Professional Documents
Culture Documents
Boä Hôïp taùc Kinh teá vaø Quyõ Phaùt trieån Phuï nöõ
Phaùt trieån Lieân bang Ñöùc Lieân hôïp quoác (UNIFEM)
Tổ chức Quốc tế về
Phát triển Bền vững của Đức (GTZ)
Quyõ Phaùt trieån Phuï nöõ
Lieân hôïp quoác (UNIFEM)
Tổ chức Quốc tế về
Phát triển Bền vững của Đức (GTZ)
Bản tiếng Anh của quyển sách này được xuất bản với sự hợp tác và hỗ trợ của dự
án GTZ “Thúc đẩy quyền của phụ nữ”, đại diện cho Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển
Liên bang của Đức (BMZ).
Tác giả: Lee Waldorf, trên cơ sở nghiên cứu của Shelley Inglis
Con đường tới Bình đẳng Giới: Công ước CEDAW, Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh
và Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDGs)
Bản quyền Quỹ Phát triển Phụ nữ Liên hợp quốc
ISBN: 1-932827-17-X
Bản tiếng Việt do công ty Luck House Graphics Ltd. thực hiện
Tel: 04. 7722346/8312818 * Fax: 04. 7722347
Lời giới thiệu
Trong lịch sử đấu tranh cho việc thực hiện quyền bình đẳng
giới trên thế giới trong vòng vài thập kỷ qua, có ba mốc lớn
cơ bản là:
1. Công ước về xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt đối
xử chống lại phụ nữ (CEDAW) được Đại hội đồng Liên
hợp quốc thông qua năm 1979 và hiện có 185 quốc gia
thành viên.
2. Hội nghị Thế giới lần thứ tư về Phụ nữ được tổ chức
tại Bắc Kinh (Trung Quốc) trong năm 1995 với sự tham
gia của các nhà lãnh đạo quốc gia trên thế giới, hàng
nghìn các tổ chức phi chính phủ đã đề ra Cương lĩnh
Hành động Bắc Kinh trên 12 lĩnh vực.
3. Hội nghị Cấp cao Thiên niên kỷ được Liên hợp quốc tổ
chức trong năm 2000 tại Niu-oóc (Mỹ) với sự tham gia của
các nhà lãnh đạo cấp cao của 189 nước trên thế giới đã
thông qua Tuyên bố Thiên niên kỷ với 8 mục tiêu, trong đó
mục tiêu 3 về thực hiện bình đẳng giới.
Thực ra, các mục tiêu thiên niên kỷ không có gì mới
đặc biệt, mà là sự nối tiếp việc thực hiện 12 lĩnh vực mà
Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và những mục tiêu của
Công ước CEDAW cùng những điều ước quốc tế khác về
quyền con người đảm bảo các quyền của phụ nữ và trẻ
em gái. Cái mới của các mục tiêu thiên niên kỷ là cụ thể, có
định hạn thời gian thực hiện và những chỉ tiêu định lượng.
C ON Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I
Cuốn sách Con đuờng tới Bình đẳng Giới này do Bộ Hợp
tác Kinh tế và Phát triển Liên bang Đức, Tổ chức Quốc tế về
Phát triển Bền vững của Đức (GTZ) và Quỹ Phát triển Phụ nữ
Liên hợp quốc (UNIFEM) sẽ giúp bạn hiểu hơn về mối quan
hệ giữa ba sự kiện trên và tầm quan trọng của việc CEDAW,
Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và các Mục tiêu Thiên
niên kỷ.
Chúng tôi cám ơn Ủy ban Quốc gia về sự Tiến bộ của Phụ
nữ Việt Nam (NCFAW) đã tổ chức dịch, Cơ quan Phát triển
Quốc tế Canada (CIDA) tài trợ việc in bản tiếng Việt của quyển
sách này và xin được trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.
Vũ Ngọc Bình
Điều phối viên Quốc gia
Chương trình CEDAW Đông Nam Á
UNIFEM
CON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
Quỹ Phát triển
Phụ nữ
Liên hợp quốc
(UNIFEM)
Đại hội đồng Liên hợp quốc thành lập Quỹ Phát triển
Phụ nữ Liên hợp quốc (UNIFEM) năm 1976 theo lời kêu
gọi của các tổ chức phụ nữ tham dự Hội nghị Thế giới
lần thứ nhất về Phụ nữ năm 1975 ở Mêhicô.
Trong suốt 30 năm qua, UNIFEM cung cấp hỗ trợ về kỹ
thuật và tài chính cho những sáng kiến về chương trình và
chiến lược để đẩy mạnh công việc nâng cao năng lực cho
phụ nữ và bình đẳng giới trên toàn thế giới.
Nhiệm vụ của UNIFEM là:
· Hỗ trợ những hoạt động đem lại lợi ích cho phụ nữ phù
hợp với các ưu tiên của quốc gia và khu vực.
· Đóng vai trò phục vụ là cơ quan xúc tác, với mục tiêu
đảm bảo sự tham gia phù hợp của phụ nữ trong các
hoạt động phát triển từ giai đoạn ban đầu.
· Giữ vai trò sáng tạo và xúc tác trong sự hợp tác phát
triển của toàn hệ thống của Liên hợp quốc theo Nghị
quyết GA 29/125.
Với việc lấy quyền con người của phụ nữ làm trung tâm,
UNIFEM chú trọng vào những hoạt động tăng cường và xây
dựng năng lực, phát triển pháp luật và chính sách, tuyên
truyền vận động cho việc thực hiện các quyền con người
của phụ nữ theo tinh thần và khuôn khổ của Công ước về
xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ
nữ (CEDAW) tập trung vào bốn mục tiêu chiến lược sau:
C ON Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I
· Giảm nghèo cho phụ nữ.
· Chấm dứt bạo lực đối với phụ nữ.
· Đẩy lùi sự lây lan của HIV/AIDS đối với phụ nữ và trẻ em.
· Đạt được bình đẳng giới trong cả khi có chiến tranh
cũng như trong hoà bình. Đối tác của UNIFEM là các
cơ quan nhà nước, xã hội dân sự, kể cả các tổ chức
phi chính phủ và những tổ chức của phụ nữ.
Bạn có thể tìm hiểu thêm về UNIFEM tại: www.unifem.org
C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H Đ Ẳ NG G IỚ I
Mục lục
Lời mở đầu 1
Chương trình nghị sự Thiên niên kỷ về Bình đẳng Giới 2
Để Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ thúc đẩy
ẢNH CỦA AIZAR RALDES--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY
Mục tiêu 4 và 5:
Giảm tỷ lệ tử vong trẻ em, cải thiện sức khỏe bà mẹ 8
Mục tiêu 6:
Phòng chống HIV/ AIDs, bệnh sốt rét và các bệnh khác 9
Mục tiêu 7: Đảm bảo bền vững về môi trường 10
Mục tiêu 8:
Thiết lập quan hệ đối tác toàn cầu vì sự phát triển 11
Các nguồn tài liệu qua mạng điện tử 12
Danh mục tài liệu tham khảo 13
CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 1
T
uyên bố Thiên niên kỷ và Các
Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ
(MDGs) đã mở ra cánh cửa mới
cho việc thúc đẩy bình đẳng giới.
Với tiềm năng của mình, Tuyên
bố Thiên niên kỷ và MDGs có thể trở thành
phương tiện hóa giải mối ràng buộc dai
dẳng giữa bất bình đẳng giới, sự lãng phí và hỦy hoại tiềm
năng con người của phụ nữ và sự nghèo đói ngày càng gia
tăng. Như đã thừa nhận trong Tuyên bố Thiên niên kỷ, mức
độ giảm đói nghèo đáng kể và bền vững phụ thuộc vào sự
sẵn sàng của chúng ta để đương đầu với thực tế là một nửa
dân số thế giới - phụ nữ và trẻ em đang bị xem là những
đối tượng bị phụ thuộc và yếu thế một cách có hệ thống. Và
chúng ta cần nỗ lực không ngừng để xóa bỏ sự bất bình đẳng
đó bằng những hành động cụ thể.
Vì MDGs đã trở thành tiêu điểm trong chương trình nghị sự
chung của các đối tác phát triển, kể cả cộng đồng hỗ trợ phát
triển, nên MDGs được coi là động cơ thực sự hiệu quả nhằm
tạo ra sự thay đổi. Nhưng điều quan trọng hơn là sự đồng
thuận trong nỗ lực đạt được MDGs phải luôn hướng tới tầm
nhìn của Tuyên bố Thiên niên kỷ. Trong khi MDGs đưa ra các
mục tiêu, chỉ tiêu, chỉ số về giảm nghèo một cách cụ thể, theo
khung thời gian và có thể đo lường được, thì những gì phải làm
lại chưa được mô tả một cách chi tiết. Tuyên bố Thiên niên kỷ
phải được xem là văn kiện định hướng cho chúng ta trong việc
đưa MDGs vào cuộc sống - và thông điệp của Tuyên bố Thiên
niên kỷ là cần phải thúc đẩy các nỗ lực ở
các cấp độ nhằm thực hiện các cam kết
được tuyên bố tại các hội nghị quốc tế cũng
như các chuẩn mực về quyền con người
ẢNH CỦA AIZAR RALDES--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY
2 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
của chúng ta là đề xuất các sáng
kiến theo các khía cạnh khác nhau
nhằm đạt được MDGs. Đại dịch
HIV/AIDS đe dọa nghiêm trọng tới
việc đạt được các mục tiêu khác.
Nếu như hợp tác phát triển không
nhằm hỗ trợ tất cả các mục tiêu, thì
các nỗ lực ở cấp quốc gia có thể
trở thành vô ích. Như cuốn sách này đã đề cập chi tiết thì
bất bình đẳng giới có mối liên hệ mật thiết với mọi thách thức
phát triển mà MDGs đã nêu.
Cuốn sách cũng nhấn mạnh rằng, Công ước Liên hợp
quốc về Xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt đối xử chống
lại phụ nữ (Công ước CEDAW) và Hội nghị Thế giới lần thứ
tư về Phụ nữ tại Bắc Kinh phải trở thành những chuẩn mực
để thực hiện MDGs trên thực tế. Những kinh nghiệm và nhận
thức quý báu về bản chất của sự phân biệt đối xử dựa trên
cơ sở giới và các bước cần tiến hành để đạt bình đẳng giới
được nêu trong Công ước CEDAW và tiến trình của Hội nghị
Bắc Kinh cần được xem xét. Bằng cách sử dụng Công ước
CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh (Cương lĩnh
HĐBK) như một lăng kính để qua đó hiểu rõ và triển khai thực
hiện MDGs, chúng ta có thể đạt được cả hai mục tiêu nâng
cao nhận thức và phát triển một cách hiệu quả nhất.
Quỹ Phát triển Phụ nữ Liên hợp quốc (UNIFEM) và Bộ
Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên bang Đức (BMZ) cùng chia
sẻ quan điểm đã nêu trong Tuyên bố Thiên niên kỷ. BMZ đề
cao tầm quan trọng của việc thực thi các quyền con người
của phụ nữ như là một mục tiêu phát triển và phương tiện
cần thiết nhằm thực hiện mục tiêu giảm nghèo và phát triển
bền vững. UNIFEM xem việc thực thi quyền con người của
phụ nữ nhằm đạt bình đẳng giới như một khuôn khổ toàn diện
và là mục tiêu cao nhất trong mọi hoạt động - từ tăng cường
quyền năng kinh tế đến kiến tạo hòa bình, phòng chống đại
dịch HIV/AIDS và nạn bạo hành đối với phụ nữ. UNIFEM và
BMZ hy vọng rằng công cụ nguồn này sẽ là đóng góp quan
trọng vào lĩnh vực mà chúng ta cùng với những nhà hoạt
động vì bình đẳng giới trên toàn cầu, đang nỗ lực nhằm biến
lời hứa của Tuyên bố Thiên niên kỷ trở thành hiện thực.
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 3
4 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
Ảnh: Những phụ nữ cốt cán
tại một cuộc biểu tình
nhân ngày Lao động Quốc tế
ở Islamabad, Pakistan
C
ác Mục tiêu Phát triển
Thiên niên kỷ được xây
dựng trên cơ sở Tuyên
bố Thiên niên kỷ - một
văn kiện mang tính toàn
cầu thể hiện sự đồng thuận chưa từng
có được 189 quốc gia thành viên Liên
hợp quốc (LHQ) thông qua năm 2000.
Trong Tuyên bố, các quốc gia thành viên đã cùng nhau cam
kết thúc đẩy tầm nhìn toàn cầu nhằm cải thiện điều kiện của
nhân loại trên toàn Thế giới trong các lĩnh vực phát triển và
xóa đói giảm nghèo, hòa bình và an ninh, bảo vệ môi trường,
nhân quyền và dân chủ.
Bản Tuyên bố đã nhấn mạnh đến sự cần thiết phải thúc
đẩy nhân quyền của tất cả mọi người nhằm đạt tầm nhìn đã
vạch ra. Đặc biệt, thúc đẩy quyền của phụ nữ để đạt được
bình đẳng giới được coi là hết sức cần thiết đối với sự tiến bộ
xã hội. Tuyên bố đã nêu một cách rõ ràng cần phải “xóa bỏ
tất cả các hình thức bạo lực đối với phụ nữ và thực hiện Công
ước CEDAW”. Tuyên bố cũng thừa nhận tầm quan trọng của
việc thúc đẩy bình đẳng giới và tăng cường quyền năng của
phụ nữ như là một giải pháp hiệu quả để xóa bỏ nghèo đói,
bệnh dịch và thúc đẩy phát triển bền vững thực sự.
Đồng thời, Tuyên bố Thiên niên kỷ tái khẳng định vai trò
trung tâm của vấn đề bình đẳng giới theo Hội nghị Thế giới
lần thứ tư về Phụ nữ ở Bắc Kinh (1995) và các Hội nghị Thế
giới quan trọng khác như Hội nghị Ri-ô về Môi trường và Phát
triển (1992), Hội nghị Viên về Quyền Con người (1993), Hội
nghị Cai-rô về Dân số và Phát triển (1994), Hội nghị Thượng
đỉnh Thế giới tại Cô-pen-ha-gen về Phát triển Xã hội (1995)
và Hội nghị Is-tan-bun về Định cư (1996). Các hội nghị này
ẢNH CỦA FAROOD NAEEM--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 5
3. Tăng cường bình đẳng nam nữ và nâng cao quyền
năng cho phụ nữ
4. Giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ em
5. Tăng cường sức khỏe bà mẹ
6. Phòng chống HIV/AIDS, bệnh sốt rét và các bệnh
dịch khác
7. Đảm bảo bền vững về môi trường
8. Thiết lập quan hệ đối tác toàn cầu vì phát triển
6 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
MDGs đã đề cập tới việc xóa bỏ bất bình đẳng giới, song
trong khuôn khổ toàn cầu, các mối quan tâm về bình đẳng giới
xuất hiện dưới hình thức hết sức đơn giản. Liệu MDGs có làm
cho cộng đồng quốc tế hiểu một cách sai lệch về các vấn đề
phức tạp cần phải được giải quyết? Các nhà hoạt động trong
lĩnh vực bình đẳng giới đã nỗ lực không mệt mỏi nhằm đảm
bảo rằng nghĩa vụ và cam kết đối với Công ước CEDAW và
Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh phải được thực hiện. Bằng
chứng là cho đến nay có nhiều bộ luật, các điều khoản hiến
pháp, quyết định của các cơ quan tư pháp cũng như các chính
sách, cơ cấu tổ chức của nhiều chính phủ đã mang tính nhạy
cảm giới. Liệu MDGs có làm cho các mối quan tâm và cam kết
bị chệch hướng khỏi các tiến trình bình đẳng giới khá hiệu quả
mà chúng ta đã kiên trì theo đuổi từ lâu?
MDGs có thể tạo thêm nhiều cơ hội, nếu chúng ta giữ
nguyên tinh thần Tuyên bố Thiên niên kỷ và không hạ thấp các
chuẩn mực hiện tại về phân tích giới và các chiến lược bình
đẳng giới cũng như không lược giảm các chu trình bình đẳng
giới có quy mô toàn cầu đã được thiết lập. Các nỗ lực để đạt
MDGs phải được định hướng không chỉ thông qua các mục
tiêu và chỉ tiêu toàn cầu mà quan trọng nhất là thông qua việc
Tuyên bố Thiên niên kỷ thừa nhận tầm quan trọng đặc biệt của
bình đẳng giới đối với những tiến bộ trong phát triển.
Chính vì vậy, cuốn sách này đề xuất một cách tiếp cận mà
qua đó MDGs không chỉ được xem như một chương trình nghị
sự mới và còn là một phương tiện mới đối với việc thực hiện
Công ước CEDAW và Cương lĩnh Hành Động Bắc Kinh.
Chúng ta sẽ đạt được nhiều hơn khi tiếp cận CEDAW, Cương
lĩnh Hành động Bắc Kinh và MDGs như các quy trình hỗ trợ
lẫn nhau. Việc phân tích sâu sắc và toàn diện các hình thức
bất bình đẳng giới trong mọi khía cạnh của đời sống phụ nữ
đã được đề cập trong CEDAW và Cương lĩnh Hành động
Bắc Kinh đồng thời cũng sẵn sàng cho việc triển khai MDGs.
Nhiều chiến lược hiệu quả nhằm đạt bình đẳng giới đã được
xây dựng trong vài thập kỷ gần đây khi triển khai thực hiện
CEDAW cũng như Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và các
phương pháp tiếp cận này có thể được tăng cường sử dụng
trong quá trình thực hiện MDGs. Đây không chỉ đơn thuần là
vấn đề CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh có thể
làm gì cho MDGs. Nếu các cam kết và nguồn lực được huy
động nhằm thực hiện MDGs có thể được khai thác để hỗ trợ
các hoạt động mà chúng ta biết rõ ràng cần phải tiến hành vì
CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh thì những thành
tích thực hiện CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh sẽ
tiếp tục được nhân lên.
Nếu chúng ta hành động, Tuyên bố Thiên niên kỷ có thể đi
vào cuộc sống.
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 7
BÁO CÁO QUỐC GIA VỀ VIỆC
THỰC HIỆN MDGs
B
áo cáo Quốc gia về việc thực hiện MDGs vạch ra
các thứ tự ưu tiên và các phương pháp tiếp cận
mà mỗi một quốc gia thông qua nhằm đạt được
từng Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ. Phần lớn
các quốc gia đã thực hiện MDGs hiện nay đang
trong giai đoạn soạn thảo hoặc bắt đầu soạn thảo báo cáo*.
Quá trình làm báo cáo không chỉ là cơ hội để các nước điều
chỉnh khuôn khổ MDGs toàn cầu cho phù hợp với bối cảnh
quốc gia mà còn góp phần tăng cường mối quan tâm thích
đáng tới khía cạnh bình đẳng giới trong từng Mục tiêu.
Như sẽ được trình bày cụ thể ở phần 2, các vấn đề bình đẳng
giới trong từng mục tiêu của MDGs như bình đẳng giới nghĩa là
gì và cần phải làm gì để đạt bình đẳng giới được liên kết trọn vẹn
với CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và không thay
đổi về khuôn khổ. Đây là một thế mạnh lớn khi kết hợp với MDGs
vì hàng thập kỷ qua, các nhà hoạt động trong lĩnh vực bình đẳng
giới đã cam kết rằng CEDAW và Cương lĩnh HĐBK có thể được
áp dụng một cách trực tiếp. Sau đây là một số bước chính:
Đưa các nhà hoạt động về Công ước CEDAW và
Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh tới bàn họp
Công tác soạn thảo báo cáo quốc gia về tình hình thực
hiện MDGs nên có sự tham vấn rộng rãi các thành phần
liên quan trong xã hội. Cần có các chuyên gia bình đẳng
giới tham gia đóng góp ý kiến và nên bắt đầu từ Công
ước CEDAW và Cương lĩnh HĐBK. Có rất nhiều người ở
các bộ ngành của chính phủ và xã hội dân sự đã tham gia
tích cực vào việc thực hiện và giám sát CEDAW cũng như
thực hiện kế hoạch Hành động Quốc gia về Bắc Kinh.
Phân tích thực trạng triển khai Công ước CEDAW và
Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh
Đối với từng mục tiêu của MDGs, báo cáo nên bắt đầu từ
việc phân tích thực trạng, trong đó đánh giá mức độ đạt
Mục tiêu và những thách thức tới đây. Nhiều thông tin liên
quan đến bình đẳng giới không cần phải tiến hành thu thập
vì chúng đã có trong các báo cáo chính phủ và phi chính
phủ trình lên Ủy ban CEDAW (cũng như trong các báo cáo
khác có thể đang trong quá trình soạn thảo cùng thời gian
với báo cáo MDGs). Bên cạnh đó, đã có các cuộc khảo sát
tiến hành và báo cáo liên quan tới thực trạng bình đẳng
giới ở cấp quốc gia đã được chuẩn bị cho các Hội nghị Bắc
Kinh + 5 và Bắc Kinh + 10. Các báo cáo này chứa đựng rất
nhiều thông tin định tính và định lượng một cách chi tiết về
bất bình đẳng giới ở mỗi quốc gia.
* Thời điểm 2004 - 2005 (chú thích của người dịch)
8 C ON Đ Ư Ờ NG TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
Ảnh: Các bà mẹ và con cái
tại một phòng khám di động ở Zambia.
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 9
trọng như bạo lực đối với phụ nữ, chăm sóc sức khỏe và
tham gia chính trị. Tất cả các nguồn tài liệu này có thể
được sử dụng giúp các quốc gia xác định các biện pháp
bình đẳng giới nhằm đạt được các mục tiêu MDGs.
V
iệc soạn thảo Báo cáo Quốc gia về tình hình thực
hiện MDGs là bước khởi đầu cho tiến trình giám sát
nhằm đảm bảo việc đạt được MDGs và cũng đòi hỏi
việc cập nhật thông tin trong các báo cáo thường kỳ
tiếp theo. Tuy nhiên, trên thực tế còn có 2 quy trình
giám sát khác đối với các cam kết về bình đẳng giới đã và đang
được thực hiện khá hiệu quả. Hai quy trình giám sát sau đây
có tính chiến lược và hiệu lực cao, đang được triển khai và sẽ
vẫn được tiến hành ngay cả khi đạt được MDGs. Việc sử dụng
các quy trình giám sát, đánh giá tình hình thực hiện CEDAWvà
Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh để xác định tiến bộ đạt được,
những trở ngại trong triển khai các biện pháp bình đẳng giới
cần thiết theo MDGs sẽ giúp tăng cường các cam kết quốc gia
và quốc tế về bình đẳng giới.
Các phiên họp của Ủy ban CEDAW
Cứ 4 năm một lần, 179 quốc gia thành viên Công ước
CEDAW (tính đến tháng 10/2004) phải đệ trình báo cáo
lên Ủy ban CEDAW. Hàng năm, Ủy ban CEDAW xem xét
báo cáo do các quốc gia tự đánh giá về những thành tựu
và thách thức nhằm đạt được bình đẳng giới cùng với các
nguồn thông tin tham khảo khác (các báo cáo “bóng” do các
tổ chức phi chính phủ về phụ nữ gửi tới) trong hai phiên họp
của mình. Tại các phiên họp này,sau khi xem xét báo cáo,
Ủy ban sẽ tiến hành đối thoại với các chính phủ và đưa ra ý
kiến kết luận, trong đó xác định những vấn đề tồn tại và đề
xuất các biện pháp mà chính phủ cần phải tiến hành.
Công ước CEDAW đòi hỏi phải xóa bỏ phân biệt đối xử
trong mọi khía cạnh của đời sống phụ nữ để đạt được bình
đẳng giới. Vì vậy, Ủy ban tập trung đánh giá xem các quốc
gia đã thực hiện các sáng kiến về bình đẳng giới nhằm đạt
được MDGs hay chưa cũng như mức độ hỗ trợ về nguồn
lực, tổ chức và tài chính cho các sáng kiến này ra sao. Khi
báo cáo về thực hiện Công ước, các quốc gia thành viên
phải cung cấp thông tin về những biện pháp mới được đưa
ra liên quan tới MDGs. Các tổ chức phi chính phủ về phụ
nữ có thể cung cấp thông tin cả về thành tựu lẫn tồn tại cho
Ủy ban. Khi Ủy ban đề xuất các khuyến nghị thúc đẩy bình
đẳng giới thông qua MDGs thì các khuyến nghị này cần
được xem xét trong quá trình đánh giá MDGs.
10 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
Hội nghị Bắc Kinh + 10
Hội nghị Bắc Kinh + 10 được tổ chức tại Khóa họp lần thứ
49 của Ủy ban Địa vị Phụ nữ (28/2 đến 11/3/2005) là cơ
hội để các nhà hoạch định chính sách cấp cao của các
chính phủ tổng kết hoạt động bình đẳng giới. Mục tiêu
của Hội nghị là đánh giá những tiến bộ trong thực hiện
các cam kết tại Hội nghị Bắc Kinh, xác định những thách
thức hiện tại và các chiến lược phù hợp tiếp theo. Trong
quá trình chuẩn bị, các chính phủ có trách nhiệm đánh giá
những tiến bộ mình đạt được dựa vào mẫu bảng hỏi của
LHQ và các tổ chức xã hội dân sự cũng có cơ hội cung
cấp thông tin mang tính bổ xung. Thông tin về những tiến
bộ đạt được ở các quốc gia được tổng hợp đưa vào báo
cáo toàn cầu do Tổng thư ký LHQ công bố.
Trên cơ sở báo cáo tổng kết cũng như kết quả các
hội nghị trù bị cho Bắc Kinh + 10 ở cấp khu vực, các đoàn
đại biểu chính phủ thống nhất đưa ra các khuyến nghị
chung. Các khuyến nghị của Hội nghị Bắc Kinh + 10 được
đệ trình tại Hội nghị Thượng đỉnh Thiên niên kỷ + 5 (tổ
chức vào tháng 9/ 2005) để thảo luận về các biện pháp
nhằm đạt được MDGs.
Hội nghị Bắc Kinh +10 tạo ra cơ hội thúc đẩy các nỗ
lực vì bình đẳng giới nhằm đạt được MDGs. Thông tin đầy
đủ về các kế hoạch thúc đẩy bình đẳng giới hiện có thông
qua MDGs cùng với đề xuất về các giải pháp hiệu quả
cần được đại diện các chính phủ quan tâm hơn nữa. Các
khuyến nghị mạnh mẽ về bình đẳng giới của Hội nghị Bắc
Kinh + 10 và Hội nghị Thượng đỉnh Thiên niên kỷ là những
công cụ mang tính hiệu lực cao để các quốc gia có những
hành động về bình đẳng giới kiên quyết hơn nữa.
N
ỗ lực thực hiện MDGs đòi hỏi phải có sự hợp tác
toàn diện của các bộ ngành trong chính phủ, các
đối tác phát triển và các tổ chức xã hội dân sự.
Đây là cơ hội tăng cường phối hợp các mối quan
tâm về bình đẳng giới và nâng chúng lên tầm
chính sách và cao hơn. MDGs sẽ góp phần định hướng, tăng
cường giám sát và nâng cao trách nhiệm của các bộ ngành
và các cơ quan chính phủ đối với các mục tiêu và chỉ tiêu cụ
thể. Nếu như những quan tâm về bình đẳng giới được kết
hợp thành công trong thực hiện các Mục tiêu thì quy trình
thực hiện MDGs sẽ giúp lồng ghép sâu rộng hơn vấn đề giới
vào các chương trình, chính sách quốc gia.
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 11
Ảnh: Phụ nữ đang lấy nước tại
một ốc đảo gần Jodhpur, Ấn Độ
B
ình đẳng giới là mối quan tâm xuyên suốt trong Các
Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ nhưng để thành
công vẫn cần phải được thể hiện rõ hơn trong các
mục tiêu, chỉ tiêu và giải pháp chiến lược ở cấp độ
quốc gia. May mắn thay, CEDAW và Cương lĩnh Hành
động Bắc Kinh đã định hướng chi tiết về các vấn đề bình đẳng giới
liên quan, do đó có thể vận dụng cho khớp với các chương trình
nghị sự về MDGs. Để sử dụng CEDAW và Cương lĩnh Hành động
Bắc Kinh cho mục đích trên, việc đầu tiên cần phải làm là xác định
cách thức cụ thể để 3 khuôn khổ hành động này được hài hòa
ẢNH CỦA JEREMY HORNER-- HÌNH ẢNH CỦA PANOS
và hỗ trợ cho nhau. Sau đó là đến việc sắp xếp sơ bộ các vấn đề
bình đẳng giới đã có trong từng mục tiêu đồng thời đưa ra những
nghĩa vụ và cam kết tương ứng theo CEDAW và Cương lĩnh Hành
động Bắc Kinh. Tất nhiên, các ưu tiên, thách thức và biện pháp
giải quyết phù hợp đối với từng quốc gia và khu vực sẽ khác nhau.
Ý kiến kết luận của Ủy ban CEDAW đối với từng nước, Kế hoạch
hành động và đánh giá việc triển khai Kế hoạch hành động quốc
gia theo Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh là những văn bản tham
khảo quan trọng thể hiện sự liên kết giữa CEDAW và Cương lĩnh
Bắc Kinh với MDGs trong đó có sự phản ánh tình hình thực tế của
mỗi quốc gia.
12 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
Liên kết
Các Mục tiêu
Phát triển
Thiên niên kỷ
với CEDAW
và Cương lĩnh
Hành động
Bắc Kinh
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 13
Ảnh: Một người dân nông thôn
đang bán rau trong khu chợ
Thượng Hải
C
ản trở chính mà những
nước đang cố thoát khỏi
bẫy đói nghèo phải đối mặt
là thiếu kỹ năng và trình độ
nguồn lực để tạo ra bước
chuyển đổi, trong đó bất bình đẳng giới
là một trong những nguyên nhân lớn
nhất. Việc rất nhiều phụ nữ không được
tham gia vào các bậc học từ phổ thông
cơ sở đến phổ thông trung học và cao
hơn, không được hưởng lợi từ các dịch
Chỉ tiêu 1 vụ y tế và xã hội cũng như không được tham gia đầy
Giảm một nửa
số người có mức sống đủ vào lực lượng lao động và thị trường lao động đã
dưới một đô la một ngày hạn chế không nhỏ đến việc phát triển các kỹ năng cần
thiết để làm kinh tế. Nhóm Đặc trách Thiên niên kỷ về
Chỉ tiêu 2 Đói nghèo đã chỉ rõ “một trong những rào cản lớn nhất
Giảm một nửa đối với bước chuyển đổi về nhân lực là sự phủ nhận
số người đói ăn
các quyền con người cơ bản của một bộ phận lớn dân
số mà chủ yếu các quyền của phụ nữ”3.
ẢNH CỦA JIN LIU--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY
Việc tiếp cận của phụ nữ tới tư liệu sản xuất và các
nguồn lực thường bị hạn chế. Ví dụ, phần lớn nông
dân nghèo trên thế giới là phụ nữ, nhưng ở nhiều
quốc gia, họ không có quyền hợp pháp để sở hữu
chính mảnh đất đang cày cấy cũng như những tài
sản có thể giúp họ đầu tư tăng thêm thu nhập. Hơn
nữa, sự thất bại hoặc khả năng yếu kém của chính
phủ trong việc cung cấp một cơ sở hạ tầng xã hội
3 NHÓM ĐẶC TRÁCH DỰ ÁN THIÊN NIÊN KỶ VỀ NGHÈO ĐÓI VÀ
PHÁT TRIỂN KINH TẾ
14 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
MỤC TIÊU
CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 15
Xóa bỏ
đảm bảo đã đẩy gánh nặng lao động và chăm sóc gia đình
cho phụ nữ và trẻ em gái nghèo. Đồng thời, sự “nghèo đói
về thời gian” do ngày làm việc quá dài đã hạn chế các cơ hội
tham gia hoạt động tăng thu nhập, công việc cộng đồng và cơ
hội học tập của họ. Phụ nữ nghèo ở cả các nước phát triển
và đang phát triển đều bị ảnh hưởng nặng nề bởi các chính
sách và hoạt động thương mại đang diễn ra - chúng tác động
tới cách thức cung cấp các dịch vụ thiết yếu và nhu cầu về thị
trường lao động, hàng hóa và dịch vụ.
Cụ thể, trong mối liên quan giữa nghèo đói và suy dinh
dưỡng, điều quan trọng cần thừa nhận rằng chỉ tăng trưởng
kinh tế sẽ không thể đem lại giải pháp nếu các điều kiện xã
hội thiếu công bằng và người ta tiếp tục loại trừ phụ nữ và
trẻ em gái bằng việc phủ nhận quyền được tiếp cận bình
đẳng tới lương thực và chăm sóc sức khỏe của họ. Việc bảo
đảm và tăng cường quyền tự chủ về kinh tế cho phụ nữ là
rất cần thiết để bảo vệ nhu cầu dinh dưỡng của bản thân và
con cái họ.
cận với thị trường, tín dụng và công nghệ. Phải lưu ý tới tình
trạng của phụ nữ nông thôn, đặc biệt là bảo đảm quyền bình
đẳng của họ trong sở hữu đất đai cũng như những điều kiện
sống về nhà ở, vệ sinh và cung cấp nước sạch.
16 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
đói nghèo cùng cực MỤC TIÊU
Bảo đảm cho phụ nữ quyền bình Xây dựng các phương pháp luận
dựa trên cơ sở giới và tiến hành
đẳng với nam giới trước pháp luật, nghiên cứu để giải quyết nạn nữ
đặc biệt có quyền và khả năng như hóa sự nghèo đói
nhau trong việc ký kết các hợp đồng (Mục tiêu chiến lược A.4)
và quản lý tài sản (Điều 15)
Tăng cường các quyền và sự độc
Đảm bảo quyền bình đẳng nam nữ lập về kinh tế của phụ nữ, bao gồm
những quyền như nhau trong tất cả khả năng tiếp cận với việc làm,
các lĩnh vực của đời sống kinh tế xã điều kiện làm việc phù hợp và năng
hội, đặc biệt là quyền vay tiền của lực kiểm soát các nguồn kinh tế
ngân hàng và tham gia tất cả các (Mục tiêu chiến lược F.1)
hình thức tín dụng (Điều 13b)
Tạo điều kiện cho phụ nữ được tiếp
Bảo đảm trên cơ sở bình đẳng nam cận với các nguồn lực, việc làm, thị
nữ trong mọi vấn đề liên quan đến trường và thương mại
hôn nhân, gia đình và đặc biệt là vợ (Mục tiêu chiến lược F.2)
chồng có quyền như nhau trong việc
sở hữu, mua sắm, kiểm soát, quản Cung cấp các dịch vụ kinh doanh,
lý, hưởng thụ và sử dụng tài sản đào tạo và tiếp cận với thị trường
(Điều 16.1.h) thông tin và công nghệ, đặc biệt cho
số phụ nữ có thu nhập thấp
Đảm bảo cho phụ nữ nông thôn (Mục tiêu chiến lược F.3)
được đối xử bình đẳng trong cải
cách ruộng đất và tiếp cận các loại Tăng cường năng lực hoạt động kinh
hình tín dụng và vốn vay dành cho tế và các mạng lưới thương mại của
nông nghiệp, các cơ hội thị trường phụ nữ (Mục tiêu chiến lược F.4)
và công nghệ (Điều 14.2.g)
Xóa bỏ sự tách biệt nghề nghiệp
Bảo đảm cho phụ nữ nông thôn theo giới tính và các hình thức
được hưởng các điều kiện sống phân biệt đối xử về việc làm
đầy đủ, nhất là về nhà ở, điều kiện (Mục tiêu chiến lược F.5)
vệ sinh, điện nước, giao thông vận
Tăng cường sự hài hòa giữa việc làm
tải và thông tin liên lạc
và trách nhiệm gia đình của phụ nữ
(Điều 14.2.h)
và nam giới (Mục tiêu chiến lược F.6)
C ON Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 17
Ảnh: Trường làng ở
Ban Saming, Lào
M
ục tiêu giáo dục bảo đảm rằng
đến năm 2015 tất cả trẻ em
trai và trẻ em gái hoàn thành
chương trình giáo dục tiểu học. Trong
vài thập kỷ qua, xu hướng bình đẳng giới
trong giáo dục đã ngày càng trở nên rõ
ràng. Tuy nhiên, hiện nay trên toàn cầu
vẫn còn 150 triệu trẻ em ở độ tuổi 6-11
không được đến trường, trong đó hơn
90 triệu trẻ em gái4 - và ở một số vùng,
ẢNH CỦA JONH VINK--AFP/HÌNH ẢNH CỦA MAGNUM
4 NHÓM VỀ PHÁT TRIỂN VÀ GIỚI CỦA NGÂN HÀNG THẾ GIỚI, 2003:11
18 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
MỤC TIÊU
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 19
của trẻ em gái cần phải được tiến hành. Việc giảm chi phí học
hành (học phí, đồng phục và sách giáo khoa…) đã chứng tỏ
có tác dụng tốt đối với sự tham gia học tập của trẻ em gái.
Đồng thời, cần phải đáp ứng mối quan tâm của các bậc cha
mẹ về nội dung đào tạo và sự an toàn cho các em. Cũng nên
thuê nhiều giáo viên nữ hơn và cải tiến các phương tiện vệ
sinh. Việc vạch trần bạo lực dựa trên cơ sở giới đối với trẻ em
gái ở nhà trường và trên đường đi học là vấn đề cấp thiết cần
phải được giải quyết ngay.
20 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
Đạt được phổ cập giáo dục tiểu học MỤC TIÊU
CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 21
Ảnh: Các nhân viên bầu cử
ở Kabun, Áp-ga-nít-xtăng
đang chuyển hòm phiếu
đến nơi kiểm phiếu
T
ất cả các biện pháp cần tiến hành
nhằm đạt bình đẳng giới và tăng
quyền năng cho phụ nữ đã được
nêu đầy đủ trong Công ước CEDAW và
Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh, cũng
như trong các điều khoản của các văn
kiện và văn bản hội nghị quốc tế5. Các
văn bản này định hướng cho các chính
phủ những khía cạnh quan trọng nhất
về bất bình đẳng giới trong mọi lĩnh vực của đời sống
phụ nữ - bao gồm bạo lực dựa trên cơ sở giới, thiên
Chỉ tiêu 4 kiến về văn hóa, buôn bán và bóc lột làm mại dâm,
Xóa bỏ khoảng cách giới xung đột vũ trang, đời sống chính trị, luật pháp và địa
trong giáo dục tiểu học
và trung học đến năm vị pháp lý, cơ cấu chính phủ, truyền thông, giáo dục,
2005, và trong tất cả các việc làm, chăm sóc sức khỏe, kế hoạch hóa gia đình,
ẢNH CỦA MARAI SHAR--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY IMAGES
cấp học đến năm 2015 nghèo đói, môi trường, đời sống nông thôn cũng như
quan hệ hôn nhân và gia đình. Nếu MDGs được coi
là một phương tiện thúc đẩy các nỗ lực thực hiện các
cam kết toàn cầu và Tuyên bố Thiên niên kỷ khẳng
định tăng cường thực hiện Công ước CEDAW thì yêu
cầu cấp thiết nhất của Mục tiêu 3 là phải thực hiện
Công ước và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh trên
mọi lĩnh vực.
5 CÁC VĂN BẢN NÀY BAO GỒM: HỘI NGHỊ RIO VỀ MÔI TRƯỜNG VÀ
PHÁT TRIỂN (1992), HỘI NGHỊ VIÊN VỀ QUYỀN CON NGƯỜI (1993),
HỘI NGHỊ CAIRO VỀ PHÁT TRIỂN DÂN SỐ (1994), HỘI NGHỊ THƯỢNG ĐỈNH
THẾ GIỚI COPENHAGEN VỀ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI (1995), HỘI NGHỊ ISTANBUL
VỀ ĐỊNH CƯ (1996), HỘI NGHỊ DURBAN VỀ CHỐNG PHÂN BIỆT CHỦNG TỘC
(2001) VÀ HỘI NGHỊ MONTERREY VỀ TÀI CHÍNH CHO PHÁT TRIỂN (2002)
22 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌNH ĐẲ NG G IỚ I
MỤC TIÊU
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 23
Thúc đẩy bình đẳng giới
Tầm quan trọng của việc kích hoạt một chương trình đồng
bộ chứ không phải giải quyết từng phần nhằm đạt bình đẳng
giới đã được nêu trong MDGs. Những vấn đề bình đẳng giới
cấp thiết nhất trong từng mục tiêu sẽ không thể được giải
quyết hiệu quả nếu không có các biện pháp đồng bộ. Ví dụ,
những nỗ lực tăng thu nhập cho phụ nữ không thể chỉ tập
trung vào lĩnh vực luật pháp và chính sách liên quan đến nơi
làm việc và thị trường mà còn phải giải quyết mọi nguyên
nhân sâu xa của bất bình đẳng giới đối với phụ nữ trong giáo
dục, năng lực pháp lý, lên tiếng trước nạn bạo hành dựa trên
cơ sở giới, thiên kiến về văn hóa, sự phân chia lao động theo
giới trong gia đình, những vấn đề lớn hơn của chính sách
kinh tế vĩ mô và sự phân bổ các nguồn lực toàn cầu. Kết hợp
những nỗ lực thực hiện CEDAW và Cương lĩnh Hành động
Bắc Kinh ở mọi khía cạnh là bảo đảm tốt nhất cho những thay
đổi thực sự đối với phụ nữ và những tiến bộ vượt bậc sẽ đạt
được không chỉ trong Mục tiêu 3 mà còn cho tất cả các mục
tiêu vào năm 2015.
những nền tảng này thì những nỗ lực hướng tới bình đẳng
giới sẽ gặp phải nhiều cản trở. Một điều hiển nhiên cần ghi
nhận là cần phải rà soát và sửa đổi hiến pháp và pháp luật,
thiết lập những cơ cấu và quy trình phù hợp trong chính phủ
- bao gồm cả việc thành lập và kiện toàn các bộ máy về phụ
nữ. Hơn thế nữa, trong khi nhiều chính phủ đã chứng tỏ khả
năng sẵn sàng tiến hành những cải tổ cần thiết về luật pháp
và cơ chế thì đáng tiếc vẫn phải thừa nhận rằng nguồn lực và
kinh phí để đáp ứng hiệu quả những cải tổ này lại thường bị
thiếu hụt.
24 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
và tăng quyền năng cho phụ nữ MỤC TIÊU
CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 25
Ảnh: Người phụ nữ và con trai
trong bệnh xá ở Ri-ô de Ja-nê-ri-ô,
Bra-xin
N
hư Nhóm Đặc trách Thiên niên kỷ về
Sức khỏe Bà mẹ và Trẻ em đã lưu
ý, thách thức để đạt các mục tiêu
trên không phải về phương diện kỹ thuật
mà đúng hơn là vấn đề triển khai thực hiện.
Hiện vẫn chưa có các cơ cấu xã hội cần
thiết để phân bổ hiệu quả các dịch vụ sức
khỏe phù hợp. Do đó, cần phải xem xét nhiều hơn về
khía cạnh chính sách đối với khoản tài chính hạn hẹp
và tình trạng thiệt hại của các hệ thống sức khỏe công
Chỉ tiêu 4 cộng do cải cách kinh tế gây ra.
Giảm 2/3 tỷ lệ Một loạt các vấn đề bất bình đẳng giới vốn gắn
tử vong của trẻ em
liền với các cấu trúc trật tự kinh tế, văn hóa và xã hội
ẢNH CỦA ANTONIO SCORZA--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY IMAGES
dưới 5 tuổi
đã và đang là những nguy cơ đối với cuộc sống của
Chỉ tiêu 5 các bà mẹ và trẻ em. Việc phụ nữ mất đi các cơ hội
Giảm 3/4 tỷ lệ về giáo dục đã làm giảm đáng kể khả năng tự chăm
tử vong của bà mẹ
sóc sức khỏe cũng như đảm bảo chế độ dinh dưỡng
hợp lý cho bản thân và con cái họ. Những nơi có tỷ
lệ bé gái sơ sinh tử vong cao đều là những nơi người
dân coi thường trẻ em gái và ưu tiên con trai trong
chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng. Trong vài thập
kỷ qua, mặc dù nhiều chỉ số sức khỏe được cải thiện
nhưng tỷ lệ tử vong của bà mẹ lại ít thay đổi. Nguyên
nhân không chỉ vì thiếu đội ngũ chuyên môn và các
trung tâm y tế sản khoa mà còn do phụ nữ gặp trở
ngại trong việc tiếp cận tới các dịch vụ hiện có, bởi vì
26 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
MỤC TIÊU
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 27
Giảm tỷ lệ tử vong trẻ em,
họ không được kiểm soát các nguồn thu của gia đình, thiếu
quyền ra quyết định và bị hạn chế trong giao tiếp xã hội.
Nhóm Đặc trách Thiên niên kỷ về Bình đẳng Giới đã đề
xuất rằng đối với ngành y tế “các quốc gia nên ưu tiên các
chính sách thúc đẩy tiếp cận toàn diện tới các dịch vụ sức
khỏe sinh sản bao gồm KHH-GĐ, nạo phá thai an toàn, phòng
và chống các bệnh lây truyền qua đường tình dục, các can
thiệp về dinh dưỡng cũng như các chính sách giúp phụ nữ
sinh đẻ an toàn bằng cách đảm bảo các ca sinh đều do cán
bộ y tế lành nghề xử lý và tất cả phụ nữ được tiếp cận tới các
thiết bị y tế trong các trường hợp cấp cứu, trong đó có các ca
tai biến sản khoa nguy hiểm đến tính mạng”6.
CEDAW VÀ CƯƠNG LĨNH HÀNH ĐỘNG
BẮC KINH ĐÒI HỎI ĐIỀU GÌ?
Các chính phủ cam kết trong CEDAW và Cương lĩnh HĐBK
phải tiến hành một loạt các biện pháp liên quan đến cung cấp
các dịch vụ chăm sóc sức khỏe nhằm đảm bảo cho phụ nữ
và nam giới được thụ hưởng một cách bình đẳng. Những nơi
mà nhu cầu chăm sóc sức khỏe của cả hai giới giống nhau thì
bình đẳng trong việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe của
họ phải được đảm bảo. Tuy nhiên, do phụ nữ có nhu cầu, vai
trò và trách nhiệm khác nhau - đặc biệt là đối với việc mang
thai, kế hoạch hóa gia đình, dinh dưỡng và hạnh phúc gia
đình nên các chính phủ cần phải tiến hành thêm biện pháp
ẢNH CỦA ANTONIO SCORZA--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY IMAGES
cần thiết để đáp ứng các nhu cầu đó. Mặt khác, cho dù các
mục tiêu về sức khỏe bà mẹ và tử vong ở trẻ em có mối liên
hệ trực tiếp tới các nghĩa vụ về chăm sóc sức khỏe trong
CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh thì một vấn đề
cũng rất quan trọng là việc bảo đảm bình đẳng giới ở các lĩnh
vực khác cũng phải được thực hiện để phụ nữ được tăng
cường quyền năng đầy đủ giúp họ có thể khai thác mọi lợi ích
từ những dịch vụ y tế hiện có.
6 DỰ ÁN CỦA NHÓM ĐẶC TRÁCH THIÊN NIÊN KỶ VỀ GIÁO DỤC VÀ BÌNH ĐẲNG GIỚI,
NĂM 2004, TRANG 33.
28 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
MỤC TIÊU
CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 29
Ảnh: Một học sinh trường công
lập đang chuẩn bị biểu ngữ lớn
cho lễ kỷ niệm Ngày thế giới
phòng chống AIDS
tại Brasillia, Bra-xin.
H
iện nay, mọi người đều thừa nhận
rằng bất bình đẳng giới là một trong
những yếu tố cơ bản châm ngòi cho
đại dịch HIV/AIDS. Việc chặn đứng và đẩy
lùi lây nhiễm HIV/AIDS phụ thuộc vào sự
thành công của các nỗ lực nhằm xóa bỏ
hàng loạt các vấn đề bất bình đẳng giới dai
dẳng, liên kết với nhau và làm cho phụ nữ
trở thành đối tượng dễ bị lây nhiễm.
Chính những chuẩn mực văn hóa đề
cao trinh tiết của người phụ nữ và phủ nhận
nhu cầu tình dục đã cản trở phụ nữ tiếp cận thông
tin phòng chống căn bệnh này. Sự mất cân bằng về
Chỉ tiêu 7 quyền lực giới làm cho phụ nữ khó thương thuyết
ẢNH CỦA EVARISTO SA--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY IMAGES
Chặn đứng và với bạn tình về các biện pháp tình dục an toàn. Hơn
đẩy lùi lây nhiễm
nữa, tình trạng phụ thuộc về kinh tế và nỗi sợ hãi bị
HIV/AIDS
bạo hành có thể buộc họ phải chấp nhận quan hệ
Chỉ tiêu 8 tình dục không an toàn. Phụ nữ không được chữa
Chặn đứng và trị và chăm sóc đầy đủ bởi vì hai lý do - không được
bắt đầu đẩy lùi tiếp cận trực tiếp tới các dịch vụ này và những dịch
việc mắc bệnh vụ hiện có lại bất tiện và không phù hợp đối với nhu
sốt rét và các
bệnh khác cầu sức khỏe của chị em. Việc chăm sóc gia đình và
bản thân đã trở thành gánh nặng của người phụ nữ,
đẩy gia đình họ vào cảnh đói nghèo cơ cực. Nguyên
nhân là do phụ nữ không được tiếp cận các nguồn
30 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
MỤC TIÊU
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 31
Phòng chống HIV/AIDs,
kinh tế và thiếu sự trợ giúp của xã hội trong lúc khó khăn. Các
chiến lược đối phó với đại dịch HIV/AIDS vẫn chưa đưa được
vấn đề giới một cách rộng rãi vào các biện pháp triển khai vì
phụ nữ chưa được đặt lên hàng đầu trong quá trình xây dựng
chính sách phòng chống HIV/AIDS.
32 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
bệnh sốt rét và các bệnh khác MỤC TIÊU
CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 33
Ảnh: Bà mẹ và con gái trên cánh
đồng kê cạnh nhà máy điện
ở tỉnh Shanxi, Trung Quốc
D
o tình trạng phân chia lao động
theo giới nên phụ nữ ở nhiều nơi
trên thế giới phải gánh vác các
công việc bắt đầu của nhà nông, việc
lấy nước, tìm kiếm chất đốt và nấu ăn
cho gia đình. Suy thoái môi trường cùng
với tình trạng thiếu tiếp cận và khả năng
kiểm soát các nguồn tài nguyên thiên
nhiên đã tác động rất xấu tới phụ nữ.
Một ví dụ là hàng loạt nguyên nhân như ô nhiễm môi
trường, tư nhân hóa các dịch vụ khai thác nước, vận
Chỉ tiêu 9 chuyển khó khăn, và các áp lực gia tăng dân số làm
Lồng ghép các cho việc cung cấp nguồn nước sạch giảm sút và điều
nguyên tắc này đang càng trở thành gánh nặng đối với phụ nữ.
phát triển bền vững
vào các chương trình và Việc phụ nữ và trẻ em (phần lớn là trẻ em gái) phải
chính sách quốc gia và đi rất xa để lấy nước càng đẩy họ vào cảnh dễ bị bạo
tái tạo lại những nguồn lực, ngày làm việc kéo dài và bị hạn chế thời gian
tài nguyên đã mất
dành cho lao động sản xuất và tăng thu nhập. Vì thế,
các trẻ em gái có thể buộc phải bỏ học để đi lấy nước
Chỉ tiêu 10 cho gia đình. Nhiều phụ nữ làm việc quá sức buộc
Giảm một nửa
tỷ lệ người không
phải chấp nhận lấy nước kém chất lượng bị ô nhiễm,
ẢNH CỦA MARK HENLEY--AFP/HÌNH ẢNH CỦA PANOS
được tiếp cận có thể đe dọa sức khỏe gia đình họ. Hơn nữa, nơi nào
thường xuyên tới mà HIV/AIDS đã xâm nhập vào hộ gia đình thì việc
nguồn nước sạch thiếu nguồn nước cần thiết để chăm sóc các thành
viên gia đình có thể vắt kiệt sức lực của người chăm
Chỉ tiêu 11 lo chính là phụ nữ và làm cho số người chết vì căn
Tới năm 2020, bệnh này tăng lên.
cải thiện
điều kiện sống Với những trách nhiệm nêu trên, phụ nữ đã có
của ít nhất 100 thêm hiểu biết về tính bền vững của môi trường và
triệu người ở khu đóng vai trò trung tâm trong môi trường sống của họ.
nhà ổ chuột Tuy nhiên, tình trạng bất bình đẳng giới và phân biệt
đối xử đã xóa đi quyền quyết định cần thiết của phụ
34 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
MỤC TIÊU
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 35
nữ trong các giải pháp nhằm đạt mục tiêu 7. Ví dụ, ở những
nơi mà quyền sở hữu đất đai của phụ nữ không được đảm
bảo thì phụ nữ chắc chắn sẽ không tiếp cận được tới thông
tin, công nghệ và các nguồn lực giúp họ tham gia tích cực
vào các hoạt động phát triển môi trường bền vững. Vì vậy
Nhóm Đặc trách Thiên niên kỷ về Môi trường đã lưu ý rằng
“khi phụ nữ thiếu hiểu biết, thiếu phương tiện hoặc quyền
quản lý nguồn tài nguyên thiên nhiên mà họ trực tiếp liên
quan thì sẽ có nhiều khả năng xảy ra suy thoái các nguồn
tài nguyên ”7. Và việc thiếu quyền kiểm soát trực tiếp tới các
nguồn lực này thể hiện rõ hơn ở các cấp ra quyết định cao
hơn. Ở đó, phụ nữ và các vấn đề của họ tiếp tục bị bỏ qua
trong mọi khía cạnh của quá trình xây dựng chính sách và ra
quyết định về quản lý, bảo tồn và giám sát tài nguyên thiên
nhiên và môi trường.
trường và cho phép họ tiến hành những việc cần thiết để cải
thiện môi trường sống.
8 NHÓM ĐẶC TRÁCH DỰ ÁN THIÊN NIÊN KỶ VỀ BỀN VỮNG MÔI TRƯỜNG , TRANG 16,
NĂM 2004.
36 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
Đảm bảo bền vững về môi trường MỤC TIÊU
CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 37
Ảnh: Cư dân sinh sống trong
một khu ổ chuột ở Mumbai, Ấn Độ
V
iệc đưa mục tiêu vì sự phát triển
vào mối quan hệ đối tác toàn cầu
sẽ hướng tất cả các đối tác phát
triển tới việc xây dựng một môi trường
kinh tế, chính trị rộng mở hơn, nơi mà
các quốc gia đang nỗ lực phấn đấu đạt
được các Mục tiêu thiên niên kỷ. Nếu
các chính phủ - thành viên của các thể
chế tài chính và thương mại quốc tế,
các nhà tài trợ và các cơ quan của Liên
hợp quốc cũng như khu vực tư nhân không tham gia
Chỉ tiêu 12 tích cực nhằm đảm bảo một môi trường thích hợp
Phát triển hơn nữa cho việc thực hiện MDGs thì việc làm này khó có thể
hệ thống thương mại thực hiện được. Cho dù các chính phủ đưa ra cam
và tài chính mở, dựa kết gì chăng nữa để thực hiện những thay đổi đã
trên nguyên tắc, có
thể dự đoán được và nêu trong MDGs thì họ vẫn sẽ không thể thực hiện
không mang tới phân được nếu thiếu các nguồn lực cần thiết và sự linh
biệt đối xử hoạt trong hoạch định chính sách.
Một vấn đề đặc biệt đáng lo ngại có thể xảy ra là
Chỉ tiêu 17 sự thiếu đồng bộ giữa các chiến lược cần thiết để
ẢNH CỦA ROBERT NICKELSBERG--TIME LIFE/HÌNH ẢNH CỦA GETTY
Hợp tác với các đạt MDGs và các khuôn khổ chính sách về kinh tế
công ty dược. Giúp
các nước đang phát và thương mại ở cấp quốc gia và quốc tế, chẳng hạn
triển tiếp cận được như các chiến lược giảm nghèo. Ví dụ, nếu các quyết
tới các loại thuốc định ở cấp quốc gia và toàn cầu có liên quan đến các
thiết yếu với giá cả biện pháp trợ giúp cho các mặt hàng nông sản do
phải chăng
phụ nữ nghèo làm ra, thúc đẩy các kế hoạch tư nhân
hóa khiến cho phụ nữ nghèo không có nước sử dụng
Chỉ tiêu 18 vì giá nước quá cao, hoặc làm giảm lượng ngân sách
Phổ biến những lợi
dành cho các chương trình hợp tác phát triển (gọi tắt
ích của công nghệ
mới, đặc biệt là công là ODA) thì dù các quốc gia có nỗ lực ở mức cao nhất
nghệ thông tin thông đi nữa cũng sẽ không đủ khả năng đạt MDGs.
qua hợp tác với Cũng phải nhấn mạnh rằng, ngoài những nghĩa vụ
khu vực tư nhân
trong MDGs, các chính phủ cần thúc đẩy các quyền
con người của phụ nữ và xóa bỏ các hình thức bất
bình đẳng giới đã nêu trong văn kiện này. Vì vậy, việc
38 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
MỤC TIÊU
CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 39
Thiết lập quan hệ
phụ nữ có được địa vị kinh tế và chính trị rộng lớn hơn trên
trường quốc tế sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực thi các
quyền của phụ nữ, thay vì gây trở ngại cho quá trình này. Vai
trò lãnh đạo của phụ nữ và việc xác định các triển vọng về các
quyền con người của phụ nữ ở tầm quốc tế là cần thiết nhằm
đảm bảo tính đúng đắn cho các quyết định.
40 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
đối tác toàn cầu vì sự phát triển MỤC TIÊU
CƯƠNG LĨNH
CEDAW HÀNH ĐỘNG BẮC KINH
Đảm bảo cho phụ nữ có cơ hội Xem xét, thông qua và duy trì các
đại diện cho chính phủ trên diễn chính sách kinh tế vĩ mô và các
đàn quốc tế và tham gia công chiến lược phát triển đáp ứng các
việc của các tổ chức quốc tế nhu cầu và nỗ lực của phụ nữ
(Điều 8) nhằm khắc phục nạn nghèo đói
(Mục tiêu chiến lược A.1)
Đảm bảo cho phụ nữ quyền tham
gia xây dựng và thực hiện các Có các biện pháp nhằm đảm bảo
chính sách của chính phủ, tham sự tiếp cận bình đẳng và tham
gia các chức vụ nhà nước và gia đầy đủ của phụ nữ vào các
thực hiện mọi chức năng công cơ cấu quyền lực và ra quyết
cộng ở mọi cấp chính quyền định (Mục tiêu chiến lược G1)
(Điều 7.b)
Đảm bảo cho phụ nữ quyền tham
gia vào các tổ chức và hiệp hội
phi chính phủ liên quan đến đời
sống công cộng và chính trị của
đất nước (Điều 7.c)
Đảm bảo cho phụ nữ nông thôn
quyền tham gia xây dựng và thực
hiện kế hoạch phát triển ở các
cấp (Điều 14.2.a)
CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 41
Nguồn tài liệu qua mạng điện tử
Ý kiến kết luận của Ủy ban CEDAW và báo cáo của Chính phủ mỗi nước về việc
thực hiện Công ước CEDAW có thể tìm thấy tại trang web:
http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw
Các Khuyến nghị Chung của Ủy ban CEDAW có thể tìm thấy tại trang web:
http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/recommendations.htm
Tóm tắt các phiên họp Ủy ban CEDAW xem xét báo cáo của mỗi quốc gia có thể
tìm thấy tại trang web:
http://www.hri.ca/fortherecord2003/index.htm
Các Báo cáo Quốc gia về tình hình thực hiện các hoạt động của Hội nghị Bắc
Kinh và Bắc Kinh + 5 có thể tìm thấy tại trang web:
http://www.un.org/womenwatch/daw/Review/responses.htm
Các văn bản liên quan đến Hội nghị Bắc Kinh + 5 có thể tìm thấy tại trang web:
http://www.un.org/womenwatch/daw/followup/beijing+5.htm
Các văn bản liên quan đến Hội nghị Bắc Kinh + 10 có thể tìm thấy tại trang web:
http://www.un.org/womenwatch/daw/csw/49sess.htm
Các báo cáo của các Nhóm Đặc trách về Thiên niên kỷ có thể tìm thấy tại trang web:
http://www.unmilleniumproject.org/html/docs%20and%20reports.shtm
Các Báo cáo Quốc gia về thực hiện các Mục tiêu Thiên niên kỷ có thể tìm thấy
tại trang web:
http://www.undp.org/mdg/country_regionalreports.html
Rất nhiều tài liệu về bình đẳng giới và các Mục tiêu Thiên niên kỷ có thể tìm thấy
tại trang web:
http://www.mdgender.net/
42 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
Danh mục tham khảo
Nhóm Đặc trách Dự án Thiên niên kỷ về Sức khỏe Bà mẹ và Trẻ em. 2004. Báo
cáo Sơ bộ. Niu-oóc: Dự án Thiên niên kỷ
http://www.unmillenniumproject.org/html/tf4docs.shtm
Nhóm Đặc trách Dự án Thiên niên kỷ về Giáo dục và Bình đẳng giới. 2004. Báo
cáo Sơ bộ: Từ lời hứa đến hành động: Các khuyến nghị về bình đẳng giới và
tăng cường quyền năng cho phụ nữ. Niu-oóc: Dự án Thiên niên kỷ.
http://www.unmillenniumproject.org/html/tf3docs.shtm
Nhóm Đặc trách Dự án Thiên niên kỷ về Môi trường Bền vững. 2004. Báo cáo
Sơ bộ. Niu-oóc: Dự án Thiên niên kỷ.
http://www.unmillenniumproject.org/html/tf6docs.shtm
Nhóm Đặc trách Dự án Thiên niên kỷ về Đói nghèo và Phát triển Kinh tế. 2004.
Báo cáo Sơ bộ: Thúc đẩy chiến lược giảm nghèo đến năm 2015. Niu-oóc: Dự
án Thiên niên kỷ.
http://www.unmillenniumproject.org/html/tf1docs.shtm
Quỹ Phát triển Phụ nữ LHQ. 2002. Sự tiến bộ của phụ nữ thế giới năm 2002:
Bình đẳng giới và các Mục tiêu Thiên niên kỷ. Niu-oóc: UNIFEM.
http://www.unifem.org/index.php?f_page_pid=10
Quỹ Phát triển Phụ nữ LHQ. 2001. Thay đổi xu hướng: Công ước CEDAW và
các khía cạnh giới của đại dịch HIV/AIDS. Niu-oóc: UNIFEM.
http://www.unifem.org/index.php?f_page_pid=33
Chương trình Phát triển LHQ. 2003. Báo cáo Phát triển Con người 2003. Niu-
oóc: Nhà xuất bản Đại học Oxford.
http://www.hdr.undp.org/reports/global/2003/
Chương trình Phát triển LHQ. 2003. Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ: Các
báo cáo quốc gia qua lăng kính giới. Niu-oóc: UNDP
http://www.mdgender.net/resources/monograph_detail.php?MonographID=8
Tổ chức Phát triển và Môi trường của Phụ nữ (WEDO). 2004. Tăng cường
quyền năng cho phụ nữ, Bình đẳng giới và Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên
kỷ: Thông tin về WEDO và Hướng dẫn Hành động. Niu-oóc: WEDO.
http://www.wedo.org/
CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 43
DANH MỤC THAM KHẢO
Tổ chức Phát triển và Môi trường của Phụ nữ (WEDO). 2003. Nền tảng chung:
Tiếp cận các nguồn tài nguyên của phụ nữ và Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên
kỷ của Liên hợp quốc. Niu-oóc: WEDO
http://www.wedo.org/
Liên minh Quốc tế của Phụ nữ về Công bằng Kinh tế. 2004. Tìm kiếm trách
nhiệm về các quyền con người của phụ nữ: Phụ nữ tranh luận về Các Mục tiêu
Phát triển Thiên niên kỷ. Mum-bai: Công ty Thông tin
http://www.wicej.addr.com/mdg/index.html
Nhóm về Phát triển và Giới của Ngân hàng Thế giới. 2003. Bình đẳng Giới và
Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ. Oa-sinh-tơn: Ngân hàng Thế giới.
http://www.worldbank.org/gender/
44 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
Quỹ Phát triển Phụ nữ Liên hợp quốc (UNIFEM)
304 East 45th Street, 15th Floor
New York, NY 10017
Hoa Kỳ
Điện thoại: (212) 906-6400
Fax: (212) 906-6705
E-mail: unifem@undp.org
Website: www.unifem.org
Giấy phép xuất bản số...do Cục xuất bản cấp ngày....
In 500 cuốn khổ 150x230 mm
Dàn trang và thực hiện tại Luck House Graphics Ltd.
In xong và nộp lưu chiểu Quý 4 năm 2006
CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 45
Tuyên bố Thiên niên kỷ và
Các Mục tiêu Phát triển
Thiên niên kỷ (MDGs) đã
mở ra cánh cửa mới cho
việc thúc đẩy bình đẳng
giới. Với tiềm năng của
mình, Tuyên bố Thiên
niên kỷ và MDGs có thể trở
thành phương tiện hóa giải mối ràng buộc dai dẳng
giữa bất bình đẳng giới, sự lãng phí và hủy hoại
tiềm năng con người của phụ nữ và sự nghèo đói
ngày càng gia tăng. Như đã thừa nhận trong Tuyên
bố Thiên niên kỷ, mức độ giảm đói nghèo đáng kể
và bền vững phụ thuộc vào sự sẵn sàng của chúng
ta để đương đầu với thực tế là một nửa dân số
Thế giới - phụ nữ và trẻ em đang bị xem là những
đối tượng bị phụ thuộc và yếu thế một cách có hệ
thống. Và chúng ta cần nỗ lực không ngừng để xóa
bỏ sự bất bình đẳng đó bằng những hành động cụ
thể.
Cuốn sách cũng nhấn mạnh rằng, Công ước Liên
hợp quốc về Xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt
đối xử chống lại phụ nữ (Công ước CEDAW) và Hội
nghị Thế giới lần thứ tư về Phụ nữ tại Bắc Kinh phải
trở thành những chuẩn mực để thực hiện MDGs
trên thực tế. Những kinh nghiệm và nhận thức quý
báu về bản chất của sự phân biệt đối xử dựa trên cơ
sở giới và các bước cần tiến hành để đạt bình đẳng
giới được nêu trong Công ước CEDAW và tiến trình
của Hội nghị Bắc Kinh cần được xem xét. Bằng cách
sử dụng Công ước CEDAW và Cương lĩnh Hành
động Bắc Kinh như một lăng kính để qua đó hiểu rõ
và triển khai thực hiện MDGs, chúng ta có thể đạt
được cả hai mục tiêu nâng cao nhận thức và phát
triển một cách hiệu quả nhất.