VISOKA MEUNARODNA

KOLA CAZIN
OSNOVE SOCIJALNE POLITIKE

Prof. V.. Dr.sc. ahim Kahrimanovi

Silabus predmeta

Istorijski razvoj socijalne politike u Evropi i

u svijetu
Ljudska prava i osnovne koncepcepcije
socijalne politike
Aktuelne teorije socijalne politike
Uticaj ideologije na socijalnu politiku
Klasifikacija socijalne drave po EspinguAndersenu, Titmussu, Boboliju
Socijalna politika u BiH - istorijski razvoj/
sadanjost

Osnovni pojmovi

Problem definisanja u
nauci
Definisati pojam znai shvatiti sutinske odredbe tog
predmeta - do pojma se dolazi aktivnim miljenjem,
shvatanjem odnosa cjeline i dijela, opteg i posebnog i
naroito razlikovanjem pojavnih od sutinskih strana i
odredaba predmeta saznanja
Pojmovi nisu statine ve dinamine kategorije

Promjene definicija izraavaju nova nauna saznanja,

izraavaju stupanj razvoja nauke ili izraavaju trenutni
predmet prouavanja ili misaonog bavljenja
Za kratku diskusiju: navesti primjer kako se
poimanje ili odreenje pojave mijenjalo kroz
vrijeme, primjer prirodne pojave ili drutvenog
procesa / pojave

Osnovni pojmovi

Pojam socijalne politike

Socijalni razvoj
Socijalna sigurnost
Socijalne potreb
Socijalni sluaj
Socijalni problem

Osnovni pojmovi

Socijalne prstacije (davanje)

Socijalno pravo
Socijalno obezbjeenje
Socijalno staranje
Socijalna zatita
Socijalno osiguranje
Socijalna drava
Socijalni dijalog
Socijalna integracija

POJAM SOCIJALNE
POLITIKE
Socijalna politika ima dugu prolost ali kratku
istoriju

Pojam socijalnog
pojam ''socijalno'' potie od latinske rijei
socijalis, to znai drutveni, koji se tie
drutva
- otuda i termin sociaetas koji znai
drutvo.
Douns (Jones) smatra da rije ''socijalno'' ima u
osnovi dve konotacije:
1.odnosi se na drutvo kao cjelinu, njegovu
strukturu, proces, integraciju i koheziju
2.odnosi se na meuljudsku razmjenu, pom,
velikodunost i altruizam
Napomena: moe se odnositi i na globalno drutvo
(najire znaenje) ali i na male zajednice ili organizacije
(struna drutva i sl.)

ira upotreba pojma

socijalno
Iz korijena rei ''socijalno'' nastali su termini kao to
su:
- socijalne nauke (drutvene nauke),
-sociologija (nauka o drutvu),
-socijalni razvoj (drutveni razvoj),
-socijalna zrelost (drutvena zrelost),
-socijalna sredina (drutvena sredina) i dr.

Najue znaenje pojma socijalno

U najuem znaenju termin ''socijalno''
obuhvata samo pojave koje se odnose na ivotne
tekoe ljudi prouzrokovane socijalnim
sluajevima kao to su: materinstvo, roenje
djeteta, bolest, invalidnost, nezaposlenost, starost,
smrt i slino, kojima se ugroava zadovoljavanje
egzistencijalnih ivotnih potreba, pa i sam opstanak
ljudi

Porijeklo pojma politike

Rije ''politika'' je starogrkog porijekla koja je
prvobitno oznaavala polis grad, dravu svedenu
na grad sa bliom okolinom, a zatim i javne poslove
takve drave, dakle dravne poslove
Kasnije se javila i u latinskom jeziku preko kojeg je
postala internacionalna, sa drugaijim, irim, ali ne
i jedinim znaenjem, kako u svakodnevnom
sporazumijevanju tako i u nauci.

Znaenje pojma politike

Iako se pod politikom najee podrazumijeva
vrenje vlasti u drutvu dravne, porodine,
crkvene, sam pojam podrazumjeva
ostvarivanje ciljeva globalnog drutva radi
postizanja odgovarajuih zajednikih, klasnih,
grupnih i drugih interesa;
Politika je drutvena djelatnost kojom se rjeavaju
sukobi, protivrijenosti i konflikti u drutvu to
je uzrok postojanja i odravanja drave;

inioci politike
Za definisanje pojma politike znaajni su i sledei
inioci:
- politika je trajni proces i aktivnost;
- ona je racionalna sa unaprijed odreenim
daljim, bliim i konkretnim ciljevima;
- podrazumjeva i postojanje instrumenata
sredstava za ostvarivanje ciljeva;
- nuno ustanovljava potrebnu organizaciju
drutva u skladu sa osnovnim potrebama drutva na
datom stepenu razvoja, i
- ima svoje specifine metode dejstva.

Uticaj razliitih shvatanja pojmova

Pojam ''socijalno'' i pojam ''politika'' razliito se
shvataju i tumae. Razlike koje postoje su i sutinske i
formalne.
Otuda se i u definisanju socijalne politike javljaju
razlike i formalne i sutinske, odnosno ovaj
pojam upotrebljava se u vie znaenja, zavisno
od vrijednosne, ideoloke i politike osnove kao i
od opteg konteksta u kojem se javlja,
vremena, principa i sadraja.

Prvobitno znaenje pojma

Zasnivanje odgovarajue socijalne politike
koja treba da se bavi cjelinom drutvenih
procesa i odnosa u ukupnoj drutvenoj
strukturi.
Ovo shvatanje sadraja socijalne politike u
Njemakoj prihvatilo je Udruenje za socijalnu
politiku, koje je osnovano 1873. godine.
Udruenje je smatralo da socijalna politika treba
da djeluje i u pravcu integracije radnike klase
u postojei drutveni sistem

Razliite definicije
U socijalno politikoj teoriji, a i praksi, ne postoji
jedna univerzalna i opteprihvaena definicija
socijalne politike, to je i za oekivati s obzirom da
se radi o vie ili manje organizovanoj drutvenoj
djelatnosti koja ima svoje specifinosti, istorijsku i
klasnu determinisanost, ideoloku i vrijednosnu
obojenost.

Prva upotreba pojma SP

pojam socijalna politika prvi je upotrebio njemac
Vilhelm Hajnriha Rila (W. Riehl, 1851),
konzervativni teoretiar toga doba, u svojoj knjizi
Prirodna istorija naroda kao osnova njemake
socijalne politike, u kojoj je pokuao da odgovori
na pitanje kako zaustaviti dezintegracijske
procese u njemakom drutvu koje je izazvalo
trite i industrijalizacija.

Od prakse ka nauci
Nakon Drugog svijetskog rata, socijalna politika
kao praktina djelatnost postaje znaajan inilac
ukupnog drutvenog razvoja, to dovodi,
ezdesetih godina XX veka, do zasnivanja
posebne teorijske discipline socijalne politike
kao nauke
Socijalna politika kao nauka ima za svoj predmet
prouavanje ivotnih i radnih uslova i
drutvenih grupa kako sa teorijskog aspekta,
tako i praktinog.
Cilj prouavanja: kritika analiza prakse, njeno
objanjavanje, tumaenje i ukazivanje na puteve
razrjeavanja socijalnih protivrijenosti i
obezbjeivanja socijalnog razvoja

Predmet i fokus socijalne politike

U fokusu interesovanja ove naune
discipline su posebno: uzroci i posljedice
socijalnih problema i socijalnih pojava;
potrebe graana koje se zadovoljavaju
putem zajednike potronje, projekcije
razvoja i strateki planovi u svim
podrujima koje socijalna politika
obuhvata (oblast zapoljavanja,
obrazovanja, socijalne sigurnosti,
drutvene brige o porodici i djeci,
socijalna zatita, socijalni aspekti
stanovanja, zatita ivotne sredine, i sl.).

Socijalna politika kao

nauka
Socijalna politika je i nastavna disciplina na
mnogim visokokolskim institucijama i
univerzitetima u svijetu. Na naim prostorima
postaje akademska disciplina od ezdesetih
godina prologa vijeka

Definicija
Socijalna politika je svjesna i slobodna praktina
drutvena djelatnost koja se bavi ivotnim i radnim
uslovima ljudi i drutvenih grupa (Lakievi, 1991,
str. 12)
- Naglaena drutvena aktivnost, praksa i predmet
Vajs (1984) definie socijalnu politiku sa aspekta
socijalnog razvoja drutva navodei da je: Socijalna
politika svjesna djelatnost drutva kojom se
razrjeavaju socijalne protivurijenosti,
usmjeravaju socijalne pojave i procesi ka
socijalnom razvoju i rjeavaju socijalni problemi.
Naglaen razvojni cilj

Definicija Rijenik socijalnog rada

Socijalna politika je iroka i raznolika
oblast javnepolitikeiji je osnovni cilj da
obezbjedi ekonomski odriv, a
istovremeno socijalno prihvatljiv nivo
zatite od raznih vidova drutvenih i
individualnih tetnih efekata na sve
lanove drutva i da na taj nain
promovie jednakost, socijalnu koheziju i
ukljuivanje.
Naglaene vrijednosti

Definicija Puljiz (2005)

socijalna politika je organizovana djelatnost
drave i drugih drutvenih faktora kojoj je cilj
prevladavanje socijalnih rizika, pomo
siromanim i iskljuenim pojedincima i socijalnim
grupama, ujednaavanje ivotnih ansi, odnosno
unapreivanje socijalne dobrobiti graana.

Definicije stranih autora

Riard Titmus: Socijalna politika
podrazumjeva socijalna davanja, ona je
redistributivna i ima kako ekonomske tako
i neekonomske ciljeve
B. Deacon: Za socijalnu politiku bitan je
mehanizam transfera dohotka
posredstvom potpore zaposlenih onima
koji su iskljueni iz rada zbog dobi,
bolesti, porodinih odgovornosti i
neuspjeha na tritu

Primjeri odstupanja
U Francuskoj se pojam socijalna politika koristi kao
sinonim javnim politikama pa se izraz esto
upotrebljava u mnoini ( socijalne politike)
U SAD se termin socijalna politika gotovo ne
upotrebljava, ona ima ue znaenje nego to ima u
evropskim dravama zbog uticaja liberalistike
amerike tradicije. Vie se koristi pojam socijalne
dobrobiti (social welfare system) namenjen
siromanim graanima, unutar koje znaajno mjesto
ima javna dobrobit (public welfare). U ovoj zemlji se
vie govori o programima, a manje o procesima i
dravnim politikama.
U Velikoj Britaniji je ee u upotrebi termin
socijalna administracija

Osnovna shvatanja SP
to je posebna grana dravne djelatnosti kojom se
ublaavaju suprotnosti, a naroito u oblasti
raspodele;
socijalna politika je izraz i potvrda solidarizma i
saradnje drutvenih klasa ija je funkcija
neutralisanje konflikata i protivrijenosti u
drutvu;
to je zakonski zasnovana intervencija drave u
oblasti raspodjele, usmjerena na obezbjeenje i
korekciju ivotnih i radnih uslova pojedinaca i
drutvenih grupa;
socijalna politika je integralni dio opte politike,
ekonomije i kulture;
socijalna politika se bavi ivotnim pitanjima ljudi u
zajednici

Zajedniki elementi savremenih

shvatanja
U razvijenim koncepcijama kljuni
cilj socijalne politike je blagostanje i
podizanje kvaliteta ivota ljudi.
Razvojni tip socijalne politike
usmjeren je prema socijalnim
inovacijama, promenama i
usmeravanju socijalnog razvoja

Nema jednog modela SP

U savremeno doba postoje razliite koncepcije i
modeli socijalne politike i njihove naune
klasifikacije.
U praksi se posebno primenjuju:
-neoliberalistika,
-drava blagostanja
-korporativistika,
- kombinovani modeli
(ili pragmatina rjeenja)

Ekonomske i vanekonomske mjere

SP
Ekonomske mjere obuhvataju investiranje
sredstava u podruja posredne SP prelivanjem
dohotka
Vanekonomske mjere obuhvataju subvencionisane
ili potpuno besplatne usluge drutva prije svega u
obrazovanju, zdravstvu, socijalnoj zatiti, djeijoj
zatiti i socijalnom osiguranju

Subjekti socijalne politike

Direktni korisnici su siromani, nesposobni za rad,
materijalno neobezbjeeni (direktni primaoci
sredstava i usluga)
indirektni (posredni) uivaju rezultate investicija u
razliite sfere drutva (obrazovanje, zdravstvo,
zapoljavanje)

SOCIJALNI
RAZVOJ

Savremeni pojam
Pojam i koncepcija socijalnog razvoja definisani su
krajem ezdesetih godina XX v. kada se u okviru
raznih institucija Organizacije ujedinjenih nacija
ukazivalo na neophodnost uporednog, integralnog
ekonomskog i socijalnog razvoja nerazvijenih
zemalja u cilju saniranja nagomilanih i akutnih
socijalnih problema i breg izlaska iz opte
nerazvijenosti.

Deklaracija o socijalnom progresu

Uvidjelo se da se palijativnim mjerama ne mogu postii
znaajniji rezultati, kako u socijalnoj, tako i u
ekonomskoj sferi, te da ekonomski razvoj i izlazak iz
nerazvijenosti nije mogu bez uvaavanja socijalnih
komponenti.
Otuda je 1969. godine Organizacija ujedinjenih nacija
donijela Deklaraciju o socijalnom progesu i razvoju u
kojoj je najpotpunije odredeno znaenje pojma
socijalnog razvoja. Iz Deklaracije proizilazi da je cilj
socijalnog razvoja stalno poveavanje
materijalnog i duhovnog ivotnog standarda svih
lanova drutva, a ostvaruje se produktivnim
zapoljavanjem, poboljavanjem ishrane, podizanjem
zdravstvenog standarda, stepena obrazovanja i
kulture, odgovarajuim stambenim uslovima,
socijalnim osiguranjem i socijalnom zatitom

Savremeno znaenje
pojma
U naunoj i strunoj literaturi pojam socijalnog
razvoja najee se upotrebljava u njegovom
irem znaenju, podrazumjevajui pod tim proces
kvantitativnog rasta i kvalitativnih promjena
koje se deavaju u sferi ivotnih, radnih i
drutvenih uslova ljudi (Lakievi,1995).

Uticaj Nobelovca Sena

U teoriji socijalnog razvoja, pored opte
prihvaene definicije da je socijalni razvoj
proces kvantitativnog rasta i kvalitativnih
promjena u sferi ivotnih, radnih i
drutvenih uslova ljudi, neki autori
(Amartja Sen,2002) istiu da razvoj treba
posmatrati i kao proces irenja pravih
sloboda koje ljudi uivaju. Prema ovom
autoru, irenje slobode se istovremeno
vidi kao (1) osnovni cilj i (2) glavno
sredstvo razvoja.

Sloboda kao uslov razvoja

Sutinska sloboda ukljuuje elementarne
mogunosti kao to je biti u stanju da se
izbjegnu takve nedae kao to su
umiranje od gladi, neuhranjenosti, izbjei
bolesti i preranu smrt, kao i slobode koje
su povezane sa pismenou i
poznavanjem osnovnih raunskih
operacija, uivanje politike participacije,
necenzurisan govor i tako dalje. U ovoj
konstitutivnoj perspektivi, razvoj
podrazumeva irenje ovih i drugih ljudskih
sloboda.

Razlikovanje promjene i
razvoja
esto se pojam razvoja netano
identifikuje sa pojmom promjena.
Promjena oznaava razliita stanja
sistema ili njegovih uih dijelova, u datim
vremenskim okvirima, pri emu ne mora
da dolazi do kvalitativno novog tipa
osnovnih drutvenih odnosa. Razvoj,
meutim, pretpostavlja cjelovit preobraaj
stanja nekog sistema, tj. promjenu u
unutranjoj strukturi predmeta.

SOCIJALNE
POTREBE

Koje potrebe su predmet

SP?
Socijalna politika treba da odgovori na
pita-nje problematike ljudskih potreba:
- potreba pojedinaca koje su uslov
njihove egzistencije kao ljudskih bia;
- potreba koje pojedinac moe
zadovoljiti u zajednici participirajui sa
drugim ljudima;
- definisanje strategije zadovoljavanja
potreba, osnovnih principa, naina,
sredstava i nosilaca
- aktivnosti u zadovoljavanju ljudskih
potreba.

Socijalne potrebe
Sve individualne potrebe nisu predmet
bavljenja socijalne politike.
Socijalne potrebe ili ivotni
standard, kako ih esto nazivaju, jesu
odreene potrebe pojedinaca kao
jedinki koje su uslov njihove
egzistencije kao ljudskih bia i potrebe
koje pojedinac zadovoljava u zajednici,
participirajui sa drugim ljudima

Potrebe za socijalnim
uslugama
Socijalne potrebe su materijalne i nematerijalne
prirode i mogu se shvatiti kao: ukupnost ivota i
rada; nivo materijalnog obezbjeenja
stanovnitva; visina prihoda stanovnitva; ono to
u pogledu ivotnih uslova ljudi tek treba postii.
-U novije vreme pod pojmom ''socijalne potrebe''
naglaava se i znaaj specifinih i specijalizovanih
usluga u razliitim oblastima ljudskih potreba koje
treba zadovoljavati.

Potreba kao promjenljiva kategorija

- Potrebe su dinamina kategorija mijenjaju se i
razvijaju, zavisno od civilizacijskog napretka i
dostignutog nivoa kulture.

- Razvoj ovjeka i razvoj drutva ogledaju se u

osnovi u zadovoljavanju potreba ovjeka i u
kvantitativnom i u kvalitativnom smislu, pri emu je
kvalitet zadovoljavanja potreba odluujui inilac
razvoja.

Odnos potreba i soc.

politike
Zadovoljavanje socijalnih potreba zavisi od
materijalne proizvodnje, socijalnih i ekonomskih
ciljeva datog drutva.
Bitno je i utvrivanje kriterijuma za odreivanje
nunog i poeljnog nivoa ovih potreba kao i
prioriteta u njihovom zadovoljavanju, to jeste
sutinsko pitanje socijalne politike
Po shvatanju zadovoljavanja socijalnih potreba
razlikuju se koncepcije i modeli socijalne politike
savremenih drutava.

SOCIJALNI SLUAJ

Pogrena upotreba
termina
Termin socijalni sluaj, mada je
prevazien, jo uvijek se ponekad koristi u
socijalnoj zatiti, iako je prvobitno nastao
u oblasti socijalnog osiguranja.
Pogrena je upotreba ovog termina
kada se kae da je ovjek socijalni
sluaj, jer ovjek ne moe biti
socijalni sluaj, moe biti pogoen
nekim od socijalnih sluajeva (kao to
je bolest, invalidnost, nezaposlenost,
gubitak lana porodice, i sl.).

ta jeste socijalni sluaj

Dakle, socijalni sluaj je, neizvjestan ili
izvjestan, nepovoljan dogaaj ili okolnost koja
objektivno umanjuje kvalitet ivota, socijalnu
sigurnost i stavlja pojedinca u neravnopravan
poloaj u odnosu na druge.
Osoba koja je pogodjena nekim od socijalnih
sluajeva svoje ivotne potrebe moe zadovoljavati
uz pomo ire i ue meuljudske i drutvene
solidarnosti. Socijalni sluaj moe pogoditi svako
ljudsko bie, jer je to neizvestan dogadjaj koji ne
zavisi od volje pojedinca, koji se esto, ali ne uvijek,
ne moe sprijeiti niti predvidjeti. Otuda se termin
socijalni sluaj poistovjeuje sa izrazima kao
to su: ivotni rizici, socijalne nezgode,
nesreni sluajevi, nepovoljne okolnosti, i sl.

Uzroci socijalnih sluajeva

Uzroci nastanka socijalnih sluajeva mogu biti
razliiti:
Fizioloki materinstvo, bolest, starost, smrt;
Porodini tekoe oko njege, uvanja i izdravanja
djece, tekoe zbog nepotpunih porodica, tekoe
zbog poremeenih porodinih odnosa;
Profesionalni profesionalne bolesti, povrede,
invaliditet, smrt, gubitak posla;
Drutveni ratovi, revolucije, eksploatacija; i
Geofiziki zemljotresi, poplave, lavine, toplotni
udari, i sl.

SOCIJALNA
SIGURNOST

Socijalna sigurnost
Sigurnost je jedna od kljunih ljudskih
potreba. Ona je povezana sa osjeajem
spokojstva i predvidljivosti, nesuprot neredu
i nepredvidljivosti.
Pojam socijalne sigurnosti se koristi u dva
znaenja. U prvom, irem znaenju,
odnosi se na stanje drutva u kome se
graani osjeaju sigurnim, bezbjednim
od rizika sa kojima se mogu susresti.
Takav vid sigurnosti ne zavisi samo od
drave, ve od drugih inilaca kao to su
porodica, porodine i mree prijatelja,
lokalna zajednica.

Sistem socijalne
sigurnosti
U uem smislu, pod socijalnom sigurnou
se podrazumjeva sistem zadovoljavanja
osnovnih potreba graana u kojima
dravna ima kljunu ulogu.
Rije je o specifinom sistemu socijalne
sigurnosti koji predstavlja organizovan
odgovor savremenih drutava na rizike.
Sistemi socijalne sigurnosti predstavljaju
vaan dio institucionalizovane prakse
socijalne politike.

Sistem socijalne sigurnosti i kriza

Ovakav sistem je od posebnog znaaja u
situacijama ekonomske, politike ili neke
druge krize (ratovi, vremenske nepogode
itd).
Meutim, ovakav sistem je prvi na udaru
upravo u kriznim trenucima, tako da prvi
najvie trpi - smanjuju se socijalna
izdvajanja, usluge su loije ili se u
potpunosti ukidaju itd. (Pejanovi,2008).

Osnovni elementi sistema

Sistemi socijalne sigurnosti variraju od drutva do
drutva. U Evropi, sistem socijalne sigurnosti se
bazira na tri osnovna elementa: socijalno
osiguranje (obavezno ili dobrovoljno) koje
osiguranicima obezbjeuje naknade u sluaju
nastupanja definisanih rizika.
Socijalna pomo je drugi element socijalne
sigurnosti koja se prua socijalno ugroenim
pojedincima kojima nedostaju sredstva za
podmirenje osnovnih potreba.
U nekim zemljama postoje i univerzalna davanja na
koja imaju pravo svi graani na osnovu
dravljanstva ili boravka u zemlji.

SOCIJALNI
PROBLEM

Socijalni problem(i)
Socijalni problemje pojam koji je prvobitno imao
znaenje koje ukazuje na posljedice nezadovoljenja
potrebaljudi zbog nepovoljnih socijalnoekonomskih
uslova ivota, ime se produkuju socijalni
sluajevi. Obino se u strunoj literaturi navodi da
mnotvo socijalnih sluajeva ini socijalni problem.
Savremena shvatanja istiu da su socijalni problemi
objektivni dogaaji ili situacije koje nepovoljno
deluju na ivotne i radne uslove veeg broja ljudi.
Meu najee socijalne probleme se ubrajaju:
nezaposlenost,siromatvo,agresivnoponaanje,
kriminalitet, bolesti ovisnosti, poremeeni porodini
odnosi, kao i zatita manjinskih grupa.

Socijalni problemi i SP
Nastajanje socijalnih sluajeva, pa i
socijalnih problema, je pojava imanentna
prirodiovjekaidrutva. Zato je mogue
u odreenim sluajevima ovakve okolnosti
sprijeavati, odnosno smanjivati
posljedice organizovanim drutvenim
aktivnostima. Socijalni problemi, kao skup
nepoeljnih manifestacija popojedincai
grupe, su kompleksni i esto dugorono
destabilizujui za drutvenuzajednicu, to
zahtjeva kompleksne, sistemske i
dugorone mjeresocijalne politikeza
njihovo prepoznavanje,prevencijui
rjeavanje.

Potreba za stratekim pristupom

Sa aspekta socijalne politike bitno je sagledati
drutvene uzroke socijalnih problema, kako bi se
moglo preventivno djelovati, odnosno ublaavati
posljedice koje socijalni problemi izazivaju po
pojedinca, drutvene grupe i zajednicu u cjelini.
U tom cilju, osmiljavaju se posebni socijalni
programi i sprovode reforme u odreenim
podrujima socijalne politike u kojima su socijani
problemi najfrekventniji (npr. nezaposlenost,
siromatvo, socijalna iskljuenost, marginalizacija
odredjenih drutvenih grupa).
Treba imati u vidu da su socijalni problemi obino
kompleksni, da ih esto nije mogue u kratkom
vremenskom periodu niti jednostavno rijeiti, jer
univerzalni recepti ne postoje niti ih je mogue
osmisliti.

SOCIJALNO
PRAVO

Najmlaa grana prava

Socijalno pravo je jedna od najmlaih pravnih grana.
Dugo vremena je osporavano postojanje socijalnog
prava kao posebne grane prava.
Socijalna prava postoje paralelno sa drugim vrstama
prava i sloboda ovjeka i graanina. U strunoj
literaturi uobiajena je klasifikacija prava na
graanska, politika i socijalna. Prvo su nastala
graanska prava (18.vijek), koja garantuju jednakost
svih ljudi pred zakonom, kao i zatitu linosti i
vlasnitva. Posle toga dolazi do pojave politikih
prava (19.vijek), koja omoguavaju uee svih
graana u javnim poslovima

Definicija
Zatim su nastala socijalna prava (20.vijek), koja
garantuju svim graanima zadovoljavanje osnovnih,
egzistecijalnih potreba.
Socijalna prava definisana su pravnim aktima
jedne drave kojima ona intervenie u cilju
pomoi i podrke pojedincu, porodici ili
drutvenoj grupi radi rijeavanja
egzistecijalnih problema i njihove integracije u
drutvo (Buljubai,2012).
Socijalno pravo ima duboko humanu funkciju, jer
titi graane od siromatva i drugih nepovoljnih
stanja u kojima se mogu nai.

Subjekti socijalno-pravnog
odnosa
1) fiziko lice kao titular prava (to lice je uvek
odreeno, konkretno),
2)drutveni organ kao obavezna strana u
odnosu, koji se odreuje prema socijalnom
domicilu titulara socijalnog prava.

Osnovne karakteristike
socijalnog prava
1) Utvruje novu granu subjektivnih prava
ovjeka socijalna prava, afirmie
ovjekovu linost, ima duboko humanu
funkciju;
2) Afirmie ovjekovu volju;
3)Ima za cilj da obezbijedi egzistenciju
oveka;
4)Jedino ovde nadleni organ je uvek
obavezna strana;
5)U socijalnom pravu volja nadlenog
drutvenog organa je slabija od volje
fizikog lica kao titulara;

Osnovne karakteristike
socijalnog prava
6) Nema sankcije prema fizikom licu
moe biti prema organu i ona je imovinske
prirode;
7)Objekt odnosa je socijalna prestacija i
ona se ne moe zameniti po vrsti;
8)Poseban postupak socijalno-pravni
(neke zemlje uvode i socijalno sudstvo
upravni postupak i socijalni rad kao
metod za ostvarivanje prava);
9)Pokazuje veliku ekspanziju

SOCIJALNE
PRESTACIJE

Definicije
Socijalne prestacije su davanje i injenje
onima koji se nalaze u stanju socijalne
potrebe. One su instrument socijalne politike u
rijeavanju problema prouzrokovanih socijalnim
sluajem.

Cilj i nivo prestacija

Cilj socijalnih prestacija je da ljudima koji se nalaze u
stanju socijalne potrebe obezbijede sredstva za
egzistenciju, da smanje tekoe u kojima se
nalaze i da im vrate anse za napredovanje u
ivotu
Nivo socijalnog obezbijeenja date zemlje
izraavaju se pravnom pokrivenou socijalnih
sluajeva, odnosno obuhvatom pojedinaca i
drutvenih grupa pravom na razliite vrste socijalnih
prestacija kada se nau u stanju socijalne potrebe

Vrste prestacija
Socijalne prestacije mogu biti u obliku:
1) davanja u novcu ili u naturi
2)injenja usluge javnih slubi
3)kombinovane - davanje i injenje

Visina prestacija
Visina socijalne prestacije zavisi od:

1) materijalnih mogunosti drutva

2) naina raspodjele nacionalnog
dohotka
3) ciljeva socijalne politike
4) ukupne veliine materijalnih
sredstava namjenjenih za socijalne
prestacije

Visina prava prema

korisiniku:

1) prema prethodnoj zaradi (visina

doprinosa za osiguranje u sistemu
osiguranja)
2) univerzalno, unaprijed poznat
jednak iznos za svakog lana zajednice,
odnosno korisnika socijalne prestacije
3) zavisno od nacionalnog dohotka
zemlje (primenjuje se u sistemu socijalne
zatite, a djelimino i kao korektiv
prethodna dva kriterijuma)

Usklaivanje visina
prestacija
Usklaivanje visine socijalnih
prestacija vri se na vie naina:

1) vezivanjem socijalnih prestacija

za visinu nadnica (osnov procenat od
nadnice), odnosno metodom
sinhronizma-istovremenosti
2) revizijom visine socijalnih prestacija
putem optih pravnih akata
3) vezivanjem socijalne prestacije za
visinu zarade po odreenom radniku u
momentu njenog odreivanja
4)odreivanjem indeksa trokova
ivota

Prestacije prema trajanju

Prema vremenu trajanja socijalne
prestacije mogu biti:

1) trajne
2) povremene (bolest)
3) privremene (dijeiji dodatak,
invalidnina za sluaj privremene
invalidnosti)
4) jednokratne (pogoeni socijalnim
sluajem ije se ponavljanje ne oekuje)

SOCIJALNO
OBEZBIJEENJE

Vie od socijalnog
osiguranja
Pojam ''socijalno obezbijeenje'' razliito
se definie i upotrebljava
Univerzalna deklaracija o pravima
ovjeka i Pakt o ekonomskim, socijalnim i
kulturnim pravima, istiu pravo svakog
ovjeka na socijalno osiguranje,
odnosno obezbijeenje, navodei sve
elemente ivotnog standarda.

Univerzalna deklaracija
''Svako ima pravo na standard ivota
koji obezbijeuje zdravlje i blagostanje,
njegovo i njegove porodice, ukljuujui
hranu, odjeu, stan i ljekarsku njegu i
potrebne socijalne slube, kao i pravo na
osiguranje u sluaju nezaposlenosti,
bolesti, onesposobljavanja, udovitva,
starosti ili drugih sluajeva gubljenja
sredstava za izdravanje usljed okolnosti
nezavisnih od njegove volje ...''

Definicija
M. Milosavljevi:
''Socijalno obezbijeenje bi bio takav sistem
socijalno-politikih mjera kojima drutvena
zajednica garantuje i obezbijeuje osnovnu
socijalnu sigurnost svim svojim pripadnicima u
interesu njih samih i te zajednice''

Definicija 2
A. Gavrilovi:

- Socijalno obezbijeenje je civilizacijska

kategorija koja podrazumjeva postojanje,
u svim podrujima socijalne politike,
pravno sankcionisanih oblika i mjera
pomoi ljudima pogoenim socijalnim
sluajem radi garantovanja socijalne
sigurnosti, minimalnog zadovoljavanja
ivotnih potreba i dostojnog ivota.

SOCIJALNO
STARANJE

Zastarijeli pojam, zastarijela praksa

Socijalno staranje je istorijska, promjenljiva i
konvencionalna kategorija
Brojna i razliita istraivanja prvobitne zajednice
upuuju na zakljuak da je socijalno staranje kao
socijalno-politika praksa bilo funkcija gensa roda
i da je ono postojalo kroz itavu istoriju ljudskog
drutva
U savremeno doba pod pojmom socijalno staranje
podrazumeva se nerazvijen sistem socijalnopolitikih mjera, sve vie prevazien, kojim se, prije
svega u graanskim drutvima, obezbijeivao
socijalno-klasni mir, kao i reprodukcija radne snage

Karakteristike
Socijalno staranje ima najee sljedea obiljeja:
ne obuhvata cjelokupnu populaciju;
obuhvata samo najtee ''socijalne sluajeve'';
mjere i oblici socijalne zatite su siromani po
sadraju i visini davanja;
socijalno-pravni poloaj korisnika
je nesiguran;
socijalnim staranjem obuhvaeni su samo oni
graani koji nemaju pravo na zatitu po osnovu
socijalnog osiguranja, odnosno socijalnog
obezbeenja;

Obuhvat korisnika
socijalnim staranjem obuhvataju se graani koji su
materijalno neobezbijeeni, za rad nesposobni i
koji nemaju srodnika koji bi, prema odreenim
propisima, bili obavezni da se o njima staraju
U savremenom vokabularu ovaj pojam se rijetko
upotrebljava zbog toga to postoje razvijeniji
oblici zatite ljudi koji se nalaze u stanju socijalne
potrebe.

SOCIJALNA
ZATITA

Nastanak
Kao institucionalno-pravni sistem i
osmiljena funkcija drave, socijalna
zatita se prvi put javlja poetkom XVII
vijeka u Engleskoj, u vidu nerazvijenog
socijalnog staranja o nemonim i
siromanim (Old Poor lows) u kome se
sadraji i oblici ''pomoi'' kombinuju sa
socijalnom kontrolom i prinudnim radom u
kuama i zatitnim radionicama za
siromane

Uloga u graanskim
drutvima
U graanskim drutvima socijalna
zatita je, uz socijalno i zdravstveno
osiguranje, vaan dio socijalne politike,
ali i sredstvo socijalne kontrole
marginalizovanih pojedinaca, drutvenih
grupa i skupina
Svoj zenit u graanskom drutvu socijalna
zatita dostie u okviru socijalno-politike
koncepcije drave blagostanja

Raznolike djelatnosti
Ona u ovim drutvima najee obuhvata razliite
programe, sadraje i aktivnosti usmjerene prema
kontroli i suavanju siromatva, pomoi
ugroenima, migrantskim i manjinskim
grupama, zatiti fiziki i psihiki hendikepiranih,
starih, nemonih i invalidiziranih osoba i
kontroli i socijalnoj rehabilitaciji devijantnih
osoba

Definicija
Socijalna zatita je, takoe,
organizovan sistem raznovrsnih usluga
pojedincima i porodicama koji imaju
tekoe u svakodnevnom ivotu i ne mogu
ih prevazilaziti bez organizovane pomoi
privatnih, javnih, dravnih i drugih slubi i
institucija, odnosno dobrovoljnih i
humanitarnih udruenja, organizacija i
samoorganizovanja graana i lokalnih
zajednica.

Odnos sa socijalnom
politikom
U savremenim drutvima socijalna zatita
je znaajan dio socijalne politike i
predstavlja organizovan sistem socijalne
sigurnosti pojedinaca i porodica koji nisu
u stanju da sopstvenim radom
obezbijede ni minimum ivotnih uslova.
Najei nosioci ovih djelatnosti su
drava i lokalne vlasti.

Sadraji, oblici i mjere

Krug korisnika (izbjeglice, raseljena lica,
migranti, etnike, vjerske, rasne ili neke
druge manjine); pojedinci sa posebnim
ili specifinim potrebama ili tekoama
(ometeni u fizikom i psihikom razvoju,
invalidi, duevno oboljeli, stara
samohrana lica, djeca bez roditelja ili
roditeljskog staranja i sl.); porodice koje
imaju posebne probleme ili poremeaje u
odnosi-ma

Savremena socijalna
zatita
U modernim sistemima socijalne zatite
kao njihov predmet javljaju se savremeni
socijalni problemi meu kojima
siromatvo, beskunitvo, nezaposlenost,
alkoholizam, ovisnost od droga,
maloljetniko prestupnitvo,
nepismenost, ekoloka zagaenost i sl.
U njima se razvijaju i razliite koncepcije i
praksa prevencije socijalnih problema
Sve vie se tei deinstitucionalizaciji,
decentralizaciji usluga i partnerstvu sa
nevladinim sektorom

SOCIJALNO
OSIGURANJE

Civilizacijski iskorak
Socijalno osiguranje se smatra najveom
tekovinom socijalne politike s kraja XIX i
itavog XX vijeka
Njime su na odgovarajui nain rijeeni svi glavni
socijalni rizici bolest, nezaposlenost, starost,
invalidnost i smrt
-

Oto Fon Bizmark: vie od

ujedinitelja
-Njegovo osnivanje vezuje se za Oto fon
Bizmarka, odnosno tzv. Bizmarkove socijalne
reforme u Nemakoj, gde je 1881. godine donijet
prvi Opti zakon o socijalnom osiguranju
-Na osnovu ovog zakona donijeti su i posebni, i to:
-1883. godine Zakon o obaveznom
osigura-nju industrijskih radnika za sluaj
bolesti;
-1884. godine za sluaj nesree na radu;
-1889. godine o obaveznom osiguranju
radnika za sluaj invalidnosti i starosti

Doprinos ljevice i
humanista
Pretee uvoenja sistema socijalnog osiguranja:
-Sidni i Beatrisa Veb, iz kruga Fabijanskog
pokreta u Velikoj Britaniji,
-Radovi Marksa i Engelsa,
-Organizovan radniki pokret i njegova borba za
socijalna prava radnika.
-Razvoju sistema socijalnog osiguranja u XX vijeku
doprineli su i humanistiki orijentisani pojedinci:
-Gunar i Alva Mirdal u vedskoj,
-lord Beverid i Kejns u Velikoj Britaniji,
-Pjer Larku u Francuskoj itd.

Uticaj kriza
Posmatrano u cjelini, moe se rei da su
iskustva velikih ekonomskih kriza i
dvaju svjetskih ratova, kao i
dominantna doktrina dravnog
privrednog i socijalnog
intervencionizma i puni prosperitet i
zaposlenost, doprinijeli da se u XX vijeku
razviju javni sistemi socijalnog osiguranja
u Evropi, Americi i drugim razvijenim
dijelovima svijeta

Definicije
Najee definicije odreuju socijalno osiguranje
kao zakonom ustanovljeno obavezno materijalno
obezbeenje i zdravstvena zatitu radnika i
lanova njihovih porodica za sluajeve utvrene
propisima
-''Socijalno osiguranje je dio socijalnog prava koji
ima za cilj zatitu osiguranih lica od socijalnih rizika
kada nastupi osigurani sluaj'' (Mirjani, Savi)
D. Lakievi smatra da bi opta definicija mogla da
glasi:

''Socijalno osiguranje je oblast socijalne politike

kojom se radnicima i lanovima njihovih porodica
garantuje materijalno obezbeenje i zdravstvena
zatita.''

Osnovna naela i veza sa

SP
Socijalno osiguranje je oblast socijalne politike, uvijek je
dio socijalno-politikih mjera, izvire iz socijalno-politikih
ciljeva i neposredno se zasniva na socijalno-politikim
principima.
Korisnici sistema socijalnog osiguranja su osiguranici
zaposleni i lanovi njihovih porodica. Osiguranici
osiguravaju sebe i lanove svojih porodica od odreenih
socijalnih sluajeva, plaanjem doprinosa za svoje
osiguranje
Socijalno osiguranje se ustanovljava i sprovodi za
unaprijed predviene socijalne sluajeve bolest,
invalidnost, starost, smrt i nezaposlenost.
Sadraj socijalnog osiguranja ine materijalno
obezbeenje i pravo na zatitu zdravlja na teret fondova
osiguranja.
Osnovna naela socijalnog osiguranja su: obaveznost,
solidarnost i uzajamnost.

4 stuba sigurnosti za svakog od nas

1) Zdravstveno osiguranje
2) Penzijsko osiguranje
3)Invalidsko osiguranje
4)Osiguranje za sluaj nezaposlenosti

Cilj osiguranja
Osnovni cilj socijalnog osiguranja je:
Obezbijeivanje socijalne sigurnosti
zaposlenih i njihovih porodica za
ouvanje i unapreenje zdravlja, kao
osnovne pretpostavke za obnavljanje
ivota (zasnivanje porodice i raanje), za
rad i za obezbijeivanje odreenih
materijalnih sredstava kada su zaposleni
privremeno ili trajno sprijeeni da rade.

Vrste osiguranja
-Socijalno osiguranje moe biti obavezno i
dobrovoljno

-Sa stanovita obima razlikuje se:

- potpuno,
- nepotpuno i
- proireno osiguranje

SOCIJALNA
DRAVA

Razlita tumaenja pojma

Socijalna drava (Welfare state) je tip drave sa
razvijenim pravno-institucionalnim okvirom za
djelovanje na socijalnom polju
Socijalna drava je ona drava koja je na sebe
preuzela odgovornost za osiguranje osnovnih
egzistencijalnih potreba svojih graana
Pojava termina Welfare state: V. Britanija 1940-tih,
SAD 1948., u Njemakoj 1880. Sozialstaat, u
Francuskoj koristi se termin LEtat providence, od
polovine 19. vijeka, a znai, doslovno, drava
providnost, odnosno zatitna drava
Pusi: poslednja faza u razvoju drave

SOCIJALNI
DIJALOG

U socijalnoj politici
Vana funkcija socijalne politike i socijalnog rada
Najee, podrazumijeva razliite vrste
komunikacija, esto suprotstavljenih grupa,
radi pomoi pojedincima i grupama ugroenih
subjektivnim ili objektivnim okolnostima
ivota
Obuhvata brigu za obezbeivanje materijalnih
davanja, kao i pomoi u vidu usluga javnih slubi
iri smisao dijalog strana sa razliitim interesom u
rijeavanju povezanih socijalnih pitanja: Socijalnoekonomski savjeti, dijalog sindikata i poslodavaca

SOCIJALNA
INTEGRACIJA

Socijalna integracija savremeni

pojam
Koncept drutvene integracije je postao
vrlo popularan poslednjih decenija XX vijeka,
kada se uoila potreba za uspostavljanjem
novih oblika drutvenog povezivanja u
vreme globalizacije, izraenog socijalnog
raslojavanja i pretee drutvene
dezorganizacije.
Ona se pokuava ojaati razvojem politike
participacije, ukljuivanjem marginalizovanih
grupa u drutvene tokove, potovanjem
razliitih vrsta kultura i identiteta i razvojem
oseaja pripadnitva kod svih lanova
jednog drutva

Pojam socijalne
integracije
Pod drutvenom integracijom se
podrazumijeva povezivanje ljudi, grupa
odnosno dijelova drutva u jednu
funkcionalnu celinu.
Cilj drutvene integracije je ublaavanje
drutvenih konflikata i postizanje
konsenzusa oko temeljnih vrijednosti i
ciljeva, kako bi drutvo moglo nesmetano
da funkcionie i napreduje.

Kako do socijalne
integracije?
Da bi do integracije dolo, potrebno je
osigurati odreeni nivo dobrobiti svih
lanova, odnosno smanjiti socijalne razlike i
izbei drutvenu polarizaciju.
Drutvena integracija se moe postii
razliitim mehanizmima koji treba da djeluju
paralelno: na religijskim ili ideolokim
osnovama, zakonskim putem,
obrazovanjem, programima socijalne politike
itd.
Za drutvenu integraciju se kao posebno
vane izdvajaju solidarnost meu lanova
drutva i relativna socijalna jednakost

Cilj socijalne integracije

Integrisano drutvo podrazumijeva
solidarnu zajednicu sainjenu od
slobodnih individua koje demokratskim
sredstvima ostvaruju zajedniki
postavljene ciljeve.
Pretpostavka drutvene integracije je
postizanje jednakosti ljudi kao kljunog
naela uz istovremeno priznavanje i
posredovanje razliitosti u drutvu
("razliiti, ali jednaki").

Kvalitet ivota

Problematian pojam
Kvalitet ivota je koncept koji je u irokoj
upotrebi u oblasti socijalne politike, ali
esto nejasan i razliito definisan. Pojedini
istraivai smatraju da se on i ne moe
precizno definisati.
Kakva je individualna a kakva
drutvena percepcija kvaliteta
ivota? ta kvalitet ivota treba da
obuhvata?

Osnovne definicije
Kvalitet ivota je lina percepcija sopstvenog naina
ivota u kontekstu kulture, sistema vrednosti, tenji,
izgleda za budunost, standarda i interesa;
Kvalitet ivota je viedimenzionalna procena
trenutnih okolnosti ivota pojedinaca u kontekstu
kulture u kojoj ive i vrijednosti koje imaju. To je,
prije svega, subjektivni oseaj blagostanja i
obuhvata fizike, psiholoke, drutvene i duhovne
dimenzije;
Kvalitet ivota je cjelokupno blagostanje, sastavljeno
od objektivnih parametara i subjektivnih procjena
fizikog, materijalnog, drutvenog i emocionalnog
blagostanja, ukljuujui stepen linog razvoja i
svrsishodnih aktivnosti, sve ponderisano linom
vanou;

Dimenzije kvaliteta ivota

Kvalitet ivota je koncept koji odraava eljene
ivotne uslove pojedinca povezane sa osam glavnih
dimenzija njegovog ivota: emocionalnim
blagostanjem, meuljudskim odnosima,
materijalnim blagostanjem, linim razvojem, fizikim
blagostanjem, samoostvarenjem, mjestom u drutvu
i pravima;
Kvalitet ivota je i objektivan i subjektivan, u osnovi
zbir sedam dimenzija: materijalnog blagostanja,
zdravlja, produktivnosti, intimnosti, sigurnosti,
zajednitva i emocionalnog blagostanja. Subjektivni
domeni obuhvataju ponderisane dimenzije prema
njihovom znaaju za pojedinca ( Ili, 2010).
Subjektivna procjena znaaja svake od dimenzija
uslovie i njihovo ivotno zadovoljstvo, odnosno
nezadovoljstvo

Sveobuhvatna definicija
kvalitet ivota je multidimenzionalni
koncept koji obuhvata fiziko, socijalno i
mentalno zdravlje, kao i materijalni status i
blagostanje pojedinca.

SOCIJALNA
KOHEZIJA

Od pojedinca ka drutvu
Podrazumjeva povezivanje i integraciju
pojedinaca i grupa unutar drutva kao
cjeline
Pokazuje sposobnost drutva da osigura
odreeni nivo dobrobiti svim svojim
lanovima, da smanji socijalne razlike i
izbjegne polarizacije
Kohezivno drutvo pretpostavlja solidarnu
zajednicu koju ine slobodne individue
koje demokratskim metodama ostvaruju
svoje zajednike ciljeve

HVALA NA PANJI