Ç Ó÷ïëÞ Åõåëðßäùí êáé ç ÁíÜäåéîç
ôùí Ðñþôùí Áîéùìáôéêþí ôïõ
Åëëçíéêïý Óôñáôïý êáôÜ ôçí
ÏèùíéêÞ Ðåñßïäï
Ç Üöéîç ôùí Âáõáñþí óôçí ÅëëÜäá ôï
1833 ùò öïñÝùí ôçò íÝáò êñáôéêÞò åîïõ-
óßáò óçìáôïäïôåß ôçí áðáñ÷Þ èåìåëßùóçò
ôïõ Nåïåëëçíéêïý KñÜôïõò: Ïé Ýíôïíåò
äéðëùìáôéêÝò - óõ÷íÜ ðáñáóêçíéáêÝò - äé-
áðñáãìáôåýóåéò ôùí ÌåãÜëùí ÄõíÜìåùí,
êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ðïõ ìåóïëÜâçóå
áðü ôç íáõìá÷ßá ôïõ Íáâáñßíïõ ìÝ÷ñé
ôï 1832, åß÷áí áðïôÝëåóìá íá åðéëåãåß ùò
ëýóç ç áíÜññçóç óôïí åëëçíéêü èñüíï ôïõ
Öñåéäåñßêïõ 1⁄4èùíá, ôïõ äåõôåñüôïêïõ
ãéïõ ôïõ âáóéëéÜ ôçò Âáõáñßáò Ëïõäïâßêïõ
Á’. Ìå âÜóç ôç óõíèÞêç ðïõ õðïãñÜöçêå
óôéò 25 Áðñéëßïõ / 7 ÌáÀïõ ôïõ 1832 óôï
Ëïíäßíï, áðïöáóßóôçêå, ìåôáîý ôùí Üëëùí,
üôé ï áíÞëéêïò ìïíÜñ÷Þò èá óõíïäåõüôáí
áðü Ýíá åðéêïõñéêü óôñáôéùôéêü óþìá
3.500 áíäñþí, åíþ ôçí åîïõóßá óôç ÷þñá èá
áóêïýóå ôñéìåëÞò áíôéâáóéëåßá - Maurer,
Armansberg, Heideck - ìÝ÷ñé ôçí åíçëéêßù-
óç ôïõ 1⁄4èùíïò, ôï ÌÜéï ôïõ 1835.
Ðñüêñéìá Üìåóçò ðñïôåñáéüôçôáò ãéá
ôç íÝá êñáôéêÞ áñ÷Þ Þôáí ç åìðÝäùóç ôçò
ôÜîçò óå ìéá ÷þñá ç ïðïßá óðáñáóóüôáí
ôï ðñïçãïýìåíï äéÜóôçìá áðü ïëåôÞñéïõò
åìöõëßïõò ðïëÝìïõò, åíþ ïé öõãüêåíôñåò
ôÜóåéò ôïõ éó÷õñïý ôïðéêéóìïý Ýêáíáí áé-
óèçôÞ ôçí ðáñïõóßá ôïõò. ÌÜëéóôá, áõôÝò ïé
ðáñáäïóéáêÝò êáé ðñïáóôéáêÝò êïéíùíéêÝò
1.
Ö.E.K., áñ. 6, ÌÜñôéïò 1833.
112 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÉÁÍ. - ÖÅÂ. 2004
ÊÅÉÌÅÍÏ: ÄçìÞôñéïò ÌáëÝóçò,
ÄéäÜêôùñ ÐïëéôéêÞò Éóôïñßáò
äõíÜìåéò åß÷áí ðåôý÷åé íá áêõñþóïõí ôçí
ðñïóðÜèåéá ÷Üñáîçò óõãêåíôñùôéêÞò ðï-
ëéôéêÞò ôïõ Êáðïäßóôñéá (1828-1831), ìå
ôßìçìá ïäõíçñü ôç öõóéêÞ åîüíôùóç ôïõ
ÊõâåñíÞôç. Ãéá íá óôåöèåß ìå åðéôõ÷ßá ï
óôü÷ïò ôùí Âáõáñþí áðáéôïýíôáí äýíáìç
åðéâïëÞò, äýíáìç ôçí ïðïßá ìðïñïýóå íá
åîáóöáëßóåé ç ýðáñîç åíüò ôáêôéêïý óôñá-
ôïý. ¸ôóé, ãéá ôç íÝá åîïõóßá ï ó÷çìáôé-
óìüò åíüò ôáêôéêïý óôñáôïý, ðåéèÞíéïõ óôéò
åðéëïãÝò ôçò êåíôñéêÞò åîïõóßáò, áðïôÝëåóå
âáóéêÞ ðñïûðüèåóç ãéá íá åðé÷åéñÞóåé ôç
èåìåëßùóç ôïõ íÝïõ êñÜôïõò, åéóÜãïíôáò
íÝá èåóìéêÜ ðëáßóéá óå üëåò ôéò åêöÜí-
óåéò ôïõ äçìüóéïõ âßïõ. ÌÜëéóôá, ãéá íá
åöáñìïóèåß áìÝóùò ç ßäéá óõíèÞêç ôïõ
Ëïíäßíïõ, õðïãñÜöçêå îå÷ùñéóôÞ óõíèÞ-
êç, ç ïðïßá ðñïÝâëåðå ìå êÜèå ëåðôïìÝñåé-
á ôïí ôñüðï ðáñáìïíÞò óôçí ÅëëÜäá ôùí
îÝíùí óôñáôéùôéêþí, ðïõ èá áðïôåëïýóáí
ôï åðéêïõñéêü óþìá. ÅðéðëÝïí, ëßãï ìåôÜ
ôçí Üöéîç ôùí Âáõáñþí, äçìïóéåýôçêå ôï
äéÜôáãìá ôçò 2 (14) Ìáñôßïõ ôïõ 1833 «ðåñß
äéáëýóåùò ôùí áôÜêôùí óôñáôåõìÜôùí» 1,
åêåßíùí äçëáäÞ ðïõ åß÷áí ðñùôáãùíéóôÞóåé
óôïí åìöýëéï 1831-1832, êáé ôáõôü÷ñïíá îå-
êßíçóå ç ðñïóðÜèåéá äçìéïõñãßáò ôáêôéêïý
óôñáôïý. Ç íÝá êñáôéêÞ áñ÷Þ ðñïóðÜèçóå
íá áíôéìåôùðßóåé ôï æÞôçìá ôçò óôñáôé-
ùôéêÞò ðïëéôéêÞò ìå áðïöáóéóôéêüôçôá,
åðéâÜëëïíôáò Ýíá íÝï èåóìéêÜ ðëáßóéï,
ôï ïðïßï äéáññÞãíõå ôéò ðáãéùìÝíåò êáé
ðáñáäïóéáêÝò ó÷Ýóåéò ôùí óôñáôéùôéêþí,
ôüóï ìå ôá ðáëéêÜñéá Üóï êáé ìå ôïõò ðï-
ëéôéêïýò. Ôï åã÷åßñçìá, âÝâáéá, ðñïêÜëåóå
ðïëëÝò áíôéäñÜóåéò ôüóï áðü óôñáôéùôéêïýò
üóï êáé áðü ðïëéôéêïýò, ðïõ Ýíéùèáí üôé
èßãïíôáí ðïëëÜ êåêôçìÝíá äéêáéþìáôá
êáé öáëêéäåõüôáí ç ïðëéêÞ êáé êïéíùíéêÞ
ôïõò éó÷ýò. Äåí Ýëåéøáí, óõíåðþò, ïé óôÜ-
óåéò, ïé áíôáñóßåò êáé ïé åîåãÝñóåéò, ðïõ
ðõñïäïôïýíôáí áðü ðïéêßëá êïéíùíéêïðï-
ëéôéêÜ êßíçôñá êáé óôñÝöïíôáí êáôÜ ôçò
÷áñáóóüìåíçò êåíôñéêÞò ðïëéôéêÞò. Áðü
ôïõò óôñáôéùôéêïýò áíôÝäñáóáí, êõñßùò,
üóïé Ýíéùèáí ðáñáãêùíéóìÝíïé ìÝóá óôá
íÝá óôñáôéùôéêÜ óþìáôá Þ üóïé Ýìåéíáí
Ýîù áðü ôéò ôÜîåéò ôïõò Þ, áêüìç, áðü ôï
ãåãïíüò üôé ðñïùèÞèçêáí óå êáßñéåò êáé
åðéôåëéêÝò èÝóåéò Âáõáñïß áîéùìáôéêïß,
ëüãù ôçò áíáóöÜëåéáò ðïõ Ýíéùèáí ïé
êñáôéêïß öïñåßò ðñïò ôïõò ¸ëëçíåò áîé-
ùìáôéêïýò.2
Áðü ôïõò ¸ëëçíåò óôñáôéùôéêïýò, åêåß-
íïé ðïõ êáôÝëáâáí èÝóåéò ùò áîéùìáôéêïß
ôïõ íåïóýóôáôïõ óôñáôïý õðÞñîáí ðáëáéïß
ïðëáñ÷çãïß, äçëáäÞ åß÷áí óõóóùñåõìÝíç
åìðåéñßá åßôå ùò áñìáôïëïß ðñïåðáíáóôá-
ôéêÜ åßôå ùò êáðåôÜíéïé êáôÜ ôç äéÜñêåéá
ôïõ Áãþíá ôçò Áíåîáñôçóßáò. Ç áðïõóßá
ÅëëÞíùí áîéùìáôéêþí ìå óôñáôéùôéêÝò
óðïõäÝò Þôáí åýëïãç óå Ýíá êñÜôïò ðïõ
ìüëéò ôüôå ïñãáíùíüôáí êáé Ýêáíå ôá ðñþôá
âÞìáôá ôçò åèíéêÞò ôïõ ðïñåßáò. Óõíåðþò,
ðáñïõóéáæüôáí ùò áäÞñéôç áíÜãêç ç äç-
ìéïõñãßá ìéáò ðáñáãùãéêÞò óôñáôéùôéêÞò
ó÷ïëÞò, áðü ôçí ïðïßá èá áðïöïéôïýóáí
íÝïé áîéùìáôéêïß ðïõ èá óôåëÝ÷ùíáí
ôïí Åëëçíéêü Óôñáôü. Óôçí Åõñþðç, Þäç
áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 19ïõ áéþíá, åß÷áí ãßíåé
áðïöáóéóôéêÜ âÞìáôá ãéá ôçí ðáñï÷Þ óõ-
óôçìáôéêÞò óôñáôéùôéêÞò åêðáßäåõóçò, ìå
ôçí ßäñõóç óôñáôéùôéêþí Áêáäçìéþí êáé
Ó÷ïëþí.3 Óôçí ÅëëÜäá, ï Êáðïäßóôñéáò,
óôá ðëáßóéá ôçò óôñáôéùôéêÞò ðïëéôéêÞò
ðïõ ÷Üñáîå, ðñïóðÜèçóå íá éäñýóåé áíÜ-
ëïãç óôñáôéùôéêÞ ðïëéôéêÞ, ìå ôçí Ýêäïóç
ôïõ äéáôÜãìáôïò «ðåñß éäñýóåùò Ëü÷ïõ
åêãõìíÜóåùò Åõåëðßäùí»4 Ç Ó÷ïëÞ áõôÞ,
ðïõ ëåéôïýñãçóå óôï Íáýðëéï, áðÝäùóå
éêáíïðïéçôéêÜ áðïôåëÝóìáôá, áí ìÜëéóôá
ëçöèïýí õðüøç ôá ìåãÜëá ðñïâëÞìáôá
ðïõ åß÷å íá áíôéìåôùðßóåé ç ÷þñá, êáé
ôñïöïäüôçóå ôïí Åëëçíéêü Óôñáôü ìå ôïõò
ðñþôïõò áîéùìáôéêïýò, áðïöïßôïõò Ýðåéôá
áðü ôñéåôÞ åêðáßäåõóç.
Ôï 1834, ïé Âáõáñïß åîÝäùóáí Ýíá
íÝï äéÜôáãìá, ìå ôï ïðïßï ç ëåéôïõñ-
ãßá ôçò Ó÷ïëÞò Ýìðáéíå óå íÝá âÜóç. 5
ÐåñéåëÜìâáíå 71 Üñèñá, ìå ôá ïðïßá ðñïó-
äéïñéæüôáí ìå êÜèå äõíáôÞ ëåðôïìÝñåéá ï
ôñüðïò ëåéôïõñãßáò ôçò Ó÷ïëÞò, ï óêïðüò
ôçò, ôï ðåñéå÷üìåíï êáé o ÷ñüíïò óðïõäþí
êáé ïôéäÞðïôå áöïñïýóå óôï ðñïóùðéêü
ôçò. H Ýäñá ôçò Ó÷ïëÞò ìåôáöÝñèçêå ãéá
ëßãï óôçí Áßãéíá êáé ôï 1837 êïíôÜ óôç
íÝá ðñùôåýïõóá óôï ìÝãáñï ôïõ åìðüñïõ
È.Ö. ÖåñÜëäç óôïí ÐåéñáéÜ Ôï åðßíåéï
ðñïôéìÞèçêå, ãéáôß åîõðçñåôïýóå Ýôóé êáé

2
Ãéá ôç óôñáôéùôéêÞ ðïëéôéêÞ åêåßíçò ôçò ðåñéüäïõ, âë. ÄçìÞôñçò ÌáëÝóçò, Ï Åëëçíéêüò óôñáôüò óôçí ðñþ-
ôç ïèùíéêÞ äåêáåôßá (1833-1843). ÐïëéôéêÞ ïñãÜíùóç êáé ðåëáôåéáêÝò ó÷Ýóåéò, ÄéäáêôïñéêÞ äéáôñéâÞ, ÁèÞíá
1992.
3
Ernest and Trevor Dupuy, The Encyclopedia of Military History, Jane’s Publishing, London 1980, ó. 742
4
Ãéá ôç óôñáôéùôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ ÊõâåñíÞôç, âë. ÓôÝöáíïò Ð. Ðáðáãåùñãßïõ, Ç óôñáôéùôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ
Êáðïäßóôñéá. ÄïìÞ, ÏñãÜíùóç êáé ëåéôïõñãßá ôïõ óôñáôïý îçñÜò ôçò êáðïäéóôñéáêÞò ðåñéüäïõ, Åóôßá, ÁèÞíá 1986.
Åéäéêüôåñá ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôçò Ó÷ïëÞò Åõåëðßäùí óôçí ßäéá ðåñßïäï, âë. E. K. Óôáóéíüðïõëïò, Ç Éóôïñßá ôçò
Ó÷ïëÞò Åõåëðßäùí. Åðï÷Þ Êáðïäßóôñéá êáé 1⁄4èùíïò, ÁèÞíáé 1933, êáèþò êáé ÁíäñÝáò ÊáóôÜíçò, Ç ÓôñáôéùôéêÞ
Ó÷ïëÞ ôùv Åõåëðßäùí êáôÜ ôá ðñþôá ÷ñüíéá ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò 1828-1834, ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá, ÁèÞíá 2000.
5
Bë. Ö.E.K. áñ. 32, 1834, ðáñÜñôçìá: Ðåñß äéïñãáíéóìïý ôïõ Óôñáôéùôéêïý ó÷ïëåßïõ ôùí Åõåëðßäùí.

ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 113

ÓÓÅ
 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ Ó×ÏËÇ ÅÕÅËÐÉÄÙÍ
ÄÉÁÄÉÊÁÓÉÁ ÅÉÓÁÃÙÃÇÓ - ÓÐÏÕÄÙÍ ÊÁÉ ÁÐÏÖÏÉÔÇÓÇÓ
(Â.Ä. 25 Áðñéëßïõ / 7 Ìáúïõ 1834)

ÉÁÍ. - ÖÅÂ. 2004

114 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ôïõò íáõôéêïýò ÅõÝëðéäåò, äåäïìÝíïõ üôé
ìÝ÷ñé ôüôå äåí õðÞñ÷å éäéáßôåñç ó÷ïëÞ ãéá
ôçí áíÜäåéîç áîéùìáôéêþí ôïõ Ðïëåìéêïý
Íáõôéêïý. Ùò óêïðüò ôçò Ó÷ïëÞò ïñéæüôáí
(Üñèñï 1) ç ðáñï÷Þ ôùí «áðáéôïýìåíùí»
ãíþóåùí óôïõò óðïõäáóôÝò, ïé ïðïßïé
ìåôÜ ôçí áðïöïßôçóÞ ôïõò èá ìðïñïýóáí
íá óôåëå÷þóïõí ôá óþìáôá ôïõ íÝïõ óôñá-
ôïý êáé éäéáßôåñá «ôá åéäéêÜ óþìáôá, ùò ôï
ðõñïâïëéêüí êáé ìç÷áíéêüí». ÊÜôé ôÝôïéï
ðñïûðÝèåôå ôçí ðáñï÷Þ ôùí áíôßóôïé÷ùí
åîåéäéêåõìÝíùí ãíþóåùí, ãåãïíüò ðïõ
êáèéóôïýóå ôçí ðñïóðÜèåéá åîáéñåôéêÜ
äýóêïëç, áí ëçöèïýí õðüøç ôá ãëßó÷ñá
ïéêïíïìéêÜ ôïõ êñÜôïõò áëëÜ êáé ç åëëé-
ðÝóôáôç åêðáéäåõôéêÞ õðïäïìÞ üëùí ôùí
âáèìßäùí. Ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç áõôïý
ôïõ äåýôåñïõ ðñïâëÞìáôïò, ðñïâëÝöèçêå
(Üñèñï 3) ç ëåéôïõñãßá ôåóóÜñùí ðñïðáé-
äåõôéêþí ôÜîåùí ãéá ôçí ðáñï÷Þ åãêýêëéáò
ðáéäåßáò, ðñéí áðü ôçí åéóáãùãÞ óôéò ôÝó-
óåñåéò êõñßùò åêðáéäåõôéêÝò ôÜîåéò, üðïõ
ðáñå÷üôáí ç åîåéäéêåõìÝíç óôñáôéùôéêÞ
ôÝ÷íç. Ï áñéèìüò ôùí óðïõäáóôþí ïñéæü-
ôáí óå 140, åê ôùí ïðïßùí Üëëïé ðëÞñùíáí
ïëüêëçñï ôï ðïóü ôùí åôÞóéùí äéäÜêôñùí,
Üëëïé åôýã÷áíáí ìåñéêÞò õðïôñïößáò, åíþ
50 ÅõÝëðéäåò ìðïñïýóáí íá óðïõäÜóïõí
ìå ðëÞñç õðïôñïößá ôïõ êñÜôïõò. ÐÜíôùò
ï áñéèìüò ôùí 140 óðïõäáóôþí ôçò Ó÷ïëÞò
äå óõìðëçñþèçêå ðïôÝ ôçí ðñþôç ðåñßïäï
ëåéôïõñãßáò ôçò. ÌÜëéóôá, óôá ôñßá ðñþôá
÷ñüíéá (1834-1837) äåí îåðÝñáóå ïýôå ôïõò
80. Ìå äåäïìÝíï üôé õðÞñ÷å Ýíáò ìåãÜëïò
áñéèìüò áéôÞóåùí ãéá åßóïäï óôç Ó÷ïëÞ,
óõìðåñáßíåôáé üôé åëÜ÷éóôïé Þôáí åêåßíïé
ïé ïðïßïé Þôáí ðñüèõìïé Þ, ðéï óùóôÜ, Þôáí
óå èÝóç íá êáôáâÜëïõí êáé Ýíá ìÝñïò ôùí
äéäÜêôñùí. ÅðéðëÝïí, Ýíáò áñéèìüò óðïõ-
äáóôþí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò öïßôçóÞò ôïõ
áðïìáêñõíüôáí áðü ôç Ó÷ïëÞ, üôáí åß÷å
áðïññéðôéêÞ áðüäïóç êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí
åôÞóéùí ðñïáãùãéêþí åîåôÜóåùí. Ìå áõôÜ
ôá äåäïìÝíá, ðåñéóóüôåñï áðü åéñùíåßá,
ìïéÜæåé ìå êÜôé óïâáñüôåñï ç ðñüâëåøç
ôïõ éäñõôéêïý äéáôÜãìáôïò (Üñèñï 6) üôé
ï áñéèìüò ôùí óðïõäáóôþí èá ìðïñïýóå
íá åßíáé ìåãáëýôåñïò ôùí 140, áí ôï åðÝ-
ôñåðå ç «÷ùñçôéêüôçò ôïõ êáôáóôÞìáôïò»:
Öáíåñþíåé Üãíïéá ôùí íïìïèåôþí ôçò ðå-
ñéüäïõ ãéá ôéò óõíèÞêåò ðïõ åðéêñáôïýóáí
óôçí ðñïáóôéáêÞ êáé õðáíÜðôõêôç åëëçíéêÞ
êïéíùíßá ôùí ðñþôùí ÷ñüíùí ôçò áíåîáñ-
ôçóßáò. ÅîÜëëïõ, áõôÞ ç äõóáñìïíßá ðïõ
õðÞñ÷å ìåôáîý èåóìïèåôçìÝíçò åîïõóßáò
êáé ôçò ïëùóäéüëïõ äéÜöïñçò ïéêïíïìéêï-
êïéíùíéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé êïõëôïý-
ñáò åîçãåß ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ åß÷áí íá
îåðåñÜóïõí ïé Âáõáñïß, ðñïêåéìÝíïõ íá
õëïðïéÞóïõí ôçí ðïëéôéêÞ ôïõò.
Ç åéóáãùãÞ ôùí íÝùí óôç Ó÷ïëÞ ãéíüôáí
Ýðåéôá áðü áßôçóç ðïõ õðÝâáëå ï ðáôÝñáò
Þ ï êçäåìüíáò ìáæß ìå Üëëá ðéóôïðïéçôéêÜ,
õãåßáò, çëéêßáò ê.ë.ð. Äå ãßíïíôáí åîåôÜóåéò
êáé ç áðïäï÷Þ êÜðïéïõ õðïøÞöéïõ áíÞêå
óôç äéáêñéôéêÞ åõ÷Ýñåéá ôïõ ßäéïõ ôïõ
ÌïíÜñ÷ç.
Ìå áõôüí ôñüðï áðïõóßáæáí ôá
áíôéêåéìåíéêÜ êñéôÞñéá ãéá Ýíá æÞôçìá
ìåßæïíïò óçìáóßáò, üðùò Þôáí ç åéóáãù-
ãÞ óôçí Åõåëðßäùí êáé ç óõíáêüëïõèç
åðáããåëìáôéêÞ áðïêáôÜóôáóç üóùí
áðïöïéôïýóáí. Ç áðïõóßá áõôÞ ðáñåß÷å
Ýíá éó÷õñü üðëï óôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá
ãéá ôçí åíßó÷õóÞ ôçò ìÝóù ôùí ó÷Ýóåùí
åîÜñôçóçò êáé ðáôñùíßáò. ÌÝóá óôéò óõí-
èÞêåò ôçò ïéêïíïìéêÞò äõóðñáãßáò êáé ôïõ
ôåñÜóôéïõ ðñïâëÞìáôïò ôçò åðáããåëìáôé-
êÞò áðïêáôÜóôáóçò ôùí ðáéäéþí ôùí ðá-
ëáéþí ïðëáñ÷çãþí, ôï êñÜôïò - ðñïóôÜôçò
÷ñçóéìïðïßçóå åðéäÝîéá ðñïò ßäéïí üöå-
ëïò áõôü ôï ðñïíüìéï Ýíáíôé ôùí ðïëéôþí
- ðñïóôáôåõïìÝíùí ôïõ. Ç áðüóðáóç ôçò
êñáôéêÞò åýíïéáò ëåéôïõñãïýóå Ýôóé ãéá
ôïõò áðïäÝêôåò ôçò ùò ìÝóï ëåéôïõñãéêÞò
åíóùìÜôùóçò ìÝóá óôïí êñáôéêü ìç÷á-
íéóìü êáé, ìÜëéóôá, óôéò êáôáóôáëôéêÝò
ôïõ ëåéôïõñãßåò. Áõôü éóïäõíáìïýóå ìå
ôç äçìéïõñãßá åíüò éó÷õñïý åñåßóìáôïò
ãéá ôç íåüäìçôç êåíôñéêÞ åîïõóßá êáé
áíôéóôñüöùò: Ç áðüññéøç ôùí õðïëïß-
ðùí áðü ôç äéáäéêáóßá åéóáãùãÞò óôç
Ó÷ïëÞ ëåéôïõñãïýóå ùò äõíÜìåé óôïé÷åßï
áìöéóâÞôçóÞò ôçò êáé äåí áðÝêëåéå, óõ-
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 115
ÓÓÅ
íåðþò, ôçí ðñïïðôéêÞ ñÞîçò, äçëáäÞ áêü-
ìç êáé ôï äñüìï ôçò ëçóôñéêÞò åêôñïðÞò.
Áðüäåéîç êñáôéêÞò åýíïéáò, ùóôüóï, äåí
áðïôåëïýóå ôüóï ç åßóïäïò êÜðïéïõ íÝïõ
óôç Ó÷ïëÞ, üóï ç ðáñï÷Þ áðü ôï ÌïíÜñ÷ç
õðïôñïößáò, ðëÞñïõò Þ Ýóôù ìåñéêÞò.
Åêåß åóôéáæüôáí, ó÷åäüí ðÜíôïôå, ôï åí-
äéáöÝñïí ôùí áéôïýíôùí.
¸ôóé, Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò óðïõäá-
óôþí åôýã÷áíå ôïõ âáóéëéêïý ðñïíïìßïõ
ôçò õðïôñïößáò êáè´ üëç ôç äéÜñêåéá ôçò
öïßôçóçò. Áõôü åßíáé åõåîÞãçôï, áí ëçöèåß
õðüøç ôï ãåãïíüò üôé üëïé óé ÅõÝëðéäåò
Þôáí ãüíïé ïéêïãåíåéþí ìå ðñïóöïñÜ
óôïí Áãþíá ôçò Áíåîáñôçóßáò êáé ïé ðå-
ñéóóüôåñåò áäõíáôïýóáí íá êáëýøïõí
ôá äßäáêôñá ôùí óðïõäþí. ÅîÜëëïõ, ôï
ðíåýìá ðïõ äéåßðå ôéò áðïöÜóåéò ãéá åß-
óïäï óôç Ó÷ïëÞ ìå õðïôñïößá Þôáí óôåíÜ
óõíäåäåìÝíï ìå ôçí áíôßëçøç ãéá ðáñï÷Þ
åõãíùìïóýíçò êáé áíôáìïéâÞò ðñïò ôéò
ïéêïãÝíåéåò áõôÝò, üðùò ðñïêýðôåé êáé
áðü ôçí «¸êèåóéí» ôçò 2 áò Ïêôùâñßïõ
ôïõ 1845, ç ïðïßá óõíôÜ÷èçêå åéäéêÜ
ãéá ôïí ðñïûðïëïãéóìü ôïõ Õðïõñãåßïõ
Óôñáôéùôéêþí: ¸ôóé, ìðïñïýóáí íá
ôý÷ïõí õðïôñïößáò «ìüíïí ïé êáôÜ ôï
êáôáóôáôéêüí Ý÷ïíôåò ôá ðñïóüíôá õéïß
ôùí áãùíéóôþí êáé äéáêåêñéìÝíùí êáôÜ
ôáò åêäïõëåýóåéò ðïëéôþí».6
To 1841 êáèéåñþèçêáí ãéá ðñþôç
öïñÜ åîåôÜóåéò ãéá ôçí åéóáãùãÞ óôç
Ó÷ïëÞ, ìÝóá áðü ìéá äéáäéêáóßá ç ïðïßá
«Þôáí ôõðéêÞ êáé ôá ðïëéôéêÜ ìÝóá Ýðáé-
æáí ðñùôáñ÷éêü ñüëï».7 Åßíáé ãåãïíüò üôé
ôï êáèåóôþò ôçò åõíïéïêñáôßáò óõíå÷ßóôç-
êå êáé ìåôÜ ôï 1841. Åêåßíç ôç ÷ñïíéÜ,
ìÜëéóôá, êáèéåñþèçêå áðü ôïí 1⁄4èùíá
ùò Ýíá åðéðëÝïí êñéôÞñéï ãéá ôçí åéóá-
ãùãÞ ï «âáèìüò åõöõÀáò». H åîåôáóôéêÞ
åðéôñïðÞ âñÝèçêå óå äýóêïëç èÝóç êáé
6
ÐñáêôéêÜ óõæçôÞóåùí ôçò Ãåñïõóßáò, Óõíåäñßáóç ÓÄ´ ôçò 2 áò Ïêôùâñßïõ 1845, üðïõ êáé ç ó÷åôéêÞ
¸êèåóç.
7
E. K. Óôáóéíüðïõëïõ, o.ð., ó. 63.
8
Óôï ßäéï, ó. 63-64
116 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÉÁÍ. - ÖÅÂ. 2004
äéáìáñôõñÞèçêå, ôïíßæïíôáò üôé «åßíáé äý-
óêïëïí íá äïèåß ãíþìç ðåñß ôïõ âáèìïý
ôçò åõöõÀáò ôéíüò, ìÜëéóôá íÝïõ, åö’ üóïí
äåí åß÷å Üëëçí åõêáéñßáí íá ãíùñßóç ôïõò
õðïøçößïõò åé ìç ïëßãçí þñáí êáôÜ ôçí
åîÝôáóßí ôùí». Åðéðñüóèåôá, «ïé ðåñéó-
óüôåñïé áðü ôïõò 21 åéóá÷èÝíôáò [...] Þôáí
... ìåôñßáò åõöõÀáò ¸íáò ìÜëéóôá, ï A. Ã.
ÐåôìåæÜò Þôáí áðü ôïõò äýï [ÅõÝëðéäåò]
ôçò ðåñéïñéóìÝíÞò åõöõÀáò». 8 Ùóôüóï, ï
A. Ã. ÐåôìåæÜò áíÞêå óå ãíùóôÞ êáé åðé-
öáíÞ ïéêïãÝíåéá óôñáôéùôéêþí ìå ìåãÜëç
ðñïóöïñÜ óôïí Áãþíá, ìÝëç ôçò ïðïßáò
äéåôÝëåóáí áñãüôåñá âïõëåõôÝò.
Ùò ðñïò ôï áíáëõôéêü ðñüãñáììá
äéäáóêáëßáò ôùí ìáèçìÜôùí, öáßíåôáé
ç ðñïóðÜèåéá ôïõ íïìïèÝôç íá êáëýøåé
ôçí êá÷åîßá ôçò óôïé÷åéþäïõò ðáéäåßáò
ðïõ ÷áñáêôÞñéæå ôá åëëçíéêü êñÜôïò,
ìå ôá ìáèÞìáôá ðïõ äéäÜóêïíôáí óôéò
ôÝóóåñåéò ðñïðáéäåõôéêÝò ôÜîåéò. ÁõôÝò
ïé ôÜîåéò óôáäéáêÜ áðü ôï 1836 êáé ìåôÜ
áðáëåßöèçêáí, ìå äåäïìÝíç ôç âåëôßùóç
ôoõ åðéðÝäïõ ôçò ó÷åôéêÞò ðáéäåßáò óôï
Åëëçíéêü ÊñÜôïò. Ùò ðñïò ôï âáóéêü ðñü-
ãñáììá ôçò åêðáßäåõóçò, äéáêñßíïõìå ìßá
ðñïóðÜèåéá ðáñï÷Þò åîåéäéêåõìÝíùí ãíþ-
óåùí êáé, ìÜëéóôá, õøçëïý åðéðÝäïõ. Áðü
ôçí Üðïøç áõôÞ ìðïñïýìå íá èåùñÞóïõìå
ôç óýóôáóç êáé ôç ëåéôïõñãßá ôçò Ó÷ïëÞò
Åõåëðßäùí ùò ôçí áíáãêáßá åêóõã÷ñïíéóôé-
êÞ áðüðåéñá, ç ïðïßá äåí áöïñïýóå ìüíïí
óôï óôñáôéùôéêü ôïìÝá áëëÜ óôï ãåíéêüôåñï
ðñüâëçìá ôçò áíïéêïäüìçóçò ôçò ÷þñáò
êáé ôçò äçìéïõñãßáò ôùí ðñþôùí Ýñãùí
óôïé÷åéþäïõò õðïäïìÞò (äñüìïé, ëéìÜíéá,
ãÝöõñåò, äçìüóéá êôÞñéá ê.ë.ð). ÌÜëéóôá,
áðü ôï 1835 êáé ìÝ÷ñé ôç óõóôçìáôéêÞ
ëåéôïõñãßá ôïõ Ìåôóüâåéïõ Ðïëõôå÷íåßïõ
(1887), ç Åõåëðßäùí ÷ñçóßìåõå åðéðëÝ-
ïí «äéÜ ôçí áíùôÝñáí äéäáóêáëßáí ôçò
ÄÏÌÇ ÊÁÉ ËÅÉÔÏÕÑÃÉÁ ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇÓ Ó×ÏËÇÓ ÅÕÅËÐÉÄÙÍ
(Â.Ä. 25 Áðñéëßïõ / 7 Ìáúïõ 1834)

ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 117

ÓÓÅ
Áñ÷éôåêôïíéêÞò».9 Áêüìç, óå áíôßèåóç ìå ôï
ãåíéêü ðëáßóéï ëåéôïõñãßáò ôçò ÌÝóçò êáé
Áíþôáôçò Ðáéäåßáò, ðïõ Þôáí äéáðïôéóìÝíï
áðü Ýíá ðíåýìá óôåßñáò ðñïãïíïðëçîßáò
êáé áðßó÷íáíóçò ôùí èåôéêþí åðéóôçìþí
10
, ôo áíáëõôéêü ðñüãñáììá ìáèçìÜôùí ôçò
Ó÷ïëÞò áðïôåëïýóå, ôçñïõìÝíùí ôùí áíá-
ëïãéþí, Ýíá ex nihilo êáéíïôüìï åã÷åßñçìá
óõóôçìáôéêüôåñçò êáé åíôïíüôåñçò óôñïöÞò
ðñïò ôéò èåôéêÝò åðéóôÞìåò.
ÄïéêçôÞò ôçò Ó÷ïëÞò äéïñéæüôáí Ýíáò
áíþôåñïò áîéùìáôéêüò, ï ïðïßïò õðáãüôáí
áð’ åõèåßáò óôç Ãñáììáôåßá (Õðïõñãåßï)
Óôñáôéùôéêþí êáé åß÷å êáèÞêïí ôç «äéáñêÞ
åðéóôáóßá» (Üñèñï 20) ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò
Ó÷ïëÞò. ÐáñÜëëçëá ðñïâëåðüôáí, üðïôå
ðáñßóôáôï áíÜãêç, ç ëåéôïõñãßá ôïõ óðïõ-
äáóôéêïý êáé ðåéèáñ÷éêïý óõìâïõëßïõ, óôï
ïðïßï ðñïÀóôáôï o äéïéêçôÞò. Ôá óõìâïýëéá
áõôÜ ôá áðïôåëïýóáí Ýíáò äåýôåñïò áîé-
ùìáôéêüò, ïé êáèçãçôÝò êáé ïé äÜóêáëïé
êáé, êáôÜ ðåñßóôáóç, o êáôáëõìáôßáò êáé
ï ãéáôñüò ôçò ó÷ïëÞò (Üñèñï 16). Ï äé-
ïéêçôÞò Þôáí õðï÷ñåùìÝíïò íá áóêåß ôá
êáèÞêïíôÜ ôïõ ìÝóá óôá ðëáßóéá ôçò ÷á-
ñáóóüìåíçò, áðü ôá âáóéëéêÜ äéáôÜãìáôá,
ðïëéôéêÞò Þ óýìöùíá ìå «ôáò äéáôáãÜò ôçò
åðß ôùí Óôñáôéùôéêþí Ãñáììáôåßáò» (Üñèñï
15). Áðü ôo 1832 åß÷å äéïñéóèåß äéïéêçôÞò
ï Âáõáñüò Eduard Rheineck, ìå ìåãÜëç
ðñïóöïñÜ óôç ÅðáíÜóôáóç, üôáí Þëèå ùò
åèåëïíôÞò ãéá íá âïçèÞóåé ôïí åëëçíéêü
Áãþíá. Ï Rheineck äéáôçñÞèçêå ó’ áõôÞ ôç
èÝóç ìÝ÷ñé ôï 1840, ðáñÜ ôéò, êáôÜ êáéñïýò,
óïâáñÝò åíáíôßïí ôïõ áéôéÜóåéò. Ç åðéìïíÞ
ôùí Âáõáñþí íá ôïí äéáôçñÞóïõí ùò äéïé-
êçôÞ óõíÜäåé ìå ôç ãåíéêüôåñç óôñáôéùôéêÞ
ðïëéôéêÞ ôçò êåíôñéêÞò åîïõóßáò, ðïõ Þèåëå
ôçí áíÜèåóç ôùí êáßñéùí óôñáôéùôéêþí èÝ-
óåùí óå ðñüóùðá ôçò áðüëõôçò åìðéóôï-
óýíçò ôçò, ùò åðß ôï ðëåßóôïí îÝíïõò, ìç
áíáìåìåéãìÝíïõò óôéò åã÷þñéåò ðïëéôéêÝò
Ýñéäåò. ÅðéðëÝïí, ç èÝóç ôïõ äéïéêçôÞ ôçò
Ó÷ïëÞò áðáéôïýóå åéäéêÝò ãíþóåéò êáé ðåß-
ñá, ðñïóüíôá ðïõ Þôáí äýóêïëá íá âñåèïýí
ìåôáîý ôùí ÅëëÞíùí óôñáôéùôéêþí óôç äå-
äïìÝíç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï. Ìå óðïõäÝò óôçí
ðñùóéêÞ óôñáôéùôéêÞ ó÷ïëÞ ï Rheineck,
âáèýôáôá ðñïóçëùìÝíïò óôçí áõóôçñÞ
óôñáôéùôéêÞ ðåéèáñ÷ßá êáé áöïóéùìÝíïò
óôï èñüíï, áðoôåëïýóå ôïí åêöñáóôÞ êáé
ôïí åããõçôÞ ôçò åðßóçìçò óôñáôéùôéêÞò ðï-
ëéôéêÞò. ÌåôÜ ôçí áðüöáóç ôïõ ÌïíÜñ÷ç
ãéá óôáäéáêÞ áðïìÜêñõíóç ôùí Âáõáñþí
óôñáôéùôéêþí, ï Rheineck áíôéêáôáóôÜèç-
êå áðü ôïí óõíôáãìáôÜñ÷ç Óðýñï ÌÞëéï,
ïðëáñ÷çãü êáôÜ ôïí Áãþíá êáé ìå óôñáôé-
ùôéêÝò óðïõäÝò óôçí Éôáëßá. ÄåäçëùìÝíïò
óõíôáãìáôéêüò, ï íÝïò äéïéêçôÞò ôçò Ó÷ïëÞò
ôÜ÷èçêå ìå ôï ìÝñïò ôùí êéíçìáôéþí ôçò 3çò
Óåðôåìâñßïõ, õðïêéíþíôáò ìÜëéóôá êáé ôïõò
ÅõÝëðéäåò. Áõôü èåùñåßôáé êáé ç áðáñ÷Þ
ôùí ðáñåìâÜóåùí ôùí óôñáôéùôéêþí óôçí
ðïëéôéêÞ êáè’ üëç ôçí ïèùíéêÞ ðåñßïäï. Ó’
áõôÞí ôçí ðåñßïäï äéåôÝëåóáí äéïéêçôÝò
áêüìç ï áíôéóõíôáãìáôÜñ÷çò Ãåþñãéïò

9
B. Ä. Ðåñß åêðáéäåýóåùò åéò ôçí áñ÷éôåêôïíéêÞí, Ö.E.K. 31 Äåêåìâñßïõ 1836, ö. 82. Óôá ðñþôá ÷ñüíéá ôçò
âáõáñïêñáôßáò Þôáí öáíåñÞ ç Ýëëåéøç ôå÷íéêïý ðñïóùðéêïý, ôï ïðïßï èá áíåëÜìâáíå ôá äéÜöïñá ïéêïäïìéêÜ
Ýñãá. H Ýëëåéøç áõôÞ Ýãéíå éäéáßôåñá áíôéëçðôÞ óôéò áñ÷Ýò ôïõ 1836, üôáí Ýðñåðå íá îåêéíÞóåé ç áíÝãåñóç
ôïõ ðñþôïõ áðü ôá ìåãÜëá êôÞñéá, ôùí âáóéëéêþí áíáêôüñùí. Ãéá ôï ëüãï áõôü ïé Âáõáñïß óõíÝóôçóáí ôïí
ÉáíïõÜñéï ôïõ 1836 ôï «Ó÷ïëåßïí ÏéêïäïìéêÞò», áíáèÝôïíôáò ôç äéåýèõíóÞ ôïõ óôï Âáõáñü ëï÷áãü ôïõ ìç÷á-
íéêïý Öñåéäåñßêï öïí ÔóÝíôíåñ. Ôï «ó÷ïëåßïí» áõôü ëåéôïýñãçóå åðéôõ÷þò êáé óôéò åðüìåíåò äåêáåôßåò êáé
áðïôÝëåóå ôï ðñüðëáóìá ôïõ Ìåôóüâéïõ Ðïëõôå÷íåßïõ. Ðåñéóóüôåñá, âë. Êþóôáò H. Ìðßñçò, Éóôïñßá ôoõ E.Ì.
Ðïëõôå÷íåiïõ. 1836-1916, ÁèÞíáé 1957, ó. 18 ê. åð.
10
Bë. ó÷åôéêÜ, Êùíóôáíôßíïò ÔóïõêáëÜò, ÅîÜñôçóç êáé áíáðáñáãùãÞ. Ï êïéíùíéêüò ñüëïò ôùv åêðáéäåõ-
ôéêþí ìç÷áíéóìþí óôçí ÅëëÜäá (1830-1922), ÈåìÝëéï, â` Ýêäïóç 1979. Åðßóçò, ÁëÝîçò ÄçìáñÜò, Åêðáßäåõóç,
óôï êåöÜëáéï Êïéíùíßá êáé ðïëéôéóìüò áðü ôo 1833 ùò ôo 1881, óôçí Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò, ÅêäïôéêÞ
Áèçíþí, 1977, ôüìïò ÉÃ’,óó.484-491.

118 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

ÉÁÍ. - ÖÅÂ. 2004
ÊáñáôæÜò êáé o óõíôáãìáôÜñ÷çò ÄçìÞôñéïò
Óôáõñßäçò.
Óôï äéäáêôéêü ðñïóùðéêü ôçò Ó÷ïëÞò
õðÞñ÷áí ôüóï ¸ëëçíåò üóï êáé Âáõáñïß
êáèçãçôÝò, áíÜëïãá ìå ôéò áíáãêáéüôçôåò
ôÞñçóçò ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðñïãñÜììáôïò
óðïõäþí. Ãéá ôçí ðïéüôçôá êáé ôçí åðÜñ-
êåéá ôïõ äéäáêôéêïý ðñïóùðéêïý åß÷áí åê-
öñáóôåß êáôÜ êáéñïýò ðïëëÝò åðéêñßóåéò.
11
Ïé áéôéÜóåéò ðÜíôùò äåí ðñÝðåé íá Þôáí
Üó÷åôåò ìå ôçí áíôßëçøç ðïõ Þôáí êõñßáñ÷ç
ìåôáîý ôùí áíôéðïëéôåõüìåíùí êýêëùí ãéá
ôçí áíÜãêç áíôéêáôÜóôáóçò ôùí îÝíùí êá-
èçãçôþí ìå ¸ëëçíåò. Ùóôüóï, ç ðáñïõóßá
äéäáêôéêïý ðñïóùðéêïý áðü ôçí áëëïåèíÞ
åîçãåßôáé áðü ôçí Ýëëåéøç áíôßóôïé÷ùí
éêáíþí êáé ìå åðéóôçìïíéêÞ êáôÜñôéóç
ÅëëÞíùí êáèçãçôþí. Ìå ôçí ðÜñïäï ôùí
÷ñüíùí óçìåéþèçêå óôáäéáêÞ áðï÷þñçóç
ôùí îÝíùí äéäáóêüíôùí êáé åðÜíäñùóç
ôùí êáèçãçôéêþí èÝóåùí áðü ¸ëëçíåò,
Ýôóé þóôå ôï 1859 íá õðÜñ÷åé ìåôáîý ôùí
êáèçãçôþí ìüíï Ýíáò Âáõáñüò.
Ôá ðñïâëÞìáôá ëåéôïõñãßáò ôçò Ó÷ïëÞò,
óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßïäï, ðñïêáëïýóáí
âßáéåò áíôéäñÜóåéò êáé åðåéóüäéá. ¸ôóé,
ôï 1839 åêäçëþèçêáí «ìéêñáß ôéíÝò áôáîß-
áé» áðü ïñéóìÝíïõò ÅõÝëðéäåò, ïé ïðïßïé
«óõíÝôñéøáí äýù êÜôïðôñá ôïõ êïéôþíïò
ôùí [êáé] åîÝó÷éóáí ôáò õðïãñáöÜò ôïõ
äéïéêçôïý». 12 Áðü ìéá Ýììåóç áíáöïñÜ
ôïõ Áéþíá, öáßíåôáé Üôé ðáñüìïéá ðåñé-
óôáôéêÜ óõíÝâçóáí êáé ôï 1836.13 Ùò áéôßá
ôùí åðåéóïäßùí ðñïóäéïñßæåôáé ìÜëëïí
ç áõóôçñüôáôç äéïßêçóç ôïõ Rheineck, o
ïðïßïò, ðñÜãìáôé, åß÷å åðéâÜëëåé üñïõò
åêðáßäåõóçò êáé ëåéôïõñãßáò ðïõ ðñïêá-
ëïýóáí ôéò áíôéäñÜóåéò ôùí óðïõäáóôþí.
Óå êáìéÜ ðåñßðôùóç ðÜíôùò äå èá ðñÝðåé
íá ðñïóùðïðïéïýìå áõôÞ ôçí áõóôçñüôçôá
êáé íá ôçí áðïäßäïõìå óôï Âáõáñü äéïéêç-
ôÞ, äåäïìÝíïõ üôé ôï éäñõôéêü äéÜôáãìá ôçò
Ó÷ïëÞò åß÷å èåóðßóåé Ýíá áõóôçñü èåóìéêü
ðëáßóéï üóïí áöïñÜ óôï ðñüãñáììá êáé
óôçí ðåéèáñ÷ßá ôùí óðïõäáóôþí. ÌÜëéóôá,
ôï 1841 ï äéïéêçôÞò Óðýñïò ÌÞëéïò óõíÝôá-
îå ôïí ðñþôï «Êáíïíéóìüí õðçñåóßáò ôùí
Åõåëðßäùí», óôá 157 Üñèñá ôïõ ïðïßïõ
ìðïñåß êáíåßò åýêïëá íá äéáêñßíåé ôçí
áõóôçñüôçôá ðïõ äéåßðå ôç ëåéôïõñãßá ôçò
Ó÷ïëÞò. Ôï ðñüâëçìá, óõíåðþò, Ýãêåéôáé
óôï ðþò ôï, âáõáñéêÞò ðñïåëåýóåùò, èå-
óìéêü ïñãáíùôéêü ðëáßóéï èá ìðïñïýóå
íá åöáñìïóôåß ïìáëÜ êáé ëåéôïõñãéêÜ óå
ìéá êïéíùíßá, ç ïðïßá åß÷å åèéóôåß óôçí
áóõäïóßá êáé óôçí ïðïßá ôï ðñüôáãìá ôçò
ðñïÜóðéóçò ôïõ áôïìéêïý êáé ïéêïãåíåéá-
êïý óõìöÝñïíôïò ðáñáãíþñéæå êÜèå Ýííïéá
ïìáäéêÞò êáé óõíôåôáãìÝíçò êïéíùíéêÞò
ðåéèáñ÷ßáò.
ÁíåîÜñôçôá ðÜíôùò áðü ôï âÜ-
óéìï ÷áñáêôÞñá ôùí êáôáããåëéþí, áõôÝò
èá ðñÝðåé íá õðïäáõëßæïíôáí êáé áðü ôçí
áíôéðïëßôåõóç. Óôç óçìáíôéêüôåñç åîÝãåñóç
ôùí Åõåëðßäùí, ôá 1846, ìå ðñïóùðéêÞ ôïõ
áðüöáóç ï 1⁄4èùí áíáãêÜóôçêå íá áíáóôåß-
ëåé ãéá Ýíá ÷ñüíï ôç ëåéôïõñãßá ôçò Ó÷ïëÞò
14
. Óôéò 11 Áðñéëßïõ åêåßíïõ ôïõ ÷ñüíïõ åß÷å
îåóðÜóåé Ýíïðëç óôÜóç, êáôÜ ôç äéÜñêåéá
ôçò ïðïßáò ïé óðïõäáóôÝò äéáôýðùóáí ôá

11
Bë. ÷áñáêôçñéóôéêÜ, åö. Áéþí, 7 Éïõíßïõ 1839, áñ. 70 êáé 14 Éïõíßïõ 1841, áñ. 237, åö. ÁèçíÜ, 4 Éïõíßïõ
1841, áñ. 821, êáèþò åðßóçò êáé ÃåíéêÜ Áñ÷åßá ôïõ ÊñÜôïõò, Õðïõñãåßï Óôñáôéùôéêþí, MB, öáê 374.
12
Áéþí, 21 Áðñéëßïõ 1840, áñ. 129.
13
Áéþí, 4 Öåâñïõáñßïõ 1840.
14
Bë. B.Ä. 16 ÌáÀïõ 1846, Ö.E.K. 29 ÌáÀïõ 1846, áñ. 12. To áéôéïëïãéêü ôçò áðüöáóçò èåùñïýóå üôé «êáôÜ
ôçí íýêôá ôçò 11-12 Áðñéëßïõ Ýëáâå ÷þñáí åéò ôçí Ó÷ïëÞí óôÜóéò Ýíïðëïò åê ðñïìåëÝôçò åê ìÝñïõò üëùí ôùí
ìáèçôþí åîáéñïõìÝíùí ôùí Ãåùñãßïõ Óéïýôæïõ êáé ÉùÜííoõ Ãåíßóáñëç», êáé êáôÝëçãå óôçí áðüöáóç üôé «Ç
åí Ðåéñáéåß ÓôñáôéùôéêÞ Ó÷ïëÞ äéáëýåôáé ðñïóùñéíþò», (Üñèñï 1), åíþ ðñïâëåðüôáí íá îáíáëåéôïõñãÞóåé «åí
êáéñþ ôù äÝïíôé» {Üñèñï 4). ÔåëéêÜ, ç Ó÷ïëÞ åðáíáëåéôïýñãçóå ôïí ÉáíïõÜñéï ôïõ 1847 êáé ü÷é ìåôÜ áðü Ýíá
÷ñüíï, üðùò áñ÷éêÜ åß÷å áðïöáóéóèåß, ìåôÜ áðü ðéÝóåéò ôçò áíôéðïëßôåõóçò.

ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 119

ÓÓÅ
ðáñÜðïíÜ ôïõò: «êáêÞ ôñïöÞ, óõíå÷åßò
êáé áõóôçñáß ðïéíáß, åðáíåéëçììÝíáé êáé
áõóôçñáß åîåôÜóåéò êáé ìÜëéóôá ôñéìçíé-
áßáé»15. ÔåëéêÜ, ç Ýíïðëç óôÜóç êáôåóôÜëç
ôçí åðïìÝíç êáé áöïý ðñïçãïõìÝíùò ðñï-
êëÞèçêáí åêôåôáìÝíåò êáôáóôñïöÝò óôïõò
÷þñïõò ôçò Ó÷ïëÞò. Ç ðñþôç áíôßäñáóç
ôïõ Õðïõñãåßïõ Þôáí ç ïñéóôéêÞ áðïìÜ-
êñõíóç üëùí ôùí óðïõäáóôþí êáé ôïõ
ðñïóùðéêïý, ãåãïíüò ðïõ ðñïêÜëåóå ôç
óöïäñÞ áíôßäñáóç ôùí áíôéðïëéôåõôéêþí
êýêëùí, ïé ïðïßïé äéÝâëåøáí üôé ìå áõôÞ
ôçí áðüöáóç ìðïñïýóå íá ðñïóðïñé-
óèåß ïöÝëç ôï ãáëëéêü êüììá, ôï ïðïßï
áóêþíôáò ôüôå ôçí åîïõóßá èá ìðïñïýóå
íá éêáíïðïéÞóåé áéôÞìáôá ôùí ðïëéôéêþí
ðåëáôþí ôïõ ãéá äéïñéóìïýò óôç Ó÷ïëÞ,
ìÝóù ôùí óõíáëëáêôéêïý ÷áñáêôÞñá ðá-
ãéùìÝíùí ðåëáôåéáêþí ó÷Ýóåùí. ÔåëéêÜ,
êáé ðñéí áðïöáóßóåé ï ßäéïò ï 1⁄4èùí ãéá
ôï êëåßóéìï ôçò Ó÷ïëÞò, áðïâëÞèçêáí
ìüíïí åííÝá ÅõÝëðéäåò, ùò ðñùôáßôéïé
ôùí åðåéóïäßùí, åíþ ï áöïóéùìÝíïò óôï
èñüíï äéïéêçôÞò ÊáñáôæÜò ðáñÝìåéíå
óôç èÝóç ôïõ. Ôá åðåéóüäéá áõôÜ óôÜ-
èçêáí áöïñìÞ ãéá Ýíôïíåò áíôåãêëÞóåéò
óôç ÂïõëÞ. Ï âïõëåõôÞò ôïõ ãáëëéêïý
êüììáôïò êáé Ãåíéêüò ÅðéèåùñçôÞò
ôïõ óôñáôïý ÈïäùñÜêçò Ãñßâáò åðéôÝ-
èçêå ìå äñéìýôçôá óôïí Õðïõñãü ôùí
Óôñáôéùôéêþí, Êßôóï ÔæáâÝëá, åðßóçò
ôïõ ãáëëéêïý êüììáôïò, ãéá ôçí ðïëéôéêÞ
ôïõ Ýíáíôé ôçò Ó÷ïëÞò êáé ôç äéáôÞñçóç
ôïõ äéïéêçôÞ ÊáñáôæÜ óôç èÝóç ôïõ. Ôï
ðåñßåñãï, áðü ðñþôç Üðïøç, åßíáé üôé
ï áíôéðïëéôåõüìåíïò âïõëåõôÞò Íéêïëüò
ÌáõñïììÜôçò õðïóôÞñéîå ôéò èÝóåéò ôçò
êõâÝñíçóçò êáé åðéôÝèçêå óôïí È. Ãñßâá.
Ç ïîåßá óõæÞôçóç êáé ôá åðåéóüäéá ðïõ
áêïëïýèçóáí ìÝóá êáé Ýîù áðü ôçí áß-
èïõóá óõíåäñéÜóåùí ôïõ êïéíïâïõëßïõ
õðï÷ñÝùóáí ôïí ðñüåäñï ôïõ óþìáôïò
íá äéáêüøåé ôç óõíåäñßáóç, áëëÜ ôá äé-
15
Ðåñéóóüôåñá, âë. E. K. Óôáóéíüðïõëïõ, o.ð., ó. 71
16
ÄçìÞôñçò ÌáëÝóçò, o.ð. , ó. 241-242
120 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÉÁÍ. - ÖÅÂ. 2004
áäñáìáôéóèÝíôá ãåãïíüôá ìáò ïäçãïýí
óå êÜðïéá óõìðåñÜóìáôá: Ðñþôïí, üôé
ôï óõãêåêñéìÝíï åðåéóüäéï áðïäåéêíýåé
ðùò óôç óõãêåêñéìÝíç êïéíùíéêïðïëéôé-
êÞ óõãêõñßá åðéêñáôïýóáí óôçí ÅëëÜäá
óõíèÞêåò õðåñðïëéôéêïðïßçóçò, áëëÜ ïé
üðïéåò áíôéðáñáèÝóåéò Þôáí êåíÝò áðü
Üðïøç ðïëéôéêþí áñ÷þí êáé ðñïãñáì-
ìÜôùí. Äåýôåñïí, ôá ðïëéôéêÜ êüììáôá
ëåéôïõñãïýóáí ìå ìéá ÷áëáñÞ ïñãáíùôéêÞ
äïìÞ, óôçñéãìÝíç áðïêëåéóôéêÜ óôçí ðñï-
óùðéêïý êáé ôïðéêïý ÷áñáêôÞñá åêëïãéêÞ
ðåëáôåßá. Óôçí ðñïêåßìåíç ðåñßðôùóç,
êÜèå âïõëåõôÞò Ýíéùèå ùò åíôïëïäü÷ïò
êáé ðñïáóðéóôÞò ôùí óõìöåñüíôùí ôïõ
«ðåëÜôç» ôïõ êáé ü÷é ùò üñãáíï ôçò ðá-
ñÜôáîçò ðïõ áíÞêå. Áò óçìåéùèåß üôé óôï
óõãêåêñéìÝíï ãåãïíüò ïé äýï âïõëåõôÝò
áíÞêáí óôçí ßäéá åêëïãéêÞ ðåñéöÝñåéá
(ÎçñÜìåñï) êáé üôé ï È. Ãñßâáò åêéíåßôï
áðü ðñïóùðéêü åíäéáöÝñïí, äéüôé Ýíáò
áðü ôïõò áðïâëçèÝíôåò ÅõÝëðéäåò Þôáí
ï ãéïò ôïõ ÄçìÞôñéïò.16
ÁíåîÜñôçôá ðÜíôùò áðü ôá ðñïâëÞìá-
ôá êáé ôéò äõóëåéôïõñãßåò ðïõ áíôéìåôþðé-
óå ç Ó÷ïëÞ Åõåëðßäùí, ç óýóôáóç êáé ç
ëåéôïõñãßá ôçò, åíôáóóüìåíç óôç ãåíéêüôå-
ñç óôñáôéùôéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí Âáõáñþí ãéá
ôáêôéêü óôñáôü, áðïôåëïýóå ôï áíáãêáßï
åã÷åßñçìá ãéá ôçí áíÜäåéîç íÝùí óôñáôé-
ùôéêþí óôåëå÷þí. H åðßôåõîç ôïõ óôü÷ïõ,
ùóôüóï, ðñïûðÝèåôå ôçí õðåñêÝñáóç ôùí
äõó÷åñåéþí, ðïõ áíÝêõðôáí áðü ôéò éäé-
Üæïõóåò óõíèÞêåò ôçò åëëçíéêÞò êïéíù-
íßáò. Ç áíÜäåéîç ôùí íÝùí áîéùìáôéêþí
ìå ìßá, ãéá ðñþôç öïñÜ, åã÷áñáóóüìåíç
óôñáôéùôéêÞ ãíþóç êáé ðáéäåßá äõôéêïåõ-
ñùðáúêïý ôýðïõ, åíßó÷õå ôçí ðñïóðÜèåéá
ôïõ êñÜôïõò ãéá Üóêçóç óõãêåíôñùôéêÞò
ðïëéôéêÞò êáé, ìÜëéóôá, ôçí êáèéóôïýóå
áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ãéá ôçí áíá-
ðáñáãùãÞ ôçò êõñßáñ÷çò éäåïëïãßáò ôïõ
êáèåóôþôïò, ìÝóá óôç äïìÞ ôïõ ßäéïõ ôïõ
êáôáóôáëôéêïý ôïõ ìç÷áíéóìïý, ôïõ óôñá-
ôïý. Óå êÜèå ðåñßðôùóç, ðÜíôùò, ç üðïéáò
ìïñöÞò ðñïóðÜèåéá óìßëåõóçò ôùí áíá-
ãêáßùí åðáããåëìáôéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí
êáé éêáíïôÞôùí óôïõò íÝïõò áîéùìáôéêïýò
ðñïóÝêñïõå óôéò ìáêñï÷ñüíéá åìðåäùìÝíåò
áíôéëÞøåéò êáé ðñáêôéêÝò ôçò áðåéèáñ÷ßáò
êáé ôùí äéáðñïóùðéêþí ó÷Ýóåùí, ðïõ ÷áñá-
êôÞñéæáí ôï óôñáôéùôéêü óôïé÷åßï. Ç åêðáß-
äåõóç, ìå ôç íÝá èåóìïèåôçìÝíç ìïñöÞ ôçò,
ùò éäåïëïãéêüò ìç÷áíéóìüò ôïõ êñÜôïõò, èá
Ýðñåðå íá áíôéêáôáóôÞóåé ôéò ðáñáäïóéáêÝò
ìïñöÝò ëåéôïõñãßáò óôñáôéùôéêïý ìç÷áíé-
óìïý, ðáñÝ÷ïíôáò åããõÞóåéò áöïóßùóçò óôçí
êåíôñéêÞ åîïõóßá êáé áìâëýíïíôáò, ðáñÜë-
ëçëá, ôçí éó÷ý ôçò, åîùèåóìéêïý ÷áñáêôÞñá,
óôñáôéùôéêÞò äýíáìçò.
Ç áðïöïßôçóç áðü ôçí Åõåëðßäùí êáé ç
Ýíôáîç óôïí ôáêôéêü óôñáôü éóïäõíáìïýóå
ìå ôçí åðáããåëìáôéêÞ êáé óõíáêüëïõèç
êïéíùíéêÞ êáôáîßùóç, êÜôé ôï ïðïßï äåí
Þôáí êáôï÷õñùìÝíï ïýôå áõôïíüçôï óôçí
ðñï ôïõ 1834 ðåñßïäï. Óõíéóôïýóå áíïäé-
êÞ êïéíùíéêÞ êéíçôéêüôçôá, ç ïðïßá Üëëïôå
äéáóöÜëéæå ôçí áíáðáñáãùãÞ ôïõ «êáëïý»
ïíüìáôïò ôçò ïéêïãÝíåéáò ôïõ íÝïõ áîéùìá-
ôéêïý - üôáí ðñüêåéôáé ãéá ãüíï ãíùóôÞò
ïéêïãÝíåéáò ïðëáñ÷çãþí - êáé Üëëïôå
óÞìáéíå ôçí Ýíôáîç óå ìéá íÝá êïéíùíéêÞ
åëßô. Áõôü åðÝôñåðå ôçí ðñüóâáóç óôçí
êñáôéêÞ åîïõóßá áëëÜ, êõñßùò, ôçí ßäéá ôç
äéá÷åßñéóÞ ôçò ìå ôçí Üìåóç óõììåôï÷Þ óôçí
ðïëéôéêÞ åîïõóßá äéá ìÝóïõ ôïõ êïéíïâïõ-
ëåõôéóìïý, äåäïìÝíïõ üôé Ýíáò áîéùìáôéêüò
- üðùò èá öáíåß áñãüôåñá êáôÜ ôç äéÜñêåéá
ôïõ êïéíïâïõëåõôéêïý âßïõ - ìðïñïýóå ðéï
åýêïëá íá åêëåãåß âïõëåõôÞò, ùò áðïôÝ-
ëåóìá ôçò ãåíéêÞò åêôéìÞóåùò ðïõ Ý÷áéñå
óôçí åëëçíéêÞ êïéíùíßá ôïõ 19ïõ áéþíá.17
To õøçëü ãüçôñï ôùí áîéùìáôéêþí ìðïñåß
íá åéäùèåß êáé ùò áðüññïéá ôçò õøçëÞò
ìüñöùóçò ðïõ åß÷áí ëÜâåé óôç Ó÷ïëÞ, áí
ôáõôü÷ñïíá ëçöèåß õð’ üøéí ôï ãåãïíüò
üôé ç Åõåëðßäùí óôçí ïõóßá Þôáí ôï ðñþ-
ôï áíþôáôï åêðáéäåõôéêü ßäñõìá ðïõ ëåé-
ôïýñãçóå óôï áíåîÜñôçôï åëëçíéêü êñÜôïò,
ìéá äåêáåôßá ðñéí ôåèåß óå ëåéôïõñãßá ôï
ïèùíéêü ðáíåðéóôÞìéï (1838). ÐáñÜëëçëá,
ïé áîéùìáôéêïß, éäéáßôåñá ïé áíþôåñïé êáé ïé
áíþôáôïé, áðÝëáõáí, åí ó÷Ýóåé ìå Üëëïõò
óçìáíôéêïýò äçìüóéïõò ëåéôïõñãïýò, åîáé-
ñåôéêÜ éêáíïðïéçôéêþí ìéóèþí.18
¸ôóé, ï üñïò «áîéùìáôéêüò» ìÝóá óôçí
åëëçíéêÞ êïéíùíßá ðåñéâÜëëåôáé áðü ôá
ðñþôá ÷ñüíéá ìå åêôßìçóç, óõíïäåýåôáé
áðü õøçëü êýñïò, óõíéóôÜ «êáëü üíïìá».
Ùóôüóï, áò óçìåéùèåß üôé ôï íÝï åðÜããåë-
ìá, áõôü ôïõ áîéùìáôéêïý, ôïõ áðüöïéôïõ
ôçò Ó÷ïëÞò Åõåëðßäùí, åß÷å ðïéïôéêÞ äéá-
öïñÜ áðü ôá áíÜëïãï ôçò ðñïçãïýìåíçò
ãåíéÜò, ôçò ãåíéÜò ôçò ÅðáíÜóôáóçò. Ï
êáðåôÜíéïò, ï ïðëáñ÷çãüò - ðïôÝ äåí áðï-
êáëåßôáé áîéùìáôéêüò - äéÝèåôå áíáìöéóâÞ-
ôçôç ëáúêÞ áðÞ÷çóç, êåñäéóìÝíç ìÝóá áðü
ôçí ðïëåìéêÞ åìðåéñßá êáé ôá óôñáôéùôéêÜ
áíäñáãáèÞìáôá ôïõ Áãþíá. Åõñéóêüìåíïò

17
Tçí êÜèïäï óôïí ðïëéôéêü óôßâï êáé ôçí åìðëïêÞ óôçí êïììáôéêÞ áíôéðáñÜèåóç ôùí áîéùìáôéêþí äéåõêü-
ëõíå êáôÜ ôï 19ï áéþíá ôï õðÜñ÷ïí íïìïèåôéêü ðëáßóéï. ¸ôóé, êÜèå õðïøÞöéïò âïõëåõôÞò ðïõ Þôáí óôñáôéùôéêüò
Ýðáéñíå «óõíôáãìáôéêÞ Üäåéá», åíþ, áí åêëåãüôáí, ü÷é ìüíïí äå äéáêïðôüôáí Þ óôñáôéùôéêÞ ôïõ óôáäéïäñïìßá,
áëëÜ ðñïóìåôñÜôï óôï ÷ñüíï õðçñåóßáò. ¸ôóé, ðáñáôçñåßôáé ôï öáéíüìåíï Ýíáò ìåãÜëïò áñéèìüò áîéùìáôéêþí
íá ðïëéôåýåôáé êáé, ìÜëéóôá, ìå åõêïëßá «êáôþôåñïé áîéùìáôéêïß åêëÝãïíôáí Þ õðïõñãïðïéïýíôáí», ãåãïíüò
ðïõ «ìáò äßíåé ôï ìÝôñï ôïõ ãåíéêüôåñïõ êýñïõò ðïõ áðïëÜìâáíáí Þäç áðü ôç óôéãìÞ ðïõ äéïñßæïíôáí áîéù-
ìáôéêïß». Bë. Êùíóôáíôßíïò ÔóïõêáëÜò, ÊïéíùíéêÞ áíÜðôõîç êáé êñÜôïò. Ç óõãêñüôçóç ôïõ äçìüóéïõ ÷þñïõ
óôçv ÅëëÜäá, ÈåìÝëéï, ÁèÞíá 1981, ó. 129.
18
H ìéóèïëïãéêÞ äéáöïñÜ ôùí áîéùìáôéêþí Ýíáíôé ôùí áíþôåñùí äçìïóßùí õðáëëÞëùí åêåßíç ôçí ðåñßïäï
åßíáé åìöáíÞò. ¸ôóé, Ýíáò óõíôáãìáôÜñ÷çò Þ Ýíáò óôñáôçãüò åß÷áí ôï 1846 åôÞóéåò áðïëáâÝò 7.000 äñá÷ìÝò,
åíþ ïé Ãåíéêïß Ãñáììáôåßò 4.800 äñá÷ìÝò êáé ïé ðñüåäñïé ôïõ Åëåãêôéêïý Óõíåäñßïõ êáé ôïõ Áñåßïõ ÐÜãïõ
6.000 äñá÷ìÝò. Âë. ÁíäñÝáò ÊáóôÜíçò, o.ð., ó. 209, êáèþò êáé Êùíóôáíôßíïò ÔóïõêáëÜò, o.ð. . ó. 122

ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 121

ÓÓÅ
óôçí êïñõöÞ ìéáò êïéíùíéêÜ áðïäåêôÞò éå-
ñáñ÷ßáò Ýíïðëùí, ëåéôïõñãïýóå ìå üñïõò
ðïõ, óõíÞèùò, ï ßäéïò ðñïóäéüñéæå, åíþ
üöåéëå íá öñïíôßæåé ãéá ôç ìéóèïäïóßá ôùí
ðáëéêáñéþí ôïõ êáé êáèüñéæå ôçí åóùôåñéêÞ
éåñÜñ÷çóç ìÝóá óôá ðëáßóéá åíüò åîùèå-
óìéêïý ðëáéóßïõ ðåëáôåéáêþí ó÷Ýóåùí. O
åìðåéñéêüò «áîéùìáôéêüò» ìå ôéò áäéáì-
öéóâÞôçôåò óôñáôéùôéêÝò éêáíüôçôåò Ýãéíå
ìÝóá óôçí åðáíÜóôáóç ðïäçãÝôçò, ëáúêüò
Þñùáò êáé ðñüôõðï èáõìáóìïý êÜôù áðü
ôéò óõíèÞêåò ðïõ åðÝâáëå ç áíáãêáéüôçôá
ôçò äåêáåôßáò ôïõ 1820. Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ,
ç ðñþôç ãåíéÜ ôùí áîéùìáôéêþí ôçò Ó÷ïëÞò
Åõåëðßäùí Ýæçóáí óôçí áñ÷Þ óôç óêéÜ áõ-
ôþí ôùí çñþùí, ôïõò åß÷áí ùò æùíôáíÜ
áêüìç ðáñáäåßãìáôá, ôáõôü÷ñïíá üìùò
áêïëïõèïýóáí Ýíá åðÜããåëìá ìå óêïðü
íá óôáäéïäñïìÞóïõí ìéóèïäïôïýìåíïé
áðü ôï íåüôåõêôï êñÜôïò. Âéþíïíôáò êáé
åìðåäþíïíôáò ôçí ïêôáåôÞ (êáôÜ ôá ðñþ-
ôá Ýôç ëåéôïõñãßáò) áõóôçñÞ ðåéèáñ÷ßá ôïõ
ðíåýìáôïò ðïõ äéåßðå ôç Ó÷ïëÞ, áðïêôþíôáò
êáôÜñôéóç êáé åîåéäßêåõóç, ðñùôüãíùñç ãéá
ôá ìÝ÷ñé ôüôå åëëçíéêÜ äåäïìÝíá, áöïìïé-
þíïíôáò óôáäéáêÜ ôá äõôéêïåõñùðáúêÞò
ðñïÝëåõóçò ðñüôõðá, áðïóôáóéïðïéïýíôáí
áõôü÷ñçìá áðü ôéò óõíÞèåéåò ôùí ãïíÝùí
ôïõò.
Áðü ôéò äéáðéóôþóåéò áõôÝò ãßíåôáé
êáôáíïçôÞ ç óçìáóßá ôçò Ýíôáîçò óôçí
Åõåëðßäùí êáé, êõñßùò, ç áðïöïßôçóç áð’
áõôÞí. Åðéóçìáßíåôáé ç óçìáóßá ôçò áðï-
öïßôçóçò, äéüôé ü÷é ìüíïí äåí Þôáí áõôïíü-
çôç, áëëÜ áíôéèÝôùò áðü ôïõò åéóáãüìåíïõò
ðïëëïß ëßãïé êáôÜöåñíáí íá ðåñáôþóïõí ôéò
óðïõäÝò êáé íá ëÜâïõí ôï âáèìü ôïõ áíèõ-
ðáóðéóôÞ.19 Áõôü ïöåéëüôáí óå äýï ëüãïõò:
Ðñþôïí, óôçí Ýëëåéøç ôçò áíáãêáßáò åêðáé-
äåõôéêÞò õðïäïìÞò ôùí íÝùí êáé, óõíåðþò,
óôçí áäõíáìßá ôïõò íá áíôáðïêñéèïýí óôéò
áðáéôÞóåéò ìéáò áíþôåñçò ìüñöùóçò êáé,
äåýôåñïí, óôçí áäõíáìßá áöïìïßùóçò ôïõ
ðíåýìáôïò ôçò óêëçñÞò ðåéèáñ÷ßáò. ÌÝóá
áð’ áõôü ôï ðñßóìá èá ðñÝðåé íá åñìçíåõ-
èïýí êáé ïé áëëåðÜëëçëåò ôáñá÷Ýò ðïõ
åëÜìâáíáí ÷þñá êáôÜ êáéñïýò.
ÓõìðåñáóìáôéêÜ êáé áíåîÜñôçôá áðü
ôá áßôéá ðïõ ïäÞãçóáí óå ïñéóìÝíá ðñï-
âëÞìáôá ôçò Ó÷ïëÞò, ôï êñÜôïò ìðüñåóå
íá èåìåëéþóåé ìéá íÝá óôñáôéùôéêÞ Ó÷ïëÞ,
ìåôÜ ôçí ðñþôç áðüðåéñá ôïõ Êáðïäßóôñéá
(1828-1831). H Åõåëðßäùí õðÞñîå Ýêôïôå
ôï áíþôáôï åêðáéäåõôéêü ßäñõìá, ïé áðü-
öïéôïé ôïõ ïðïßïõ, ïé íÝïé áîéùìáôéêïß,
åðÜíäñùóáí ôï íåïóýóôáôï óôñáôü. Ç ôå-
÷íéêÞ åîåéäßêåõóç ðïõ ðáñå÷üôáí êÜëõøå
ôçí áíÜãêç ãéá åéäéêïýò åðéóôÞìïíåò, ïé
ïðïßïé áíÝëáâáí ôçí åêðüíçóç ó÷åäßùí
êáé ìåëåôþí, ðñïêåéìÝíïõ íá åêôåëåóèïýí
ôá ðñþôá áíáãêáßá Ýñãá õðïäïìÞò, Ýóôù
êáé óôá ðåñéïñéóìÝíá ðëáßóéá ôïõ öôù÷ïý
åëëçíéêïý êñÜôïõò ôùí ðñþôùí äåêáåôéþí
ìåôÜ ôçí Áíåîáñôçóßá.20 Áðü ôçí Üðïøç
áõôÞ, åîáßñåôáé éäéáßôåñá ç éäÝá ôïõ íïìï-
èÝôç íá êáôáñôßóåé Ýíá áíáëõôéêü ðñüãñáì-

19
Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü üôé êáè’ üëç ôç äéÜñêåéá ôçò ïèùíéêÞò âáóéëåßáò (1833-1862) áðïöïßôçóáí óõíïëéêÜ
145 ÅõÝëðéäåò, áñéèìüò ðïõ áíôéóôïé÷åß êáôÜ ìÝóï üñï óå ðÝíôå áðüöïéôïõò åôçóßùò. Âë. ×ñÞóôïò Öùôüðïõëïò,
ÓôñáôéùôéêÞ Ó÷ïëÞ Åõåëðßäùí: Áîéùìáôéêïß êáé ÁíèõðáóðéóôÝò ôïõ óôñáôïý êáé Äüêéìïé ôïõ Ðïëåìéêïý Íáõôéêïý
ðïõ áðïöïßôçóáí áðü ôç Ó÷ïëÞ êáôÜ ôçí ðåñßïäï 1828-1912, Ýêäïóç ÓôñáôéùôéêÞò Ó÷ïëÞò Åõåëðßäùí, 1996.
20
Áðü ôçí Üðïøç áõôÞ åðéóçìáßíåôáé éäéáßôåñá ï ñüëïò ôïõ Ìç÷áíéêïý Óþìáôïò, ç äçìéïõñãßá ôïõ ïðïßïõ
áðÝâëåðå ó’ áõôüí áêñéâþò ôï óôü÷ï: ÌåëÝôç êáé êáôáóêåõÞ êôçñßùí, äñüìùí, ãåöõñþí ê.ë.ð., åßôå ðïëéôéêïý
åßôå óôñáôéùôéêïý ÷áñáêôÞñá. Ç Ýëëåéøç ôùí êáôÜëëçëùí óôñáôéùôéêþí ðïõ èá áíáëÜìâáíáí áõôüí ôïí, êáßñéáò
óçìáóßáò, ñüëï õðï÷ñÝùóå ôïõò Âáõáñïýò, óôá ðñþôá ôïõëÜ÷éóôïí ÷ñüíéá, íá óôåëå÷þóïõí ôï Ìç÷áíéêü êõñßùò
ìå Âáõáñïýò áîéùìáôéêïýò. Äåí åßíáé Üëëùóôå ôõ÷áßï üôé áðü ôï 1833 Ýùò ôï 1844 áðïöïßôçóáí óõíïëéêÜ 51
ÅõÝëðéäåò, åê ôùí ïðïßùí ôñåéò ìüíï êáôáôÜ÷èçêáí óôï Ðåæéêü êáé ïé õðüëïéðïé óôï Ìç÷áíéêü (27) êáé óôï
Ðõñïâïëéêü (21), óþìáôá äçëáäÞ ôå÷íéêÜ. Ðåñéóóüôåñá ãéá ôï Ìç÷áíéêü Óþìá, âë. ÄçìÞôñçò ÌáëÝóçò, o.ð.
, óó. 157-171.

122 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

ÉÁÍ. - ÖÅÂ. 2004
ìá ìáèçìÜôùí, ôï ïðïßï ðáñåß÷å ãíþóåéò
õøçëïý åðéðÝäïõ, ôç óôéãìÞ ìÜëéóôá ðïõ ôï
ãåíéêüôåñï åêðáéäåõôéêü ðëáßóéï ÷áñáêôç-
ñéæüôáí áðü ðñïãïíüðëçêôåò áãêõëþóåéò.
ÅðéðëÝïí, ïé íÝïé áîéùìáôéêïß áðïôÝëåóáí
ôï êýñéï óôÞñéãìá ôùí åðéëïãþí ôçò êåíôñé-
êÞò åîïõóßáò, êÜôé ðïõ õðÞñîå o áðþôáôïò
óôü÷ïò ôçò ïèùíéêÞò äéáêõâÝñíçóçò.21 Ôá
ðñïâëÞìáôá äõóëåéôïõñãßáò ôçò Ó÷ïëÞò ðïõ
ðñïáíáöÝñèçêáí èá ðñÝðåé íá åéäùèïýí êáé
íá åñìçíåõèïýí ùò áðïôÝëåóìá ôçò áíôéðáëü-
ôçôáò ôùí áõôï÷èüíùí çãÝôéäùí êïéíùíéêþí
äõíÜìåùí ìå ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá, ç ïðïßá
åðéäßùêå ôçí Üìåóç êáé Üíùèåí åðéâïëÞ ôçò
óõãêåíôñùôéêÞò êáé ðïëéôéêÞò. ‘H, áêüìç, ùò
21
ÈÜíïò ÂåñÝìçò, ÓêÝøåéò ãýñù áðü ôïí ôáêôéêü óôñáôü êáé ôï óþìá ôùí ÅëëÞíùí áîéùìáôéêþí (1828-
1935), ÁíÜôõðï áðü ôï âéâëßï Ç ðïëéôéêÞ óôç Óýã÷ñïíç Ìåóüãåéï, ÁèÞíá 1981, ó. 10.
áðüññïéá ôùí êïììáôéêþí áíôáãùíéóìþí ðïõ
ëåéôïõñãïýóáí ìå ôçí ðáñáäïóéáêÞ ëïãéêÞ
ôùí ðåëáôåéáêþí ó÷Ýóåùí êáé õðÝèáëðáí ôéò
áíôéäñÜóåéò, ôïõëÜ÷éóôïí ôá ðñþôá ÷ñüíéá
ëåéôïõñãßáò ôçò Ó÷ïëÞò, ãéáôß ïé áìïéâáßåò
êáé áíáãêáóôéêÝò áíáèåùñÞóåéò óå Þóóï-
íïò óçìáóßáò æçôÞìáôá, åðÝôñåøáí ôç óôá-
äéáêÞ åðéâïëÞ ôïõ íÝïõ èåóìéêïý ðëáéóßïõ
óå óõíèÞêåò åìðåäùìÝíçò ðåéèáñ÷ßáò. Óôçí
ðåñßðôùóç ôçò Ó÷ïëÞò Åõåëðßäùí åß÷áìå Ýíá
âáóéêü áãùãü ðáñáãùãÞò íÝùí åðáããåëìáôé-
êþí óôñáôéùôéêþí óôåëå÷þí, ôá ïðïßá åìöï-
ñïýìåíá áðü Ýíá íÝï ðíåýìá, äéáäñáìÜôéóáí
óçìáíôéêü ñüëï êáé óôï ðïëéôéêü ãßãíåóèáé
ôïõ 19ïõ áéþíá.
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 123
ÓÓÅ