t dhn.
Partnert bashkjetues mund t krijojn megjithat nj bashksi personale
dhe pasurore, duke vn n prdorim institutin e kontrats. Nuk sht e prjashtuar
q prbrs t caktuar t pasuris s tyre t jen n bashkpronsi.
Nse ka t till prbrs, n pjestimin e tyre do t zbatohen t njjtat rregulla
q ligji parashikon pr eliminimin e bashkpronsis. Gjithsesi, kompensimet
do t shihen n prizmin e kompensimeve pr shkak t kontributit q ka br
nj pjestar i bashksis n rritjen e pasuris s t dytit. Nse pjesmarrja e
t dy antarve t ksaj bashksie nuk ka rezultuar n krijimin e prbrsve
t prcaktuar pasuror, kompensimet e ndrsjella mund t bhen duke u
mbshtetur n dispozitat e Kodit Civil pr begatimin pa shkak si dhe pr kthimin
e kontributeve q i jan br nj sendi t huaj.
3.5.3 A mund t trashgojn prej njri-tjetrit personat q qndrojn n
nj lidhje fakti?
Nse njri prej personave q bashkjetojn me njri-tjetrin vdes, duke mos
ln testament, ather personi bashkjetues nuk prfiton nga trashgimia
ligjore e t ndjerit. Kjo pr faktin se dispozitat e ligjit nuk e prfshijn personin
bashkjetues n rrethin e personave q trashgojn sipas ligjit (e ashtuquajtura
trashgimia ligjore). Nj dalje nga nj situat e till, mund t jet vetm
prfshirja n testament e personit bashkjetues.
3.5.4 A i rregullon ligji n ndonj mnyr lidhjet ndrmjet personave t
t njjts gjini?
Ajo cka parashikon Kushtetuta dhe Kodi i Familjes i Republiks s Shqipris,
ose mbrojtja e martess, i referohet vetm lidhjes s burrit dhe gruas n
mnyrn e parashikuar nga ligji. Mbrojtja e martess shfaqet ndr t tjera, n
faktin, se ndaj lidhjeve t tjera, qofshin kto lidhje ndrmjet personave, t sekseve
t kundrta, apo t sekseve t njjta, nuk rregullohen nprmjet dispozitave
ligjore. Pra, n kt kuptim, dispozitat ligjore q i referohen martess nuk
zbatohen pr analogji pr lidhjet e tjera t faktit.
3.6 DHUNA N FAMILJE
3.6.1 Si e trajton ligji fenomenin e dhuns n familje?
Dhuna n familje nnkupton nj veprim, ose nj mosveprim t prsritur dhe
t qllimshm, q cnon t drejtat apo t mirat personale t pjestarve t
familjes, apo t personave t tjer q jetojn n t njjtn shtpi, veanrisht
kur kto sjellje vn n rrezik jetn e shndetin e ktyre personave, prekin dinjitetin
e tyre, cnojn paprekshmrin e tyre fizike, lirin, prfshir dhe lirin
seksuale, e q shkaktojn dmtime t shndetit t tyre fizik, e psikik, si dhe
q provokojn vuajtje dhe dm moral tek personat mbi t cilt sht ushtruar
dhuna.
Dhuna n familje trajtohet n nj numr ligjesh t Republiks s Shqipris,
duke nisur nga Kodi i Familjes, Kodi Penal si dhe nga ligji i dats 18.12.2006,
Pr masa ndaj dhuns n marrdhniet familjare . Sipas kodit t familjes, bashkshorti
ndaj t cilit ushtrohet dhun, ka t drejt t i drejtohet gjykats me

krkes pr vendosjen si mas urgjente largimin e bashkshortit q ushtron
dhun nga banesa bashkshortore.
Sipas ligjit nr. 9669, dat 18.12.2006 Pr masa ndaj dhuns n marrdhniet
familjare , me dhun do t konsiderohet do veprim, ose mosveprim i nj personi
ndaj nj personi tjetr, q sjell si pasoj cnim t integritetit fizik, moral,
psikologjik, seksual, ekonomik e social. Ndrkoh, sipas po ktij ligji, dhun
n familje, sht dhuna q ushtrohet ndaj bashkshortes/it, apo bashkjetueses/
it, apo ish-bashkshorte/it, e ish bashkjetueses/it, ajo e ushtruar ndaj
vllezrve, motrave, personave n gjini n vij t drejt, prfshir prindrit
adoptues dhe fmijt e adoptuar, bashkshortin/en, ose bashkjetuesin/en t
personave t siprprmendur, gjinia n vij t drejt, prfshir edhe prindrit,
edhe fmijt e adoptuar t bashkshorti/es, bashkjetuesit/es, vllezrit dhe
motrat e bashkshortit/es, nse kan bashkjetuar gjat 3 muajve t fundit,
fmijt e bashkshortit/es, apo partnerve bashkjetues.
3.6.2 A prmbush dhuna n familje elementt e veprs penale t plagosjes
me dashje?
Dhuna n familje sht nj shprehje, e cila sugjeron se sjelljet e siprprmendura
mund t ndodhin vetm n gjirin e familjes. Ndrkoh, viktima t dhuns,
mund t jen dhe personat q nuk jan pjestar t familjes s personit q
ushtron dhun, por mund t qndrojn n raporte varsie ndaj tij (p.sh. nj student
q jeton me nj bashkmoshatar t vetin n nj shtpi, qeran e s cils e
ndajn s bashku, dhe prkohsisht mund t jet i varur prej tij, prderisa nuk
ka koh, ose mjete t mjaftueshme pr t gjetur nj vendbanim tjetr). Kta
persona mund ta ken t pamundur q t i kundrshtojn keqtrajtimet fizike,
apo psikike (ktu nuk sht dhe aq fjala pr aftsin fizike t sprapsjes s sulmit,
por pamundsia pr t ushtruar ndikim ndaj dhunuesit, n mnyr q ky i
fundit t mos ndrmarr m akte dhune ndaj tij). sht kjo arsyeja se prse n
Kodin Penal, n vend t shprehjes dhun e ushtruar n marrdhnie familjare
gjejm nj shprehje tjetr, e prkatsisht veprn penale t dmtimeve t tjera
me dashje . Sipas nenit 90, t Kodit Penal t Republiks s Shqipris, rrahja
si dhe do vepr tjetr dhune prbn kundrvajtje penale dhe dnohen me gjob,
ose me burgim deri n gjasht muaj . Po ashtu Kodi Penal i Republiks s Shqipris,
trajton kundrvajtjen e plagosjes s leht me dashje, kur kjo shkakton
paaftsi t prkohshme n pun, pr m tepr se 9 dit dhe e dnon me gjob,
ose me burgim, deri n dy vjet . Nse plagosja ka sjell si pasoj gjymtimin,
shmtimin, ose do dmtim tjetr t prhershm t shndetit, ndrprerjen e
shtatznis, ose ka qen e rrezikshme pr jetn, n astin e shkaktimit t saj,
cilsohet plagosje e rnd dhe dnohet me burgim, nga tre gjer n dhjet vjet.
Gjithashtu, legjislacioni penal trajton me nj rndsi t veant veprn penale
t keqtrajtimit ndaj t miturve, sipas t cilit, keqtrajtimi fizik, ose psikologjik i
t
miturit nga personi q sht i detyruar t kujdeset pr t, dnohet me burgim
nga tre muaj deri n dy vjet. Ndrkoh, detyrimi i t miturit, pr t punuar,
pr t siguruar t ardhura, pr t lypur, apo pr t kryer veprime q dmtojn
zhvillimin e tij, dnohet me burgim deri n katr vjet dhe me gjob nga pesdhjet
mij lek deri n nj milion lek. Kur nga vepra sht shkaktuar dnimi
i rnd i shndetit, ose vdekja e t miturit, dnohet me burgim nga dhjet deri
n njzet vjet.
3.6.3 Si duhet t veprojm nse jemi viktima t dhuns brenda familjes,
apo dshmitar t saj?
Reagimi m i drejt n nj situat t till do t ishte ajo sjellje, e cila do t sillte
ndrprerjen e dhuns, ndshkimin e autorit dhe korrigjimin e sjelljes s tij.

Baz pr vnien n lvizje t procedurs n rastin e kryerjes s veprs penale
t keqtrajtimit sht si kallzimi pr kryerjen e veprs penale, q bhet ose nga
vet viktima e keqtrajtimit (p.sh. n komisariatin m t afrt t policis), apo
dhe dshmitart e ksaj vepre penale (si p.sh. fqinjt) por n raste t caktuara,
procedura mund t vihet n lvizje dhe me vet iniciativn e organeve t zbatimi
t ligjit, (policia, e cila gjat nj ndrhyrjeje, t provokuar nga nj telefonat
me krkesn pr ndihm, konstaton q n nj moment t caktuar, sht kryer
vepra penale e dhuns n familje.
Sipas ligjit pr masat ndaj dhuns n marrdhniet familjare, vet viktima, ose
kushdo q konstaton nj rast t ushtrimit t dhuns n familje, mund t i drejtohet
me nj krkes posts m t afrt t policis, (t zons ku banon, ose
ndodhet), njsis prkatse vendore, (komun, bashki), qendrs shndetsore
t zons ku banon, apo ndodhet, ose me krkes-padi, gjykats s rrethit t
vendbanimit, vendndodhjes s saj, ose t dhunuesit/es, pr t marr masat e
nevojshme.
3.6.4 Kujt mund t i drejtohemi n rastet kur hasim raste t dhuns n
familje?
Ekzistojn institucione t ndryshme q jan t detyruara t parandalojn dhunn
n familje dhe q mund t reagojn n situatat, kur dhuna n familje sht
duke ndodhur. Sipas ligjit Pr masat ndaj dhuns n marrdhniet familjare ,

autoriteti kryesor prgjegjs pr zbatimin e ktij ligji sht Ministria e Puns,
shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta. Autoritete t tjera prgjegjse t
linjs jan: a) njsit e qeverisjes vendore, b) Ministria e Brendshme, c) Ministria
e Shndetsis, d) Ministria e Drejtsis. Ministria e Puns, shtjeve Sociale
dhe Shanseve t Barabarta prgjigjet kryesisht pr hartimin dhe zbatimin e
strategjive dhe planeve kombtare n fushn e mbrojtjes dhe kujdesit ndaj
viktimave t dhuns n marrdhniet familjare.
Detyrat q burojn nga dispozitat ligjore pr masat ndaj dhuns n marrdhniet
familjare, realizohen n kuadr t Programit Kombtar pr Parandalimin
e Dhuns brenda Familjes. T gjitha institucionet e parashikuara n kt ligj, n
rastin e konstatimit t ushtrimit t dhuns brenda familjes, apo t dyshimeve
pr ushtrim dhune, duhet t vn n dijeni organet e zbatimit t ligjit, dhe t
propozojn q pjestart e familjes t vendosen nn regjimin e parashikuar
nga ligji. Pavarsisht ksaj, institucionet duhet megjithat, t ndrmarrin veprime
t mtejshme t parashikuara nga ligji, n drejtim t dhuns n familje.
67

IV. PJESMARRJA N JETN POLITIKE DHE
SHOqRORE
Nj prej parimeve kryesore t rendit kushtetues t Republiks s Shqipris
sht parimi i sovranitetit t popullit. Ky parim nnkupton se Populli
q do
t thot t gjith qytetart shqiptar sht subjekti m i lart q vendos pr
shtjet e vendit. sht vullneti i popullit q prcakton dhe kushtzon veprimet
e organeve t pushtetit publik. Populli e ushtron vullnetin e vet nprmjet
prfaqsuesve t tij (demokracia prfaqsuese, ose demokracia e trthort)
ose n mnyr t drejtprdrejt (demokracia direkte), pra, kur nj rreth i caktuar
zgjedhsish (trup elektorale) merr vet vendim pr nj shtje t caktuar,
pa ndrmjetsimin e organeve shtetrore. Kushtetuta shqiptare ka preferuar
n fakt t i jap nj vend m t rndsishm demokracis prfaqsuese pasi
ajo fillon me paragrafin Shqipria sht republik parlamentare . Sipas parimit
demokratik, pushteti politik merr legjitimitetin e tij prej konsensusit t populli
t
q sht titullari i sovranitetit. Nga ana tjetr vullneti i trupit elektoral dhe i
asambleve q e prfaqsojn formohet n prgjithsi sipas parimit t mazhorancs.
Por, nj pushtet i mazhorancs pa kufi mund t ndrydh t drejtat e
pakicave dhe individve duke u shndrruar n at q n doktrinn politike
njihet si tirania e mazhorancs . Ja pse lind nevoja pr t prcaktuar kundrapesha
ndaj arbitraritetit t mazhorancs nprmjet organeve dhe mekanizmave
garantues. N demokracit liberale, si ajo shqiptare, kjo arrihet nprmjet primatit
q ka parimi i kushtetutshmris, n respekt t s cilit dhe vet populli
e ushtron sovranitetin brenda kufijve t prcaktuar n Kushtetut. Pra mendohet
se sovraniteti popullor sht m i konsoliduar n normat kushtetuese
si nj kontrate sociale q vet ai ka vendosur t respektoj si i vetmi mjet pr
arritjen e paqes sociale dhe mirqnies s prgjithshme, deri n momentin kur
ai mendon se ka ardhur koha t hartoj nj kontrat social ose nj Kushtetut
te re.
4.1qarkullimi i ideve dhe liria e fjals
Pr shkak t eksperiencs traumatike komuniste t vrasjes s fjals, shqiptart
m shum se do popull tjetr e din se pjesmarrja n jetn politike dhe
shoqrore nuk mund t vij pa qarkullimin e ideve dhe shprehjes s tyre me an
t fjals s lire. Kshtu, liria e shprehjes jo pa qllim sht vendosur menjher
pas t drejts s jets n Kushtetutn ton, duke karakterizuar vet natyrn
e shtetit ton demokratik. Kshtu, Neni 22 i Kushtetuts u njeh t gjithve
qytetarve shqiptar apo jo, t drejtn e shprehjes s mendimit t vet n t
gjitha format e mundshme. Kjo e drejt mund t klasifikohet n rendin e t
drejtave themelore dhe si e till, askush nuk mund t ndaloj t tjert t shfaqin
mendimin e tyre, por nga ana tjetr do t thot edhe q, askush nuk mund
t detyroj nj person tjetr t shprehet pr dika q ai nuk do q t shprehet.
N kt kndvsshtrim mund t themi s neni 21 mbron dhe t ashtquajturn
t drejtn e heshtjes , dmth mos t shprehesh pr asgj, prve rasteve
kur vet Kushtetuta krkon t kundrtn (ashtu si ndodh p.sh. pr detyrimin e
dshmis n nj proes gjyqsor).
Kjo e drejt kaq e rndesishme ka gjetur prej kohsh vendin e saj edhe n arenn
ndrkombtare, e pasqyruar n aktet e mposhtme. Deklarata Universale
e t Drejtave t Njeriut n nenin 19 parashikon se do individ gzon t drejtn
e liris s opinionit dhe t shprehjes dhe mos t dhunohet pr kto opinione
ashtu si dhe t drejtn pr t marr dhe shpndar informacione dhe ide m
an t do mjeti dhe pavarsisht kufijve . Nuk mund t mbetej pas n kt gar

demokracie as kontinenti europian ku n nenin 10 t Konvents Europiane
pr t Drejtat e Njeriut thuhet se do person gzon t drejtn e shprehjes.

Kjo e drejt prfshin lirin e opinionit dhe lirin pr marr dhe komunikuar
informacione apo die pa ndrhyrjen e asnj pale t autoriteteve publike dhe pa
konsideruar kufijt . T njjtn vmendje i ka kushtuar edhe Bashkimi Europian
n Traktatin e tij Themelues si dhe tashm n Kartn e Niss ku n nenin 11 t
saj shtohet edhe liria dhe respektimi i medias si dhe pluralizmit t tyre.
N t vrtet, liria e shprehjes sht nj kriter mbi t cilin realizohen lirit e tjera
si, liria personale, liria e korrespondencs, liria e bashkimit dhe e organizimit,
liria e fes etj. E drejta pr t dhn dhe pr t prhapur lajme, opinione dhe
komente u siguron qytetarve t drejtn pr t shprehur gjykimet dhe idet e
tyre ne fushn politike, ekonomike, kulturore etj.
Pra liria e fjals sht e lidhur ngusht m debatin politik dhe me konceptin e
vet demokracis. nga ana tjetr Normat q kufizojn lirin e shprehjes nuk
mund t shtrihen ederi aty sa t eliminojn kt t drejt as prgjat shpalljes
s gjendjes s jashtzakonshme.
Ashtu si prmendm m sipr mjetet pr lirin e shprehjes jan t shumta:
nprmjet fjals, me shkrim, prmes shtypit, medias elektronike, televizionit
etj. Edhe pse t gjith qytetart kan t drejt t i prdorin kto mjete kjo s do
t thot q shteti duhet t u garantoj t githve materialisht posedimin e tyre
sepse ka dhe interesa te tjer ne loj. N kt mnyr shtrohet dhe problemi
i kufizimit t mjeteve dhe vet ushtrimit t s drejts. Secili prej nesh sht
plotsisht i lir t shpreh mendimin e vet duke respektuar n t njjtn koh
dhe interesa t tjer, t mbrojtura po me ligj. Interesa t till mund t ishin ato
q kan t bjn me t ashhtquajturn privacy, sekretin shtetror, afirmime
ofenduese etj., t ngjashme. Thelbi i liris s shtypit qndron pikrisht n
mungesn e nj censure paraprake prej autoritetetve shtetrore. E vetmja form
kufizimi t liris s shtypit sht sekuestrimi q zbatohet vetm ather kur
botuar dhe ka pr qllim t ndaloj vetm shprndarjen e tij.
4.2 E drejta e popullit pr t ditur
N Kushtetutn shqiptare kjo z vend n nenin 23 si e drejta pr t u informuar
si nj tjetr kriter mjaft i rndsishm pr ecurin e demokracis n vend.
Ndryshe prej sistemeve diktatoriale ku rregulli sht fshehja e gjith aktivitetit
shtetror kjo n demokraci zvendsohet nga trasparenca si e vetmja
mnyr e kontrollit t popullit ndaj atyre q udhheqin n emr t tij. Sepse
e thn me fjal m t drejtprdrejta, nse nuk sheh, nuk kupton, nse nuk
kupton, nuk krijon dot nj opinion dhe nse nuk krijon dot nj opinion nuk
mund t vendossh, se cilin t promovosh apo t godassh me votn tnde.
Kjo, n ann tjetr, ndihmon dhe vet administratn publike q duke marr
opinione dhe mendime t qytetarve n koh t shpejt t prmirsoj punn
e vet dhe t u prgjigjet m mir interesave t komunitetit t cilat ajo mbron.
Kushtetuta ka parashikuar shprehimisht, edhe rastet n t cilat e drejta pr t u
informuar prforcohet akoma me shum. Kshtu sht njohur mundsia e kujtdo
pr t ndjekur mbledhjet e organeve t zgjedhura koletkive si dhe e drejta
pr t u informuar pr gjendjen e mjedisit dhe pr mbrojtjen e tij.
4.3 Fjaln e ka populli !!!
Si prmendm edhe m sipr, populli mund t thot fjaln e tij n shum
mnyra q i mundsojn atij pjesmarrjen n jetn politike t vendit, por
natyrisht ajo m e rndsishmja sht pikrisht, e drejta e vots. Kjo e drejt
sanksionohet n nenin 45 t Kushtetuts si nj e drejt dhe liri themelore me
karakter politik. Kushtetuta gjithashtu prcakton dhe titullart e t drejts

zgjedhore duke konkretizuar n kt mnyr dhe parimin e votimit universal,

q sht nj fitore e madhe e demokracis duke hequr kufizimet n lidhje me
seksin, pasurin, arsimin etj. e duke ln vetm kushtin e moshs madhore prej
18 vje. Kur flasim pr t drejtn zgjedhore kemi parasysh si t drejtn aktive
pr t votuar ashtu dhe t drejtn pasive pr t u votuar. Kufizimet e ksaj t
drejte i vendos vet Kushtetuta ndaj shtetasve kur mbi ta ka nj vendim t
gjykats si t paaft mendrisht, ashtu sikundr heq mundsin pr t u votuar
por jo pr t votuar personave q jan duke vuajtur dnimin me heqje lirie.
Pr t garantuar sa m mir kt t drejt t rndsishme t qytetarit por dhe
kriterin kryesor pr ndrtimin e demokracis, Kushtetuta sht prkujdesur
q t parashikoj disa parime t prgjithshme. N radh t par ajo afirmon
parimin e zgjedhjeve t lira, q nnkputon sigurimin e kushteve dhe t garancive
pr t br t mundur shprehjen e lir t vullnetit t zgjedhsve. E lidhur
ngusht me kt sht dhe forma e shprehjes s ktij vullneti politik. Edhe pse
historia ka njohur forma t votimit t hapur duke e vn zgjedhsin para presioneve
t ndryshme, kushtetutat bashkkohore krkojn medoemos krijimin
e strukturave t ndryshme pr t realizuar votim t fsheht. Parimi i barazis s
vots prbn gjithashtu nj nga parimet baz t zgjedhjeve dhe bazohet n
nj parim akoma m t prgjithshm si sht ai i barazis para ligjit. Kriteri nj
njeri, nj vot edhe pse sot duket si krkes e padiskutueshme, nuk ka qen i
till n kohra dhe vende t ndrsyhme ku njerz me tituj apo prona t kishin
t drejtn e dy apo m shum votave.
4.4 Referendumi dhe iniciativa popullore ligjvnse.
Duhet t themi se ky pushtet i rndsishm ne duart e popullit aplikohet n
mnyra dhe nivele t ndryshme prej shumics s vendeve perndimore, ashtu
si ka dhe vende q i ka dhn nj rol primar si sht p.sh. Zvicra. N eksperiencn
kushtetuese shqiptare ky instrument u pranua pas rnies s regjimit komunist
dhe u sanksionua n ligjin pr dispozitat kryesore kushtetuese dhe m
von me nj ligj t veant q do t mundsonte dhe zhvillimin e referendumit
t par pr aprovimin e Kushtetuts shqiptare n 1994. Kushtetuta n fuqi do
t aprovohej vetm n vitin 1998, po me an t referendumit popullor.
N vijim t far tham m sipr, Kushtetuta shqiptare ka privilegjuar formn
e demokracis prfaqsuese, por n shembullin e kushtetutave t vendeve
demokratike, ajo parashikon gjithashtu dhe forma t demokracis s drejtprdrejt
dhe pikrisht me an t t institutit t referendumit dhe inisiativs
popullore ligjvnse.Por dhe ky pushtet n duart e popullit ushtrohet
po n prputhje me Kushtetutn. Kshtu q jo vetm zbatimi korrekt i proHYRJE N EDUKIMIN LIGJOR
cedurave pr zhvillimin e tij duhet t prputhen me at q Kushtuta krkon,
por dhe shtjet q shtrohen nuk duhet t vijn n kundrshtim me shpirtin
e Kushtetuts. Vet Kushtetuta n kt rast ka prjashtuar a priori, shtrimin e
disa shtjeve si:
Trsia territoriale e Shqipris.
Kufizimi i t drejtave t njeriut.
Buxheti, taksat dhe detyrimet financiare t shtetit.
Vendosja e gjendjes s jashtzakonshme.
Deklarimi i lufts dhe paqes
Amnistia

Interpretimin final, nse jan respektuar kto kritere n shtjen e shtruar pr
referendum e jep Gjykata Kushtetutese. Kodi zgjedhor nuk mund t parashikoj
kufizime t tjera prvecse ato q prekin procedurat dhe kohn e zhvillimit
t referendumeve.
N fakt ekzistojn disa tipologji t ndryshme referendumesh n baz t elementve
prcaktues dhe asaj q ata synojn t realizojn. Kshtu, nisur nga
shtrirja territoriale dallojm referendumin e prgjithshm nga ai vendor. Nisur
nga lloji i shtjes q shtrohet pr referendum, mund t dallojm referendum
kushtetutes, legjislativ si dhe referendum pr nj shtje t nj rndsie
t veant ku mund t prfshihet dhe referendumi pr t ratifikuar nj marrveshje
ndrkombtare. Karakteri i ktyre referendumeve sht fakultativ dhe
jo i detyrueshm, q do t thot se kto akte mund t miratohen dhe pa miratimin
e drejtprdrejt popullor, pra referendumin. Kt e vendosin organet q
e kan kt kompetenc n kushtetut, pas kontrollit paraprak t kushtetutshmris
s shtjes s shtruar.
Kshtu nse do i radhisnim ashtu si prcaktohen n Kushtetut do te kishim:
Referendum kushtetues q parashikohet n kuadrin e rishikimit t Kushtetuts.
Ktu dallojm dy raste: kur amendamenti kushtetues ende nuk sht
votuar prej Parlamentit, me 2/3 e votave, vendoset q kjo t kaloj n referendum
dhe rasti i dyt kur amendamenti ka kaluar, mjaftojn 1/5 e deputetve
q pr kt t pyetet dhe populli me an t referendumit.
Referendumi i prgjithshm, parashikohet prej Kushtetuts n nenet (150-152),
dhe kategorizohet nisur nga lloji i shjtes q shqyrtohet, nga nismtart e tij,
si dhe nga organet q marrin vendim pr thirrjen e referendumit. Kryesisht,
referendumi i prgjitshm shprehet prmes referendumit legjislativ dhe referendumit
pr nj shtje t nj rndsie t veant. Kushtetuta prcakton vetm
disa procedura kryesore pr zhvillimin e referendumeve. Kshtu, Gjykata kushtetuese
shqyrton paraprakisht ns shtjet q shtrohen jan n prputhje me
Kushtetutn pastaj data fiksohet me dekret t Presidentit t Republiks. Por
detajet m t hollsishme pr zhvillimin e tij prcaktohen n Kodin zgjedhor
duke vendosur dhe limite kohore pr realizimin e tij.
Referendumi shfuqizues i parashikuar n nenin 150/1 t Kushtetuts. Kjo nism
i prket popullit nprmjet 50 mij shtetasve me t drejt vote, kurse krkesa
bhet n fillim pran KQZ-s nga nj grup prej jo m pak se 12 antarsh, t
cilt dhe pajisen me logjistikn e duhur pr t realizuar referendumin.
Referendumi pr nj shtje t nj rndsie t veant i cili zhvillohet me t
njjtat procedura si m sipr, ku n krkes duhet t prcaktohet qart shtja
q shtrohet, rndsia e saj n mnyr q zgjedhsit t prgjigjen me PO ose
JO . Presidenti i Republiks vendos pr zhvillimin e referendumit pasi ka marr
gjithmon mendimin pozitiv prej Gjykats Kushtetuese.
Referendumi me nismn e Kuvendit i prcaktuar prej nenit 150/2 zhvillohet pasi
me propozimin jo m pak se 1/5 s deputetve ose t Kshillit t Ministrave
mund t vendos q nj shtje t shtrohet pr referendum duke ndjekur m
pas t njjtat procedura si m sipr.
Referendumi pr ratifikimin e marrveshjeve ndrkombtare sipas nenit 123/3
zhvillohet ather kur Kuvendi i krkon popullit t vendospr mundsin e
aderimit t Shqipris n organizata t rndsishme ndkombtare, hyrja n
t cilat shoqrohet me tkurrjen e sovranitetit shtetror t Republiks s Shqipris.

Nj instrument tjetr i shprehjes s sovranitetit popullor n mnyr t drejtprdrejt
do t ishte dhe iniciativa ligjvnse popullore e parashikuar n nenin
81/1 t Kushtetuts. N kt rast nuk ndodhemi si n rastin e referendumit
kur dikush tjetr harton projekt-aktin juridik dhe populli vendos pr fatin e tij,
pasi n kt rast sht vet populli q propozon ligjin duke hartuar n mnyr
t detajuar nj projekt-ligj q ndjek fatin dhe prcedurat e miratimit normal prej
Parlamentit.
4.5 Liria organizative
Pozitn e individit n shoqri e prcakton po ashtu parimi i shoqris s hapur
ose parimi pluralist. Shoqria pluraliste nuk prbhet thjesht nga nj trsi individsh
t izoluar, por shfaqet n nj nj larmishmri formash. N ann tjetr,
kjo prbn gjithashtu nj prej atributeve themelore t shtetit demokratik si
sht mundsia e pjesmarrjes aktive t qytetarve n jetn shoqrore dhe
politike t vendit. Kushtetuta i garanton gjithkujt mundsin e organizimit dhe
t shoqrimit, si dhe mundsin e tubimit. Fal liris s krijimit dhe aktivitetit
t partive politike, u garantua njhersh dhe parimi i pluralizmit politik. Kto
jan parime thelbsore pr funksionimin e shtetit demokratik dhe shtetit t s
drejts.
Ky parim nnkupton pjesmarrjen e qytetarve n t gjitha aktivitetet q kan
piksynim realizimin e interesave t tyre. Ky aktivitet mund t ket karakter t

shumllojshm, duke nisur q nga e drejta pr t krijuar dhe aderuar n shoqata,
apo n forma t tjera vet-organizimi, e drejta e tubimit, e organizimit
sindikal, etj).
N kreun mbi lirit dhe t drejtat politike (nenet 45-48 t Kushtetuts), nj
vend t rndsishm zn lirit e e prcaktuar n nenin 46 dhe 47, pra, liria pr
tu organizuar kolektivisht dhe liria e tubimit.
Kur flasim pr tubim (neni
mnyr vullnetare t shum
(psh. nj mbledhje ose nj
vetm me nj grumbullim t
47 i Kushtetuts), kuptohet bashkprezenca n

personave n t njjtin vend me nj qllim t prbashkt
kortezh) pa t cilin do t kishim t bnim
thjesht.
Kushti q, Kushtetuta vendos pr t drejtn e tubimit, sht q ajo t zhvillohet

paqsisht dhe pa arm . sht e qart q norma synon t mbroj rendin
publik n sensin material, apo sigurin dhe e personave dhe objekteve. Tubimi
nga ana tjetr do t humbiste karakterin paqsor nse do t degjenronte n
dhun dhe prishje t rendit publik dhe kur, n nj rast t till, forca publike do
t autorizohej t ndrhynte pr ta shprndar.
Sipas vendit ku mbahen, tubimet dallohen n: a) mbledhje n nj vend privat si
do t ishin ato q zhvillohen n vende private prej subjekteve t caktuara (psh.
n nj banes); b) mbledhje n vende t hapura pr publikun, dmth vende t
mbyllura ose t veuara nga jasht, hyrja n t cilat sht e lir, mjafton q t
ndiqen disa rregulla t caktuara (psh. nj kinema ose nj klub); c) mbledhje
n vende publike, dmth ato q zhvillohen n vende ku dokush mund t qarkulloj
lirshm (si rrugt, sheshet) , arsye prse n nj rast t till liria e tubimit
mund t hyj n konflikt m lirin e qarkullimit (neni 38 i Kushtetuts).
Vetm pr kt tipologji t fundit mbeldhjesh, ligji pr tubimet krkon detyrimin
e njoftimit, q duhet t i jepet shefit t komisariatit n jurdiksionin territorial
t s cilit zhvillohet ky tubim (t paktn tre dit prpara dats s parashikuar).
Njoftimi bhet me shkrim duke treguar: a) identitetin dhe adresn e drejtuesit
dhe t organizatorit t tubimit; b) qllimin e tubimit; c) datn, vendin, orn e
fillimit dhe t prfundimit t tubimit dhe itinerarin e tij (nse ka t till); )
numrin e prafrt t pjesmarrsve dhe numrin e personave ndihms n
mbarvajtjen e tubimit; d) personat q do t flasin n tubim. Gjejm me vend
t nnvizojm motivin se prse legjislatori flet pr njoftim dhe jo autorizim: i
pari sht n fakt nj barr q bie mbi organizatort e tubimit, por nuk prbn
kusht pr legjitimitetin e vet tubimit; kurse kur flitet pr pr autorizm apo leje
kuptojm nj akt me natyr diskrecionale me an t s cils administrata heq
nj kufizim pr ushtrimin e s drejts.
Duke br pra, fjal thjesht pr nj paralajmrim, shefi i komisariatit mund
edhe t ndaloj tubimin, por vetm ather kur ka arsye t motivuar se zhvillimi
i nj tubimi n nj shesh ose vendkalim publik prbn nj rrezik real pr
sigurin kombtare, sigurin publike, parandalimin e krimit, mbrojtjen e shndetit
ose t moralit ose mbrojtjen e lirive dhe t drejtave t t tjerve dhe ky
rrezik nuk mund t ndalohet me masa m pak shtrnguese, shefi i komisariatit
t policis mund t ndaloj zhvillimin e tubimit ose t vendos pr kohn dhe
vendin e zhvillimit t tubimit. Nj ndalim i till duhet t jet i motivuar dhe
mund t ankimohet prpara gjykatsit. Nse organizatort nuk japin njoftim,
ata prgjigjen penalisht pr mosrespektimin e detyrimit n ngarkim t tyre.
Kshtu, q liria pr tubim mbrohet vetm ather kur ai zhvillohet n mnyr

paqsore. Megjithat, forcat e rendit jan t detyruara t prdorin forcn vetm
si alternativ t fundit, n mnyr prorporcionale me krcnimin e shprehur
n mnyr q t shkaktojn numrin sa m t vogl t t lnduarve dhe t
dmeve t tjera ansore. Forcat e rendit mund t prdorin si mjet t fundit
dhe armt e zjarrit, n prputhje me at q parashikon ligji pr prdorimin e
armve t zjarrit pr t frenuar ose paralizuar veprimet e kundrligjshme t
personit ose personave t prcaktuar n kt ligj, kur mjetet e tjera nuk kan
dhn rezultat ose kur duket qart se prdorimi i tyre nuk do t ket sukses. N
vijim ligji n fjal krkon q armt e zjarrit nuk lejohen t prdoren:
a) kundr personave q n dukje tregojn se jan t mitur (fmij), gra dhe
pleq;
b) n vende publike, ku ka mbledhje e grumbullime njerzish dhe vihet n
rrezik jeta e t tjerve.
Armt e zjarrit n kto raste mund t prdoren vetm kundr personave t
veant q kryejn vepra t dukshme dhune kundr personit ose pasuris,
q n vetvete prbjn shkelje t rnda t ligjit dhe kur prdorimi i masave
t tjera shtrnguese nuk ka dhn rezultatet e dshiruara. Me ndrprerjen,
pushimin, prfundimin e sulmit ose dorzimin e sulmuesit, duhet t ndrpritet
edhe prdorimi i armve t zjarrit. Para prdorimit t armve t zjarrit, personat,
ndaj t cilve ato do t prdoren, duhet t paralajmrohen me z t lart e t
qart. Kur personi nuk i bindet urdhrit, por prpiqet t largohet ose t reagoj,
qllohet pa paralajmrim duke synuar n pjest e poshtme t trupit. Pra, at

q krkon ligji nuk sht marrja e jets s njeriut, sepse rendi juridik shqiptar
nuk mund ta marr kurr jetn as ather kur nj kriminel ka marr jetn e
dikujt m par, (dnimi me vdekje sht shfuqizuar) por krkon t frenoj apo
neutralizoj persona t veant burim rreziku pr rendin publik. Forcat e Armatosura,
ato t policive t tjera jo n prbrje t Forcave t Armatosura dhe rojat
civil t armatosur, kur prdorin armt e zjarrit n kundrshtim me rregullat e
prcaktuar n kt ligj, prgjigjen sipas Kodit Penal.
Ndryshe prej tubimit sht liria pr tu organizuar kolektivisht, e rregulluar n
nenin 46 t Kushstetuts. Ndryshe nga e para, e dyta konsiston n krijimin e nj
formacioni social me baz vullnetare, prvese nj brthame edhe pse embrionale
t organizuar dhe me nj far qndrueshmrie.
Neni 46 vendos tre garanci ndaj liris s organizimit: s pari, lirin pozitive pr
t aderuar n nj shoqat, q prfshin edhe at negative, ose t mos aderosh.
Nuk duhet ktu t ngatrrojm barrn pr t aderuar n ato shoqata, apo
ente te ndryshme detyruese pr t ushtruar nj aktivitet t caktuar si federatat
sportive, dhomat e avokatis etj. Pra, liria negative nuk sht absolute, por
mund t jet objekt i balancimit me interesa t tjer.
Garancia e dyt ka t bj me krijimn e nj shoqate, q mund t bhet
pa ndonj autorizim. Kjo do t thot q nuk ekziston asnj ndrhyrje e
autoriteteve publike q t kushtzoj lindjen e nj shoqate. N kt mnyr
garantohet maksimumi i s drejts pr organizim, konsideruar q Kushtetuta
nuk parashikon qllimet e organizats, mjafton q ajo mos t ndjek qllime
antikushtetuese.
Ekziston megjithat (e ktu jemi tek garancia e tret) nj kufizim i pakalueshm
q sht i vetkuptueshm: ndalohen t gjith ato forma organizimi q ndjekin
qllime q u ndalohen po dhe individve prej t drejts penale.
Liria pr t u organizuar kolektivisht ngre pikpyetje t reja kur lidhet me t
drejtn e puns. N kt mnyr, ashtu si parashikohet prej nenit 50 dhe 51
synohet t mbrohen:
E drejta e do personi pr t u bashkuar lirisht n organizata sindakale pr
mbrojtjen e interesave t tyre t puns
E drejta pr mos t u diskriminuar pr shkak t antarsimit n nj sindikat
E drejta e grevs edhe pse ajo nuk prbn nj t drejt absolute meqense
prek dhe interesa sociale, e veanrisht kur nnpunsit publik ofrojn shrbime
baz, ndrprerja e t cilave do t vinte n rrezik apo vshtiresi jetn e popullsis.
Kshtu mund tu kufizohet pjesrisht kjo e drejt, mjekve, policve,
zjarrfiksve etj, npj modaliteteve t ndryshem t ushtrimit. Por ky kufizim nuk
mund t oj kurrsesi n zvendsimin e puntorve rrebel me puntor
besnik sepse kjo do t ishte n kundrshtim dhe me t drejtn ndrkombtare
e detyrueshme edhe pr Shqiprin.
Midis t gjithave formacioneve sociale, nj pozit t veant kushtetuese zn
partit politike. Pluralizmi politik krkon, ndryshe prej eksperiencs son komuniste
t nj partie-shtet, ekzistencn e shum partive politike. Por, kjo s do
t thot q ato edhe pse zhvillojn tashm aktivitetin e tyre nuk duhet t u
prmbahen disa parimeve dhe kufizimeve t nj shteti demokratik. Disiplina
kushtetuese mbi partit sht pasuruar edhe nga ligji Pr Partit politike .
Dispozitat kushtetuese nuk trajtojn asnj lloj kufizimi pr qytetart q

hyjn n nj parti politike. Kufizimi i prgjithshm ka t bj me organizimin
dhe qllimin e partive politike i cili duhet t jet n prputhje me parimet
demokratike. Kshtu, ndalohen partit dhe organizatat, programet dhe veprimtaria
e t cilave, mbshteten n metoda totalitariste, q nxisin dhe prkrahin
urrejtjen racore, fetare, krahinore ose etnike, q prdorin dhunn pr
marrjen e pushtetit, ose pr t ndikuar n politikn shtetrore, si dhe ato me
karakter t fsheht. N respekt t parimit themelor t pluralizmit politik nj z
t rndsishm z dhe ato q quhen grupe presioni q ndryshe nga partit
nuk duan drejtimin politik t vendit nn prgjegjsin e tyre, por tentojn t
influencojn politikbrjen sipas interesave t veanta q ato promovojn.
80
V.
E DREJTA PENALE DHE PROCEDURA
PENALE
Prgjegjsia penale ose disiplinore sht pasoj e shkeljes s urdhrave apo
ndalimeve t prcaktuara me ligj. Megjithat, jo t gjitha sjelljet jan njsoj t
dmshme apo t rrezikshme, prandaj dhe ligjvnsi ka br dallime ndrmjet
sjelljeve tepr t rrezikshme duke i cilsuar ato krime dhe sjelljeve m pak t
rrezikshme, duke i cilsuar ato si kundrvajtje penale.
Meqense realizimi i funksionit t dhnies s drejtsis prek nj sfer delikate
t marrdhnies individ-pushtet, ligjvnsi ka prfshir n Kushtetutn e Republiks
s Shqipris, nj varg garancish pr nj proces t rregullt gjyqsor.
Parimi themelor i t drejts procedurale penale shqiptare sht ndalimi i heqjes
arbitrare t liris. Heqja e liris mund t ndodh vetm n kushtet e prcaktuara
me ligj dhe gjithnj duke respektuar dinjitetin e personit. Kushtetuta prcakton
parimin e prezumimit t pafajsis deri n momentin kur fajsia nuk sht
vrtetuar me nj vendim gjyqsor t forms s prer; ajo formulon gjithashtu
dhe parimin e ndalimit t dnimit t sjelljes, e cila n momentin e kryerjes s
saj nuk dnohej nga ligji ekzistues, i njeh gjithkujt t drejtn e mbrojtjes n
procesin penal nprmjet avokatit t zgjedhur vet ose, n rastet kur nuk ka
mjete t mjaftueshme pr t prballuar nj t till, nprmjet avokati t caktuar
nga organet shtetrore. Prve ksaj, kushdo t cilit i sht hequr padrejtsisht
liria i lind e drejta t dmshprblehet.
E Drejta Penale
trajton llojet e veprave penale (krime ose kundervajtje),
prgjegjesin penale; moshn pr prgjegjesi penale; fajin (me dashje ose nga
pakujdesia); etj. Keto jane te percaktuara ne Kodin Penal dhe ne ligje te tjera
qe
parashikojne vepra penale.
E Drejta Procedurale Penale
trajton rregullat qe zbatohen per zbulimin e vepres
penale; si hetohet vepra penale, si dergohet eshtja ne gjykate; si gjykohet
vepra penale dhe autori i kryerjes se saj; si mund te behet ankim ndaj vendimeve
dhe si zbatohet/ekzekutohet vendimi i gjykates. Keto rregulla jane te
detyrueshme per tu zbatuar nga gjykatat, prokuroria dhe policia, nga organet
shteterore dhe nga shtetasit.
5.1 far sht vepra penale
Sipas legjislacionit penal shqiptar, vepr penale konsiderohet ai veprim ose
mosveprim i njeriut, q:

Shoqeria e konsideron si te rrezikshem;
Shoqeria, npermjet organit ligjvenes (Kuvendit) e parashikon ne ligj
si te rrezikshem dhe e denon si te tille;
sht kryer me faj, q do t thot se autori i veprs ka vepruar ose
me qllimin pr t shkaktuar nj pasoj t caktuar, (synimi i drejtprdrejt) ose
ka llogaritur mundsin e ndodhjes s ksaj pasoje (synim i trthort) ose ka
vepruar me pakujdesi, q do t thot nuk ka treguar kujdesin e nevojshm,
nisur nga rrethanat n t cilat gjendej, pavarsisht se pasojn e veprimit ose t
mosveprimit e kishte parashikuar apo mund ta kishte parashikuar.
Veprat penale ndahen n krime dhe n kundrvajtje penale. Dallimi i tyre
behet ne cdo rast ne nenet e Kodit Penal. Kundrvajtje penale, sht ajo vepr,
pr t ciln Kodi Penal, parashikon nj dnim me gjob ose me burgim deri n
dy vjet.
5.2 N ciln mosh lind prgjegjsia penale?
Personi q n kohn e kryerjes s nj krimi ka mbushur moshen 14 (katrmbdhjet)
vje ka prgjegjsi penale dhe dnohet nga ligji.
Personi, q n kohn e kryerjes s nj kundervajtjeje penale ka mbushur
moshn 16 (gjashtmbdhjet) vje ka prgjegjsi penale dhe dnohet nga
ligji.
5.3 Cilat jan dnimet dhe masat q mund t vendos gjykata?
Nse gjykata, mon se i pandehuri e ka kryer vrtet veprn penale pr t ciln
akuzohet, ather, mund t jap n vendimin prfundimtar dnimet e mposhtme:
Dnimin me gjob;
Dnimin me burgim;
Dnimin me burgim t prjetshm
Keto dnime quhen ndryshe edhe dnime kryesore.
Gjykata ka mundsin qe, pervec denimeve kryesore, t jap gjithashtu edhe dnimet
plotesuese si m posht:
Ndalimi i t drejts pr t ushtruar nj funksion publik;
Konfiskimi i mjeteve t kryerjes s veprs penale dhe i produkteve t ve
prs penale;
Ndalimi pr t drejtuar automjetet;
Heqja e dekoratave dhe e titujve te nderit;
Heqja e t drejts pr t ushtruar nj veprimtari, apo nj mjeshtri/zanat;
Heqja e t drejts pr t ushtruar detyra drejtuese pran personave juri
dik;
Ndalimi pr t qndruar n nj ose disa njsi administrative;
Nxjerrja jasht territorit;

Publikimi i vendimit gjyqsor.
Gjykata, edhe kur ka dhene nje vendim me burgim deri ne pese vjet burgim,
neqoftese personi qe e ka kryer vepren penale ka rrezikshmeri te paket
shoqerore, mund t prdor vnien n prov t autorit, duke e pezulluar
ekzekutimin e vendimit te denimit, me kusht qe gjate kohes se proves, personi
te mos kryeje nje veper tjeter penale po aq te rende ose me te rende. Afati
i proves eshte tetembedhjete muaj deri ne pese vjet.
Kushtetuta e ndalon prdorimin e torturs, t ndshkimeve trupore si dhe t
trajtimit degradues e poshtrues.
5.4 far sht dnimi me gjob?
Dnimi me gjob konsiston n pagimin n favor t shtetit t nj shume t hollash
brenda kufijve t parashikuar n ligj.
Dnimi me gjob jepet pr personat q kryejn krime, ose kundrvajtje penale.
Gjobat pr krimet mund t shkojn nga 100 mij lek deri n 10 milion
lek, ndrsa gjobat pr kundrvajtjet penale mund t shkojn nga 50 mij lek
deri n 3 milion lek.

N prcaktimin e gjobs, gjykata merr parasysh rrethana t tilla si t ardhurat
e autorit, kushtet e tij personale, familjare, marrdhniet pasurore, si dhe
mundsit e jetess. Pr kt arsye, gjykata mund t vendos pagimin e
gjobs me kste. Nse gjoba nuk paguhet n afatin e caktuar, gjykata vendos
zvendsim t gjobs me burgim, duke llogaritur 5 mij lek pr nj dit burgim.
Por, n cdo rast zvendsimi i gjobs me burgim nuk duhet t kaloj tre
vjet kur dnimi sht pasoj e kryerjes s nj krimi dhe nje vit kur dnimi sht
pasoj e kryerjes s nj kundrvajtje penale.
5.5 far sht dnimi me burgim?
Dnimi me burgim konsiston n vendosjen e t dnuarit n burg. Dnimi me
burgim mund t zgjas nga 5 dit deri n 25 vjet.
Prve dnimit me burgim, gjykata, per nje krim te rende, n rastet e parashikuara
n kodin penal, mund t jap vendimin pr burgim t prjetshm.
Dnimi me burgim t prjetshm nuk jepet ndaj personave q n momentin e
kryerjes s krimit nuk kan mbushur 18 vje dhe per grate.

5.6 far do t thot dnim me kusht?
Pezullimi i kryerjes s dnimit, vendoset pr nj periudh prove, se cila nis q
nga momenti kur vendimi i gjykats merr form t prer.
N pezullimin e kryerjes s dnimit, ose n vendosjen e dnimit me kusht,
gjykata merr parasysh:
Qndrimin e autorit;
Rrethanat e shtjes dhe karakteristikat vetjake t autorit;
Sjelljen q ka pasur autori deri n momentin e kryerjes s veprs penale;
Sjelljen q ka pasur autori pas kryerjes s veprs penale;
Faktin nse pezullimi i zbatimit t dnimit e prmbush misionin e vet, dhe
nse autori nuk do t prpiqet t kryej nj vepr tjetr penale, pavarsisht
dnimit me kusht.
N periudhn e provs, gjykata ka mundsi t ngarkoj t akuzuarin me nj,
ose m shum nga detyrimet e mposhtme:
T paraqitet rregullisht dhe t informoj shrbimin e provs pr prmbushjen
e kushteve dhe detyrimeve t caktuara nga gjykata;
T marr plqimin nga shrbimi i provs pr ndryshimin e vendbanimit,
apo pr lvizjet e shpeshta brenda vendit;
T i krkoj falje t dmtuarit;
T prdor pagn, ose t ardhurat e tjera, apo pasurin pr t prmbushur
detyrimet financiare;
T frekuentoj studimet, ose t prgatitet pr nj profesion t caktuar;
T mos frekuentoj vende t caktuara;
T mos frekuentoj lokalet ku shrbehen pije alkoolike,
T qndroj n banesn e tij n orare t caktuara;

T mos shoqrohet me persona t caktuar, kryesisht me t dnuar, apo me
bashkpuntort e veprs penale;
T mos zotroj, apo t mbaj arm;
T i nnshtrohet mjekimit, apo rehabilitimit n nj institucion shndetsor,
ose jasht tij, nj programi me karakter mjeksor e rehabilitues;
Tu nenshtrohet masave mjekesore kunder alkoolit dhe narkotikeve.
Kur autori nuk i prmbush kushtet e periudhs s provs, gjykata mundet t
vendos n raste t caktuara, pr zbatimin e vendimit t ln pezull.
5.7 Cilat jan rrethanat q gjykata merr parasysh n dhnien e dnimit?
Gjykata sht organ i pavarur dhe i pandikueshm. Ajo e jep vendimin sipas
gjykimit t saj, por n kufijt e parashikuar n ligj. Kjo nnkupton se gjykata
nuk mund t jap nj dnim m t ashpr, nga ai q parashikon dispozita ligjore
pr nj vepr t caktuar penale.
Prve ktyre, gjykata n dhnien e vendimit merr parasysh si m posht:
Shkalln e rrezikshmris shoqrore t veprs;
Motivin dhe sjelljen e autorit;
Kryerjen e veprs n bashkpunim me nj t mitur;
Llojin dhe shkalln e rrjedhojave negative t veprs;
Llojin dhe shkalln e shkeljes s detyrimeve q rndojn mbi autorin;
Kushtet vetjake dhe karakteristikat e autorit;
Sjelljen e autorit para kryerjes s veprs penale;
Sjelljen e autorit pas kryerjes s veprs penale;
Prpjekjet e autorit pr t ndrequr dmin q ka ardhur si pasoj e veprs;
Sjelljen e t dmtuarit
5.8 A ka i pandehuri ndikim mbi masn e dnimit?
Po. I pandehuri mund t ndikoj n llojin dhe n masn e dnimit pr veprn
penale q ka kryer. Kjo varet nga sjellja e tij pas kryerjes s veprs penale, nga
prpjekjet e tij pr t ndrequr dmin q ka ardhur si pasoj e veprs dhe nga
normalizimi i marredhenieve me te demtuarin.
5.9 Kur kemi t bjm me shkarkim nga prgjegjsia penale?
Kodi penal i rregullon qart rrethanat kur personi nuk ka prgjegjsi penale.
Ndr rrethanat, t cilat e eliminojn prgjegjsin penale jane:
-mbrojtja e nevojshme,
-nevoja ekstreme
-turbullimi psikik q shkakton prishjen e ekuilibrit mendor.
5.10 far sht mbrojtja e nevojshme?
Nuk ka prgjegjsi penale, personi, q ka kryer veprn duke qen i detyruar t
mbroj jetn, shndetin, t drejtat dhe interesat e tij ose t nj tjetri, nga nj
sulm i padrejt, i vrtet dhe i astit, me kusht q karakteri mbrojts t jet
n perpjestim/raport me rrezikshmrin e sulmit. Kjo zgjidhje sht rrjedhoj
logjike e parimit se i sulmuari ka t drejt t mbrohet.
Gjithsesi, sipas ligjit, sulmi duhet t jet n prpjestim me sjelljen e sulmuesit.
Q do t thot, se ka situata, kur i sulmuari reagon shum m hert, ose shum
m von nga momenti i sulmit, apo prdor mjete q jan shum m t rnda
nga prmasat e sulmit. Ather, kemi t bjm me kaprcim t mbrojtjes s

nevojshme. N rastin e tejkalimit t mbrojtjes s nevojshme, gjykata mund t
vendos pr nj dnim m t but.
5.11 far sht gjendja e nevojs ekstreme?
Gjendja e nevojs ekstreme sht nj rrethan q ose prjashton paligjshmrin
e veprs, ose prjashton fajin e personit, q ka kryer veprn e dnueshme.
N rastin e dyt, vepra vazhdon t mbetet e paligjshme, por autori nuk mund
t ngarkohet me faj, ka dhe e prjashton at nga prgjegjsia penale.

Gjendja e nevojs ekstreme, si nj rrethan, e cila prjashton paligjshmrin e
veprs, nnkupton situatn kur personi e kryen veprn (pr t ciln ligji parashikon
ndshkim) nga nevoja pr t zmbrapsur nj rrezik real dhe t astit q
e krcnon at, nj person tjetr, apo pasurin nga nj dmtim i rnd dhe i
pashmangshm, me kusht, q situata t mos jet provokuar prej tij dhe dmi i
shkaktuar t mos jet m i madh se dmi i zmbrapsur.
Gjendja e nevojs ekstreme, si nj rrethan q prjashton fajin sht ather,
kur dikush kryen nj vepr penale, pr t shptuar nj t mir t mbrojtur nga
ligji, duke sakrifikuar nj t mir tjetr, kur kjo e fundit nuk ka vler dukshm
m t madhe, sesa e mira e shptuar, dhe kur ndrkoh personi n fjal nuk ka
detyrimin q t mbroj t mirn e sakrifikuar.
Ashtu si dhe n rastin e mbrojtjes s nevojshme, gjykata, kur vren tejkalimin
e kufijve t nevojs ekstreme, mund t vendos dhnien e nj dnimi m t
but.
5.12 A mund t quhet fajtor personi q nuk ka gjykim t shndosh n
momentin e kryerjes s veprs?
Nuk ka prgjegjsi penale personi, q n momentin e kryerjes s veprs vuante
nga nj turbullim psikik ose neuropsikik q ka prishur trsisht ekuilibrin
mendor t tij dhe pr pasoj nuk sht n gjendje t kontrolloj veprimet apo
mosveprimet e tij dhe as t kuptoj se kryen nj vepr penale. Ktu bhet fjal
kryesisht pr zhvillim t vonuar mendor apo nj smundjeje psikike, pra pr
defekte n sfern intelektuale ose pr nj gjendje kaq t rnduar t shndetit
n momentin e kryerjes s veprs, q ka ndikuar kaq shum n nivelin e
perceptimit t personit, saq ai nuk arrinte t kuptonte se po kryente nj vepr
t dnueshme.
Nse nj smundje psikike apo neuropsikike ka ulur ekuilibrin mendor t autorit,
duke i kufizuar mundsin pr t kontrolluar dhe kuptuar veprimet e tij,
ather personi n fjal konsiderohet i prgjegjshm n syt e ligjit, por gjykata
e merr parasysh kt fakt n dhnien e dnimit.
Situatat e msiprme nuk vlejn pr personat q jan shkaktar t cekuilibrit
mendor pr faktin se kan abuzuar me alkoolin, apo me substanca t tjera
psikotrope (narkotike).
5.12.1 Subjektet e procedimit penal
Gjykata sht organi q ushtron dhnien e drejtsis. Askush nuk mund t
deklarohet fajtor dhe t dnohet pr kryerjen e nj vepre penale pa vendim
t gjykats.
. Gjykatat e shkalls s par gjykojn me nj ose me tre gjyqtar (sipas
rndsis s veprs penale).
. Gjykata pr krime t rnda, e cila gjykon me pes gjyqtar.
. Gjykatat e Apelit, t cilat gjykojn me tre gjyqtare.
. Gjykata e Lart, e cila gjykon me pes gjyqtar. Pr disa shtje gjykon,
gjithashtu n Kolegje te Bashkuara, ku marrin pjes t gjith gjyqtart e
Gjykats se Lart.
Prokurori ushtron ndjekjen penale, bn hetime, kontrollon hetimet paraprake,
ngre akuz n gjykat dhe merr masa pr ekzekutimin e vendimeve.

Policia gjyqsore duhet t marr dijeni pr veprn penale, t pengoj ardhjen
e pasojave t mtejshme, t krkoj autort e veprs penale, t kryej hetime
dhe veprime t tjera t urdhruara nga prokurori dhe t grumbulloj gjithka
q i shrben zbatimit t ligjit penal.
I pandehuri eshte personi te cilit i atribuohet vepra penale me aktin e njoftimi
t
t akuzs. I pandehuri mund t hetohet n gjendje t lir ose ndaj tij mund t
merret nj mas sigurimi: arrest (n burg ose n shtepi), detyrim pr t u paraqitur
n policin gjyqsore; ndalim pr t dal jasht shtetit, ndalim dhe detyrim
pr t qndruar n nj vend t caktuar.
Mbrojtsi i t pandehurit. I pandehuri ka t drejt t zgjedh nj ose dy mbrojts
pr t u mbrojtur si gjat hetimeve q kryhen ndaj tij, ashtu edhe n gjykim.
5.12.2 I dmtuari
Personi i dmtuar nga veprat penale ose trashgimtart e tij kan t drejt t
krkojn procedimin e fajtorit dhe shprblimin e dmit.
I dmtuari ka t drejt t parashtroj krkesa si n prokurori ashtu edhe n
gjykat. Ai ka t drejt t krkoj marrjen e provave. Kur kerkesa e tij nuk
pranohet ai ka t drejt t ankohet.

Pr disa lloje veprash penale (jo t rnda, ku hyjn edhe shpifja apo fyerja) i
dmtuari akuzues mund t i drejtohet vet gjykats me nj krkes dhe t marr
pjes vet n gjykim pr t vrtetuar akuzn dhe pr t krkuar t shprblehet
pr dmin q ka psuar. N kto shte prokurori merr pjes por nuk ka rol
aktiv. Ai, n fund t procesit, krkon dnimin ose pafajsin e t pandehurit.
E drejta e ankimit: Palt q kan marr pjes n nj gjykim (i pandehuri, prokurori
apo palt e tjera) kan t drejtn a ankimit ndaj vendimeve t gjykats.
Ankimi ndaj vendimit t gjykats s shkalls s par quhet apel dhe gjykohet
nga Gjykata e Apelit.
Ankimi ndaj vendimit t Gjykats s Apelit quhet rekurs dhe gjykohet nga
Gjykata e Lart.
Legjislacioni shqiptar merr n mbrojtje dhe kujdes t veant t miturit, ligjet
kryesore q prcaktojn rregulla pr mbrojtjen e t miturve jan:
Kushtetuta e Republiks s Shqipris, ku shprehet se t miturit dhe t
rinjt kan t drejtn e nj mbrojtjeje t veant nga shteti.
Kodi Penal, ka parashikuar disa vepra penale pr aktet kriminale t kryera
nga t miturit si dhe ka prcaktuar rregulla t diferencuara pr dnimet e te
miturve t akuzuar pr kryerjen e veprave penale.
Kodi i Procedurs Penale, ka prcaktuar rregulla pr hetimin, gjykimin,
dnimin dhe vuajtjen e dnimeve pr t miturit e proceduar penalisht.
Kodi i Puns
Ligji Per Policin e Shtetit
Ligji
Policin Gjyqsore
etj
5.12.4 Bashkpunimi ndrkombetar n fushn penale

Me bashkpunim ndrkombetar n fushn penale do t kuptojm marrshniet
juridiksionale ndrmjet shteteve mbi bazn e akteve ndrkombtare
shumpalshe ose dypalshe t cilat kan si qllim ndihmn dhe asistencn e
ndrsjellt pr t luftuar kriminalitetin. Disa nga format e bashkpunimit jan:
Ekstradimi, me t cilin kuptohet dorzimi i ndrsjellte, sipas kushteve dhe
rregullave t caktuara, i personave q ndiqen penalisht pr nj vepr penale
ose krkohen me qllim ekzekutimi t nj vendimi dnimi ose mase sigurimi
nga autoritetet krkuese.
Ndihma e ndrsjellt juridike n fushn Penale. Kjo form prfaqson ndihmn
qe nj shtet i jep shtetit shqiptar dhe anasjelltas, n shtjet pr t cilat ka filluar
procedimi n shtetin krkues dhe q ndjekja penale dhe dhnia e dnimit
jan n juridiksionin e atij shteti.
Letrporosia Ndrkombtare sht nj mandat i dhn nga autoritetet gjyqsore
t nj vendi dhe ka pr objekt prmbushjen e akteve hetimore dhe kalimin
e provave materiale, te fashikujve dhe dokumentave, drgimin e dshmitarve,
te eksperteve, etj. Leterporosite jane dy llojesh: leterporosi nga jasht
vendit -leterporosi pr jasht vendit.
Gjat Seminareve t Institutit Krkimor Shkencor Barleti Gjat Seminareve t Institutit Krk
imor Shkencor Barleti
Design & Prpunimi grafik: Anisa Kaso

Adresa:
Instituti Krkimor Shkencor Barleti
Rr. Sami Frashri , Nr. 41, Tiran
E-mail: ikshbarleti@umb.edu.al
HYRJE N EDUKIMIN LIGJOR UDHZUES PR T RINJT HYRJE N EDUKIMIN LIGJOR UDHZUES PR T RINJ

Broshura Per Edukimin Publik Ligjor

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Broshura Per Edukimin Publik Ligjor

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HYRJE N

HYRJE N EDUKIMIN LIGJOR

N realizimin e ktij botimi ndihmuan gjithashtu studentt e Fakultetit t

Mundsuar me mbshtetjen financiare t Agjencis pr Mbshtetjen e Shoqris

Pr nj realizim m t mire t ksaj broshure nj vmendje e posame i sht

3.2 Pergjegjegjesia prindrore....................................................

3.2.3 far t drejtash kan prindrit n raport me pasurin e fmijs?......................

3.4.3 Si e rregullon legjislacioni yn situatn pasurore t bashkshortve?...............

3.5.3 A mund t trashgojn prej njri-tjetrit personat q qndrojn n nj lidhje fakti?....

4.4 Referendumi dhe iniciativa popullore ligjvnse.................................

5.12 A mund t quhet fajtor personi q nuk ka gjykim t shndosh n momentin e

Universiteti Marin Barleti

civile, e prmbush npunsi i institucionit shndetsor ku ka lindur fmija, i

Universiteti Marin Barleti

Universiteti Marin Barleti

Kjo grupmosh ka nj status juridik t veante pr shkak t zotsis pr t

Universiteti Marin Barleti

t caktuar, 14 dhe 18 vje bn q personat t ken zotsin pr t vepruar

1. n rastin e vdekjes se individit q e ushtronte kt zotsi, apo n rastin e

Universiteti Marin Barleti

i takojn si kujdestar, kur sht treguar i pakujdesshm n kryerjen e detyrs

Universiteti Marin Barleti

HYRJE N EDUKIMIN LIGJOR

Universiteti Marin Barleti

shtetasi i ri shqiptar do t kaloje n regjistrat e gjendjes civile t zons ku ka

Universiteti Marin Barleti

t zbatuar nj kontrat, n rastin

1.4.2 N mnyr mbrohen t dhnat personale?

Universiteti Marin Barleti

Universiteti Marin Barleti

personi i cili kryen nj vepr penale, shkelje administrative apo nnshkruan nj

Universiteti Marin Barleti

2.6 Si duhet t kryhet legjitimimi i personave, me qllim prcaktimin e

Universiteti Marin Barleti

Universiteti Marin Barleti

Universiteti Marin Barleti

t pshtyms s infektuar. Me kt rrug transmetohen smundje t tilla si

Universiteti Marin Barleti

Universiteti Marin Barleti

Universiteti Marin Barleti

Prindrit mund ta humbasin gjithashtu prgjegjsin prindrore nprmjet

Universiteti Marin Barleti

firmtare e Konvents s dats 25 tetor 1980, mbi aspektet civile t rrmbimit

Universiteti Marin Barleti

ndrkoh, q n rastin e atit, lidhet me faktin, nse ky e ka njohur, ose jo fmijn

Universiteti Marin Barleti

3.4.1 Si lidhet martesa?

Universiteti Marin Barleti

Regjimi pasuror kontraktor, i cili krijohet vetm nprmjet nj kontrate q

Universiteti Marin Barleti

Pasuria e fituar nga tjetrsimi i pasurive vetjake, q prmenden m sipr.

Universiteti Marin Barleti

Universiteti Marin Barleti

Universiteti Marin Barleti

ndrprerjen e dhuns, ndshkimin e autorit dhe korrigjimin e sjelljes s tij.

Universiteti Marin Barleti

Universiteti Marin Barleti

an t do mjeti dhe pavarsisht kufijve . Nuk mund t mbetej pas n kt gar

Universiteti Marin Barleti

karakter politik. Kushtetuta gjithashtu prcakton dhe titullart e t drejts

Universiteti Marin Barleti

Universiteti Marin Barleti

t cilat shoqrohet me tkurrjen e sovranitetit shtetror t Republiks s Shqipris.