Ημερίδα με θέμα:

“Όχι στον αναχρονισμό και την αστυνομοκρατία των

χωματερών των μεγάλων εργολάβων – για μια καινοτόμα,
οικονομική, οικολογική λύση με την ενεργή συμμετοχή του
πολίτη”
Τετάρτη 16/2

Παρέμβαση

Κεφαλάς Τάσος,
μέλος της Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των
απορριμμάτων στην Αττική

Με την παρέμβαση αυτή φιλοδοξώ να μεταφέρω στη σημερινή σύσκεψη έναν

προβληματισμό που αναπτύσσεται, το τελευταίο διάστημα, σε έναν κύκλο
πολιτών, που δραστηριοποιούνται σε διάφορες συλλογικότητες του
λεκανοπεδίου και που έχει αρχίσει να μορφοποιείται και να διατυπώνεται,
δημόσια, μέσα από την Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των
απορριμμάτων στην Αττική. Κυρίως, όμως, θα ήθελα να σας μεταφέρω μια
διάθεση ενεργητικής παρέμβασης και διεκδίκησης λύσεων, στη βάση μιας
εναλλακτικής πρότασης, τα κύρια χαρακτηριστικά της οποίας θα
προσπαθήσω να θίξω, έστω ακροθιγώς.

Αν και είναι παρακινδυνευμένο να προσπαθεί κανείς να ερμηνεύσει προθέσεις,

ας μου επιτραπεί να διακινδυνεύσω την εκτίμηση ότι η σημερινή συνάντηση,
όπως και πολλές άλλες που γίνονται αυτό το διάστημα, έχει την αφετηρία
της στα όσα συμβαίνουν στην Κερατέα τις τελευταίες εβδομάδες. Φοβάμαι,
μ’ άλλα λόγια, ότι μπορεί και να μη βρισκόμασταν σήμερα εδώ, αν δεν είχαν
μεσολαβήσει τα γεγονότα στην Κερατέα. Με αφορμή αυτό το γεγονός θα
ήθελα να κάνω ορισμένες πρώτες διαπιστώσεις:

• Είναι λίγο απογοητευτικό, αλλά είναι αλήθεια, ότι για μια σειρά ετών
(ακόμα και αφού μπήκαν στη ζωή μας ο εθνικός και οι περιφερειακοί
σχεδιασμοί) το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων δεν υπάρχει
στη μόνιμη ατζέντα, ούτε των πολιτικών οργανώσεων, ούτε αυτών που
δραστηριοποιούνται στα κινήματα πόλης. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται
και στο περιεχόμενο των σχεδιασμών που υλοποιούνται, πλήρως
αποκομμένων από την κοινωνική συμμετοχή και το δημόσιο συμφέρον και
με τη σφραγίδα των εργολάβων, σε κάθε φάση τους.
• Ακόμη και τώρα, η προσέγγιση γίνεται στη βάση του ηρωικού στοιχείου
των αντιδράσεων που έχουν αναπτυχθεί, στη βάση της αντίστασης στην
καταστολή και στην επιβολή λύσεων με αυταρχικό τρόπο. Αυτού του
είδους η προσέγγιση δεν είναι, φυσικά, καταδικαστέα, αντίθετα είναι
επιβεβλημένη. Όταν περιορίζεται, όμως, μόνο σε αυτήν την πλευρά,
υποβιβάζει τη σημασία των συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών, που
αποτελούν το επικίνδυνο υπόβαθρο και τη βαθύτερη αιτία των
αντιδράσεων και των αντιστάσεων.
• Θα πρόσθετα ότι το στοιχείο μιας βαθύτερης προσέγγισης απουσιάζει, σε
μικρότερο βαθμό βέβαια, ακόμη και στις περιοχές, που αποτελούν τα
 σημεία αντίστασης. Εξ’ ανάγκης, και στην πορεία, εμπλουτίστηκε η
επιχειρηματολογία με τη λογική μιας άλλης, εναλλακτικής διαχείρισης
των απορριμμάτων. Χωρίς, όμως, να συνδεθεί στενά με τις άλλες
ομοιοπαθείς περιοχές, χωρίς να προβληθεί επαρκώς και να διεκδικηθεί το
άλλο μοντέλο, χωρίς, τέλος, τις απαραίτητες συμμαχίες με τις πιο
υποβαθμισμένες περιοχές της Δυτικής Αθήνας και της Δυτικής Αττικής.
Όσοι παρακολουθούμε τις δραστηριότητες των τελευταίων μηνών, γύρω
από αυτό το ζήτημα, θα έχουμε προσέξει την εκκωφαντική απουσία
συμπολιτών μας από αυτές τις περιοχές. Κι όμως είναι οι περιοχές που, και
στο θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων, σήκωσαν, σηκώνουν και
σχεδιάζεται να σηκώσουν το μεγαλύτερο βάρος, είναι οι περιοχές που
έχουν στοχοποιηθεί για τη χωροθέτηση εγκαταστάσεων διαχείρισης
επικίνδυνων αποβλήτων (Μελετάνι Μάνδρας), είναι οι περιοχές που
υφίστανται την τρομακτική επέκταση των διυλιστηρίων των ΕΛΠΕ κλπ.
Μιλάμε για τους ανθρώπους που, κι εκεί, κατέβαιναν κατά χιλιάδες στους
δρόμους και που έκαναν συνελεύσεις με εκατοντάδες συμμετοχές. Που,
όμως, δέχτηκαν καθηλωτικές ήττες στον αγώνα κατά των συνεχών
επεκτάσεων της Φυλής, που υπονομεύθηκε ο αγώνας τους και ηττήθηκαν
στο θέμα της επέκτασης των ΕΛΠΕ και που με πολύ κόπο προσπαθούν
τώρα στην Ελευσίνα να οργανώσουν τη μάχη κατά της νέας μονάδας
ηλεκτροπαραγωγής, της ΔΕΗ και της Χαλυβουργικής, των 880 MW. Κι
όμως, κι αυτοί έχουν ανάγκη την Κερατέα και το Γραμματικό και η
Κερατέα και το Γραμματικό έχουν ανάγκη αυτούς. Είναι φανερό ότι κάτι
δεν έγινε ή κάτι έγινε λάθος. Με αποτέλεσμα, οι μεν να μιλάνε για τους δε
με μια επιφανειακή διάθεση κατανόησης και συμπαράστασης και οι άλλοι
να τους αντιμετωπίζουν με την καχυποψία του μόνιμου θύματος και του
κορόιδου. Τι είναι αυτό που έλειψε; Κατά την ταπεινή μου γνώμη, έλειψε
και λείπει αυτό που θα τους ενώσει. Η συνολική πλατφόρμα συνεννόησης
και για τα ζητήματα της διαχείρισης των απορριμμάτων και για το
πρόβλημα της συνολικής περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Όποιος νομίζει
ότι με τον κατατεμαχισμό των προβλημάτων και με την περιπτωσιακή και
αποσπασματική τους αντιμετώπιση θα καταφέρει αποτελέσματα, απλά,
κάνει μεγάλο λάθος.
• Στις συζητήσεις που γίνονται αυτό διάστημα φαίνεται ότι αρχίζει να
μπαίνει πιο συστηματικά το συνολικό θέμα της διαχείρισης των
απορριμμάτων. Παρόλα αυτά, δεν είμαι πεισμένος ότι ακόμα και τώρα έχει
εξασφαλιστεί ένας διαφορετικός προσανατολισμός. Σε πολλές
περιπτώσεις, η προσέγγιση είναι βερμπαλιστική, κυριαρχεί η γενικότητα
και απαξιώνεται η ανάγκη συγκεκριμένης εναλλακτικής λύσης. Ενώ, κατά
τη γνώμη μου, χρειάζεται το συγκεκριμένο, ενώ χρειάζεται η μαχητική
διεκδίκηση και ενώ έχουμε ανάγκη για χειροπιαστά αποτελέσματα.
• Η δυσκινησία και η αγκύλωση που περιγράφω, θεωρώ ότι έχει τη ρίζα της
σε μια λογική προσέγγισης των κινημάτων με ιδεολογικά κριτήρια (για να
μην πάμε σε άλλες πρακτικές, που παραπέμπουν σε πολιτική
εκμετάλλευση). Είναι η λογική που δοκιμάζει τα κινήματα στα μέτρα ενός
(ή περισσοτέρων) προκαθορισμένου ιδεολογικού και πολιτικού σχήματος,
ενώ θα έπρεπε, αντίθετα, να δοκιμάζονται οι ιδεολογίες και οι πολιτικές
επιλογές στα κινήματα.
• Ωστόσο, παρά τα υπαρκτά πολιτικά και κινηματικά ελλείμματα, που μπορεί
κανείς να εντοπίσει σε αγώνες σαν αυτόν της Κερατέας, δεν μπορεί να μη
σταθεί σε μια σειρά αξιοζήλευτα χαρακτηριστικά τους, που τους κάνουν
μοναδικούς και αξιοπρόσεκτους. Μιλάμε για τον καθολικό τους
 χαρακτήρα, για τη διάρκεια και την αντοχή τους, για τη μαχητικότητα και
την εσωτερική συνοχή, για την αυτοοργάνωσή τους. Και επειδή είναι ένα
εξαιρετικό δείγμα αντίστασης και ανυπακοής, σε μια περίοδο που
περισσεύουν οι αναδιπλώσεις, αξίζει κανείς να βρει τι είναι αυτό που
φουντώνει και συντηρεί αυτή τη συμπεριφορά. Είναι μόνο η αυθόρμητη
αντίδραση στη βία και την καταστολή; Είναι, μήπως, ένα αυθεντικό δείγμα
πρακτικής αξιολόγησης των σχεδιασμών που προωθούνται; Ή, μήπως, και
κάτι άλλο, που εμείς οι παραέξω δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε;
• Τέλος, για την υφιστάμενη κατάσταση στον τομέα της διαχείρισης των
απορριμμάτων δεν προτίθεμαι να επεκταθώ. Στη σημερινή συνάθροιση
υπάρχουν άλλοι, πολύ πιο επαρκείς από εμένα για μια τέτοιου είδους
αποτίμηση. Θα περιοριστώ σε μια απλή διαπίστωση: σήμερα έχουμε πάρα
πολλά δείγματα για τον πραγματικό χαρακτήρα του υφιστάμενου
σχεδιασμού, για τα αποτελέσματα που παράγει και για τις πρακτικές στις
οποίες οδηγεί, καθώς και για το ποια, κυρίως, συμφέροντα υπηρετεί. Και
τα δείγματα αυτά είναι αρκετά για να πει κάποιος ότι είναι αποτυχημένος,
ατελέσφορος, αντικοινωνικός και, σε ορισμένες πτυχές του, επικίνδυνος.
Αν σε κάποιους αυτά ακούγονται σαν μια αφ’ υψηλού κριτική, θα ήθελα να
σας διαβεβαιώσω ότι δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. Για πολλούς λόγους,
αλλά και γιατί, πρώτα απ’ όλα, αφορά εμάς τους ίδιους. Η αναφορά στα
“κακώς κείμενα” αποσκοπεί, κυρίως, στο να εντοπίσει και να αναδείξει τα
ελλείμματα και τις στρεβλώσεις που υπάρχουν, με σκοπό να τα υπερβούμε.

Μια άλλη πολιτική είναι επιβεβλημένη και πρέπει να υλοποιηθεί

τώρα!

Αυτό το ρόλο φιλοδοξεί να παίξει και η Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη

διαχείριση των απορριμμάτων. Όχι για να πιστοποιήσει την απαράμιλλη
και ακαταμάχητη ικανότητά μας να δημιουργούμε σχήματα και σφραγίδες,
όσο για να πυροδοτήσει μια ενεργή εμπλοκή πολιτών και συλλογικοτήτων στο
θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Και με την ιδρυτική πρόθεση να
αυτοδιαλυθεί, το συντομότερο δυνατόν, αν καταφέρει να πετύχει αυτό το
στόχο. Γνωρίζοντας ότι δεν εκφράζει, γιατί προφανώς δεν μπορεί και δεν
θέλει, μια “εθνική” αντίληψη, που θα μπορεί να εκφράσει τους πάντες.
Απλούστατα, επειδή μιλάμε για μια απόπειρα να μετουσιωθούν σε κοινωνικό
και πολιτικό σχέδιο οι σκέψεις και οι επιθυμίες απλών πολιτών, που δεν
εμπλέκονται στα γρανάζια ούτε των οικονομικών συμφερόντων, ούτε της
κεντρικής ή της τοπικής εξουσίας, ούτε των διάφορων θεσμικών ή ημι-
θεσμικών συγκροτήσεων.

Ένα τέτοιο σχέδιο δεν μπορεί παρά να είναι αποτέλεσμα μιας ευρύτατης
συνεννόησης και συμφωνίας. Σε ποια βάση, όμως, μπορεί να υπάρξει αυτή η
συνεννόηση και συμφωνία; Ας απαριθμήσουμε ορισμένα κομβικά ζητήματα:

• Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συμφωνία ότι, σε ζητήματα σαν αυτό,

πρέπει να περάσουμε από την καταγγελία και τη θεωρητική προσέγγιση,
στην αντιπαράθεση ενός εναλλακτικού μοντέλου, που θα είναι ρεαλιστικό
και υλοποιήσιμο και που θα αλλάζει ριζικά την υφιστάμενη κατάσταση.
• Είναι εφικτό να περιγράψουμε τα βασικά χαρακτηριστικά μιας
εναλλακτικής λύσης, αξιοποιώντας τις υφιστάμενες επεξεργασίες, τα
επιστημονικά δεδομένα, τη διεθνή και εγχώρια εμπειρία, τα κοινωνικά και
χωροταξικά δεδομένα κάθε περιοχής και, ιδιαίτερα, της Αττικής.
 Πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση,
εγγύτητα στη διαχείριση, αποκεντρωμένα συστήματα διαχείρισης,
περιορισμός των ΧΥΤΑ οφείλουν να σηματοδοτήσουν τα συγκεκριμένα
σχέδια.
• Ενιαιοποιούμε τη στόχευσή μας, εντάσσοντας τις επιμέρους προτάσεις και
διεκδικήσεις στο πλαίσιο της επιδίωξης της άμεσης αναθεώρησης του
εθνικού και των περιφερειακών σχεδιασμών και της προσβολής και της
ακύρωσης των όποιων διοικητικών πράξεων υλοποιούν τις κεντρικές
επιλογές του υφιστάμενου σχεδιασμού. Στο πλαίσιο της νέας ρύθμισης,
απαιτούμε την αποθάρρυνση των μεγάλων, κεντρικών μονάδων
επεξεργασίας και τις λογικές εκτεταμένης μεταφόρτωσης και μεταφοράς
σύμμεικτων απορριμμάτων. Ενθαρρύνουμε την ενεργή συμμετοχή των
δήμων, την κοινωνική συμμετοχή, το δημόσιο χαρακτήρα της διαδικασίας
διαχείρισης, την αξιοποίηση των όποιων ωφελημάτων της
αποκεντρωμένης διαχείρισης (στην απασχόληση, στη διάθεση των
προϊόντων διαλογής και επεξεργασίας κλπ.) προς όφελος των τοπικών
κοινωνιών. Ευελιξία στη δημιουργία μικρότερων φορέων διαχείρισης,
εξασφάλιση των απαραίτητων χρηματοδοτικών εργαλείων, αποκλεισμός
τεχνολογιών που οδηγούν στην καύση.
• Προσπαθούμε να βρούμε τρόπους, ώστε οι τοπικές αντιστάσεις (στην
Κερατέα, το Γραμματικό και τη Φυλή) να έρθουν σε ώσμωση με το
γενικότερο προβληματισμό που αναπτύσσεται και να αναβαθμίσουν το
οπλοστάσιό τους με στόχους και αιτήματα που δημιουργούν ευρύτερες
συσπειρώσεις.
• Παλεύουμε για τη δημιουργία ενός ευρύτερου μετώπου κοινωνικών,
πρωτίστως, δυνάμεων, που θα έχουν σε καλή και σταθερή θέση στην
ατζέντα τους τα ζητήματα της διαχείρισης των απορριμμάτων, αλλά και
άλλα ζητήματα, που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής και την προστασία
του περιβάλλοντος.

Στις σημερινές συνθήκες της πολύπλευρης κρίσης, της εκποίησης της

δημόσιας περιουσίας και των πόρων, της συστηματικής προσπάθειας
ιδιωτικοποίησης των πάντων ένα σχέδιο σαν αυτό που περιγράφηκε μπορεί να
φαντάζει απραγματοποίητο. Δεν πετά κανείς στα σύννεφα, ούτε
παραγνωρίζει υπαρκτές δυσκολίες, όπως το ότι:
• εξακολουθούν να υπάρχουν, ακόμη και σήμερα, ανεξέλεγκτες χωματερές
• έχει αρχίσει η υλοποίηση ενός μέρους των υφιστάμενων σχεδιασμών
• ένα μεγάλο μέρος των δήμων “βολεύεται” με την πρακτική πληρώνω (και
εισπράττω, φυσικά, από τον πολίτη) σε ένα κεντρικό φορέα διαχείρισης
και βγάζω από πάνω μου τη σκοτούρα της διαχείρισης
• πρέπει να επιλυθεί το ζήτημα της χωροθέτησης των αποκεντρωμένων
μονάδων διαχείρισης και της χρηματοδότησης των αντίστοιχων σχεδίων
• η αγορά θα ασκήσει πιέσεις και θα σαμποτάρει τα εναλλακτικά συστήματα
διαχείρισης και ανακύκλωσης υλικών, ειδικά όταν θα έχουν αμιγώς
δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα

Παρόλα αυτά, η εφαρμογή ενός άλλου μοντέλου διαχείρισης των

απορριμμάτων, σήμερα, αποδεικνύεται απολύτως ρεαλιστική. Ιδιαίτερα, αν
σκεφτεί κανείς ότι γύρω από αυτό το ζήτημα εκφράζεται μια ευρύτερη
κοινωνική συναίνεση, ότι είναι λύση που μπορεί να εφαρμοστεί πιο γρήγορα
και με μικρότερο κόστος υλοποίησης, ότι θα έχει μικρότερο κόστος
λειτουργίας και, ασφαλώς, μικρότερο περιβαλλοντικό κόστος. Το ζητούμενο
είναι η δημιουργία των προϋποθέσεων για την άσκηση της μέγιστης πίεσης
σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο και σε αυτό το πεδίο καλούμαστε να
καταθέσουμε, ο καθένας από την πλευρά του, ότι καλύτερο διαθέτει.

Θα ήταν παράλειψη, αν έκλεινε αυτή παρέμβαση, χωρίς μια νύξη, έστω, για
μια νέα κατάσταση που διαμορφώνεται σε ένα κομμάτι της
ηλεκτροπαραγωγής, με την προσπάθεια κατοχύρωσης σαν τεχνολογίας ΑΠΕ
(με όλα τα προνόμια που προδιαγράφει μια τέτοια αντιμετώπιση) μονάδων
που χρησιμοποιούν σαν καύσιμο προϊόντα επεξεργασίας σύμμεικτων
απορριμμάτων (SRF και RDF) και τα οποία, με διάφορες αλχημείες,
προσπαθούν να εμφανίσουν σαν καθαρή βιομάζα. Αν αφήσουμε κατά μέρος
την ενεργειακή διάσταση του ζητήματος και σταθούμε μόνο στην πλευρά που
σχετίζεται με τη διαχείριση των απορριμμάτων, αξίζει να επισημανθεί το
εξής στοιχείο: η εταιρεία με τις περισσότερες βλέψεις σε αυτόν τον τομέα,
προδιαγράφει για τις μονάδες της την εισαγωγή, από την Ιταλία, 8.000.000
t/έτος προϊόντων απορριμμάτων, που θα τα επεξεργάζεται στον Αστακό,
ώστε να τα μετατρέψει σε καθαρή βιομάζα. Όταν η συνολική παραγωγή
σύμμεικτων απορριμμάτων όλης της χώρας είναι της τάξης των 5.500.000
t/έτος. Σημειώνεται ότι έχει, ήδη, αδειοδοτηθεί η πρώτη μονάδα αυτού του
τύπου, στο Βόλο.

Το τι μπορεί να σημαίνει αυτή η κυβερνητική πολιτική αξίζει να διερευνηθεί

σε βάθος, καθώς υπόκειται σε πολλές ερμηνείες. Καμία από τις οποίες δεν
φαίνεται να κρύβει κάτι το θετικό, είτε πρόκειται για τον ενεργειακό
σχεδιασμό, είτα για τη διαχείριση των απορριμμάτων.