lSI EKONOMisi 1.0GR.

vizE SINA V SORULARININ <:OZUMU

CEVAP-l

VERILER

e := 7'% . _ 9 01 1 ,- • 10

r:= 8·%

t ::: 1..5

L:= 5

Ne := 500000

ks ·oc 4 Idb > 2500

n c: 20

Lf = 75·%

tk ,:::. 8760

y := 10'% 1

Y :'" 15'% 2

Y := 25·% 3

Y := 30·%

4 .

Id = 5000

YIL 1 :::; 2003 .. 2007

y= 20·% 5

Y := Id-y

t t

YILl

, 3
2.003,10
2.004'103
2.005,103
2.006,103
2.007,103
L_ r---- 535 1
1500 I
750 858.675 I
1.25'103 1.531.103
r---~-~
3 3
11.5·10 1.966·10
i 3r-'--~ I 82~~lj~~~I~!288.164
\ 1.212.1031: 108.675353.4151
1 311281.304451.7791
11.983 ·10 466.194369.841
I 3
12.336,10 402.552 126,23
11.529.103

I
'------" 1·10 Il1.403 10

'----

Ik:= ( ~ T,

t = 1

Ik = 7.883.103

-L Ip :: Ik·( 1 + r)

Ip= 5.365.103

n2 := 2 t2"1..2

YIL2 = 2008 .. 2009 Ee > N e -Lf-tk

9 Ee = 3.285'10

II ( .)t2~ I· Ckl I( .)t2~ 1 l

F = <.. 1 + 1 '1 .. ·1 1 + I ~ ,1 '

Q "J

Ik Bat2 = ~

n

CI ( ,)t2"1 k( .)t2'1.

Bt2= c l 1 + 1 - I . 1 + I '1

( .)t:'

12 1 + 1 '" I

Borc., > B + Ik·( 1 1- i) .,' Ck1 ~,~---

t2 t2

1

(TIll ""Tu)~'r}k (hiv - Tl)

. .. CTli· .: 1))·l1k

D.'r}hlt:= -.__;.--

!J11V - 111-

".,

Ll1']hit = 0.033

A'r} := A'r}eko + 411hit 81'] = 0.063 .:

*RiTER ktiamlmadan EKO yiizeyalam [m2]

k . (TIX - T111) - (Tx - Tl)

Atme 01 := .

In(TIX - TlU) Tx ~ Ti

AtmekOl = 215.016

k 1 mb-cps-f Tiu - Tt)

Ae 0 := -___;:_--~-

K'Atrnekoi

Aeko l =95.536

/

(TIX - T111) - (Tx - T11)

Atmeko2 := (.) Atmeko? = 198.033

TIX - Tin

In~--

Tx - Tn

!

rnb-cps-I Tnr - Tn)

Aeko2= Aeko2 = 49.374

K·Atmeko2

AAeko:= Af'.k-nl - Af'k-n?

AAeko =46.162

*HiTER yiizey alanmin bulunusu [ m2 ] :

mb-cps-t Tn - Tr)

TVlll := hvu - -----------

mara «1 -'r}kir)·(l - nkayip)

Tvm = 95.151

A hi 1 (Tva - Tll) - (TVlll - Tl)

utm ite := (TVll- T11) Atmhitel = 72.414

In ~.---

. Tvui - Tt Tvn = 110

Ahitel .= _ffi_a_ra_'_(h_v_ll_-_T_Vl_ll_) K·Atmhitel

Ahitel = 170.27

_ rnhbg·cpbg·(l -1']kir)'(l -11~9'(TIX - Tx)

Tyak - :J T Tdh T k = 126964

rnh-cph ya .

(TIX - Tyak) - (Tx > Tdh)

Atrnhava == -----:~----

(T. IX - Tyak'j

In. ---.

\ Tx - Tdh .1

'. '

Atmhava = 187.974

._ ._-,"."

mh-cph-f Tyak- Tdh)

I

/

,I

_"

/

- t2 Rt2 := (1 + r)

YIL2 t2 Borct2 F

t2

2.008'1O~m ~;;'103! 709.4841 '112' r- ~1 2.009'103jJ p.729~ 695.616

Lineer Azalan Yillik Sermaye Masrafi Metodu

Brct2 := Ik ~ Bat'2'( t2 ~ 1)

FFtl= Brct2·i

YIL2 t2 Brct2 FF 12 Bat2 Ckt2 Stl Rt2

12.008 '1I~[8 ., 83. ·1112~.48 394.1 t .104.1I~ 0.926

~!2~' 674 O' 394 15 -~:. . -I

~{~~=~~l I " ' 1_:_06~~ 934.30) 10.857

n2

:5:' Ck·( 1 + r r t2 .106

t.L t2

t2 = 1

gk := - .---- ----

n

Ee ' [L (1 + r r t2 '10- 3

t2 = 1

Ckt2

I '

1.104'1031

1.068'103,

L-...... __ i

(millS)

zk = 60.078 : -. -

~ \ KWh

\

2

CEVAP-2

VERILER

*Kullamlan yakrtm alt lsd degeri [ kcal/kg ]

Hu.> 2500

~-Oretilen buhar miktan [kglh ]

mh '= 7000 nkir := 0.05

11k := 0.85

yb :00 200000000 hiv > 720

hvn '= 680

mara := 250

Tdh= 17 Tvu .= 185 Tviu := 90

"Kullamlan kazanm 1511 verimi *Kllllatulan yakitin fiyau [TUTon ]

*Kazam terkeden buharun entalpisi [kcal/kg.] *Sistemden cekilen arabuhann entalpisi [kcal/kg] *Sistemdeoyekilen'ara buhann miktan [kg/h ]

*Dl~ hava sicakligi ( °C ]

* Ara buharm hitere giris srcakhgi [ °C ]

* Ara buhann besleme deposuna d6nU~ sicaklrgi [ DC ]

=Kullenilan yakitm tonu [ TUton ]

*ButUn rsitrcilann lSI iletim katsayrsi [ kcallm2.h.oC ] *EKO da dolasan bacagai debisi [Nm3/h ]

*Hava isiticisinda dolasan bacagai debisi [ Nm31h ]

Yb := yb K= 45

mbg .= 5000 mhbg .= 4000

*Hava rsmcisinda dolasan hava debisi [Nm3/h ] *Besleme suyunun ozgul isisi [ kcal/kg DC ]

mh > 4500 cps > 1

*Bacagazmm OZgUllSISl [ kcalINm3 DC ] *Yakma Havasimn ozgul isisi [ kcalINm3 DC ]

cpbg = 0.28 cph := 0.2

*Baca gazmm ekodan ve hava isitctsindan cikis sicakhgi [OC] *Baca gazmm ekoya ve hava rsitcrsma giris srcakhgi [

Tx:= 250 TIX := 320

*Santralin yilhk cahsma stiresi [ h ]

tk= 5500

*Besleme suyunun hitere girls srcakhgi [ °C ]

Ti = 10

NOT: EKO ve RiTER zit akishdir.

*HiTER 91kl~ sicakhgmm veya EKO giris sicakhgunn bulunusu [ °C ] :

hvru = Tvni ( Hiter' e giren ara buhann srcakligmi entalpi olarak alabiliriz, )

mara-f hvu > hVlll)'((l -llkir)

Tu> + Ti

mbcps

Tn =30.018

TUI

: mbgcpbgI Trx > Tx)·( 1 - nkir)

..... ~~~ ... -.-.--~~~ ... -~ .. ~--- + TlI

mbcps

Tlll =43.318

111 := Ti ,.( TI srcakhgt dusuk oldugundan entalpi olarak alabiliriz. )

3,

*EKO saglanan verim artisinm bulunusu

(Tin - Tu) '11k

6.11eko := , -

(hrv - TI)

6.Bh := mb'(Tm - Tu ) HU'l1k

mb·(hlv -Tm) Bh -

HU'l1k

6.Bh = 43.812

Y mEKO '" 6.Bh -yb '10- 3 ·tk

Bh =2,229'103 YmEKO =4.819'1010

*HfTER ile saglanan verim artisnnn bulunusu

. (Tn - II) '11k

6.11hlt := ----(hrv - TI)

*EKO ve HITER ile saglanan verirn arnsmin bulunusu

L\11 = 0.04

*EKO yiizey alanmm bulunusu [ m2] :

(TIX - Tm) - (Tx - Tll)

Atmeko := , 6.tmeko =247.25

In( TIX - Tm)

\ Tx - T11

mb-cps-t Tiu - T11) Aeko :=.-------

K·L\tmeko

Aeko = 8.368

*HiTER yuzey alamnm bulunusu [ m2 ] :

. (TVIl - Tn) - (TVlll - Tl)

Atmhitel = -.~

(TVll - Tn \

In '

\Tvm- T1)

6.tmhitel = 113.389

mara·( hvn - Tvni) Ahitel-

K -Atmhitel

Ahitel == 28.907

"Yakma havasimn ocaga giris sicakhgi [OC ] :

mhbg-cpbg-t (J - 11kir»'(Tlx - Tx) ,

Tyak= --"-- .' + 1 dh

mh·cph

Tyak == 99.756

.4

lSI EKONOMisi verM¥M-UL~MA

*Santralin yilhk cahsma suresi [ h ] *KullamJan yakitm alt isil degeri [ kcal/kg ] *Oretilen buhar miktan [ kg/h ]

*Kullamlan kazamn isrl verimi

*Kullar'ulaI: yakitm fiyan [ $lkg 1

*Kazam terkeden buharunentalpisi [kcal/ton]

*Besleme suyunun hitere giris sicakhgi [ DC ] *Ktlllamlan yakitm tonu [ TUton ]

*Btitlin isiticilann lSI iletim katsayisi [ kcal/m2.h.DC ]

*Baca gazinm ekoya girls srcakhgr [OC J

,

*Baca gazmin ekodan cikrs sicakhgt [ °C ] *EKO da saglanan verim arnsr

NOT: EKO parale ZIt akrshdrr.

*Kazanda yakilan yakit miktanrnn bulunusu :

.. mb·(hlv", Tn) Bh ---.---~

Hu-nk

Bh = 2121.0114

tk :::: 6000 Hu= 2500 mb :: 7000 11k '-' 0.86 yb co 75 hrv c. 685

Ti :: 10

vs. yb ·1600000 K ':.c. 40

TIX .= 320

Tx .'" 200 .111eko= 0.03

*Santralde kullanilan yakitm y1111k maliyetinin bulunusu [ TL/yIl ] :

Myakit = 1.5271-1012

*EKO yiizey alanmm bulunusu [ 1112 ]

.1tmeko

(TIX - Tn) -_ (Tx - Tn)

- --.~---".~----"-. Atmeko = 221.0514 f \

i TlX - T11 i

In i ........•..•......•.•...•...•..•.•...••..... i

\ Tx ... Tu '

.2 mb-t Tn Tl) Aeko ...._-.

K·.1tmeko

Aeko ::::: 18.6411

SORU-l: 325 MW gucunde iki iiniteden olusan bir komur santrali insaedilecektir, Santralin sebeke yiik faktoru LF%75 omni 30 yildir. Iskonto orani %5, eskalasyon oram %5 ve faiz oram %6 dir. Santralin birim insaat bedeli 1850$/kW olarak belirlenmistir.

Yll Insaat
suresince
Harcama
dagihmi (%)
1999 8
2000. 19
2001 24
2002 17
2003 17
2004 17 Buna gore: 200fyIlI sonunda sermaye ve uretilen elektrigin maliyetini hesaplayimz. (45P)

SORU-2: : Yilda 6000 saat kapasitede cahsan bir termik santralde, alt 1S11 degeri 2500 Kcal/kg olan yakit kullamlmak suretiyle saate 7000 kg buhar uretilmektedir. Sisternde kullamlan EKO'lu kazamn Is11 verimi %86 dir. Kazan cikismdaki buhann entalpisi 685 Kcal/kg olarak belirlenmistir. Kazanda verim artist saglamak arnaciyla kullamlmis olan EKO yardnmyla, besleme suyu dis-ortamdanI 0 °Cahmp isrnlarak kazan-sevk edilmektedir. Bu sekilde EKO , kazanda %3 verim artist saglarmstir. Bu amac icin kullamlan baca gazi, EKO'ya 320°C de girip 200°C de cikmaktadir. EKO malzemesinin toplam lSI iletim katsayisi 40 kcal/rrr'h -c ve yakrtm tonu 75$ olduguna gore:

a- Kazanda kullanilan yakitm yillik maliyetini bulunuz. b- EKO yuzeyini bulunuz (35 P)

lSI EKONOMisi 2.0GR.vizE SINA V SORULARININ COZUMU

CEVAP-l

VERiLER

t .::: 1..5

L= 5

1d::: Ne-ks-Idb-to"

y= 15'% 1

Y2= 10'%

Y .= 30·% 3

Y ::c 25·% 4

L

Ik> ~ r, t = 1

Ik = 3.585.103

n2 :::0 3 t2 :'.: 1 .. 3

Id =2400

Y -c: Id-y

t t

n'" 30

Ne= 400000

ks > 3 Idb> 2000

r.r. 75·%

YIL 1 ::::: 2002 .. 2006

tk= 8760

·1
560.696 I
366.875 .
1.08.103
883.532
'--'-~'
693.736 -L Ip ;;: 1k·( 17 r)

Y1L2 ::: 2007 .. 2009 E N Lf tl

e= e' . {

Ee = 2.628,109

F Ik ( .)12-" 1· Ckl [( ")t2- ! 1

t2 . z: • 1 + 1 '1 - . . 1 + 1 - 1 J

k ( . t2~" 1 k . ) 12"" I •

BI2=Cl'1t-1) -1'(1"-1 '1

EYt FYt

~--r~· .. -

I 21.6 ,179.096

~-h~-'

129.664 97.211

137.532222.71 I I

157.486 126.0~~.Jl 162.348 51.388

~"-.- -

Ip = 2.556.103

Ik Ba = ~

t2 n

( .)12

. 12 11" I - 1

Bore = B -l- Ik'(1 -1- I) -_ Ckl"--~----~-

12 t2

-t2 Rt2= (1 + r)

YIL2 t2 Borct2 F

t2

Uneer Azalan Yillik Sermaye Masrafi Metodu

YIL2 t2 Bret2 FFt2 Bat2 Ckt2 St2

r2'O~~~1 ~.~~.3 286,8.01 119.50i406.309 379~7.2.8 i~2'008'1! 3 3466'103 277,2411[9501396,749352,675

. . .-'.-.--- ... -. --- 267.681119.50387.189327.371

?~~lv_j 3.346'103 '-_ . L-...-...~_I

----

n2 ;'

2L Ckt2 ,( 1 + r r t2 ·1 06 t2 = 1

gk :"" ~~~~----'--~~

n

'\_l -t2 3

Ee CL (1 + r) '10-

t2= 1

0.935

1----

0.873

0.816

(millS)

gk = 31.962 \-KWh

CEVAP-2

VERiLER

"Kullarulan yakitm alt 1St! degeri [ kcal/kg ]

Hu ':;: 3000

*Oretilen buhar rniktan [ kg/h J

mb ::.: 6500

*Kullandan yakrnn fiyatr [TLlTbn ]

*Kazam terkeden buharun entalpisi [kcal!kg J . *Sistemden cekilen ara buhann entalpisi [ kcal/kg J *Sistemden cekilen ara buhann miktarr r kg/h J

*Dl~ hava sicakhgi [ °C ]

* Ara buhann hitere giris sicaklrgi [ °C ]

* Ara buhann besleme deposuna dontis sicakligi ( °C ]

nka :::: 0.04 nkir ::.: 0.04 11k = 0.85

yb > 180000000 hrv '= 740

hvu := 620

mara := 185

Tdh= 17 Tvn :=: 165 Tvin := 95

Isrl Kayrp Oraru

"Kullanrian kazanm isrl verimi

*Kullamlan yakitm tonu [TUton]

*Biitiin isiticilann lSI iletim katsayrsi [ kcaIlm2.h.oC J *EKO cia dolasan bacagai debisi [Nm3/h ]

*Hava ismcismda dolasan bacagai debisi [ Nm3/h ]

Yb '= yb K::.: 40

mbg := 4500 mhbg> 3500

*Hava isrtrcismda dolasan hava debisi [ Nm3/h ] *Besleme suyunun OZgUlISISI [ kcal/kg OC]

mh := 5500 cps := 1

*Bacagazmm ozgul isrsr [ kcalINm3 DC J *Yakma Havasmmozgul rsrsi [ kcalINm3 °C ]

cpbg := 0.25 cph ::= 0.22

Tx := 220

*Baca gazmm ekodan ve hava isitcismdan crkrs srcakhgi [ oC IBaca gazrmn ekoya ve hava ISltcl~ma girls sicakhgi [

°C

*Santralin yilhk cahsma sliresi [ h ]

TIX := 300 tk := 6000

*Besleme suyunun hitere giris srcakhgi [ °C J

TI 'co 15

NOT: EKO ve HiTER Zit .akishrhr.

hvni = Tvm ( Hiter' e giren ara buhann sicakhgmr ental pi olarak alabiliriz. )

*HiTER 9il(1~ sicakhgmm veya EKO giris sicakhgnun bulunusu [ °C ] :

Tll

maraIhvu - hVlll)·((l -llkir))·(1- 11ka)il

~~-""----"~---~~""---'~---- + Tl .

mb·cps

Tu = 28.771

"'EKO <;iki~ stcakhgi :

Tm

mbgcpbgt Tix - Tx}(l -11kir)·(l .. nka)

~ Til

Tin = 41.531

3

hi :=: 1'1

(TI stcakhg: dtisilk oldugundan entalpi olarak alablliriz. )

*EKO saglanan verim artismm bulunusu

Aneko := 0.Q15

HU'llk mb·(hlV - TlIl) .

Bh-

HU'llk

YmEKO :=: LlBh·yb·1O-3·tk

LlBh ::: 32.527

3 Bh = 1.78·10

10 YmEKO :::3.513·10

*EIfTER He saglanan verim artisrmn bulunusu

. (Tu-Tl)'l1k

Llf]hlt := ---------.~~~

(hiv - 1'1)

Llllhit :::: 0.016

*EKO ve HITER ile saglanan verirn artismm bulunusu

Llll :::0.031

*EKO yiizey ala111Il1t1 bulunusu [ m2 ]

(TIX'- T111) - (Tx -_ 1'11) Lltmeko := ------ (TIX. _ 1'111)

In _--

Tx - 1'11

Atmeko = 223.163

mb-cpst Tni - T11) Aeko := ----

K'Atmeko

Aeko =9.292

*J-liTER yiizey alammn bulunusu [ m2 ] :

. (TV11 - 1'11) - (TV111 - Tl)

Atmhitel« ( . )

TV11 - Tu

In

TVllI - 1'1

Atmhitel = 105.632

Ahitel

mara .( hVll - Tv 111 ) K -Atmhitel

Ahitel > 22.987

"Yakma havasimn ocaga giri~ sicakhgi [(Ie] :

mhbg-cpbgt t i - Y]kir»·(TIX - Tx)

Tyak . = . . ---~--------.- ... -.-- + T dh

rnhcph

A

1 yak = 'I'l.':;'3!

Atmhisrticisr

(TVll - Tyak) - (TVlll - Tdh)

(TVll - Tyak)

In ..

Tviu - Tdh

Atmhisrticrsi = 85.026

mh-t Tyak - Tdh)

Ahismcrsi : = .... .

K -Atmhisiucisi

Ahtsiticist = 89.812

5

lSI EKONOMisi 1.0GR. FiNAL SINA V SORUSUNUN ~6Z-OMU

CEVAP-l

VERILER

e ,,7 ,% i = 9,% t ':: I .. 5

r=8·% L=5

Id= Ne'ks'Idb,lO"0

Ne ,= 600000

ks :: 3 Idb :: 2000

n ,=20

Lf= 65·%

tk= 8760

y ':.: 20·% I

Y2= 15·%

y= 25'% 3

Y= 15-% 4

Id ;::: 3600

YIL 1 = 2003 .. 2007

Y_ := 25'%

,

T'=Y' ,1(1 .)(L+l~t)l t et L + 1 j

YILl 12.003'\ 031 t '2004 103 1

2.005'103

2.006,103 2.007,103

~ 770.4

618.246

l.103.lQ31

707.831 11.262'103

r;:18S.103 BOA 1414.956
872.705i 78.246 ,254.459
31Do2539325.281
1.428·lQ 167.83 133.143
840.973 362.297 113.607
i 1.376'1031

I L
Ik= [i Tt
t = I Ik ;::: 5.703.103

I q 1 4- i/ 1

Ck1 <z: Ik'l ~' " I

l(li·i)n-1J

-L Ip = Ik·(l +- r)

3 Ip ;::: 3.881'10

n2 :: 2 t2:=1 .. 2

YIL2 := 2008 .. 2009 Ee:: NeLfrk

k ( ,)t2 - 1, Ck [( ,t2 - 1 J

F t2 ,= I . 1 + 1 '1 - 1 ' 1 + I) ._ 1

Ik

Ba= -

t2 n

B Ck ( i ) t2 - 1 Ik ( . t2 - ! .

"'1'1+1 - 'l~'l) 'I

t2, t7 :

t' (l i- i) -. I ,

Boret2 ~ Bt2 + Ik·( 1 ,.. i) '" - Ckl ~~-.--, .. -.--

VIL2 t2 Borca

·--·'·-~~-~i ~ r --"~~~ I ~l nnQ.1n3~~1' I~ ~rJ"1.10j~

, _. -u U:.) .l '-' r i-._ .... ", I I..,. ~ - I

...__--~. '1' ~----'"--l

! 3 ~, ....... r 1 .., !

L2.009. ~JLJ 15.591'10-' j

r---~

~ 51J.2~~31 , 61 1503.211

Lineer Azalan Yillik SermayeMasrafi Metodu

YIL2 t2 Brct2 FF t2 Bat2 Ckt2 St2

r~~~~-8·-I<WI5.703-11513.241285.13 798J86,r-17-39.,-, .2-4-6

r:; 009'UtJ1 . 487.58/285.13772.723/675.886

I ~. 5.418· U '

'----~-_j

n2

\' -t2 6

c:L Ckt2'(1 +- r) '10

t2 = I

n

s:' .t2 3

Ee' [L (l+f) '10-

t2 = 1

: . I /0 .. 926j lO.857

(Km·Wi.llhS) gk ;;;: 41.789

ekt2 798.3g_j 772.7231

0, .'

, .... '

SORU.1: 500 MW gOcilhdeikillnitedGn ~oj'u~an bir komuisantrali'in~a edilecektir, Santralin sebeke yuk .:~. fak·l6rU LFo/q 75 omru 20 yrldrr, Iskon,to oram %7 ~ eskalasyon orarn 0/08 ve faiz oram (l/o~ dir, Santralin birirn

insaat bedeli 2000S!kW olarak belirlenrnistir, ..

";->.'

Buna gore: 2007 Ylil sonu,nda sermaye ve uretilen elek~gin r~a1iyet~ni hesaplaymiz. (25 P)

SORU·2: ~Y!lda_MOO·' saat kapasited~pll~an bir tennik santralde, AlL!?l_Ldegeri 2500 Kcallkg alan yakrt kul~B~~:eti}'~~ .. _~liat.~~.~ -: ?tf., . .O~:k.~.g.--'bu.·ha.r lifetUw.c.,kteutf:'.,. S-.~S~de ku .. ·.lIan,llan E.r<~:rve .. -.-fijTER'.1i kaza .... run lSI! ~~~~ro<:~n..yl~!~I!lJaAd,,~~,~I_~.~?ta!p!;r~~!~$.9.1<rr.~ ~:hrlenml~tlr., .... _ _ '" '. .

." Curuk buhar tQrb1f\den ·580 KcallkgentaJPlde bir lSI aonu~tUrucUye gmp isisinm %88' irn sogutucu akl~kan.~

. verdikten soma 430 Keel/kg entnlpidekondenseregonderilmektedir; 5°C de lSI donustuructlye giren 8500 kg/h, . ; debideki sogutucu ~kt~kll:r1m isrsmdan 2 km uzakhktaki bir sitenin rsittlast icin yaralarulmak isienmektedir.l K,ull';l1ilacak ~?~mmalzemesininm3·u 80 milyon TI· dir.· ':~lrtim rnalzernesinin lSI iletim katsaYISIO:97·

~\:/~~i~1~~~~:J~S2J~!:1;]~~.~~i~%:~t~~~U;~;~·I~~.. '~};V~'~~~~GY~il'~~'~;~~'~ibLd; .~.~ '",ZI't

akish bir hlte~onaerrrmeBedlr. Hiterde rsmm bir kisrmm bes] e sUJ1l!laveren afab~.9$"'C),'<iC[OPlama deposuna gonderilmektedir .. Kazan-d~"X~(rm"'artYii"silgjaffi~am';;C;yi~""k{;jj;;;l!m~--oliii't::;EK6~'~e HiTER yardumyla, beslerne suyu drs ortamdan(i5 °C ahrnp hiterde isnldiktan sonra yine ZIt akl$b, EKO ' yadaha sonra

. da kazana se.'y,Feai1rne1;fe'fFr:-13u-~~EK~ , ~¥,znd~o/e7yedn~~_~gl@1~~1E':_B~ ~ma~ icin kull~nl!_an baca gazi, EK@'ya 35QoCO~£?lklif;imaaIT:'1::K(jfveHlter}mi1zemelermrn !op!am ISI1Jeilm

kats,~Xl.SL1.?t~~!1rrh;·oC ~eyakJhi1'ionu.]'1i$~idligu~~·gOre: .'-,. ., .. '., .

'a· Kazand~ kiiIJamJan,yaJ(J_tJ!!.Y..lll!l;:"ma.Hy~lin.ibUluntiz. (10 P) b- Toplam isrtrna yiJzeyini (EKII+H:iTE-RfbuJunliz (10 P)

c- ~oplam verirh'<lrtl~ln!~!_If_(~tve H!!E~:ile~s~&!~!lilllY~1!.!~~~E!YX!!~~!-:l,~~l_~~~~~Q,9J)l,,_,_."._, -. ...

d~'~9{;LCITfOrfam slcaklrgmda, 220/230vapmdaki'pir born ileve %20 lSI kayb: ile ve 90°C sicakhkta

sogutucu akiskanm osi ihtiyacunn gerekli oldUgU, noktaya tasmabilmesi icin kullanilacak yalmrn malzemesinin maliyetini bulunuz.Clf P)

.,.~ , .... ,.

SORU-3: Bir rsrlsisternin Sankey Diyagrammm nasil cizlldigini anlanrnz (25 P)

NOT: Formiil kar#tlax:~ serbesttir. ~oru kag.1.tlar:L teslim edilecektir.

Sure: 80 dk,

Basanlar Dilerlrn Yrrl.Do<;.Dr Osman tPEK

CEVAPLAR

lSI ~kON6~lfSJ1.bd~~I~I.fTI'Ar.i;R~~~·2'~i~~~~';nl

.vERllER .

, ,,_.I -,

"S~~,tri!in .)'l,!~,J~ _~d1I~ma seresi r.h] ,

'K'~!I~",I~'I:tb"" rJr ",' d'i;<ri [h>l\g I 'O,<tii,"~.,.h"m;t,." [l.s'b I

!'_ t:_~~'H~~~,l:m ,"k~i~:':$,i ~!:~.~~·hull .. "I1., )·.k","r~·>o [ H8)

... K.ri:i. ... lte't~en byhL"\JJi t::'!uJpjsi r haf'1:g 1 'TUlbini f,;t td"'.bll~",\""'>lri'i [luihJ :

~bl dt~i~tirici~ind~ ~lb.iJ buhUl~ et.;$.lpi'i.i {ld1g] : . ~

'SiSlomd<!l t.\JI"",:, b~,",~,i'iflcl~ i' ;

'Si",md", >,kil"" ", bol"M miku.o [k&'o I

'N. huhann hit,,, ~ri~ $,<akl~! ·ct

• N> buharm beslcmedeposuna d'im"1 ,,",:'I,~ [ 'C I

·S.,Je,,,, ."",,<in hi"" gIn] ''';;}I~'l -c )

·EKOiles4ll11llJ1vt"rim!!tJ~1 ~

'Kulk'IJl", yW"" toou I n_~"" 1

"Bo!Un lSH:l-CIlann lSI iletim b~:!~'l$11 h~.lfJ11 : h.. ... C)

:~~2:;:~:~~:::~,un eZC"! ~l" I kcl\\.Cl

+fhca f;lt.2J..'\U\ e:lo:-'! tin~ ,.~.c::akl!~ I C'C]

'8",. P-"JUJl .kodan ~,bl "",u.p [ 'C J

'D'l "WJ,k I 'C I

'KuIIL'IJ]'" boru t=nIu~u r sn I

·Kul!.L"\ll~ bonmun &, P.P~, YaJltlm m.ahl:"mes~ i~ ~1pl (1';\] 'Kuli,mlM boN",'" i~ ~'P' t"' J

·lsJtm1 'll)i:a1 ~~ o~£i-~tiricisine giri~ Sl[ikll~j [

. .. .

·I.",ro e s ~un mihm [l$'hJ

·Kuhaipl~~.~'bm rru1J.ern~inin fiyul [1L'm '!l"N<l.Jd ".I k.yb, ('/' J ,",:Y;l.I!t1hntyt.n"kU.1ml'<1.1 ;~inll)"Ir h1strUI "Borunun:w Hth:t1l bna:t'~1 t W/m.

'C)

'J

NOT: EKO vc l !tTER zn akrshdn,

"C J :

. [ 6TJ .1:0 .( luv - hI)]

TII':= . . . 1'TI1

TJI;

·Ka7.::l.Ilda yakilan yaku miktanmn bulunusu :

Bh mb '(1",' - T111)

:<~k'-

. tk= IIYXl flu "2.500 mb '. ,0(». n'}" 0,1 "yb := so hrv ~ ,00

....... \

hv "e ~!O

I hn ,= .1:3-0

hvn '.'. 630

mara .• joo

T\; •.• 12j

Tviu ~ 9!

Tl' IS

';1].1;0 := ~01 Yb .e ~b 'IWX<XI K .= ~l

TJ,d := 011

ep := I

TIX :·~Sil

Tx ,« ~o

Tdu ·.-9 L :~ "000 Dd '. O.2~ Di :'1:1' O.l:!O

Tbinag :0 90 TIB • ~ mrsuyu .:: e.soo Yy:"WX>C<Xl . bJ1P := 0.20

• := \.2

). :=007

\

'\

\

Til = l7.8

Tin = 9~212

·Sanlr~ld~ kullumlun rdktlln~,rh" maliyetmin bulunusu [TUY1! J;

. .

• EJ..:.Q yOZOJ ~I arurun bulu!l\i~u r

m~ 1 :

(;tm.ko

(T" ~ Tru) - (Tx - T,,)

·~ .:

ogrencinj:

AdlSOy<1d1...... '.

'rr:::t~1 .'. '. . . . ; . '.' .. ' . /. .' ": . ; '.

SOitU-l: 600 MW gilcUnde li~ Oniteden dtu~an bir'komilr santrali in~a edilecektir: Santralin ~ebeke yuk

faktorULFYo70 omii.i 30 yildir, Iskonto orarn %6;eska]asyOh oran: %8 ve faiz orilm%5 dir. Santralin birim

insaat bedell 2000SIkWolar~k belirlenmistir. . . . .' ..

Vlt Insaat suresince Harcama daglll!flI (%)
2002 'is
2003 25
200.1 25
20.05 15
2006 20 ..•.•... ; .. B una gore: 2007 );111 sonunda serrnaye ve Ilretilen elektrigin maliyetini hesaplayimz. (25 P)I

. ~.

SORU·2: Yrlda 5500 saat kapasitede ~ah~ail bir termik santralde, alt ISII degeri 3000 Keel/kg clan yakit kullarnlmak suretiyle saate 8000 kg buhar tlretilmektedir, Sistemde kullamlan E1<O ve HiTER' ll kazanm 1511 verirni %85 dir.Kazan ~Ikl~mdaki buhann entalpisi 720 Kcallkg olarak belirlenrnistir,

Curuk buhar turbinden 58'0 Kcal/kg entalpide bir lSI don(}~ttirt1cUye girip rsisrrun %90' mm sogutucu akiskana verdikten sonra 500 Kcal/kg entalpide konderisere gOnderilmekl~dir.5°C de lSI donU~ttirilcOye giren 6000 kg/h debidekiscgutucu akiskanm isismdan 3k.m. uzakhktaki bir sitenln isuilast icinyaralamlrnak istenrnektedir .. Kullamlacak yahrn malzemesinin m3~li 70 milyon TI dir. Yalinm rnalzemesinin IS] iletirn katsayisi 0.05 W/m2hoC olarak verilmektedir, Borulannyalit!lamayan kisrmlan i!tin.1.3 katsayisi almrnaktadir. . '\.

Turbinin 110 {)C v 10 ala kademesinden cekilen ara buhar 640 Keel/kg entalpi ve 30Q__l;g!11 ipebide de ZIt ak1'~h bir hitere gonderilmektedir. Hiterde ISlnm bir kismmr besleme suyuna veren ara buhar 95°C' de toplnrna deposuna gonderilmektedir, Kazanda verirn artist saglamak amaciyla kullamlrrns alan EKO ve HiTER yardrrmyla, beslerne suyu dl~ ortamdan 1 0 ~C almip hiterde istildiktan sonra yine Zit akisl: EKO ' ya daha sonra da kazana sevk edilmektedir. ,K~nda EKO ve HiTER. k~~E.!!!.!!i~~L.i!.~___f!l._t:t.~.,~~Q_".,~gY.[l1JL ta.sarrufu s~ruTIl;;tlJ". Baca gazi, EKO'ya320°C de girip2005C de crkrnaktadrr. EKO ve HiTER malzemelerinln'top'li:im lsi iJetim katsaYlsl 45 keal/mth DC ve yakinn tonu 80$ olduguna gore:

a- Sisternin Toplam isrtma ytizeyin] (EKO+HiTER) bulunuz (10 P) b· EKO+HiTERile saglanan topJam verim artrsrm bu]unuz(lO P)

c· Sisterne HiTER ilave edilrnesiylesaglanan yakrt tasarrufunun maliyetini buJunuz (10 P)

d- -SoC dis ortam sicakhgmda, 220/230 capmdaki bir boru ile ve ~'O20 kayipla ile tasmmasi rnumkun olan isirun, %10 kayipla ile ve 92°C sicakhkta lSI ihtiyacmm gerekli oldugu noktaya tasmabilmesi icin gerekli ek yalmrn maliyeti ne kadardir (20 P)

SORD·3: Hava isuicilansekil cizerek anlatmrz (25 P)

NOT: Formiil kag~ 'tlarJ. serbes t tir. i Som kagJ.. tlar:r. tesli.m eclilecekti·r.

Slire: 80 dk.

Basarilar Dilerirn Yrd.Do~.Dr Osman jPEK

CEVAPLAR

J.

*Oretilen buhar miktan [ kg/h )

"Kullarulan kazamn 1511 verimi

~KUJI~nll~[1'9aklhkfiyat;t $lkg ] *Kazan! terkeden.buharun entalpisi [ keel/ton ]

*TUrbini terk edenbuhann entalpisi [ kcal/kg ]

. '.' .

/

*151 degistiricisinden crkan buhann enialpisi [ keel/kg ] * Sistemden cekilen ara buhann entalpisi [ kcal/kg ] *Sisternden cekilen ara buhann miktan [ kg/h)

'* Ara buhann hitere giris sicakhg: [ DC ]

* Ara buhann besleme deposuna don(j~ sicakhg: [ °C ] *BesJeme suyunun hitere giri~ slcakllgl [ DC ]

*EKO ve HiTER' ilesaglanan yakit tasarrufui *Kullamlan yakrtm tonu [ TUton ]

*BGtUn rsmcilann IS! [letirn katsayrsi [ kcal/m2.hYC ] *ls1 degistiricisinin verimi

"Sistemdeki besleme suyunun OZgUlISI'Sl I kcallkg.DC] , . *Baca gazimn ekoya giri~ srcakhgr] DC ]

*Baca gazinm ekodan vlk1~ sicakhgi [ DC ]

*DI~ srcakhk [ DC]

* Kullanilan boru uzunlugu [ m r *Kulla.'11Jan borunun dis cap: [ m ] *Kullantlan borunun ic capt [ m ]

*Is1tma suyun binaya girls sicakhgt [DC)

"Isitrna suyun lSI degistiricisine giris sicakhgt [oC ] *Isltma suyunun miktan [ kg/h]

* Kullarulan yahnm malzernesinin fiyati [TLlm3]

*I,3orudaki lSI kaybi [%]

*Borudaki lSI kaybt [ % ]

*Y~htllmayan kisnnlar icin k~Y1P katsayrsi *Borunun 151 iletim katsayrsr] W/m.DC]

NOT: EKO ve HITER zit akrshdir.

lib '= 8000 nk:= 0.85

}'b 80

hrv > 720 by := 580 hvi := 500 hvu := 640

mara := 300 Tn1 := 110 1\,111 := 95 11:= 10

[kglsaa(~_~E~-_~~i~

Yb := yb·1600000

K:= 45

md ':: 0.90

cp := 1·

TiX ::: 320

Tx '= 200 Idl~:=-8

L = 3000

Dd := 0.230

Di= 0.220 Tbinag := 92 Tig= 5

IT'2Sll:'U := 6000 Yy = 70000,000 kayip 1 ::;;; 0.20

~ ... '_ ... ,;

(" b\102 := 0.19) a = 1.3

i. :: 0.05

. *kull~nllal1y~klt;hfi)latrt~!kg] ·~;Kaz.afl1 terkeden buhi:lrubentalpisi [kC$llkg] *TUrbi~rterk~;d;~'b~hafl!ri'kritatpisi [k.ealrkg:]

..!lk::~85 .r

'}~4)

.. hv> 580

hvi 43()

\~~~T~:-:jJ~? '

*Sistemden'gekilen ara buhann rniktan I kg/h 1 m~ra :,;~ 300 ")

* Ara buhann hjtere girls sicakligi [ oCl ' '. C1~~J:~j;

"Ara buhann besleme deposuna d6nil~ sicakhg: [ °C L-:--'-~-_--'-~',"~,,_t':lll ~,~__)

. *Besleme suyunun hitere giri~ sl~~ki~~~rocr----'"' T;;Js:-- .

*EKO ile saglanan verim arusi .'_ ~~~~~~',,~.,q~,/{

*KullahJlari yakrtm tonu [TUton] Yb ;= yb::1600000~2Y L

.• ~ ._~. ~ I ,~""-~·~i·.'-~"~P"~·

K:= 45

,-

*ls·ldegi~tiricisi~deri 91kin buhann entalpisi [ kcal/kg ] "Sistemden geJ.s.ilen ara buhann entalpisi [ keal/kg ]

.' ,'0 ' ••• _._.~:; ~:~:::-,',~~~~::::::'.:::_:-:_.~:~:_,~:-:,; ,,~~_, •. ~,,"'-! ,_ ••. ,~, .~ .;,- ;"", '~'.':"~ ~ .. ~ E",.,,' ""._~., ;;, .. ,,, •• ..:., ~ •• ,. i-,',' '"".,-,.... •. ~:. ·c~

"'BOllin ISltlclj;~ln 151 iletirn katsayisi [ kcallm2.h.oC ] *Isl degistiricisinin v~rimi

"Sisterndeki .beslerne sUY!:l~un 6zg0I IS1SI [ kcallkg.oC ]

, *Baca gazinm ekoya giri~ siCakhgl [ °C ] *Baca gazinm ekodan 91k1~ sicakhgi [OC ] *Dl~ sicakhk [ OC]

*Kul1antlan born uzunlugu [ m ]

"Kullarulan borunun dl§ capr.Yalmmmalzemesinin ic capt [m] *Kullamlan borunun ir;: cap: [ m 1

rud := o.ss:

-'<-~~;:;>- .' ..... , •

cp := 1

Tix.> 35:0

*Isltmasuyun binaya giri~ sicakligt I -c ]

*Isitma suyun lSI degistiricisine girj~ sicakhgi [ °C ] "Isitrna !?llyununmiktan [ k£lh ]

...... ,.,~~ .. ",":';';C" __ .-"'. . .....

"Kullarnlan yahtirn malzernesinin fiyatt [ TL/m3 ]

"Borudakl 1.51 kaybi ( % ]

"Yahulmayan kisimlar icin kayip katsayist "Borunun lSI iletim katsayisi [ W/m.oC ]

Tx := 220 Tdl$:=-9

L:= 2000

Dd :::: 0.230 D~;.:= 0.220 Tbinag ;= 90 Tlg := '5 IlllSUYU := _§500

,_"":,, .. c' •. " ..

Yy := 80000.000

kayip := ~"20

.~~J):)

("( . ~·;=·O~97)

\.,'~~.,~;:_~:~;;;.:.:, •••. _c •. _.·>'?

NOT: EKO ve HiTER ZIt akishdrr.

I.

hi := Tt . (TI slcakllgldG;uk o!dugund;n entalpi olarak alabiliriz. )

, ...

[ t.nlcko·(h·lV - hI) l'

Tin :== + Til

. 11k ~

*Kazanda yakilan yakitmiktannm bulunusu :

Tin ::: 94.212

Bh := mb'(hlV - Tl!J)' HU·l1k /'

.~

*Santralde kullamlan yakitm yilhk maliyetinin bulunusu ( TLlYl1 ] :

Bh·Yb·tk Myakit :.= --WOO

Myakrt :::: 1.724.1012 (~1- J ~\1)

. /.---...;,

*EKO yuzeyalamnm bulunusu [ in2] :' ('t~(l~ .

l ~L1?

(TIX - Tlll) - (Tx - T1I) 'Teb h_ ~ -

L\tmeko := (_ \ Atmeko == 216.918 '\ 'I 'T \

T1X- TIll '-("'~

In I I _>-o

) _~---------

Tx - Tn

<>:

'mb)cp'(Tm - Tn )

Aeko := ..-:-'-'=-.~-----

K·L1tmeko

Aeko ::: 40.454

*HiTER yiizey alarurun bulunusu [ 1112 ] :

!::t. thi _ 1 (TVll - Tll) - (1\'111 - Tl)

tn nte '" . In(-~-:~-:l-- __ ~_l:)

6tmhitel::: 85.083

A1 -. 1 mara '(hvl1 - Tnu_.) ute := ~_ '--,-

\l,,_.I.'

K·L1tmhitel

Ahitel =41.685

\ .

"Saglanan yakit rasarrufunun.bulunusu [ kg/h ] :

(EKOSUZ ve HiTERSiz durumdaki yakit lni~lan )

Bh := m.b·(J1r:.: Tl) , Hu-nk ....

. -',

3 Bh= :2.256'10 ..

*GerekU clan yahtu~'Il1~lzemesinin kaiiphgln1nbl.1]l'lnUj~ll. DURUMPA [m ] ':

.. . ". ...•.. .' . 5

.' 01 :=(mp:-mara) ·(hV711VIJ·kaYlpIQI :::: J.232-1O

'. . -' .- ..... -. ' - .; ,,- . '. ': '. , .... .- .. '." ... " .:.,' - " _ .. - . .. -' ' ... -'. ~ - " - - : -'.: .. ',' ,. . . .... .

[ .2·0.86:)...n:,L.(Tm- TdJ~).a]

Dd. e' ~ . Ql . - Dd

61 := ---'------:----___:;:.--

61 = 0.181

2

*GerekJi olan yahnrn malzernesinin kahnligrmn bulunusu ~. DURUMDA [ m ] :

Q2 := (rub - maraj-Ihv -hvl)'kaYlp2'~ Q2 =6.16-104

[.2.0.86.i.n: .L~:m - Tdl~) .a.]

82 := Dd· e . . - Dd

2.

02 =0.649

*Ek Kalmlik [m] : o := 52 - 01

o =0.467

*Ek Yahtrrnrn maliyetinin bulunusu [ TL] :

n.L·[(Dd + 2.(1)2 -(Ddi]

VI := ----------

4 .

VI == 703.Q23

V2 := n.L·[CDd + 2'02l- (Ddi] 4

. 10

Myalitnnl := Vl'YY Myahtiml =4.921-]0

. .

Myahtimz := V2·Yy Myahtrmz =3.76-1011

My := Myahtrmz - Myalitiml

My ::::: 3.268.1011

·*HiTER;Jlkl~stcakhgtnmvcyaEKO girissrcakhgnnn bulunusu [OC] : hV111 :~TV111· \( Hit~r' e gireA~rabu~ar.I~~i~~khgIHlent~Jpi· oj ar~kalabjlirjz.)··· ....

, " '.

! mara ;(hV.H. ,- .: hvin) j .

Tn ;::: . +- TI

rnb-cp .

Tll =30A38.

*EKO cikrs sicakhgmm bulunusu [OC ] :

hi ;::: TI

( :1 srcakhgt dG~Gk oldugundan entalpi olarak alabiliriz, )

*EKO saglanan verim artismmbulunusu

(Tlll- TU)'nk ~l)eko ;= -----

.. . (hIV - TI)

.-

6. neko ::::: 0.059

•

*HiTER ile saglanan verim artrsmm bulunusu

.... (Tu - Tl)'TJk 6l)hlt :::: ---(hlV- TI)

*EKO ve HITER ile saglanan verirn artismm bulunusu

An =0,084

*EKO yiizey alanmm bulunusu [ m2) :

(TIX - Till) - (Tx - Tn )

Atmeko :::: ('. ). - Atmeko = 202.69

. TIX - T111 .

In I

. Tx - TlI .

mb-cp-t Tm - Tll) Aeko;=------------~

K·L\tmeko

Aeko :::;43.58

*HITER yiizey alammn bulunusu [ m2 ] :

. (TVll - TIl) - (TVlll - TI)

Atmhitel ;= '

In{Tvll - Tll)

\ TV1I1- TI

Atmhitel > 82.251

. mara-I hvu - T\,lII)

Ahitel ;:: _ .. ------

K ·Ll.tnlhitel

Ahitel > 44,,174 •..

~ ;~

"'-"~'"

~ ,l'

'." .

bBh·Yb

My := "My = 3.757'107

1000

",

. . "..,. ,

*Gerekli 01811 yahnm malzemesinin kalmhgmm bulunusu [ rum ] :

Q := (rob - mara,·(hv- hvrj-kayip

5 Q ::::2.Q1·10

... ~_ .. -'.".' •• -- •• \." ,. _ •• c ._.'."':-' •

Tm := (Tb1nag ~ T9W)J- (Tty:_ Tdl~)', Tm= 108.244

, In (Tbinag - Tdl~) ,

, T19 _ Tdl$

[ 2·O.86.t v ·lt ·L·(Tm - Td,~).al " .

Dd· e Q. _ Dd

3 :=' 8 :::: 0.08

2

'.!~,c' .

"Yalmmm maliyetinin bulunusu [ TL ] :

, 1t'L'[ (Dd +2,3)2 - (Dd)2]

V:=--~------------~

4

Myalmm := V' Yy , Myalnrrn= 1.252'101;°

v:::: 156.519

...

. ,

L€f9·· ~1

rt{

6~ 3D ))

0/ (.~. 011) lUf1.-Z

I 10/0')

i

_'__' .. '_-

''1 ,

(I L

:~ ..... ,- _ .. _ ...