EVRİM KADER DEĞİLDİR

Bu soruların pek çoğu aslında büyük bir kesinlikle yanıtlandı. Evren 15 milyar kadar önce
Big Bang'le başladı. Güneşimiz ve Dünya birkaç milyar yaşında. Bilinen en eski ve tam
iskelet Etiyopya'da bulunan ve gençliğinin baharında ölen 3.5 milyon yaşındaki
anneannemiz Lucy. Adım, kendisin! bulan ekibin o sıralar en çok dinlediği şarkı olan
Beades'ın"Lucyintheskywithdiamonds"danalanLucy'den"insan"halinialmakiçinmilyonlar
cayılbekledik.Tüm bunlarla birlikte sadece 5 bin yıl önce yazıyı bulduk. Bu zamana neler
neler sığdırmadık ki. Bütün bir uygarlık tarihi! Ama bugün geldiğimiz noktada türümüzü
ve dünyamızı yok etmeye doğru hızla ilerliyoruz. Yani neyin uygarlık olduğunu
tartışıyoruz.Son 30 yıldır bilim insanları" dünya elden gidiyor" derken başka birileri
"koltuk", "iktidar" yada "din" elden gidiyor demeye ve bunu daha yüksek sesle dile
getirmeye devam ediyor.Üstelik bir başka grup bilim insaninin desteğiyle!Darwin'in "doğal
seçilime" dayalı evrim kuramı kapitalistlerin bile işine yarayacak biçimde tercüme edilerek
"güçlü olan ayakta kalır" deniyor.Peki doğanın dengesi güç üzerine mi oturuyor? Doğada
dayanışma ve işbirliği yok mu?En vahşi bulduğumuz hayvanlar bile avlarını "en
zayıflar/hastalar" arasından seçmiyor mu?Yani düzenin sürmesi için fedakarlıkta
bulunmuyor mu?Dünyaca ünlü primatolog Alison Jolly de Kitap Yayınevi'nden Nalan
özsoy'un çevirisiyle çıkan "Lucy'nin Mirası/insan Evriminde Cinsellik ve Zeka" kitabında,
evrimi cinselliğin ve zekanın gelişim süreçlerinden inceleyip,birlik ve dayanışma öyküleri
anlatıyor. Jolly ,Lucy'den kalan mirası geleceğe nasıl taşıyacağımıza dair sorular
soruyor.Disiplinler arası çalışmasında,"bir araya nasıl geldik" sorusunun peşinden gidiyor
ve" rekabet bir yere kadar" diyerek,"Küresel karşılıklı bağımlılığa neden olan yalnızca
uluslararasında uçuşan paracıklar değildir. Bilginin ağları tüm insanlığı birbirine
bağlamaktadır; bu, yaşamı neredeyse dört milyar yıllık tarihinde bir türün basma ilk kez
gelmektedir.Bu durum evrimin bakterilerin doğuşu,hücreler vücutlar ve toplumlardan
sonra beşinci aşaması olabilir" tezini ortaya atıyor.Cinsellik ve zekanın gelişimini
irdelerken kadın bakış açısıyla yaklaştığını da not eden Jolly, Darwin evrimiyle eğitilmiş
biri olarak yaşadığım "ikilem" olarak açıklıyor ve "beni ilgilendiren şey rekabet
değil,işbirliğine dayalı organizasyon" diyor.
sağlam GEN SEKSTEN GEÇER
Jolly"Yaşam Cinsellik ve işbirliği" başlıklı bölümde, gen alışverişi, işbirliği ve dayanışma
açısından bakterilerden başlayarak seksi ele alıyor. Bakterilerin kendilerim onarmak için 3
milyar yıldır gen alışverişi yaptıklarını anlatan Jolly,bakterilerin bu "tekniğine" bugün
ancak mikrobiyoloji laboratuarlarında ulaşıldığına dikkat çekiyor. Bakteriler farklı genler
peşinde oldukları için kendi kimyasal doğalarının reklamını yaparak "ötekileri" davet
ediyorlar.Jolly,"Yapmanız gereken yüzey moleküllerinin bir kaçım etrafa salmak. Şimdi
etrafınızdaki aromalı sıvı' ilginç ve yanı başınızdayım' diyerek yabancılara davetiye
çıkarır" diyor. Parfümün sırrı bumu acaba diye düşünürken,bu kez parfümün aslında
tercihlerimizde yanılgıya da neden olabileceğine dair birörnek veriyor Jolly. insanların
moleküler düzeyde açıkça bağışıklık sistemleri farklı olan partnerleri seçtiklerim söylüyor.
Bunun kanıtı olarak Zürich’te yapılmış bir deneyi aktarıyor:"Deney için erkekler
deodorant kullanmadan iki gün tişörtleriyle uyudular .Daha sonra tişörtler torbalandı ve
kız öğrenciler tarafından koklandı. Kızlar tişörtleri, seksilik, çekicilik, şimdiki yada eski
sevgilileriyle benzerlik açısından değerlendirdiler.Kadınlar,kesin biçimde bağışıklık sistemi
kendilerinden farklı olanlara 'tam' puan verdiler. Aynı deney erkeklere de uygulandı,
sonuç aynıydı." Seksle ilgili genellemelere de zıt örnekler veriyor Jolly. Doğada cinsiyetsiz
türlerinde bulunduğunu anımsatıyor ve ABD’nin güney batısında yaşayan kamçı kuyruklu
kertenkelelerin 45 türünün üçte birinin yalnızca dişilerden oluştuğunu belirtip iki dişinin
nasıl çiftleştiklerini de şöyle aktarıyor:"iki kertenkele,çiftleşmenin tüm hareketlerini yapar.
Dişi rolündeki, yumurtlamak için paytak bir yürüyüşle uzaklaşır.Yumurtlama biter bitmez
hormonal durumunu değiştirir ve diğer dişilere 'erkek' rolünü oynar."Jolly'nin bu hikayesi
Ursula Le Güm'ün" Karanlığı Sol Eli kitabındaki" cinsiyetsiz toplum" ütopyasına esin
kaynağı olmuş olabilir mi acaba? Le Guinde "Kemmering" denilen dönemde kişilerin o
anki hormonal değişimlerine göre dişi ya da erkek olup,bu dönem bittikten sonraki kişi
hallerin geri dönmelerini anlatıyordu kitabında.Böylece birilerinin annesi,başkalarının da
babası olabiliyordunuz! " Flört ve Seçim" bölümünde Jolly,cinselliğin insan zekasının
gelişimine katkısını,balıklardan,sürüngenlerden, boa yılanları ve şempanzelerden
bahsederek "güncelliyor".
ERKEKLER SKOR İSTER...
Partner seçimindeki kriterler dişiler ve erkeklerde farklılıklar gösteriyor. Pek çok türün
erkekleri,daha çok yavrunun babası olma isteğinde. Jolly, meyve sineklerinde bile daha çok
partneri olan erkeklerin diğer erkeklerden daha çok larvaya babalık ettiğim belirtiyor ve
devam ediyor:”Öte yandan daha çok partneri olan dişi,yavrularının sağ kalması
konusunda da daha başarılı olabilir, ancak bunun nedeni partnerlerinin sayısını değil,
kalitesini! Sınaya bilmesidir.Toplam olarak bitkiler ve hayvanlarda dişiler daha
seçicidir,erkekler ise seçilmek için yarışanlardır;Erkekler sayıya önem verir,dişiler
kaliteye!"
ŞEMPANZELER VE ŞİDDET
Hayvanlar aleminde seçilmek için yarışan erkeklerin daha vahşi olduğunu anlatan Jolly,
"kıskançlık krizlerinin" nasıl aile içi şiddette dönüştüğünü erkek Habeş maymunları
üzerinde yaptığı gözlemlerle anlatıyor:"Erkek Habeş maymunları ve şempanzeler bazen
çömelip çığlık atan bir dişiyi döver ve sürükler. Verilen ceza dişiyi kendisiyle gitmeye ya da
rakiple gitmemeye zorlayabilir.Şempanze kabileleri arasındaki kavgalarda güçlü taraf
güçsüzlerin dişilerini kaçırır,çocukları da beraberlerinde götürür, însanlara benzemiyor
mu?"Ancak Jolly'nin temel tezi,tüm bunları "doğal" diye karşılamak yerine bunlarla
mücadele etmek. Çünkü elimizde kültür denen insan icadı bir yapı var. Bu yapı bize tüm
bunların değiştirilebilir özellikler olduğunu gösteriyor.Erkeklerin isteklerim ele
geçirebilmek için yaptıklarının yanı sıra arzulu bir dişiyi de hiçbir gücün
durduramayacağına ilişkinde bir örnek veriyor Jolly: "Los Angeles Hayvanat
Bahçesi'ndeki dişi oran gutan 20 adımlık bir duvarı delmeyi başarıp,diğer taraftaki
hendeği de geçerek arzuladığı erkeğe kavuştu. 30 yıldır birlikteler ve yerlerinden
kımıldamıyorlar!"
CİNSELLİK BEDENİ DE BELİRLER
Dişilerin seçici cinsiyet olması erkekleri sadece "vahşileştirmiyor" aynı zamanda
bedenlerim de şekillendiriyor.Örneğin testis büyüklüğü dişinin cinsel davranışına göre
belirleniyor.Buna göre insan dişileri gorillerden daha çapkın, şempanzelerden daha uslu!
Dişinin daha çok erkekle birlikte olma olasılığı erkeğide daha çok sperm üretmeye itiyor.
Kadınların vücut biçimleri,özellikle insan dişisinde yağın belli bölgelerde birikmesi de yine
cinsellikle ilgili. Kum saati vücut,yani kalça ve göğüslerde yağ olması ancak belin ince
olması şunu söylüyor:" Doğurganım,ama hamile değilim." Çünkü hamile kalınca bel
kalınlaşmaya başlıyor.Jolly’nin kitabından tecavüzün insana özgü olduğunu bunun
dışındaki tek örneğin insanlar tarafından yetiştirilen erkek orangutanlar olduğunu da
öğreniyoruz. Bir de kafasındaki kılları dökülen tek türün insan olduğunu! Ayrıca
çocuklarıyla ilgilenen türlerin daha uzun yaşadığını da. Erkeklere duyurulur!
AŞK İÇİN HEDİYELER VERMEK
Tecavüzün insana özgülüğünün ardından" aşk kazanmak için verilen maddi hediyelere"
geçiyor Jolly Bugün aşkın artık parayla satın alınabilirliği eleştiri konuşu. Oysa görünen o
ki her tür,kendine özgü maddi hediyelerle partnerim baştan çıkarmaya çalışıyor. Bu
örümceklerde kendi bedenini feda etmeye kadar varıyor. Örneğin erkek akrep sinekleri
dişilerine yenil dürülmüş böcekler sunuyor. Ancak Cyranode Bergerac'ın Roksan'a yazdığı
şiirlerin" aşırılması" hikayesini andırır biçimde bazı erkekler diğerlerinin hediyelerim
calip dişilere sunuyor.Bir tür çekirge olan "katydidler" de iki parçalı sperm paketleri
üretiyor.Dişi,proteinaçısındanzenginolanbölümünüyiyor,gerikalanisedişiyidöllemeyeyarıyo
r.Avustralyakırmızısırtlı örümceği, cinsel birleşmeye başladıktan sonra,karninin ön
bölümü tam dişinin çenesinin önüne gelecek biçimde takla atıyor. Böylece dişinin kendisin!
Yemesine izin veren erkekler, izin vermeyenlere göre daha çok yumurta,döllemiş
oluyor.tabii bazı dişilerinde karnı tok olabiliyor!
DÜNYAYI DAYANIŞMA KURTARACAK
Jolly bakterilerden insana kadar cinselliği ve zekayı anlattıktan sonra,sosyobiyolojinin
öngörülerine geçiyor:"Zenginler çocuklarını istenir genlerle dünyaya getirme şansına sahip
olabilirler. Bu durum onların böylesi bir gen değişimi yaşamamış olanlarla çiftleşmesin! De
engelleyecektir.Dünya gen değişikliği geçirmişler ve geçirmemişler olarak ikiye
bölünebilir .Nükleer bombalarla tüm dünya yaşanmaz hale gelebilir.Tüm bunlar
olabilir.Bugün tür, varlığım sürdürme kaygısına düştü,insan dil ve kültür sayesinde
diğerlerinden ayrıldı,bugün yeni bir iletişim biçimiyle birleşiyor.Bilgi devrimi bu bağları
küresel hale getiriyor.Yalnızca dil değil,dilin elektronik iletişimi de insanlığa yeni bir
biyolojik tür olma potansiyeli sağlıyor,insanlığın doğa üzerindeki gücü evrimsel bir göz
kırpış sürecinde oldu,tarımın icadı üzerinden en fazla 500 kuşak geçmiştir.Biz bugün
amacımızı evrimleştirip hayatta kalmak ya da yok olmayı seçebiliriz!" •