TEMEL

TEMEL MUHASEBE
MUHASEBE
MUHASEBEYE GİRİŞ 2
TACİR, TACİRİN HAKLARI,
SINIFLANDIRILMASI, SORUMLULUKLARI
 TACİR, TACİRİN HAKLARI,
SINIFLANDIRILMASI,
SORUMLULUKLARI

• Tacir, ticaretle uğraşan kişidir. Daha geniş bir

ifadeyle tacir; bir ticari işi devamlı olarak belirli
bir düzen içerisinde yapan kişidir. T.T.K.’ nın 14.
maddesine göre, “bir ticari işletmeyi kısmen dahi
olsa kendi adına işleten kişiye ‘tacir’ denir.
• T.T.K.hükümleri, yalnız tacirler hakkında uygulanır.
Tacir sıfatına sahip olanlar, birtakım haklar ve
sorumluluklar üstlenir. Tacirin hakları ve
sorumlulukları bu nedenle önem taşır. Bunlar şöyle
sıralanabilir,
• a) Bir ticaret unvanı seçmek ve kullanmak,
• b) İflasa tabi olmak,
• c) Ticari defterleri tutmak,
• d) Ticaret siciline kaydolmak,
• e) Ticaret ve sanayi odalarına kaydolmak,
• f) Basiretli iş adamı gibi hareket etmek,
• g) Ticaret karinesi (borçların ticari olma esası),
• h) Ücret istemek,
• ı) Faiz istemek,
• i) Fatura verme zorunluluğu ve teyit mektubu,
• j) Ücret ve cezai şartın indirilmesini mahkemeden
isteyememek,
• k) Ticari örf ve adeti, tacirlere mutlak olarak uygulamak.
 TACİRİN
SINIFLANDIRILMASI
• Tacirler, Türk Ticaret kanunu ve Vergi Usul kanunu’ na
göre iki grupta incelenir.
• TTK’ ya GÖRE TACİRLER
– Gerçek Kişi Tacirler
– Ticaret Şirketleri
• Şahıs Şirketleri
– Kollektif Şirket
– Komandit Şirket
• Sermaye Şirketleri
– Limited Şirket
– Anonim Şirket
– Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket
• VUK’ a GÖRE TACİRLER
– I.Sınıf Tacirler
• II. Sınıf Tacirler
TACİRİN SORUMLULUKLARI

• Maliyeye (Vergi Dairesine) Karşı

Sorumluluklar
• Sosyal Sigortalar Kurumuna Karşı
Sorumluluklar
• Bağ-Kur’ a Karşı Sorumluluklar
• Diğer Kurum ve Kuruluşlara Karşı
Sorumluluklar
 MALİYEYE (VERGİ DAİRESİNE)
KARŞI SORUMLULUKLAR

• Bildirimlerde bulunma
• Defter tutma
• Gerekli bildirge ve beyannameleri verme
• Ödeme kaydedici cihaz kullanma
• Vergi levhası asma
• Geçici vergi ödeme
• Vergi kesintisi (stopaj) yapma
• Devamlı bilgi verme
• Beyanname tasdiki
• Muhafaza, ibraz ve diğer görevler
 a)Bildirimlerde bulunma
– Mükellef ile vergi dairesi arasındaki ilişkilerin
sağlıklı bir biçimde sürdürebilmesi, mükellefiyetle
ilgili çeşitli hususların ve bunlardaki değişikliklerin
bildirilmesine bağlıdır. Bildirimler, vergi dairelerine,
öngörülen zamanda ve yazılı olarak yapılmalıdır.
• Mükelleflerin, ilgili vergi dairesine bildirmekle
yükümlü oldukları hususlar, V.U.K.’ ta şu şekilde
belirtilmiştir:
• 1- İşe başlama,
• 2- Adres, iş ve işyeri sayısındaki değişiklikler,
• 3- İşi bırakma.
 b)Defter Tutma

• Muhasebenin temel fonksiyonu bilgi üretmektir. Bu

nedenle bilgi üretimini gerçekleştirecek kayıt
sistemine ihtiyaç duyulur. Kayıt sisteminin belirli
araçları vardır. Bu kayıt araçları, defterlerdir.
Defterler. Bilgi sağlamanın yanında vergi
uygulamalarının, vergi dairesi tarafından
denetiminde de yardımcı olur.
 c)Gerekli bildirge ve
beyannameleri verme
– Mükellefler, yasa ile getirilen yükümlülüklerini yazılı
bir şeklide bildirerek yerine getirirler. Bu bildirimler,
genel olarak matbu şekilde düzenlenmiş belgeler
kullanılarak yapılır. V.U.K., mükelleflere, beyanname
verme ve bildirimde bulunma zorunluluğu getirmiştir.
• Vergi kanunlarına göre mükellefler, vergi ile ilgili
işlemlerinde aşağıdaki beyannamelerden durumlarına
uygun olanları kullanırlar:
• 1- Muhtasar Beyanname
• 2- Katma Değer Vergisi Beyannamesi
• 3- Yıllık Gelir vergisi Beyannamesi
• 4- Kurumlar Vergisi Beyannamesi
• 5- Geçici Vergi Beyannamesi
 d)Ödeme kaydedici cihaz
kullanma
– Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme
Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti
Hakkındaki 3100 Sayılı Kanun’a göre, perakende
satış yapan mükellefler, ödeme kaydedici cihaz
kullanmak zorundadırlar. Kimlerin ödeme kaydedici
cihaz kullanacağı, kimlerin bu yükümlülükler dışında
tutulduğu, bu kanunda ve ilgili tebliğlerde
belirtilmiştir.
• Ödeme kaydedici cihaz kullanmak zorunda olan
mükellefler, satın aldıkları cihazı, alış faturasının
düzenlendiği tarihten itibaren 15 gün içinde bağlı
bulundukları vergi dairesine bir dilekçe ile
kaydettirmelidirler.
 e)Vergi levhası asma
– Maliye Bakanlığı, vergi levhasına ilişkin esasları, 142,
143 ve 272 numaralı V.U.K. Genel Tebliğleri ile
belirlemiştir. Buna göre; aşağıda belirtilen mükellefler,
usulüne uygun olarak hazırladıkları vergi levhalarını
tasdik ettirdikten sonra kolayca görülüp okunabilecek
bir yere asmak zorundadırlar. Mükellefler vergi
levhalarını, vergi dairesine veya 3568 Sayılı Kanun’ a
göre yetki almış meslek mensuplarına (SM ve SMMM)
tasdik ettirebilir.
• Vergi levhası asmak zorunda olan mükellefler;
• Gelir vergisi mükelleflerinden; ticari, zirai kazanç sahipleri,
serbest meslek erbabı, adi şirketler, kollektif şirketler ve
adi komandit şirketler.
• Kurumlar vergisi mükelleflerinden; anonim, limited ve
sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler (Kurumlar
vergisine tabi kooperatifler, vergi levhası asmak
zorundadırlar)
 f)Geçici vergi ödeme
• Devlet, cari vergilendirme döneminin gelir veya
kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere, ilgili
mükelleflerin geçici vergi ödemesini yasayla
düzenlemiştir. Gelir ve kurumlar vergisi
mükellefleri, içinde bulundukları dönemlere isabet
eden gelir ve kurumlar vergisini, dönemi takip
eden yılda beyan etmektedirler. Yine aynı şekilde,
adlarına tahakkuk eden gelir ve kurumlar vergisi
birinci taksitlerinin de beyanname verme süresi
içerisinde ödemektedirler. Bu durumda devlet,
vergi alacağını geç tahsil etmektedir. Bu gerekçe,
devletin geçici vergi uygulamasının ana nedenidir.
 g) Vergi kesintisi (stopaj)
yapma
– G.V.K’ nın 94. maddesinde, vergi kesintisine tabi tutulacak
ödemeler, kesinti yapmak zorunda olanlar ve yapılacak
kesintilerin oranları gösterilmiştir. Bu hükme göre vergi
kesintisi yapmak zorunda olan kişi veya kuruluşlar şunlardır:
• Kamu idare ve müesseseleri
• İktisadi kamu müesseseleri,
• Sair kurumlar,
• Ticaret şirketleri,
• İş ortaklıkları,
• Dernek ve vakıflar,
• Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler,
• Kooperatifler,
• Yatırım fonu yönetenler,
• Gerçek gelirlerini beyan etmek zorunda olan ticaret ve
serbest meslek erbabı,
• Zirai kazançlarını bilanço veya işletme esasına göre tespit
eden çiftçiler.
 h) Devamlı bilgi verme
– Bazı mükellef gruplarına devamlı bilgi
verme zorunluluğu getirilmiştir. Devamlı
bilgi verme zorunluluğu olan mükelleflerin
başında eczaneler gelmektedir. Eczaneler
ilaç satışında; özel muayene, poliklinik,
hastane sahibi ve buralarda çalışan
doktorlarca düzenlenen reçetelerle ilgili
formu düzenleyeceklerdir.
• Eczanelerin dışında; tapu sicil müdürlükleri,
mühendisler, mimarlar vb. ile belediyeler
(yapı ruhsatı için), ticaret borsaları,
mahkemeler ve icra iflas daireleri de
devamlı bilgi vermek zorundadırlar.
 i)Beyanname tasdiki
• Beyanname imzalatma zorunluluğu kapsamında
bulunan mükelleflerin beyannameleri, 3568
sayılı Kanun’ a göre yetki almış ve serbest
muhasebeci mali müşavir odalarının çalışanlar
listesine kayıtlı serbest muhasebeci veya
serbest muhasebeci mali müşavir tarafından
imzalanacaktır. Bu meslek mensupları,
yalnızca kanuni defterlerini tuttukları ve mali
tablolarını düzenledikleri mükelleflerin
beyannamelerini imzalayabilecektir.
 j)Muhafaza, ibraz ve diğer
görevler
V.U.K.’ a göre defter tutmak zorunda olanlar;
– Tuttukları defterlerini,
– Alış ve satış faturalarını,
– Sevk irsaliyelerini,
– Fatura yerine geçen belgelerini,
– Serbest meslek makbuzlarını,
– Ücret bordrosu ve bordro yerine geçen belgelerini,
– Taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listelerini,
– Yazdıkları ve aldıkları mektup, telgraf ve hesap özetlerini,
– Gönderilen ve gelen muhasebe evraklarını,
– Sözleşme, taahhütname mahkeme ilamları gibi hukuki belgelerini
– İhbarname,
– Vergi makbuzlarını, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim
yılından başlayarak 5 yıl süre ile saklamak zorundadır.
• Mükellefler, muhafaza ettikleri her türlü defter ve belgeleri
saklama süresi içinde yetkili makam ve memurların isteği üzerine
inceleme için arz etmek zorundadır.
 SOSYAL SİGORTALAR KURUMUNA
KARŞI SORUMLULUKLAR

• İşyerini bildirme:
• Sigortalıyı bildirme
• Primlerin ödenmesi
• İş kazaları ve hastalıklarını bildirme
• Muayene belgesi verme
• Diğer yükümlülükler
– İşyerini bildirme: İşveren, SSK kapsamına
girecek özellikte bulunan işyerini, işçi
çalıştırmaya başlayacağı tarihten önce
SSK’ ya bildirmekle yükümlüdür.
– Sigortalıyı bildirme: İşveren, çalıştıracağı
kimseleri işe başlatmadan önce, örneği
kurum tarafından hazırlanmış olan sigortalı
işe giriş bildirgesi ile bağlı bulunduğu
sigorta müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
– Primlerin ödenmesi : İşveren; bir ay
içinde çalıştırdığı sigortalıların, sigorta
prim tutarını ücretlerinden keserek
kendisine ait primleri de ekleyerek en geç
ertesi ayın sonuna kadar bağlı bulunduğu
sigorta müdürlüğüne ödemekle yükümlüdür.
 – İş kazaları ve hastalıklarını bildirme : İş
kazaları ve meslek hastalıkları sigorta primlerinin
tamamı işveren tarafından ödenir. Bu primin oranı
%1.5’ ten az, %7’ den fazla olamaz.
• İş kazaları ve meslek hastalıkları sigorta primi;
yapılan işin, iş kazası ve meslek hastalıkları
bakımından gösterdiği tehlikenin derecesine göre
belirlenir. Örneğin; bakkaliye işindeki oran ile maden
kömürü işletmeciliğinde bu oran aynı olamaz.
– Muayene belgesi verme : İşveren; iş kazası,
meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde
sigortalının sağlık tesislerine başvurabilmesi için
prim ödeme gün sayılarını gösteren ve örneği
kurumca hazırlanan muayene belgesi (vizite kağıdı)
vermekle yükümlüdür.
 – Diğer yükümlülükler : İşverenin, ayrıca
aşağıdaki sorumlulukları da yerine getirmesi
gerekir:
• a) Sigortalıyı, tedavi süresince iş yerinde çalıştırmama,
• b) İş kazasına uğrayan sigortalıya ilk yardımı yapma,
• c) İşyerinde, işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerini alma,
• d) İşyerinin tehlike sınıf ve derecesinde meydana gelen
değişiklikleri
• kuruma bildirme,
• e) İşyerini devraldığını bildirme,
• f) Aracıları bildirme,
• g) İşyerinin kapanmasını, terkini veya tasfiyesini
bildirme,
• h) Defter ve belgeleri saklama (10 yıl süre ile)
• ı) İşyeri kayıtlarını ibraz etme
 BAĞ – KUR’ A KARŞI
SORUMLULUKLAR
• Giriş bildirgesi
• Gelir basamağı seçme
• Primlerin ödenmesi
• Bağ – Kur, kendi adına bağımsız çalışanların sosyal
güvenliklerini sağlayan bir sosyal sigorta kurumu olup 2
Eylül.1971 tarihinde, 1479 sayılı Kanun’la kurulmuştur.
– Giriş bildirgesi : Zorunlu sigortalılık niteliği taşıyanlar,
sigortalı sayıldıkları tarihten itibaren en geç üç ay içinde,
giriş bildirgelerinin, doğru olarak doldurup ilgili mercilere
(vergi dairesi, meslek odaları gibi) onaylatmak
zorundadır.
– Gelir basamağı seçme : Sigortalı, Bağ-Kur Kanunu’na
göre sigortalılığın başladığı tarihte aylık gelir
basamaklarından (ilk 12 basamak) dilediğini seçer ve giriş
bildirgesi üzerinde veya dilekçesinde yazılı olarak
bildirir.
– Primlerin ödenmesi : Sigortalı, basamağına esas olan aylık
prim borcunu, ilgili ayın sonuna kadar kuruma ödemek
zorundadır. Sigortalının ödeyeceği primler ve bağlanacak
aylıların hesabında, tespit edilen basamak göstergelerinin
her yıl genel bütçe kanunu ile kabul edilen katsayı ile
çarpılması suretiyle bulunacak tutarlar esas alınır.
 DİĞER KURUM VE KURULUŞLARA
KARŞI SORUMLULUKLAR

• Belediyeye karşı sorumluluklar,

• Ticaret siciline karşı sorumluluklar,
• Meslek kuruluşlarına karşı
sorumluluklar,
• Bölge Çalışma Müdürlüğüne karşı
sorumluluklar