ARTROPLAST

REHABLTASYONU

RTM
1

 Artroplasti,

herhangi bir eklemde ary

dindirmek, stabilizasyonu ve hareket
geniliini salamak amacyla eklemin
yeniden yaplandrlmasdr

Artroplasti ekilleri
Total

artroplasti:

En

sk kullanlan ekildir
Eklemin her iki yznn de deitirilmesi
esasna dayanr
Genellikle bir paras metal, dier paras
plastikten oluur

Total Artroplasti yaplm

Diz eklemi grafisi

Hemiartroplasti: Eklemin sadece bir paras deitirilir5.

 Rezeksiyon

artroplastisi: Eklemi
oluturan kemik ular karlarak
psdoartroz oluumu salanr. Bu tip
artroplasti enfeksiyon olan durumlarda
uygulanmakta, destrktif olmasna ramen
arsz ve stabil bir eklem oluturmaktadr.

HASTANIN DEERLENDRLMES
A.

Preoperatif Deerlendirme

1.Genel durumun deerlendirilmesi :

Vital

bulgular stabil olmaldr

Eklem

patolojisi baka bir hastala bal olarak

gelimise esas hastalk kontrol altnda olmaldr.
tutulmaldr

Steroid

tedavisi altndaki hastalara gerekirse

ameliyat esnasnda ek doz steroid verilmelidir
8

2-Kas iskelet sistemi deerlendirilmesi

Btn byk eklemlerin eklem hareket akl

(EHA) deerleri

eitli kas gruplarnn kuvveti

Egzersiz tolerans deerlendirilir

Hastann operasyondan sonraki dnemde

kullanabilecei yrte, koltuk denei, baston
gibi mekanik yardmc cihazlar ve denge
problemi olup olmayaca nceden belirlenir
9

3-Hasta ve evresinin eitimi

Hastaya

yaplacak cerrahi ilemin amac

Ameliyattan

neler beklendii

Ameliyat

sonras uygulanacak rehabilitasyonun

nemi iyice anlatlmaldr

Rehabilitasyon

almas bir ekip iidir

Ekipte

Ortopedist, Fiziksel Tp ve Rehabilitasyon

uzman, Fizyoterapist, ura terapisti,
Psikolog veya Psikiyatrist, Hemire, Protez-ortez
teknisyeni ve Sosyal hizmet uzman yer
almaldr
10

B. Postoperatif deerlendirme
Bu dnemde:
Vital fonksiyonlar
Yara enfeksiyonu
Sistemik komplikasyonlar
Dislokasyon olup olmad deerlendirilmelidir

11

DZ ARTROPLASTLER

12

 Uluslararas

Diz Artroplastisi Snflandrma

Sistemi

1-Tek Kompartmanl (Uni-compartmental)

zole Patello-Femoral
Femoral-Tibial
2-ift Kompartmanl (Bi-compartmental)
Arka apraz Ba Koruyan
n ve Arka apraz Ba Koruyan
Arka apraz Ba Kesen
3- kompartmanl (Tricompartmental)
Arka apraz Ba Koruyan
n ve Arka apraz Ba Koruyan
n ve Arka apraz Ba Kesen
13

Unikompartmantal diz protezi

Tek kompartmanl diz protezi grafisi

14

Femoral
mplant
yerlemi

Femoral
mplant
yerlemi

15

 Bugn ABDinde

diz artroplastilerinin ancak

%10u unikompartmentaldir
RA gibi tm kompartmanlar tutan hastalklarda
uygun bir seim deildir
Ya snr konusunda da anlama yoktur. En iyi
sonular 60 ya stnde unikompartmental
osteoartrozlularda ve osteonekrozlulardadr
Tibial osteotominin baars lateral kompartman
OAunda medial kadar iyi olmadndan 60 ya
alt lokalize lateral kompartman
osteoartrozlarnda bu tr artroplasti uygulanabilir
16

Bikompartmantal Artroplasti
Tibia

ve femurda medial ve lateral

kompartmanlarda karlkl yzeyler deitirilir
Patellofemoral ekleme dokunulmaz
Bu eksiklie ilaveten bikompartmantal
implantlarda mekanik gevemenin sk grlmesi
bu yaklamn hemen hemen terkedilmesine
neden olmutur

17

Bikompartmantal diz artroplastisi

a) n-arka
b) yan grafiler

18

Trikompartmantal Artroplasti
Patellofemoral eklem de deitirilir.
Protezin mekanik snrlamasna gre 3e ayrlr
1.Unconstrained Protez : Eklem stabilitesini salayan
byk oranda yumuak dokudur. Bu nedenle yumuak
doku dengelerinin iyi olmas ve anatomik dzgnlk
gerekmektedir
2.Semiconstrained Protez: Yumuak doku dengeleri ve
anatomik dzgnlk asndan daha deneyimsiz
cerrahlar daha constrained tasarmlar seerler
3. Constrained Protez : Dize posterior, varus- valgus ve
rotasyonel stabilite salar. Bu protez fleksiyonekstansiyona izin verir , ancak abduksiyon-adduksiyon
ve rotasyonlar kstlar

19

 Constrained

Protezlerde implant, implantsement ve kemik- sement yzeylerindeki stres

olduka yksektir. Bu da geveme, krlma veya
ar anmaya yol aar ve protezin kullanmn
kstlar
zellikle
1) nstabilite ve deformitesi fazla olan hastalarda
2) Semiconstrained protezler ile dzeltme
salamayacak olgularda
3) Belirgin kemik kayb olan, instabilite ve
deformiteli revizyon artroplastilerinde bu tip
protezler kullanlr
20

Diz protez komponentlerinin fiksasyonu

iin farkl metodlar uygulanmaktadr
1.imentolu (sementli) Diz Protezleri:
Protezin

kemikle fiksasyonu metilmetakrilat ile

yaplmaktadr
Polimetil metakrilat sv halde uygulanan ve
doal koullarda 5-15 dakika iinde sertleen
bir maddedir
imentolu protezler uzun yaam beklentisi
olmayan, daha ok yal ve sedanter
hastalarda uygulanmaktadr
21

2.imentosuz (sementsiz) Diz Protezleri:

Yzeyi 100-400 mikron apnda porlar ieren
metalik protezler kullanlarak, kemiin bu
porlardan ieri doru bymesi ile biyolojik
fiksasyon salanmaktadr
Bu tip protezler daha ok gen ve aktif bir
yaam sren hastalar iin endikedir
3.Hibrid protezler

22

Kemik

Porz kaplama

Metal

23

Total Diz Artroplastileri Endikasyonlar

Osteoartrit
Romatoid

artrit
Osteokondromatozis
Pigmente villonodler sinovit
Sistemik Lupus Eritematozus
Gut

24

Osteoartrit

25

26

Tibial
blm
yerine
konulmu

Plastik
yer
tutucu
Metal
27
tabla

Patellar
implant
yerine
konulmu

28

Cerrahi ncesi gonartrozlu hastann diz grafileri

29

Cerrahi sonras gonartrozlu hastann diz grafileri

30

 Kesin

kontrendikasyonlar:

Yaygn

sepsis veya sistemik enfeksiyon

Cerrahi
Stabil

uygulanacak blgede aktif enfeksiyon

ve arsz bir artrodez

Nropatik

artropati

Ekstansr

mekanizmann ileri derecede bozukluu

Rlatif
Ciddi

kontrendikasyonlar:
osteoporoz

Bozuk

fiziksel durum

Belirgin

periferik damar hastal

31

Total Diz Artroplasti Komplikasyonlar

Enfeksiyon (% 2)
Derin ven trombozu (profilaksi almayanda % 84)
Akcier embolisi (% 0.5-% 3)
Damar-sinir zedelenmesi (% 0.05)
Kan kayb, protez evresinde fraktrler (% 0.6-%1.6)
Ya embolisi (% 3)
Yara iyilemesinin gecikmesi
Ekstansr mekanizma sorunlar
Artrofibrozis
Artroplasti komponentlerinin yrtlmas
Polietilen anmas
Osteoliz

32

Total diz artroplastisinde rehabilitasyonun

amalar
mmobilizasyon

sonras geliebilecek derin ven

trombozu, pulmoner emboli, inaktivasyon atrofisi
gibi komplikasyonlar nlemek

Fonksiyonel

bir eklem hareket akl salamak

Diz

eklemi stabilitesini salayan diz evresi

kaslarn glendirmek

Hastann

bamsz olmasn salayarak yaam

kalitesini ykseltmek
33

Total Diz Artroplastisi Sonras Rehabilitasyon

Operasyon

sonrasnda:
Diz eklemi ekstansiyon pozisyonunda
immobilize edilir ve bir kompresyon
bandaj ile sarlr
Ar ve kanamay azaltmak amacyla
lokal souk uygulama yaplabilir
Ameliyat sonras ilk gnden itibaren
eklem hareket akl egzersizlerine
balanr
34

Diz iin srekli pasif hareket cihaz

35

 Rehabilitasyon

planlanmasnda nemli nokta

uygulanan protezin cinsidir

imentolu

protezlerde yrte (walker) ile

postoperatif birinci gnden itibaren tolere

edilebildii oranda yk vermeye izin verilebilir
imentosuz

ve hibrit protezlerde tam yk

vermeye genellikle 6. haftadan sonra balanr

36

Operasyon sonrasnda, hastann hospitalizasyon

dnemi iinde baz hedeflere ulalmaldr
a. Operasyondan sonraki birinci haftann sonunda 90
aktif diz fleksiyonu salanmaldr. Eer bu a aktif
olarak gerekletirilemiyorsa, en azndan pasif 90
fleksiyon aklna ulalmas hedeflenir
b. 0 ekstansiyonu korumak, nceden mevcut
ekstansiyon limitasyonu mevcut ise 0 ekstansiyon
asn salamak
c.Glendirici egzersizler ile kuadriseps kontrol
d.Yrte veya koltuk denekleri ile emniyetli bir
ambulasyon gerekletirmek
e.mmobilizasyon komplikasyonlarn nlemek iin en
ksa srede hastann mobilizasyonunu salamak
37

lk 4 gn (mmknse postoperatif 1. gnden

balayarak):
zometrik kuadriseps egzersizleri (setting ve dz
bacak kaldrma)
Ayak bilei pompalama egzersizleri
Cerrahn nerdii, protezin ve hastann
zelliklerine gre belirlenen ayak ucunu yere
basma orannda yrte ile ambulasyon
Transferler (yataktan iskemleye ve tersi)
Srekli pasif hareket cihaz ile eklem hareket
akl egzersizleri:
0 ekstansiyon ile ilk gnde en fazla 40
fleksiyon
Hasta tolere edebildii oranda gnde 5-10
fleksiyon art yaplmaldr

38

AYAK BLE POMPALAMA EGZERSZLER

39

40

3-14. Gn:
Aktif asistif ve aktif diz fleksiyonu
Patellar mobilizasyon (insizyonda bir
sorun yok ise)
3-6. Hafta:
nceki egzersizlerin srdrlmesi
lk haftada basmalarna izin verilen
hastalarda mini-squat/wall slide gibi hafif
kapal kinetik zincir egzersizleri
Transferlerin progresyonu (banyoya
transfer)

41

wall slide

42

Patellar mobilizasyon

43

6. Haftadan sonra:
nceki egzersizlerin srdrlmesi
Yrte veya ift koltuk denei ile tolere
edilebilen arlkla basma
Basma derecesinin tam arla kadar
progresyonu
Takip eden haftalarda yardmc cihazsz yrme
eitimi, eitli nedenlerden dolay bu mmkn
olamyorsa tek bastonla yrme
Kapal kinetik zincir egzersizlerinin progresyonu
Egzersiz bisikleti (zellikle obezite,
kardiyovaskler, ek kas iskelet sorunu olmayan
hastalarda)
44

KALA
ARTROPLASTLER

45

 Kala

endoprotezleri
Austeen Moore protezi ve varyantlar
Thompson protezi
Bipolar protezler
olarak snflandrlabilir

46

Modifiye bipolar protez

47

48

49

Bipolar femur protezi uygulanm hastann radyografik

grnm

50

Kala Hemiartroplastileri Endikasyonlar

Kala ekleminde sadece femur bann patolojik olduu ve
asetabulumun salam olduu durumlarda uygulanr
1) Femur banda avaskler nekroz
2) Femur Boyun Krklarndan endoprotez yaplanlar
a. leri yataki hastalar: (mr beklentisi 10 yldan az)
b. Eski Krklar: (3 haftadan eski)
c. Femur proksimalinde primer veya metastatik tmrler
d. Psdoartroz gelien femur boyun krklar
e.Yeterli derecede redksiyon yaplamamas
f. Femur boynu krna elik eden travmatik kala k
g. Hastann ksa srede mobilize edilmesi gereken
medikal sorunlar

51

Kala Hemiartroplastileri kontrendikasyonlar

1.Kala ekleminde aktif veya geirilmi enfeksiyon
2.Asetabulum yzeyinde bozukluun bulunmas
3.Gen yataki hastalar
4.65 yan zerinde aktif yaam olan hastalar

52

Kala Hemiartroplastileri Komplikasyonlar

Cerrahi teknik ile ilgili ortaya kan komplikasyonlar:

Proksimal femurda krk
Protez sapnn femur korteksinden kmas
Protezin yanl ada konulmas
Protezin dislokasyonu
Dier komplikasyonlar:
Derin ven trombozu
Operasyon blgesinde hematom
Periferik sinir yaralanmas
Derin enfeksiyon
Protezin krlmas
Protezin gevemesi
Protez bann asetabulum iine protrde olmas
53

Total Kala Artroplastisi Endikasyonlar

Kala

ekleminde gece istirahatte bile olan

ve konservatif tedaviye cevap vermeyen
srekli ar
Ar ile birlikte eklemde ileri derecede
veya tam hareket kstl olmas
Hastann gnlk yaam ve i aktivitelerinin
olumsuz ynde etkilenip yaam
kalitesinin bozulmas
54

Total Kala Artroplastisi Kontrendikasyonlar

Kesin

kontrendikasyonlar:
Kala eklemi ve evresi dokularn enfeksiyonu
Komu i organ enfeksiyonlar
Progresif osteopeni
Nropatik eklem
Gluteus medius paralizisi
Progresif nrolojik hastalklar
Rlatif kontrendikasyonlar:
Genel durum bozukluu
Regle edilemeyen sistemik hastalk
Demans
55

imentolu Total Kala Artroplasti

Endikasyonlar
a) Total kala artroplasti endikasyonlar +
b) 65 ya zerindeki veya mr beklentisi 15 yldan
az olan hastalar
c) Kemik kalitesi kt olmas nedeniyle imentosuz
bir fiksasyonun mmkn olmad hastalar
d) Gemite, lokal enfeksiyon yks bulunan ve
imento iine kartrlan yksek doz antibiyotiin
yararl olduu dnlen hastalar
e) Kala ekleminde tmr bulunan hastalar

56

imentolu total kala artroplastisi rlatif

kontrendikasyonlar
Yan

55'in altnda olmas

Vcut

arlnn 80 kg zerinde olmas

Aktif

ve ar/yorucu iler gerektiren bir

yaam biimi

Erkek

hastalar
57

imentosuz Total Kala Artroplastileri

imentosuz

kala artroplastilerinin
imentolulardan balca fark biyolojik bir
fiksasyon salayan protezin ekli ve yzey
yapsdr
Proteze binen yklerin kemie olabildiince
aktarlabilmesi iin implantn temas yzeyi
geni olmal ve bu yzey subkondral veya
kortikal kemie salam bir ekilde
oturmaldr
58

imentosuz
Total Kala
Artroplastisi
59

Total Kala Artroplastilerinin Komplikasyonlar

Derin

Ven Trombozu: % 50-80

Enfeksiyon: % 1-2
Dislokasyon
Trokanterik Komplikasyonlar: % 3-9.5
Heterotopik Ossifikasyon: < % 5
Bacak Boyunda Farkllk
Periferik Sinir Yaralanmas: % 1-3
Vaskler Yaralanmalar: < % 1
60

Total Kala Artroplastileri Sonras

Rehabilitasyonun Hedefleri
Protezin

dislokasyonuna kar nlem almak

Hastay olduunca erken mobilize etmek
Uzun sreli immobilizasyonun derin ven trombozu,
pulmoner emboli, basn yaralar ve pnmoni gibi
komplikasyonlarna kar nlem almak
Hastann yardmc yrme cihazlar ile bamsz
transfer ve ambulasyonunu salamak
zin verilen eklem hareket akl derecelerinde
arsz kala eklemi hareketi salamak
Kala evresi kaslarn glendirmek
61

Total Kala Artroplastileri Sonras

Rehabilitasyon
Hastann

genel durumu izin verirse post-op ikinci

gn, yatann yannda ayakta durmaya
balamas salanmaldr
Opere ekstremite zerine ne miktarda arlk
verecei protezin fiksasyon tipine (imentoluimentosuz) ve cerrah tarafndan hastaya
getirilen zel kstlamalara baldr
imentolu total kala protezleri ve imentolu
hemiartroplastilerde kontrendikasyon yoksa
birinci gnden itibaren tam arlkl basma ve
ambulasyon gerekletirilmelidir

62

 imentosuz

protezlerde implantn ilk fiksasyonu

"press fit" yani basnla yerine oturma tarzndadr ve
maksimum salamlk ancak implant iine yeterli kemik
ilerlemesi olutuktan sonra salanr
6 haftann sonunda yeterli salamlkta bir fiksasyon
olduu dnlmekle beraber maksimum stabilite
ancak 6 aydan sonra gereklemektedir
Bu nedenle imentosuz protez operasyonlarndan
sonra genellikle nerilen ambulasyon ekli bir yrte
yardm ile ayaa hi yk vermeden veya cerrah izin
veriyorsa sadece parmak ucuna dokunarak
yrmedir .
63

 Opere

ekstremiteye tam veya ksmi arlk

vermesine izin verilen hastalarda en az iki ay
sreyle yrmeye yardmc bir cihaz
kullanmalar nerilmektedir
Genellikle ilk ay bir yrte veya ift koltuk
deneine gereksinim duyulurken, birinci aydan
sonra tek koltuk denei veya bastona geilebilir
Byk kemik defekti olan veya implant
stabilitesinin iyi olmad bilinen hastalarda
baston kullanm bazen mr boyu gerekebilir
64

Total Kala Artroplastilerinde nlemler

Hastalar ilk birka ay boyunca tuvalette bir ykseltici

kullanmal

Alak, yumuak koltuk ve sandalyelere oturmamal

Oturur pozisyondan ayaa kalkarken ne doru

eilmemeli

Kaladan 90'den fazla eilmemeli

Ayakta dururken ayaklar ar derecede ie ve da

dndrmemeli

Ameliyatl tarafn aya dier ayan nne getirilmemeli

Birinci ay boyunca uyku srasnda bacaklar arasna bir

yastk konulmal ve kalann ar adduksiyona gelmesi
nlenmelidir
65

Hasta kaladan 90'den fazla

eilmemelidir

66

Operasyonu takip eden ilk haftalarda bacaklarn abduksiyonda

tutulabilmesi iin bacaklar arasna bir yastk konulmaldr.

67

Uyurken kalann adduksiyonunu nlemek iin

bacaklar arasna yastk konulmaldr.

68

Total Kala Artroplastileri Sonras

Rehabilitasyon

1-7 gn
lk gnden itibaren gnde iki kez ayakta dik
durma ve yatak kenarnda oturma
lk gnden itibaren bir yrte yardm ve
fizyoterapist gzetiminde ambulasyon
imentolu total kala artroplastisi:
6

hafta boyunca yrte kullanlarak tolere edilebilen

arlkla opere ekstremite zerine arlk vererek
yrme gerekletirilir
6. aya kadar kar ele alnan bir baston ile
ambulasyon gerekletirilir
69

 imentosuz

total kala artroplastisi:

hafta yrte kullanlarak arlk vermeden

veya sadece parmak ucuna dokunarak
yrme eitimine balanr
Takip eden 2-4 hafta boyunca yrte
kullanmaya devam ederek ekstremiteye
verilen arlk miktar arttrlr
Yrte ile emniyetli bir ekilde tam arlkl
basma salandktan sonra 6. aya kadar kar
ele alnan bir baston ile ambulasyon
gerekletirilir
70

Egzersizler:
Ayak

bilei pompalama
zometrik kuadriseps egzersizleri
zometrik gluteal egzersizler
zometrik kala abduksiyon ve adduksiyonu

Ayakta:
Her

iki el ile destek alarak opere ekstremitenin gvdeyi

yana emeden yana almas ve tekrar dier bacak
yanna getirilmesi kala aktif abduksiyon ve adduksiyonu

Supin pozisyonda:
Kala

rotasyonu yaptrmadan yani ayak parmak ular

yukar bakacak ekilde bacan yana almas ve yeniden
kapatlmas
71

Abdksiyon Egzersizleri
zometrik
Supin

pozisyonda baca yana ama-kapama

Ayakta
Yan

baca yana ama-kapama (5-6. hafta)

yatarken baca yukar ama kapama (5-6.

hafta)
Theraband

egzersizleri ve yana basamak kma

(5-6. hafta)
72

73

74

 Germe:

Kala fleksrleri
Supin pozisyonda (Thomas testi pozisyonu):
Kar ekstremite dizi fleksiyona getirilerek gse
yaslanr, opere ekstremitenin dizi ekstansiyon
ynnde gerilir. Bu germe egzersizi gnde 5-6
kez yaplmal ve her seansta 5-6 kez
tekrarlanmaldr
Ayakta: Her iki el yrtete sabitlenerek opere
kala ekstansiyona getirilir, bu srada kar
ekstremitenin kala eklemi ekstansiyon, dizi hafif
fleksiyonda tutularak anterior kapsl zerine
germe uygulanr

75

Ayakta aktif kala abduksiyonadduksiyon egzersizleri

76

77

Transferler:
Yataktan sandalyeye:
Yatak veya sandalyeden kalkarken ne eilmekten
kanlmal
Ayaa kalkarken nce kalalar ne doru atlmal
Yatar pozisyondan oturur pozisyona geerken bacak
bacak zerine atlmamal
Banyoda:
Tuvalet ykselticisi kullanlmal
lk 8 hafta boyunca banyoya transferlerde ikinci bir
kiinin yardm ve gzetiminden yararlanlmal
Abduksiyon yast:
6 hafta boyunca uyurken veya yatar pozisyonda
dinlenirken bacaklar arasna bir abduksiyon yast
konulmaldr
78

Kondsyon Bisikleti: (Sabit bisiklet)

Kardiyopulmoner

ynden bir engeli

bulunmayan ve obezite sorunu olmayan
hastalar 4-7. gnden itibaren sabit
bisiklete bindirilebilir
lk haftalarda bisikletin selesi ar kala
fleksiyonundan kanmak iin mmkn
olduunca yksee ayarlanmaldr
Egzersize geri pedal evirme ile
balanmaldr
79

Sk Grlen Sorunlar
Trendelenburg
Kalada

yry

fleksiyon kontraktr

80

Yry Bozukluklar

Opere

tarafla uzun adm, kar tarafla ksa

adm
Basma

faz sonunda diz fleksiyonu ile

beraber erken ve ar topuk kaldr

Basma

faznn ortasnda ve sonunda

gvdenin ne eilmesi
81

Merdiven
karken

nce salam ekstremite, ardndan

opere ekstremite st basamaa kmal, daha
sonra her iki koltuk denei birden yukar
karlmaldr
nerken ise nce koltuk denekleri alt basamaa
indirilmeli, ardndan opere daha sonra salam
ekstremite alt basamaa indirilmelidir

82