UNIVERSITI SAINS MALAYSIA

PANDUAN KULIAH (KAMPUS INDUK)

SHE101/2 HUBUNGAN ETNIK

Semester I
Sidang Akademik 2010 - 2011

MAKLUMAT KURSUS

Kuliah : Selasa
Masa : 8.00 – 10.00am
Tempat : DTSP
Penyelaras Kursus : Dr. Mohamad Zaini Abu Bakar (samb. 3346; email : zainiab@usm.my)
Penyelaras Mengikut Pusat Pengajian:
Prof. Zarita Zainuddin (Pusat Pengajian Sains MATEMATIK) x 3940; zarita@cs.usm)
Dr. AileenTan Shau Hwai (KAJIHAYAT), (aileen@usm.my)
Cik Lena Lie Pek Hung @ Lee Pek Hung (Pusat Pengajian SENI; (phlie@usm.my)
Dr. Khairul Anuar Mohd Shah (P.P. PENGURUSAN; x 2528; khairulms@usm.my
Dr. Shardy Abdullah (Pusat Pengajian PPP [HBP]); shardy@usm.my
Dr. Afidah Abdul Rahim (Pusat Pengajian Sains KIMIA; x 3548; afidah@usm.my)
Dr. Mohamad Zaini Abu Bakar (P.P. Sains KEMASYARAKATAN; x 3346; zainiab@usm.my)
Dr. Siti khaotijah (Pusat Pengajian Sains Komputer) sitijah@cs.usm.my
Penyelaras Kampus Kubang Krian:
Dr. Maliki Hanapi (KESIHATAN), maliki@kck.usm.my

Status Kursus: Kursus ini bernilai 2 kredit dan kursus WAJIB untuk semua pelajar USM mulai
ambilan Sidang Akademik 2005/06. Kursus ini dikelompokkan sebagai kursus Universiti (kod U) dan
gred minimum yang harus dicapai oleh pelajar ialah C; pelajar yang gagal mencapai gred minimum
wajib mengulang kursus ini sehingga mencapai gred yang dikehendaki. Oleh yang demikian, anda
dinasihati supaya memberi perhatian dan usaha yang sewajarnya.

Pendaftaran (kampus Induk): Untuk Semster I Sidang Akademik 2009/10, hanya pelajar dari Pusat-
Pusat Pengajian berikut sahaja yang dibenarkan mendafatar kursus ini; sekiranya pelajar dari Pusat
Pengajian lain mendaftar kursus ini, pendaftaran ini akan dibatalkan secara otomatis. Di Kampus
Induk dan kampus Kesihatan Pusat Pengajian berkaitan ialah:

Pusat Pengajian Sains MATEMATIK Pusat Pengajian Sains KAJIHAYAT

Pusat Pengajian SENI Pusat Pengajian PENGURUSAN
Pusat Pengajian Sains KIMIA Pusat Pengajian Sains KEMASYARAKATAN
Pusat Pengajian PBP (HBP) Pusat Pengajian Sains KESIHATAN

Taklimat Praktikum: Semua pelajar diminta berjumpa penyelaras SHE101 pusat pengajian masing-
masing untuk mendengar taklimat berkaitan PRAKTIKUM. Semua pelajar wajib mengikuti taklimat ini.

Pengenalan

Kursus ini bertujuan meningkat dan memperkukuhkan kefahaman pelajar terhadap konsep, asas dan
cabaran kepelbagaian budaya masyarakat Malaysia. Kuliah kursus ini akan cuba menjelaskan
konsep asas hubungan etnik dan praktis pengurusan hubungan etnik dalam kerangka Masyarakat
Malaysia yang pelbagai budaya.

-1-
Objektif dan Hasil Pembelajaran :

Objektif Hasil Pembelajaran

1. Meningkatkan kefahaman pelajar
berkenaan permuafakatan sosial di
Malaysia dan asas keharmonian
hubungan etnik.
2. Mengukuhkan kefahaman pelajar
terhadap cabaran kepelbagaian budaya
di Malaysia.
3. Mendekatkan pelajar dalam interaksi
dengan masyarakat
1. pelajar berkeupayaan menganalisis
bentuk-bentuk permuafakatan sosial
(C4)
2. Pelajar dapat mengenalpasti jenis-
jenis cabaran yang wujud daripada
kepelbagaian budaya di Malaysia (P4)
3. Pelajar berkebolehan menyesuaikan
diri dalam masyarakat (TS1)

Masa Pertemuan Pengajaran dan Pembelajaran

Masa Pertemuan Pengajaran dan Pembelajaran ialah dalam dua bentuk:

 Kuliah (lihat di bawah)

 Tutorial/Praktikum/Penyelidikan/Kerja Lapangan (lihat edaran berasingan;
diedarkan semasa taklimat oleh Pusat Pengajian masing-masing)

Penilaian

Penilaian ialah dalam 2 bentuk:

[1] PEPERIKSAAN AKHIR: 40% (1 jam peperiksaan; 40 soalan objektif)

[2] TUTORIAL/PRAKTIKUM/PENYELIDIKAN/KERJA LAPANGAN: 60%. Lihat Panduan
berasingan yang disediakan oleh Penyelaras Pusat Pengajian masing-masing

Pelajar yang gagal melengkapkan kedua-dua komponen penilaian ini akan diberi gred X*.

Sinopsis

Kursus ini merupakan pengantar kepada hubungan etnik di Malaysia. Kursus ini dirangka dengan
tiga objektif utama: (1) memperkenalkan kepada pelajar terhadap konsep asas dan praktis
persemuafakatan sosial di Malaysia, (2) untuk mengukuhkan kefahaman asas terhadap cabaran
dan masalah dalam masyarakat berbilang etnik, dan (3) untuk memberikan kefahaman dan
kesedaran dalam menangani kompleksiti hubungan etnik di Malaysia. Di akhir kursus ini pelajar
diharapkan berupaya untuk mengenalpasti dan mengaplikasikan kemahiran untuk menganalisis
isu-isu yang berkaitan dengan hubungan etnik di Malaysia.

Kandungan Kursus (Tajuk Kuliah & Pembelajaran Bersemuka)

Minggu Tajuk
1 Taklimat Ringkas Kursus dan Praktikum
Kuliah : Konsep-Konsep Asas Hubungan Etnik
2 Hubungan Etnik di Malaysia : Perspektif JPNIN
3 Hubungan Etnik dlm Konteks Perlembagaan
4 Hubungan Etnik dalam konteks Antarabangsa
5 Hubungan Etnik Dalam Konteks Pembangunan Ekonomi
6 Hubungan Etnik di Sabah dan Sarawak & Globalisasi

-2-
7 Agama dan Masyarakat serta Islam Hadhari
8 Hubungan Etnik Dalam Konteks Masyarakat Sivil

Praktikum dan Penyeliaan (Aktiviti Pembelajaran Tidak Bersemuka) SCL

Minggu Aktiviti
Pertama Taklimat penyelaras/pensyarah PTJ
Ke-2 * Perbincangan dlm kumpulan utk perancangan Projek
Ke-3 *Perbincangan dalam kumpulan untuk perancangan Projek
Ke-4 *Kajian lapangan dan penulisan laporan
Ke-5 *Kajian lapangan dan penulisan laporan
Ke-6 *Penulisan laporan akhir
Ke-7 Cuti antara semester
Ke-8 *Penulisan laporan akhir
Ke-9 *Mengemaskinikan laporan akhir
Ke-10 Menyerahkan laporan akhir
Ke-11 Pemarkahan oleh penyelia
Ke-12 Pemarkahan oleh penyelia
Ke-13 Markah diserahkan kepada pusat pengajian
Ke-14 Memasukkan tajuk dan abstrak tugasan ke dalam sistem pengkalan data
SHE101.
* pelajar dinasihatkan untuk berjumpa dengan penyelia masing-masing.

Bahan Rujukan

Rujukan Utama :

1. Samsul Amri Baharuddin (ed), Modul Hubungan Etnik, Jabatan Pengurusan Pengajian
Tinggi, Penerbitan UPENA, 2006.
2. Miall, H. (1992), The Peacemakers: Peaceful Settlement of Disputes Since 1945,
MacMillan, London.
3. Kamarulzaman Askandar, (2006), Budaya Perdamaian Budaya Kita, Research and
Education for Peace, School of Social Sciences, Universiti Sains Malaysia, Pulau Pinang.
4. Oliver Ramsbotham, Tom Woodhouse, Hugh Miall, (2005), Contemporary Conflict
Resolution, MacMillan, London.
5. Abdul Aziz Bari, (2000), Perlembagaan Malaysia:Asas-asas dan Masalah, Kuala
Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka.

Rujukan Pilihan (Mengikut Kuliah dan aktiviti Praktikum)

Kuliah 1 & 2

(a) The Malaysia Proclamation. Read by the prime Minister, Tunku Abdul Rahman.
(b) Hanapiah Arshad et. Al. (2003) An Overview of Ethnic Relations in Malaysia. Dalam
Jabatan Perpaduan Negara, Membina Bangsa Malaysia (Jilid 1). Selangor:
Jabatan Perpaduan Negara, Kementerian Perpaduan Negara dan Pembangunan
Masyarakat.
(c) Khoo Kay Kim (2003) Perpaduan Melaka Abad Ke 15 dan Masa Kini: Satu
Perbandingan. Dalam Jabatan Perpaduan Negara, Membina Bangsa Malaysia
(Jilid 1). Selangor: Jabatan Perpaduan Negara, Kementerian Perpaduan Negara
dan Pembangunan Masyarakat.

(d) Mohamed Yusoff Ismail (2003) Pendahuluan: Perpaduan Negara dan Pembentukan
Bangsa Malaysia. Dalam Jabatan Perpaduan Negara, Membina Bangsa
Malaysia (Jilid 1). Selangor: Jabatan Perpaduan Negara, Kementerian
Perpaduan Negara dan Pembangunan Masyarakat.
-3-
 (e) Mahathir Mohamad (2003) Membina Bangsa Malaysia. Dalam Jabatan Perpaduan
Negara, Membina Bangsa Malaysia (Jilid 1). Selangor: Jabatan Perpaduan
Negara, Kementerian Perpaduan Negara dan Pembangunan Masyarakat.
(f) Ting Chew Peh (1983) Konsep Asas Sosiologi. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka. [Konsep berikut: etnik, ras, masyarakat majmuk, masyarakat massa,
prasangka, akomodasi, asimilasi, diskriminasi, etnosentrisme, ideology, integrasi
social, kelas social, kelompok social, kerjasama, keseimbangan social,
kesepaduan social, komuniti/masyarakat (gemeinschaft/gesellschaft), konflik
social, nilai, norma social].
(g) Shamsul Amri Baharuddin (2003). Pendahuluan: Pembentukan Identiti di Malaysia:
Konsep, Pengalaman dan Masa Depan. Membina Bangsa Malaysia. Dalam
Jabatan Perpaduan Negara, Membina Bangsa Malaysia (Jilid 1). Selangor:
Jabatan Perpaduan Negara, Kementerian Perpaduan Negara dan Pembangunan
Masyarakat.

Kuliah 3 & 4

(a) Chandra Muzaffar (2005) The Golden Rule of Life. Dalam Global Ethnic or Global
Hagemony: Reflections on Religion, Human Dignity and Civilisational Interaction.
London: ASEAN Academic Press.
(b) Malik Bennabi (2002). Religion and Sosial Relations. Dalam On the Origins of Human
Society: The Sosial Relations Network. Kuala Lumpur: Islamic Book Trust.
(c) Osman Bakar (1997). Islam and Civilizational Dialogue: The Quest for a Truly Universal
Civilization. Kuala Lumpur: University of Malaya Press.

(a) Wan Asna Wan Mohd. Nor (1999) Political and Economic Accomodation in Peninsular
Malaysia. Dalam B.N. Ghosh and Muhammad Sukri Salleh (eds.), Political Economy of
Development in Malaysia. Kuala Lumpur: Utusan Publications.
(b) Nazaruddin Mohd Ali et. Al. (2003). Malaysian Studies. Selangor: Pearson-Prentice Hall.
Chp. 7: Important Provisons in the Malaysian Constitution.
(c) Nazaruddin Mohd Ali et. Al. (2003). Malaysian Studies. Selangor: Pearson-Prentice Hall.
Chp. 10: Rukun Negara: The National Ideology.
(d) Mohammad Agus Yusoff (1992). Characteristics of the Communla Groups in Malaysia.
Dalam Mohammad Agus Yusoff, Consociational Politics: The Malayasian Experience.
Kuala Lumpur: Perikatan Pemuda Enterprise.

Kuliah 5

(a) Ariffin Omar (2004) Origins and Development of the Affirmative Policy in Malaya and
Malaysia: A Historical Overview. Kajian Malaysia: Journal of Malaysian Studies. Vol.
XXI, Nos. 1 & 2. July/December.
(b) Richard Mason and Jayum A. Jawan. (2004) The Bumiputera Policy and “Dayakism”: An
Interpretation. Kajian Malaysia: Journal of Malaysian Studies. Vol. XXI, Nos. 1 & 2.
July/December.
(c) Madeline Berma (2004) Towards the National Vision Policy: Review of the New
Economic Policy and New Development Policy Among the Bumiputera
Communities in Sarawak. Kajian Malaysia: Journal of Malaysian Studies. Vol. XXI, Nos.
1 & 2. July/December.
(d) Bilson Kurus and Wilfred M. Tangau (2004) Towards the National Vision Policy: Review of
the New Economic Policy and New Development Policy Among the Bumiputera
Communities in Sabah. Kajian Malaysia: Journal of Malaysian Studies. Vol. XXI, Nos. 1
& 2. July/December.
(e) Lee Kam Hing (2004) The Bumiputera Policy: Chinese Views and Perspectives. Kajian
Malaysia: Journal of Malaysian Studies. Vol. XXI, Nos. 1 & 2. July/December.
(f) K. Anbalakan (2004) The New Economic Policy and Further Marginalization of the
Indians. Kajian Malaysia: Journal of Malaysian Studies. Vol. XXI, Nos. 1 & 2.
July/December.
(g) Cheah Boon Kheng (2004) The Bumiputera Policy and Nation Building. Kajian Malaysia:
Journal of Malaysian Studies. Vol. XXI, Nos. 1 & 2. July/December.

-4-
 (h) Jayum A. Jawan (1994), Iban Politics and Economic Development: Their Patterns and
Changes. Bangi, Penerbit UKM.
(i) _________, Poverty, Household Status and Women in the Informal Sector: A Structural
Analysis.

Kuliah 6

(a) Francis Loh Kok Wah (2005), “Towards Peacebuilding in Asia’s Plural Society”, dalam
Promoting a Culture of Peace, Kuala Lumpur, Cahayasuria Comm. Centre.
(b) Jacques Bertrand (2001); Ethnicity & Political Change, dalam Democracy, Human Rights &
Civil Society in Southeast Asia, Toronto, Joint Centre for Asia Pacific Studies.
(c) Zawawi Ibrahim (2004), “Globalization and National Identity: Managing Ethnicity and Cultural
Pluralism in Malaysia”, dalam Xuichiro Sato (ed), Growth and Governance in Asia,
Asia Pacific Centre for Security Studies

(d) David S. Gibbons (1979), “Perpaduan Nasional & Kepelbagaian Kebudayaan di Malaysia”,
dalam Syed Ahmad Hussein & Y. Mansor Marican (eds), Integrasi Politik: Kumpulan
Rencana Pilihan, K.Lumpur, DBP.
(e) Donald L.Horowitz (2005), “Political Goals and First-Past-The-Post”, dalam Mavis
Puthucheary & Noraini Othman, Elections and Democracy in Malaysia, Bangi,
Penerbitan UKM.
(f) Cheah Boon Kheng (2004), “Ethnicity & Contesting Nationalism in Malaysia”, dalam Cheah
Boon Kheng (ed), The Challenge of Ethnicity: Building a Nation in Malaysia,
Singapore; Marshall Cavendish.
(g) Johan S. Abdullah (2004), “Malaysian Multicultural Policy and Practices: Between
Communalism and Consociationalism”, dalam Cheah Boon Kheng (ed), The Challenge
of Ethnicity: Building a Nation in Malaysia, Singapore; Marshall Cavendish.

Kuliah 7

(a) Seligman, Adam B.(1992) , The Idea of Civil Society, Princeton: Princeton University Press.
(b) Kaviraj S., and Khilnani S. (eds.) (2001), Civil Society: History and Possibilities (Cambridge:
Cambridge University Press.
(c) McGarry J., and O'Leary B (eds.) (1993), The Politics of Ethnic Conflict Regulation London:
Routledge.

(d) Nik Mohd. Rosli (2005), “Masyarakat Islam Hadhari Yang Seharusnya Dijelmakan”, dalam
Pembangunan Masyarakat Islam Hadhari, Pusat Pemikiran dan Kefahaman Islam,
UiTM, Shah Alam.
(e) Hj. Azam Hamzah (2005), “Keharmonian Agama di Malaysia: Perspektif Islam Hadhari”,
dalam Pembangunan Masyarakat Islam Hadhari, Pusat Pemikiran dan Kefahaman
Islam, UiTM, Shah Alam.
(f) Dato’ Dr. Ismail Ibrahim (2005), “Islam Hadhari dan Pembangunan Islam di Malaysia’, dalam
Pembangunan Masyarakat Islam Hadhari, Pusat Pemikiran dan Kefahaman Islam,
UiTM, Shah Alam.
(g) Hj. Musa Ahmad (2005), Toleransi Dalam Perspektif Islam Hadhari”, dalam Pembangunan
Masyarakat Islam Hadhari, Pusat Pemikiran dan Kefahaman Islam, UiTM, Shah Alam.

Bacaan Tambahan

1. Syed Mohamad Naquib Al-Attas. 1971. Islam dan Sejarah Kebudayaan Melayu. Bangi: UKM.

2. D.Y.U. Wu, H. MacQueen & Yamamoto Y. (Ed.) 1997. Emerging Pluralism in Asia and the
Pacific. Hong Kong: The Chinese University of Hong Kong. Pp. 67-83.

3. Azmi Aziz & Shamsul A.B. 2004. 'The religious, the plural, the secular and the modern: a brief
critical survey on Islam in Malaysia'. Inter-Asia Cultural Studies.Volume 5. Number 3.
December.

-5-
4. Jomo, S. 1998. Pembangunan Ekonomi dan Kelas Sosial di Semenanjung Malaysia. Kuala
Lumpur: Dewan Bahasa dan Pusataka.

5. Wan Mohd Nor Wan Daud. 2001. Pembangunan di Malaysia. Kuala Lumpur. ISTAC.

6. Harrison, Paul. 1987. Inside the Third World: With a Revised Overview. New York: Peguin
Books. (Lihat Chap.3, The Westernization of the world, Pp. 46-60).

7. Luhman, Niklas. 1995. The World Society as a Social System. Dlm. Donald McQuarie.
Readings in Contemporary Sociological Theory: From Modernity to Post-
modernity. New Jersey : Prentice-Hall Inc. Pp. 29-35.

8. Liang Liji, 1996. Hubungan Empayar Melaka-Dinasti Ming Abad ke 15. Bangi. Penerbit: UKM.

9. Turner, J.H. 1974. The Structure of Sociological Theory. Illinois: The Dorsey Press. (Lihat "The
early system of social action". Pp. 33-43).
10. Gullick, John M. 1988. The Indigenous Political Systems of Western Malaya. Revised Edition.
London: Athlone Press.

11. Milner, A.C. 1982. Kerajaan: Malay Political Culture on the Eve of Colonial Rule. Tucson,
Arizona: The University of Arizona Press.

12. Wolters, O.W. 1980. History, Culture and Region in Southeast Asian Perspectives. Singapore:
Institute of Southeast Asian Studies.

13. Andaya, B. & Andaya, L. 2001. A History of Malaysia. 2nd edition. Honolulu: University of Hawaii
Press.

14. Verma, Vidhu. 2002. Malaysia: State and Civil Society in Malaysia. Boulder: Lynne Reinner
Publishers.

15. Crouch, Harold. 1996. Government and Society in Malaysia. Ithaca, NY: Cornell University
Press. Lihat Chapter 3: "The Government". Pp. 32-35.

16. Mohd. Aris Hj. Othman. 1983. Perkembangan Perlembagaan Malaysia. Petaling Jaya: Fajar
Bakti.

17. Puthucheary, Mavis. 1978. The Politics of Administration: the Malaysian Experience. Kuala
Lumpur: Oxford University Press. Lihat Chapter 3: "The Fusion of Politics and
Administration". Pp. 24-38.

18. Francis Loh Kok Wah & Khoo Boo Teik. 2002. Democracy in Malaysia: Discourses and
Practices. Richmond, Survey: Curzon.

19. Gomez, Edmund T. & Jomo K.S. 1997. Malaysia's Political Economy: Politics, Patronage and
Profits. Cambridge: Cambridge University Press. Lihat Chapter 2: "The New Economic
Policy":, Pp. 24-74.

20. Trorii, Takashi. 1997. "The New Economic Policy and the United Malays National Organization:
With Special Reference to the Restructuring of Malaysian Society", The Developing
Economies. XXXV (3). Pp. 209-239.

21. Snodgrass, Donald R., Zainal Aznam Yusof & Ishak Shari. 2002. Managing Economic Growth
Amid Ethnic Diversity: Malaysia 1970-1990. Cambridge: Harvard University Press.

22. Means, Gordon P. 1991. Malaysian Politics: The Second Generation. Singapore: Oxford
University Press.

23. Abdul Razak Baginda. 2003. Malaysia in Transition: Politics and Society. London: ASEAN
Academic Press.
-6-
24. Andaya, B. & Andaya, L. 2001. A History of Malaysia. 2nd edition. Honolulu: University of Hawaii
Press. Lihat "Chapter 7: Negotiating a new nation, 1942-69", Pp. 256-300.

25. Hirschman, Charles. 1986. "The making of Race in Colonial Malaya: Political Economy and
Racial Ideology". Sociological Forum. Volume 1. No. 2, Pp. 555-582.

26. Cheah Boon Kheng. 2002. Malaysia: The Making of a Nation. Singapore: Institute of Southeast
Asian Studies.

27. S. Ahmad Hussein (et al). 1996. Penyelarasan Dalam Federalisme Malaysia: Kewangan,
Tanah dan Hal Ehwal Islam. Penang: Universiti Sains Malaysia.

28. Syed Mohamad Naquib Al-Alttas. 1972. Islam Dalam Sejarah dan Kebudayaan Melayu. Bangi:
Penerbit Universiti Kebangsaan Malaysia.

29. Gomez, Edmund T. 1999. "Tracing the ethnic divide: race, rights and redistribution in Malaysia".
Dalam Moanna Pfaff-Czarnecka, Darni Rajasingham-Senanayake, Ashis Nandy & Gomez,
Edmund T. (Eds.) Ethnic Futures : The State and Identity in Asia. New Delhi: Sage. Pp.
167-202.

30. Ibrahim, Zawawi (Ed.). 1998. Cultural Contestations: Mediating Identities in a Changing
Malaysian Society. London: Asian Academic Press.

31. Heng Pek Koon. 1997. "The New Economic Policy and the Chinese Community in Peninsular
Malaysia", The Developing Economies. XXXV (3). Pp. 262-292.

32. Shamsul Amri Baharuddin, et al., (eds) 2003. Membina Bangsa Malaysia, (Jld. 1, 2 dan 3).
Jabatan Perpaduan Negara & Universiti Kebangsaan Malaysia, Bangi.

OoOoo

-7-