ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ

×ÑÇÌÁÔÏÓ
ÊÅÉÌÅÍÏ: Íéêüëáïò ÊáëëÝñãçò,
ËïãéóôÞò-ÖïñïôÝ÷íçò ô ÔÜîåùò
ÅÉÊÏÍÏÃÑÁÖÇÓÇ:
ÓôñáôéùôéêÞ Åðéèåþñçóç

Ç éóôïñßá ôïõ
÷ñÞìáôïò áíôáíáêëÜ
ôçí éóôïñßá ôïõ êüóìïõ.
Ôï ÷ñÞìá óõìâüëéæå ðÜ-
íôïôå ôçí êñáôéêÞ éó÷ý,
åßôå áõôü ìåôáöñáæü-
ôáí óå áðïèÝìáôá ðïëý-
ôéìùí ìåôÜëëùí, åßôå óå
áîéïðéóôßá. Ôï ÷ñÞìá Þôáí
êáé åßíáé åñãáëåßï ðïëé-
ôéêÞò êáé ðñïðáãÜíäáò,
áöïý ôá êñÜôç áðïôõðþ-
íïõí óå áõôÜ ôá åðéôåýã-
ìáôá êáé ôïõò çãÝôåò
ôïõò, ôáîéäåýïíôáò Ýôóé
ôï ìÞíõìá ôïõò óôï ÷þñï
êáé óôï ÷ñüíï.

22 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÌÁÑ. - ÁÐÑ. 2006
ÐñïìåôáëëéêÞ
êáé ìåôáëëéêÞ åðï÷Þ
Ðùò èá Þôáí Üñáãå Ýíáò êüóìïò ÷ùñßò
÷ñÞìá; Äåí åßíáé ðïëý ìáêñéíÞ ç åðï÷Þ ðïõ
óôçí ÅëëÜäá áêüìç, éäßùò óå áãñïôéêÝò ðå-
ñéï÷Ýò, ïé óõíáëëáãÝò ãßíïíôáí óå åßäïò,
ëüãù Ýëëåéøçò ñåõóôïý.
Óå Ýíá êüóìï ðïý äåí õðÜñ÷åé êáèüëïõ
÷ñÞìá ïé óõíáëëáãÝò ãßíïíôáé áðåßñùò ðéï
äýóêïëåò. Ï êôçíïôñüöïò ðïõ Þèåëå íá
áãïñÜóåé Ýíá ôóåêïýñé Ýðñåðå íá âñåé Ýíá
ìåôáëëïõñãü ðïõ èá Þèåëå íá áãïñÜóåé
êñÝáò, ï ìåôáëëïõñãüò ðïõ èá Þèåëå íá
áãïñÜóåé øÜñéá èá Ýðñåðå íá âñåé Ýíáí øá-
ñÜ ðïõ íá Þèåëå Ýíá áðü ôá ðñïúüíôá ôïõ
ê.ï.ê. Áêüìç äõóêïëüôåñï Þôáí ôï åìðüñéï,
áöïý ïé Ýìðïñïé èá Ýðñåðå íá ìåôáöÝñïõí
ôá åìðïñåýìáôá, ìå üëïõò ôïõò êéíäýíïõò
êáé ôéò äõóêïëßåò ôçò åðï÷Þò.
ÈÝóç ÷ñÞìáôïò êáôÜ êáéñïýò åß÷å ü,ôé èá
ìðïñïýóå íá ãßíåé ãåíéêÜ áðïäåêôü óáí áíôé-
êåßìåíï ìå óõíáëëáêôéêÞ áîßá. Óå ìéá ðñþ-
éìç öÜóç ôùí ìåôá-íïìáäéêþí êïéíùíéþí,
ôá óéôçñÜ êáé ôá âïóêÞìáôá Ýãéíáí óýìâï-
ëï ïéêïíïìéêÞò äýíáìçò, áöïý Þôáí êáé ôï
êáô’åîï÷Þí áíôáëëÜîéìï åßäïò. Ç åôõìïëï-
ãßá áñ÷áßùí êáé óýã÷ñïíùí ëÝîåùí ìéëÜåé
áðü ìüíç ôçò. ¸ôóé, ç ëáôéíéêÞ ëÝîç ãéá ôï
÷ñÞìá (pecunia) ðñïÝñ÷åôáé áðü ôçí áíôß-
óôïé÷ç ëÝîç ãéá ôï ðñüâáôï (pecus). Ç ëÝ-
îç capital, ðïõ óçìáßíåé óôéò ðåñéóóüôåñåò
åõñùðáúêÝò ãëþóóåò êåöÜëáéï, ðñïÝñ÷åôáé
áðü ôçí ëÝîç capita êáé êõñéïëåêôéêÜ óçìáß-
íåé êåöÜëéá æþùí. Ï 1⁄4ìçñïò, áîéïëïãþíôáò
ôá üðëá ôïõ ÄéïìÞäç êáé ôïõ Ãëáýêïõ, ôá
ìåí ôá ïíïìÜæåé «åêáôïìâüéá», äçëáäÞ áîß-
áò åêáôü âïäéþí, ôá äå «åííåáâüéá». Áêüìá
êáé Ýôóé üìùò, ôá âïóêÞìáôá êáé ôá óéôçñÜ
äåí ìðïñïýóáí íá èåùñçèïýí ÷ñÞìá ìå
ôç óçìåñéíÞ Ýííïéá, êáé áõôü åðåéäÞ ôïõò
Ýëåéðáí äýï óçìáíôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ç
óõìðõêíùìÝíç áîßá êáé ôï áíáëëïßùôï óôï
÷ñüíï. Óôï âáèìü ðïõ õðÜñ÷ïõí áõôÜ ôá
÷áñáêôçñéóôéêÜ, êáèþò êáé ç êïéíÞ áðïäï÷Þ
áðü üëïõò, óáí íüìéóìá ìðïñåß íá ÷ñçóéìï-
ðïéçèåß ïðïéïäÞðïôå áíôéêåßìåíï. ¸ôóé, ïé êÜ-
ôïéêïé ôïõ íçóéïý Ãéáð óôïí Åéñçíéêü Ùêåáíü
÷ñçóéìïðïéïýóáí ðÝôñéíïõò äßóêïõò, åíþ ïé
êÜôïéêïé ôçò Êßíáò, Éíäßáò êáé ÔáúëÜíäçò ÷ñç-
óéìïðïéïýóáí êï÷ýëéá.
Ç ìåôÜâáóç óå ìéá ðñþéìç ìïñöÞ ÷ñÞìá-
ôïò ðñïÞëèå, üðùò èá Þôáí áíáìåíüìåíï,
áðü ôïõò ëáïýò ìå ôçí ðéï äñáóôÞñéá åìðï-
ñéêÞ äñáóôçñéüôçôá, áëëÜ êáé ôá ðéï ðñþéìá
áóôéêÜ êÝíôñá, ôïõò ëáïýò ôçò Ìåóïðïôáìß-
áò. Óáí áíôßôéìï ãéá ôá áãáèÜ äßíïíôáí ðëÝïí
ü÷é Üëëá áãáèÜ, áëëÜ æõãéóìÝíá êïììÜôéá
ðïëýôéìïõ ìåôÜëëïõ, áóÞìé Þ ÷ñõóüò. Èáì-
ìÝíá óôéò åñÞìïõò ôïõ óçìåñéíïý ÉñÜê, âñÝ-
èçêáí áñ÷åßá ðïõ êáôáãñÜöïõí ðëçñùìÝò
óå áóÞìé ðïõ Ýãéíáí ðñéí 4.500 ÷ñüíéá. Ï
ðëçèùñéóìüò åß÷å åìöáíéóôåß êáé óå åêåßíç
ôçí åðï÷Þ, êáèþò õðÞñ÷áí êáèïñéóìÝíåò
ôéìÝò (äçëáäÞ ìßá ðïóüôçôá ìåôÜëëïõ
ãéá êÜèå ðïóüôçôá áãáèïý), ãéá áãáèÜ
üðùò ôï êñéèÜñé, ôï ìáëëß, ï ÷áëêüò êáé ôï
óçóáìÝëáéï, üðùò ìáñôõñïýí ðéíáêßäåò,
ãñáììÝíåò óå óöçíïåéäÞ ãñáöÞ, ïé ïðïßåò
÷ñïíïëïãïýíôáé óôï 2000 ð.×. ðåñßðïõ. Ôá
ðïëýôéìá ìÝôáëëá Þôáí (êáé åßíáé öõóéêÜ)
Ýíá áãáèü áðü ìüíï ôïõ. Ôï æçôïýìåíï
üìùò óå áõôÝò ôéò áñ÷áßåò óõíáëëáãÝò
äåí Þôáí ôï ìÝôáëëï óáí áãáèü, áëëÜ ç
äõíáôüôçôá ãéá áíôáëëáãÞ ìå Üëëá áãáèÜ,
üôáí êáé üðïõ ï ðùëçôÞò èá åðéèõìïýóå Þ
èá Ýâñéóêå ôçí êáôÜëëçëç åõêáéñßá.
ÓôáäéáêÜ, ï ÷ñõóüò êáé ï Üñãõñïò åðé-
êñÜôçóáí óôçí ÁíáôïëÞ óáí óõíáëëáêôéêü
ìÝôáëëï, åíþ ï ÷áëêüò êáé ïñåß÷áëêïò óôç
Äýóç. Áíáìößâïëá, áõôÞ ç åîÝëéîç óõíäÝ-
åôáé Üìåóá ìå ôç äéáèåóéìüôçôá êáé ôçí
åõêïëßá åîüñõîçò ôïõ êÜèå ìåôÜëëïõ óôçí
êÜèå ðåñéï÷Þ. Äåí èá Þôáí õðåñâïëÞ íá
ðïýìå üôé ôá ìÝôáëëá ðïõ óÞìåñá èåùñïý-
ìå ðïëýôéìá, Ýãéíáí ôÝôïéá áðü Ýíá êáðñß-
ôóéï ôçò ãåùãñáößáò êáé ôçò éóôïñßáò.
ÍïìéóìáôéêÞ ðåñßïäïò
Ôï óçìáíôéêüôåñï ðñüâëçìá ìå ôçí
õéïèÝôçóç ôùí ìåôÜëëùí ùò óõíáëëáêôé-
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 23
Éóôïñßá ôïõ ×ñÞìáôïò
êïý åßäïõò Þôáí ç áìößâïëç êáèáñüôçôá
êáé ðïóüôçôá ôïõ êÜèå ìåôÜëëïõ.
Ïé ÌåóïðïôÜìéïé üñéæáí ìåí üôé Ýíá
óÝêåë áóÞìé (ìïíÜäá âÜñïõò ôçò åðï÷Þò)
áãüñáæå ôñåéò ìåæïýñåò óçóáìÝëáéï, áë-
ëÜ áõôü äåí Ýëõíå üëá ôá óõíáëëáêôéêÜ
ðñïâëÞìáôá. Ïé ðïëßôåò áãíïïýóáí ðüóï
áêñéâþò æýãéæå ôï Ýíá óÝêåë, Þ áí ôï áóÞ-
ìé Þôáí êáèáñü. ¸ôóé, êÜèå óõíáëëáãÞ
ãéíüôáí ðåñßðëïêç ãéáôß Ýðñåðå íá äéáðé-
óôùèåß, ìå äéÜöïñåò ìåèüäïõò, ôï âÜñïò
êáé ç êáèáñüôçôá. Ç êïðÞ íïìßóìáôïò Þñèå
íá êáëýøåé áõôÞ áêñéâþò ôçí áíÜãêç åðß-
óçìçò åããýçóçò.
Áðü ôçí áñ÷áéüôçôá áêüìá, ôï ðïéüò
Ýêïøå ðñþôïò íüìéóìá Þôáí áíôéêåßìåíï
ìýèïõ. ÁíáöÝñïíôáé ï Öåßäùí ôïõ ¢ñãïõò,
ç Äáìïíßêç ôçò Êýìçò, ï Åñé÷èüíéïò ôùí
Áèçíþí, ïé ÍÜîéïé. Ïé óýã÷ñïíåò áðüøåéò
óõìöùíïýí ìå ôá üóá ìáò ðáñáäßäåé ï
Çñüäïôïò. ÊÜðïéá óôéãìÞ óôïí 7ï áéþíá
ð.×., ïé Ëýäïé Üñ÷éóáí íá óöñáãßæïõí
êïììÜôéá ìåôÜëëïõ ìå ìéá ðáñÜóôáóç êå-
öáëÞò ëéïíôáñéïý. Áõôü óÞìáéíå üôé êÜèå
óöñáãéóìÝíï êïììÜôé ìåôÜëëïõ Ýöåñå ïõ-
óéáóôéêÜ ôçí åããýçóç ôïõ Ëýäïõ âáóéëéÜ
Êñïßóïõ ãéá ôï âÜñïò êáé ôç óýíèåóÞ ôïõ.
Áõôü Þôáí êáé ôï ðñþôï íüìéóìá. Ôï õëéêü
ôïõ ðñþôïõ íïìßóìáôïò, êáé ôùí õðïäéáé-
ñÝóåùí ôïõ, Þôáí ôï Þëåêôñï, Ýíá öõóé-
êü êñÜìá ÷ñõóïý êáé áñãýñïõ, ôï ïðïßï
áðáíôÜôáé óôïõò ðïôáìïýò Ðáêôùëü êáé
¸ñìï ôçò ÌéêñÜò Áóßáò. Ç äéáèåóéìüôçôá
ôïõ ìåôáëëåýìáôïò áõôïý Ýðáéîå ðñïöá-
íþò êáèïñéóôéêü ñüëï êáé óôçí åðéëïãÞ
ôïõ. Ôï üíïìá äå ôïõ ðïôáìïý Ðáêôùëïý
÷ñçóéìïðïéåßôáé, áêüìá êáé óÞìåñá, óáí
óõíþíõìï ôïõ ðëïýôïõ.
Ç íïìéóìáôéêÞ åðáíÜóôáóç ôùí Ëõäþí
äåí Üñãçóå íá åîáðëùèåß ðñïò ôá äõôéêÜ
óôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá êáé ôéò áðïéêßåò
ôçò. Åßíáé áîéïóçìåßùôï, üìùò, üôé ïé õðü-
ëïéðïé ìåãÜëïé ðïëéôéóìïß êáé ïé åìðïñéêïß
ëáïß äåí õéïèÝôçóáí ôçí Ýêäïóç íïìéóìÜ-
ôùí, áêüìá êáé ìåôÜ áðü áéþíåò. Ïé ÐÝñ-
óåò åîÝäùóáí ìåí íïìßóìáôá , áëëÜ áõôÜ
24 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÌÁÑ. - ÁÐÑ. 2006
÷ñçóéìïðïéïýíôáí êõñßùò óôéò óáôñáðåßåò
ôçò Éùíßáò. Ïé Ñùìáßïé Ýêïøáí ôï ðñþôï
ôïõò íüìéóìá ãýñù óôï 211 ð.×. Ç éäÝá
ôïõ íïìßóìáôïò áíáðôý÷èçêå áõôüíïìá
êáé óå Üëëåò ðåñéï÷Ýò, üðùò óôçí Êßíá
ôçí Éáðùíßá êáé ôçí ÔáúëÜíäç.
Ìå ôçí åéóáãùãÞ ôïõ íïìßóìáôïò, ãñÞ-
ãïñá äéáìïñöþèçêáí íïìéóìáôéêÜ óõóôÞ-
ìáôá, äçëáäÞ ìéá óåéñÜ íïìéóìÜôùí ðïõ
åîÝäéäå êÜèå êñÜôïò, áðü äéáöïñåôéêü ìÝ-
ôáëëï óå äéáöïñåôéêÝò áîßåò, êáôÜëëçëåò
ãéá üëåò ôéò óõíáëëáãÝò. ÕðÞñ÷áí áêüìç
éóïôéìßåò, Þ ó÷Ýóåéò áíôáëëáãÞò, ãéá ôá
óçìáíôéêüôåñá íïìßóìáôá ôçò åðï÷Þò. Ïé
éóïôéìßåò óå ìÝãéóôï âáèìü åîáñôïýíôáí
áðü ôçí ðåñéåêôéêüôçôá ôïõò óå ðïëýôé-
ìï ìÝôáëëï. Ìå âÜóç ôá ðáñáðÜíù, ôá
íïìéóìáôéêÜ óõóôÞìáôá ôçò åðï÷Þò åß÷áí
ðïëëÝò ïìïéüôçôåò ìå ôï óçìåñéíü.
Ôá íïìßóìáôá ðáñÝìåéíáí ç ìïíáäéêÞ
ìïñöÞ ÷ñÞìáôïò ãéá áéþíåò. Ôá ÷áñôï-
íïìßóìáôá åìöáíßóôçêáí áñ÷éêÜ óôçí
Êßíá. Ôïí 10ï áéþíá ç êéíåæéêÞ êõâÝñíçóç
åîÝäùóå óéäåñÝíéá íïìßóìáôá ìå ìéêñÞ
áîßá. Ïé óõíáëëáãÝò ìå áõôÜ äåí Þôáí åý-
êïëåò, åðåéäÞ ôï âÜñïò ôùí íïìéóìÜôùí
ðïõ áðáéôïýíôáí Þôáí óçìáíôéêü. ¸ôóé,
ïé ÊéíÝæïé Üñ÷éóáí íá êáôáèÝôïõí ôá íïìß-
óìáôá áõôÜ óå åìðüñïõò êáé íá ðáßñíïõí
óôç èÝóç ôïõò áðïäåßîåéò, ìå ôéò ïðïßåò
ìðïñïýóáí íá êÜíïõí óõíáëëáãÝò ìå
Üëëïõò. ÏõóéáóôéêÜ, ç áðüäåéîç Þôáí ìéá
ìïñöÞ ÷ñåïãñÜöïõ ôçò åðï÷Þò, ôï ïðïßï
äéáâåâáßùíå üôé ï Ýìðïñïò ðïõ ôçí åîÝ-
äùóå èá ðëçñþóåé óôïí öÝñïíôá Ýíá óõ-
ãêåêñéìÝíï ðïóü íïìéóìÜôùí. Áí êÜðïéïò
åðéèõìïýóå, ìðïñïýóå íá åðéóôñÝøåé ôçí
áðüäåéîç óôïí Ýìðïñï êáé íá æçôÞóåé ôá
íïìßóìáôá. ÌåôÜ áðü 50 ðåñßðïõ ÷ñüíéá
ëåéôïõñãßáò áõôþí ôùí «áíåðßóçìùí»
÷áñôïíïìéóìÜôùí, ç åðßóçìç êéíåæéêÞ êõ-
âÝñíçóç åîÝäùóå äéêÝò ôçò «áðïäåßîåéò»,
ïé ïðïßåò Þôáí êáé ôá ðñþôá ÷áñôïíïìßóìá-
ôá. Åäþ, ðÝñá áðü ôç óçìáóßá ðïõ åß÷å
ãéá ôçí åõ÷Ýñåéá ôùí óõíáëëáãþí áõôÞ ç
êßíçóç, ðñÝðåé íá ôïíéóôåß üôé ãéá ðñþôç
öïñÜ áðï÷ùñßæïíôáí ç åóùôåñéêÞ áîßá áðü
ôï íüìéóìá óáí öõóéêü áíôéêåßìåíï. ÌÝ÷ñé
ôþñá, ôï ÷ñÞìá åß÷å áîßá ãéáôß Þôáí ÷ñõóü,
áñãõñü Þ êáé ÷Üëêéíï. Áðü ôçí Ýêäïóç ôùí
÷áñôïíïìéóìÜôùí êáé ìåôÜ, ôï íüìéóìá Ý÷åé
áîßá, åðåéäÞ ï åêäüôçò ôïõ Ý÷åé áîéïðéóôßá
üôé èá åêðëçñþóåé ôçí õðï÷ñÝùóç ôïõ.
Áõôü Þôáí êáé ôï ðñþôï âÞìá ìéáò ìáêñÜò
åîÝëéîçò, ðïõ óõíå÷ßæåôáé ìÝ÷ñé óÞìåñá,
êáé öèÜíåé ìÝ÷ñé ôéò ðéóôùôéêÝò êÜñôåò êáé
ôï çëåêôñïíéêü ÷ñÞìá.
Óôçí Åõñþðç ìéá ðáñüìïéá ðïñåßá áêï-
ëïõèÞèçêå áðü ôïõò åìðüñïõò ôçò áíáãåí-
íçóéáêÞò Éôáëßáò. Ãéá íá äéåõêïëýíïõí ôéò
ìåôáîý ôïõò óõíáëëáãÝò, êáé íá áðïöý-
ãïõí ôïõò êéíäýíïõò áðü ôçí ìåôáöïñÜ
÷ñçìÜôùí Üñ÷éóáí íá åêäßäïõí áðïäåßîåéò
ãéá ôï ðïóü ÷ñçìÜôùí, ðïõ áöïñïýóå ôçí
ïöåéëÞ ôïõò. Ðáñ’üëá áõôÜ, ðÝñáóáí áñ-
êåôïß áéþíåò ìÝ÷ñé íá åêäïèåß ôï ðñþôï
åðßóçìï åõñùðáúêü ÷áñôïíüìéóìá, áðü
ôçí ôñÜðåæá ôçò Óïõçäßáò ôï 1666. Åßíáé
÷áñáêôçñéóôéêü üôé ç êáôáãùãÞ ôùí ÷áñôï-
íïìéóìÜôùí áðü áðëÝò áðïäåßîåéò ôá áêï-
ëïýèçóå ìÝ÷ñé óÞìåñá. Ôá ÷áñôïíïìßóìáôá
ôçò äñá÷ìÞò ðáëáéüôåñá Þ ôçò áããëéêÞò
óôåñëßíáò óÞìåñá Ý÷ïõí ôçí åðéãñáöÞ
«ðëçñùôÝåò ìå ôçí åìöÜíéóç», åííï-
þíôáò, üôé ï üðïéïò ðñïóêïìßóåé
ôï ÷áñôïíüìéóìá óôçí (åêäüôñéá)
êåíôñéêÞ ôñÜðåæá èá ëÜâåé ôï áíôß-
ôéìï óå óôåñëßíåò.
ôçí äéÜäï÷Þ ôçò âõæáíôéíÞ áõôïêñáôïñßá,
áëëÜ êáé ôçò èÝóçò ôïõ ðÜíù óôéò êõñéüôå-
ñåò åìðïñéêÝò ïäïýò ÁíáôïëÞò-Äýóçò. Êáé
ïé ôÝóóåñéò áõôÝò íïìéóìáôïêïðßåò Ýäùóáí
íïìßóìáôá, ôçí áèçíáúêÞ äñá÷ìÞ, ôïí áëå-
îáíäñéíü óôáôÞñá, ôï ñùìáúêü äçíÜñéï êáé
ôïí âõæáíôéíü óüëéäï, ðïõ áðïôÝëåóáí ôï
äïëÜñéï ôçò åðï÷Þò ôïõò, äçëáäÞ ôï äéå-
èíþò áðïäåêôü «óêëçñü» íüìéóìá.
Áñ÷áßá åëëçíéêÞ
íïìéóìáôïêïðßá
Ôï üíïìá ôçò äñá÷ìÞò ðñïÝñ÷åôáé áðü
ôï ñÞìá «äñÜôôù», äçëáäÞ ðéÜíù. ÐñÜãìá-
ôé, ìéá äñá÷ìÞ åß÷å áîßá Ýîé ïâåëþí, äçëá-
äÞ Ýîé óéäåñÝíéùí ñÜâäùí, üóåò ìðïñïýóå
íá ðéÜóåé êáé ôï áíèñþðéíï ÷Ýñé. Ï ïâåëüò
Þôáí ôï êïéíü íüìéóìá, äçëáäÞ ôï êïéíÜ
áðïäåêôü áíôéêåßìåíï óõíáëëáãþí ìÝ÷ñé
ôçí åðï÷Þ åêåßíç. Ï âáóéëéÜò ôïõ ¢ñãïõò
Öåßäùí óõíÝëáâå ôçí éäÝá ôçò äñá÷ìÞò,
äçëáäÞ åíüò íïìßóìáôïò ðïõ èá åß÷å áîßá

Íïìéóìáôïêïðßá
ôïõ åëëçíéêïý
÷þñïõ

Ï åëëçíéêüò ÷þñïò åß÷å ôçí

êáëÞ ôý÷ç, ìÝ÷ñé êáé ôçí ïèùìáíéêÞ
êáôÜêôçóç, íá âñßóêåôáé óôçí ðñù-
ôïðïñßá ôùí íïìéóìáôéêþí åîåëßîåùí,
êõñßùò ëüãù ôçò åíóùìÜôùóçò ôïõ óôéò
éó÷õñüôåñåò ðïëéôéêÝò ïíôüôçôåò ôçò åêÜ-
óôïôå åðï÷Þò, ôçí áèçíáúêÞ çãåìïíßá, ôçí
Áèçíáúêü ôåôñÜäñá÷ìï ôïõ 5ïõ áé. ð.×.
áõôïêñáôïñßá ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ êáé ôá (ÁèÞíá, ÍïìéóìáôéêÞ ÓõëëïãÞ Åèí. Áñ÷.
âáóßëåéá ôùí äéáäü÷ùí ôïõ, ôç ñùìáúêÞ êáé Ìïõóåßïõ).

ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 25
Éóôïñßá ôïõ ×ñÞìáôïò
üóïõò ïâåëïýò ìðïñïýóå íá ðéÜóåé óôï
Ýíá ôïõ ÷Ýñé.
Óôï Íïìéóìáôéêü Ìïõóåßï ôçò ÁèÞíáò,
ìðïñåß êáíåßò íá äåé Ýîé ïâåëïýò. ðïõ ðéóôåý-
åôáé ðùò åßíáé ïé ßäéïé ïâåëïß ðïõ áöéÝñùóå
óôï Çñáßï ôïõ ¢ñãïõò ï Öåßäùí, óå áíÜìíç-
óç ôçò áíáêÜëõøçò ôïõ, ôçò äñá÷ìÞò.
Ç åéóáãùãÞ ôïõ ÷ñÞìáôïò åß÷å âáèéÝò
óõíÝðåéåò óôçí ðïëéôéêÞ, óôçí ïéêïíïìßá
êáé óôç óêÝøç ôùí ÅëëÞíùí. Ðïëëïß éóôï-
ñéêïß èåùñïýí ôçí åéóáãùãÞ ôïõ ÷ñÞìáôïò
óáí Ýíá óçìáíôéêü, áëëÜ ðáñáãíùñéóìÝíï
ðáñÜãïíôá ðïõ ïäÞãçóå óôç «÷ñõóÞ» êëá-
óéêÞ åðï÷Þ ôïõ åëëçíéóìïý. Ìå ôçí ÷ñç-
óéìïðïßçóç ôïõ ÷ñÞìáôïò ôï êÝíôñï ôçò
ðüëåùò ìåôáöÝñèçêå áðü ôï áíÜêôïñï ôïõ
çãåìüíá óôçí áãïñÜ. Ç áãïñÜ Ýãéíå ôüðïò
óõíáíôÞóåùí êáé áíôáëëáãÞò áðüøåùí. Êáé-
íïýñãéïé åìðïñéêïß äñüìïé Üíïéîáí. Äéåõêï-
ëýíèçêå, ãéá ëüãïõò ðïõ áíáöÝñèçêáí, ç
åîåéäßêåõóç ôùí åñãáôþí, ç ïðïßá ïäÞãçóå
óôéò ãíùóôÝò êáôáêôÞóåéò óôçí áñ÷éôåêôï-
íéêÞ, öéëïóïößá, åðéóôÞìç êáé ëïãïôå÷íßá.
ÔÝëïò, åðåéäÞ êïéíùíéêÜ êáé ïéêïíïìéêÜ ôï
êÝíôñï âÜñïõò ôçò ðüëåùò ìåôáöÝñèçêå
áðü ôçí áñéóôïêñáôßá, óôïõò åìðüñïõò,
ôïõò ìéêñïýò ãáéïêôÞìïíåò êáé ôïõò åîåéäé-
êåõìÝíïõò åñãÜôåò, ìéá íÝá ìïñöÞ äéáêõ-
âÝñíçóçò Ýãéíå äõíáôÞ, ç äçìïêñáôßá.
Ìßá óõãêõñßá ãåãïíüôùí äçìéïýñãçóå
ôçí ðñþôç äéåèíÞ åëëçíéêÞ íïìéóìáôï-
êïðßá. Óå äéÜóôçìá ëßãùí åôþí áíáêáëý-
ðôåôáé ìéá íÝá ðëïýóéá öëÝâá áñãýñïõ
óôï Ëáýñéï, áëëÜ êáé åðéôõã÷Üíïíôáé ïé
åêðëçêôéêÝò íßêåò ôùí Ìçäéêþí ÐïëÝìùí.
Ç ÁèÞíá êáôüðéí ãßíåôáé êýñéïò êáé ôïõ óõì-
ìá÷éêïý ôáìåßïõ, åíþ äÝ÷åôáé êáé áèñüåò
åéóöïñÝò ôùí óõììÜ÷ùí. Ìå áõôïýò ôïõò
ðüñïõò ç ÁèÞíá êüâåé ôåñÜóôéåò ðïóüôç-
ôåò (Üíù ôùí 9 åêáôïììõñßùí) áóçìÝíéùí
íïìéóìÜôùí, ðïõ öÝñïõí ôçí ÁèçíÜ óôçí
ìéá üøç êáé ôç ãëáýêá óôçí Üëëç. Ç áèç-
íáúêÞ ãëáýêá âñßóêåôáé óå áíáóêáöÝò
óå üëç ôç ëåêÜíç ôïõ Áéãáßïõ, üðùò èá
Þôáí áíáìåíüìåíï, áëëÜ êáé óôç ìáêñéíÞ
Âáâõëþíá, ôçí Áßãõðôï, êáé ôéò åëëçíéêÝò
26 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÌÁÑ. - ÁÐÑ. 2006
êôÞóåéò ôçò íüôéáò Éôáëßáò. Áíôßãñáöá ôçò
áèçíáúêÞò «ãëáýêáò» èá åêäïèïýí áðü
çãåìüíåò óôç Ì. Áóßá, ôçí Áßãõðôï, ôçí
Ðáëáéóôßíç Ýùò êáé ôç ìáêñéíÞ Âáêôñßá. Ç
ÁèÞíá èá óõíå÷ßóåé íá åêäßäåé áóçìÝíéåò
ãëáýêåò ìÝ÷ñé êáé ôï 40 ð.×, üôáí Üëëåò íÝ-
åò äõíÜìåéò èá Ý÷ïõí Ýñèåé óôï ðñïóêÞíéï
ôçò Éóôïñßáò.
ÁëåîáíäñéíÞ
íïìéóìáôïêïðßá
Ï ÁëÝîáíäñïò, ìå ôçí åßóïäï ôïõ óôçí
ÐåñóÝðïëç, Ýãéíå êýñéïò ôïõ ìåãáëýôåñïõ
ßóùò èçóáõñïý óôçí éóôïñßá, ôñéþí ðåñßðïõ
÷éëéÜäùí ôüíùí áóçìéïý êáé ÷ñõóïý, ðïõ
ãéá áéþíåò ç äõíáóôåßá ôùí Á÷áéìåíéäþí
óõóóþñåõå óôá èçóáõñïöõëÜêéá ôçò.
1⁄4ðùò óçìåéþèçêå, ïé ÐÝñóåò ÷ñçóéìï-
ðïéïýóáí íïìßóìáôá åêôåôáìÝíá ìüíï óôéò
óáôñáðåßåò ðïõ óõíüñåõáí ìå ôïõò ºùíåò.
Ï èçóáõñüò áõôüò, äçìéïýñãçóå ôçí ðñþôç
ðáãêüóìéá íïìéóìáôïêïðßá, ÷ñçìáôïäüôçóå
ôá åðéôåýãìáôá ôçò åëëçíéóôéêÞò ðåñéüäïõ,
áëëÜ êáé ôïõò ðïëÝìïõò ôùí Äéáäü÷ùí ôïõ
Ì. ÁëåîÜíäñïõ, ïé ïðïßïé ìáßíïíôáí ìå äéá-
óôÞìáôá áíÜðáõëáò, ãéá áéþíåò. ÅíäåéêôéêÜ,
ïé éóôïñéêïß èåùñïýí ðùò ï óôñáôüò ôïõ
ÁëÝîáíäñïõ, óôçí êïñõöÞ ôçò éó÷ýò ôïõ,
åß÷å êüóôïò ôñéáêïóßùí ðåñßðïõ êéëþí
áóçìéïý (óå íïìßóìáôá), ôçí çìÝñá, ðïóü
ìõèþäåò ãéá ôçí åðï÷Þ. Áõôü ìáò äßíåé êáé
Ýíá ìÝôñï ôÜîåùò ôùí ðüñùí ðïõ ï ÁëÝ-
îáíäñïò åß÷å óôç äéÜèåóç ôïõ, áöïý ìüíï
ôá áðïèÝìáôá ôùí Á÷áéìåíéäþí óå ðïëýôéìá
ìÝôáëëá Þôáí áñêåôÜ ãéá íá ÷ñçìáôïäïôÞ-
óïõí ôï ìáêåäïíéêü óôñáôü ãéá äåêáåôßåò.
Ï ÁëÝîáíäñïò ßäñõóå ðïëõÜñéèìá
íïìéóìáôïêïðåßá, áðü ôçí Ìáêåäïíßá
ìÝ÷ñé ôçí ÌÝìöéäá ôçò Áéãýðôïõ êáé ôçí
Âáâõëþíá, ôá ïðïßá åîÝäéäáí ôïõò ßäéïõò
ôýðïõò íïìéóìÜôùí, ÷ñõóÜ êáé áñãõñÜ. Ïé
ðáñáóôÜóåéò åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÝò ôçò ðï-
ëéôéêÞò ôïõ ÁëÝîáíäñïõ, áöïý ïé åëëçíéêÝò
èåüôçôåò óõíäõÜæïíôáé ìå ôéò áóéáôéêÝò,
êáé ôá íïìßóìáôá öÝñïõí ôçí êåöáëÞ ôïõ
âáóéëéÜ. ÂÜæïíôáò ôçí ìïñöÞ ôïõ ðÜíù
óôá íïìßóìáôá ôïõ ï ÁëÝîáíäñïò Þñèå óå
ñÞîç ìå ôçí åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç íá ìçí
áðåéêïíßæåôáé óôá íïìßóìáôá Üíèñùðïò åí
æùÞ. Îåêßíçóå, üìùò, ìéá Üëëç ðáñÜäïóç,
ôçí ïðïßá óõíÝ÷éóáí ïé äéÜäï÷ïß ôïõ êáé ç
ïðïßá êñáôÜåé ùò ôéò çìÝñåò ìáò.
Ôá áëåîáíäñéíÜ íïìßóìáôá êõêëïöüñç-
óáí óå ôåñÜóôéåò ðïóüôçôåò óå üëï ôïí
÷þñï ôçò á÷áíïýò áõôïêñáôïñßáò, êõñßùò,
üóï ðáñÜäïîï êáé áí öáßíåôáé áõôü, ìåôÜ
ôï èÜíáôï ôïõ óôñáôçëÜôç. ×áñáêôçñéóôéêü
ôçò áðïäï÷Þò ôïõ áëåîáíäñéíïý íïìßóìá-
ôïò Þôáí ç Ýêäïóç áíôéãñÜöùí íïìéóìÜôùí
áðü íïìéóìáôïêïðåßá ðïõ åêôåßíïíôáí áðü
ôï óçìåñéíü ÍôïõìðÜé ìÝ÷ñé ôç óçìåñéíÞ
Ïõããáñßá êáé ôá ïðïßá äå âñßóêïíôáí ìÝóá
óôá üñéá ôïõ êñÜôïõò ðïõ äçìéïýñãçóå ï
ÁëÝîáíäñïò. Íïìßóìáôá ìå ôçí ðáñÜóôáóç
ôïõ ÁëÝîáíäñïõ óõíÝ÷éóáí íá åêäßäïíôáé,
áðü ôïõò äéáäü÷ïõò ôïõ êáé Üëëïõò, ìÝ÷ñé
êáé ôï 60 ð.×. ÃåíéêÜ, ôá íïìßóìáôá ôçò åë-
ÔåôñÜäñá÷ìï Áíôéãüíïõ. Ç ðñüóèéá üøç
öÝñåé ôçí êåöáëÞ ôïõ ÌåãÜëïõ
ÁëåîÜíäñïõ (ÁèÞíá, ÍïìéóìáôéêÞ ÓõëëïãÞ
Åèí. Áñ÷. Ìïõóåßïõ).
ëçíéóôéêÞò ðåñéüäïõ äéáêñßíïíôáé ãéá ôçí
áéóèçôéêÞ ôïõò áîßá êáé ôï ñåáëéóìü ôùí
ðáñáóôÜóåùí ôïõò, óå áíôßèåóç ìå ôçí
ìåôÝðåéôá ñùìáúêÞ íïìéóìáôïêïðßá ðïõ
äéáêñßèçêå ãéá ôï ñåáëéóìü ôçò.
ÑùìáúêÞ
íïìéóìáôïêïðßá
Ïé Ñùìáßïé äåí åîÝäùóáí ïõóéáóôéêÜ
äéêÜ ôïõò íïìßóìáôá ìÝ÷ñé êáé ôïõò Êáñ÷ç-
äïíéáêïýò ðïëÝìïõò (211 ð.×.), ïé ïðïßïé
Ýöåñáí êáé ìåãÜëç êñßóç óôá ïéêïíïìéêÜ
ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò. ÌÝ÷ñé ôüôå ÷ñçóé-
ìïðïéïýóáí æõãéóìÝíá êïììÜôéá ÷áëêïý,
óå äéÜöïñåò õðïäéáéñÝóåéò, êáèþò êáé
íïìßóìáôá ôùí ðñïçãìÝíùí åëëçíéóôéêþí
âáóéëåßùí, ôá ïðïßá, óôçí ðñþôç ôïõò
íïìéóìáôéêÞ ìåôáññýèìéóç, Ýëéùóáí êáé
ìåôÝôñåøáí óå ñùìáúêÜ ÷Üëêéíá êáé áóç-
ìÝíéá íïìßóìáôá. Ç Ñþìç äçìéïýñãçóå ôçí
ðñþôç óåéñÜ íïìéóìÜôùí ðïõ áíáãñÜöï-
íôáí êáé ç áîßá ôïõò. ¸ôóé ôï áóóÜñéï, ðïõ
Þôáí êáé ç ÷áìçëüôåñç ìïíÜäá, áíÝãñáöå
É, ôï áóçìÝíéï äçíÜñéï, ðïõ åß÷å éóïôéìßá
äÝêá áóóáñßùí áíÝãñáöå × (äçë. äÝêá)
ê.ï.ê. Ôá íïìßóìáôá ðñéí äåí åß÷áí
áîßåò, ðñÜãìá ðïõ åðÝôñåðå ôçí
åëåýèåñç äéáðñáãìÜôåõóÞ ôïõò
êáé êáèïñéóìü ôùí éóïôéìéþí ôïõò
áðü ôçí áãïñÜ.
Ç Ñþìç, Ý÷ïíôáò ñåáëéóôéêü
ðíåýìá, äåí áíôéêáèéóôïýóå ôá
íïìßóìáôá ôùí êáôåêôçìÝíùí ÷ù-
ñþí, ãéáôß áõôü èá äçìéïõñãïýóå
óýã÷õóç óôï åìðüñéï, áëëÜ êáé
èá åß÷å ôï ðñüóèåôï êüóôïò ôçò
÷ýôåõóçò ôùí íïìéóìÜôùí ôùí çô-
ôçìÝíùí. Ôá íïìéóìáôéêÜ óõóôÞìáôá,
ðáñáäåéãìáôéêÜ, ôçò Ìáêåäïíßáò, ôçò
Áéãýðôïõ êáé ôçò ÁèÞíáò, åðéâßùóáí ãéá
áéþíåò ìåôÜ ôçí ñùìáúêÞ êáôÜêôçóç, êáé
ëåéôïõñãïýóáí ðáñÜëëçëá ìå ôï «åèíéêü»
íïìéóìáôéêü óýóôçìá ôçò Ñþìçò, ùò åðáñ-
÷éáêÜ óõóôÞìáôá, ðåñéïñéóìÝíçò, óå êÜèå
ðåñßðôùóç åìâÝëåéáò.
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 27
Éóôïñßá ôïõ ×ñÞìáôïò
 ×áñáêôçñéóôéêü ôçò ñùìáúêÞò íïìéóìá-
ôïêïðßáò åßíáé ïé ðïëõÜñéèìåò åêäüóåéò
êáé ôï ðëÞèïò ôùí ðáñáóôÜóåùí. Áõôü
åßíáé äçëùôéêü êáé ôçò áîßáò ðïõ Ýäéíáí
ïé Ñùìáßïé óôï íüìéóìá ùò åñãáëåßï
ðñïðáãÜíäáò, áöïý ôï ÷ñçóéìïðïéïýóáí
ãéá íá áíáêïéíþóïõí óôñáôéùôéêÝò íßêåò,
ðïëéôéêÝò åîåëßîåéò, Þ ãéá íá ðñïðáãáíäß-
óïõí ôéò ðáñáäïóéáêÝò ñùìáúêÝò áîßåò.
Ìüíï åðß Áäñéáíïý êõêëïöüñçóáí 2.500
íïìßóìáôá ìå äéáöïñåôéêÝò ðáñáóôÜóåéò.
Áðü ôçí Üëëç, ôï ðëÞèïò ôùí åêäüóåùí
Ýäéíå ôçí åõêáéñßá óôç Ñþìç íá «íïèåýåé»
ôï íüìéóìá ôçò, ìåéþíïíôáò ôï âÜñïò ôïõ
êáé ôçí ðåñéåêôéêüôçôá ôïõ óå ðïëýôéìï ìÝ-
ôáëëï. ÁõôÞ ç åíÝñãåéá, áí êáé âïçèïýóå
ôçí áõôïêñáôïñßá íá êáëýøåé ôéò áíÜãêåò
ôçò óå ÷ñÞìá, äçìéïõñãïýóå óå âÜèïò
÷ñüíïõ, ðëçèùñéóôéêÝò ðéÝóåéò.
Áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ Êáßóáñá, ìÝ÷ñé êáé
ôéò áñ÷Ýò ôïõ 3 ïõ áéþíá ì.×., ôï âÜñïò
ôïõ äçíáñßïõ Ýðåóå, êáé ç êáèáñüôçôá
ôïõ ìåéþèçêå ôüóï ðïõ éóïäõíáìïýóå ìå
ìéá áðþëåéá ôçò ðñáãìáôéêÞò áîßáò ôïõ
íïìßóìáôïò êáôÜ 2% ðåñßðïõ ôï ÷ñüíï. Ôå-
ëéêÜ, ï Äéïêëçôéáíüò ôï 301 áíáãêÜóôçêå
íá åðéâÜëëåé äéáôßìçóç ãéá íá óõãêñáôÞóåé
ôïí ðëçèùñéóìü ðïõ åß÷å äçìéïõñãçèåß. Ç
êñßóç îåðåñÜóôçêå ìå ôçí êáôÜñãçóç ôùí
ðáëáéþí íïìéóìÜôùí, êáé ôçí õéïèÝôçóç
ôïõ ÷ñõóïý êáíüíá áðü ôïí Ì. Êùí-
óôáíôßíï, ìå ôï óüëéäï, ï ïðïßïò èå-
ùñåßôáé êáé ç áðáñ÷Þ ôçò âõæáíôéíÞò
íïìéóìáôïêïðßáò.
ñüôçôáò (solid êáé ðáñÜãùãá áõôÞò). Áêüìá
êáé ïé ÏõìáãéÜäåò ÷áëßöçäåò ôçò Ðåñóßáò,
ïé ìÝãéóôïé áíôáãùíéóôÝò ôùí Âõæáíôéíþí,
áíáãêÜóôçêáí íá áíôéãñÜøïõí ôï óüëéäï
óôá äéêÜ ôïõò íïìßóìáôá. Ï óüëéäïò óõ÷íÜ
Þôáí «êùëõüìåíïí» åßäïò, ôïõ ïðïßïõ ç
åîáãùãÞ äåí åðéôñåðüôáí áðü ôçí Áõôï-
êñáôïñßá. Ïé Âõæáíôéíïß, üìùò, åîÝäùóáí
óüëéäïõò ÷áìçëüôåñçò ðåñéåêôéêüôçôáò óå
÷ñõóü ãéá ðëçñùìÝò ôéò ïðïßåò êÜíïõí óôï
åîùôåñéêü. ÐÝñá áðü ôï óüëéäï êõêëïöï-
ñïýí õðïäéáéñÝóåéò ôïõ óå ÷ñõóü, ôï óçìßó-
óéïí (1/2 ôïõ óüëéäïõ) êáé ôï ôñéìÞóóéïí
(1/3 ôïõ óüëéäïõ). Ôï êõñéüôåñï íüìéóìá,
üìùò, ôùí êáèçìåñéíþí óõíáëëáãþí Þôáí
ôï öüëëé, Ýíá âáñý ÷Üëêéíï íüìéóìá êáé
ïé õðïäéáéñÝóåéò ôïõ. Ç Ýêäïóç áóçìÝíéùí
íïìéóìÜôùí Þôáí óðÜíéá. Óå ìåãÜëï âáèìü
ç åðéôõ÷ßá ôïõ íïìéóìáôéêïý óõóôÞìáôïò
ôçò Áõôïêñáôïñßáò ó÷åôßæåôáé ìå ôïõò
åëÝã÷ïõò ðïõ åîáóêïýóå ôï êñÜôïò óôçí
ïéêïíïìéêÞ æùÞ. Ôï êñÜôïò Ýëåã÷å ôéò åé-
óáãùãÝò êáé ôéò åîáãùãÝò, ôéìùñïýóå ôçí
áéó÷ñïêÝñäåéá êáé ôçí ðáñá÷Üñáîç êáé åðÝ-
âáëëå Ýíá áõóôçñü öïñïëïãéêü óýóôçìá.

ÂõæáíôéíÞ
íïìéóìáôïêïðßá

Ç Ýêäïóç ôïõ óüëéäïõ Ýìåëëå

íá óõíå÷éóôåß, ìå óôáèåñü âÜñïò êáé
êáèáñüôçôá, áðü üëïõò ôïõò äéáäü÷ïõò
ôïõ Ì. Êùíóôáíôßíïõ. Ï óüëéäïò Ýãéíå ôï
êáôåîï÷Þí íüìéóìá ôïõ Ìåóáßùíá, êïéíÜ
áðïäåêôü ôüóï óôçí Åõñþðç üóï êáé óôçí
Xñõóü íüìéóìá ôçò åðï÷Þò ôçò óõìâáóéëåß-
ÁíáôïëÞ. Ôï äå üíïìá ôïõ Ýãéíå óå ðïëëÝò áò ðïõ åéêïíßæåé ôïí Êùíóôáíôßíï ÓÔ´ êáé
åõñùðáúêÝò ãëþóóåò óõíþíõìï ôçò óôáèå- ôçí ÅéñÞíç (ÁèÞíá, Íïìéóìáôéêü Ìïõóåßï).

28 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÌÁÑ. - ÁÐÑ. 2006
Ôá ðñïâëÞìáôá ãéá ôï âõæáíôéíü íüìéóìá
óõìðßðôïõí ìå ôçí áñ÷Þ ôçò ðáñáêìÞò ôçò
Áõôïêñáôïñßáò, ôïí 11ï áé., ôçí áðþëåéá
åðáñ÷éþí êáé ôç ìåßùóç ôùí ðüñùí ôçò.
Äýï íÝá ÷ñõóÜ íïìßóìáôá èá åéóá÷èïýí
óôáäéáêÜ, ôï éóôÜìåíïí êáé ôï õðÝñðõñï,
óå ìéá ðñïóðÜèåéá íá åëåã÷èåß ç ñáãäáßá
õðïôßìçóç ôïõ âõæáíôéíïý íïìßóìáôïò ðïõ
Üñ÷éóå áðü ôï 1025 ì.×. ðåñßðïõ. Áêüìç
üìùò êáé áõôÜ èá áíôéêáôáóôáèïýí ôï 1304
áðü ôï ëåãüìåíï âáóéëéêü, ðïõ Þôáí êáé ôï
ôåëåõôáßï óçìáíôéêü âõæáíôéíü íüìéóìá. Ôï
âáóéëéêü Þôáí áóçìÝíéï, êáé áêïëïõèïýóå
éôáëéêÜ ðñüôõðá. Ãéá ðñþôç öïñÜ óå ÷ßëéá
÷ñüíéá, ïé Âõæáíôéíïß áäõíáôïýí íá êüøïõí
÷ñõóü íüìéóìá, áëëÜ êáé áíáãêÜæïíôáé íá
áêïëïõèÞóïõí îÝíá ðñüôõðá óôï âÜñïò
êáé ôçí êáèáñüôçôá.
ÏèùìáíéêÞ
íïìéóìáôïêïðßá
Ôï ïèùìáíéêü êñÜôïò, ðáñüôé êáôÜ
êáéñïýò åîÝäùóå áîéüëïãåò íïìéóìáôé-
êÝò óåéñÝò óå áóÞìé êáé ÷ñõóü äåí êá-
ôÜöåñå íá åíïðïéÞóåé íïìéóìáôéêÜ ôïí
åëëçíéêü ÷þñï. Óå áõôü óõíåôÝëåóáí
äéÜöïñïé ëüãïé, üðùò ç Ýëëåéøç ìéáò
óôáèåñÞò ïéêïíïìéêÞò êáé öïñïëïãéêÞò
ðïëéôéêÞò áëëÜ êõñßùò ç Ýëëåéøç áîéï-
ðéóôßáò ôïõ ïèùìáíéêïý êñÜôïõò, êáé ç
óõíå÷Þò íüèåõóç ôïõ íïìßóìáôüò ôïõ
áðü ôï ßäéï. Óå ìßá åðï÷Þ ðïõ ç áîßá
ôïõ íïìßóìáôïò åîáñôþíôáí Üìåóá áðü
ôï ðïëýôéìï ìÝôáëëï ðïõ ðåñéåß÷å, ïé áë-
ëáãÝò óôï âÜñïò êáé ôçí êáèáñüôçôÜ ôïõ
äçìéïõñãïýóáí Ýíá êëßìá áíáîéïðéóôßáò.
Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, ôçí ðåñßïäï áê-
ìÞò ôïõ ïèùìáíéêïý êñÜôïõò (16ïò-ôÝëç
18 ïõ áé.), ôá äõôéêÜ êñÜôç êáé êõñßùò ç
Éóðáíßá åîïñýóóïõí ìõèéêÝò ðïóüôçôåò
ðïëýôéìùí ìåôÜëëùí áðü óôéò ÷þñåò
ôïõ ÍÝïõ Êüóìïõ êáé êáèïñßæïõí ôïõò
üñïõò ôïõ íïìéóìáôéêïý ðáé÷íéäéïý. ¸ôóé
Ýíá ðëÞèïò «îÝíùí» íïìéóìÜôùí êõêëï-
öïñïýóáí óôïí åëëçíéêü ÷þñï Þäç áðü
ôçí ðñþéìç ôïõñêïêñáôßá, ôá ïðïßá ðñï-
Ýñ÷ïíôáí áðü ôéò åìðïñéêÝò äñáóôçñéü-
ôçôåò ìå ôéò ïéêïíïìéêÝò äõíÜìåéò ôçò
åðï÷Þò (Âåíåôßá áñ÷éêÜ, êáé áñãüôåñá
Éóðáíßá, Áõóôñßá êáé Ïëëáíäßá). Óå ãåíé-
êÝò ãñáììÝò, ç íïìéóìáôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ
ïèùìáíéêïý êñÜôïõò Þôáí ìéá ðñïóðÜ-
èåéá íá áêïëïõèÞóåé ôéò åîåëßîåéò êáé íá
áðïôñÝøåé ôç äéåßóäõóç ôçò êõêëïöïñßáò
îÝíùí íïìéóìÜôùí óôçí åðéêñÜôåéÜ ôïõ.
Ôï ìÝóï ãéá áõôü Þôáí ç Ýêäïóç íïìéóìÜ-
ôùí ôá ïðïßá ìéìïýíôáí óå âÜñïò êáé
êáèáñüôçôá ìåôÜëëïõ ôá íïìßóìáôá ôùí
åðéêñáôïýíôùí äõíÜìåùí ôçò åðï÷Þò. Ç
ðïëéôéêÞ áõôÞ, ðïõ óõíå÷ßóôçêå ìÝ÷ñé êáé
ôï 1880, ìå ôç ÷ñåïêïðßá ôïõ ïèùìáíé-
êïý äçìïóßïõ, èá ìðïñïýóå íá èåùñç-
èåß óáí ìéá «íïìéóìáôéêÞ åíïðïßçóç» ôçò
åðï÷Þò, ìå ìåéïíÝêôçìá, üìùò, ôç ìéêñÞ
áîéïðéóôßá ôïõ ïèùìáíéêïý êñÜôïõò.
ÍåïåëëçíéêÞ
íïìéóìáôïêïðßá
Ç åðáíáóôáôéêÞ ÅëëÜäá âñÝèçêå óáí
óõíÝðåéá ôùí ðáñáðÜíù, óå Ýíá íïìé-
óìáôéêü êõêåþíá. 1⁄4ôáí ç åðáíáóôáôéêÞ
êõâÝñíçóç èÝëçóå íá ïñßóåé ôéò éóïôéìßåò
ôùí íïìéóìÜôùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí
óôï åìðüñéï êáé ôéò óõíáëëáãÝò, äéáðé-
óôþèçêå üôé êõêëïöïñïýóáí åõñÝùò
ôñéÜíôá äéáöïñåôéêÜ íïìßóìáôá, ìåôáîý
áõôþí ãáëëéêÜ, ïõããáñÝæéêá, ôÜëéñá Ìá-
ñßáò Èçñåóßáò, ðïñôïãáëéêÜ åóêïýäá êáé
éóðáíéêÜ äßóôçëá. Áí êáé ïé ðñþôåò åðáíá-
óôáôéêÝò êõâåñíÞóåéò åß÷áí ôç âïýëçóç
íá êüøïõí åèíéêü íüìéóìá, ôá ñáãäáßá
ðïëéôéêÜ ãåãïíüôá äåí ôïõò åðÝôñåøáí
íá ôï ðñáãìáôïðïéÞóïõí.
Ï ðïëýðåéñïò Êáðïäßóôñéáò, ï ðñþçí
õðïõñãüò ôïõ ÔóÜñïõ, ìå ôçí Ýëåõóç
ôïõ êáé ðáñ’ üëç ôçí Ýíäåéá ôùí êñáôé-
êþí ôáìåßùí, äéÝâëåøå ôçí áíÜãêç ãéá
åèíéêü íüìéóìá. Ôï ðñþôï íåï-åëëçíéêü
íüìéóìá, ï Öïßíéêáò, êüðçêå óôéò 27 Éïõëß-
ïõ 1829. Ôï ó÷Ýäéï ðñïÝâëåðå êáé ôçí
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 29
Éóôïñßá ôïõ ×ñÞìáôïò
êïðÞ ÷ñõóþí êáé áñãõñþí íïìéóìÜôùí
áëëÜ áõôÜ ôåëéêÜ Þôáí åëÜ÷éóôá. Ï Êõâåñ-
íÞôçò Ýãñáöå óôçí ÅèíïóõíÝëåõóç «ùò
ðñïò ôá ÷Üëêéíá, Ý÷ïíôåò áñêåôÜ êáíü-
íéá ïñåé÷Üëêéíá Ü÷ñçóôá, çëðßóáìåí
üôé çìðïñïýìåí íá ôá ìåôá÷åéñéóèþ-
ìåí...». Äýï ó÷åäüí ÷ñüíéá ìåôÜ,
åêäßäåôáé êáé ôï ðñþôï åëëçíéêü
÷áñôïíüìéóìá.
Ôï íüìéóìá ôïõ Êáðïäßóôñéá
åß÷å ìéá óýíôïìç ðïñåßá, êõñßùò
åðåéäÞ ç æþç ôïõ äçìéïõñãïý ôïõ
ôåñìáôßóôçêå ôïí Ïêôþâñéï ôïõ
1831, êáé ïé êáéíïýñãéåò äõíÜìåéò, ï
1⁄4èùíáò êáé ç Áíôéâáóéëåßá, Þèåëáí ôá
äéêÜ ôïõò íïìßóìáôá, ôá ïðïßá èá Ýöåñáí
öõóéêÜ ôçí êåöáëÞ êáé ôï ïéêüóçìï ôïõ
íÝïõ âáóéëéÜ. Ïé Âáõáñïß åðáíåéóÞãáãáí
ôç äñá÷ìÞ êáé ôéò õðïäéáéñÝóåéò ôçò ìå- Áñãõñüò Öïßíéêáò
ôÜ áðü 2 ÷éëéåôéÝò ðåñßðïõ, öÝñíïíôáò (ÁèÞíá, Ìïõóåßï ÌðåíÜêç).
ìáæß ôïõò ÷ñõóÜ êáé áñãõñÜ íïìßóìáôá
êïììÝíá óôï Ìüíá÷ï êáé ôï Ðáñßóé. Áíáì- êáé ôçí Åëâåôßá. ÊÜèå ÷þñá ôçò Ýíùóçò äéá-
ößâïëá, ç åðéëïãÞ ôçò äñá÷ìÞò ùò ôçí ôçñïýóå ôï äéêü ôçò íüìéóìá êáé õðïäéáéñÝ-
ïíïìáóßá ôïõ íÝïõ íïìßóìáôïò Ý÷åé íá óåéò, áëëÜ ôá íïìßóìáôá Þôáí ßäéá óå ìÝãå-
êÜíåé ìå ôï ñïìáíôéêü öéëåëëçíéóìü êáé èïò êáé áîßá. Ôá íïìßóìáôá ôçò ìéáò ÷þñáò
ôçí áñ÷áéïëáôñåßá ðïõ ÷áñáêôÞñéæå ôçí óõíåðþò ãßíïíôáí äåêôÜ êáé ãéá ðëçñùìÝò
âáõáñéêÞ áõëÞ êáé ôïí ðáôÝñá ôïõ, áíÞ- óôéò Üëëåò ÷þñåò-ìÝëç, üðùò ôï Åõñþ óÞ-
ëéêïõ ôüôå, 1⁄4èùíá, Ëïõäïâßêï Á’. ìåñá ãéíåôáé äåêôü ãéá ðëçñùìÝò óå üëç ôçí
Ìéá óçìáíôéêÞ, áëëÜ óÞìåñá îå÷áóìÝíç Åõñùæþíç. Ç ëáôéíéêÞ íïìéóìáôéêÞ Ýíùóç
ðñïóðÜèåéá Þôáí ç óõììåôï÷Þ ôçò ÅëëÜäáò äéáôçñÞèçêå, ìå áñêåôÜ ðñïâëÞìáôá ëüãù
ôï 1867 óôç ëáôéíéêÞ íïìéóìáôéêÞ Ýíùóç, ôùí äéáöïñåôéêþí íïìéóìáôéêþí ðïëéôéêþí
ìáæß ìå ôçí Ãáëëßá, ôï ÂÝëãéï, ôçí Éôáëßá, ðïõ áêïëïõèïýóáí ôá êñÜôç ìÝëç, ìÝ÷ñé êáé
ôç Ñïõìáíßá, ôçí ÁñãåíôéíÞ, ôç Öéíëáíäßá ôéò áñ÷Ýò ôïõ Á’ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ.

×áñôïíüìéóìá ôùí 50 Öïéíßêùí.

30 ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ
ÌÁÑ. - ÁÐÑ. 2006
 Ç Ýêäïóç ôùí ÷áñôïíïìéóìÜôùí óôçí
ÅëëÜäá Ý÷åé ìéá îå÷ùñéóôÞ éóôïñßá, ç ïðïßá
áêïëïõèåß êáé ôçí ðïñåßá ôïõ Ýèíïõò áðü
ôï 1831, ïðüôå êáé åêäüèçêå ï ðñþôïò
÷Üñôéíïò «Öïßíéêáò», ìÝ÷ñé êáé ôï 1927,
ïðüôå ôçí Ýêäïóç áíáëáìâÜíåé ç íåïúäñõ-
èåßóá ÔñÜðåæá ôçò ÅëëÜäïò. 1⁄4ðùò áíáöÝñ-
èçêå, ôï ôñáðåæïãñáììÜôéï, óôá ðñþéìá
ôïõ óôÜäéá åßíáé ïõóéáóôéêÜ ìéá õðïó÷åôé-
êÞ ôçò áñ÷Þò ðïõ ôï åêäßäåé íá ðëçñþóåé
óôïí êïìéóôÞ ôï áíáãñáöïìÝíï ðïóü. Ì’
áõôÞ ôçí Ýííïéá äå äéáöÝñåé óçìáíôéêÜ
áðü ìéá åðéôáãÞ. Áðïôåëåß ðáñÜäïîï ãéá
ôá óçìåñéíÜ äåäïìÝíá, áëëÜ ôï ðñïíüìéï
ãéá ôçí Ýêäïóç ÷áñôïíïìéóìÜôùí ðñéí áðü
ôï 1927 åß÷å äïèåß óå ôñÜðåæåò ïé ïðïßåò
ìðïñåß íá Þôáí, áëëÜ ìðïñåß êáé íá ìçí
Þôáí õðü êñáôéêÞ åðéññïÞ. Ç êáôï÷Þ ôïõ
åêäïôéêïý ðñïíïìßïõ áêïëïõèåß êáé ôéò
åðåêôÜóåéò ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò. ¸ôóé,
êáôÜ êáéñïýò (Þ êáé ôáõôü÷ñïíá) ÷áñôïíï-
ìßóìáôá èá åêäßäïõí ç ÅèíéêÞ ×ñçìáôéóôéêÞ
ÔñÜðåæá (ôïí öïßíéêá), ç ÉïíéêÞ ÔñÜðåæá, ç
Ðñïíïìéïý÷ïò ÔñÜðåæá Çðåéñïèåóóáëßáò,
ç ÔñÜðåæá ÊñÞôçò, ç ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá êáé
ôÝëïò ç ÔñÜðåæá ôçò ÅëëÜäïò. ×áñáêôçñé-
óôéêü åßíáé üôé ôï åëëçíéêü ÷áñôïíüìéóìá
äåí ôõðùíüôáí óôçí ÅëëÜäá ìÝ÷ñé êáé ôï
1947, áëëÜ êõñßùò óôéò Ç.Ð.Á., ôç Âñåôáíßá
êáé ôç Ãáëëßá.

ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ
 Carradice, Ian and Price, Martin. Coinage in the Greek World. London: B.A. Seaby, 1988.
 Cipolla, Carlo M. Money, Prices and Civilization in the Mediterranean World. Princeton, Princeton University
Press, 1956.
 Cooper, Denis R. The Art and Craft of Coinmaking. A History of Minting Technology. London: Spink &
Son, 1988.
 Crawford, Michael H. Roman Republican Coinage. Vol. I and II. Cambridge, Cambridge University
Press, 1974.
 Eichengreen, Barry J. Globalizing Capital. A History of the International Monetary System. Princeton, Princeton
University Press, 1996.
 ÅÕÑÙ, ¸íá Íüìéóìá ãéá ôçí Åõñþðç, ÄéåèíÞò ¸êèåóç Èåóóáëïíßêçò, 2001.
 Glyn Davies, A History of Money from Ancient Times to the Present Day, London, 1994.
 Money, Dorling Kindersley, 1999.
 Weatherford, Jack, The History of Money, Three Rivers Press, 1997.
 Harl, Kenneth W. Coinage in the Roman Economy, 300 B.C. to A.D. 700. Baltimore, The Johns Hopkins
University Press, 1996.
 Schaps, David M.,The Invention of Coinage and the Monetization of Ancient Greece, University of Michigan
Press, 2004.

ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ 31
Éóôïñßá ôïõ ×ñÞìáôïò