Ücra

Ýki Aylýk Þiir Dergisi

Kasým-Aralýk 2009
Sayý: 32
ISSN: 1309-145X

!blac onsekizinci levha

!blac
k ince alaþýmlý bir felasife yamasýdýr belki de
agains ruhun þambriyeline musallat olan bu kývamsýz loþluk…
t
dýþlanmýþlarýn dýþladýðý dýþlanmýþlar tarafýndan dýþlanmýþlýðýn dahi
(whi) kendi çok-iç'li girdâbýnda dýþladýðý boþluk ve bizzatihi boþluk fikriyatýnýn
te sky aks-i dâvasý olarak KARA ETÝKA bizde ve ROYAL AKLIN hüküm sürdüðü çoðu yerde
?t “sýçtýðý yere kadar” kovalanmýþ zatlar tarafýndan “sýçtýðý yere kadar” kovalanmýþtýr.
rees whic
h fr Ece'm Ayhan da bunu örmüþtür elbet
en deli özleriyle hem de yellim yepelek tarihin.
om droppe
o tarih ki cafcaflý bir RÝYA PAÞA resmî geçidi olarak
d âdetten yeni kesilmiþ gibileyin daðýnýk saçlý ve hýrçýn
,
le ve de vajinasý zibil gibi mayýnlý bir tetkik sahasýdýr…
af
a:;go tekbirsiz ve tedbirsiz girmeye gelmez beyler!
e
s wh
IrlI
n Ramazan MACÝT
.g
TEKZÝP
!siya Hayýr yaþayabilirim çünkü aþkýn ve elektrikçilerin karþýsýnda öðrendim korkudur çenemi
attýran benim ben iskeletimin galebe çalmadýðýný dik durmaya karþý hem olduramadýðým
!siya
h ne varsa onlarýn hem de karanlýk bir þeyin altýnda kaldýðýmý ve bunun benim yaþamaktan
karþý serazat ölümden bakir kalmadýðýmýn ibresi kýrýldýðýnda bile mýzmýz sonra nasýl da
t
mýymýntý ve yokuþ yukarý týrýs vah çekilmiþ kabuðuna öfkeli o salyangoz dedim diye
(be) kýralým dediler kýralým kýr gitsin ne bu böyle výcýk výcýk dedim korkuuu yankýlandý cürrret
yaz göðe halbuki hayat oysa hayat iþte hayat eninde sonunda hayat bir balta deðilse bile küçük
?a keskin bir býçak bu hükmüne boynumu eðdiðim utanýlacak bir þeydi fakat beni sarsan
ðaçlar öyl
e ner silkeleyen çimdikleyen leyen leyen leyen bir baþka bir þey bu sanki sonsuz bir nekahet o
den düþt halde sil baþtan yaz lütfen diyeceðim tanrýya nefreti ben tanrýya cesedimi lütfen sevdir
ü onlara diyeceðim ve sevin ve yýkayýn ve omuzlayýn durun gömmeyin ben bi'dakka bu
,
yap yükseklikten her þeyi açýklayabilirim diyeceðim daha açýklayacak ne kaldý ulan ne kaldý
rak ha senin derdin ne ne ne ne dediler bana söyle imdi nedir bu þiir miir al þunlarý siktir git
bir:;gid denildi sonra kalma burada ve ne zaman nerede ne dedilerse artýk benim çýngar çýktý
i beynimde derken dedim ben de toparlayýp kendimi bir çeki düzen verip kendime dedim
p yv ki onlarýn þahitliðinde ona dedim bunu ve iþte raspala bir aðýz pas tutmuþ kasýklarým
rlnr
k dedim çünkü ey þakak damarlarýmý patlatan aþk fokurdayan kanýmdýr benim artýk
.n öldürülmekten yontulma bir adam olarak yaþayabilirim.
Ekim, 2008
e.e.cummings
Çev: Denge ESENTÜRK Ceyhun TUNA

Þiir diline dair düþünmeler çevreninin biraz daha
geniþletilmesini öneriyorum. Modern þiirin kendi iþini
görebilmek için, tüm kurallarý dahil gidimli dil ile çatýþarak
kendi uzamýný yaratma olgusu, þiir dilinin özgün bir etkinlik
olarak beliriþini anlatsa da o dilin kurucu ögelerini
yeterince aydýnlatmýyor. Özsel olarak þiir dilinin bileþenleri
nelerdir ve hangi özellikleri nedeniyledir ki þiir dili ancak
gidimli dilden baðýmsýzlaþarak kendi var oluþ hatlarýný
ortaya koyabilmektedir? Bana göre bu konuda yeniden
düþünmelerimize sunulmasý gereken ilk elden beþ bileþen
bulunmaktadýr:
1. Görsellik,
2. Devinim,
3. Zaman-öte'lik,
4. Ritim,
5. Boþluk (hiçlik ve susku).
Görüþ ve deðerlendirmelerin bu alt baþlýklarda
sürdürülebilmesi için, her alt baþlýk için çok kýsa birer
girizgâhta bulunmayý deneyeceðim.
Görsellik
Görsellik, zihinsel görü, zihinde canlandýrma anlamýnda
kullanýlmaktadýr. Ýnsan beyni dediðimiz ve bedeni de
imlemeleri itibariyle kendinde taþýyan diyalektik bütünlük,
zihinsel dilini görsellik temelinde çalýþtýrýr. Zihinselliðimizi
oluþturan çeliþkili birliðin geriliminde bir yok-yer olan,
zihinsel etkinliklerin hem kurucu ögesi, hem de türevi olan
imgelem ise yalnýzca görsel dili kullanýr. Acý, elem, kaygý,
cinsellik, hatta koku, renk gibi duygulaným imgeleri* bile,
rasyonel akýlda deðilse de imgelemde hýzla ve puslu da
olsa görselliðe kayarak belirir. Rasyonel düþüncenin
henüz belirli bir geliþkinliðe ulaþmadýðý ilksel dünyada
konuþma dilinin þiirsel-dil olmasý, zihinsel / görsel dil ile
olan rahimsel ikizlenmeleri nedeniyledir. Sanat dallarýnýn
çoðu gibi ama özellikle þiir, imgelemden doðar ve
imgeleme oynar. Bir bakýma, bugün de ilksel dünyanýn
dilini konuþmayý sürdürür. Bu noktada birkaç belirlemede
bulunabiliriz:
- Görsellik, imgeyi de içine alýr ama imgeden çok daha
fazlasýdýr. Bu nedenle þiir dilinin temel bileþenlerinden ilki
“imge” deðil, onu da kapsamak üzere, görselliktir.
- Gidimli dil, kendini tonlama ve kývrýmlandýrmalarla iki
boyutlu olmaya zorlaya ama özünde tek boyutlu ve ardýþýk
dizilimli dildir. Görsel dil ise üç boyutlu, uzamsal bir dildir.
Þiir tam da bu birbirine uyumsuz iki yapýlanmanýn
doðurduðu gerilimde yer alýr. Ýmgelem adýna, onun
alabildiðine zengin dilini en az kayýpla þiirin görsellik
temelindeki diline taþýtmayý vaat eder.
- Has þiir dilinin “anlatmak” yerine “göstermek” yeðlemesi
baþkaca nedenlerin yaný sýra, bu teknik nedenden
kaynaklanýr.
(…..)
ÞÝÝR DÝLÝNÝN BÝLEÞENLERÝ
Ýsmail Mert BAÞAT
Devinim
Devinim, hayat ile özdeþtir. Devinmeyen, var olmayandýr.
Varlýklar dünyasýnda bitimsizce devinim, mýrýltý ve kýmýltý
olduðu içindir ki, bir þeyi baþka bir þey üzerinden ifade
etmek olanaklý hale gelir. Kendi içsel derûniliðimiz dahil
hayatla iç içeliðimizin özel bir ifadesi olan þiir, hayatý
tümüyle kucakladýðýnda da, ayrýntýdaki bir parçasýndan
yola çýktýðýnda da hem hayat ile hem de imgelem ile
örtüþebilen dilini, devingenlikte bulabilecektir. Ýmgelem ile
de, diyorum çünkü imgelem fotoðraf kareleri gibi bir görsel
dile deðil, þimþek hýzýyla akan hem yoðun, hem sýçramalý,
hem de çatallanmalarla yol alan bir dile sahiptir.
Anlaþýlacaðý üzere de görsellik ve devinim ögeleri
birbirlerini besler ve desteklerler. Þiir ve devinim
konusunda pek çok örnek verilebilir kuþkusuz; ben yine
de, daha önce kullandýðým bir örneði yineleyeceðim.
Eisenstein'ýn verdiði örnek þöyle:
“Puþkin, Ruslan ile Ludmila'da, Peçeneklere karþý savaþta
ölenleri anlatýrken der ki: 'Biri okla vuruldu, öbürü topuzla
tepelendi, üçüncüsü bir atýn ayaklarý altýnda ezildi.'
Ok, topuz, at'tan oluþan bir ayrým, doðrudan bir
kreþendoya karþýlýk düþebilir. (Oysa) Puþkin buna deðiþik
bir sýralama vermektedir. Puþkin vuruþun 'aðýrlýðýný', yalýn
bir yükselme çizgisine yerleþtirmez de, zincirin orta
halkasýndaki bir 'gerileme' ile ortaya koyar: (yani) ok-
topuz-at þeklinde deðil, þöyle: topuz-ok-at
Biri topuzun vuruþuyla yuvarlandý,
Öbürüne uzaktan bir ok gelip saplandý,
Beriki devrilip kendi kalkanýnýn altýnda,
Ezildi parlamýþ bir atýn ayaklarýnda.**
Böylece, (sinemada) gözün, ( þiirde ise zihinsel gözün)
ayrým boyunca soldan saða doðru bu ayrý ayrý devinimleri,
'tüm ruhuyla' saðdaki bir yerlere doðru yönelirken, solda
bir þeyler olduðu duygusuna katýlmaktadýr.” Kuþkusuz, bir
sonra olacaklar için yaratýlan beklenti duygusu da devinimi
beslemektedir. Þiir dilinin içerdiði devinimin ise, þiirsel
gerilimi destekleyebileceðini de ekleyebiliriz. Bir örnek
de, Eski Mýsýr þiirinden:
.....
Ayaklarý yanýyor kumda, gövdesi bitkin ölesiye,
Ölüm korkusuyla saðrýsý çatladý çatlayacak
Avcýlar kovalýyor,
tazýlarýn tutmasýna kýl payý kalýyor
Ansýzýn tozda kayboluyor…
.....
Nazým Hikmet'in pek çok þiirinde de devinim belirgindir ve
iç müziðin omurgasýný oluþturan ritim de devinimi ayrýca
destekler.
Zaman-öte'lik
Þiir dili zaman kiplerini sevmez. Zaman-dýþý deðil ama
zaman-öte nitelik taþýr. Bunun þiirin kendisinde görülebilir
nedeni, tikel ile geneli, öznel ile evrenseli, geçmiþ ve
gelecek ile þimdiyi buluþturabilmesinde çökelmiþtir.
Günlük yaþamda nesnelerle sayýsýz karþýlaþmalar ve bu
deneyimlerden yükselen bilgiler zihinselliði ve doðaldýr ki
þiiri zenginleþtirerek geliþtirirken, üç temel itki dediðimiz
beslenme, savunma ve üreme ile, bunlarýn çevresindeki
türevsel olgular, algýsal olarak zaman-öte'lik ve “ebedilik”
taþýrlar ve þiir de, ayrýntýlardan yola çýktýðýnda bile, kalýcý
olana oynar. Açýk ya da örtük, temalar genellikle
varoluþsal üç temel-itki ve çevresindeki olgulardan
köklenirler.
Zaman-öte'liðin imgelemde aranabilir nedeni ise,
nesnelerle karþýlaþmalarýmýzdan doðan im'lerin ve iz'lerin
zamansallýkla çerçevelenmiþ “aný”lardan farklý olarak
bellekte hiyerarþisiz ve kronoloji-dýþý mevcudiyetleridir:
gülün kokusu zaman-ötedir, alevin yakýcýlýðý zaman-
ötedir, vbg. Bu materyal ile, bu parçacýklar ile imgenin
oluþumu ya da zihinsel-kurmaca imge'nin kuruluþu,
zaman baðlamýnýn ötesinde gerçekleþir. Ýmge (ve has þiir
dili) uzamsaldýr ve bir baþlangýç noktasý, bildik geliþim
çizgisi ve bitim noktasý içermez. Þiir dilinin geçmiþi,
þimdiyi, geleceði eþ-ânlý olarak buluþturmasý, zaman-
öteliði sayesindedir. Bunun temelini kuran ise ân'ýn
zaman-öte bir kavram oluþu kadar, “þimdi”nin
namevcudiyetidir. Bunu felsefi olarak söylemek gerekirse,
Jean-Paul Sartre'ýn anlatýmýyla, “An bölünmez olan ve
zamana baðlý olmayandýr; çünkü zaman ardýþýklýktýr; ama
dünya sonsuz bir ardýþýklýk tozaný halinde çöker.” Baþka
bir ifadeyle ân'lar ardýþýk deðildir; kurulur-daðýlýr-yeniden
kurulurlar. Sartre'ý biraz daha izleyelim: “…þimdiki zaman
var deðildir. (…) Hatalý biçimde þimdiki zaman diye
adlandýrýlan þey, þimdiki zamanýn kendisine mevcut
olduðu varlýktýr. Þimdiki zamaný an formunda kavramak
mümkün deðildir, çünkü o takdirde an, þimdinin olduðu an
olurdu. Oysa þimdiki zaman yoktur, kendisini kaçma formu
altýnda þimdileþtirir.”
Þiir dilinin varlýklara dair heryerdelik niteliði, ona zamaný
aþýrtýr.
(…..)
Ritim
Ritim, makro-kozmosun ve tüm mikro-kozmoslarýn varlýk
belirtisidir. Devinimin sesi ve kanýtýdýr. Ýnsanlardaki
döngüsel, çizgisel ya da geri dönüþlü ve sýçramalý zaman
kavrayýþlarý zihinseldir ve “zaman”, insan tarafýndan
kültürel bir formasyonun içinden nesnelleþtirilir. Reel olan,
enerji ve onun kendini var ettiði devinimdir. Ritim, enerji /
devinim yayýlýmlarýnýn ve dönüþümlerinin asal bir
enstrümanýdýr. Ýlkel insan günün ve mevsimlerin döngüsel
ritmini ve doðadaki kimi biçim özelliklerinin yineleniþlerini
kavrýyor, nabýz atýþlarýndaki ve nefes alýþ-veriþlerindeki
ritmi duyuyor, iþ yaparken kurduðu ritmik devinimleri
yaþýyordu. Bu noktada, bazý bilgileri anýmsayabiliriz.
Bilimsel verilere göre insan beyninin üç temel geliþim
aþamasý olmuþtur. Ýlk aþamadaki beyin, canlýnýn yalnýzca
“otomatik, ritmik hareketlerini” kapsar. Üçüncü aþamadaki
bugünkü insan beyninde de beyin kabuðunun uzantýsý
halindeki amigdal bölge, en eski beynin iþlevini
yüklenmiþtir ve insanlardaki ritmik hareketleri
koþullamaktadýr ki, hücrelerin bile ritmik hareketleri vardýr.
Ýtilim ve geri itilim, uyarým ve bastýrma, ritmi birlikte kurarlar
ve enerjiyi iþlevselleþtirirler. Elbette bizi burada
ilgilendiren, þiir dili ve ritim iliþkisidir. Bu iliþkini
kaynaklarýna yönelindiðinde ise, bir yandan ilksel
dünyadaki dilin þiirsel-dil oluþu ile karþýlaþýrýz. Þiirsel-dil
fizyolojik-beyinsel geliþmenin baþlangýç aþamasýnda
bulunuþuyla ilgilidir ve baþlangýçta “ünlü” sesler
çýkartýlabilmektedir. Seslem (hece) ise iki seslinin bir ses
halinde kaynaþmasý (diftong) ile kurulmaktadýr. Vico
“Ýnsan sesini yükselt(ebildiði)tiði zaman diftonglar ve
þarkýlar oluþturur.” diye kaydeder ki, e, a, u, ü, i, o.. gibi
seslilerin kurduðu ikili kombinasyonlar (iki seslinin
kaynaþtýrýlmasýndan doðan tek sesler), iki ses arasý
zorunlu boþluklar (suskular) nedeniyle kaçýnýlmaz biçimde
ses yinelemelerinin kurduðu ritmi taþýr. Diðer yandan ilksel
insanýn avlanmak, bir taþ kütlesini hareket ettirmek,
yontmak, vbg eylemler dahil, “iþ” yaparken sergilediði
devinim, karþýsýndaki nesnenin özellikleri kadar, bedensel
olanaklarýnýn nitelikleri ile de ilgilidir. Ýþ yapmak, çalýþma
ritminin, varlýksal ritim ile uyumlandýrýlmasýna gereksinir.
Ernst Fischer de “Ritmik hareketler çalýþmaya yardým
eder, çabayý düzenleþtirir ve bireyle topluluk arasýnda bað
kurar.” diye iþaretler ve biraz da spekülatif bir eklemede
bulunur: “Ritmik bir ezgi yoluyla çalýþma sürecini
düzenleþtiren, böylece insanýn toplu iþgücünü artýran ilk
örgütleyici de bir sanat yalvacýydý (yalvacý olmalýydý).” Ýlk
ritmik iþ þarkýsýnýn örgütleyicisi bir yalvaç mýydý,
bilemiyoruz. Ama þiirsel dil / koþuk dili ile iþ þarkýlarýnýn
ritmik bir dil içinde örgülendiklerini belirtebiliriz. Bugünkü
þiir dili, varlýksal kökleri olan bu ritim duygusunu hâlâ
taþýyor ve ses yinelemeleriyle, ritim kesintileriyle, ritim
atlamalarýyla þiirin iç müziðini kurmakta ondan destek
alýyor ve þiirsel devinimi de ritim yoluyla besliyor.
(…..)
Boþluk
Þiir dilinin bir bileþeni olarak “boþluk” konusuna girizgâhý,
susku ve hiç'lik gibi ögeleri de katarak, bir sonraki metinde
ele alacaðým.
*
Alain Badiou “Felsefe ve Þiir” baþlýklý metninde, “Yani
felsefe þunlarý yapacaktýr” derken, þiir dilinin
bileþenlerinden ikisine, en büyük katsayýyý verir: “…þiiri,
ritim ve imgenin içine konmuþ hissedilir mevcudiyetin
hakikati olarak ama bu ritim ve imgenin bedensel
cazibesine düþmeksizin- tahayyül etmek.”
(*) : Adlandýrma Sartre'a aittir.
(**) : Nijat Özön çevirisi
(***) : T. S. Halman çevirisi
Kaynakça
Alain Badiou; Sonsuz Düþünce; ç. Iþýk Ergüden-Tuncay Birkan; Metis Y.;
2006 Ýstanbul.
Ernst Fischer; Sanatýn Gerekliliði; ç. Cevat Çapan; de Y.; 1968 Ýstanbul.
Giambattista Vico; Yeni Bilim; ç. Semra Önal; Doðubatý Y.; 2007 Ankara.
Ýsmail Mert Baþat; “Þiirin Köklerine Yolculuklar”; Akatalpa; sayý 111 (Mart
2009) sayý 115 (Temmuz 2009) ve Sayý 116 (Aðustos 2009)
Jean-Paul Sartre; Varlýk ve Hiçlik; ç. Turhan Ilgaz-Gaye Çankaya Eksen;
Ýthaki Y.; 2009 Ýstanbul.
Sergey M. Eisenstein; Film Duyumu; ç. Nijat Özön; Payel Y.; 1984
Ýstanbul.
Talât Sait Halman; Eski Mýsýr'dan Þiirler; YKY; 1994 Ýstanbul.
ÝMAJ
kuþ
Papyon takma günü bugün ava çýkma günü
kusuzluk
Ellerin titremeden müþteri vurma günü bugün
Bugün terk ediþinin kaçýncýyýldönümüolan gün
özürlüdür etraflýca toplanýlan
Trafiðe takýldýðýmýz mezuniyete yetiþemediðimiz
þer düþünmediðim
Günlerdir mýsra bile yazamadýðým
Veresiye kuyruðuna umutla girdiðimiz anlaþýlan deðil kanaat da deðil kapalý falý çok reel
Boynuzlarýmýzla yabandan bahis açmayalým av günü dolmadan
Telaþlý günlerimizin en telaþlýsý þiiri balkona çýkardýðýmýz fakat olmasýn
Abaküs kýrdýðýmýz rakibi yuhaladýðýmýz daðlara çýktýðýmýz faal (ve) taraf olmasýn köpek olmayan
Sinemada kollarýmý omzundan attýðým sýnavda sýfýr çektiðim imge arkasýný býrakmasýn
Kýrýþýk gömleklerle ezan dinlediðim þiirden büsbütün koptuðum ben bir de her yerde kendisini anlayan
Hafta altý gün olsa ne çýkar dediðim
im'di belki çoktan bildirilir belki parçadan
Eve dönme çamaþýrcýya uðrama kapýyý bir kere çal
biçok yerine zulüm edilmiþ belki selbes
Gözlerin kararmasýn bileklerin çatýrdayýp kýrýlmasýn
imdi kullanýlmýþ fakat antika cilalý
Cenaze namazýna katýl saðcýlara solculara sövmeden gel
imdi yarýlmýþ þimdi elindeki hazlarýndan kurtulurmuþ
Tabela oku yaðmura yakalan þemsiyeni açma ama
Kapkaççýya karþý çýk fikrini savun bir koþu eþyaya deðiþilmiþ olsun görmek istediðin olmasýn
Ev sahibini selamlamadan alnýn açýk omuzlarýn dik
Fener bugün avrupa sahalarýnda alýþýlmýþýn ve kolayýn peþinden mi gidersin
Elbet bir gün avrupa sahalarýnda ghidersin ghiderr
Ýstediðimiz olur kuponlarý biriktirir þansýmýzý deneriz zo r oyunu bo razan eder
bu yolu takip et
Caným bu melankoliden çýkmak istiyor parmak ýsýrtmak nenasýl bir iþaret ne nasýl bi'þaret nen asýl
Kâðýt helva istemiyor istemiyor pencereyi delmek bu yolu takip et
Ne de pencereyi delen karanfil olmak
tekamül ve tahammül eyleyesin
Göðe bakmak reklâm dergisi okumak
Adam vurmak istiyor caným çete kurmak
sen sokaktan çýkt dedimdi yani keþke çýksan
Kill Bill çekmek çünkü
her keþmekeþte sen ve ben böyle inansak
Charles Chaplin günleri çok geride
Gözyaþlarýn demin kuruda daha içimize yetiþir miyiz sokakta kal(ýt)sak
Bugün ordudan attýlar bizi ýslak ve yarým her iki halde
Bir otobüs yoldan çýktý kupa evinde kaldý zor dediðim bu olsa gerek
Canavar gibi þiirler yazdý bazý adamlar ýslanacaksam eþit ve bir ýslanmalýyým
Pusulanýn göstereceði son yere de ateþ açtýlar
Sloganla geçti boðaz köprüsünü yahudi otomobilleri þimdidir ispatsýz söyleyebilirim ilm'siz
Unuttum o þakrak türkülerle geçen günleri yere basmasýz ama uçmasýz
gecikmiþ bir arada travmalý
Bu çalýmlý koridorlara çok fazlasýn bu müziksel göklere
kuþkusuz kuþkusuz kuþkusuz
Bu malihulya bu kolera mutsuz susuz
asýl varsa bu yolu takip et
Bu ilginç týlsýmlý kasýtlý parýltýsýz sýzýlý gözlerinden okunuyor
Senin Türkiye'ni vurdular gaste tirajlarý avrupa imajlarý için
Þimdi bir Cemil Meriç ne Ýsmet Özel zorrrroyunubooozarrr
Hepsinin kafiyelerini konuþuyoruz birlkteynamayalým
Odada yahut denize karþý çay içerek derler
Bugün eskisi kadar inat deðiliz

Evren KUÇLU Bülent KEÇELÝ

ÝÞKEMBE OKULU
diriyarý körel dönme
epikriz kapanýna
gizli gökler çarpan
parçalý uyarý girintisi:

gidiþ at dolmalýk kenar al aval biçimsiz çekilme eþkali

esna oturunca dön elin gübrek dönme devrilhanesine baþotu
tavaniye hýsým yetiþe zan töhmet kalkmanýn hýzýný soku
kesin besin yetke uyrukçu masaj klozet kulaklý bir kamunun
çifte kanlýlýk kamp kampüsü dinç ölüleri kazandýrma meclisi

izli okþanak
darp demo raks silik aidiyet
tok on iki eylülin düþünce özgürlüðü
üstüne üstlük
asliye bulaþýk inkar Derya VURAL

vekil oyun ihale beþlik uluk butik namusiye piknik

neo koþuma lama þanlý lastik anarya kulpu lenger ekip ÝKÝ ÞÝÝR Mitat ÇELÝK
þanlý bilimsel þanslý kültürkýyým kemikler yaladý
cunta kadimliðin iþkembe okullarý

örtülü hilali kanca ticareti kýrký

gayrý reddiye kavmin
darbekeþ ben bulurum sakla yýldýzlarý
Iþkence okulu: cevizin yerinde asýlý duran
isme bak
bir sermaye hayvaný olarak ücret (çýplak disiplin)
bir sermaye kýlý olarak para- (paralý askerlik) kýrpmadan iç dolamý
bir sermaye kurgusu olarak pahalý oyuncaklar (flim icabý)
bir sermaye uydusu olarak demokratlar (prim icabý) iki teyelli pýrnaldan doldu
iki meme uçundan girdi
(özne tuzu, þekeri, çapý, gölgesi sinsimetresine göredir. kulpsuz testi
aðýz eðrilikleri nasihaten ispiyon katre þeklinde,
bozuk nefesleri düzeniçi hazým renklilikten bukalemun annenin olan
icabý halkýn acýsýna seyirgen, gözetlenmenin boðaz
rejimine taparlar. baþkasýnýn haklarýndan korkukeþtirler,
tehlikelidirler. çünkü;
ilenç
demokratlar demokratik titremez)
durdum yol üstünde
anlayamadým?
yýllar sonra düþünüyorum bunu
“annem beni yetiþtirdi
kayaönünde nar
bu vatana yolladý”
tepsi dalýndan deve
marþ-dizesinden etkilenme sonucu
yukarýdakiler aþaðýdakiler yazýlmýþtýr. anladým… denklerdik

masummiyet icabý: durdum yol üstünde

yýllar sonra düþünüyorum bunu
(oyuncaklar) çöpkutusunda ve kayaönünde nar
sahipsiz çocuklarýn ellerinde ancak; tepsi dalýndan deve
oyuncaklar demokratik titrer ve kendine döner denklerdik

baldýran yaným ceviz aðaçlarý

Osman ERKAN

2008 yýlýnýn sonlarýnda Amerika'da 1912 yýlýndan beri
yayýnlanan Poetry Dergisi'nde görsel þiire özel bir yer
ayrýldý. Bu özel dosyanýn editörlüðünü, görsel þiirleri ve
görsel þiir üzerine yazýlarýyla tanýnan Geof Huth yaptý.
Poetry Dergisi'ndeki özel dosya ile ilgili yaklaþýk yedi aydýr
bir yazý çýkmasýný bekledim, ancak editöre gönderilmiþ
birkaç okur mektubu dýþýnda, farklý bir yaklaþým içeren
deðerlendirme yazýsý yayýnlanmadý. Hatta son aylarda
ben de dosya ile ilgili bir deðerlendirme yapmaktan
vazgeçmiþtim, tâ ki akademik veritabanlarýnda "görsel
þiir" ile ilgili tarama yapmaya kalkana kadar. Tümünde ilk
sýrada Poetry Dergisi'nin bu özel dosyasýndaki yazý ve
þiirler çýkýyordu. Muhtemelen bu deðerlendirme, o
veritabanlarýnda yer almayacak ve görsel þiir ile ilgili bilgi
edinmek isteyen akademisyenler, ilk olarak Huth'ýn
yazýsýyla karþýlaþacaktýr.
Öncelikle, Poetry Dergisi'nden söz etmek gerekiyor.
Poetry Dergisi, görsel þiirle baðlantýsý açýsýndan ana akým
dergilerini düþündüðümüzde ne Varlýk Dergisi'ne, ne de
Türk Dili Dergisi’ne benziyor. Ancak bu özel dosyayý
deðerlendirirken, Türkiye'de Türk Dili Dergisi'nde görsel
þiirle ilgili bir dosya yapýlacak olsa, bu þekilde bir yazý ile mi
giriþ yapýlýrdý sorusunu aklýmýzda tutabiliriz.
Poetry Dergisi'nin görsel þiire ilgisine geri dönersek, 1912-
1915 yýllarý arasýný hatýrlamamýz gerekir. 1912 yýlýnda
dergiyi kurarken, Harriet Monroe'nin aklýnda ressamlarýn
ve heykeltýraþlarýn yeni yüzyýlýn iddiasýna cevap
verebildiklerini, ancak Amerikan þiirinin bu anlamda
ondokuzuncu yüzyýlýn alacakaranlýðýnda "çýkmazda"
kaldýðý vardý. Elli iki yaþýndaki Monroe Chicago Halk
Kütüphanesi'nde haftalar geçirerek, yeni dergi için olasý
katýlýmcýlarýn listesini hazýrladý. Bu listedeki isimlerden ilk
cevap, yirminci yüzyýl þiirinin en önemli aktörlerinden bir
tanesinden geldi:
Ezra Pound
Pound, cevabýnda derginin Amerikan þiiri için rönesans
getireceðini söylüyor ve açýlýþ için iki þiirini yolluyordu.
Bundan sonra Monroe ve Pound, Amerikalý okurlara
Modernist þiiri tanýtmakla sorumluydular. Bu yýllarda
Pound, yirmi sekiz yaþýnda genç bir þairin de ilk þiirini
yayýnladý:
T.S. Eliot'un.
Ezra Pound'un Poetry Dergisi'nin varlýðýný kanýtlamasý
adýna ne kadar önemli bir yerde olduðunu daha fazla
anlatmaya gerek yok. Dergi için bu kadar özel bir figürün
POETRY DERGÝSÝ VE GÖRSEL ÞÝÝR
Ayþegül TÖZEREN
iliþkilerini incelediðimizde ise, vortisist BLAST dergisinde
önemli bir yeri olduðunu, ideogramlar üzerine ilgisinin
görsel þiiri etkilediðini görürüz. Bu sýrada pek çok Japon
þairle iletiþime geçmiþ, Japon VOU þiir grubunun
kurucusu plastik þiir manifestosu ile tanýnan Kitasono
Katue ile de kapsamlý bir baðlantý kurmuþtur. Hatta
Pound'un XX. Kantosunun ardýndan kendilerini
"Noigandres" olarak adlandýran Brezilya somut þiir
hareketi ile Katue'yu bir araya getirme giriþiminde
bulunduðu da belirtilmektedir.
Görüldüðü üzere Poetry Dergisi'nin görsel þiirle güçlü bir
baðlantýsý mevcuttur, bu açýdan derginin görsel þiire zarif
bir þekilde özel bir yer ayýrmasý þaþýrtýcý deðildir. Þaþýrtýcý
olan ise bu özel sayýda bu baðlantýlarla ilgili herhangi bir
deðini veya þiir bulunmamasýdýr.
Huth'ýn yazýsýyla devam edersek, "Görsel Þiir Bugün"
isimli yazýnýn giriþi kýsa bir tanýmlama ve tarihçe ile
baþlamaktadýr. Ýlk cümlede görsel þiir, "þiirin ve görsel
sanatlarýn çocuðu" olarak ifade edilmekte, bu ifadenin
tarihsel anlatýmdaki devamlýlýðý Yunan desen þiirine
kökenini dayandýrýlarak, sürmektedir. Oysa görsel þiiri iki
birbirine yabancý öðenin çocuðu olarak görmek yerine,
monolit olarak ayný ekosistemin parçalarýnýn birbirleriyle
etkileþimi olarak görmek, yazýda bahsedilmeyen doðudaki
kökeni için de uygun bir tanýmlama olacaktýr.
Huth'ýn, görsel þiirin doðuya yaslanan kökeninden
bahsetmemiþ olmasýnýn nedeni bu konudaki bilgilerini
Dick Higgins'in görsel þiir kökeni ile ilgili kitabýna
dayandýrmasýndan ileri gelmektedir. Görsel þiiri sadece
desen þiire indirgemek, yazý sistemlerine yol açan
dünyanýn çeþitli yerlerinde bulunan kaya resimlerini,
kaligrafiyi bu alandan dýþlamak olur ki bu pek hakkaniyetli
bir yaklaþým deðildir. Ayrýca tarihsel geliþimden
bahsederken, 1970'lerden 1990'lara uzanan uluslararasý
görsel þiir örneklerini yayýnlayan ofset dergilerden, daha
önemlisi postada sanat yaklaþýmýndan bahsedilmemek-
tedir. Belki bunlar bir derece detay olarak kabul edilse de,
"duvarlarýn dili" olarak kabul edilen, küresel anlamda bir
hareket olan graffiti'den hiç söz etmemesi pek kabul
edilebilir deðildir.
Bu yazýnýn ve ardýndan gelen þiirlerin, kaç okuru görsel
þiirle ilgilenmeye ittiðini bilemem ancak Poetry Dergisi'nde
yayýnlanan dosya ile ilgili az sayýdaki mektup, bu sayýnýn
fazla olmadýðýný göstermektedir.
Yazýda, Poetry Dergisi'nin tarihçe bölümünden ve Karl
Kempton'la yaptýðýmýz uzun sohbetlerden yararlanýlmýþtýr.
minör muhteva
zeyl--
dil melduð s. nehiy
hattat þiir:
beni uzattýðýna piþman küð
erbain,
meydan geniþleten felek
kablonun geniþliði belki,
postniþin hali
çokraðan gurubî:
Tahini býçakla sürün
Tahin kan yapar
bangladeþ'te lama öksürüðü
ayrý tutulmayan hayvan,
kendi ile müstesna giyotin
ide, lümen, þýrlaðan..
cibre.
II- akþam küð'ü
aðrý bekleyen atlara vurdu
kýr düþü sinilerde kargýþý
ucma skolastik uyku
batan
güzelavratotunun hezen kýblesi
gürültü duyuran maðara
hayret mertebesi:
askerliðini yapmamýþ bardak
ormaný yalnýz kesiyor sýraca
-o t u …
gurubî
gövdemi durdurdum ve taþýn
ortodonti dûþ
mücavir örümcek
iki sayý arasýndaki roman
çokraðan..
küpenin kestiði ses:
ýþkýrlak usturlap
Sinan ULAKCI
mat baðlarda dolaþtým / bihaber niteliðinde ajanslara
kazýndýðý kadar var mýþýl mý ýþýl, korku aðlarý bekler akýllý
kalýp galip geldiðince ipucu bulunamaz bey
namaz oldukça niyaz edene menfi olgu dolamaz denir
dendikçe denenecek baský þeyler var daha
mürekkep tutamam akrep var demimde, gün de mim de
deðiþmez sanýlýr mahluk tezlerle demiurgos cinnisi boþ küme
mat baðlarda gezdim toplamaya derlitoplumu, coplantýya mealen!
gemi azýya alýnca çoðaldý tayfa, günah kelam sahi iplerine
remil boyunca telef, halef sahibine boyu devril esince
her matbuda baþka bir buda ki budaya budaya devrildi
kiþi ilikleri, linkleri baðrýna basan selef canlý uçurtma-k!
motivasyonunu boðarak daðýlýyorum söz geliþi,
suçüstü yaptýydým ya yarým yamalak katý ýlýmcýya
dilimi dayadým damaðýna takma diþin takým takva latif
sýzýntýya mübarek bir kapý koydum yordam salyasýyla sývalý
mevcudiyetimin diyetini ödeyen benim udi hayretine halli
mevzu aidiyetimin ödünç olmasý deðil mi deðil
deðinilmiþin belleði kaç kilo bayt'la sürmene olur bilen var
ben deniz, diliyordum dökülmeyi kýzýl ötesi hun harca!
takibe alýnmýþtýr gömleðin ütüsü, üstün ýrk sanki!
akabinde sarýlmýþtýr etrafý, akabe sanki!
kiriþ kiriþ bina edilmiþtir þüphe karýþlanýp
kasýlmaya yol açan dizüstü aletimde illet san ki:
az daha dýþarýdaydý baþarý, köklüydü körüðü beterin
beteri terli betona alttan yanaþan doðal haz borusu!
haþarýlýða gelinmiþti, ne denmiþti? butonlara basarým haaa
analiz bahanesiyle batý ekseninde beta virüsü çýkmýþtý linklerden
enjekte dile edile ediylebüdüyü kendi eliyle büyüttü sýrayla
buzluðun bir gözünde edip dik yerinde büyüdü ser inliklerden
dip frizli çýktý eti budu diðerinde haz hormonlu kelamdan, ha?
dileyen baz istasyonunda konuþlanabilir, teknik mecelle
dileyense, dimaðýna takabilir anteni, nasýl taktik aklilik!?
ikilemimi çözdün, rahatla, adýmla, eeee þimdi?
-sýfýrbir an týðýna göre bitmedi görev, iþbu belgeyi belleyemezsin
-istifra eylemsizliðimi kullandým imza sirkülerinde
-yapayanlýþ anlaþýlmanýn altýna koydum lekemi mürekkep kere
deli mi ne, daha konduramadým kendimi kendime, dilimime
deli mi, kat kat tabakalarýmýn arasýnda sýkýþan hal de ne?
-dene istersen soyup soðaný çevirmeyi söz çeperinde yakýcý
-ar soyan sayaç yapýlandýrýlsa aidiyetimi hal edecektir haliyle
tini bütün mat baðlarda dolaþtým, çöktüm mü, çoktum…
Murat ÜSTÜBAL
MÜLKÝYE ÜTOPYASI 3.

Þeklini ortaya attý

Karl Marx'a ve Nâzým Hikmet'e bir dereceye kadar güzel sayýlabilen
ayný zamanda yerini yeni
1. baðlantýlara býrakmaya karar verdi
yaprak çýkarma iþlerinde kullanýlmasý güçleþti
sabit fiyatlarla artan ortalama andýran beyaz çiçekleri dallarýn ucunda bulunurdu
mesela baþkasýnýn okulu sanarak yollandý fakat ona saldýrmayý göze alamadý
kendi okuluyla münasebette bulunan onu alýncaya kadar beklediði süre
devletin yararýný her þeyin üstünde tutan siyasi alandaki baþarýsýzlýklarýndan
kunduz bataklýk kunduzu misk sýçaný bu þart yerine getirilmedikçe
merdiven boþluðunun duvarý boyunca çekilmeyeceðini belirtti
tutturulmuþ merdiven kiriþine dayanan böylece eski dinlerin kuklasý
baþkalarýnýn ilerlemesine ayak uydurmalýydý olaylarý bildirmek için harekete geçti
organizmanýn dengeli büyümesi erkek organ ve boyuncuk ve iç kabuðu
için muhakkak gerekliydi baðýmsýz bölümler veya
mezarlara yanaþýlabilirdi mezarlara oturulamazdý katlar meydana getirilmeliydi
yem olarak geniþ ölçüde kullanýlýrdý ülkenin durumunu gösterdi
baðdaþ kurmuþ katip bilinmeliydi buna karþýlýk son bulma sebebi anlaþýlamadý
tarlalarý geniþletmek yasaklanmýþtý bu suretle o ezgi ortaya çýktý
çiðnenen yer ayak altýna alýnan yer beyazlýktý berraklýktý güzellikti
bir düzlemin bir eðrinin bir noktadaki sapma merkezi bölge ormanlarýnda yetiþen
gün geçtikçe ecza isteyenlerin sayýsý çoðaldý yapraksýz týrtýlsý çiçekli bir aðaçtý
cezalandýrma iþlemini yerine o neyse o deðildi o olmadý
getirmek için izin gerekmezdi
çok büyük enerjili çekirdek içi etkileþmeler
oyun sýrasýnda meydana gelemezdi 4.
vakit geçirmek için oynarken evet
çekirdeði çömlekle þehirde bulundururdu
yepyeni apayrý bir ölçüyle iþlenmiþti
2.
ayný maddenin sahibi ölüm üzerine susmuþtu
yanýnda geometriyi ve aksiyomu görünüþten
bu tür vergi iki þekilde alýnýrdý
ibaret zanneden bir zan ebesi bulunmaktaydý
mukataa deyimi kullanýlýyordu
ayný yýl musahhihliðe getirildi okul musahhihliðine
küçük bir kapýyla soðukluða geçilirdi
eylül itibariyle kýþ düzenine dönülürdü
zenginlikleri hakkýnda fazla bilgi yoktu
gece konusunu yalnýz duygu
noktasýz harflerle yazýlmýþ þiirler vardý
yönünden ele almaktaydý
çeþitli iktisadi sektörler arasýndaki
bedenler açýsýndan en önemli olay
münasebeti açýklýða kavuþturmuyordu
üreme fonksiyonunun ortaya çýkmasýydý
olumsuzluk eki kaybolan belirsiz
artýk taç giyme töreni yapýlmamaktaydý
dýþ ticarete çoktan açýlmýþtý
odysseus kýyýda uzanmýþ yatarken
hayýr hangi kýyýda orada kýyý yoktu
Nazmi Cihan BEKEN
çýðlýklarýyla uyanýlabilecek arkadaþlar vardý
mezbahalarda yaygýn rastlanan böceðe
orada da rastlanýlýrdý
serbest ve çoðu zaman hareketsiz
öte yandan birimsiz bir bütünün
gösterilmesi sevinçle karþýlanýyordu
geçidi aþarak vadiye vardý
ovaya hakim bir tepede sýnýfý kurdu
telaþa kapýlarak yaklaþtý devlet
batý düþüncesinin normlarýna baðlý kalmakla beraber

DOKUNAKLAR
Murat ÜSTÜBAL
Eksik Etek
Sanat yapýtýnýn yönünü ve yükünü
belirleyen özellik eksik olmasýdýr.
Yönünü diyorum çünkü yapýtýn
popülerliðini de ele geçirilmezliðini de
eksik olmasý belirler.
Yapýt deðiþen güncel söyleme
doðru evrilecekse eksikliðe ve eksiklik
yaratan duyguya ihtiyacý var.
Yine, derin yapý ve yarýklarýn arasýnda
sessizce gezineceðim diyorsa,
ele avuca gelmez bir eksiklik
fenomeninin varlýðý kaçýnýlmaz.
Sarsýntýda kiriþlerde durmayýn!
Eksiklik hatta parçalýlýk hali artýk
sanatýn sonu deðil mi.
Bize sanat diye sunulanýn.
Oysa bunlarýn ötesinde sanatýn
kiriþlerini oynatan yaþamýn sonsuzluðuna
sanatýn sonuyla ulaþmak deðil mi.
Ve de susmaya inat.
Hayýr! Mümkünatý yok…
Bizim hamlemiz, þiirin uçsuz bucaksýzlýðýnýn
keþfedilmesidir.
O yüzden, þiirin yalnýzca yapýlan bir þey olduðu
yönündeki görüþe katýlmamýz mümkün deðil.
Böyle bir yaklaþým þiirin icat edilen bir þey
olduðu sonucuna varmamýza hizmet eder ki bu
operasyonel olarak bizi þiirin bakir yaratýcý
alanlarýndan uzaklaþtýrmaya niyet edenlerin
iþine gelir.
Tonlarca þiir
Bazýlarý sorabilir; Ýkinci Yeni'yi
aþýrýlaþtýrdýðýný nasýl düþünebilirsin/düþünebildin diye.
Gördüðüm bir þeyi kimse görmüyor mu:
Ýkinci Yeni þiirlerinde hala bir bütünlük hissi var.
Öyle ki, Ece Ayhan atonal ritimleri
(daha doðru bir ifadeyle on iki ton ritimleri) þiiri için
baþat görüyordu mesela. Oysa, on iki ton müziðin
kendisi bile anlatýlan her þeyi açýkta býrakýr der Webern.
On iki ton müziði esas notadan kopar sadece.
Böylece, on iki ton müziðindeki sýralar(diziler)
bütünlük iþlevini görmeye baþlar.( Derin bütünlük)
Þiirde bütünlük her anlamda kýrýlmalýdýr;
tonalitesinde bile. O yapý içinde,
yeni bir bütünlük anlayýþý sezdirilene kadar
bütünlük yok demektir bu.
Ek Ders
A.Schönberg, Beste yaparken en önemli þey silgidir
diye tahtaya yazdý; A.Webern göz kýrparak
'Gerçekte bütün bunlar esas notayý korumak,
tonaliteyi geniþletmek için - tonalitenin bozulmasýný
önlemek için yapýlýyordu, ne var ki tonalitenin
boynunu kýran da kesinlikle bu oldu.' dediðinde
takvimler 4 Þubat 1933'ü gösteriyordu.
Andaç
On iki ton müziðini oluþturan yarým notalarýn
Klasik Türk Sanat Müziði'nde Batý’dan
çok daha önce kullanýldýðýný anýmsamak
bizi rahatlatmýyor mu?
Rahatlatmalý. Çünkü kulak alýþýr, göz kamaþmaz.
Bizde anlam çoðulluðunu imleyen parçalarýn varlýðý
daha yaþamsaldýr. Þiir de bu yaþamsallýða dahildir,
unutulmasýn!
Eskiler alýrým
Yeni olan eskiciye düþene kadar eskir,
sonra durur bu eskime.
Edebi akýmlarýn yol göstericiliði deðiþebilir, eskiyebilir.
Doðaldýr bu!
Ýkinci Yeni eskiciye düþene dek eskiyebilir sadece.
Bir kavramýn ya da mefhumun aþýlmasý onun
indirgendiði anlamýna gelmez.Tam tersine,
daha fazla yýpranamayacaðý anlamýna gelir.
O yüzden, Ýkinci Yeni aþýlýrken deðeri korunur,
tarihe mal olur.
Ama Ýkinci Yeni'ye uymayan yamalar dikmek
bizim iþimiz deðil!

Modern þiir tanýmlamalarý veya alt açýlýmlarý tam bir
muamma halini almýþken, kendi baþýna kalmýþken yeniyi
öngörmek veya buna öteki gaybýnda bir taným getirmek,
baþlý baþýna bir uðraþ alaný olarak önümüzde duruyor. Bu
durumda, olana bakarak, þiir hangi dinamiklerle kendini
var ediyor, çözümlemek gerekiyor. Bunun yanýnda imge
ve þiir baðlantýsý, imgeci þiir veya rüya denilerek olay dýþý
gösteriliyor. Ýmge, þiire yakýþmayan þey olarak þiir
tanýmýndan uzaklaþtýrýlmak isteniyor. Oysa þiir toplum
dinamiðinde sözü edilemeyecek bazý ifadeleri legal ya da
illegal olsun imge yoluyla içine alan bir dinamiktir. Bunun
için imge en kapsamlý araçlardan birisidir. Ýmgenin bir þiir
içinde çeþitli plaseleri olabilir, fakat imge þiirden ayrýksý
düþünülemez. þiirin bazý yeni dinamiklere kapýsýný açmasý
için imge revizyonu olabilir, Ýmgenin kendisine de dilsel,
zihinsel bir revizyon gerekebilir fakat imge þiirden tamamý
ile yani atýlma düþüncesi ile atýlamaz, yani istenirse
kovulamaz. Bunun politik taktikleri günlük politikalarýn
içeriðinden, hayhuyundan, gidim geliminden farklý
olmalýdýr. Ýmgedeki revizyonlar, yenilikler öteki olmaya
açýlacak kapýlar da olabilir. Ýmgenin þiirin çözülemeyecek
en küçük parçasý olmasý bir þiir özelliðidir. Bu da modern
þiir açýlýmlarýna ,tanýmlamalarýna en yerinde cevaplarý
hazýrlayan dinamiktir.
Böylece yazýmýzýn ana malzemesinin imge ve þiir iliþkisi
dolayýmýnda yeni veya öteki olmasýný isteyebiliriz. Öteki
üzerinden bir þiir tanýmlamasýna giderek imgeden öteki
varlýðýna bir yol açabiliriz.. Öteki dediðimizi modernin
içinde o diye adlandýrýrýz veya çaðýrýrýz veya bahsederiz.
Böyle olunca öteki olan fakat olunmak istenmeyen þey
olarak yaný baþýmýzda durur. Öylece tuttuðumuz, artýk
öykünmediðimiz kötü bazlý iþaretimizdir. Mesela
deneysel diyerek o an topluluk kurallarýna veya
dinamiklerine ters, uymayan bir þeyden bahsederiz. Yeni
olduðu için yalnýz, modernin içinde bir yapboz olarak
adlandýrýr bir o kadar marj býrakýrýz ve hiçbir politik yapýya
uy(durul)maz bir nesne, oysa deneysel kelimesi bir iþtir þiir
için ve mesajýný böyle verir. Þiir içindeki iþlerden herhangi
biri. Deneysel þiir efektif deðildir iþ olduðu halde, yoktur,
þiir varlýðýnýn içine sokulmak istenmez. Oysa bizim
gerçekçi þiir tanýmýndan bulduðumuz sadece yazdýðýmýz
þeyin þiir olacaðý deðildi. Baktýðýmýz þey, gördüðümüz þey
yazmadan da çizmeden de þiir olabilir. Gözden
vazgeçmesek de bu böyledir. Þiir için ya okursun ya da
okursun neyi görüyorsan. Görmek sadece gözlere baðlý
bir olgu deðildir; gördüðünün içine girebilmek söz olsun
yazý olsun görüntü olsun bir maharettir. Görsel þiir de
böylece bir imge yaratýr. Fakat görsel kelimesi þiir içi ayný
yazýlý metin gibi sadece araçlarý fazlalaþtýrýr. Þiirin
imgelerinden sadece birinden bahsetmiþ oluruz böylece.
Ýþ okumaktýr bir bakýma. Okumayý bilmektir.
10
ÞÝÝRDE YENÝ VEYA ÖTEKÝ
Bülent KEÇELÝ
Öteki ile epik þiir arasýnda anlamlý bir iliþki kurmaksa
imgenin tam yamacýndan geçiyor. Öteki aslýnda bir
yanýyla kahramaný da tanýmlayandýr. Olay dýþý kabul eden
bir anlayýþla ötekine bakmadýðýmýzda ötekinin deðiþimci
ve ilerici yaný daha güçlüdür. Daha doðrusu kahraman
kelimesi mesela bir imgedir en baþta, böyle olunca bir
idealle iþin özüne geçilmek istendiðinde imgenin
kullanýrlýðý kadar inebilirsin kahramanýn þiirdeki iþlevine.
Kahraman imgesi her yönüyle þiiri içine alan bir yapý
deðildir. Bir yanýyla þiiri dýþarý alýr onu politikayla, toplumla
haþýr neþir kýlar. Bir dil yaratma peþinde deðildir. Bir insan
peþindedir. Daha doðrusu politikayý dýþlaþtýran, sunan bir
dil peþindedir. Kahraman politikasý nedeniyle anlaþýlmasý
beklenilen kiþi deðildir, uyulmasý düþünülen kurallarýn
yarattýðý kiþidir. Kurallarý vardýr yazýlý olmayan ve bunlara
itaat beklenir kamu-toplum tarafýndan. Bireyin es geçildiði
ve bireyin yaratýlarýna izin verilmeyen bir toplum yapýsý
öngörür. Kahraman bir yönetici deðildir elbette kamuyu
baþkasý yönetir ve kahramaný bir piyon gibi kullanýr. Belki
de esas kahramanlar bu baþkasý dediðimiz kimselerdir.
Þiirde ise hayat kahramana þiirin ölçülerinde izin bulur.
Kahraman kiþiliði þiirde kahramanlýk kiþiliðini tam olarak
gerçekleþtiremez. Modern anlamda kahramana böyle
bakabiliriz.
Þair Hakan Þarkdemir Kahramanýn Dönüþü (ebabil
yayýnlarý, 2008) adlý eserinde kahramanýn günümüzdeki
dönüþümünü kabul ederek bu vakýa kahramanýn þiir içi
yansýmalarýndan yeni bir tür diye bahseder. Kahramaný bir
tür modern yapý içine nakleder hatta modernin de ötesine.
Modernin içinde yeni bir oluþumdaki yapý. Bu yapý çokta
þiir içi bir yapýya ait deðildir. Nedeni ise modernliðin projesi
içinde kalmýþ bir neo klasik kahraman imgesiyle karþý
karþýya kalmamýzdandýr. Malum modernizm hep
projelerin modernizmidir. Klasik epikte kahraman bir
kurtarýcý pozundayken günümüzde dönüþen kahraman
neredeyse asil tanýmýndan sýyrýlmýþtýr. Modernliðin
içindeki bir kurtarýcý derinlikli bir yapýdýr, evrilen þey de
artýk bir kahraman deðildir bu anlamda. Þiirin içindeyse bir
kahraman imgesi aramak zordur. Baþkalaþan ve topluma
yabancýlaþan birey olgusu yerinde olsa da bu bir
kahramanlýk derecesine ulaþamamýþtýr. Ulaþmasý da zor
görünmektedir. Kahraman bütün gözlerin kendisine
çevrildiði kiþidir.
Kahramanýn aslýnda ne toplumda ne de þiir içindeki var
oluþunda bir özgürlük yoktur. Tamamen kendi olan ve
bunu sunan bir kahramandan söz edemeyiz. Ne yazýk ki
modern dünya kahramaný kendi imgesine dönüþtür-
müþtür. Artýk bir kahraman aranacaksa analitik yönlü yani
edilgen olmayan etkin bir kahraman aramalýyýz sadece
aktivist veya eylemci anlamýnda deðil daha yaratýcý
ve olgulaþtýrýcý bir kahraman. Bir düþüncenin
peþinden koþan bir kahraman.

Kahramanýn ötekiden farkýný tanýmlamaya

çalýþýrken ötekinin kahraman olamayacaðýný,
olmadýðýný da anlatmaya çalýþtýk fakat modern
zamanlar bir aþýrýlaþtýrmayla ötekiyi gitgide bir
kahraman haline getiriyor, yavaþ yavaþ evrilen ve
gözler önün(d)e düþmeye baþlayan bu durum þiirin
modern sonrasý için bir takým öngörüler sunmamýzý
gerektiriyor. Þair artýk klasik kimliðinden sýyrýlmýþtýr.
Deðiþen zihinsel þartlar deðiþik düþünce biçimleri
þairin þiiri baþka imkanlarla yazmaya çalýþmasý
(görsel vb.) zihinsel bir farklýlýkta saðlamýþtýr.
Buradan bir þekilde çýkýþ var mýdýr, çýkýþ olmasý
gerekir mi bilmiyoruz. Bildiðimiz öteki olmanýn
gitgide çoðaldýðýdýr. Bu kahramanlýk mýdýr, bir
kahramanlýk ruhu taþýmakta mýdýr, bu, zaman
içerisinde cevaplanmaya çalýþýlacaktýr.

Þiir ne biçimci bir þiir algýsýnýn içinde olabilir ne öz nostaljin

dayatmasýnýn derinsizliðine aktarýlabilir, yapýlmak
istenen anlamýn iðdiþliðinin önüne geçmek tabiri
caizse öteki anlamý bulmaya çalýþmak yani
ertelenen, üstü kapatýlarak, örtülerek baþka bir
bahara kalan anlamý yenilemektir. Biçimse üzerinde
en çok konuþulmasý gereken þeylerden olmasý
gerekirken zira biçim katalizör görevi taþýr- hep
dýþlanan ve aslýnda Türkiye'de þiirin asli
unsurlarýndan biri sayýlmasý gerekirken hep göz
ardý edilen anlamýn içinin boþaltýlmasýný saðlayan
biçimsizliðin de adýdýr. Anlam olgusallýktan çýkar
kliþeye dönüþürse yani bir formu olmadan elimizde
durur veya elimize ulaþýrsa biçimin de önemi
ortadan kalkar.
Þiirde yeni veya ötekiyi sunmak deneysel þair
olmayý gerektirmiyor, deneysel þiir yazmayý da
gerektirmiyor. Yeniyi sunmak baþlý baþýna bir uðraþ
alaný olarak dururken yeni bir þiirin veya bir þairin ön
sýfatý olmayý hiç gerektirmiyor. Buna deneysel
demek bu tanýmlamalarýn kaçýþ yolu. Deneysel
diyerek ötekileþtiriyor ve uzaklaþtýrýyoruz ama
paradigma sistemsel aygýtlarýný burada da boþu
boþuna tutmuyor. Bu aygýtlarla bu yapýlarý
(deneyselcileri, biçimcileri ) kontrol etmeye
çalýþýyor. Deneysel þiir yazdýðý söylenenler ya da
deðiþik bir anlayýþla biçimciler bir öteki olmanýn
pratiðini yaþayarak kahramanýn þiirdeki klasik
imgesini yok ediyorlar. Buna rüya dense de.
Derya VURAL
µ ZÝG ZAG µ
Diþlerin arasýnda sürtünen düþ
Dillerde kilere atýlmýþ tozlanmýþ kilimler sanki kelimeler
Desenleri cansýzlaþmýþ
Salya madalya takýyor dalya derken…
Kulak zarýmý döven tokmak sesler besler öfkemi
Kemik teslimiyeti teskin ve keskin neþterin önünde nekes testere…
nakýs mýknatýsla dahi çekingen gözleri
kokunun oku kýkýrdaktan sokuluyor hýnca hýnç ruha
silik iliklerine ilk dokunan þehvet
duadan þua,duvardan duvara resimlerinde keza rua
dizlerindeki hasýr izleri asýrlarýn ýsýrganlaþtýðý yakýcý duygularýnda
þeffaf beyazlarýyla acizliðine teslim olmuþ…
küvez üvey ayýrt etmez
Salaþ telaþ salýverir damarlarýndaki buruþuk uykuya kendini.
Klaketin vurduðu son bölüm unutturur kitinleþmiþ kini
Sakin fikir hakir görüldükçe hariçten çoðalýyor içindeki buðuzla
Uz giden hikaye üstün kavillerle baðlanýyor!!!
Zigzaglar tesadüfün küfünde mi yetiþtirir
Ýnsanlýðýmýn düþmanýný…
Günündeyken kelebekler ne bekler bebekler
Biri bir günde diðeri sayýnýp soyunduðu ecelinde
Sülfür küfürle üfürür sýrf kýlýfýnda korunan hücreyi ÜCRADAN
Mecraya tecelli, korkudan maþa giyinip kuþanmýþ besbelli……..
Giz gaz

Hasan KARAYEL
kitabý vermek ama geri gelmesi Liman MEHMETCÝHAT

Rey’e, Niþabur’a, Merv’e

Yarý at yarý hayvan çýkar yok kuþlarý ötük en

Vardýr böyle kuþlar kent demezler de kant derler. Klüp brüj çekerek öteki rujlarýyla.
Kaza yerinden erken davranmat gerekebilir boya gitsin
Tüm zavallarýn en iyi hav sesi iþte o köpek iþte de attan yozma yokuþ çukur teb'e atlak dalýk gitmesi

Fakat o kamyonun vizesible yok çok üzülüyorum. Bugün de kargo olmak.

Andýr layn bi orta vehpi ot geliyor maraþ'tan
Öz türkçesi dururkel orda ben tüyüyorum yavaþtan
Zamanlar hazret-i muaviyeyi gece reyonda gördüðüm

Yemin olsun musluklar da akýyor mecazý mürseli yok bu isin

Rabbim;
Bendeki açký bilmeyen bazý insanlar parodi marodi diyecekler Xenon'lara inanma
Muavine söyledim beni kaza yerinde indirekt T.C. ama bunun için
g elen
a
Karþýdan kamyonun kasasýndan t
t
t
ý
r
a
bilirim
Logos

Ýlhan Berk
YAPI KREDÝ
YAYINLARI
"Þiir duvarcýnýn elinden düþürdüðü tuðlanýn yere düþmesinde deðildir/ havada asýlý kalmasýndadýr."
"Ýyileþmez" bir þiir ustasýnýn, þiire bakýþ ve onu tanýmlama denemeleri.
(Arka Kapak)
%25 indirimli
Liste Fiyatý: 6,00 TL. Kitapyurdu Fiyatý:
4,49 TL.

Tedarik süresi: SATIÞ YOK (TÜKENMÝÞ) Kazanacaðýnýz puan: 8

Ýþte Rabbim; bu kitap o Kitab. Bu kazayý da çok çok bir aðaç dökülmesinden
hatýrlarým. Asfaltlarýma elektrik gelen bir devle okulu fakat. Ýsmini okumadýðým orta
çaðkentlerini, allahýn tan bulmanýn bir yol usu üs üstte gelmek o yol. Ve kazandýðým
o sekiz puanla gruptan çýkarým. Yayýn Yýlý: 2009
Ýthal Kaðýt
Foto aklý bir tamgüneþ açtýðýnda görme aðýrlýklý. Araplar arpadan vurduðu kimden 68 sayfa
kablo çeksin atýn öldüðü. Kazânýn olduðuna inanýyorsun da ?
13,5x21 cm
Bir süreç en atýn baþý kesir benz. Hit kimse odur arasýndaki kula varýnda fark. Benim Karton Kapak
de bir akülü aram olmuþtu. Kolonyayý kibarca reddeden kadýnlardan. Ýþte süreç ISBN:9753635907
insaný alýp kötü rtüðü at bozukluðu. Dili: TÜRKÇE

Limancm kitabni çntana koydum. Kent Kart. Fotoðraf Makinesi. Kýþ Bilgisi. Ücra 31.
Ege Kitap Günleri 4. Gidiyorum Bu. Sonat 3. MP3 Player. Rey-Niþabur-Merv. Hata
Devam Ediyor. Dil Hapishanesi Yapýsalcýlýðýn ve Rus Biçimciliðinin Eleþtirel Öyküsü.
Dada Korkut. Defter. Çakmak. Usb Bellek. Logos. Lüzumsuz Adam. Pilot Kalem. ÝLGÝLÝ
Lodos Denizcisi. Þ þiir dergi 1. Defter. Maximum Kart'ýn Var mý. Güzel Boþluk. Keçeli KONULAR:
Kalem. Bridging Cultures Through Education. Selpak. Hertz 2. Ege Sigarayý
Edebiyat > Deneme
Býrakýyor.
(yerli)
En çok da Cuma vakitleri görüþelim rabbim. Dâr-ül harp'te yaþamanýn getirdiði eve
ekmek.
 ÜCRA HAKKINDA HER ÞEY
Söylem Kurmak
Osman ÖZBAHÇE
Ben, söylem kýrmaya deðil, söylem kurmaya yatkýným.
Yaptýðým iþlerde, doðrudan ya da dolaylý, temel hareket
noktam budur. Modern þiirimiz esas alýndýðýnda da
söylem kuran en önemli þairimiz Sezai Karakoç'tur.
Karakoç'un yapýcý, kurucu ve hayatýn bütünlüðünü esas
alan kuþatýcý söylemi içinde þiir sadece bir unsurdur.
Kuruculuk vasfý itibariyle Karakoç benzersiz bir adamdýr.
Benim Düþmanlýk'taki, “Bir Kurtuluþ Savaþý” baþlýklý þiirin
“gerçek adý” “Bir Kuruluþ Savaþý”dýr. Bu þiir Yedi Ýklim'de
benim için son derece sürpriz bir isimle yayýmlandý: “Bir
Kurtuluþ Savaþý.” Haydaaa dedim, haydaa. Galiba þiirin
baþlýðýný tashih ettiler veya þiirime katkýda bulunmak
istediler. Bu þiiri kitaba dergide yayýmlanan baþlýkla aldým.
Hem þiirde yeterince kuruluþ savaþý geçtiði için, hem
okuyucuyla bu baþlýkta buluþtuðu için, hem de sonradan
deðiþtirmiþ durumlarýndan elimden geldiðince kaçýnmak
için. Oysa (söylem) kýrýcý ve kurucu kelimeleri, kurtuluþ ve
kuruluþ kelimeleri birbirlerinden ne kadar da farklýdýr. Sizi
bambaþka bir söylemin içine yerleþtirirler. Ben o þiirde bir
ülkeyi kurtarmaktan deðil, kurmaktan söz ettim ve þiir
doðrudan kuruluþu mesele edinen bir þiirdir.
Modern þiiri, söylem kýrmaktan ibaret gören anlayýþlar,
bence modern þiirin en kolay ele geçirilen yönü olan
eleþtirellikle iþi sýnýrlayan anlayýþlardýr. Eleþtiri getirerek
ilerlemek ayný zamanda en kolay ilerleme biçimidir.
Bunun için kuruculuk, ki Karakoç'un en önemli, en temel
vasfýdýr, sadece yýkarak deðil, ayný zamanda kurarak
ilerlemeyi esas alýr.
Ben Ücra'nýn 1. döneminde, bu döneme karakterini veren
söylem kýrmanýn içinde iþleyen bir kuruculuk görüyorum.
Söylem kýrmak çabasý 1. dönemde öteki uðraþlarý
öteleyen asýl uðraþ olduðu için bu çabanýn içinde taþýnan
kuruculuk vasfý silik kaldý. Tekâmüle ve etkileþime açýðýz
vurgusuyla baþlayan 2. döneminde bu özelliklerin
kuruculuk vasfýný daha çok besleyeceðine inanýyorum.
Ýlk dönem Üstübal ve Keçeli çok iyi anlaþan bir ikili
oluþturdular. Birinin adý ötekini çaðýracak derecede. Bu
dönemde de bu ikili derginin baþýnda. Aslýnda ilk dönem
sadece bu iki þairden ibaret; oysa 2. dönemde daha geniþ
bir kadro yapýsý var. Derginin ilk döneminde günümüz
þiirinin meselelerine yaklaþýmda çok önemli yazýlar
yayýmlandý. 2. dönemin ilk sayýsýndaki Celâl Soycan
imzalý “Þiir Dilinin Yapýsal Özellikleri ve Anlam” baþlýklý
yazý, bu yazýlarýn ilk dönemdeki gibi sadece Üstübal'la
sýnýrlý kalmayacaðýný gösteriyor. Son yapraðýn Keçeli ve
Üstübal arasýndaki muhavereye ayrýlmasý derginin tipik
özelliði. Bu konuþmalar, þiirimiz hakkýnda iyi bir yazýya
doymak kadar kýymetli, iyi çalýþýlmýþ metinler.
2. dönemin en ayýrt edici farkýysa þiir meselesinde;
Üstübal ve Keçeli'nin yaný sýra Evren Kuçlu, Yavuz
Altýnýþýk, Enes Özel gibi þairlere yer vermesi Ücra'nýn
daha kuþatýcý, daha geniþ bir perspektifle yayýn
yapacaðýný gösteriyor. Fakat en temel fark, þiir üzerinden
giderek en temel fark; artýk bu dergiyi, þiirini belirli bir yola
sokmuþ, Gen Tecrübeleri ve Huyname'yi çýkarmýþ iki þairin
çýkarýyor olmasýdýr. Ýlk dönem bu iki þairi kurdu, inþa etti,
þimdi verimlerini göreceðiz. Dolayýsýyla 2. dönem daha zor
bir dönem olacak. Hem ilk dönemleri, hem yeni dönemin
ilk sayýsý bu zorluðun üstesinden geleceklerinin kanýtý.
Yataðýný bulmuþsa niye akmasýn þiir
Vural KAYA
Ücra'nýn edebiyat dünyasýnýn aklýna kazýnmýþ, kazýnmaya
devam edecek en büyük özelliði arka sayfa konuþmalarý
bana göre. Bülent Keçeli ile Murat Üstübal'ýn içerikli,
saðlam okumalardan damýtýlmýþ þiir düþüncelerinin yeri
“ücra'ça” olmuþtur. Türk edebiyatýnda az rastlanan bir þeyi
denedi iki þair. Karþýlýklý “renga” yaptýlar yani þiir üzerine.
Söyleþi - manifesto tarzý bir þey gibi görünse de bu bir
“renga” sonuçta. Rahat, kasýntýsýz bir þiir mutfaðý iþi. Ama
hýzla tüketilemez bir þey ayrýca. Popüler anlayýþlardan,
algýlayýþ biçimlerinden beri. Kimi zaman þiir üzerine
düþünmenin verdiði hazla kavramsallaþtýrmalar denediler.
Her þeyi þiir yörüngesinde algýlayarak þiire ram olmak
onlar için galiba hayatlarýndaki en vazgeçilmez þey.
Ücra þiirlerine gelince. Dize kýrmalar Ücra þiirlerinin en
görünen, ayrýksý yönü. Bazý þiirlerde bu dize kýrmalarý
biraz zoraki görmüþümdür. Bazý þairler Ücra'nýn bu
hususiliðini abartýlý biçimde dikkate alarak ürün
gönderiyorlar sanki diye düþündüðüm olmuþtur mesela.
Yapý söküm uç beyidir Ücra þiirlerinin. Yenilerek,
yenilenerek þiire soyunmak gerektiði tezi, algýsý çok
yüksek dergide. Buna Türk þiirinin her zaman ihtiyacý var.
Duraðan, zorlamacý dergi anlayýþýný kýrmýþtýr bu yönüyle.
Farklý isimler farklý kuþaklar buluþtu bir de Ücra'da. Zor
zanaat farklýlýklarla geçinmek, onlarla uðraþmak. Emek
harcamak ya da. Ama Üstübal ve Keçeli bu zorluðu da
sevdiler. Þimdilerde Ücra için Mütekamiliyetçi þiir var zor
gitmeyen bir tek. Bülent Keçeli diliyle, onun deyiþleriyle
dillendirdim Mütekamiliyet'i. Murat bey galiba bunu
dillendirmiyor. Bir de þu var. Birbiriyle bu kadar uzun süreli
iyi geçinen baþka bir ikili yoktur sanýrým þairler
dünyasýnda. Dostluklarýnda da bir “renga” var yani. Yeni
yüzüyle Ücra daha büyük. Bu haliyle birkaç 30 sayý daha
çýkar bence. Ücra'ya þunu sormalý: Yataðýný bulmuþsa
niye akmasýn þiir.
 Rehabilitasyon Saba KIRER
KESÝTLER
2
Annem tedavi faydalý, sürdürülsün demiþmiþ, heyetteki doktorlar evet evet demiþ. Beyaz bir gelinlik
üzerimde, doktor duvaðýmý açýyor, alnýmdan öpüyor, kocam da deðilmiþ. Daha evvelinden tanýþmýyormuþuz hiç.
Gönülsüz,
ameliyata hiç girmemiþ, bir cesede el sürmemiþ, kadavra üzerinde çalýþmamýþ, bir morgu teneffüs etmemiþ,
herhangi bir yaraya dikiþ atmamýþ, müþahede altýnda bir hastayý gözaltýnda tutmamýþ, nöbet odasýnda
uyumamýþ, uyanmamýþ, bir hemþireye usulca hiç sokulmamýþ. Gömleðinde bir kýrýþýklýk, kolunda bir kat izi olsa!
Gözbebeði. Lehim. Kaynak makinesiyle yuvasýna sabitlenmiþçesine. Lehim. Bir çift göz. Lehim. Bir yabancý!
Lehim. Tedaviye, tedavime baþlayacakmýþ. Lehim. Bir lehim!
Bu kolye sizin için. …bu bizim niþanýmýz. Ýlk ve son armaðaným. Ellerimle, kendim takmak isterim, izin verir
misiniz?
Tabi tabi doktor, ben de sizi bekliyordum, siz saygýdeðer eþimi, beni rehabilite edebilecek yegâne sevgili
eþimi.

Rehabilitasyon
3
Onunla ben, aramýzda bir levha, hep beraber toplanýp resim sergisine gidiyoruz bir akþam, yol boyu çim,
devasa spotlar, çift kanatlý ceviz kapýdan sonra karanlýk bir dehliz, salona açýlan koridor, içerideyse aydýnlatma
yerden yapýlmýþ, aðzýmýz açýk tablonun önünde, susmuþuz: Sessiz bir gecede soluðu kesen bir baskýnýn
þiddetiyle, daralan göðüs! Þamdanlarýn ýþýðýnda, üzerine beyaz poplinin gerildiði bir masa, masada yüzü poplin
kadar beyaz bir hasta, barok dönemden bir býçak, ölümü hatýrla! Yutkunma güçlüðü, boðazda kuruma, býçaktan
ince bir yansýyýþ, bulutsu, dil ucunu hafifçe yalayan, yaladýðý anda hastanýn kalbi, kalbi, o anda kalbini yarmasý.
Elif, lam, mim!
Bir yastýk istiyorum yardýmcýmdan, fildiþi renginden koton, koton deðil bir ipek! Sanki hiç insan eli deðmemiþ,
dokuma kumaþ deðil, yaratýlanlardan. Göz aldatýcý yumuþaklýkta, kaygan, aplikelerinde su motifi, biz verdik sana
hakikatte Kevser! gelgit, iç okþayýcý, bir pudra þekerinin uçuculuðunda tatlý, arkama yaslanýyorum.
Doðruluyorum. Gelinlik! Allý pullu deðil, telli duvaklý deðil, bornozmuþ, ayak bileðime kadar inen sarýmsý bornoz,
ayaklarým bu kadar büyük müydü, ilk defa fark ediþim, kemikleri bir bir saysam, yalýnayak oluþum?
Doktor, elimi tutun!
Ýsteðim onu hiç þaþýrtmýyor, yerine getirmeye alýþkýn olduðu sýradan bir istekmiþçesine elini elime hafifçe
vurup geri çekiyor. Doktorun ellerini benden, hastasýndan sakýnmasý. Elleriyle perdelediði, utanç. Her sakýným
kendi gerçeðini açýða çýkarmaz mý aslýnda?
Oysa ben,
elleri ne yumuþak sanki bu dünyadan deðil, þeffaf bir beyazlýk, giderek ýþýk saçýyor, parmaklarý birdenbire o
ziyada yitiyor, boynumu doðrultuyor, kafamý kaldýrýyorum, doktor gitmiþ, þimdi buradaydý diyorum içimden, o sýra
terapist geliyor, süre dolmak üzere diyor, tensler bað yerinden kaymýþ, düzeltiyor, elektrotlar… Ýçimden meradaki
koyunlarý sayýyorum, meralara da mera denemez ya - O gün ki insanlar çýrpýnýp yayýlan pervaneler gibi olacak.-
kupkuru býrakýlan ova!
Rehabilitasyon
4
Hasta kabini, n'lerden oluþan bir dizi. Elektrotlarýn baðlantý yerlerinden sabun köpüðüymüþ irili ufaklý,
rengârenk uçuþuyor o an. Diðer hastalarý rahatsýz edecek bu baloncuklar kaygý deðil içimde sevinç.
Savrula savrula esen rüzgâra köpükten baloncuklar uçuþturan apartman penceresindeki o kýz çocuðuyum
sanki. Ýçindeki her bir boþluðu baloncuklarla savuþturan küçük kýz. Öðretmeni ev ödevi vermezse aslýnda caný hiç
sýkýlmayacakmýþ, annesi Ziraat Bankasý'nda mesaide, bazý geceler hiç gelmezmiþ, uzak tarlalara
görevlendirildiðinde ya da seralarý kontrole çýktýðýnda.
Rabbiniz size niþanlý beþ bin melekle yardým edecektir!
Belki diðer hastalar da bu baloncuklarý görünce mutlu olur, belki benim kýzým gibidir çocuklarý, beni anlarlar.
Ama annem Elif'i benden uzaklaþtýrdý, neden ama neden Elif'i benden uzaklaþtýrdý, nedenini bilsem,
düþünebilsem belki bulacaðým, bir çýkarsam, hatýrlamýyorum þimdi? Terapist biraz elektrik, biraz radyoaktif daha
zerk ediyor. Elif, gitmiþ!
-Yemin olsun o k ý z g ý n a t e þ i çaresiz göreceksiniz!-
Anne, anneciðim soframýzda ne var?
Annem: Hem inci, inciçiçeði de soframýzda, ekose soframýzda, parfümeride kullanýlan, iþtahýnýzý açacak
kokusuyla hiç doymak bilmez çocuklarýma, parfüm sanayinin iþtahýný kabartan siz çocuklarýma, nefis!
-Sonra kasem olsun, o gün o nimetten muhakkak sorulacaksýnýz!-

Bülent KEÇELÝ
Murat ÜSTÜBAL
M.Ü.: Ýþte bir yandan dizenin, sözcüðün parçalanýþýný
öngören görsel þiir örneði var önümüzde. Görsel þiir de
farklý bir yerden görüntü gibi görünse de aslýnda zihinsel
algýnýn tarafýndan bakarak bu parçalanmayý
betimlemeye çalýþýyor. Ücra'nýn görsel þiiri
önemsemesinin altýnda bu yatýyor aslýnda, bir tür
zihinsel algý dönemini yaþayan görsel þiir var; bir yandan
da harfin tüm daðýlma refleksine raðmen yeni kelimeleri
öngören bir ücra var. Bunlarýn ikisi birden bu yeni süreçte
dilin yeniden metaforlaþmasýna yardýmcý oluyorlar. Tabii
þu var, açýkçasý burada gelenekten kopan bir þiir var. Bu
þiir her ne kadar kendini bile deðillemek zorundaysa da
bir anlamda yine de bir þeylerin devamý. Aslýnda yine de
kendi geleneðimizin devamýyýz hala. Bunu dilsel
süreçler koparmaya ayný anda da yan yana tutmaya
çalýþacak. Buradan doðan gerilim bir travmadýr.
B.K.: Dilin dinamikliði bunu saðlayacak. Sonuçta, bu dili
bir tek biz kullanmýyoruz, toplumun tüm kesimleri
kullanýyor. Bu dil dinamik olmak zorunda. Þair de bu dili,
her gördüðü yerde alýp, o örneklemelere göre götürmek
zorundadýr. Bugün dilin kullanýlýþ alanlarýnýn sýfýr
olduðunu düþünüyorum. Her tarafta bunu görebilirsin.
Çok farklý, yerel olsun raconik olsun bunlarýn hepsini
görebilirsin. Þimdi görsel þiir baðlamýnda ise görsel þiiri
dilden münezzeh göremeyiz. Görsel þiir tam da dilin
içindedir. Görmek demek dili aradan kaldýrmak veya
þiirin en son anlarýný aradan kaldýrmak demek deðil.
Dilden ve okumadan münezzeh göremeyiz. Bir þekilde
bir bahþ var, bahþetme var. Bu bahþetmenin içinde yaþar
hepsi. Görsel þiirdeki imgeyi tartýþabiliriz bu anlamda.
Görsel þiirdeki imgenin yazýlý kültürdeki yapýyla
arasýndaki fark nedir, ben bir fark görmüyorum. Ýmge
ayný imgedir. Bu sefer onun görselliðini kullanýyorsun.
Bununla ilgili bir tartýþma doðaldýr. Görsel þiir mantýðýnýn
bildik þiir mantýðýndan çok farklý olduðunu düþünerek
hareket etmiyorum.
hangi imgeyi öldürüyorsunuz?
Kullanýlmýþ imgeyi mi yoksa hala
zihnimizde barýnan ortaya çýkmayý
bekleyen imgeyi mi? Ýkinci imge türünü
öldürmek tehlikeli.
M.Ü.: Þu an var olan yapýya tepki bile, var olamayan
yapýyý muhatap aldýðý için ister istemez onun bir yan kolu
ya da oradan farklýlaþan bir yapý olarak yerini alacaktýr
Türk þiir tarihinde. Görsel þiir de oraya dahil olacaktýr.
Ýmge kavramý biraz da imgenin ölümüyle beraber de
abartýldý; yani imgeyi öldürenler tarafýndan da. Orada bir
çeliþki var, hangi imgeyi öldürüyorsunuz? Kullanýlmýþ
imgeyi mi yoksa hala zihnimizde barýnan ortaya çýkmayý
bekleyen imgeyi mi? Ýkinci imge türünü öldürmek
tehlikeli. Þiiri bir kýsýrlaþtýrmaya götürecek, o anlamda da
belki bazý epik anlayýþlarýn, Beat Generation tarzý þiir
yazanlarýn istediði noktaya getirecek þiiri.
B.K.: Ama Beat de olsa epik de olsa somut yapýda da
olsa bunlarýn içinde de imgeden baðýmsýz bir þiir
göremeyiz. Sonuçta, bir yerde imgeden
baðýmsýzlaþtýrmaya çalýþtýðýn þey aslýnda imgenin
hareketlenmesidir. Yani senin bahsettiðin ikinci yapýdaki
imgedir. Ýmgenin bu hale gelmesine yol açan yapýlardan
biri de ideolojidir. Yani, imge, belirli ideolojik kalýplamalar
ve yerleþtirmeler yüzünden bir türlü kendi dünyasýný
açamýyor. Ýki binlerden sonra bu yapý artýk deðiþti.
M.Ü.: Kapitalizmle beraber þöyle bir tehlike geliþti,
imgeyi biz iþe yararlýk ve köklülük üzerinden tartýþmaya
baþladýk. Meta arayýþlarý imgeyi tüketmeye yönelik
hamlelerdir.
Yani, imge, belirli ideolojik kalýplamalar
ve yerleþtirmeler yüzünden bir türlü
kendi dünyasýný açamýyor. Ýki binlerden
sonra bu yapý artýk deðiþti.
B.K.: Aynen dediðin gibi. Kapitalizm ve reklam kültürü.
Bugün aslýnda þiirde kullanýlabilecek en etkin imgeler
reklama ve kapitalizme hediye edilmiþtir. Bu yapý eðer
kapitalizmin etkinlik alanýndan kurtulsaydý ve imge þiire
dair bir þey olsaydý daha büyük bir oranda, o zaman bu
dinamik yapýsýný da kaybetmeyebilirdi. Çünkü biz ikinci
yeni'nin imgeye nasýl sahip çýktýðýný biliyoruz. Ýmgeyle
nasýl zenginleþtiðini de gördük. Tekrar böyle bir yapý
ortaya çýkabilir. Bunun da araþtýrmasý bir þekilde
Ücra'nýn bu ikinci dönemi.
M.Ü.: Ýmgenin ölümü Batý'da oldu belki ama Batý'nýn
þiirinin ne hale geldiðini de görüyoruz. Ayný tuzaða
düþmemiz mümkün deðil. Böyle bir imge anlayýþý da
ister istemez kapitalizmin iþine geliyor. Eðer gerçekten
imgenin sabitlendiðini, bittiðini ve yok edilmesi
gerektiðini düþünüyorsak ve bu da imgenin metalaþmasý
yoluyla olacaksa bu tabii ki kapitalizmin iþine yarar.
B.K.: Ýmge metalaþtýðý anda zaten onun ölümünü de
kabul etmiþ oluyoruz. Þimdi, metalaþmayacak yeri onu o
nesnel durumdan kurtarmanýn yolu, hareketli diye
nitelediðimiz dinamik yapýyý ortaya çýkaran imge
anlayýþýdýr. Ýkinci Yeni örneðini bu yüzden veriyorum; o
dönemin sýkýþmýþlýðýný bir düþünün, hem Türkiye'nin
yapýsý açýsýndan hem de dünya açýsýndan bir sýkýþmýþlýk
durumu vardý. Bu sýkýþmýþlýðýn karþýlýðýna tüm þairleri
yönünden bakabiliriz Ýkinci Yeni'nin. Ece Ayhan'a da
bakabiliriz Sezai Karakoç'a da… Ýmgeyle bu sýkýþmýþlýðý
aþabilmiþlerdir. Bize kalabilen Ýki bin sonrasý þairlere- en
büyük miraslardan biri Ýkinci Yeni'dir. Ýkinci Yeni
üzerinden bir þiir dinamizmi ortaya çýkabilirdi ki biz bunu
gösterdik. Açýkça söyleyelim yetmiþlerin seksenlerin o
boþ küveti bir þey vermedi.
M.Ü.: Ýmgeyi hareketi üzerinden dönüþtürürken imgenin
davranma biçiminin de farklý olduðunu söylüyoruz. Yani
imgeyle ilgili senin de söylediðin gibi Beat Generation
veya epik þiirde imge olmadýðýný söyleyemeyiz. Ýmge
farklý þekil ve baðlamlara giriyor, o baðlamlarla imge
oluyor. Kimi zaman bir eylem gibi ortaya çýkýyor, kimi
zaman bir lirik bir yapý gibi ortaya çýkýyor, kimi zaman da
hakikaten yabancýlaþmýþ ya da mistik bir þey gibi ortaya
çýkýyor. Bir de söylediðim gibi az önce, bir baðlamdan
ortaya çýkýyor. Bir baðýntýdan, metonimik bir durumdan
ortaya çýkýyor. O baðýntýnýn sonucunda zihnimizde
oluþan þey sonuçta bir imge. Biçimci diyenler aslýnda
biçimin tuzaðýna düþüyorlar. Ýmgeyi çok biçimsel ve
algýsal bir þey olarak algýlayýp, tam da karþý olduklarý
biçimin tuzaðýna deðil sadece, meta ve kapitalizmin
tuzaðýna da düþüyorlar. Epik olduðu iddiasýndaki
anlayýþlarda bunu görebiliyoruz açýkçasý. Veya yazarýn
öldüðünü, þiirin öldüðünü söyleyenlerde…
Ücra þiirinin anlaþýlmadýðý, okunamadýðý
söyleniyor ya -okunamazlýk abidesi, rüya
þiiri, kapalý gibi tanýmlamalarý hesaba
katarak- þu anda ve kendiliðimiz içinde
buna karar veremeyiz.
B.K.: Bu þunun da göstergesi aslýnda, þiir içi çalýþmanýn
eksikliðinin de bir göstergesi. Ýmgenin öldüðünü
söylemek için ilk önce aþýrý bir þekilde þiir okumuþ ve
yazmýþ olman gerekiyor. Böyle bir durum yok! Yani ne
Beat'de ne epikte ne de somut þiirde bunu görebiliyoruz.
Biçim üzerinden gitmeyenler oradaki iç devinimin
farkýnda olmayabilirler. Ýç devinimin farkýnda olmak için
bunun içine girip çalýþmasýnýn yapýlmasý lazým. Biz bu
çalýþmayý ilk Ücra'yla yaptýk. Bu konudaki ýsrarýmýz iþin
dibine kadar inmeye yönelik! Þimdi bu iþin bir yön
kazanmasý gerekiyor, sadece bizim için deðil
Türkiye'deki þiirin geleceði açýsýndan da böyle olmak
zorunda. Dil kendi çözümlemesini yaþarken kendi
yönünü de tayin etmek zorunda. Yönden de münezzeh
görülemez dil bir yöne akmak zorunda. Her þeyin aktýðý
gibi, imge ve þiir nasýl akýyorsa…
Sayý: 32 Kasým-Aralýk 2009
M.Ü.: Ýmgesiz þiir bile bir imge oluþturabilir, zihnimizde
oluþtuðu hazýr bir þey olmadýðý için.
B.K.: Ýmgesiz þiir demek bile bir imgedir.
Meþruluk üzerinden þiir arayýþý varsa
burada bir iktidar talebi vardýr. Ücra hiçbir
döneminde iktidar talebi içinde deðildi,
meþruluk diye bir derdi yoktu.
Durduðumuz yer belli.
M.Ü.: Böyle bir durumda dilin bizi gönderdiði boyutu
algýlamaya çalýþmak en iyisi. Dille beraber dolayýsýyla
yaþamla beraber hareket etmek! Þöyle bir eleþtiri varsa
kabul ediyorum: yaþamdan kopuk olduðumuz mesela!
Ama bunu da tayin eden þimdi oluyor. Yarýn nasýl bir þiir
olacaðýný, yarýnýn ne ifade edeceðinin hesabýný
veremeyiz. Bugüne bakarak saptamalarýmýzý yaparken
saptamalarýmýzýn geleceði baðlamadýðýný da belirtmek
zorundayýz. Ücra þiirinin anlaþýlmadýðý, okunamadýðý
söyleniyor ya -okunamazlýk abidesi, rüya þiiri, kapalý gibi
tanýmlamalarý hesaba katarak- þu anda ve kendiliðimiz
içinde buna karar veremeyiz, bunlarýn gelecekte nereye
oturacaðý, neye karþýlýk geleceði konusunda kimse
hüküm veremez. Soyut resim geçmiþte nereye
oturduysa bu þiirler de bir þekilde bazý gerçekliklere
karþýlýk gelecektir. Eðer illa meþruluk üzerinden bir þey
aranýyorsa þiir zaten meþruluða karþý durur.
B.K.: Doðru bir tespit. Meþruluk üzerinden þiir arayýþý
varsa burada bir iktidar talebi vardýr. Ücra hiçbir
döneminde iktidar talebi içinde deðildi, meþruluk diye bir
derdi yoktu. Durduðumuz yer belli. Biz hala Konya'dayýz
þükür ki. Ýktidar olmamanýn hesabýný ve anlamýný biz
gayet rahat veririz.
M.Ü.: Merkez-taþra ikiliðinden Ücra'ya geçiþimizdeki
mânâ da ortaya çýkýyor böylece. Bazý çevrelerin merkez-
taþra arasýnda nasýl gidip geldiklerini gördükçe, Ücra,
belki bir çýkmaz sokakta belki bir sýfýr noktasýnda
kalmanýn ne kadar deðerli olduðunu ve iþe yaramazlýk
noktasýnda iþe yarar olduðunu ortaya koyuyor.
Düþünsene, þiiri bu anlamda merkez-taþra arasýndaki o
çift yolda son sürat koþturanlar bir anlamda o yolda heba
oluyorlar.
Office Dizgi&Grafik