Professional Documents
Culture Documents
ITAP-Ceshtje Te Eksperiences Lidhur Me PSA Dhe MSAII
ITAP-Ceshtje Te Eksperiences Lidhur Me PSA Dhe MSAII
Marreveshjes se Stabilizim-Asociimit”
PERMBAJTJA
Duke patur parasysh marreveshjet e asocimit te perfunduara nga KE, koncepti i asocimit
mund te nenkuptoje:
- ose një marrëdhënie te veçantë për përgatitjen e vendeve të treta për aderim në BE.
- ose një marrëdhënie te veçante per të vendosur marrëdhënie të ngushta/ ose te
privilegjuara ndermjet vendeve te treta me KE.
Pra perfituesit e asocimit jane vendet europiane, vendet jo europiane te Mesdheut ose
vendet AKP (Afrike, Karaibe dhe Paqesor). Asocimi mund te kenaqe partnere shume te
ndryshem.
Po ti referohemi dhe njehere bazes juridike te marreveshjeve te asocimit, na rezulton se
traktati nuk parashikon as efektet, as natyren dhe as intensitetin e lidhjeve qe mund te
krijohen nga nje kuader i tille bashkepunimi.
Per te sqaruar kete koncept do te ndalemi ne etapat qe karakterizojne evoluimin e
marreveshjeve te asocimit dhe ne permbajtjen e tyre.
Keto marreveshje synojne zhvillimin ekonomik dhe social te vendit te asociuar. Ato kane
si synim te mbajne marredhenie te privilegjuara me territore te ish-kolonive te vendeve te
Europes.
Marreveshje te tilla u nenshkruan me vendet e Magrebit gjate viteve 60 apo me vendet e
Afrikes, Karibeve dhe Paqesorit (AKP). Ketu do te citonim konventat e Jaundes qe
lidhnin Komunitetin me vendet afrikane. Keto marreveshje do te zevendesohen nga
Konventa e Lomes e cila shenon fillesen e nje politike komunitare globale per
bashkepunim dhe zhvillim.
Marreveshjet e Lomes garantojne nje akses pothuaj te pakufizuar te produkteve bujqesore
te vendeve AKP ne tregjet europiane por parashikojne edhe bashkepunim ne fusha te tilla
si turizmi, lufta kunder thatesires, mbrojtja e mjedisit, transporti (parashikohen ne
Konventen Lome IV e vitit 1995).
Keto marreveshje kishin si qellim ndihmen per zhvillim ekonomik dhe jo aderimin ne
BE. KE dhe vendi i asociuar parashikonin te vendosnin nje zone tregtie te lire me ane te
kesaj marreveshje. Zona e tregtise se lire mjaftonte per t’i lejuar produketet me origjine
nga keto vende te hynin ne tregun komunitar.
Ne vitet 95 dhe 96 KE nenshkruan marreveshje bashkepunimi me vendet e Amerikes
Latine. Keto vende nuk kane asnje qellim per te aderuar ne KE. Me ane te ketyre
marreveshjeve BE kerkon te forcoje perezencen europiane ne kontinentin europian.
anetare angazhohen per te mbeshtetur reformat e ndermarra nga partneret e tyre duke
intensifikuar ndihmen e tyre dhe duke zgjeruar bashkepunimin ne fushen tregtare,
ekonomike, kulturore, te telekomunikacioneve, e te transporteve. Por thelbi ishte
vendosja e nje zone tregtie te lire ndermjet KE dhe vendeve te asociuara. Marreveshja
parashikon gjithashtu dispozita mbi qarkullimin e lire te punonjesve, dhe inkurajimin e
investimeve. Per me teper, palet parashikonin te zhvillonin ndermjet tyre dialogun politik
dhe bashkerendimin e pozicioneve politike mbi çeshtjet nderkombetare. Ne keto
marreveshje KE kishte perfshire dhe nje klauzole qe parashikonte aderimin e ketyre
vendeve ne te.
Samiti i Kopenhagenit i qershorit 1993 heq cdo dyshim lidhur me aderimin e ketyre
vendeve ne BE. Ky samit parashikon kushtet qe duhet te plotesojne vendet e asociuara
per te aderuar ne BE.
Keto marreveshje iu ofruan pothuaj te gjitha vendeve te Europes Lindore dhe Qendrore.
Ato u pasuruan me leshime tregtare te tjera si dhe pjesemarrje ne programe te KE-se.
Marreveshjet e asocimit u bene instrumenti kyç i strategjise komunitare te aderimit.
Pra rezulton nje uniformitet i kesaj permbajtje e cila tregon nje shqetesim te KE per nje
koherence me te madhe ne marredheniet me jashte.
Permbajtja e MSA-se tregon se per te pergatitur vendet e treta per aderim liberalizimi i
shkembimeve tregtare nuk mjafton, etapa te tjera duhet te kalohen per te realizuar kete
qellim. Keto kane te bejne me politiken e jashtme, drejtesine dhe ceshtjet e brendshme.
Ne kontinentin europian asocimi sherben si nje etape paraprake per aderimin e nje vendi
ne BE. Por duket se asocimi nuk eshte instrumenti i vetem per t’ia arritur qellimit. BE ka
nxjerre instrumenta te tjere tashme sic eshte partneriteti per aderim ose ne rastin e
Shqiperise partneriteti europian. Po t’i refrohemi anetaresimit te vendeve aktualisht
anetare te BE-se si Spanja dhe Austria verejme se ne rastin e Spanjes nuk kishte ndonje
marreveshje asocimi, dhe pavaresisht nga ky fakt Spanja u anetaresua ne KE ne vitin
1986, ndersa Austria qe u anetaresua 9 vjet me vone ishte e lidhur me nje marreveshje te
tille.
Pra mund te themi se nuk ekziston nje lidhje automatike ndermjet asocimit me
Komunitetin dhe aderimit ne BE. Nga ana tjeter asocimi duket se ka luajtur nje rol te
rendesishem ne ruajtjen e lidhjeve te privilegjuara ndermjet KE dhe vendeve te mesdheut
apo te vendeve AKP gje qe tregohet dhe nga kohezgjatja e ketyre marredhenieve.
%
! " #$
&
' (
)
' (
* +
&,,% - .
/ "
" #$ '" $(
)%, 0
1
'0 (
2
3 % #
# " %44&5
3 " #$
! 2
# -
! !
' & (
' %6
#" #$ (6
3 " #$ #
7 "
#$ "
& 3 &8% 0
# !
>
# 7 '0
? " #$ (8
%44)
@
@ ! *
4
* A
: !
" $ A 7
%,
#
A " #$ )%, 0
" #$
A
%& %)
! !
@ ! 3 "
#$ @
! !
!
> ! %44&
8 ! %44&
4 # 3 14 0 # 7 C7
6% # A 6% 7
4
%441 D
%, 0 "
%% " %44&
0 ? :
! ! E
%& : ),, 0 #
: #
" #$
%) C D@ F = G G 2H IA :
: J . &,,,
A !
3
7 K! A
! ! !
# ' &)1 0 ( ' &), 0 (%1
$ " #$
$ F 7
" #$ 7
'(
'( ! ' (
* " + ,
?7 " #$ !
'$( '( :
#$
- ./ " +
%5
A # 0
" ! F
7 7
7@ @
" #$ :
A '%(
'&(
"
3 #$
A
: #$
%>
" + 11 13 , #$ $
%1 CD @ G = G2 I " #
. = 0 ! %444
%5 " #$ #
%6 0 B #
%> C D@
J G G @
G I G "0 %444
" #$ ? !
!
!
?
L #$
+# 13 , #$ )
#
$ !
# @
!
+# #( 1 ( 13 , $#$ :
$
@
4 -# # %# ! 5!& % ( &$#( 1
!
%8
< #
M !
+ "/6 6
: !
%4
! 3
'%(
'&(
. ! " #$ !
?
D
&,
3 -# 0 !
%8 %)
!
&, 3 -
; : 9
! ? %44%
! M
&%
? :
4,
0 " #$
3 % " #$
3 ) 7
!
&&
3
" #$
&)
! < ! !
&1
< 0#
3
! " #$
:
: #$ 7
" #$
! !
: * 7 +
"
&5
-
@ $
! ! @ !
&6
" ! @ !
# * + !
0 :
- " 7/ /6 /
7
$ @ !
" #$
7
&>
! # : " #
$ %, 7
&8
" #$
'$(
'( '=(
'A(
13 ! 8
: !
&4
<
),
0 '< 0( 3
#
3 7 !
)%
" !
A
)&
" #$
!
#
))
" #$
# "
#$
" #$
! 3
)1
" " #$
3 )> " #$
? K$00)5# %441 7 7
@
!
! :
# !
#$
" #$
)6
:
@
)>
A
7
@
#$ ! @
)8
3
3
A "
#$
)4
1,
!
3 1&
), 0
9 !&11 #( ) % ! 1
? "
$
1%
1&
" ! " #$
!
# 3 !
/+ 1 2
)6 .A "P K CD@
J -G G 2 O = I= G
@ %441
)> 3 )8 " $
)8 0 " -.P "
)4 45 Q%, 0
1,C D K$00 @
< " = IA P M # : .
3 45 6 #! 1 7 0 . 82 5 ) 9# . "
1& A G @
J G D A = " &O G &,,%
1)
!
11
!
15
!
" #$
16
"
1>
@ :
" !
16 " #$
3 6) " #$ 7 !
18
3 " #$
14
#
F
:
:
5,
!
5%
D
"
" #$ '(
F '( #
'(
" #
$ 3
5&
1) 3 6) " $
11 3 )6 6% " $
15 : 7 !
'KPA ) %486 66R85 - &%&% D N
(
16 3 16 " $
1> '%, =#),8R4) = - #&,4>(
18 0 # ' )4 1( K! !
C
I'=PA &6
%48& (
14 3 1> " $
5, SD IT
5)
A " #$
51
?
! " #$
#$ @
' (
A
55
3
! " #$
* +
!
" #
$
7
56
* + "
3 !
#$
3
5>
#
58
! U
7
' (
D
54
!
6,
# 0
!
: 7
6%
!
! K
#
.
7 .
!
3
6&
"
3 >%
" #$
8% 8& 8>
0 # ! @
&
7
! !
)> 0 #
'
3
: !
' >1(
! :
!
'
:
:
6)
61
3
: !
65
M F
66 *+
: ( )
! 7 3 7
68
! :
7 3
!
3 " $
7
$
64
>,
<0
- ! &( ( :& #
7 '%( '&(
,- $
6) 3 1& " $
61 KPA )% %4>1 =
65 3 >) " $
66 C J N I: = K A <F J !: %448
6> KPA - N &, %4>4 %&,R>8
68
7 7
>&
" #$ 0
>)
! 7 3
! !
>1
3 !
! 0 $ 0 ?
0 # ! ! ! 0
! 7
7 : !7
!
>5
.'
0 ! " #
>6
$ 0 BB 0 #
* +' %>>#%8%(>> ! !
6 6
" #$
>8
! :
7
>4
A !
! "
#$
$
A ! " #$
! 7
U ! " #
$ '$(
!7 '(3
" #$
'=(
! 1% & 1 ( 9 !&11 11
8,
3
8%
! ! 7
8&
A
!
!
8)
: !
! "
81
$ : #
85
7
! '%( '&(
!
86
7
8>
3
!
!
" !
! 7 &,V
88
%,V $ "
8, = GJ = : D K -A ! &,,,
8% 3 &) 0 #
8& 3 &8 0 #
8) " !
" $ ! " $
3 " # ! 4 &,,%
81 D
" !
853 %6 " $
86D ! " $ "
8> 3 %4 " $ '3 %8 " $
" (
88 2 W
! '
! (
! "
#$
! !
"
84
! !
: " #$
!
4,
!
: 7
:
A " #$ "
!
! 3
" "
! :
! !
! 7 : * ! +
! &,V ! '
( &,V ! 7 '
F ( 0
'0A:(4% 4&
: ) " "
! : !
4)
!
! K " $
84 3 &6 " $
4, 3 &> " $
4% : &) 0 # 0A:
$
!
4&3 &> & " $ "
4) ! 7
3
@
41
M
45
$ !
!
" #$
!
-
!
!
! &( :( ($
Marrëveshja e Stabilizim-Asocimit nëpërmjet programit CARDS46 parashikon vazhdimin
e ndihmës financiare për Shtetin e asociuar me qëllim që ky i fundit të arrijë objektivat e
vendosura nga marrëveshja4>. Bashkëpunimi financiar do të mund të mbështesë reformat
demokratike, ekonomike dhe institucionale të Shtetit të asociuar në përputhje me procesin
e stabilizimit dhe të asocimit. Ai mund të jetë i dobishëm për aspektet e ndryshme të
harmonizimit të legjislacionit dhe të politikave të bashkëpunimit të parashikuara nga
marrëveshja. Nga ana e vet, shteti duhet të zhvillojë aftësitë e tij për të koordinuar ashtu
si duhet ndihmat e BE-së dhe për t’i përdorur ato në mënyrë efikase.
41 3 >% A " $
45 3 >1 " $
46 *= !$ - A + *3
I
4> 0 B " $ *; +$ < 0"=
$ : &,,&