√ ¡IKO™

¶√À§∞¡Δ∑∞™
34
º∂μƒ√À∞ƒπ√™ 2010
™∏ª∂ƒ∞ www.vimaideon.gr ª∏¡π∞π∞ ∂∫¢√™∏ ∞¡∞∑∏Δ∏™∏™ ∫∞π ¢π∞§√°√À

30
Ã√¡π∞
ª∂Δ∞
ª∂ƒ√™ μã

ΑΦΙΕΡΩΜΑ
μHª∞I‰ÂÒÓ ΦΑΚΕΛΟΣ

T·˘ÙfiÙËÙ·
ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ
‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfiÙËÙ·˜

TO
¡∂ƒ√
™Δ∏¡
∂¶√Ã∏
Δ∏™
∫§πª∞Δπ∫∏™
∞§§∞°∏™
°ÈÒÚÁÔ˜ ∫ÏÂÊÙ¿Ú·˜
¶√§πΔπ™ªπ∫∏ ∫∞π ¶√§À¶√§πΔπ™ªπ∫∏ ™Àªμ√À§∂ÀΔπ∫∏
ªÈ· ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓ ÛËÌ›ˆÓ ıˆÚËÙÈÎÔ‡ Î·È Ú·ÎÙÈÎÔ‡ ÂӉȷʤ-
ÚÔÓÙÔ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Û˘Ì‚Ô˘Ï¢ÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÁÈ· ¿ÙÔÌ· Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÂ
ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ÌÂÈÔÓfiÙËÙ˜ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÁÈ· ¿ÙÔÌ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜.

°ÈÒÚÁÔ˜ ¡ÈÎÔÏ¿Ô˘
¢π∞¶√§πΔπ™ªπ∫∏ ¢π¢∞∫Δπ∫∏
ŒÓ·˜ ηÈÓÔ‡ÚÈÔ˜ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÙÔ̤·˜ Ù˘ ·È‰·-
ÁˆÁÈ΋˜, Ô˘ ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ·ÏÏÔ‰·-
ÒÓ Ì·ıËÙÒÓ ÛÙÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÌÈ·˜ ¯ÒÚ·˜
Î·È ÚÔÙ›ÓÂÈ Ï‡ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÈÔ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋
‰È‰·Ûηϛ· Î·È ‚Ô‹ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜.

°ÈÒÚÁÔ˜ ΔÛȿηÏÔ˜
√¢∏°√™ ∞¡Δπƒ∞Δ™π™Δπ∫∏™ ∂∫¶∞π¢∂À™∏™
ŒÓ· ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ‰Â›¯ÓÂÈ Ò˜ Ë ·ÓÙÈÚ·ÙÛÈÛÙÈ΋ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÌÔÚ› Ó· ÂÊ·Ú-
ÌÔÛÙ› Û fiÏ· Ù· ÁÓˆÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Î·È Ì ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ‰È‰·-
Ûηϛ·˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÚÔηٷÛ΢·Ṳ̂ÓÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi.

¶·ÓÙÂÏ‹˜ ∂. §¤Îη˜
Δ√ ¶∞πáπ¢π ª∂ Δ√¡ Ã√¡√
ªÈ· ıˆÚËÙÈ΋ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÈÛÌÔ‡ ˆ˜
ÌÈ·˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÔ¯‹˜, Ì ·fi„ÂȘ
Î·È ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘, ·Ó Î·È ·Ú·¤ÌÔ˘Ó ÛÙÔ
·ÚÂÏıfiÓ, ¤¯Ô˘Ó ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÓÂÔÙÂÚÈÎfi.
 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 3

¶ÂÚȯfiÌÂÓ·
Το ΒΗΜΑ ΙΔΕΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

αφιερωμα
ταυτοτητα εναντιον διαφορετικοτητασ
Εισαγωγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
∞ÓÙÒÓ˘ ÷Ù˙Ë̈˘Û‹˜
Η ηθική θεώρηση της ταυτότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
™Ù¤ÏÈÔ˜ μÈڂȉ¿Î˘
Η απόρριψη της ηθικής ταυτότητας των μεταναστών . . . . . . . . . .7
ºÈÏ‹ÌˆÓ ¶·ÈÔÓ›‰Ë˜
Το πέρασμα από την ταυτότητα στις ταυτότητες . . . . . . . . . . . . . . .8
£¿ÏÂÈ· ¢Ú·ÁÒÓ·
Κοινωνική ταυτότητα και ψυχολογία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
¡ÈÎfiÏ·˜ ÃÚËÛÙ¿Î˘
Το φύλο της ταυτότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
∂‡· ™Ù¿ÌÔ˘
Η ταυτότητα της δημοκρατίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
°ÚËÁfiÚ˘ ¶·Û¯·Ï›‰Ë˜

γιωργος μουταφησ
ο νικοσ πουλαντζασ σημερα
β΄ μεροσ
Ο Νίκος Πουλαντζάς σε νέες αναγνώσεις . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
ªÂϤÙ˘ ∏. ªÂÏÂÙfiÔ˘ÏÔ˜
Η έκθλιψη της υποκειμενικότητας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13
∫·ÙÂÚ›Ó· ∫¤Ë

Η διακυβέρνηση χωρίς ρουσφέτια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

°È¿ÓÓ˘ ¢ÚfiÛÔ˜
∞¡∞∑∏Δø¡Δ∞™ Δ∏¡ Δ∞ÀΔ√Δ∏Δ∞

H
φακελοσ ÔÏÈÙÈ΋ ‚Ô‡ÏËÛË Ù˘ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Èı·Á¤ÓÂÈ· Û ÌÂ-
το νερο στην εποχη τησ κλιματικησ αλλαγησ Ù·Ó¿ÛÙ˜ Ô˘ ÏËÚÔ‡Ó ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ˘ÚÔ‰fiÙËÛ ÔÏϤ˜ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂȘ
επιμελεια: ηλιασ κουβελασ,κιμων χατζημπιροσ Î·È ¤ÊÂÚ ÛÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ ÙÔ ıˆÚËÙÈÎfi – ·ÏÏ¿ Ì ÔÏÈÙÈΤ˜, ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Î·È ¿Ï-
Εισαγωγή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 Ϙ ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ – ı¤Ì· «ÔÈ· Â›Ó·È Î·È Ò˜ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È Ë Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘». ∏
∫›ÌˆÓ ÷Ù˙ËÌ›ÚÔ˜ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜, ·Ó Î·È ÚÔ˚fiÓ Ù˘ ÓˆÙÂÚÈ΋˜ ÂÔ¯‹˜, ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÎfiÌË ÔÏ˘-
Το νερό στην εποχή της κλιματικής αλλαγής . . . . . . . . . . . . . . . . .16
ÃÚÈÛÙ›Ó· £ÂÔ¯¿ÚË ÚÈÛÌ·ÙÈ΋ fiÛÔ Î·È ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓË, ˘ÔΛÌÂÓË Û ÔÏϤ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÌËÓ›˜.
Νερό και «πράσινη» ανάπτυξη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 ∂¯Ô˘Ì ‹‰Ë Á›ÓÂÈ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂˆÓ Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È Û ÛÙÚ‚Ϥ˜ ÂÚÌËÓ›˜
°È¿ÓÓ˘ ∞. ª˘ÏfiÔ˘ÏÔ˜ Î·È Û ηı·Ú¿ ÔÏÈÙÈΤ˜ ‹ ÎÔÌÌ·ÙÈΤ˜ ÂȉÈÒÍÂȘ. OÈ ‰ÈÂÓ¤ÍÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÚıfiÙËÙ· Ù˘
Το αρδευτικό νερό και η διαχείρισή του: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ Ù˘ Û ÔÏÈÙÂÈ·Îfi Î·È ÓÔÌÈÎfi Â›Â‰Ô ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÚˆÙÔÊ·Ó‹ ¤ÓÙ·ÛË. ΔÔ
¶ÂÚÈÎÏ‹˜ §·ÙÈÓfiÔ˘ÏÔ˜
Οι υδατικοί πόροι της Ελλάδας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 «μ‹Ì· π‰ÂÒÓ» ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ Ô ÓËÊ¿ÏÈÔ˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ı· ¤ÚÂ ӷ ıÂÌÂÏȈı› Û ÌÂÚÈΤ˜ ‚·-
ª. ∞. ªÈÌ›ÎÔ˘ ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ Ô˘ Ì·˜ ‚ÔËıÔ‡Ó Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜.
Ελλειψη,μόλυνση,ρύπανση ∏ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ¤¯ÂÈ ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ï¢ڤ˜: Ë Ì›· ‰ڿ˙ÂÙ·È ÛÙËÓ
και εμπορευματοποίηση του νερού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
∂˘ÚÈ›‰Ë˜ °. ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÂÌ›˜ ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó ̤۷ ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Î·È ÙÔÓ ¯ÒÚÔØ Î·È Ë ‰Â‡ÙÂÚË ÛÙËÓ
Το νερό στη Μεσόγειο στην εποχή της κλιματικής αλλαγής . . .21 ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ÁÈ· Ì·˜.
ªÈ¯·‹Ï ™ÎÔ‡ÏÏÔ˜ ™ÎÔfi˜ ÙÔ˘ ·ÊÈÂÚÒÌ·Ùfi˜ Ì·˜ Â›Ó·È Ó· ʈٛÛÂÈ ÙȘ ËıÈΤ˜, ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜, „˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜
Σε αναζήτηση μιας ενιαίας διαχείρισης υδάτινων πόρων . . . . . .22
Evan Vlachos Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‰ÈÂÚ¢ÓÒ-
Ρύπανση του εδάφους και του υπόγειου νερού . . . . . . . . . . . . . .23 ÓÙ·È ·˘Ù¤˜ Î·È Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ Î¿ÔȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ.
¢ËÌ‹ÙÚ˘ ¢ÂÚÌ·Ù¿˜
Μια νέα κουλτούρα για το νερό και την ανάπτυξη . . . . . . . . . . . . .24

∑
∫›ÌˆÓ ÷Ù˙ËÌ›ÚÔ˜ ԇ̠ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô ·Ú·ÙÂٷ̤Ó˘ ÎÚ›Û˘, ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ Î·È ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋˜, Ì ÔÏ-
Ï·Ϥ˜ ÂȉڿÛÂȘ Û fiϘ ÙȘ Ï¢ڤ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ Ì·˜. ™˘ÓÈÛÙÒÛ· Ù˘ ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋˜
ÎÚ›Û˘ Â›Ó·È Ë ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ™‹ÌÂÚ· Û fiÏÔÓ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi 1,5
το βημα των νεων επιστημονων
‰ÈÛ. ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó η̛· ÚfiÛ‚·ÛË Û fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi, ÂÓÒ ¿ÏÏ· 2,5 ‰ÈÛ. ¿ÙÔÌ· ‰ÂÓ
Ηρθα,είδα και αγόρασα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 ¤¯Ô˘Ó ÚfiÛ‚·ÛË Û ‰È·‰Èηۛ˜ ηı·ÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. OÈ ÂȉÈÎÔ› ÚÔÂȉÔÔÈÔ‡Ó fiÙÈ
ÃÚÈÛÙ›Ó· ªÔÓ¿ÚÔ˘, ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ¢ÂÚÌÂÙ˙fiÔ˘ÏÔ˜
Û ‰Âη¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ ›Ûˆ˜ ‰ÂÓ ı· ¤¯ÂÈ ÚfiÛ‚·ÛË Û fi-
Η ευρωπαϊκή πολιτιστική πολιτική ÛÈÌÔ ÓÂÚfi. ∏ ªÂÛfiÁÂÈÔ˜ Î·È Ë ∂ÏÏ¿‰· ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙȘ ¢¿ÏˆÙ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ı›ÁÔÓÙ·È
στον τομέα του ζωντανού θεάματος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26
¢ÈÔÓ˘Û›· Δ˙ÂÌÔÔ‡ÏÔ˘ ·fi ÙËÓ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ∏ Ú‡·ÓÛË, Ë ÌfiÏ˘ÓÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Î·È Ë Î·Î‹ ‰È·¯Â›ÚÈÛ‹ ÙÔ˘
Â›Ó·È ·fi Ù· ÌÂÁ¿Ï· Ì·˜ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·. OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Ô˘ ·ÚıÚÔÁÚ·ÊÔ‡Ó Û ·˘Ùfi ÙÔ
Αστικός σχεδιασμός και αφήγηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
∫ϤÏÈ· £ÂÚÌÔ‡, §›Ó· §È¿ÎÔ˘, πˆ¿ÓÓ· ¶fiıÔ˘ Ù‡¯Ô˜ ‰ÈÂÚ¢ÓÔ‡Ó ÔÏϤ˜ Ù˘¯¤˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÎÚ›Û˘, Ô˘ Ô͇ÓÂÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÁÂ-
Βιοπληροφορική,Συστημική Βιολογία, ÓÈÎfiÙÂÚ˘ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜. ™˘˙ËÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ ˘‰¿ÙÈÓÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Î·È ÙË
και Συνθετική Βιολογία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÙÔ˘˜ ηٿÛÙ·ÛË, ÁÈ· Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ·Ú‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡, ÁÈ· ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜
πÓÒ ∞ÁÚ·ÊÈÒÙË ·ÔηٿÛÙ·Û˘ Î·È ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ ÛÙȘ Ӥ˜ Û˘Óı‹Î˜. OÏÔÈ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ¿Ô„Ë
fiÙÈ ··ÈÙÂ›Ù·È ÌÈ· Ó¤· ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· ÁÈ· ÙÔ ÓÂÚfi, Ô˘ ı· ‚ÔËı‹ÛÂÈ Û ÌÈ· Ó¤Ô˘ Ù‡Ô˘, Ú¿-
Ελληνικές επιχειρήσεις:
Δυναμικές ικανότητες και ανταγωνιστικότητα . . . . . . . . . . . . . . . . .29 ÛÈÓË, ·Ó¿Ù˘ÍË.
∞ÈÌÈÏ›· ¶ÚˆÙfiÁÂÚÔ˘

Δ
Μαθήματα από την αρχαιότητα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 Ô «μ‹Ì· π‰ÂÒÓ» ‰›ÓÂÈ Û ·˘Ùfi ÙÔ Ù‡¯Ô˜ ¤Ó· ‚‹Ì· ÁÈ· Ó· ÂÎÊÚ·ÛÙÔ‡Ó Ó¤ÔÈ ÂÈ-
¡›ÎÔ˜ ∫. ∫˘ÚÈ·˙‹˜ ÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ú¯›˙Ô˘Ó ÙÒÚ· ÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘˜ ÛÙ· ‰›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ô˘
Au revoir σε έναν φίλο της τέχνης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 ‰È·ÎÔÓÔ‡Ó. ∂›Ó·È ÌÈ· ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· Ô˘ ı· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ì ӷ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ì ÌÂ
μ·Û›Ï˘ ª·ÚÎÂ˙›Ó˘ ÔÏÏÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜.
Γράμμα από το Βερολίνο: Είμαστε ήδη γυμνοί . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
°. °·ÏÈ·Ófi˜
∏ ™˘ÓÙ·ÎÙÈ΋ ∂ÈÙÚÔ‹

TO BHMA EΉfiÙ˘: ™Ù·‡ÚÔ˜ ¶. æ˘¯¿Ú˘ ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜: ¶·ÓÙÂÏ‹˜ π. ∫·„‹˜ ¢ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈÎfi˜ √ÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ §·ÌÚ¿ÎË ∞∂
¢ÈÔÈÎËÙÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ:
¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ §·ÌÚ¿Î˘ (1922-1957)
ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ¢. §·ÌÚ¿Î˘ (1957-2009)
I‰ÂÒÓ ª∏¡π∞π∞ ∂∫¢√™∏ ∞¡∞∑∏Δ∏™∏™ ∫∞π ¢π∞§√°√À
μ∏ª∞
™Ù·‡ÚÔ˜ ¶. æ˘¯¿Ú˘, ¶Úfi‰ÚÔ˜ Î·È ¢È¢ı‡ÓˆÓ
™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜, ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ ™Ù. æ˘¯¿Ú˘, ∂ÎÙÂÏÂÛÙÈÎfi˜
™˘ÓÙ·ÎÙÈ΋ ∂ÈÙÚÔ‹: Δ¿ÛÔ˜ °È·ÓÓ›ÙÛ˘, ∏Ï›·˜ ∫Ô‡‚ÂÏ·˜, πˆ¿ÓÓ˘ ª¿ÓÔ˜,
ª¤ÙÙ˘ Δ۷ηڤÛÙÔ˘, ª¤ÌÔ˜ ºÈÏÈ›‰Ë˜. ∞ÓÙÈÚfi‰ÚÔ˜. ª¤ÏË: ¶·ÓÙÂÏ‹˜ π. ∫·„‹˜, ΔÚ‡ÊˆÓ π.
∞Ó·ÏËÚˆÙ‹˜ ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜: ∞ÓÙ. ∫·Ú·ÎÔ‡Û˘
¢È‡ı˘ÓÛË ™‡ÓÙ·Í˘: °È¿ÓÓ˘ ¢ÚfiÛÔ˜ ∞Ú¯ÈÛ˘ÓÙ·Í›·: °È¿ÓÓ˘ ¡. ª·ÛÎfi˙Ô˜ ∫Ô˘Ù·Ï›‰Ë˜, πˆ¿ÓÓ˘ ª¿ÓÔ˜, ™Ù¤ÚÁÈÔ˜ ¡¤˙˘,
¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ™‡ÓÙ·Í˘: ™Ù. ™ÔÊÈ·Ófi˜ πˆ¿ÓÓ˘ ¶·Ú¿Û¯Ë˜, ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ¶ÂÊ¿Ó˘, μ›ÎÙˆÚ
¢π∞¡∂ª∂Δ∞π ¢øƒ∂∞¡ ª∂ Δ√ μ∏ª∞
ƒ¤ÛÙ˘, ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ΔÚÈʇÏÏ˘, ÃÚÈÛÙ›Ó· ΔÛÔ‡ÙÛÔ˘Ú·
°Ú·Ê›·: ªÈ¯·Ï·ÎÔÔ‡ÏÔ˘ 80, ∞ı‹Ó· 115 28 ∂-mail: epistoles@vimaideon.gr Internet: http://www.vimaideon.gr TËÏ. ΤÓÙÚÔ: 211-365.7000 ∫ˆ‰ÈÎfi˜ ∂§Δ∞: 2696
∞¶∞°Oƒ∂À∂Δ∞π Ë ·Ó·‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË, Ë ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹, ÔÏÈ΋, ÌÂÚÈ΋ ‹ ÂÚÈÏËÙÈ΋, Ë Î·Ù¿ ·Ú¿ÊÚ·ÛË ‹ ‰È·Û΢‹ ·fi‰ÔÛË ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ Ì ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ÙÚfiÔ, -æ˘¯¿ÚË, ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∫ÔÚ›ÙÛ·˜, Juan Luis Cebriaãn,
Ì˯·ÓÈÎfi, ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi, ʈÙÔÙ˘ÈÎfi, ˯ÔÁÚ¿ÊËÛ˘ ‹ ¿ÏÏÔÓ, ¯ˆÚ›˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÁÚ·Ù‹ ¿‰ÂÈ· ÙÔ˘ ÂΉfiÙË. ¡fiÌÔ˜ 2121/1993 Î·È Î·ÓfiÓ˜ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ¢Èη›Ô˘ Ô˘ ÈÛ¯‡Ô˘Ó ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. Jean-Marie Colombani.
4 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ

Αφιέρωμα: Ταυτότητα
Εισαγωγή, επιμέλεια: Αντώνης Χατζημωυσής

Δ∞ÀΔ√Δ∏Δ∞
∂¡∞¡Δπ√¡
¢π∞º√ƒ∂Δπ∫√Δ∏Δ∞™
ο αντωνησ χατζημωυσησ ειναι επίκουρος καθηγητής φιλοσοφίας, στο τμήμα μιθε του πανεπιστημίου αθηνών

Ù·˘ÙfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏ› ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ
∏ ÛÊÔ‰ÚÒÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛˆÓ. OÈ Û˘˙Ë-
Ù‹ÛÂȘ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ·˘ıÂÓÙÈÎfi ÓfiËÌ· ÙÔ˘ fiÚÔ˘
ÏËı·›ÓÔ˘Ó Î·È ÔÈ ‰ÈÂÓ¤ÍÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÚıfiÙËÙ· Ù˘
ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙÔ˘ Û ÔÏÈÙÂÈ·Îfi Î·È ÓÔÌÈÎfi Â›‰Ô
ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÚˆÙÔÊ·Ó‹ ¤ÓÙ·ÛË. ΔÈ Î·ıÈÛÙ¿ ÙËÓ Ù·˘-
ÙfiÙËÙ· ÛËÌ›ÔÓ ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓÔÓ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜; ∫·È Û ÙÈ ·ÎÚÈ-
‚Ò˜ ¤ÁÎÂÈÙ·È Ë ËıÈ΋ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·;
Oˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ·ÚÎÂÙ¿ ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ÙÚ¤¯Ô˘Û·˜ ÂȉËÛÂÔ-
ÁÚ·Ê›·˜, Ë ‰˘ÛÎÔÏ›· ‡ÚÂÛ˘ ÈηÓÔÔÈËÙÈÎÒÓ ··ÓÙ‹ÛÂˆÓ ÛÙ·
ÂÚˆÙ‹Ì·Ù¿ Ì·˜ ÔÊ›ÏÂÙ·È, ÂÓ Ì¤ÚÂÈ, ÛÙËÓ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ΋ Û‡Á¯˘ÛË
Î·È ÙȘ Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈΤ˜ ·ÎÚÔ‚·Û›Â˜ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó Ô˘Î ÔÏ›-
ÁÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ηْ Â¿ÁÁÂÏÌ· ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ‹ ÙÔ˘ ¿Ï-
ÏÔ˘ «·ÛÈÊ·ÓÔ‡˜» ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ‡ ‹ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜.
∏ ·Ó¿Ï˘ÛË ÂÓfi˜ ÂÚ›ÏÔÎÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ˆÊÂÏËı› ·fi
ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ ÏfiÁˆÓ Ô˘ ÙÔ Î·ıÈÛÙÔ‡Ó ÂÚ›ÏÔÎÔ. ™ÙËÓ Â-
Ú›ÙˆÛË Ô˘ Ì·˜ ··Û¯ÔÏ›, Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ÏfiÁÔÈ Ù˘ ÂÚÈÏÔ-
ÎfiÙËÙ·˜ ËÁ¿˙Ô˘Ó ·fi ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜.
ΔÈ ÂÓÓÔԇ̠fiÙ·Ó ÌÈÏ¿Ì ÁÈ· ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÂÓfi˜ fiÓÙÔ˜; ∫·Ù’
·Ú¯¿˜ ÌÔÚ› Ó· ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ È‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘
ηıÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ ÂοÛÙÔÙ ÔÓ ›‰ÈÔ ÛÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. ªÈ· ıÂ-
ÒÚËÛË Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜, ÏfiÁÔ˘ ¯¿ÚÈÓ, ı· ·Ó·ÊÂÚfi-
Ù·Ó Û „˘¯ÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ, ۈ̷ÙÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Î·È ‰È·-
ÚÔÛˆÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Ô˘ ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ ¤ÊÂÚ ÛÙÔÓ ·ÚÂÏıfiÓÙ· ηÈ
Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ʤÚÂÈ ÛÙÔÓ ·ÚfiÓÙ· ¯ÚfiÓÔ, Î·È ÛÙȘ Ôԛ˜ ÔÊ›ÏÂ-
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Ù·È Ë ÂÙÂÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ˆ˜ ÚÔ˜ ¿ÏÏ· ¿ÙÔÌ· Î·È Ë Ù·˘ÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ̘
ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ.
∫·Ù¿ ‰Â‡ÙÂÚÔÓ, ÌÔÚ› Ó· ·Ó·ÚˆÙÈfiÌ·ÛÙ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ Â›Ó·È ¤Ó·
ÔÓ, ¤Ú·Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ¯ÚÔÓÈÎÒÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÒÓ. ™˘¯Ó¿ ÂÎ-
ÊÚ¿˙Ô˘Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÔÚ›· fiÙ·Ó ÛÎÂÙfiÌ·ÛÙ ÔÈ· Â›Ó·È Ë Ô˘Û›·
ÂÓfi˜ Ú¿ÁÌ·ÙÔ˜, ÙÈ fiÓÙˆ˜ Â›Ó·È Î¿ÙÈ, ÔÈÔ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈο Â›Ó·È Ô
¤Ó·˜, ‹ Ô ¿ÏÏÔ˜ – ‹ ÂÌ›˜ ÔÈ ›‰ÈÔÈ.
ªÈ· ÙÚ›ÙË ‰È¿ÛÙ·ÛË, Ô˘ Ù¤ÌÓÂÈ ÙËÓ ·Ú·¿Óˆ ‰È¿ÎÚÈÛË, ·ÊÔ-
Ú¿ ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ÂÎʤÚÔ˘Ì ÁÈ· ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ·: ¿ÏÏÔ-
ÙÂ Ô ÏfiÁÔ˜ ÛÙԯ‡ÂÈ ÛÙÔ Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ ÙÔ Ò˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ó· Û˘-
ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È ¤Ó· ÔÓ, ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ηٿ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ·ÎÚÈ‚‹
ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘. ∞ÏÏÔÙÂ, Ë ıÂÒÚËÛ‹ Ì·˜ Â›Ó·È ·ÍÈÔÏÔÁÈ΋, ÛÎÔ-
‡ÔÓÙ·˜ Û ¤Ó· ȉÂ҉˜ Ë Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ı¤ÙÂÈ ÎÚÈÙ‹-
ÚÈ· ·fi‰ÔÛ˘ Ù˘ Â›Ì·¯Ë˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜.
∏ ٤ٷÚÙË ‚·ÛÈ΋ Û˘ÓÈÛÙÒÛ·, Ë ÔÔ›· ‰È·ÙÚ¤¯ÂÈ ÙȘ ÚÔËÁÔ‡-
ÌÂÓ˜, ηٷÁÚ¿ÊÂÈ Ù· ÔÈΛϷ ÛËÌ›· ÂÎΛÓËÛ˘ Î·È ÚÔÔÚÈÛÌÔ‡
ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ÂÚ› Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜. ¶ÔÈÔ˜ ·Ô‰›‰ÂÈ Ù·˘ÙfiÙËÙ· Û ÔÈÔÓ
Î·È (οÙÈ Ô˘ Û˘¯Ó¿ ·Ú·‚ϤÂÙ·È ÛÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ) ·Ô-
‚ϤÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÔÈÔ˘ ·ÎÚÔ·ÙËÚ›Ô˘;
™ÎÔfi˜ ÙÔ˘ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡ ·ÊÈÂÚÒÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È Ó· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ Î¿ÔÈ-
Ô˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘
Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÛÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ÔÏÈÙÈ΋ Û˘Á΢ڛ·, Ó· ʈٛÛÂÈ ÙȘ ËıÈ-
Τ˜, ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜, „˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘
˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ ÂÚ¢ÓËÙÈο ÂÓËÌÂڈ̤Ó˜ ÚÔÙ¿-
γιωργος μουταφησ
ÛÂȘ ÁÈ· ÙË ÛˆÛÙ‹ ÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ. ●
6 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
αφιερωματαυτοτητα
Στέλιος Βιρβιδάκης καθηγητής του πανεπιστημίου αθηνών
Η ηθική θεώρηση της ταυτότητας
£ÂÌÂÏÈÒ‰ÂȘ ·Ú¯¤˜ ‰Èη›Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ˘ÂÚÈÛ¯‡Ô˘Ó οı ÂıÓÈ΋˜ ‹ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÌÈÛ·ÏÏÔ‰ÔÍ›·˜
ËıÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ·Û¯ÔÏ›-
∏ Ù·È Ì ÙÔ˘˜ ηÓÔÓÈÛÙÈÎÔ‡˜
ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ Ì·˜ ˘·ÁÔ-
ÚÂ‡Ô˘Ó ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· Ú¿-
ÍÔ˘Ì ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜
ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂ-
Ú· Ò˜ Ú¤ÂÈ Ó· ˙Ô‡ÌÂ. OÈ ÏfiÁÔÈ ·˘ÙÔ›
·Ú¤¯Ô˘Ó ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÁÈ· ÙËÓ ÔÚı‹ ·ÓÙÈÌÂ-
ÙÒÈÛË ÙˆÓ Û˘Ó·ÓıÚÒˆÓ Ì·˜ ·ÏÏ¿ ηÈ
ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ Ì·˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡. ∫·È οı ÚÔ-
Û¿ıÂÈ· ËıÈ΋˜ Ú‡ıÌÈÛ˘ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈ-
ÊÔÚ¿˜ Ì·˜ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË
ÙÔ˘ ηٿÏÏËÏÔ˘ ÙÚfiÔ˘ ηٷÓfiËÛ˘ ηÈ
‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ Ù·˘ÙÔÙ‹ÙˆÓ Ì·˜ ˆ˜ ‰ÚÒ-
ÓÙˆÓ ˘ÔÎÂÈ̤ӈÓ.
¶Ú¤ÂÈ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘Ì Ì ÙËÓ ·Ú·-
Ù‹ÚËÛË fiÙÈ Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÂÓfi˜
‰ÚÒÓÙÔ˜ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Â›Ó·È Û‡ÓıÂÙË Î·È
Κατασυκοφαντούνται εκείνες και εκείνοι
που εισηγούνται την κριτική αντιμετώπιση
των ιστορικών αφηγήσεων μέσα από τις οποίες
έχει σε μεγάλο βαθμό διαμορφωθεί η δική μας,
όπως και κάθε εθνική ταυτότητα
‰˘Ó·ÌÈ΋. ¶¤Ú· ·fi ÙË ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë Ù˘
ÎÂÓÙÚÈ΋ ˘Ê‹ Ô˘ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ÂÓ Ì¤ÚÂÈ
Î·È ·fi Ê˘ÛÈΤ˜, ‚ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È „˘¯ÔÏÔ-
ÁÈΤ˜ Úԉȷı¤ÛÂȘ, Ë Ù·˘ÙfiÙËÙ· Û˘-
ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È ·fi ÙȘ ÂȉڿÛÂȘ ÙÔ˘ ÔÈÎÔ-
ÁÂÓÂÈ·ÎÔ‡ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜,
Ì ΢ڛ·Ú¯Ë ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘ ·È‰Â›·˜
fiÏˆÓ ÙˆÓ ‚·ıÌ›‰ˆÓ, Î·È ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È
ηٿ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÙÚfiÔ ·fi ÙËÓ ÚÔÛˆ-
È΋ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ οı ·ÙfiÌÔ˘, Ë ÔÔ›·
‰È·ÛÒ˙ÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙȘ ÌӋ̘ ÙÔ˘ ˆ˜
ÙË ÁÂÚÔÓÙÈ΋ ËÏÈΛ·. ΔÔ «ÔÈÔ˜ ›ӷȻ η-
Ó›˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÓÔËı› ˆ˜ Û˘Ó¿ÚÙËÛË ÔÈ-
Î›ÏˆÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó
·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈο Î·È ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈο ÛÙÔȯ›·,
·ÙÔÌÈΤ˜ ηٷ‚ÔϤ˜ Î·È ‰È·‰Èηۛ˜ ¤ÓÙ·-
͢ Û ¢ڇÙÂÚ˜ Î·È ÛÙÂÓfiÙÂÚ˜ ÔÌ¿‰Â˜.
°È’ ·˘Ùfi Î·È ›Ûˆ˜ Â›Ó·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ó· ÌÈ-
Ï¿Ì ÁÈ· ÔÏÏ·Ï‹ ‹ ÔχÏ¢ÚË Ù·˘Ùfi-
ÙËÙ·, ‹ Î·È ÁÈ· ÔÏϤ˜, ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ÂÚÈÛ-
ÛfiÙÂÚÔ ÛÙ·ıÂÚ¤˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ˜ Ô˘ Û˘Ó·-
·ÚÙ›˙Ô˘Ó ÙÔ ÂÁÒ Ì·˜.
∂ÊfiÛÔÓ ‰Â¯Ùԇ̠fiÙÈ ÌÔÚԇ̠ηْ
·Ú¯‹Ó Ó· ˘ÈÔıÂÙԇ̠ÌÈ· ÛÎÔÈ¿ ÔÚıÔ-
ÏÔÁÈÎÔ‡, ·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÙÈÎÔ‡ ÂϤÁ¯Ô˘ ·¤-
Ó·ÓÙÈ ÛÙȘ ȉÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙËÓ
ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ¿ Ì·˜, Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ·ÔÙÂ-
Ï› ηı‹ÎÔÓ Ì·˜ Ó· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ì ÙËÓ ËıÈ-
΋ ÙÔ˘˜ ÔÈfiÙËÙ·. ∞ÛÊ·ÏÒ˜, ‰ÂÓ Â›Ì·ÛÙÂ
Û ı¤ÛË Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ì Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ
fiϘ ÙȘ ‚ÈÔÏÔÁÈΤ˜, „˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜, ÎÔÈÓˆ-
ÓÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ Ù˘
Ù·˘ÙfiÙËÙ¿˜ Ì·˜, fiˆ˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ·Ô-
Ê·Û›ÛÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔ ÔÈ· ı· Â›Ó·È Ë ıÚË-
Û΢ÙÈ΋ Ì·˜ ›ÛÙË, Ë Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ Ì·˜
ȉÈfiÙËÙ·, ‹ Ë ÔÏÈÙÈ΋ ¤ÓÙ·ÍË Û οÔÈÔ
ÎfiÌÌ·, Ô˘ ÙÂÏÈο ›Ûˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ȉȷ›ÙÂÚË
‚·Ú‡ÙËÙ· ÁÈ· ÙÔÓ fiÏÔ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi
ÙÔ˘ ‚›Ô˘ Ì·˜. £· ‹Ù·Ó ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· Û˘Ì-
ʈӋÛÔ˘Ì Ì ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë ·fiÏ˘Ù˘
ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Ù˘ ‚Ô‡ÏËÛ˘ ÙËÓ ÔÔ›· ÂÈ-
ηÏÂ›Ù·È Ô ™·ÚÙÚ, fiÙ·Ó ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ
·fi ÂÌ¿˜ ÙÂÏÈο ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ÙÔ ·Ó ı· ·Ó·-
ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ·ÎfiÌË Î·È ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Ô˘
Ì·˜ Á¤ÓÓËÛ·Ó. ∫·È ÌÔÚ› Ó· ÛÊ¿ÏÏÔ˘Ó
ÔÈ ıˆÚËÙÈÎÔ› Ô˘ ·Ó¿ÁÔ˘Ó ·ÎfiÌË Î·È ÙËÓ
ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-
ÛÙÈÎÒÓ, fiˆ˜ ÂΛӷ Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· η-
ıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ Ê‡ÏÔ, ÛÙËÓ ·Á›ˆÛË ÎÔÈÓˆ-
ÓÈÎÒÓ ÚfiψÓ. øÛÙfiÛÔ, ÙÔ ·›ÙËÌ· Ù˘ ¤Ï-
ÏÔÁ˘ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÎÏËÚÔÓÔ-
Ì‹ÛÂÈ ·fi ÙË ÓˆÙÂÚÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋
·Ú¿‰ÔÛË ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÙË Û˘ÓÂȉËÙ‹, ÎÚÈÙÈ-
΋ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Î·È ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰È·ÛÙ¿-
ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ì·˜ Ô˘ Ì·˜ ÂÌÊ·Ó›˙Ô-
ÓÙ·È ˆ˜ ‰Â‰Ô̤Ó˜, Ê˘ÛÈΤ˜ Î·È ·˘ÙÔ-
ÓfiËÙ˜, ·ÎfiÌË Î·È ·Ó ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û ÌÂ-
Á¿ÏÔ ‚·ıÌfi ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ηٷÛ΢¤˜ ‹
Ê·ÓÙ·ÛȷΤ˜ ÚÔ‚ÔϤ˜.
∂›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜ ˆ˜ ÔÚÈṲ̂ӷ ÛÙÔȯ›·
Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÔÎÙËı› ·fi ÌÈÎÚ‹ ËÏÈΛ·
·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÔÚÁ·ÓÈο Û˘Ó‰Â‰Â-
̤ӷ Ì οÔÈÔ ‚·ı‡ÙÂÚÔ ˘Ú‹Ó· Ù˘
‡·ÚÍ‹˜ Ì·˜. ∫·È Ë Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜
ÊfiÚÙÈÛË Î·ıÈÛÙ¿ Ôχ ‰‡ÛÎÔÏË Î¿ıÂ
·fiÂÈÚ· Ó· Ù· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ì ·fi ·fi-
ÛÙ·ÛË, ̤۷ ·fi ÙËÓ „‡¯Ú·ÈÌË, ·ÌÂÚfi-
ÏËÙË ÔÙÈ΋ Ô˘ ··ÈÙ› οı ·ÓÙÈÎÂÈ-
ÌÂÓÈ΋ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·ÏÏ¿ Î·È ËıÈ΋ ıÂ-
ÒÚËÛË. ∞˘Ù¿ ‰ÂÓ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÌfiÓÔ
ηı·Ú¿ ÚÔÛˆÈο Ì·˜ ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· Ô˘
ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙË ÛˆÌ·ÙÈ΋ Ì·˜ ȉÈÔ-
Û˘ÛÙ·Û›· ‹ ÙËÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ Ì·˜ ÈÛÙÔ-
Ú›·. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ·Ó‹ÎÔ˘Ì Û ¤Ó·
¤ıÓÔ˜, ‹ Î·È ÙÔ fiÙÈ ·ÔÙÂÏԇ̠̤ÏË ÌÈ·˜
ÔÌÔÈÔÁÂÓÔ‡˜ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜,
ÌÂÙ¤¯ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Û˘Ï-
ÏÔÁÈΤ˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ˜, Û˘¯Ó¿ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÔÙȉ‹ÔÙ ¿ÏÏÔ ÛÙË ÓÔË-
Ì·ÙÔ‰fiÙËÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜ Ì·˜. ∂ÙÛÈ, Ë ÂıÓÈ-
΋ Î·È Ë ıÚËÛ΢ÙÈ΋ Ì·˜ Û˘Ó›‰ËÛË
ÌÔÚ› Ó· ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÛÙÔÓ ·˘ÙÔÚÔÛ-
‰ÈÔÚÈÛÌfi Ì·˜. ∏ ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘˜ Û˘ÓÂ¿-
ÁÂÙ·È Î·È ÙËÓ ¤ÌÚ·ÎÙË ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË ÛÂ
ȉÂÒ‰Ë Î·È Î·ı‹ÎÔÓÙ· Ô˘ Ú˘ıÌ›˙Ô˘Ó ÙȘ
Ú·ÎÙÈΤ˜ Ì·˜ ÂÈÏÔÁ¤˜. Δ›ıÂÙ·È fï˜
·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÔÈ· ı· ›ӷÈ
Ë ÛÙ¿ÛË Ì·˜ fiÙ·Ó ÚÔ·ÙÂÈ ÛÔ‚·Ú‹ Û‡-
ÁÎÚÔ˘ÛË Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ȉÂÒ‰Ë Î·È Î·-
ı‹ÎÔÓÙ· Ô˘ ÂÈÙ¿ÛÛÔ˘Ó ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜
ÔÚ›˜ ‰Ú¿Û˘. ΔÔ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ Â›Ó·È Ó·
ηٷϿ‚Ô˘Ì fiÙÈ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂȘ ·Ú¯¤˜ ‰È-
η›Ô˘ Î·È ·ÈÛı‹Ì·Ù· Û˘Ì¿ıÂÈ·˜ Î·È ·Ó-
ıÚˆÈ¿˜ ÌÔÚÔ‡Ó Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ˘ÂÚÈ-
Û¯‡Ô˘Ó Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ·˜ ηÈ
ÔÔÈ·Û‰‹ÔÙ ÌÈÛ·ÏÏfi‰Ô͢ ıÚËÛ΢-
ÙÈ΋˜ ›ÛÙ˘.
O ·ÌÂÚÈηÓfi˜ ‰Èψ̿Ù˘ Ô˘ ·Ú·È-
ÙÂ›Ù·È Û ¤Ó‰ÂÈÍË ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›·˜ ÁÈ· ÙËÓ Ô-
ÏÈÙÈ΋ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ πÚ¿Î, ÔÈ ÈÛÚ·Ë-
ÏÈÓÔ› ·ÓÙÈÚÚËۛ˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ
·ÚÓÔ‡ÓÙ·È Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó Û ¤Ó·Ó ¿‰È-
ÎÔ fiÏÂÌÔ, Ô ÙÔ‡ÚÎÔ˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ô˘ ‰ÂÓ
‰ÈÛÙ¿˙ÂÈ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙȘ ¢ı‡Ó˜ ÁÈ·
ÙË ÛÊ·Á‹ ÙˆÓ ∞ÚÌÂÓ›ˆÓ Ì ΛӉ˘ÓÔ Ó· η-
Ù·‰ÈηÛÙ› ÁÈ· ÚÔÛ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÎÈÛÌÔ‡,
Ô ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˜ ÈÂڈ̤ÓÔ˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÓÙÈ-
ÛÙ¤ÎÂÙ·È Û ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ÂÚÌËÓ›· Ù˘
·Ú¿‰ÔÛ‹˜ ÙÔ˘ ı· Â¤‚·ÏÏ ÙËÓ ¿ÚÓËÛË
ÈÛfiÙÈÌˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ Û ·Ï-
ÏfiıÚËÛÎÔ˘˜ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÚfiÙ˘· Û˘ÌÂ-
ÚÈÊÔÚ¿˜. °È’ ·˘ÙÔ‡˜ Ë ËıÈ΋ ¢·ÈÛıËÛ›·
¤¯ÂÈ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ·¤Ó·ÓÙÈ Û ÔÔÈ·-
‰‹ÔÙ ¯Ú¤Ô˜ ·ÔÚÚ¤ÂÈ ·fi ÙËÓ ÂıÓÈ΋ ‹
ÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·.
°È· Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡ÌÂ Î·È ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜,
‰ÂÓ Â›Ó·È Ï›Á· Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·ÓÙÈ·-
Ú¿ıÂÛ˘ ÌÂٷ͇ Ù˘ ¤ÌÊ·Û˘ Û ÙÔÈΤ˜,
ȉȷ›ÙÂÚ˜ ·Í›Â˜ Ô˘ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÏ-
ÏËÓÔÚıfi‰ÔÍË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ Ì·˜ Ù·˘ÙfiÙË-
Ù· Î·È Ù˘ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈ΋˜ Ì·˜ ·ÓÙ›Ï˄˘,
ˆ˜ ÔÏÈÙÒÓ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÁÈ· ηıÔÏÈΤ˜
˘Ô¯ÚÂÒÛÂȘ Î·È ·Ó·ÓıÚÒÈÓ· ‰ÈηÈÒ-
Ì·Ù·. ¶ÔÏÏÔ› ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ÔÈ ÙÔÈ-
Τ˜ ·˘Ù¤˜ ·Í›Â˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ‚·ıÈ¿ ÚÈ-
˙ˆÌ¤Ó· ÛÙÚÒÌ·Ù· Ù˘ ·˘ÙÔÛ˘ÓÂȉËÛ›·˜
Ì·˜ ˆ˜ ˘ÔÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÛΤ„˘ Î·È Ú¿Í˘.
™˘¯Ó¿, ‰ÂÓ ‰ÈÛÙ¿˙Ô˘Ó Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ·
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
«ÏÂÎÙ¿Ó˜» Í¤ÓˆÓ Î¤ÓÙÚˆÓ Ô˘ ·Ô-
ÛÎÔÔ‡Ó ÛÙËÓ ˘ÔÓfiÌ¢ÛË ‹ Î·È Ï‹ÚË
·Ô‰fiÌËÛË Ù˘ ÂıÓÔÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Ì·˜
Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜, Ì ηٷÛÙÚÔÊÈ΋ Û˘Ó¤ÂÈ·
ÙËÓ ·ÔÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛË Ù˘ ›‰È·˜ Ì·˜ Ù˘
ÔÓÙÔÏÔÁÈ΋˜ ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ·˜ Î·È ÈηÓfiÙË-
Ù·˜ ‰Ú¿Û˘. ∫·Ù·Û˘ÎÔÊ·ÓÙÔ‡ÓÙ·È ÂΛ-
Ó˜ Î·È ÂΛÓÔÈ Ô˘ ÂÈÛËÁÔ‡ÓÙ·È ÙËÓ ÎÚÈ-
ÙÈ΋ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ·ÊË-
Á‹ÛÂˆÓ Ì¤Û· ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ¤¯ÂÈ Û ÌÂ-
Á¿ÏÔ ‚·ıÌfi ‰È·ÌÔÚʈı› Ë ‰È΋ Ì·˜,
fiˆ˜ Î·È Î¿ı ÂıÓÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ·. ∂ΉË-
ÏÒÓÔÓÙ·È ÊÔ‚Èο Û‡Ó‰ÚÔÌ· ·Ó·ÛÊ¿ÏÂÈ-
·˜ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ·›ÛıËÛË Î¿ÔÈ·˜
ÛÔ‚·Ú‹˜ ·ÂÈÏ‹˜ ·fi ÙÔ˘˜ «¿ÏÏÔ˘˜», ›-
Ù ·˘ÙÔ› Â›Ó·È ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔÈ ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈ-
ÎÔ› ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ› ¯ıÚÔ› ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜, ›-
Ù ÂÓÂÚÁÔ‡ÌÂÓ· ÌÈ·˜ ˘ÂÚ‰‡Ó·Ì˘ Ô˘
·ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È ÙËÓ ˘ԉԇψۋ Ì·˜ ̤۷
Û ÌÈ· ·ÁÎÔÛÌÈÔÔÈË̤ÓË ÎÔÈÓfiÙËÙ·
ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓˆÓ ÎÚ·ÙÒÓ. ∏ ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓË
¿Ì˘Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ·Ó·Áη›· ·ÓÙ›-
‰Ú·ÛË ·˘ÙÔÛ˘ÓÙ‹ÚËÛ˘.
øÛÙfiÛÔ, Âȉ›ˆÍ‹ Ì·˜ ı· ¤ÚÂ ӷ ›-
Ó·È Ë Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË Î·Ù¿ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÂÓfi˜
ηÏÒ˜ ÂÓÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˘ ·ÙÚȈÙÈÛÌÔ‡ ηÈ
ÎÔÛÌÔÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ù˘ ȉȷ›ÙÂÚ˘ ›ÛÙ˘
Ì·˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÛÌÔ‡. ∞ÏψÛÙÂ, Ë
ÔÚı‹ ηٷÓfiËÛË Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ‰È-
‰·Ûηϛ·˜, ÛÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ÔÔ›·˜ ÔÚÈ-
Ṳ̂ÓÔÈ ˘ÂÚ·Û›˙ÔÓÙ·È ·˘Ùfi Ô˘ ÚÔ-
‚¿ÏÏÔ˘Ó ˆ˜ ÎÈÓ‰˘ÓÂ‡Ô˘Û· ȉÈÔÚÔÛˆ›·
ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡, ‰Â›¯ÓÂÈ ˆ˜ Ë Â-
Úȯ·Ú¿ÎˆÛË ÛÙ· «fiÛÈ· Î·È Ù· ÈÂÚ¿ Ù˘
Ê˘Ï‹˜» ÚÔ‰›‰ÂÈ ÙÔ ·ÏËıÈÓfi Ó‡̷ Ù˘
¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Î·È Û˘ÓÈÛÙ¿ ·›-
ÚÂÛË. ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË, Ë ËıÈ΋ ıÂÒ-
ÚËÛË Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ¿˜ Ì·˜ Ì·˜ ˘Ô¯ÚÂÒ-
ÓÂÈ Ó· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ˆ˜ «·ÓÔÈÎÙ‹»
ÛÙË ‰È·ÊÔÚ¿ Î·È ˆ˜ ˘ÔΛÌÂÓË ÛÙËÓ ÎÚÈ-
ÙÈ΋ ηÓÔÓÈÛÙÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜,
·ÎÚÈ‚Ô‰ÈΛ·˜ Î·È ÈÛfiÙËÙ·˜ ηıÔÏÈ΋˜ ÂÌ-
‚¤ÏÂÈ·˜. ∂·Ú΋ ÛÙ‹ÚÈÍË Û ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·Ú-
¯¤˜ Î·È ÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ ËıÈΤ˜ ·Í›Â˜ ·Ú¤¯ÂÈ
Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· Ù˘ ÓÂ-
ˆÙÂÚÈ΋˜ ÛΤ„˘. ∏ ÂÎ·›‰Â˘Û‹ Ì·˜
ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ÙȘ ·Ó·‰Â›ÍÂÈ Î·ÏÏÈÂÚÁÒÓÙ·˜
ÔÏÈÙÈΤ˜ ·ÚÂÙ¤˜ ÔÈ Ôԛ˜ ‰È·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó
ÙËÓ ·fiÚÚÈ„Ë ÔÔÈ·Û‰‹ÔÙ ԢÛÈÔÎÚ·-
ÙÈ΋˜ ‹ ÙÂÏÂÔÏÔÁÈ΋˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ Ù˘
ÂıÓÈ΋˜ Ì·˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ Ô˘ ı· ÂÓ¤ÓÂÂ
ÔÈÔÓ› Ú·ÙÛÈÛÙÈο ·ÈÛı‹Ì·Ù· ˘ÂÚÔ¯‹˜.
ªÔÚԇ̠ӷ ›̷ÛÙ Ú·ÁÌ·ÙÈο Â-
Ú‹Ê·ÓÔÈ ÁÈ· ÌÈ· Ù·˘ÙfiÙËÙ· Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂-
ÓË Ì ÙËÓ ÚÔۋψÛË Û ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈΤ˜
·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÁÓ‹ÛÈÔ˘ Û‚·ÛÌÔ‡ Ù˘ ÂÙÂ-
ÚfiÙËÙ·˜, ̤۷ Û ¤Ó· ÂÍÂÏÈÛÛfiÌÂÓÔ Ô-
Ï˘ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ●
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Φιλήμων Παιονίδης επίκουρος καθηγητής ηθικής και πολιτικής φιλοσοφίας στο απθ
Η απόρριψη της ηθικής ταυτότητας
των μεταναστών
∏ ··Í›ˆÛË ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ÚÔÏÂÈ·›ÓÂÈ ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÁÈ· ··Ú¿‰ÂÎÙ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜
EÌ·ı· ˆ˜ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÈηÈÔ‡Ù·È Ó· ÎÔÈ-
Ù¿ ÙÔÓ ¿ÏÏÔÓ ·Ê’ ˘„ËÏÔ‡ ÌfiÓÔ fiÙ·Ó Ú¤-
ÂÈ Ó· ÙÔÓ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· ÛËΈı›.
°Î·ÌÚÈ¤Ï °Î·ÚÛ›· ª¿ÚΘ
20fi˜ ·ÈÒÓ·˜ ÛËÌ·‰Â‡ÙËÎÂ
√ ·fi ÌÈ· ̷ο‚ÚÈ· ÛÂÈÚ¿ Û˘-
ÛÙËÌ·ÙÈο ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ ıË-
ÚȈ‰ÈÒÓ Ô˘ ›¯·Ó ÛÙfi¯Ô
ÙÔ˘˜ ·Ó˘ÂÚ¿ÛÈÛÙ˜ ÏË-
ı˘ÛÌȷΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜. OÈ ·ÎÚfi-
ÙËÙ˜ ·˘Ù¤˜, Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÂÏ·Ó¿ ÛË-
Ì›· ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ ηÈ
·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ËÁ‹ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ο-
ı ËıÈο ¢·ÈÛıËÙÔÔÈË̤ÓÔ ¿ÓıÚˆÔ,
‰ÂÓ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ÂÓÙfi˜ ÂÓfi˜ ȉÂÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÎÂ-
ÓÔ‡. ™ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛˆÓ
ÚÔËÁ‹ıËΠÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ ÛÙ·‰È·Î‹˜
·fiÚÚȄ˘ Ù˘ ËıÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ı˘-
Ì¿ÙˆÓ. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ù· ̤ÏË ÙˆÓ ÔÌ¿-
‰ˆÓ ·˘ÙÒÓ ‚›ˆÛ·Ó ÌÈ· ÛÙ·‰È·Î‹ ‰È·‰Èη-
Û›· ··Í›ˆÛ‹˜ ÙÔ˘˜, Û˘¯Ó‹ ηٿÏËÍË Ù˘
ÔÔ›·˜ ‹Ù·Ó Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó ·fi ÌÈ· ¿ÏÏË
ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚË ÔÌ¿‰· – Ô˘ Ù· ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÛÂ
– fiÙÈ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ËıÈÎÔ‡ ÂÓ-
‰È·Ê¤ÚÔÓÙÔ˜. ¶Ôχ Û˘¯Ó¿ Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ Ïfi-
ÁÔ˜ Ô˘ ˘¤ÛÙËÛ·Ó ·˘Ù‹ ÙË ‰ÔÎÈÌ·Û›·
˘‹ÚÍÂ Ë ·Ï‹ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ Û ÌÈ· Û˘Ï-
ÏÔÁÈÎfiÙËÙ· (Ê˘Ï‹, ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÔÌ¿‰·,
¤ıÓÔ˜ Î.Ô.Î.), ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ı‡Ù˜ ‹ ÔÈ
ȉÂÔÏÔÁÈÎÔ› ηıÔ‰ËÁËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ›¯·Ó ·Ô-
Ê·Óı› fiÙÈ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Û ·ÂÈÏ‹ ÁÈ· ÙȘ
·Í›Â˜ Î·È Ù· Û˘ÌʤÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘˜. ∏ ·ÓÙÈÛË-
ÌÈÙÈ΋ ÚÔ·Á¿Ó‰· Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËΠÙÔ˘
OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ›Ûˆ˜ ÙÔ ¯·Ú·-
ÎÙËÚÈÛÙÈÎfiÙÂÚÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·ÏÏ¿ ·Úfi-
ÌÔȘ, ÙËÚÔ˘Ì¤ÓˆÓ ÙˆÓ ·Ó·ÏÔÁÈÒÓ, ‰È·‰È-
ηۛ˜ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ıËÎ·Ó Î·È ·ÏÏÔ‡, fiˆ˜
ÛÙËÓ ÚÒËÓ °ÈÔ˘ÁÎÔÛÏ·‚›· Î·È ÛÙË ƒÔ˘¿-
ÓÙ·.
∏ ‰È·‰Èηۛ· ·fiÚÚȄ˘ Ù˘ ËıÈ΋˜ Ù·˘-
ÙfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ÌÈ·
¯·Ï¿ÚˆÛË ÙˆÓ Û˘ÓËıÈÛÌ¤ÓˆÓ ËıÈÎÒÓ
ÊÚ·ÁÌÒÓ Î·È ·ÓÙÈÛÙ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ‰È¤Ô˘Ó ÙË
ÛÙ¿ÛË ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Û˘Ó·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì·˜. ∞Ó
Ô «¿ÏÏÔ˜» ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ıˆÚÂ›Ù·È ËıÈο ˘Ô-
‰Â¤ÛÙÂÚÔ˜, ÙfiÙÂ Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈԇ̠fiÙÈ
¤¯Ô˘Ì ÙÔ ÂχıÂÚÔ Ó· ÙÔ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÂÚfi-
Ì·ÛÙ Ì ÙÚfiÔ˘˜ Ô˘ ‹Ù·Ó ˆ˜ ÙÒÚ· ··-
ÁÔÚ¢ÙÈÎÔ›. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó·
ÙÔ˘ ÚÔηÏԇ̠οÔÈ· ¤ÛÙˆ Î·È ÂÚÈÔ-
ÚÈṲ̂ÓË ˙ËÌÈ¿ (Ï.¯. Ó· ÙÔÓ ÏÔȉÔÚԇ̠‹ Ó·
ÙÔÓ Î·ÎÔÌÂÙ·¯ÂÈÚÈ˙fiÌ·ÛÙÂ) ¯ˆÚ›˜ Ó· ˘ÊÈ-
ÛÙ¿ÌÂı· η̛· Û˘Ó¤ÂÈ· ‹ ·ڈÛË ÂÈÙ›-
ÓÂÈ ÙËÓ ··ÍȈÙÈ΋ ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÁÈ·
·˘ÙfiÓ Î·È ÚÔÏÂÈ·›ÓÂÈ ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ ÁÈ· ·Îfi-
ÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ‚Ï¿‚˜. ∂˘Ù˘¯Ò˜, οıÂ
‰È·‰Èηۛ· ˘ÔÓfiÌ¢Û˘ Ù˘ ËıÈ΋˜ Ù·˘-
ÙfiÙËÙ·˜ ÌÈ·˜ Û·ÊÒ˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈṲ̂Ó˘
ÏËı˘ÛÌȷ΋˜ ÔÌ¿‰·˜ ‰ÂÓ Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ ÛÙÔ
∞Ô˘Û‚ÈÙ˜. øÛÙfiÛÔ, ·ÎfiÌË Î·È ·Ó ÔÈ ·ÚÓË-
ÙÈΤ˜ Û˘Ó¤ÂȘ ÁÈ· Ù· ̤ÏË Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ·˘-
Ù‹˜ Â›Ó·È Û¯ÂÙÈο ‹Ș, ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Î·È Ìfi-
ÓÔ fiÙÈ Ì ÙË ÛÙ¿ÛË Ì·˜ ·ÚÓԇ̷ÛÙ ÙËÓ
ϤÔÓ ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë ÌÔÚÊ‹ ÈÛfiÙËÙ·˜ ÌÂٷ͇
ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÙËÓ Â› ›ÛÔȘ fiÚÔȘ Û˘Ì-
ÌÂÙÔ¯‹ fiÏˆÓ Û ÌÈ· ÎÔÈÓ‹ ËıÈ΋ Ù·˘ÙfiÙË-
Ù·, Â›Ó·È ·˘Ùfi ηı·˘Ùfi ÂÈÏ‹„ÈÌÔ.
£ÂˆÚÒ fiÙÈ Ë ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÌÂÙ·Ó·-
ÛÙÒÓ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ¤Ú¯ÂÙ·È Û˘¯Ó¿ ·ÓÙÈ-
̤وË Ì ÌÔÚʤ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Ô˘
·ÓÙÈηÙÔÙÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙÈ ÔÈ ÌÂ-
Ù·Ó¿ÛÙ˜ ˆ˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˜ Â›Ó·È ËıÈο η-
ÙÒÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔÓ ÂÓÙfiÈÔ ÏËı˘ÛÌfi. Δ·
·ÚÓËÙÈο ÛÙÂÚÂfiÙ˘· Ô˘ ¿ÎÚÈÙ· Â·-
Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È, Ë ÛÙ˘ÁÂÚ‹ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋
ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË, Ù· ÎÚÔ‡ÛÌ·Ù· Ú·ÙÛÈÛÙÈ-
΋˜ ‚›·˜ Î·È ÔÈ ÛÙ·ÙÈÛÙÈΤ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó
·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë, ·Ú’ fiÏÔ Ô˘ ÂÏ¿¯È-
ÛÙÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ı· ‹Ù·Ó ‰È·ÙÂıÂÈ̤ÓÔÈ Ó·
ÔÌÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ‰ËÌfiÛÈ· fiÙÈ ÙËÓ ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó.
∏ ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ O‰˘ÛÛ¤· Δ˙ÂÓ¿È Ô˘ ··-
Û¯fiÏËÛ ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË ÚÈÓ ·fi ÌÂ-
ÚÈο ¯ÚfiÓÈ· ·ÔÙÂÏ› ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·-
Ú¿‰ÂÈÁÌ·. OÚÈṲ̂ÓÔÈ Û˘ÌÔϛ٘ Ì·˜
¤‰ÂÈÍ·Ó Ó· ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ¤Ó·˜ Ì·ıËÙ‹˜
‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÍÈÔ˜ Ù˘ ÙÈÌ‹˜ Ó· ÂÎÚÔÛˆ‹-
ÛÂÈ ˆ˜ ÛËÌ·ÈÔÊfiÚÔ˜ ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÙÔ˘ ÛÂ
ÌÈ· ‰ËÌfiÛÈ· ÙÂÏÂÙ‹, ·Ú’ fiÏÔ Ô˘ ÏË-
ÚÔ‡Û fiϘ ÙȘ ÓfiÌÈ̘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ,
·ÏÒ˜ Î·È ÌfiÓÔ ÂÂȉ‹ ‹Ù·Ó ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˘
Î·È ·Ó‹Î Û ÌÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÂıÓÔÙÈ΋
ÔÌ¿‰·.
∂›Ó·È ÓÔÌ›˙ˆ ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Ë ÛÔ‚·ÚfiÙË-
Ù· Ù˘ ÛÙ·‰È·Î‹˜ ˘ÔÓfiÌ¢Û˘ Ù˘ ËıÈ-
΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ, fi,ÙÈ Â›-
‰Ô˘˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˜ Î·È ·Ó ›ӷÈ, Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ·
Ô˘ Ô Î·ı¤Ó·˜ ¤¯ÂÈ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· ·ÓÙÈÙ·-
¯ı› Û ·˘Ù‹ ÙË ‰È·‰Èηۛ·. ¢ÂÓ ı· ‹ıÂÏ·
fï˜ Ó· ·Ú·Ì›ӈ ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ·ÙÔ-
ÌÈ΋˜ ¢ı‡Ó˘. ΔÔ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ Â›Ó·È Ó· ÂÓÙÔ-
ÈÛÙÔ‡Ó ÔÈ Â˘ı‡Ó˜ ÌÈ·˜ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ΢-
‚¤ÚÓËÛ˘, Î·È ·˘Ùfi ÁÈ·Ù› ÛÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ·
ÔÈ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ·ÎÚfiÙËÙ˜ Ô˘ ˘‹ÚÍ·Ó
·fiÚÚÔÈ· Ù˘ ‰È¿‚ÚˆÛ˘ Ù˘ ËıÈ΋˜ Ù·˘-
ÙfiÙËÙ·˜ ÌÈ·˜ ÏËı˘ÛÌȷ΋˜ ÔÌ¿‰·˜, ¤¯Ô˘Ó
Û˘ÓÙÂÏÂÛı› ›Ù ·fi ÎÚ·ÙÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ,
›Ù ·fi ·Ú·ÎÚ·ÙÈΤ˜, ›Ù ·fi ‰˘Ó¿ÌÂȘ
Ô˘ ›¯·Ó ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÔ¯‹ ÙˆÓ Â›-
ÛËÌˆÓ ·Ú¯ÒÓ.
¶Ôχ Û˘¯Ó¿ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È Ë ÚfiÙ·ÛË fiÙÈ Ë
ÔÏÈÙ›· ÔÊ›ÏÂÈ ÚÒÙ· Ó· ÂÓÙÔ›ÛÂÈ Ù· ‚·-
ı‡ÙÂÚ· ·›ÙÈ· Ù˘ ÍÂÓÔÊÔ‚›·˜, ÙÔ˘ Ú·ÙÛÈ-
ÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ÛÔ‚ÈÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙˆÓ Û˘Ó·ÊÒÓ
Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ·fiÚ-
ÚÈ„Ë Ù˘ ËıÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·Ó·-
ÛÙÒÓ, Î·È Û ·˘Ù¿ Ó· ÂȯÂÈÚ‹ÛÂÈ Ó· ·-
ڤ̂ÂÈ. ∞˘Ù‹ Ë ÚfiÙ·ÛË Ê·ÓÙ¿˙ÂÈ ıˆÚË-
ÙÈο ÔÚı‹. ™ÙËÓ Ú¿ÍË, ˆÛÙfiÛÔ, ·Ó·Î‡-
ÙÔ˘Ó ÛÔ‚·Ú¤˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜, ÔÈ Ôԛ˜ ·-
ڷ̤ÓÔ˘Ó, ·ÎfiÌ· Î·È ·Ó ˘Âڂԇ̠ÙȘ
ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈΤ˜ ‰˘Û¯¤ÚÂȘ Ô˘ ÂÓ¤¯ÂÈ Ë
·Ó¿‰ÂÈÍË ÙˆÓ ÂÓ ÏfiÁˆ ·ÈÙ›ˆÓ. ¶ÔÏϤ˜ ÊÔ-
Ú¤˜ Ù· ‚·ı‡ÙÂÚ· ·›ÙÈ· ·Ó¿ÁÔÓÙ·È Û ÁÂÁÔ-
ÓfiÙ· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ô˘ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎÒ˜
·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· ÌÂÙ·‚ÏËıÔ‡Ó. ™Â ¿ÏϘ ÂÚÈ-
ÙÒÛÂȘ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÁÂÓÈο Î·È ÙfiÛÔ ÂÙÂÚÔ-
ÁÂÓ‹ Ô˘ ı· ··ÈÙ›ÙÔ ÌÈ· ÂÎ ‚¿ıÚˆÓ ·Ó·-
ÌfiÚʈÛË ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∞fi
ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Ë ÂÍ¿-
ÏÂÈ„Ë Î¿ÔÈˆÓ ·fi ·˘Ù¿ Ù· ‚·ı‡ÙÂÚ· ·›-
ÙÈ· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÙÂÏ› Ô‡Ùˆ˜ ‹ ¿Ïψ˜ ¿-
ÁÈÔ ÛÙfi¯Ô ÌÈ·˜ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘,
Αν ο «άλλος» αρχίζει να θεωρείται ηθικά
υποδεέστερος, τότε συνειδητοποιούμε
ότι έχουμε το ελεύθερο να του
συμπεριφερόμαστε με τρόπους
που ήταν ως τώρα απαγορευτικοί
·ÎfiÌË Î·È ·Ó ‰ÂÓ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙËÓ ÂΉ‹Ïˆ-
ÛË Ú·ÙÛÈÛÙÈ΋˜ ‹ ÍÂÓÔÊÔ‚È΋˜ Û˘ÌÂÚÈ-
ÊÔÚ¿˜. ªÔÚ›, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙÔ Ì¤ÓÔ˜
ηٿ ÙˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· Ó·
ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi
·ÔÎÏÂÈÛÌfi ÌÂÁ¿Ï˘ ÌÂÚ›‰·˜ ÂÓÙfiÈˆÓ Ó¤-
ˆÓ Ô˘ ‰È·‚ÈÔ‡Ó ÛÙÔ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ÙÌ‹Ì· Ù˘.
∞˘Ùfi fï˜ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó·
ÂÌÊ·ÓÈÛÙÔ‡Ó Ù¤ÙÔȘ ÌÔÚʤ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔ-
Ú¿˜ ÁÈ· Ó· ·Û¯ÔÏËı› ÌÈ· ΢‚¤ÚÓËÛË ÌÂ
ÙËÓ ÂÚÈıˆÚÈÔÔ›ËÛË Î·È ÙËÓ ·ÓÂÚÁ›· ÙˆÓ
Ó¤ˆÓ.
°È· ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ı· ÚÔÙÈÌ‹Ûˆ
Ó· ÂÛÙÈ¿Ûˆ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÌÔ˘ ÛÙËÓ Î·Ù·-
ÔϤÌËÛË ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÙˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ô˘
ÂÚÈÁÚ¿ÊËÎ·Ó Î·È ÙˆÓ ¿ÌÂÛˆÓ Û˘ÓÂÂÈÒÓ
ÙÔ˘˜. £· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÔ‡Ó ÙÔ˘-
Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÁÂÓÈΤ˜ η-
Ù¢ı‡ÓÛÂȘ ÚÔ˜ ÙȘ Ôԛ˜ ı· ‹Ù·Ó ··-
Ú·›ÙËÙÔ Ó· ÛÙÚ·ÊÔ‡Ó ÔÈ Û˘ÓÙÔÓÈṲ̂Ó˜
ÚÔÛ¿ıÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Â›Ù¢ÍË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘
ÛÙfi¯Ô˘: ·ÔÙÚÔ‹-Â·ÓfiÚıˆÛË, Î·È ÂÎ-
·›‰Â˘ÛË. ∞ÔÙÚÔ‹ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ó· Û˘ÓÂÈ-
‰ËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó fiÏÔÈ ÔÈ Ôϛ٘ fiÙÈ Ë Â›‰ÂÈ-
ÍË ·ÎÚ·›ˆÓ Î·È ‚Ï·ÙÈÎÒÓ ÍÂÓÔÊÔ‚ÈÎÒÓ,
Ú·ÙÛÈÛÙÈÎÒÓ Î·È ÛÔ‚ÈÓÈÛÙÈÎÒÓ ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÌÂ
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 7
ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˜ ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È Ϥ-
ÔÓ ¯ˆÚ›˜ ÎfiÛÙÔ˜. ∏ Â·ÓfiÚıˆÛË ·Ó·Ê¤-
ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÓÔÌÔıÂÙÈ΋˜ ¿Ú-
Û˘ ÙˆÓ ·‰ÈÎÈÒÓ Ô˘ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ·˘Ù¤˜ ÔÈ
ÔÌ¿‰Â˜, ÛÙÔÓ ‚·ıÌfi ‚¤‚·È· Ô˘ ÙÔ ÂÈ-
ÙÚ¤Ô˘Ó ÔÈ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Î·È ÙÔ ıÂÛÌÈÎfi
Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÏÈÙ›·˜. ∂Î·›‰Â˘ÛË ÛËÌ·›-
ÓÂÈ Ó· ÂÈÛÙÔ‡Ó ¤ÌÚ·ÎÙ· ÂΛÓÔÈ Ô˘ ‚Ú›-
ÛÎÔÓÙ·È Û ÂȉÂÎÙÈΤ˜ ÂÎ·›‰Â˘Û˘ ËÏÈ-
˘ ÁÈ· ÙË ÛËÌ·Û›· Î·È ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ Ù˘
‰È¿‚ÚˆÛ˘ Ù˘ ËıÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÌÂ-
Ù·Ó·ÛÙÒÓ.
O ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ Ì¤ÙÚˆÓ Ô˘ ··È-
ÙÔ‡ÓÙ·È ÚÔ˜ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ηÙ¢ı‡ÓÛÂȘ ‰ÂÓ
Â›Ó·È ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜. ∂Í¿ÏÏÔ˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó
¿ÏÏÔÈ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙÂÚÔÈ. £· ‹ıÂÏ· fï˜ Ó·
ÛÙ·ıÒ Û ÌÈ· Úfi‰ËÏË ÌÔÚÊ‹ ÌË ·Ó·-
ÁÓÒÚÈÛ˘ Ù˘ ËıÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÌÂ-
Ù·Ó¿ÛÙË Ô˘ ‰ÂÓ ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È fiÛÔ ı·
¤ÚÂÂ. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ¿ÚÓËÛË Ó· ÂÈ-
ÙÚ¤„Ô˘Ì ÛÙÔ˘˜ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˜ Î·È ÛÙ· ·È-
‰È¿ ÙÔ˘˜ Ô˘ ‰È·Ì¤ÓÔ˘Ó ϤÔÓ ÌfiÓÈÌ· ÛÙË
¯ÒÚ· Ì·˜ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙË ‰ËÌÔÎÚ·-
ÙÈ΋ ·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ‹ Ù˘. ∞˘Ùfi ÂÎÙfi˜ ·fi
ÙÔ fiÙÈ ·ÓÙÈ‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ Ï·˚΋˜ ΢-
ÚÈ·Ú¯›·˜ ·ÔÙÂÏ› Î·È ‚·ı‡Ù·ÙË ÚÔ-
Û‚ÔÏ‹ ÚÔ˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ ÌÂÙ·-
Ó·ÛÙÒÓ, ηıÒ˜ ÙÔ˘˜ ıˆÚԇ̠ηْ Ô˘-
Û›·Ó ·Ó›Î·ÓÔ˘˜ ‹ ·Ó¿ÍÈÔ˘˜ Ó· ·ÔÊ·Û›-
˙Ô˘Ó ÛÙÔ ›‰ÈÔ Ì¤ÙÚÔ Ì ÙÔ˘˜ ˘ÔÏÔ›Ô˘˜
ÁÈ· η›ÚÈ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ‚·ÛÈ-
Τ˜ fi„ÂȘ Ù˘ ¢˙ˆ›·˜ ÙÔ˘˜. ∫·È ÁÓˆÚ›-
˙Ô˘Ì ·fi ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ ·ÁÒÓˆÓ
ÙˆÓ Ì·‡ÚˆÓ ÙˆÓ ∏¶∞, fiÙÈ ÙÔ ·›ÙËÌ· Ô-
ÏÈÙÈ΋˜ ¯ÂÈڷʤÙËÛ˘ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ
‰ÂÓ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ηٿ-
Ï˄˘ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ·ÏÏ¿ ·fi ÙËÓ ÂÈı˘-
Ì›· ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÈÛfiÙÈÌˆÓ ÌÂÏÒÓ
Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. Àfi ·˘Ù‹ ÙËÓ
ÚÔÔÙÈ΋ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ù˘
ÔÏÈÙ›·˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ¿ÚÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·‰È-
Λ·˜, fiÛÔ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË Î·È ·Ó ›ӷÈ, ‰ÂÓ
ÌÔÚ› ·Ú¿ Ó· ¯·ÈÚÂÙÈÛı› Ì ÂÓıÔ˘ÛÈ·-
ÛÌfi. ●
8 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
αφιερωματαυτοτητα
Θάλεια Δραγώνα καθηγήτρια κοινωνικής ψυχολογίας, ειδική γραμματέας του υπουργείου παιδείας, διά βίου μαθησησ και θρησκευμάτων
Το πέρασμα από την ταυτότητα στις ταυτότητες
∏ ·Ó·˙ˆ‡ÚˆÛË È‰ÂÔÏÔÁËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ì ÛÙfi¯Ô ÙÔÓ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi ÙˆÓ «¿Ïψӻ
¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Û˘-
∏ Ó·ÚÙ¿Ù·È Ì ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ
‡·ÚÍË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ηÈ
Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∏ Ù·˘ÙfiÙË-
Ù· Â›Ó·È Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ Û˘Ó›‰Ë-
Û˘ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ fiÙÈ ˘¿Ú-
¯ÂÈ, ¤¯ÂÈ ÚÔÛˆÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·, ÌÈ· ı¤ÛË ÛÙÔÓ
ÎfiÛÌÔ, Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È ¤Ó· ̤ÏÏÔÓ Ô˘ ÙÔ˘
·Ó‹ÎÂÈ. ΔÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ›ӷÈ
¿ÚÚËÎÙ· Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ Ì ÙË ÓˆÙÂÚÈÎfi-
ÙËÙ·, ÙËÓ ·Ó¿‰˘ÛË ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ηÈ
ÙËÓ ÂÎÎÔƯ̂΢ÛË. To ¿ÙÔÌÔ ÙÔ ÂÓÙ·Á̤-
ÓÔ ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ‰ÂÓ ¤ıÂ-
Ù ٷ˘ÙÔÙÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ô˘
Ù›ıÂÓÙ·È Û‹ÌÂÚ·. ∏ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ›¯Â ÌÈ· ÌÔ-
ÓÔÛ‹Ì·ÓÙË ‰È¿ÛÙ·ÛË Î·È Ô ÔÚÈÛÌfi˜ Ù˘
‹Ù·Ó Ï›ÁÔ-Ôχ ‰ÔÙfi˜ Î·È ÚÔηıÔÚÈṲ̂-
ÓÔ˜. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÙˆÓ ÓˆÙÂÚÈÎÒÓ ÎÔÈ-
ÓˆÓÈÒÓ ‹ ·ÎÚÈ‚¤ÛÙÂÚ· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ù˘
‡ÛÙÂÚ˘ ÓˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È Ë ÂͤÏÈÍË
Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ ·fi ÙÔÓ ÛÙ·ÙÈÎfi ÂÙÂÚÔ-
ÚÔÛ‰ÈÔÚÛÌfi Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Û ¤Ó·Ó ·˘-
ÙÔÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ‰˘Ó·ÌÈÎfi, fi¯È ϤÔÓ Ù˘
ÌÈ·˜ Î·È ÌÔÓ·‰È΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ·ÏÏ¿ ÙˆÓ
ÔÏÏ·ÏÒÓ Ù·˘ÙÔًوÓ. ™Â ·˘Ù‹ ÙË Ê¿ÛË
ÂͤÏÈ͢ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ ·Ï-
Ï¿˙ÂÈ, «·ÓÔ›ÁÂÈ», ·ÔÎÙ¿ ÂÛˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ·,
·Ó·ÛÙÔ¯¿˙ÂÙ·È, ·Ô‰ÔÌ› ÙȘ ˆ˜ ÙfiÙ ΢-
Ú›·Ú¯Â˜ ‚‚·ÈfiÙËÙ˜ Î·È Î·ÏÂ›Ù·È Ó· ÓÔË-
Ì·ÙÔ‰ÔÙ› (Û ÂÓÂÛÙÒÙ· ‰È·ÚΛ·˜) ÙȘ ‰È¿-
ÊÔÚ˜ ˘·ÁˆÁ¤˜ ÙÔ˘ Î·È Ó· ηٷÛ΢¿˙ÂÈ
ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. ™ÙÔÓ ˘Ú‹Ó· Ù˘ Û˘-
ÁÎÚfiÙËÛ˘ Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ‰È-
Ï‹ ‰È·‰Èηۛ· ‰È¿Ï˘Û˘/¢ıÚ·˘ÛÙfiÙË-
Ù·˜ Î·È ÂÓÔÔ›ËÛ˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ‰˘-
Ó·ÌÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ·˘ÙÔÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡ Ùfi-
ÛÔ „˘¯È΋ fiÛÔ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ô˘ ›ӷÈ
ÔˆÛ‰‹ÔÙ Â›ÔÓË. ∏ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ·Ô-
ÙÂÏ› ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ, Û˘Ó¯Ҙ Û˘ÁÎÚÔÙ›ٷÈ
Î·È ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÂÚ·ÙÔ‡Ù·È. ™ÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ ÚÔ-
ÛÌÂÙÚÔ‡ÓÙ·È ¯ˆÚ›˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· Ë ·ÁˆÓ›·, Ë
‰˘ÛÊÔÚ›· Î·È Ë Î·Ù¿ıÏÈ„Ë.
ΔËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙË ¯ÚËÛÈÌÔ-
ÔÈÔ‡Ó ÔÈ ÂÈÛً̘ Â˘Ú‡Ù·Ù·, ·fi ÙË ÌÈ·
¿ÎÚË, ÁÈ· Ó· ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ó .¯. Ò˜ ‰ÔÌ›ٷÈ
Ë ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ˆ˜ ÙËÓ ¿Ï-
ÏË ÁÈ· Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÔ˘Ó Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ ·Ó¿-
ÌÂÛ· Û Ϸԇ˜. ∫·È ÙÔ‡ÙÔ ÁÈ·Ù› ÔÈ ‰È¿ÊÔ-
Ú˜ ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ·Ú·¤-
ÌÔ˘Ó ÛÙÔ ¿ÙÔÌÔ, ÛÙËÓ ÔÌ¿‰·, ÛÙËÓ ÎÔÈ-
ÓˆÓ›·. ¢ÂÓ Â›Ó·È ‚¤‚·È· ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜ ηÈ
‰ÂÓ ‰È·¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜ Ô˘ ÂÈ-
ÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ·fi ·˘-
Ù¤˜ Ô˘ ÂÈÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÔÌ¿-
‰·˜ ‹ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Û˘ÓÔ-
ÏÈ΋ ‰ÈÂÚÁ·Û›· fiÔ˘ Ù· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÛÙÔÈ-
¯Â›· ·ÙfiÌÔ˘ Î·È Û˘ÓfiÏÔ˘
·ÏÏËÏԉȷϤÎÔÓÙ·È ÛÙË Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈ-
ÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ‹ ÙËÓ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘˜. ∂ÙÛÈ
ÚÔ·ÙÔ˘Ó ‰È¿ÊÔÚ˜ Ù·˘ÙÔÙÈΤ˜ ÛÙÚ·-
ÙËÁÈΤ˜ Ì ÙȘ Ôԛ˜ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ˘ÂÚ·Û›-
˙ÂÙ·È ÙËÓ ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘, ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘
ÔÚ·ÙfiÙËÙ·, ÙËÓ ¤ÓÙ·Í‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓfiÙË-
Ù·, ηıÒ˜ ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ ·Û¯›˙ÂÈ Ó· ·Ô-
‰ÒÛÂÈ ·Í›· ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ Î·È Ó· ηٷ-
ÎÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘ Û˘ÓÔ¯‹. ∏ Ù·˘-
ÙÔÙÈ΋ ‰ÈÂÚÁ·Û›· Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿
ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿
Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ (Ú·ÁÌ·ÙÈ΋˜ ‹ Ê·ÓÙ·-
Ûȷ΋˜) fiÔ˘ ·Ó‹ÎÂÈ, ¤ÏÂÁÂ Ô Erikson, ·fi
ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ıˆÚËÙÈÎÔ‡˜ Û ı¤Ì·Ù· Ù·˘-
ÙfiÙËÙ·˜ ÙȘ ‰ÂηÂٛ˜ ’50-’60.
∏ Ù·˘ÙfiÙËÙ· Â›Ó·È ¤ÓÓÔÈ· Ú¢ÛÙ‹, Ôχ-
ÛËÌË Î·È ‰ÈÊÔÚÔ‡ÌÂÓË. ∏ ·›ÛıËÛË Ù˘ Ù·˘-
ÙfiÙËÙ·˜ ‚·Û›˙ÂÙ·È Û ÌÈ· ‰ÈÏ‹ Î·È Ù·˘Ùfi-
¯ÚÔÓË ‰ÈÂÚÁ·Û›·: ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÁÈ· ÙËÓ
‡·ÚÍ‹ Ì·˜ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ ÔÌÔÈfiÙËÙ·˜
Î·È Ù˘ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ ̤۷ ÛÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi ¯Úfi-
ÓÔ Î·È ¯ÒÚÔ, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ì ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë
fiÙÈ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ÔÌÔÈ-
fiÙËÙ· Î·È ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·. ∏ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÂÈ-
ÙÚ¤ÂÈ Ó· ÙÔÔıÂÙËı› ηÓ›˜ ·¤Ó·ÓÙÈ
ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ fiÛÔ˘˜ ÙÔ˘
ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Î·È Ó· ‰È·ÊÔÚÔÔÈËı› ·fi ÙÔ˘˜
˘ÔÏÔ›Ô˘˜. ΔÔ ÂÚÒÙËÌ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÒ˜
«ÔÈÔ˜ ›̷È;» ·ÏÏ¿ «ÔÈÔ˜ Â›Ì·È Û ۯ¤ÛË
γιωργος μουταφησ
Ì ÙÔÓ ¿ÏÏÔÓ: Ò˜ Ì ‚ϤÂÈ Ô ¿ÏÏÔ˜ ηÈ
Ò˜ ‚Ϥˆ ÂÁÒ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜;».
™ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÂÓ˘¿Ú¯ÂÈ
οÙÈ ÙÔ ·Ú¿‰ÔÍÔ: ˘ÔÓÔÂ›Ù·È ÙÔ ›‰ÈÔ, ÙÔ
Ù·˘ÙfiÛËÌÔ Î·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ÙÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜
·ÓÙ›ıÂÙÔ, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ Í¯ˆÚÈÛÙfi, ÙÔ ÌÔÓ·-
‰ÈÎfi. ΔÔ ı¤Ì· Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È Î·Ù’
ÂÍÔ¯‹Ó ı¤Ì· ÔÚ›ˆÓ, ÙfiÛÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ fiÛÔ
Î·È Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ fiÌÔÈÔ Î·È
ÛÙÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ηÈ
ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÔÈÎÂ›Ô Î·È ÛÙÔ
ͤÓÔ, ÙÔ ÁÓˆÛÙfi Î·È ÙÔ ¿ÁÓˆÛÙÔ Î·È Î·Ù’
Â¤ÎÙ·ÛË ·ÂÈÏËÙÈÎfi. ªÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·
Ù˘ ‰È·ÏÂÎÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘,
Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· ‰È·¯ˆÚ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ Ù·˘-
ÙfiÙËÙ· ·fi ÙËÓ ÂÙÂÚfiÙËÙ·.
ΔÔ ı¤Ì· Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Û‹ÌÂÚ· Ù›ıÂÙ·È
Ì ȉȷ›ÙÂÚË Ô͇ÙËÙ· ÙfiÛÔ ÛÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ Â-
ÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·ÛÙ¿ıÂÈ·˜ fiÛÔ Î·È
ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ô˘ ·ÌÊÈÙ·Ï·ÓÙ‡ÂÙ·È ·Ó¿-
ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ηı‹ÏˆÛË ÛÙȘ ·Á΢-
ÏÒÛÂȘ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Î·È ÛÙËÓ ·Ó·-
ÙÚÔ‹ Ù˘ Ì ÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙȘ ÙÂÏ›-
ˆ˜ Ӥ˜ Û˘Óı‹Î˜ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜. ∞Ó Ë Ù·˘-
ÙfiÙËÙ· Û˘ÚÚÈÎÓˆı› Û‹ÌÂÚ· Û ̛· ηÈ
ÌÔÓ·‰È΋ ˘·ÁˆÁ‹, ‡ÎÔÏ· ÛÙ· ¿ÙÔÌ·
ÌÔÚ› Ó· ΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÔ˘Ó ÔÈ ÚÔηٷϋ-
„ÂȘ, Ó· Á›ÓÔ˘Ó ¿ÓıÚˆÔÈ ÌÔÓÔÌÂÚ›˜, Ó·
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
¯¿ÛÔ˘Ó Î¿ı ÂÈ›ÎÂÈ·, Ó· ÌÂÙ·ÙÚ·Ô‡Ó ÛÂ
fiÓÙ· ‰˘Ó·ÛÙÈο. ∫ÈÓ‰˘ÓÂ‡Ô˘Ó Ó· ·Ú¯›ÛÔ˘Ó
Ó· ‚ϤÔ˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·fi ÌÈ· ÏÔÍ‹ ηÈ
·Ú·ÌÔÚʈÙÈ΋ ÔÙÈ΋ ÁˆÓ›·, fiÔ˘ ÔÈ
«fiÌÔÈÔÈ» Î·È ÔÈ «‰ÈÎÔ›» ·ÓÙ··Ú·Ù›ıÂÓÙ·È
ÛÙÔ˘˜ «¿ÏÏÔ˘˜». ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ·Ó ÂÓÓÔÈÔÏÔ-
Á‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ˆ˜ Û‡ÓıÂÛË ÔÏ-
Ï·ÏÒÓ ˘·ÁˆÁÒÓ, ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ¿ÏϘ
Â›Ó·È Û˘Ó‰Â‰Â̤Ó˜ Ì ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÂıÓÈ΋
ÈÛÙÔÚ›· Î·È ¿ÏϘ fi¯È, ¿ÏϘ Ì ÙËÓ ÎÔÈÓ‹
ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË Î·È ¿ÏϘ fi¯È, ·Ó
‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ì ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi Ì·˜, ÛÙËÓ Î·Ù·-
ÁˆÁ‹ Ì·˜, ÛÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ Ì·˜ ÈÛÙÔÚ›·
ÔÏϤ˜ Î·È ·ÓÙÈÊ·ÙÈΤ˜ ÂÈÚÚÔ¤˜, ÔÏϤ˜
ÚÔÛÌ›ÍÂȘ Î·È ÂÙÂÚfiÎÏËÙ˜ ÂȉڿÛÂȘ,
ÙfiÙ ı· ›̷ÛÙ Û ı¤ÛË Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›-
ÛÔ˘Ì ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ηÏÏÈÂÚÁ‹ÛÔ˘Ì ÌÈ· ÙÂ-
Ï›ˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ Û¯¤ÛË Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜.
¢ÂÓ ı· ¤¯Ô˘Ì È· Ó· οÓÔ˘Ì Ì ÌÈ· ÔÌÔÈ-
ÔÁÂÓ‹ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ «‰ÈÎÒÓ Ì·˜», Û ·ÓÙÈ·-
Ú¿ıÂÛË Ì ÌÈ· ÂÍ›ÛÔ˘ ÔÌÔÈÔÁÂÓ‹ ÔÌ¿‰·
ÙˆÓ «¿Ïψӻ. ΔfiÙ ı· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì fiÙÈ
Ë ÔÌ¿‰· ÙˆÓ «‰ÈÎÒÓ Ì·˜» ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ
ÂΛÓÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ì·˜ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó
Û˘ÁÁ¤ÓÂȘ ȉÂÒÓ, Ù·˘Ù›ÛÂȘ ÂȉÈÒ͈Ó,
ÎÔÈÓ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ÎÔÈÓ¤˜ ÚÔÛ‰Ô˘, Â-
ÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ fï˜ Â›Û˘ Î·È Î¿ÔÈÔ˘˜ ÌÂ
ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ٛÔÙ ÎÔÈÓfi Ó·
ÌÔÈÚ·ÛÙÔ‡ÌÂ. ΔÔ ›‰ÈÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ı· ÈÛ¯‡ÂÈ
Î·È Ì ÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ «¿Ïψӻ.
™‹ÌÂÚ·, Ì ÚÔ ÙˆÓ ˘ÏÒÓ ÙÔ ÓÔÌÔ-
Û¯¤‰ÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ·fi‰ÔÛË Èı·Á¤ÓÂÈ·˜ ÛÙ·
·È‰È¿ ÙˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ, Ô ‰È¿ÏÔÁÔ˜ Â¿-
Óˆ ÛÙÔ ı¤Ì· ÙˆÓ Ù·˘ÙÔÙ‹ÙˆÓ Á›ÓÂÙ·È Â›-
ηÈÚÔ˜ Î·È ··Ú·›ÙËÙÔ˜. ∫ÏÔÓ›˙ÔÓÙ·È ÔÈ
‚‚·ÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ¿ÏÏÔÙ Â¤ÙÚÂ·Ó ÙȘ ÌÔ-
ÓÔÛ‹Ì·ÓÙ˜ Ù·˘Ù›ÛÂȘ Û ̛· Î·È ÌÔÓ·‰È-
΋ ˘·ÁˆÁ‹ Î·È ‰È¢ÎfiÏ˘Ó·Ó ÙȘ «Ôχ
·Ϥ˜» ··ÓÙ‹ÛÂȘ. ∏ ¿ÚÓËÛË ·¤Ó·ÓÙÈ
ÛÙ· ‰È·Î˘‚‡̷ٷ Ù˘ ÓˆÙÂÚÈ΋˜ Ì·˜
ÂÔ¯‹˜ Î·È Ë ÔÈÛıÔ¯ÒÚËÛË ÛÙ· ȉÂÔÏÔ-
Á‹Ì·Ù· Ù˘ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ Ô˘
‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ È·, Ì ÙËÓ ·Ó·˙ˆ‡ÚˆÛË È‰Â-
ÔÏÔÁÈÒÓ Ô˘ ÂÈηÏÔ‡ÓÙ·È ÙË ‚ÈÔÏÔÁÈ΋
¤ÓÙ·ÍË Û ÂıÓÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Ì ÛÙfi¯Ô ÙÔÓ
·ÔÎÏÂÈÛÌfi ÙˆÓ «¿Ïψӻ, Â›Ó·È ‰ÚfiÌÔ˜
ÔÏÈÛıËÚfi˜. ¶ÂÚȤ¯ÂÈ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ Ó· ÙÚÔ-
ÊÔ‰ÔÙ‹ÛÂÈ Î·Ù·ÛÙÚÔÊÈο Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·
fiˆ˜ ÂΛӷ Ô˘ ηٷÎχ˙Ô˘Ó Ù· ¿ÙÔÌ·
fiÙ·Ó Î·ÏÔ‡ÓÙ·È Ó· ‰È·¯ˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜
¯ıÚÔ‡˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÌÔ›Ô˘˜. Δ¤ÏÔ˜, Ë ·Ó·-
˙ˆ‡ÚˆÛË È‰ÂÔÏÔÁÈÒÓ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜
˘ÔÎÚ‡ÙÂÈ ‰ÈÂΉ›ÎËÛË Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÌÂ
ÙË ‰È·›ÚÂÛË ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ·Ó¿-
ÌÂÛ· Û «·ÙÚ›ÎÈÔ˘˜» Î·È «·Ú›Â˜», ÔÏÈ-
ÙÈ΋ ÚÔÔÙÈ΋ Ô˘ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙȘ Û˘-
ÁÎ˘Ú›Â˜ ÌÔÚ› Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Û Ôχ ÂÈ-
ΛӉ˘ÓÔ Î·Ù‹ÊÔÚÔ. ●
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Νικόλας Χρηστάκης αναπληρωτής καθηγητής κοινωνικής ψυχολογίας στο πανεπιστημίο αθηνών
Κοινωνική ταυτότητα και ψυχολογία
∏ Ù¿ÛË ÁÈ· Ù·‡ÙÈÛË ·ÏÏ¿ Î·È ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ·fi ÙËÓ ÔÌ¿‰·
¯ÔÓÙ·˜ ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙÔ ‰‡ÛÎÔ-
∂ ÏÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ Û˘Ó¿ÚıÚˆÛ˘
„˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ‡ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ-
ÎÔ‡, Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›·,
ÂÈηÈÚÔÔÈÒÓÙ·˜ Û ıˆ-
ÚËÙÈÎfi Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎfi
Â›Â‰Ô ÌÈ· ÚÔ·ÈÒÓÈ· Û˘˙‹ÙËÛË, ·Û¯Ô-
ÏÂ›Ù·È Ì ÙË (Û˘ÁÎÚÔ˘Ûȷ΋;) Û¯¤ÛË ÌÂ-
ٷ͇ ·ÙfiÌÔ˘ Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·˜, ÌÂٷ͇ ÚÔ-
ÛˆÈÎÒÓ Î·È Û˘ÏÏÔÁÈÎÒÓ ·Ó·ÁηÈÔÙ‹-
ÙˆÓ. ∏ ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ ÌÂٷ͇ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜
Î·È ·ÙÔÌÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ·ÔÙÂÏ› ¤ÙÛÈ
ÛÙ·ıÂÚ¿ Ù˘ „˘¯ÔÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈ΋˜ ·Ó·-
˙‹ÙËÛ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ıÂ̤ÏÈ· Ô˘
¤ıÂÛÂ Ô George Herbert Mead ‰È·ÎÚ›-
ÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈ΋ ·fi ÌÈ· ÈÔ
ÚÔÛˆÈ΋ Û˘ÓÈÛٷ̤ÓË ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡. ∏
ÚÒÙË (∂ÁÒ) ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÂÛˆÙÂڛ΢-
ÛË ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÚfiψÓ, ÙÔ ÔÚÁ·Óˆ-
̤ÓÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÙˆÓ ¿ÏψÓ
ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÚfiÛˆÔ, ÛÙȘ Ôԛ˜, ̤-
Ûˆ ÌÈ·˜ «ÂÛˆÙÂÚÈ΋˜ Û˘˙‹ÙËÛ˘», ·˘-
Ùfi ·ÓÙȉڿ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‰Ë-
ÌÈÔ˘ÚÁÈο ˆ˜ ˘ÔΛÌÂÓÔ, ˆ˜ ∂̤ӷ
(ÚÔÛˆÈ΋ Û˘ÓÈÛٷ̤ÓË).
O Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ÂÌÂÈÚÈÎfi˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÛÌfi˜
Ô‰‹ÁËÛ ‚·ıÌÈ·›· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ „˘¯Ô-
ÏÔÁ›· Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ (ηْ ·Ú¯¿˜ ‰È¯ÔÙÔ-
ÌÈο) οı ¿ÙÔÌÔ ˆ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓÔ ·fi
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ٿ͈˜ (ÛÂ
ÔȘ ÔÌ¿‰Â˜ Î·È Î·ÙËÁÔڛ˜ ·Ó‹ÎÂÈ) ηÈ
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÚÔÛˆÈ΋˜ ٿ͈˜ (‰È·-
ÚÔÛˆÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Î·È È‰ÈÔÛ˘ÁÎÚ·ÛÈ·-
ο ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù·). ∏ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ·
ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÏÔÈfiÓ Ì ÙȘ ‰È¿-
ÊÔÚ˜ ı¤ÛÂȘ Ô˘ η٤¯ÂÈ Û ÌÈ· ÎÔÈÓˆ-
ÓÈ΋ ‰ÔÌ‹ Î·È Îˆ‰ÈÎÔÔÈÂ›Ù·È ˆ˜ ÙÔ ÙÌ‹-
Ì· ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ·Ú·¤ÌÂÈ ÛÙ· ÁÓˆ-
ÛÙÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙȘ
ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÈÎÔÏÔÁ›·.
™ÙÔÓ ‚·ıÌfi Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ¿ÏÏ· ¿ÙÔ-
Ì· Ô˘ η٤¯Ô˘Ó ›‰È˜ ı¤ÛÂȘ, Ë ÎÔÈÓˆÓÈ-
΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ·Ú·¤ÌÂÈ ÛÙÔÓ fiÏÔ Ù˘
ÔÌÔÈfiÙËÙ·˜. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ÙÔ ·›ÛıËÌ· Ù˘
˘·ÁˆÁ‹˜ Î·È ÔÈ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ù·˘Ù›ÛÂȘ ›ӷÈ
‰˘Ó·Ù¤˜ ‰ÈfiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿ÏϘ, «Í¤Ó˜»,
ÔÌ¿‰Â˜, ÛÙȘ Ôԛ˜ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ‰ÂÓ ·Ó‹ÎÂÈ,
·fi Ù· ̤ÏË ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È Û˘-
ÓÂÒ˜ fiÙÈ Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi. ™¯ÂÙÈο ÙÒ-
Ú· Ì ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ·, ÌÔ-
Úԇ̠ӷ ԇ̠fiÙÈ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙÔÓ ·Ì›-
ˆÙÔ Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÛÙÔȯ›ˆÓ
Ô˘ ηıÈÛÙÔ‡Ó Î¿ı ¿ÓıÚˆÔ ‰È·ÊÔÚÂ-
ÙÈÎfi ·fi ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ¿ÏÏÔ. O ηı¤Ó·˜
Ì·˜ ηٿ ‚¿ıÔ˜ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ÌfiÓÔ˜ ÂȘ ÙÔ
›‰Ô˜ ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ ›‰ÈÔ˜ Ì ÙÔÓ
·˘Ùfi ÙÔ˘ Û οı ¯ÚÔÓÈ΋ Î·È ÙÔÈ΋ Û˘-
Á΢ڛ· – ·Ó Î·È ÓÈÒıÔ˘Ì fiÙÈ ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ
ÙȘ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ ʤÚÓÔ˘Ì ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·
Î·È ¿ÏÏË fi„Ë ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡, ÂÓÒ Ô ÂÛˆÙÂ-
ÚÈÎfi˜ Î·È Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ·ÓÙÈÌÂ-
Ùˆ›˙Ô˘Ó ÌÂ Û˘Áηٷ‚·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙȘ ·Ó·-
ÎÔÏÔ˘ı›Â˜ Ô˘ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È Ë ÔÏ˘ÚÈ-
ÛÌ·ÙÈ΋ Ì·˜ ˘fiÛÙ·ÛË...
™Â ·˘Ùfi ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ë
ÔÌ¿‰· ÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÌfiÚʈ̷ Ì ÎÔÈÓ¿ ¯·-
Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Û ۯ¤ÛË Ì ¿ÏϘ ÔÌ¿‰Â˜
Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÂÓÒ Ô
«ÂıÓÔÎÂÓÙÚÈÛÌfi˜» (ÂÓ‰Ô-ÔÌ·‰È΋ ¢ÓÔÈ-
ÔÎÚ·Ù›·) Â›Ó·È ÚÔ˚fiÓ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ Ù·‡ÙÈ-
Û˘. ∏ ÂÚÌËÓ›· Ù˘ Ù·‡ÙÈÛ˘ Ì fiÚÔ˘˜
ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ηÙËÁÔÚÈÔÔ›ËÛ˘ ‰È·ÊÔÚÔ-
ÔÈÂ›Ù·È ·fi ¿ÏϘ ÎÏ·ÛÈÎfiÙÂÚ˜, ÂÈÎÂ-
ÓÙڈ̤Ó˜ ÛÙË Û˘ÓÔ¯‹, Ô˘ ÚÈÌÔ‰ÔÙÔ‡Ó
ÙȘ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌÂÓ˜ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Ì ٷ
¿ÏÏ· ̤ÏË (Î·È ÙÔ «ÎÔÈÓfi ÙÔ˘˜ Âڈ̤-
ÓÔ»), ÙË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ·ÏÏËÏÂÍ¿ÚÙËÛË ˆ˜
ÚÔ˜ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÂÓfi˜ ÎÔÈÓÔ‡
ÛÙfi¯Ô˘, ηıÒ˜ Î·È ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-Û˘Ó·È-
ÛıËÌ·ÙÈΤ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ ‰È·ÚÔÛˆÈ-
΋˜ ٿ͈˜ (¤ÏÍË). ªÈ· ¿ÏÏË Ï¤ÍË-ÎÏÂȉ›
(Ô˘ ÂÈÛ¿ÁÂÈ ÙÔ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô
ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓÔ ·fi ÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi) Â›Ó·È Ë
Û‡ÁÎÚÈÛË: οı ¿ÙÔÌÔ ı¤ÏÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ÌÈ·
«Î·Ï‡ÙÂÚË» ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ·, ‰È·È-
ÛÙÒÓÂÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ηÓÔÓÈÎfiÙËÙ˜, Û˘-
ÁÎÚ›ÓÂÈ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÔÌ¿‰·˜
ÙÔ˘ Ì ·˘Ù¿ ¿ÏÏˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Î·È ÂÓÂÚÁÔ-
ÔÈ› ‰È·ÊÔÚÔÔÈËÙÈΤ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜.
∞ÔÙÂÏ› fï˜ Ë Û‡ÁÎÚÈÛË ·ÌÈÁ‹ „˘¯Ô-
ÏÔÁÈ΋ ·Ó¿ÁÎË ‹ ËÁ¿˙ÂÈ ·fi ¤Ó·Ó ÎÔÈ-
ÓˆÓÈÎfi (ȉÂÔÏÔÁÈÎfi) ηÓfiÓ· ·ÓÙ·ÁˆÓÈ-
ÛÌÔ‡; ™ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÂÚ›ÙˆÛË Ë ÂÚÌËÓ›·
ı· ‹Ù·Ó ηı·˘Ùfi „˘¯ÔÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈ΋,
ηıÒ˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È Ì fiÚÔ˘˜ ÎÔÈ-
ÓˆÓÈÎÒÓ ı¤ÛÂˆÓ Î·È È‰ÂÔÏÔÁ›·˜.
∂Ì‚·ı‡ÓÔÓÙ·˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠fiÙÈ
Ô Â·˘Ùfi˜ ‰ÔÌÂ›Ù·È Î·ıÒ˜ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ‰‡Ô
›‰Ë Ù·˘Ù›ÛˆÓ: (·) ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜, ÛÙÔ
Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ÛΤÊÙÂÙ·È
Î·È ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ˆ˜ ̤ÏÔ˜
ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ Î·È ÔÌ¿‰ˆÓ, (‚)
ÔÈ ÚÔÛˆÈΤ˜, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ
ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ÛΤÊÙÂÙ·È Î·È ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔÓ
·˘Ùfi ÙÔ˘ ˆ˜ ̤ÏÔ˜ ‰È·ÚÔÛˆÈÎÒÓ Û¯¤-
ÛÂˆÓ ‹/Î·È Ì fiÚÔ˘˜ ȉÈÔÛ˘ÁÎÚ·ÛÈ·ÎÒÓ
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ. ªÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ·Ó·ÊÔ-
Ú¿ ÛÙÔ ¤Ó· ‹ ÛÙÔ ¿ÏÏÔ ˘ÔÛ‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘
·˘ÙÔ‡ Î·È Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ηٿ-
ÛÙ·Û˘ fiÔ˘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÙÔ ÚfiÛˆÔ,
ÂÓÂÚÁÔÔÈÂ›Ù·È Î¿ÔÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ fi„Ë
Ù˘ Ù·‡ÙÈÛ˘, ¿Ú· ·Ó·‰‡ÂÙ·È Î·È Î¿ÔÈ·
‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ (Ì ÏfiÁÈ·,
ÛÙ¿ÛÂȘ ‹ ÂÓ¤ÚÁÂȘ). ∫·Ó›˜ ‰ÂÓ ÛΤÊÙÂ-
Ù·È ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÔÏfiÙËÙ¿ ÙÔ˘, ÁÈ’
·˘Ùfi Î·È ·˘ÙÔ-ÔÚ›˙ÂÙ·È Î·È ‰Ú· Ì ÙÚfi-
Ô˘˜ Ô˘ ÌÔÈÚ·›· ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È ·ÓÙÈ-
Ê·ÙÈÎÔ›.
¶ÔȘ Â›Ó·È ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÎÔÈÓˆÓÈ-
΋˜ Î·È ÚÔÛˆÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜; ∂Ó·˜
ÚÒÙÔ˜ ÙÚfiÔ˜ ηٷÓfiËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ÂÌϤ-
ÎÂÈ ¤Ó· Û˘Ó¯¤˜ ·˘Ùfi˜-ÔÌ¿‰· ÛÙÔ Ï·›-
ÛÈÔ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙȘ ÂÚÈÛÙ¿-
ÛÂȘ, Ù· ¿ÙÔÌ· ·˘ÙÔ-ÔÚ›˙ÔÓÙ·È Ì ¯·Ú·-
ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ¤Ó· ‹
ÙÔÓ ¿ÏÏÔ fiÏÔ, ‚¿ÛÂÈ ÌÈ·˜ ·Ú¯‹˜ «Û˘-
ÁÎÔÈÓˆÓÔ‡ÓÙˆÓ ‰Ô¯Â›ˆÓ»: ÛÙËÓ ÚÔÛˆ-
È΋ ÙÔ˘˜ ˙ˆ‹ Û¿ÓÈ· ÂÈηÏÔ‡ÓÙ·È Ù· ÎÔÈ-
ÓˆÓÈο ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο (΢ڛˆ˜ ·Ó
ÔÈ ‰È·ÙÔÌÈΤ˜ Û˘ÁÎÚ›ÛÂȘ Â›Ó·È ÚÔÛÔ‰Ô-
ÊfiÚ˜), ÂÓÒ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-Â·ÁÁÂÏÌ·-
ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ «·ÔÚÔÛˆÔÔÈÔ‡ÓÙ·È» (‰ÂÓ
ÂÈηÏÔ‡ÓÙ·È Ù· ÚÔÛˆÈο ÙÔ˘˜ ¯·Ú·-
ÎÙËÚÈÛÙÈο). À¿Ú¯Ô˘Ó fï˜ ÔÏϤ˜ Â-
ÚÈÛÙ¿ÛÂȘ fiÔ˘ οÔÈÔ˜ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ì ο-
ÔÈ· ÔÌ¿‰· Î·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È
(Î·È ı¤ÏÂÈ Ó· ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ) fiÙÈ Â›Ó·È ¤Ó· ȉÈ-
·›ÙÂÚÔ ÚfiÛˆÔ. ∂‰Ò Ë Ù¿ÛË ÁÈ· ÔÌÔÈfi-
ÙËÙ· Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Ù˘
ÔÌ¿‰·˜ ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙ› Ó· Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ
‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÂÓ ·Ú·Ïϋψ Ì ÙËÓ Ù¿ÛË
ÁÈ· ÂÍ·ÙƠ̂΢ÛË, ‰ËÏ·‰‹ ÁÈ· ‰È·ÊÔÚÔ-
Ô›ËÛË ·fi ·˘ÙÔ‡˜. O ÂıÓÔÎÂÓÙÚÈÛÌfi˜
‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÈ ÙÔÓ ÂÁˆÎÂÓÙÚÈÛÌfi ΢ڛˆ˜
ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂΛӘ Ô˘ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ
ı¤ÏÂÈ Ó· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ·Û¿˙ÂÙ·È ÙȘ ·Í›Â˜ ηÈ
ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ
·fi Ù· ¿ÏÏ· ̤ÏË (Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ primus inter
pares), ‹ ·ÎfiÌ· Û ÂΛӘ Ô˘ Ô ·˘ÙÔ-
ÔÚÈÛÌfi˜ Ì ·ÙÔÌÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ·ÔÙÂÏ› ηÈ
ÙËÓ ‡„ÈÛÙË ÌÔÚÊ‹ ·˘ÙÔÚ·ÁÌ¿ÙˆÛ˘ –
οÙÈ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙȘ ÔÌ¿‰Â˜ ˘„ËÏÔ‡
ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ÛÙ¿ÙÔ˘˜, ·˘Ù¤˜ Ô˘ ʤÚÔÓÙ·È
ˆ˜ ËÁÂÌÔÓÈΤ˜.
™ÙÔÓ ‚·ıÌfi fiÔ˘ Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ù·˘Ùfi-
ÙËÙ·, ÏfiÁˆ ˘·ÁˆÁ‹˜ Û ˘Ô‚·ıÌÈṲ̂-
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 9
Ó˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·ÚÓËÙÈ΋,
ÌÔÚÔ‡Ó ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË Ó· ÂÓÂÚÁÔÔÈË-
ıÔ‡Ó ·ÙÔÌÈΤ˜ ‹ Û˘ÏÏÔÁÈΤ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜
·Ó·‚¿ıÌÈÛ‹˜ Ù˘. ™ÙȘ ÚÒÙ˜ Û˘Áηٷ-
ϤÁÂÙ·È Ë Âȉ›ˆÍË Î¿ÔÈÔ˘ Ó· ÂÁηٷ-
Ï›„ÂÈ ÌÈ· ÔÌ¿‰· Ô˘ ‰ÂÓ ÂÁÁ˘¿Ù·È ÙË ıÂ-
ÙÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÁÈ· Ó· ÚÔÛ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÂ
ÌÈ· ¿ÏÏË, «Î·Ï‡ÙÂÚË» ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ. ¶ÚfiÎÂÈ-
Ù·È Ê˘ÛÈο ÁÈ· ÌÈ· ÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ· «·˘ÙÔ-
‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÙÔ˘» Ù‡Ô˘, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘
ÔÔ›·˜ ÔÈ ÔÌ·‰ÈΤ˜ (ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜) Û¯¤ÛÂȘ
ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÌÂÓ ˆ˜ ¢¤ÏÈÎÙ˜, ·ÏÏ¿
ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Î·È Á›ÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ Ú¿ÍË
·Ô‰ÂÎÙ¤˜ ·fi ÂÍÔ˘ÛÈ·ÛÙ¤˜ Î·È ÂÍÔ˘-
ÛÈ·˙fiÌÂÓÔ˘˜ ˆ˜ ÛÙ·ıÂÚ¤˜ Î·È ÓfiÌÈ̘.
OÈ Û˘ÏÏÔÁÈΤ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Â›Ó·È ˆ˜ Â›
ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ ÁÓˆÛÙÈΤ˜. ªÔÚ› Ó· Û˘Ó›-
ÛÙ·ÓÙ·È (·) ÛÙÔ Ó· ÔÚÈÛÙ› Ë ÌÂÈÔÓÂÎÙÈ΋
ÔÌ¿‰· (ÛÙ· Ì¿ÙÈ· Ù˘ ‹ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙˆÓ ¿Ï-
ψÓ) Ì ¤Ó·Ó Ó¤Ô, ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi, ÙÚfiÔ, ¤ÙÛÈ
ÒÛÙ ӷ ·Ó·‰ÂȯÙÔ‡Ó ‹/Î·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘Ú-
ÁËıÔ‡Ó ıÂÙÈΤ˜ fi„ÂȘ («ÌÔÚ› Ó· ›̷ÛÙÂ
ÊÙˆ¯Ô›, ·ÏÏ¿ ͤÚÔ˘Ì ӷ ˙‹ÛÔ˘Ì») (‚)
ÛÙÔ Ó· ÔÚÈÛÙ› Ë ÔÌ¿‰· ˆ˜ ÂÓÂÚÁfi˜ ÌÂÈÔ-
ÓfiÙËÙ·, Ì ‰ÈÎfi Ù˘ ȉȷ›ÙÂÚÔ ÏfiÁÔ, ¿ÍÈ·
Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜
˙˘ÌÒÛÂȘ Î·È Ó· ÂËÚ¿ÛÂÈ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·.
¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ «ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·˜» ÈηӤ˜ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹-
ÛÔ˘Ó ÓËÛ›‰Â˜ ȉÂÔÏÔÁÈ΋˜ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛ˘
Î·È Ó· ÂËÚ¿ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ¢ڇ-
ÙÂÚ· ÎÔÈÓˆÓÈο Û‡ÓÔÏ· ÛΤÊÙÔÓÙ·È ÙÔÓ
ÎfiÛÌÔ. ¢ÂÓ ÂÈ˙ËÙÔ‡Ó ÙËÓ ¿ÌÂÛË ÎÔÈÓˆ-
ÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÌÂ
οÔȘ ÌÔÚʤ˜ (ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ
ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋˜ ‹ Î·È ‚›·È˘) Û˘ÏÏÔÁÈ΋˜
‰Ú¿Û˘, Â›Ó·È fï˜ ··Ú·›ÙËÙ˜ ÁÈ· ÙË
ÛÙ‹ÚÈÍË ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÎÈÓËÌ¿ÙˆÓ Î·È
·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ ÌÔ¯Ïfi ÎÔÈ-
ÓˆÓÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜, ·Ó fi¯È ÂͤÏÈ͢. ●
Μετανάστευση,
ετερότητα
και θεσμοί υποδοχής
στην Ελλάδα
Το στοίχημα
της κοινωνικής ένταξης
Εκδόσεις Σάκκουλα
10 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
αφιερωματαυτοτητα
Εύα Στάμου διδακτωρ ψυχολογίας, ερευνήτρια του centre for constructions and identity της βρετανικής ακαδημίας.
Το φύλο της ταυτότητας
¶·Ú¿ ÙȘ ·ÓÙ›ıÂÙ˜ «‰˘ÙÈΤ˜» ·fi„ÂȘ, ÔÈ Ó·ڤ˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿Ó˜ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó Â˘Ù˘¯ÈṲ̂Ó˜
 οı ٷ˘ÙfiÙËÙ· ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÌÈ·
™ ÂÙÂÚfiÙËÙ·. ∏ ÚfiÛÊ·ÙË Û˘˙‹-
ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ Î·ÙÔ¯‡ÚˆÛË ÙˆÓ
ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ÌÂ-
Ù·Ó·ÛÙÒÓ, ·Ú¿ ÙË ÛËÌ·ÓÙÈ΋
ÚfiÔ‰Ô Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÂÈʤÚÂÈ
ÁÈ· ÙË ‰›Î·ÈË Ï‡ÛË ÂÓfi˜ Ì›˙ÔÓÔ˜ ÚÔ‚Ï‹Ì·-
ÙÔ˜, Ù›ÓÂÈ Ó· ÂÈηχ„ÂÈ ÙË Û˘ÓıÂÙfiÙËÙ· Ù˘
ÌÂÙ·Ó·ÛÙ¢ÙÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜. ∫·È ÌÈ· ‚·ÛÈ-
΋ Û˘ÓÈÛÙÒÛ· ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ˘ ÙÔ˘ ÌÂÙ·-
Ó·ÛÙ¢ÙÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Â›Ó·È Û›ÁÔ˘Ú· ÙÔ Ê‡-
ÏÔ. ∞Ó Ô ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˘ ÂÎÚÔÛˆ› ÙËÓ ÂÙÂ-
ÚfiÙËÙ· ÛÙË ÁËÁÂÓ‹ Ù·˘ÙfiÙËÙ·, Ë ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÚÈ·
·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÂÙÂÚfiÙËÙ· Ù˘ ÂÙÂÚfiÙËÙ·˜.
∫¿ÔÈ· ·fi Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÚÔ‚ÏËÌ·-
Ù›˙Ô˘Ó ¤ÓÙÔÓ· ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË ÛÙË ¯ÒÚ·
Ì·˜ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·, ¤¯Ô˘Ó ··Û¯ÔÏ‹-
ÛÂÈ Â‰Ò Î·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ‰ÂηÂٛ˜ ¯ÒÚ˜ Ù˘ ¢˘-
ÙÈ΋˜ ∂˘ÚÒ˘, fiÔ˘ ÙfiÛÔ Ë Ì·˙ÈÎfiÙËÙ· Ù˘
ÌÂÙ·Ó·ÛÙ¢ÙÈ΋ ÂÈÛÚÔ‹˜ fiÛÔ Î·È Ë ÔÏ˘-
ÌÔÚÊ›· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Ô˘ Û˘Ó·-
ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙ¢ÙÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi
¤ıÂÛ·Ó Ì ȉȷ›ÙÂÚ· Ô͇ ÙÚfiÔ Û˘Ó·Ê‹ Ô-
ÏÈÙÂȷο, ÔÈÎÔÓÔÌÈο, ıÚËÛ΢ÙÈο Î·È Ô-
ÏÈÙÈÛÌÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·. ¶ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Ë Û˘˙‹-
ÙËÛË ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ Û ̛· ÌfiÓÔ ·fi ÙȘ ÌÂÙ·‚ÏË-
Ù¤˜ Ô˘ Û˘Ó·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÂÓfi˜
·ÓıÚÒÔ˘, Ô‰ËÁÒÓÙ·˜ Û ̛· ·ÏÔ˘ÛÙ¢-
ÙÈ΋ ‹ ·Ó·ÁˆÁÈ΋ ıÂÒÚËÛË. £· ‹Ù·Ó, ˆ˜ ÂÎ
ÙÔ‡ÙÔ˘, ÁfiÓÈÌÔ Ó· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÈ΋, Ù·ÍÈ΋ ‹ ıÚËÛ΢ÙÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙˆÓ
ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ ÛÙË Û˘Ó¿ÊÂÈ¿ Ù˘ Ì ÙÔ Ê‡ÏÔ.
OÈ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ‰È·‚›ˆÛ˘ ÌÂ-
Ù·Ó·ÛÙÚÈÒÓ Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜
ÂıÓÈΤ˜ ‹ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ¯Ú‹˙ÂÈ
ÔˆÛ‰‹ÔÙ ÚÔÛÔ¯‹˜. ™Â ¤Ú¢Ó˜ Ô˘
¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ˘fi ÙËÓ ·ÈÁ›‰· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡
π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ ∂˘Úˆ·˚΋˜ Î·È ∂͈ÙÂÚÈ΋˜ ¶Ô-
ÏÈÙÈ΋˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È fiÙÈ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÚȘ ·fi
¯ÒÚ˜ Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ∂˘ÚÒ˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó
ˆ˜ ·Ó Î·È ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ‹Úı·Ó ÛÙËÓ
∂ÏÏ¿‰· ¤¯Ô˘Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘-
Ùfi ÙÔ˘˜, Ë ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛ‹ ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ·˘ÍË-
ı› Î·È Ë Û¯¤ÛË Ì ٷ ¿ÚÚÂÓ· ̤ÏË Ù˘ ÎÔÈ-
ÓfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ÈÔ ÈÛfiÙÈÌË, ΢ڛˆ˜
ÏfiÁˆ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ Û˘-
ÓÂÈÛÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·. ΔÈ Û˘Ì-
‚·›ÓÂÈ fï˜ Ì ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÚȘ ·fi ·Ú·‚ÈΤ˜
Î·È ·ÛÈ·ÙÈΤ˜ ¯ÒÚ˜, Ô˘ ÂÓÒ ‰È·Ì¤ÓÔ˘Ó ÛÙ·
·ÛÙÈο ΤÓÙÚ· Ô ÚfiÏÔ˜ Ô˘ ›¯·Ó ÛÙÔÓ ÙfiÔ
ηٷÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÙ·È, ÏfiÁˆ
ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ Î·È ËıÈÎÒÓ Î·ÓfiÓˆÓ Ô˘
‰È¤Ô˘Ó ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ Û ηıËÌÂ-
ÚÈÓfi Â›‰Ô; ∏ Â·Ê‹ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ
Ì ÙÔÓ ÓÙfiÈÔ ÏËı˘ÛÌfi Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ ÂÍ ÔÏÔ-
ÎÏ‹ÚÔ˘ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚Ë̤ÓË ·fi Û˘˙‡ÁÔ˘˜,
ÚÔÛٿ٘ ‹ ÁÔÓ›˜ Î·È Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜
ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿ ÂÚÁ·Û›·˜ Û˘ÁÎÚÈÙÈο ÌÈÎÚ‹.
∞Ó Î·È ÛÂ Â˘Úˆ·˚Îfi Â›Â‰Ô ·ÚÎÂÙ¿ ·fi
·˘Ù¿ Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ¤¯Ô˘Ó ‰ÈÂÚ¢ÓËı› ÂÓ‰Â-
ϯҘ, Ô‰ËÁÒÓÙ·˜ ÛÙ·‰È·Î¿ Î·È Ì¤Û· ·fi
Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ ÛÙË ¯¿Ú·ÍË ÌÈ·˜
Â˘Úˆ·˚΋˜ ÌÂÙ·Ó·ÛÙ¢ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ô˘
ÂÈı˘Ì› Ó· ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈο ¢-
·›ÛıËÙË Î·È ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈο ¤ÁÎÚÈÙË, ı· ‹Ù·Ó
ÂÛÊ·Ï̤ÓÔ Ó· ıˆÚËı› fiÙÈ Î¿ÔÈ· ·fi Ù·
‰‡ÛÎÔÏ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙËÓ Î·-
ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ
Ô˘ ÏfiÁˆ ıÚËÛ·̷ÙÔ˜, ¤Ó‰˘Û˘ ‹ ÁÂÓÈ-
ÎfiÙÂÚ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ÌËÓ
¤¯Ô˘Ó «ÂÓÙ·¯ı›» Â·ÚÎÒ˜ ÛÙÔ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi
Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ ‰˘ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, ¤¯Ô˘Ó ··-
ÓÙËı› Ì ÈηÓÔÔÈËÙÈÎfi ÙÚfiÔ. Δ· ÂÚˆÙ‹-
Ì·Ù· ·˘Ù¿ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏ· ‰ÈfiÙÈ, ÌÂٷ͇ ¿Ï-
ψÓ, Ë Û˘Ó¤¯ÈÛË ÙˆÓ ·ÓÈÛÔًوÓ, Ù˘ Ì ÔÈ-
ΛÏÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ¿‰È΢, ηٷÈÂÛÙÈ΋˜ ηÈ
ÂÓ›ÔÙ ‚¿Ó·˘Û˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ·ÚÚ¤-
ÓˆÓ ÌÂÏÒÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÌÈ·˜ ÎÔÈ-
ÓfiÙËÙ·˜, «‰ÈηÈÔÏÔÁ›ٷȻ Û˘¯Ó¿ ̤ۈ Ù˘
Â›ÎÏËÛ˘ Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜, Ê˘ÏÂÙÈ΋˜ ‹
ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Á˘Ó·È-
ÎÒÓ, ÌÈ·˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÔÈ ›‰È˜ ÔÈ Á˘Ó·›-
Θ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÚÔÎÚ›ÓÔ˘Ó.
∂›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ô˘
ÂÓ¤¯ÂÈ Ë ·ÌÂÚfiÏËÙË Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË ·˘ÙÔ‡
ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜, fiÙÈ Â›Ó·È Û¿ÓÈ·,
·Ó fi¯È ·Ó‡·ÚÎÙË ¤ˆ˜ ÙÒÚ·, Ë ·ÚÔ˘Û›· ÌÔ˘-
ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÚÈÒÓ Û οÔÈÔ ·fi
Ù· ÚÂÔÚÙ¿˙ ‹ Ù· ·ÂÈÚ¿ÚÈıÌ· «¿ÓÂÏ» ‹
«·Ú¿ı˘Ú·» Ô˘ ηٷÎχ˙Ô˘Ó ÙËÓ ÙËÏÂÔ-
ÙÈ΋ ÂȉËÛÂÔÁÚ·Ê›·, ·ÎfiÌË ÎÈ fiÙ·Ó ·˘Ù‹
¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÓÙÈΛÌÂÓfi Ù˘ ÙÔÓ ‚›Ô ÙˆÓ ÌÔ˘-
ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ. ™ÙË μÚÂÙ·Ó›· ›-
¯· ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ‰È·‚¿ÛÂÈ ‹ ·Ú·ÎÔÏÔ˘-
ı‹ÛÂÈ Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ Á˘Ó·È-
ÎÒÓ Ô˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó fiÙÈ Ô ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜
ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂÈÏÔÁ‹ Ô˘ η-
Ó›˜ ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ÙÔÓ ¤¯ÂÈ ÂÈ‚¿ÏÂÈ. OÈ Á˘Ó·›Î˜
·˘Ù¤˜, ÊÔÚÒÓÙ·˜ ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÌÔ‡Ú-
η, Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ·fi ÌË ÌÔ˘-
ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ ˆ˜ ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ Á˘Ó·ÈΛ·˜
˘ÔÙ·Á‹˜, ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·Ó fiÙÈ ÔÈ ÓfiÌÔÈ ÙÔ˘
πÛÏ¿Ì ‰ÂÓ ÙȘ ηٷȤ˙Ô˘Ó ·ÏÏ¿ ÙȘ ÚÔÛÙ·-
ÙÂ‡Ô˘Ó Î·È fiÙÈ ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ÙȘ ·Á·Ô‡Ó ÂÚÈÛ-
ÛfiÙÂÚÔ ·’ fi,ÙÈ ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÌÂ-
Á·ÏÒÛÂÈ Ì ‰˘ÙÈο ÚfiÙ˘·. ÃÚËÛÈÌÔÔÈ-
Ô‡Û·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· fiÙÈ ÔÈ ÌË
ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ «ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó» ÛÙȘ Á˘Ó·›Î˜
Ó· ÂÎı¤ÙÔ˘Ó ÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘˜, ·fi ·‰È·ÊÔÚ›·
‹ ‰È¿ıÂÛË Ó· ÙȘ ÂÎÌÂÙ·ÏÏ¢ÙÔ‡Ó, Û ·ÓÙ›-
ıÂÛË Ì ÙÔ˘˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ Ô˘ ÙÈÌÔ‡Ó
ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÙÔ˘˜ Ì ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈ΋ ›ÛÙË
Î·È ·ÊÔÛ›ˆÛË. ™ÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ, ÛÙÔ ¡Ô-
ÛÔÎÔÌÂ›Ô Î·È ÛÙ· ∫¤ÓÙÚ· æ˘¯È΋˜ ÀÁ›·˜
fiÔ˘ ÂÚÁ·˙fiÌÔ˘Ó ÁÓÒÚÈÛ· ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿Ó˜
Ô˘ ¤ÏÂÁ·Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù· ›‰È·, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ fi-
ÛÔ Â˘Ù˘¯ÈṲ̂Ó˜, ‹ÚÂ̘ Î·È ÈÛÔÚÚÔË̤-
Ó˜ ¤ÓȈı·Ó ˙ÒÓÙ·˜ ˘fi ÙȘ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙÔ˘
πÛÏ¿Ì. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ Ó·ڤ˜ ÌÔ˘ÛÔ˘Ï-
Ì¿Ó˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó Û˘¯Ó¿ ˆ˜ ·fi‰ÂÈ-
ÍË ÙˆÓ fiÛˆÓ ¤ÏÂÁ·Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ·Î·-
‰ËÌ·˚΋ ÌfiÚʈÛË Î·È Ë ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜ fi¯È
ÌfiÓÔ ‰ÂÓ Â›¯Â ÌÂÙ·‚¿ÏÂÈ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÛΤ„˘
ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ›¯Â ·ÓÙ›ıÂÙ· ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÛÂÈ ÙȘ Â-
ÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ·¤¯ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ·
ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ Û˘Ó‹ıÂȘ Ù˘ ·ÁÁÏÈ΋˜, η-
ٷӷψÙÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜.
™¯ÂÙÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ ¤¯Ô˘Ó ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ÔÈ Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ μÚÂÙ·ÓÔ› ‹Ù·Ó Î·È ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó
ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÎÂÙÈÎÔ› Û ٤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ‰Ë-
ÏÒÛÂȘ, ÙȘ Ôԛ˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó
Oρισμένοι αναρωτιούνται πώς είναι δυνατόν,
αντί να επαναστατούν, πολλές από
τις μουσουλμάνες να διατείνονται
ότι είναι απόλυτα ευτυχισμένες
Ì ‰˘ÛÈÛÙ›· Î·È Û·ÚηÛÌfi. OÚÈṲ̂ÓÔÈ ·Ó·-
ÚˆÙÈÔ‡ÓÙ·È Ò˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ, ·ÓÙ› Ó· Â·-
Ó·ÛÙ·ÙÔ‡Ó, ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿Ó˜
Ó· ‰È·Ù›ÓÔÓÙ·È fiÙÈ Â›Ó·È ·fiÏ˘Ù· Â˘Ù˘¯È-
Ṳ̂Ó˜ Î·È Ó· Âȉ›‰ÔÓÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· Û ̛·
‹È· ÌÔÚÊ‹ ÚÔÛËÏ˘ÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ›¯Â ˆ˜ ÛÙfi-
¯Ô Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ˆ˜ ÂÏ΢ÛÙÈÎfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ
˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜ Û ÌË ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿Ó˜ Á˘Ó·›Î˜.
°È· ·ÚÎÂÙÔ‡˜ Â›Û˘ ‹Ù·Ó ıÏÈ‚ÂÚfi ÙÔ Ê·È-
ÓfiÌÂÓÔ fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÈÙ‹ÙÚȘ ÌÂ
ÙȘ Ì·ÓٛϘ Û˘Ó‹ıÈ˙·Ó Ó· οÓÔ˘Ó ·Ú¤· Ìfi-
ÓÔ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÊ¿-
ÓÈÛË Î·È ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ ∞ÁÁÏ›‰ˆÓ ηÈ
Â˘Úˆ·›ˆÓ Û˘Ó·‰¤ÏÊˆÓ ÙÔ˘˜ Ì ·›ÛÙ¢-
ÙÔ Û˘ÓÙËÚËÙÈÛÌfi Î·È ÛÎÏËÚfiÙËÙ·.
∂›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ηٷÓÔËı› Ì ÔÈÔÓ ÙÚfi-
Ô Ë ÂȂ‚ÏË̤ÓË ÔÌÔÈÔÌÔÚÊ›· ÛÙË Û˘-
ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Î·È ÛÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË, Ù· ȉȷ›ÙÂÚ·
˘„ËÏ¿ ÔÛÔÛÙ¿ ηٷӷÁηÛÙÈÎÒÓ Á¿ÌˆÓ,
Ô ·fiÏ˘ÙÔ˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ÙˆÓ Ú¿ÍÂˆÓ Î·È ÙˆÓ
Â·ÊÒÓ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ·fi Ù· ¿ÚÚÂÓ· ̤ÏË
Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Ô˘ Û˘¯Ó¿ Ô‰ËÁ› Û ·ÓË-
Ï‹ ‚›·, ·ÎfiÌË Î·È ÛÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ, ‹ Ô Ô˘ÛÈ·-
ÛÙÈÎfi˜ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi˜ ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ˙ˆ‹,
ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÈÛÔÚÚÔ›·
Î·È ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ
Á˘Ó·ÈÎÒÓ.
∞˜ ÛËÌÂȈı› fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÌÔ˘-
ÛÔ˘ÏÌ¿Ó˜ ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘, ÙÔ˘ ª¿ÓÙÛÂÛÙÂÚ
Î·È ÙˆÓ ˘fiÏÔÈˆÓ ·ÁÁÏÈÎÒÓ fiÏÂˆÓ ·Ô-
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÌÈ· ·ÚÎÂÙ¿ ¿ÓÂÙË ‰È·‚›ˆÛË ·ÊÔ‡
ÔÈ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȤ˜ ÙÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¤Ó· ÈÛ¯˘Úfi
ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ‚ÚÂÙ·ÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ì ÂÈ-
¯ÂÈÚ‹ÛÂȘ Î·È Î·Ù·ÛÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÎÌ¿˙Ô˘Ó.
OÈ ›‰È˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ·ÚfiÛÎÔÙ·
Û ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ, Ó· ÛÔ˘‰¿-
˙Ô˘Ó ÛÙÔ ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ, Ó· „ˆÓ›˙Ô˘Ó Ù· ÚÔ‡-
¯· ÙÔ˘˜ ·fi ÂÌÔÚÈο ΤÓÙÚ· Ô˘ ÂȉÈ·Ô-
ÓÙ·È ÛÙÔ È‰È·›ÙÂÚÔ ÛÙ˘Ï Ô˘ ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó, Ó·
ËÁ·›ÓÔ˘Ó ÁÈ· Ê·ÁËÙfi Û ÂÛÙÈ·ÙfiÚÈ· Î·È Ó·
„ˆÓ›˙Ô˘Ó ·fi ηٷÛÙ‹Ì·Ù· ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Ô˘
·¢ı‡ÓÔÓÙ·È Û fiÛÔ˘˜ Î·È fiÛ˜ ·ÎÔÏÔ˘-
ıÔ‡Ó ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰È·ÙÚÔÊ‹ Ô˘ ÂÈ-
‚¿ÏÏÔ˘Ó ÔÈ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ› ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔÈ. OÏ·
·˘Ù¿ ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ Â›Ó·È ·˘ÙÔÓfiËÙÔ fiÙÈ ‰ÈηÈ-
Ô‡ÓÙ·È fiϘ ÔÈ ÔÌ¿‰Â˜ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ˙Ô˘Ó ÛÂ
Ì›· ÔÏ˘ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·.
ΔÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙȘ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿Ó˜ ÌÂÙ·-
Ó¿ÛÙÚȘ ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜; ∏ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ¤Ú¢-
Ó· Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ·fi „˘¯ÔÏfiÁÔ˘˜,
ÓÔÌÈÎÔ‡˜, ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ÂÈ-
ÛÙ‹ÌÔÓ˜, ¤¯ÂÈ ‰ÒÛÂÈ ‹‰Ë ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ··-
ÓÙ‹ÛÂȘ ÛÙȘ ·ÚȘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ˙Ë-
Ù‹Ì·ÙÔ˜. ∏ ÔÏÈÙÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ fï˜, fiˆ˜
ÂΉËÏÒÓÂÙ·È ÙfiÛÔ ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ¤ˆ˜ ÙÒ-
Ú· ÓÔÌÔıÂÛ›·˜ fiÛÔ Î·È Û ·˘Ùfi Ù˘ ηıËÌÂ-
ÚÈÓ‹˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜, ·¤¯ÂÈ ·ÎfiÌË ·ÚÎÂÙ¿
·fi ÙÔ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈο ¢ÎÙ·›Ô. À¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙȘ
ÌÂÁ¿Ï˜ fiÏÂȘ Â·Ú΋ ΤÓÙÚ· fiÔ˘ ÔÈ ÌÔ˘-
ÛÔ˘ÏÌ¿Ó˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔÛ¢¯ËıÔ‡Ó Î·È
Ó· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘Ó ¿ÏϘ Á˘Ó·›Î˜, ‹ ÔÔÈÔÛ-
‰‹ÔÙ ¿ÏÏÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ ηٿÏÏËÏ· ‰È·ÌÔÚ-
ʈ̤ÓÔ˜ ÒÛÙ ӷ ηχ„ÂÈ ÙȘ ȉȷ›ÙÂÚ˜ ·Ó¿-
ÁΘ ÙÔ˘˜; ∞Ó ÌÂÙ·Ó¿ÛÙÚȘ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯Ô-
ÓÙ·È ·fi ÎÚ¿ÙË fiÔ˘ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È
ÚfiÛ‚·ÛË Û ÛÙÔȯÂÈÒ‰ÂȘ ÌÔÚʤ˜ ÎÔÈÓˆ-
ÓÈÎÒÓ, ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎÒÓ ‰Ú·-
ÛÙËÚÈÔًوÓ, ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Û ÌÈ· ¯ÒÚ· fiÔ˘ ·˘-
ÙfiÌ·Ù· ÙÔ ¯ÚÒÌ·, Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË Î·È ÔÈ ıÚË-
Û΢ÙÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÙȘ ηıÈÛÙÔ‡Ó
«·Ú›Â˜», ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ·˘Ù¤˜ – ·Ú·ÁΈÓÈ-
Ṳ̂Ó˜ ÙfiÛÔ ÏfiÁˆ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ÙÔ˘ πÛÏ¿Ì fiÛÔ
Î·È ÙÔ˘ ÂÁ¯ÒÚÈÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Ú·ÙÛÈÛÌÔ‡ –
ı· Á›ÓÔ˘Ó Ù· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù· ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ
·ÛÙÈÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ Ì·˜. ●
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Γρηγόρης Πασχαλίδης αναπληρωτής καθηγητής στο αριστοτέλειο πανεπιστήμιο θεσσαλονίκης
Η ταυτότητα της δημοκρατίας
¢ÂÓ Â›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· fiÙÈ fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ›ÛÔÈ
È Í¤ÓÔÈ Ô˘ Êı¿ÓÔ˘Ó Î·ıËÌÂ-
√ ÚÈÓ¿ ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜ ˆ˜ ·Ú¿-
ÓÔÌÔÈ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˜ ÓÔÌ›˙Ô˘Ó
fiÙÈ ¤Êı·Û·Ó ÛÙÔÓ ¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ.
∂›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂ-
ÚÔÈ ¤Ú·Û·Ó ·fi ÙËÓ ∫fiÏ·ÛË
ÁÈ· Ó· Êı¿ÛÔ˘Ó ›Û·Ì ‰Ò. ªfiÓÔ Ô˘ ‚Ú›-
ÛÎÔ˘Ó ÙȘ fiÚÙ˜ ÙÔ˘ ÎÏÂÈÛÙ¤˜. ∞ÚÎÂÙÔ› Û˘-
ÌÔϛ٘ Ì·˜ ıˆÚÔ‡Ó ·ÊÂÏ‹ ÙËÓ ÚÔÛ‰Ô-
Λ· ÙÔ˘˜ fiÙÈ Â‰Ò ı· ¤¯Ô˘Ó ÌÈ· ·ÛÊ·Ï‹ ηÈ
·ÍÈÔÚÂ‹ ˙ˆ‹, ·ÏÏ¿ ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ ÎÔÏ·-
·ÔÓÙ·È Ó· ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ·˘Ùfi ÂÚȤ¯ÂÈ ÌÈ·
·Ó·ÌÊ›‚ÔÏË ·Ï‹ıÂÈ·. ∂‰Ò ›ӷÈ, Ú¿ÁÌ·ÙÈ,
Ô ¶·Ú¿‰ÂÈÛfi˜ Ì·˜, Ô ÂÚ›ÎÏÂÈÛÙÔ˜ ΋Ô˜
Ù˘ ÈÂÚ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ Ì·˜, ηÈ
·˘ÙÔ› ÔÈ ·Ú›۷ÎÙÔÈ. ∂ΛÓÔÈ Ô˘ Ì ÙÔÓ
¤Ó·Ó ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔÓ ÙÚfiÔ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔ˘Ó Ó·
ÌÔ˘Ó Ì¤Û· Û ·˘ÙfiÓ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó ÔÙ¤ Ó·
Á›ÓÔ˘Ó Î·ÓÔÓÈÎÔ› οÙÔÈÎÔ› ÙÔ˘. ¢ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó
Ó· ÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Ù˘ ·›ÁÏ˘ ÙÔ˘, ÙˆÓ ÚÔÓÔÌ›ˆÓ
ÙÔ˘. ∂›Ó·È ÁÈ· ¿ÓÙ· ͤÓÔÈ Û «·˘Ùfi ÙÔ Â˘-
ÏÔÁË̤ÓÔ ¯ÒÌ·, ÙËÓ ¿ÁÈ· ÁË», Û ·˘Ù‹ «ÙËÓ
¿ÏÏË ∂‰¤Ì Î·È ‰Â‡ÙÂÚÔ ¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ». ∂ÙÛÈ
ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ô ™·›ÍËÚ ÙËÓ ∞ÁÁÏ›· (ƒÈ¯¿Ú‰Ô˜
Ô μã, ππ. 1), ‰È·ÓÂfiÌÂÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ÚÒÈÌË ·›-
ÛıËÛË ÂıÓÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÛÊ˘ÚËÏ·-
Ù‹ıËΠÙËÓ ÂÏÈÛ·‚ÂÙÈ·Ó‹ ÂÔ¯‹ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘
ÈÛ·ÓÈ΋˜ ÂÈıÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ Â·-
ÂÈÏÔ‡ÌÂÓÔ˘ ÂÌÊ˘Ï›Ô˘ ÔϤÌÔ˘. ∏ ÂÈÎfiÓ·
ÙÔ˘ ™·›ÍËÚ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· Á›ÓÂÈ ¤Ó·˜ ÚÔ-
ÛÊÈÏ‹˜ ÎÔÈÓfi˜ ÙfiÔ˜ ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÈÛÙÈÎÔ‡ Ú‡-
Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËΠÛÙËÓ ∂˘ÚÒË ÙË
ÌÂÙ·-Ó·ÔÏÂfiÓÙÂÈ· ÂÔ¯‹. ∏ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘
ƒÈ¯¿Ú‰Ô˘ μã ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÏÔÈfiÓ ÙËÓ Î·ıÈÂ-
ڈ̤ÓË ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ·fi ÙÔÓ Emil
Kantorowitz ˆ˜ ÙÔ ‰Ú¿Ì· ÙÔ˘ ‰ÈÙÙÔ‡ ÛÒ-
Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∏ÁÂÌfiÓ· – Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ıÓËÙÔ‡
ÚÔÛÒÔ˘ Î·È ÂÓÛ¿ÚΈÛ˘ Ù˘ ·ı¿Ó·Ù˘
ÔÏÈÙÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. ¶¤Ú· ·fi ˘Ô‰ÂÈÁ-
Ì·ÙÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Ù˘ ÌÂ۷ȈÓÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ-
΋˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜, ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ™·›ÍËÚ ·Ô-
ÙÂÏ› Î·È ÌÈ· ÚÔ‰ÚÔÌÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Ù˘ ÓÂ-
ˆÙÂÚÈ΋˜ ÂıÓÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜: ÙÔ˘
ηı·ÁÈ·ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ˆ˜ ÙÔ˘ Á‹-
ÈÓÔ˘ ¶·Ú·‰Â›ÛÔ˘ Ô˘ ηÙÔÈΛ Ë ÂıÓÈ΋ ÎÔÈ-
ÓfiÙËÙ·.
™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Simmel, Ô˘ ‰ÂÓ ¤ÁÈÓÂ
ÔÙ¤ ·Ô‰ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·Î·-
‰ËÌ·˚Îfi ıÂÛÌfi ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ‚ڷ˚΋˜ ÙÔ˘
ηٷÁˆÁ‹˜, Ô Í¤ÓÔ˜ Â›Ó·È ÂΛÓÔ˜ Ô˘ Û‹-
ÌÂÚ· ¤Ú¯ÂÙ·È fi¯È ÁÈ· Ó· ʇÁÂÈ ·‡ÚÈÔ ·ÏÏ¿
ÁÈ· Ó· Ì›ÓÂÈ. Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÎÔÓÙ¿ Î·È Ì·-
ÎÚÈ¿, ÂÓÙfi˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÂÎÙfi˜ Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜
ÙˆÓ ·˘ÙÔ¯ıfiÓˆÓ, Ô Í¤ÓÔ˜ Â›Ó·È Ô ÔÈΛԘ
Ì·ÎÚÈÓfi˜. ∑ÂÈ ‰›Ï· Ì·˜ ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È Û·Ó
ÎÈ ÂÌ¿˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ‡ ∂Ì›˜. ∞˘Ù‹ Ë
·fiÛÙ·ÛË, ·Ú·ÙËÚ› Ô Simmel, ÚÔÛ‰›-
‰ÂÈ ÛÙÔÓ Í¤ÓÔ ÌÈ· ÚÔÓÔÌȷ΋ ·ÌÂÚÔÏË-
„›·. ∂›Ó·È ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ, ˘ÂÓı˘Ì›˙ÂÈ
Ô Simmel, Ô˘ οÔȘ ÈÙ·ÏÈΤ˜ fiÏÂȘ Û˘-
Ó‹ıÈ˙·Ó Ó· ηÏÔ‡Ó ‰ÈηÛÙ¤˜ ·fi Ì·ÎÚÈ¿
¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ÌËÓ ÂËÚ¿˙ÂÙ·È Ë ÎÚ›ÛË ÙÔ˘˜
·fi ÔÈÎÔÁÂÓÂȷο ‹ Ê·ÙÚÈ·ÛÙÈο Û˘Ìʤ-
ÚÔÓÙ·. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ì¤ÏÔ˜ ÙÔ‡
∂Ì›˜ ηıÈÛÙ¿ ÏÔÈfiÓ ÙÔÓ Í¤ÓÔ ¤Ó·Ó ·ÓÙÈ-
ÎÂÈÌÂÓÈÎfi, ·‰¤Î·ÛÙÔ ÎÚÈÙ‹ Ù˘ ∞Á›·˜ OÈ-
ÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜. ∞fi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ¿Ô-
„Ë, ·ÓÙÈÚÔÛˆ‡ÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÙËÓ ÂÈÛ‚Ô-
Ï‹ ÙÔ˘ ∫·ÎÔ‡ ÛÙÔÓ ¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ. O ͤÓÔ˜
ʤÚÓÂÈ ¤Ó· ÂÈΛӉ˘ÓÔ, ÂÓÔ¯ÏËÙÈÎfi ›‰Ô˜
ÁÓÒÛ˘: ÙË ÁÓÒÛË ÙˆÓ ÔÚ›ˆÓ Ì·˜, ÙˆÓ ·ÙÂ-
ÏÂÈÒÓ ÙÔ˘ ¶·Ú·‰Â›ÛÔ˘ Ì·˜. O ͤÓÔ˜ ›ӷÈ
Ô Ì¿ÚÙ˘Ú·˜ Ù˘ Ù˘ÊÏfiÙËÙ¿˜ Ì·˜. ∂ΛӢ
Ô˘ Ì·˜ οÓÂÈ Ó· ͯÓԇ̠ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜
Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ÎÔÈ-
ÓfiÙËÙ¿˜ Ì·˜ Î·È Ó· ‚ϤÔ˘Ì ÌfiÓÔ ‰È·-
ÊÔÚ¤˜ Ì fiÛÔ˘˜ Â›Ó·È ÂÎÙfi˜ ·˘Ù‹˜.
OÈ Í¤ÓÔÈ ¤¯Ô˘Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ù·Ú¿ÍÂÈ ÙËÓ ËÛ˘-
¯›· ÙÔ˘ Â›ÁÂÈÔ˘ ¶·Ú·‰Â›ÛÔ˘ Ì·˜. ª·˜ ·Ô-
ηχÙÔ˘Ó ÙË Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ, ÙˆÓ
ËıÒÓ Î·È ÙˆÓ Û˘ÓËıÂÈÒÓ Ì·˜ ηÈ, ÙÔ ÈÔ
ÛËÌ·ÓÙÈÎfi, Ì·˜ ı˘Ì›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ë ›ÛÙË Ì·˜
ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ηıÔÏÈ΋˜ ÈÛfiÙËÙ·˜, Ô˘
ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ì ˆ˜ ıÂ̤ÏÈÔ ÙÔ˘ ¶·Ú·‰Â›-
ÛÔ˘ ÙÔ˘ Û˘Ó·Ó‹ÎÂÈÓ Ì·˜, Â›Ó·È ˘ÔÎÚÈÙÈ΋.
¢ÂÓ Â›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· fiÙÈ «fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ
ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ›ÛÔÈ Ì ›Û· ‰È-
ηÈÒÌ·Ù·», fiˆ˜ ‰ÈÂÎ‹Ú˘Í·Ó Ë ∞ÌÂÚÈη-
ÓÈ΋ Î·È Ë °·ÏÏÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË. O¯È ÌfiÓÔ
‰ÂÓ ·ÚΛ Ó· ˙ÂȘ ̤۷ ÛÙÔÓ ÂıÓÈÎfi ΋Ô,
Ó· ÙÔÓ ÁÔÓÈÌÔÔÈ›˜ Ì ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Î·È Ù·
fiÓÂÈÚ¿ ÛÔ˘, ·ÏÏ¿ Ô‡ÙÂ Î·Ó Ó· ¤¯ÂȘ ÁÂÓÓË-
ı› ÂÓÙfi˜ ÙˆÓ ÙÂȯÒÓ ÙÔ˘ ÒÛÙ ӷ Â›Û·È ›ÛÔ˜
Ì ›Û· ‰ÈηÈÒÌ·Ù·. ΔÔ ˙‹ÙËÌ· ÙÔ˘ ͤÓÔ˘
Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÚÚËÎÙ·, Û˘ÓÂÒ˜, Ì ÙÔ ˙‹ÙË-
Ì· Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜. ∏ ÚfiÎÏËÛË ‰ÂÓ Â›-
Ó·È Ò˜ ı· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÔÏ˘Ô-
ÏÈÙÈÛÌÈ΋ Û˘Óı‹ÎË, ȉˆÌ¤ÓË ˆ˜ ÌÈ· ·Ó·-
ÛٿوÛË Ù˘ ÌÔÓÔÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÔÌ·ÏfiÙË-
Ù·˜, ·ÏÏ¿ Ò˜ ı· ÂÓۈ̷ÙÒÛÔ˘Ì ÙË
‰È·ÊÔÚ¿ ÛÙË ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ Û˘Óı‹ÎË. ¶¤-
Ú· ·fi ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙÚfiˆÓ ‰È·¯Â›ÚÈ-
Û˘ ÙˆÓ ·ÚÂÍËÁ‹ÛÂˆÓ Î·È ·Ú·ÓÔ‹ÛˆÓ
Ô˘ ÚÔοÏÂÛÂ Ë ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÔÈÎÈÏÔ-
ÌÔÚÊ›·, ÂΛÓÔ Ô˘ ··ÈÙÂ›Ù·È Â›Ó·È Ë Â·-
Ó·ıÂÌÂÏ›ˆÛË Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜
Â¿Óˆ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ÈÛfiÙËÙ·˜-ÂÓ-‰È·ÊÔ-
Ú¿. ∏ ‰È·ÊÔÚ¿ Î·È Ë ÔÈÎÈÏ›· ‰ÂÓ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó
ÂÍ·›ÚÂÛË ‹ Û˘Á΢ڛ·. ∂ΛÓÔ Ô˘ ‹Ù·Ó ÂÍ·È-
ÚÂÙÈÎfi Î·È Û˘Á΢ÚÈ·Îfi ‹Ù·Ó Ô ÂÁηÈÓÈ·-
ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ˆ˜ ‰ÈÂΉ›ÎËÛË
Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ·˘ÙԉȿıÂÛ˘ ÙˆÓ ÂıÓÔÙ‹-
ÙˆÓ ¤Ó·ÓÙÈ ÔÏ˘ÂıÓÈÎÒÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÒÓ.
O¯È Ù˘¯·›·, ÙfiÛÔ ÚÈÓ fiÛÔ Î·È ÌÂÙ¿ Ù· ÚÒ-
Ù· ‚‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ô
ÔÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜, Ë ·¿-
ÓÙËÛË, Ì ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· «ÔÈ-
ÔÈ Â›Ì·ÛÙ ÂÌ›˜;», ·ÔÙÂÏ› ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ
ÌÈ·˜ Û˘Ó¯ԇ˜ ‰È·ÊˆÓ›·˜ Î·È ·ÓÙȉÈΛ·˜,
Ì ÌÔÓ·‰È΋ ÂÍ·›ÚÂÛË ÙȘ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ fiÙ·Ó
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 11
‰ÈÎÙ¿ÙÔÚ˜ Û·Ó ÙÔÓ ªÂÙ·Í¿ Î·È ÙÔÓ ¶·-
·‰fiÔ˘ÏÔ Â¤‚·Ï·Ó ·˘Ù·Ú¯Èο ÙË ‰È΋
ÙÔ˘˜ ÌÔÓÔÏÈıÈ΋ ·¿ÓÙËÛË.
O ÔÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ ηÈ
Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÏÔÈfiÓ ÔÙ¤ ·˘ÙÔ-
ÓfiËÙÔ˜ ‹ ÁÂÓÈο ·Ô‰ÂÎÙfi˜. ∫·È ·˘Ùfi ÙÔ
·ˆıÔ‡Ó fiÏÔÈ fiÛÔÈ ÂÓÓÔÔ‡Ó ÙËÓ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ˆ˜ ÌÈ· ·ÎÏfiÓËÙË ‰È·-
¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙ·ıÂÚ¿, ›Ûˆ˜ ÁÈ·Ù› ÂÓfiÛˆ ÌÈÏÔ‡Ó
ÂÍ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ‡ ‰Â-
ÛÌÔ‡ ÂΛÓÔ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ηٿ
ÓÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ¤Ó·Ó ‚ÈÔÏÔÁÈÎfi ‰ÂÛÌfi.
∏ ÚËÙÔÚÈ΋ Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Ù·˘-
ÙfiÙËÙ·˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ¤ÙÛÈ ÎÂÓ‹ Î·È ÚÔ-
Û¯ËÌ·ÙÈ΋, ÌÈ· Î·È ÙÔ ÛËÌ·ÈÓfiÌÂÓÔ ·Ô-
‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È fiÙÈ Â›Ó·È ¿ÓÙ· Ë Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ·, ÙÔ
‚ÈÔÏÔÁÈÎfi Âڈ̤ÓÔ.
O ¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜ Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜
Â›Ó·È Ë ÙÂÏÂ˘Ù·›· Ô˘ÙÔ›· ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ
¯ÚfiÓˆÓ. ∫·È ·˘Ùfi ÙÔ ÂȂ‚·ÈÒÓÂÈ fi¯È Ìfi-
ÓÔÓ Ë Û˘Ó¯È˙fiÌÂÓË ÈηÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Ó· ÁÔË-
Ù‡ÂÈ Î·È Ó· ÎÈÓËÙÔÔÈ› ·ÏÏ¿ Î·È Ë ·Ó·˙ˆ-
‡ÚˆÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙȘ ¯ÒÚ˜ fiÔ˘ η٤ÚÚ¢ÛÂ
Ë ¿ÏÏË ÌÂÁ¿ÏË Û‡Á¯ÚÔÓË Ô˘ÙÔ›·, ÙÔ˘ ÎÔÌ-
ÌÔ˘ÓÈÛÌÔ‡. O¯È Ù˘¯·›·, Î·È ÛÙȘ ‰‡Ô ÂÚÈ-
ÙÒÛÂȘ ‰ÂÛfi˙ÂÈ Ë ›‰È· ıÂÌÂÏȷ΋ ȉ¤· Ù˘
ÈÛfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÔÌÔ›ˆÓ. ∏ ·Ó·¯ÒÚËÛË ·fi
ÙÔ È‰Â҉˜ ÙÔ˘ ÌÔÓÔÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ‡ ¶·Ú·-
‰Â›ÛÔ˘ Ô˘ ÂͤıÚÂ„Â Ë Ô˘ÙÔ›· ÙÔ˘ ÂıÓÈ-
ÎÈÛÌÔ‡ ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ¶ÙÒÛË
ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ÌÈ· ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙȘ Ú·ÁÌ·-
ÙÈÎfiÙËÙ˜ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÔÈÎÈÏ›·˜, ÛÙËÓ
›‰È· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜. ªÈ· ÈÛÙÔ-
Ú›· Ô˘ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙË ÛÙ·‰È·Î‹ ‰È‡ڢÓ-
ÛË Ù˘ ·Ú¯‹˜ Ù˘ ÈÛÔÔÏÈÙ›·˜ ·Ú¯Èο ÛÂ
fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÓ‹ÏÈÎÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜, ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜
ÛÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ηÈ, Ù¤ÏÔ˜, Û fiÛÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó
‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÂıÓÔÊ˘ÏÂÙÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ·. ΔÔ
ÎÂÓÙÚÈÎfi ‰È·Î‡‚Â˘Ì· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢
·ÔÙÂÏ› ÙË ‰È·ÎÚÈÙÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ· Ù˘ ‰Ë-
ÌÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜: ÌÈ· ‰È·Ú΋˜ ‰È‡-
Ú˘ÓÛË ÙˆÓ fiÚˆÓ Û˘ÌÂÚ›Ï˄˘ ÛÙË ÛÙÔÈ-
¯Âȷ΋ ÌÔÓ¿‰· Ù˘ Ï·˚΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜, ÛÙÔÓ
‰‹ÌÔ, ··Ï›ÊÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ¤Ó·Ó ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ¿Ï-
ÏÔÓ ÙÔ˘˜ ·ÔÎÏÂÈÛÌÔ‡˜ Ù˘ ÂÚÈÔ˘Û›·˜, Ù˘
ıÚËÛΛ·˜, ÙÔ˘ ʇÏÔ˘ Î·È Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜.
∏ Ù·˘ÙfiÙËÙ· Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, Ì ¿ÏÏ· Ïfi-
ÁÈ·, Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙÔÓ ‰È·Ú΋ ÂΉËÌÔÎÚ·ÙÈ-
ÛÌfi Ù˘ ȉÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË, ÛÙË ÛÙ·‰È·-
΋ ‰ڷ›ˆÛË ÌÈ·˜ ¿Ó¢ fiÚˆÓ Î·È ÂÚÈÔÚÈ-
ÛÌÒÓ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜.
∞˜ ÍÂÎÏÂȉÒÛÔ˘Ì ÙȘ ÛÊ·ÏÈṲ̂Ó˜ ı‡-
Ú˜ ÙÔ˘ ¶·Ú·‰Â›ÛÔ˘ Ì·˜. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ¶·-
Ú¿‰ÂÈÛÔ˜ – ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ fi¯È Á‹ÈÓÔ˜. ∫·È Ë
‰ËÌÔÎÚ·Ù›· Û›ÁÔ˘Ú· ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤Ó·˜. ∞ÏÏ¿
Ù›ÔÙ ‰ÂÓ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ¶·Ú¿-
‰ÂÈÛÔ ·fi ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ fiÔ˘ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ
ʤÚÔÓÙ·È ·Ú¿ÍÂÓ· fiÙ·Ó Â›Û·È Í¤ÓÔ˜. ●
12 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
Ν. Πουλαντζάς 30 χρόνια μετά
√ ¡›ÎÔ˜ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜ Û Ӥ˜ ·Ó·ÁÓÒÛÂȘ
ªÂÚÈΤ˜ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÁÈ· Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˘
Μελέτης Η. Μελετόπουλος, Διδάκτωρ Oικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης
Ô 1989, ÛÙ· ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ· ·fi
Δ ÙÔÓ ÚfiˆÚÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ¶Ô˘-
Ï·ÓÙ˙¿, Ë ÂÈıÂÒÚËÛË ¡¤·
∫ÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· (ÊıÈÓfiˆÚÔ
1989, Ù‡¯Ô˜ 6, ÂΉfiÛÂȘ ¶·-
·˙‹ÛË) ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ¤Ó·
·ÊȤڈ̷ ÛÙÔÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÛÙÔ¯·ÛÙ‹. ™ÙÔ
·ÊȤڈ̷ ÚÔ‚·ÏÏfiÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ Ô ÚfiÏÔ˜
ÙÔ˘ ˆ˜ ·Ó·Óˆً Ù˘ Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜
Î·È ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·Ó ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ ÙÔ˘ Ì ÙËÓ Â˘-
ÚˆÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÈ΋ ∞ÚÈÛÙÂÚ¿, ηıÒ˜ Î·È ÌÂ
ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘˜ Á¿ÏÏÔ˘˜ ‰È·ÓÔËÙ¤˜. ∏Ù·Ó ¤Ó·
ÎÏ·ÛÈÎfi ÂÂÙÂÈ·Îfi ·ÊȤڈ̷.
ΔÔ 1999, ÛÙËÓ ÂÈÎÔÛ·ÂÙ‹ Â¤ÙÂÈÔ ÙÔ˘ ı·-
Ó¿ÙÔ˘ ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿, ΢ÎÏÔÊfiÚËÛ ̛·
ÌÂϤÙË ÌÔ˘ Ì ٛÙÏÔ ¡›ÎÔ˜ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜:
ÎÚÈÙÈÎfi ‰ÔΛÌÈÔ ÁÈ· ¤Ó·Ó ÎÔÚ˘Ê·›Ô Ì·ÚÍÈ-
ÛÙ‹ (ÂΉfiÛÂȘ ∂ÏÏËÓÈο °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó·
1999, ‚’ ¤Î‰ÔÛË 2001). ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ·-
ÚÔ˘Û›·Û· Û˘ÓÔÙÈο ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈ΋
ÛΤ„Ë Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘
¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿. ¢È·Ù‡ˆÛ· ‰Â ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ
Ô ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜ ‰È·ÊˆÓÔ‡ÛÂ, fiˆ˜ Û˘Ó¿-
ÁÂÙ·È ·fi Ù· ΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘, Ì η›ÚȘ fi„ÂȘ
ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡. §fiÁˆ fï˜ Ù˘
ÈÛ¯˘Ú‹˜ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË Î˘ÚÈ·Ú¯›·˜ Ù˘
Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÏfiÁˆ Ù˘ ‰È΋˜
ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÛÙÚ¿Ù¢Û˘, ‰ÂÓ ÚÔ¯ÒÚË-
Û Û ÌÈ· ·ÓÔȯً ıˆÚËÙÈ΋ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË
ÌÂ ÙÔÓ Ì·ÚÍÈÛÌfi, ·ÏÏ¿ ÂÚÈÔÚ›ÛÙËÎÂ ÛÙËÓ
·Ó·Û΢‹ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ Ì·ÚÍÈÛÙÈÎÒÓ ı¤ÛˆÓ
ÂÓ ÔÓfiÌ·ÙÈ ÙÔ˘ ª·ÚÍ, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ·-
Ú·ÔÌ¤˜ Û ÚˆÙÔÁÂÓ‹ Ì·ÚÍÈÛÙÈο Λ-
ÌÂÓ· (ˆ˜ ÁÓˆÛÙfiÓ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ª·ÚÍ Â›Ó·È
ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ Î·È ÌÔÚ› Ó· ÛÙËÚ›ÍÂÈ Ì›· ¿Ô-
„Ë ‹ Î·È ÙËÓ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·ÓÙ›ıÂÙ‹ Ù˘. ∞˘Ùfi
Ô˘ ηÏÂ›Ù·È «ÎÏ·ÛÈÎfi˜ Ì·ÚÍÈÛÌfi˜» ›ӷÈ
Ë ÂΉԯ‹ Ô˘ ÚÔÒıËÛ·Ó Ù· ÛÙ·ÏÈÓÈο
ÎfiÌÌ·Ù·).
∂ÈÛ‹Ì·Ó·, ˆÛÙfiÛÔ, ÛÙË ÌÂϤÙË ÌÔ˘ ·˘-
Ù‹ ÙÔ ÂÚ›ÂÚÁÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈ-
ο Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÔÓÙÔÏÔÁÈο Ô ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜
‰ÂÓ ÂͤÊÚ·˙ ÙÔÓ È‰ÂfiÙ˘Ô ÙÔ˘ ÛÙÚ·Ù¢-
̤ÓÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÙ‹, ·ÏÏ¿ Ì¿ÏÏÔÓ ·˘ÙfiÓ ÙÔ˘
·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ˘ Î·È ·‰¤ÛÌ¢ÙÔ˘ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂ-
ÓÔ˘. ª¿ÏÈÛÙ· ¤ÁÚ·„· fiÙÈ, ·Ó ÍÂʇÁÔ˘ÌÂ
·fi Ù· ÛÙÂÚÂfiÙ˘· Î·È ÙÔ ·˘ÙÔÏÔÁÔÎÚÈÙÈ-
Îfi Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ªÂÙ·ÔÏ›Ù¢Û˘, ÔÊ›ÏÔ˘-
Ì ӷ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙԇ̠·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜
fiÙÈ Ô ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜ ‹Ù·Ó ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi˜ ÔÚıfi-
‰ÔÍÔ˜, ·ÙÚÈÒÙ˘, ¯·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ·fi
¤ÓÙÔÓË ÂıÓÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË Î·È Ï¿ÙÚ¢ ÙËÓ
·ÙÚ›‰· ÙˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ ÙÔ˘, ÙË ª¿ÓË, ÛÙÔÈ-
¯Â›· Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó Û˘ÓÙËÚËÙÈο Î·È Ô-
ÏÈÙÈÎÒ˜ ÌË ÔÚı¿ ÛÙÔ˘˜ ȉÂÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ηÈ
ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ fiÔ˘ ¤‰Ú·ÛÂ Ô ¶Ô˘-
Ï·ÓÙ˙¿˜. ∏ ÂÈÛ‹Ì·ÓÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÓÙ›-
Ê·Û˘ ‹Ù·Ó Ë ‚¿ÛË ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË
¤ÚÂ˘Ó¿ ÌÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿.
Oˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, Ë ÂÓ·Û¯fiÏËÛË ÌÂ
¤Ó· ÁÓˆÛÙÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ‰ÂÓ ÂÍ·ÓÙÏ›ٷÈ
Ì ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÂÓfi˜ ‚È‚Ï›Ô˘. ∫·È ÌfiÓÔÓ Ë
¿ÚÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÈ Ù· Ú›-
ÛÌ·Ù· Î·È ÙȘ ÔÙÈΤ˜ ÁˆÓ›Â˜. ΔÔÓ ¯ÂÈÌÒÓ·
2006-2007, ÛÙÔ Ù‡¯Ô˜ 43 Ù˘ ¡¤·˜ ∫ÔÈ-
ÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÎÙÂÓÔ‡˜ ·ÊÈÂ-
ÚÒÌ·ÙÔ˜ Ì ٛÙÏÔ ∏ ÂÏÏËÓÈ΋ ‰È·ÓfiËÛË
ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ, ‰ËÌÔÛ›Â˘Û· ¤Ó· Ó¤Ô Î›ÌÂÓfi
ÌÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·ÚÔ˘-
Û›·˙· ÌÈ· ÂÓÙÂÏÒ˜ Ó¤· ÔÙÈ΋ ÙÔ˘ ˙ËÙ‹Ì·-
ÙÔ˜. ∫¿ÔȘ Ó‡ÍÂȘ Ê›ÏˆÓ Î·È Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ
ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿, Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ù˘ ·‰ÂÏÊ‹˜
ÙÔ˘ ƒËÓÓ¤Ù·˜ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿-∫·ÚÏ·‡ÙË, Ì ›-
¯·Ó ˆı‹ÛÂÈ Ó· ÂÚÂ˘Ó‹Ûˆ ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁÈ΋
ÙÔ˘ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÛÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ‰È¿ÛÙËÌ·
Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘. ª›· Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ô˘ ÌÔ˘ ·-
Ú·¯ÒÚËÛÂ Ô ÛÎËÓÔı¤Ù˘ ∞fiÛÙÔÏÔ˜ ∞Ô-
ÛÙÔÏfiÔ˘ÏÔ˜ ÛÙȘ 9.7.2003, Ì›· Û˘Ó¤-
ÓÙ¢ÍË ·fi ÙÔÓ ∫ÒÛÙ· μÂÚÁfiÔ˘ÏÔ ÛÙȘ
4.9.2004 Î·È Ì›· ¿ÏÏË ·fi ÙËÓ ·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘
ÙÔÓ ¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 2005, ηıÒ˜ Î·È Ì›· Û˘-
Ó¤ÓÙ¢ÍË Ô˘ ·Ú·¯ÒÚËÛÂ Ô Ernesto
Laclau ÛÙËÓ ∫˘ÚȷοÙÈÎË ∞˘Á‹ Î·È ‰ËÌÔ-
ÛȇıËΠÛÙȘ 10.10.2004, Î·È ÂÓ Ù¤ÏÂÈ ¤Ó·
¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿ Ô˘ ‰Ë-
ÌÔÛȇıËΠ۠‰‡Ô Û˘Ó¤¯ÂȘ ÛÙËÓ ÂÊË-
ÌÂÚ›‰· Δ· ¡¤· ÛÙȘ 17 Î·È 18 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘
1979, Ï›Á˜ Ë̤Ú˜ ÚÔÙÔ‡ Âı¿ÓÂÈ, Ì ԉ‹-
ÁËÛ·Ó Û ÂÓÙÂÏÒ˜ ·ÚÔÛ‰fiÎËÙ· Û˘ÌÂ-
Ú¿ÛÌ·Ù·.
¢ÂÓ Â·Ó·Ï·Ì‚¿Óˆ Â‰Ò ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜
ÙˆÓ ËÁÒÓ, Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ ÌÔÚ› Ó· ÙȘ ‰È·-
‚¿ÛÂÈ ·’ ¢ı›·˜ ÛÙȘ ·Ú·ÔÌ¤˜ Ô˘ ·Ó¤-
ÊÂÚ·. ∂·Ó·Ï·Ì‚¿Óˆ Û˘ÓÔÙÈο Ù· Û˘-
ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·: Ô ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÚÔ
ÔÏÏÔ‡ ·ÔÎËÚ‡ÍÂÈ ÙÔÓ ÛÙ·ÏÈÓÈÛÌfi, ›¯Â ÂÈ-
ϤÔÓ ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔÈËı› Û˘ÓÔÏÈο ·fi ÙË
Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ıˆڛ· Î·È Â›¯Â ÚÔ-
Û¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÙË ÏÂÁfiÌÂÓË ·ÛÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ÂÈ-
ÛÙ‹ÌË Î·È ÛÙÔ ÎÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈÎfi ‰ËÌÔÎÚ·-
ÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ, ηٷÓÔÒÓÙ·˜ fiÙÈ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È
Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ‰È·ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛ˘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ
Ì·˙ÒÓ Î·È Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜. ¢ÈÂÚ¢ÓÔ‡Û ٷ˘-
Ùfi¯ÚÔÓ· ¿ÏϘ ÊÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ ηÙ¢ı‡ÓÛÂȘ,
fiˆ˜ .¯. ÙËÓ Î·ÓÙÈ·Ó‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∫ˆÓ-
ÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ΔÛ¿ÙÛÔ˘. O Laclau Ì¿ÏÈÛÙ· ÛË-
ÌÂÈÒÓÂÈ (¤.·.) ˆ˜ Ô ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜ ›¯Â ηٷ-
ÓÔ‹ÛÂÈ fiÙÈ Ë ‚·ÛÈ΋ ÚÔ¸fiıÂÛË Ù˘ Ì·Ú-
ÍÈÛÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜, ‰ËÏ·‰‹ Ë Ù·-
ÍÈ΋ fiψÛË, ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·ÙÔ ϤÔÓ ÏfiÁˆ
Ù˘ ·˘Í·ÓfiÌÂÓ˘ ÂÙÂÚÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙˆÓ Û‡Á-
¯ÚÔÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ. ª¿ÏÈÛÙ· Ô Laclau ı˘-
Ì¿Ù·È fiÙÈ, Û ÂÚÒÙËÛ‹ ÙÔ˘ ·Ó ı· ¤ÚÂ ӷ
ÂÁηٷÏÂÈÊı› Ë ÎÂÓÙÚÈ΋ ÛËÌ·Û›· Ù˘ ÂÚ-
Á·ÙÈ΋˜ Ù¿Í˘ ÛÙËÓ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÛÙÚ·-
ÙËÁÈ΋, Ô ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜ ›¯Â ··ÓÙ‹ÛÂÈ «ÙÔ
¤¯ˆ ÎÈ ÂÁÒ ÛÎÂÊı› ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜, ·ÏÏ¿
ÂÓ ÙÔÈ·‡ÙË ÂÚÈÙÒÛÂÈ ÙÈ ·Ô̤ÓÂÈ ÙfiÙ ·fi
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
ÙËÙ˜ Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎfi-
Σε άρθρο του ο
Πουλαντζάς
επεσήμαινε τις
«αξιοσημείωτες
ÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡» Î·È ‰È·›ÛÙˆÓÂ
ÙËÓ ·Ú·ÎÌ‹ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÎÔÌÌ¿ÙˆÓ ˆ˜
ÎÂÓÙÚÈÎÒÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ıÂÛÌÒÓ Ù˘ ÎÔÈÓÔ-
‚Ô˘Ï¢ÙÈ΋˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ Î·È ÙËÓ ˘Ôη-
Ù¿ÛÙ·Û‹ ÙÔ˘˜ ·fi ηÈÓÔÊ·Ó›˜ ıÂÛÌÔ‡˜
fiˆ˜ Ù· ̤۷ Ì·˙È΋˜ ÂÓË̤ڈÛ˘. ¶·-
Ú·ÙËÚÔ‡Û ‰Â fiÙÈ Ù·, ˘ÔÙ›ıÂÙ·È, ÛÔÛÈ·Ï-
‰ËÌÔÎÚ·ÙÈο ÎfiÌÌ·Ù· ÛÙËÓ Ô˘Û›· ·ÔÙÂ-
ÏÔ‡Û·Ó ÂÓ‰ÔÛ˘ÛÙËÌÈ΋ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋ ÂÎ-
‰Ô¯‹ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘. ∫·È fiÙÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·-
δυνατότητες της ÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÙÈÎÔ‡
πολιτιστικής Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ϤÔÓ Ù· ‰È¿-
ÊÔÚ· – ·Ó·‰˘fiÌÂÓ· ÙfiÙ – ÎÔÈÓˆÓÈο ÎÈ-
προσαρμοστικότητας Ó‹Ì·Ù·.
∂›Ó·È ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ¶Ô˘-
του καπιταλισμού» Ï·ÓÙ˙¿˜, fiÙ·Ó ¤ı·ÓÂ, ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ÂÚ-
Á¿˙ÂÙ·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ÁÈ· ÙË Û˘ÁÁÚ·Ê‹ ÂÓfi˜
και διαπίστωνε την Ó¤Ô˘ ‚È‚Ï›Ô˘, ÌÂÏÂÙÔ‡ÛÂ, Û˘Ó¤ÏÂÁ ÛÙÔÈ-
¯Â›·, ÎÚ·ÙÔ‡Û ÛËÌÂÈÒÛÂȘ Î.Ï. ∂Λ È-
παρακμή των ı·ÓÒ˜ Ó· ˘‹Ú¯·Ó ÂӉ›ÍÂȘ ÁÈ· ÙȘ Ӥ˜
ηÙ¢ı‡ÓÛÂȘ Ù˘ ıˆÚËÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ ÙÔ˘
πολιτικών κομμάτων ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿.
£ÂˆÚÒ ·Ôχو˜ Ê˘ÛÈ΋ Î·È ·Ó·ÌÂÓfi-
ως κεντρικών ÌÂÓË ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁÈ΋ - ıˆÚËÙÈ΋ ÌÂÙÂͤ-
ÏÈÍË ‹ Î·È ÚÈ˙È΋ ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ Ô˘
πολιτικών θεσμών ›¯Â ‹‰Ë ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È ÛÙË ÛΤ-
„Ë ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿ ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi
της κοινοβουλευτικής ÙÔ˘. ∂Ó·˜ Ó¤Ô˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ 43 ÂÙÒÓ, ¤¯Ô-
ÓÙ·˜ ‹‰Ë ·Ú·Á¿ÁÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ıˆÚËÙÈ-
δημοκρατίας και Îfi ¤ÚÁÔ, ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û ‰È·Ú΋ ‰È·‰Èηۛ·
την υποκατάστασή ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Î·È ˆÚ›Ì·ÓÛ˘.
O ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜ fï˜ ›¯Â ‹‰Ë ÚÔÏ¿‚ÂÈ
τους από καινοφανείς Ó· ηٷÛÙ›, ÓÂfiÙ·ÙÔ˜, ÂÌ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ Ê˘-
ÛÈÔÁӈ̛· Î·È ıˆÚËÙÈÎfi˜ Ù·Áfi˜ ÙÔ˘ ·ÚÈ-
θεσμούς όπως τα μέσα ÛÙÂÚÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜, Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÙÔ˘
¯ÒÚÔ˘ Ù˘ ÏÂÁfiÌÂÓ˘ ·Ó·ÓˆÙÈ΋˜ ∞ÚÈ-
μαζικής ενημέρωσης. ÛÙÂÚ¿˜. ∂ÙÛÈ Î¿ı ·fiÂÈÚ· ·Ó·ıˆÚË-
̤Ó˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ÈÂ-
ÚÔÛ˘Ï›·. ¶Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·,
fiÔ˘ Ë ÂȉˆÏÔÔ›ËÛË Â͢ËÚÂÙ› ÔÏÈÙÈ-
Τ˜ Î·È ¿ÏϘ ÛÎÔÈÌfiÙËÙ˜. ∂ÙÛÈ Ë ÚÔ-
Û¤ÁÁÈÛË ÌÈ·˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙË-
Ù·˜ ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‹ıÔ˘˜ Ï·ÈÛ›Ô˘ ÛÙ›ÚÔ˘
Ï·ÙÚ¢ÙÈÎÔ‡ ÌÈÌËÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ (·ÏÏ¿ Î·È ˘Ô-
ÎÚ˘ÙfiÌÂÓ˘ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ Ù˘ ÛÂ Û˘-
ÓÙ¯ÓȷΤ˜ ·Ó¿ÁΘ Î·È ÂÎ ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ
ÓÔÌÈÌÔÔÈ‹ÛÂȘ) ıˆÚÂ›Ù·È ·ÂÈÏ‹ ÁÈ· ÙȘ
ÙÔÓ Ì·ÚÍÈÛÌfi;». O Laclau ÂÓ Ù¤ÏÂÈ ·Ó·Ê¤- Û˘ÛÙËÌÈΤ˜ ÈÛÔÚÚÔ›Â˜.
ÚÂÈ fiÙÈ Ô ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜ ›¯Â ÂӉȷÊÂÚı› ÁÈ· ∂Ô̤ӈ˜ ‰ÂÓ ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË
ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Foucault Î·È Ù· Ó¤· ÎÔÈÓˆÓÈο ÛÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ ÂÚÌËÓ›·˜ ÙÔ˘ ¤Ú-
ÎÈÓ‹Ì·Ù·, Î·È Â›¯Â Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ fiÙÈ ÙÔ ÁÔ˘ Î·È Ù˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·-
ÎÚ¿ÙÔ˜ ›¯Â ·‡ÛÂÈ Ó· ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ÌÔÓ·- ÓÙ˙¿. ∞˘Ùfi ›Ûˆ˜ ÂÍËÁ› Î·È ÙËÓ ·Ô˘Û›· Ô˘-
‰ÈÎfi fiÏÔ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÛÙȘ ÓÂfiÙÂÚ˜ ÎÔÈÓˆ- ÛÈ·ÛÙÈ΋˜ Î·È ÎÚÈÙÈ΋˜ ÂÓ·Û¯fiÏËÛ˘ Ì ÙÔ
ӛ˜. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô Laclau, Ô Úfi- ¤ÚÁÔ ÙÔ‡ ÛÔ˘‰·›Ô˘ ÛÙÔ¯·ÛÙ‹ ·fi ÙÔÓ
ˆÚÔ˜ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿ ‰È¤ÎÔ„Â ·˘- ›‰ÈÔÓ ÙÔ˘ ÙÔÓ ¯ÒÚÔ. ¶Èı·ÓfiÓ ÌÈ· ÛÔ‚·Ú‹
Ù¤˜ ÙȘ ÂÍÂÚ¢ӋÛÂȘ ÙÔ˘. Û˘˙‹ÙËÛË Ó· ÚÔ¤ÏıÂÈ – ˆ˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ – ·fi
™ÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ÛÙ· ¡¤·, Ô ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜ ÙËÓ ∂ÛÂÚ›·. ●
ÂÂÛ‹Ì·ÈÓ ÙȘ «·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙ˜ ‰˘Ó·Ùfi-
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
∏ ¤ÎıÏÈ„Ë Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜
∏ ıˆÚËÙÈ΋ ÛΤ„Ë ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û˘Ó¿ÚıÚˆÛ˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ÔÏÈÙÈ΋˜
Κατερίνα Κέη, δρ πολιτικησ φιλοσοφιασ
ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋˜
™
·ÚÈÛÙÂÚ‹˜ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋˜ ÛΤ-
„˘ Ô ¡›ÎÔ˜ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜ η٤-
¯ÂÈ ÌÈ· ͯˆÚÈÛÙ‹ ı¤ÛË. ΔfiÛÔ
Ì ÙË ıˆÚËÙÈ΋ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏ‹,
Ô˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÌÈ· ͯˆÚÈÛÙ‹
·Ú¤Ì‚·ÛË ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈ΋ Û˘-
Á΢ڛ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘, fiÛÔ Î·È Ì ÙËÓ
ÚÔÛˆÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰Ú¿ÛË. ∫È ·Ó Ë
ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı›, ·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂ-
Ú·, Ó· ·ÛΛ ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÚÈ˙Ô-
Û·ÛÙÈ΋˜ ·ÚÈÛÙÂÚ¿˜, Â›Ó·È ÁÈ·Ù› Ô ›‰ÈÔ˜ η-
ÙfiÚıˆÛ ÛÙÔ ÚfiÛˆfi ÙÔ˘ Ó· Û˘ÓÂÓÒÛÂÈ
ÙfiÛÔ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ıˆÚËÙÈÎÔ‡ Î·È ÛÙÔ-
¯·ÛÙ‹ fiÛÔ Î·È ÙÔ˘ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˘ Ô˘ ˘ÂÚ-
‚·›ÓÂÈ Î·Ù¿ Ôχ Ù· fiÚÈ· ÙÔ˘ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡
ÙÔ˘ ÚfiÏÔ˘ Î·È ÙËÓ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ·˘ıÂÓÙ›·˜
ÙÔ˘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ı¤ÛÂÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘
ÛÙË ‰È¿ıÂÛË Ù˘ ÂÓÂÚÁÔ‡ ¿ÛÎËÛ˘ Ù˘ ÚÈ-
˙ÔÛ·ÛÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜.
∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, Â›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ
ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÌÂ-
Á¿ÏÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È ¤Ó·˜ ‚·ÛÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜
ÁÈ’ ·˘Ùfi Â›Ó·È fiÙÈ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·Ó·-
ÌÂÙÚ¿Ù·È Ì ÙȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Î·È Ù· ·‰È¤ÍÔ‰·
ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ·fiÂÈÚ·˜ Ó· ÛÎÂ-
ÊÙԇ̠¿Óˆ ÛÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi. ∞Ó·ÌÂÙÚ¿Ù·È
Â›Û˘ Ì ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ ·ÓÂ¿ÚÎÂȘ ·˘-
ÙÔ‡ Ô˘ Ôχ ÁÂÓÈο ıˆÚԇ̷̠ÚÍÈÛÙÈ-
΋ ÛΤ„Ë, ÂÓۈ̷ÙÒÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘
¤Ó· ‡ÚÔ˜ ıˆÚËÙÈÎÒÓ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂˆÓ ¿-
Óˆ ÛÙË ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Î·È ÙËÓ ÂÓ‰Â-
¯ÔÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ Ù·ÍÈÎÒÓ ·ÁÒÓˆÓ, η-
Ù·Ï‹ÁÔÓÙ·˜ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ó· ‰È·ÏÂÎÙÈÎÔÔÈ‹-
ÛÂÈ Î·È ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂÈ Û ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‚·ıÌfi
ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ ·Ú¯ÈΤ˜ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘.
∏ ηÙ‡ı˘ÓÛË Ù˘ ıˆÚËÙÈ΋˜ ÛΤ„˘
ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙÔÓ ÛÙfi¯Ô Ù˘
‰È·ÌfiÚʈÛ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÚfiÛÏ˄˘
ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡. ¶¿Óˆ Û ·˘Ù‹ ÙË ÁÚ·ÌÌ‹
Ï‡Û˘ Ô‰ËÁÂ›Ù·È ·ÊÂÓfi˜ ·fi ÙËÓ Ù¿ÛË
Û˘Ó¤ÓˆÛ˘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ì ÙËÓ ÔÏÈÙÈ-
΋ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ·fi ÙÔÓ ·Ú·ÌÂÚÈÛÌfi ο-
ı ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋˜ ‹ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ-
ÛÌÔ‡ ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ˘ÔÓÔ-
Ì¢ÙÈο ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÙËÙ·
ÙÔ˘ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜. £· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ
ÈÛ¯˘ÚÈÛÙԇ̠fiÙÈ ·fi ÌÈ· ¿Ô„Ë ·ÎÔÏÔ˘-
ı‹ıËÎÂ Î·È ÛÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi Ô˘ η-
Ù¿ ·ÚÈÔ ÏfiÁÔ Û˘ÓÙÂϤÛÙËΠÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘
∞lthusser, fi,ÙÈ Ô A. Badiou Ôχ ‡ÛÙÔ¯·
ÔÓÔÌ¿˙ÂÈ «Û˘ÁÎfiÏÏËÛË» (suture) (A.
Badiou: ª·ÓÈʤÛÙÔ ÁÈ· ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·,
ÌÙÊÚ. ∞. ∫Ï·Ì·ÙÛ¤· - μ. ™ÎÔÏ›‰Ë, ÂΉfi-
ÛÂȘ æ˘¯ÔÁÈfi˜, ∞ı‹Ó· 2006, ÛÂÏ. 47 Î.Â.)
¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ¤ÓÓÔÈ· Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ
ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·Ó·ÛÙÔÏ‹˜ Ù˘ ȉȷÈÙÂÚfiÙË-
Ù·˜ Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÚfiÛ‰Â-
Û‹˜ Ù˘ Û fiÚÔ˘˜ fiˆ˜ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 13
ÔÏÈÙÈ΋. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ
Νίκος
ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÌÈ· ·Ú·‰Ô¯‹ Ù˘
Πουλαντζάς
·‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·˜ ÁÈ· ÁÂÓÈ΋ ÌÔÚÊÔÔ›ËÛË
ÙÔ˘ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘ Ï·ÈÛ›Ô˘ Ù˘ Ô-
ÏÈÙÈ΋˜ ÎÈ ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ Û˘ÓÔÏÈÎÒÓ ÌÔÚÊÔ-
ÔÈ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË. ¶Úfi-
ÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ηÙ‡ı˘ÓÛË ÛΤ„˘ Ô˘ Ô-
χ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÂÓÂÚÁÔÔÈ‹ıËΠ·fi ÙÔÓ
Althusser Î·È ÙÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘ ηٿ
ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’60, ̤۷ ·fi ÙË Û˘Ó¤Óˆ-
ÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ fi„ˆÓ, ÂÈÛÙ‹Ì˘ ηÈ
ÔÏÈÙÈ΋˜, Î·È ÙË ıˆÚËÙÈÎÔÔ›ËÛË Ù˘ ·Ï-
ÏËÏÂÍ¿ÚÙËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ ΢ڛˆ˜
Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘.
ΔÔ Û‡ÓÔÏÔ Ù˘ ıˆÚËÙÈ΋˜ Ù˘ÔÏÔÁ›·˜
Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒıËΠ۠ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ̤-
Û· ·fi ÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË ÙˆÓ ÌÂıÔ‰ÔÏÔ-
ÁÈÎÒÓ ÂÚÁ·Ï›ˆÓ Ù˘ ‰ÔÌÈÛÙÈ΋˜ ÁψÛÛÔ-
ÏÔÁ›·˜, ·ÔÛÎÔÔ‡ÛÂ ÛÙÔ Ó· Û˘Óı¤ÛÂÈ ÛÂ
ÌÈ· ÂÓfiÙËÙ· ÙË ıÂÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÔ-
ÏÔÁÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘, ˆ˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ Ù˘ ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÚfiÛÏ˄˘ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡,
Ì ÙË ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋˜
ıˆڛ·˜, ˆ˜ ÚÈ˙È΋˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ ÙˆÓ Û¯¤ÛÂ-
ˆÓ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢Û˘ Î·È ÂÍÔ˘Û›·˜. ∫È ÂÓÒ ·˘-
Ù‹ Ë ›‰È· Ù˘ÔÏÔÁ›· ·ÒÏÂÛ Ì ÙËÓ ¿ÚÔ-
‰Ô ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÙË ıˆÚËÙÈ΋ Ù˘ ·Î·Ì„›·,
ηıÒ˜ ‰È·ÏÂÎÙÈÎÔÔÈ‹ıËÎÂ Î·È ÂÎÏÂÙ‡Ó-
ıËΠ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿, ·Ê‹ÓÂÈ
ÂÓ ÙÔ‡ÙÔȘ ÌÈ· ı¤ÛË ÎÂÓ‹, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ·Ô-
ÙÂÏ› ηٿ ÙËÓ ¿Ô„‹ Ì·˜ ÙËÓ ËÁ‹ ÔÏ-
ÏÒÓ ·‰ÈÂÍfi‰ˆÓ, fi¯È ÌfiÓÔ Ù˘ Ô˘Ï·ÓÙ˙È·-
Ó‹˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ¿ Î·È Î¿ı ·ÓÙ›-
ÛÙÔȯ˘ ıÂÒÚËÛ˘ Ô˘ ÂȯÂÈÚ› Ó· ·ÓÙÈ-
ÏËÊı› Û ‚¿ıÔ˜ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÙËÓ
ÔÏÈÙÈ΋. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ÎÂÓfi ÙÔ ÔÔ›Ô
·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ·Ó˘·ÚÍ›· Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙÔ˘ ˘Ô- Ù˘ ˙ˆ‹˜» Ë ÔÔ›· ÂÈΤÓÙÚˆÓ ÛÙË ˙ˆ‹ ÚËÙÈ΋ ·˘Ù‹ Û˘Á΢ڛ· ‹Ù·Ó Û·Ê‹˜: Ë ÈÛÙÔ-
ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Î·È ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ˘ÔÛÙË- Î·È ÙËÓ ‡·ÚÍË, Ù¿ÛË Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙÔ ·Ô- Ú›· Â›Ó·È ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ¯ˆÚ›˜ ˘ÔΛÌÂÓÔ,
Ú›ÍÔ˘Ì fiÙÈ Ë Ô˘Ï·ÓÙ˙È·Ó‹ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ıÂ- ÎÔڇʈ̷ ‹Ù·Ó Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ Sartre, ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÌÈ· ¤ÓÓÔÈ·
ˆÚ›·, Ì fiϘ ÙȘ ÌÂÙ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ÛÙ·‰È·- Î·È Û ÌÈ· ÈÔ ÊÔÚÌ·ÏÈÛÙÈ΋ Î·È Ì·ıËÌ·- ȉÂÔÏÔÁÈ΋, Û˘ÓÂÒ˜ „¢‰‹. ΔËÓ ›‰È· ·ÎÚÈ-
ο ˘¤ÛÙË, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Á‡Úˆ ·fi ¤Ó·Ó ÙÈÎÔÔÈË̤ÓË «ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜», ‚Ò˜ ·¿ÓÙËÛË ‰›ÓÂÈ Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Î·È Ô
¿ÍÔÓ·, ·˘ÙfiÓ Ù˘ ‰È·ÁÚ·Ê‹˜, Ù˘ ¤ÎıÏÈ- Ù˘ ÔÔ›·˜ Ë ÈÔ ·ÎÚ·›· Î·È ·ÌÈÁ‹˜ ¤Î- ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜.
„˘ Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜, ÙÔ˘ ˘Ô‚È- ÊÚ·ÛË ˘‹ÚÍÂ Ô ÛÙÚÔ˘ÎÙÔ˘Ú·ÏÈÛÌfi˜. ΔÔ ΔÈ Û˘Ó¤ÂȘ ¤¯ÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔıˆ-
‚·ÛÌÔ‡ Ù˘ Û ¤Ó·Ó «ÊÔÚ¤·» ÙˆÓ Û¯¤ÛÂ- ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ Û˘ÓÈÛÙÔ‡- ÚËÙÈ΋ ÂÓÓÔÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿ Ë Î·-
ˆÓ ·Ú·ÁˆÁ‹˜, «ÊÔÚ¤·» Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒ- Û ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ¤ÓÙÔÓ˘ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ˘ ı·›ÚÂÛË Ù˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ
ÓÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ÔÚıÔ‰È΋ ÙˆÓ Û¯¤- ÁÈ· ÙȘ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ Ù¿ÛÂȘ Î·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ¤Ó· ÙÔ˘;
ÛÂˆÓ ÂÍÔ˘Û›·˜ Î·È ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢Û˘, ÙˆÓ ÛËÌÂ›Ô ÙÔÌ‹˜: ·fi ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ ˘Ô- ª¤Û· Û ÌÈ· ıˆÚËÙÈ΋ ‰È·ÌfiÚʈÛË
ÔÔ›ˆÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Û˘Ì‡ÎÓˆÛË ·ÔÙÂ- ΛÌÂÓÔ ˆ˜ ‡·ÚÍË, Ì fiÏË ÙËÓ ÚÔ‚ÏË- Û¯¤ÛÂˆÓ ÔÈ Ôԛ˜ ˘ÔÓÔÔ‡Ó ÙËÓ ‡·ÚÍË
Ï› ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜. Ì·ÙÈ΋ Á‡Úˆ ·fi ÙË ÛÊ·›Ú· Ù˘ ËıÈ΋˜, ÌÈ·˜ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÏfiÙËÙ·˜ Ô˘ Ë ‰ÔÌ‹ Ù˘
∂›Ó·È ·Ó·Áη›Ô Ó· ·ÔÛ·ÊËÓÈÛÙ› fiÙÈ, Ù˘ Û˘Ó›‰ËÛ˘, Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î.Ô.Î., Û ·Ó Î·È ÚÔԉ¢ÙÈο ‰È·ÏÂÎÙÈÎÔÔÈ›ٷÈ, ‰È¤-
fiˆ˜ ‹‰Ë ˘·ÈÓȯı‹Î·ÌÂ, ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶Ô˘- ·ÓÙȉȷÛÙÔÏ‹ Ì ¤Ó· ÛÙÔ¯·˙fiÌÂÓÔ ˘Ô- ÂÙ·È ÂÓ ÔÏÏÔ›˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡˜
Ï·ÓÙ˙¿ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ Ï‹Úˆ˜ ηٷ- ΛÌÂÓÔ Ô˘ ·Ú¿ÁÂÈ ¤ÓÓÔȘ Î·È ·Ê·ÈÚ¤- ηÓfiÓ˜ ÌÈ·˜ ˘fiÚÚËÙ˘ Ì˯·ÓÈ΋˜, ÙÔ
ÓÔËÙfi, ·Ú¿ ÂÊfiÛÔÓ ÂÓÙ·¯ı› ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÛÂȘ. ∫·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ÂÚÒÙËÌ· ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Û˘ÚÚÈÎÓÒÓÂÙ·È Ô˘-
Ù˘ ȉȷ›ÙÂÚ˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ Á·ÏÏÈ΋˜ ÊÈ- Ô˘ ÂÙ›ıÂÙÔ ·ÊÔÚÔ‡Û ÙË ı¤ÛË Ù˘ ˘Ô- ÛÈ·ÛÙÈο Û ÌÈ· ÛΤ„Ë Î·È ‚Ô‡ÏËÛË Ô˘ ›-
ÏÔÛÔÊ›·˜, ΢ڛˆ˜ ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘ ÌÈÛÔ‡ ÙÔ˘ ÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÓÓÔÈÒÓ Ó·È ÛÙÂÓ¿ Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂Ó˜ Ì ÙËÓ Ù·ÍÈ΋ ÙÔ-
20Ô‡ ·ÈÒÓ·. ∫·È Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ˆ˜ ·Ú·ÁˆÁÔ‡ ‹ ·Ú¿ÁˆÁÔ˘ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈ- Ôı¤ÙËÛË ÙˆÓ ·ÙÔÌÈÎÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÙËÓ ·ÓÙ›-
˘‹ÚÍ ÙÔ ‰È·Î‡‚Â˘Ì· ÙˆÓ ‰‡Ô Ôχ ‚·- ÎÒÓ ·Ê·ÈÚ¤ÛÂˆÓ Î·È Ì·˙› ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÛÙË ÏË„Ë ÙˆÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ Ô˘ «·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ-
ÛÈÎÒÓ Ù¿ÛÂˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó ÛÙË Á·Ï- ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘. ∏ ÙÔ- ο» ı· ÚԤ΢Ù·Ó ·fi ·˘Ù‹Ó. ΔÔ ÎÚ¿ÙÔ˜
ÏÈ΋ ÛΤ„Ë, ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÌÈ· «ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ôı¤ÙËÛË ÙÔ˘ Althusser ̤۷ ÛÙË ıˆ- ¤¯ÂÈ Û˘ÓÔÏÈο ÂÂÍÂÚÁ·ÛÙ›, ̤۷ ·fi ÌÈ·
14 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010

Ν. Πουλαντζάς 30 χρόνια μετά

ÔÏ˘Ô›ÎÈÏË Î·È Û‡ÓıÂÙË ‰È·‰Èηۛ·, fiÏÔ˘˜
ÂΛÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ ηı˘fiÙ·Í˘
Ô˘ ÙÔ˘ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Ó· ηٷϷ̂¿ÓÂÈ ÙË
ÛΤ„Ë Î·È Ù· ÛÒÌ·Ù·, ηıÈÛÙÒÓÙ·˜ Ì ÙÔÓ
ÙÚfiÔ ·˘Ùfi ÂÊÈÎÙ‹ ÙËÓ Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÚÔ··ÈÙÔ‡ÌÂÓˆÓ Î·È ÙËÓ
·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ Ù·ÍÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÂÍÔ˘-
Û›·˜. ΔÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È ¤ÙÛÈ ÛÂ
ÌÈ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, Û ÌÈ· ÔÓÙfi-
ÙËÙ· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο «Î·Ù·Û΢·Ṳ̂ÓË» ·fi
ÙÔ˘˜ ηٷÛÙ·ÏÙÈÎÔ‡˜, ȉÂÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ Î·È ÔÈ-
ÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜.
£· ϤÁ·Ì fiÙÈ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·
‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠Â·ÚÎÒ˜ Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹-
ÛÔ˘Ì ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„‹ Ì·˜ ÁÈ· ÙÔ ÎÔÈÓˆ-
ÓÈÎÔ-ÔÏÈÙÈÎfi, ·Ú¿ ÂÊfiÛÔÓ ··ÏÏ·-
Áԇ̠·fi ÂÚÈÔÚÈṲ̂Ó˘ ÂÌ‚¤ÏÂÈ·˜ ·Ó-
ıÚˆÔÏÔÁÈΤ˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜ Î·È ÚÔ¯ˆ-
Ú‹ÛÔ˘Ì ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜
·ÓıÚˆÔÏÔÁÈÎÔ‡ - ÁÓˆÛÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÌÔ-
ÓÙ¤ÏÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ˘ÔΛÌÂÓÔ. ¢ÂÓ ÚfiÎÂÈ-
Ù·È ÁÈ· ÙËÓ «„˘¯ÔÏÔÁÈÎÔÔ›ËÛË» ÙÔ˘ Ô-
ÏÈÙÈÎÔ‡ ‹ ÙËÓ ·ÔÚÚfiÊËÛË Ù˘ ÛΤ„˘
¿Óˆ ÛÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi ·fi ÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘-
ÛË. øÛÙfiÛÔ Ù· ·‰È¤ÍÔ‰· Ù˘ Û‡Á¯ÚÔ-
Ó˘ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜
Ì¿˜ ηÏÔ‡Ó Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ì ·ÓÔȯÙÔ‡˜
ÙÔ˘˜ ‰È·‡ÏÔ˘˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ·Ó¿ÌÂÛ·
Û ¤Ó·Ó ÛÙÔ¯·ÛÌfi ¿Óˆ ÛÙÔ ˘ÔΛÌÂ-
ÓÔ Î·È ÙË ÛΤ„Ë ¿Óˆ ÛÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi. O¯È
Ó· ÚÔÛ‰¤ÛÔ˘Ì ÙÔ ¤Ó· ÛÙÔ ¿ÏÏÔ, ·Ï-
Ï¿ Ó· ÂÈÙÚ¤„Ô˘Ì ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›·
·ÏËıÂÈÒÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰‡Ô Û˘ÓÈÛÙÒ-
Û˜ Ù˘ ÛΤ„˘, ·ÔÊ·Û›˙ÔÓÙ·˜ ¿Óˆ
ÛÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ·ÓÔȯÙÔ‡
‰›Ô˘ ÌÈ·˜ Û˘Ó‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·˜, οÙÈ Ô˘
·¤¯ÂÈ Ôχ ·fi ÙÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ· ·ÔÓ¤-
ÎÚˆÛ˘ ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂ
ȉȷ›ÙÂÚË ·ÊÔÛ›ˆÛË ÂȉfiıËΠÌÈ· ÔÚÈ-
Ṳ̂ÓË ÂΉԯ‹ ÙÔ‡ ÛΤÙÂÛı·È.
∫·È ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÍÂηı·Ú›ÛÔ˘Ì fiÙÈ ¤Ó·
Σε άρθρο του ·ÚfiÌÔÈÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ· ‰ÂÓ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÙË
‰È¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ-ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û ‰È˘-
ο Πουλαντζάς ÔÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ÙËÓ ˘·ÁˆÁ‹
ÙÔ˘ Û ÌÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÏÔÁÈ΋, Ô˘ ı· Û˘-
επεσήμαινε τις ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙË ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ·Û˘ÓÂÈ-
‰‹ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ·˘Ùfi ·ÚıÚÒÓÂ-
«αξιοσημείωτες Ù·È Ì ÙÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi, ηıÒ˜ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ
‰È·Û‡Ó‰ÂÛ˘ ÙÔ˘ ·ÙÔÌÈÎÔ‡ Ì ÙÔ Û˘ÏÏÔÁÈ-
δυνατότητες της Îfi. ∂ÈϤÔÓ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÚÔÔÙÈ΋ ı· ‰È·-
ÊÔÚÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ÚÈ˙Èο ·fi ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘
πολιτιστικής ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎÔ‡ ·ÙÔÌÈÎÈÛÌÔ‡, ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô
Ù· ÎÔÈÓˆÓÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·È Ì¤-
προσαρμοστικότητας Û· ·fi ÌÈ· ÛÙ·ıÂÚ¿ ·Úıڈ̤ÓË Û¯¤ÛË Ì¤-
ÛˆÓ Î·È ÛÎÔÒÓ. £ÂˆÚÒÓÙ·˜ οı ˘Ô-
του καπιταλισμού» ÎÂÈÌÂÓÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ˆ˜ ÔÚıÔÏÔÁÈ΋, ‰È·˘Á‹
Î·È Û·ÊÒ˜ ÂȉȈÎfiÌÂÓË ‰È·ÁÚ¿ÊÂÈ, ·Ô-
και διαπίστωνε την ÎÏ›ÂÈ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘ ÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ·Û˘-
παρακμή των ÓÂȉ‹ÙÔ˘ Î·È ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÙÔ˘.
O Balibar, ÂÈÛËÁÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÌÈ· ÌÂÙ·ÙfiÈ-
πολιτικών κομμάτων ÛË ÙÔ˘ ‚·ÛÈÎÔ‡ ¿ÍÔÓ· Ù˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋˜
ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿, ÚÔÙ›ÓÂÈ ÌÈ· ÙÚÔÔÔ›Ë-
ως κεντρικών ÛË ÛÙË ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ÁÈ· ÙÔ ÎÚ¿-
ÙÔ˜. ∞˘Ùfi Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Â›Ó·È Ë ·Ó¿ÁÎË
πολιτικών θεσμών Ó· ÚÔˆı‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ È‰¤· Ù˘ Û¯ÂÛȷ΋˜
ıˆڛ·˜ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ, fiˆ˜ ·˘Ù‹ ‰È·ÌÔÚ-
της κοινοβουλευτικής ÊÒÓÂÙ·È ÛÙÔ ‡ÛÙÂÚÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿,
Î·È Ó· ıˆڋÛÔ˘Ì fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ì›·
δημοκρατίας και ‰È·¯ˆÚÈÛÈÌfiÙËÙ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ηÈ
ÛÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ, ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜
την υποκατάστασή ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ˆ˜ «Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡˜ Û˘Ì‚Ô-
ÏÈÎÔ‡˜, Ô˘ ηٷÛ΢¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ Â›Â-
τους από καινοφανείς ‰Ô ÙÔ˘ Û˘ÏÏÔÁÈÎÔ‡ Ê·ÓÙ·ÛÈ·ÎÔ‡» (E.
Balibar: «∫ÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌfi˜ Î·È È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘
θεσμούς όπως τα μέσα ÔÏ›ÙË. ™Î¤„ÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ ¯ÂÈ-
ڷʤÙËÛ˘ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·», ÛÙÔ
μαζικής ενημέρωσης. ∏ ¶ÔÏÈÙÈ΋ Û‹ÌÂÚ·, Ô ¡. ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜ ηÈ
Ë ÂÈηÈÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘, ÂΉfiÛÂȘ
£Â̤ÏÈÔ, 2001, ÛÂÏ. 506-507).
ªÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÌÂÙ·ÙfiÈÛË ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ
Ì·˜ Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Û ÂÓÙÂÏÒ˜ Ó¤Ô˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜.
∏ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛË Ù˘ ȉȷ›ÙÂÚ˘ ÛËÌ·-
Û›·˜ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏÈÎÔ‡ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ
Û¯¤ÛÂˆÓ ÂÍÔ˘Û›·˜ Î·È Ë Û˘ÁÎÚ¿ÙËÛË Ù˘
ηÙËÁÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘, ˆ˜ ‰›Ô˘
Ôχ ¢ڇÙÂÚÔ˘ ·’ fi,ÙÈ ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈÏËÊı›
̤¯ÚÈ ÙÒÚ· Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ıˆڛ·, Ì·ÚÍÈÛÙÈ-
΋ ‹ ÌË, ı· Ì·˜ Â¤ÙÚÂ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ÌÈ·
ηٷÓfiËÛË ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ô˘ Ë ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ-
ÎfiÙËÙ· ÂÁÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙÔÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ‰ÂÛÌfi,
ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙˆÓ Û˘Ï-
ÏÔÁÈÎÒÓ Ù·˘Ù›ÛˆÓ, fiˆ˜ Î·È ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘
Ô˘ ÔÈ ÂÍÔ˘Û›Â˜ ‰È·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È ÙȘ Û˘Ì‚Ô-
ÏÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ – ÙÔ Ò˜ ‰ËÏ·‰‹ ÙȘ Û˘-
ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ‹ ÙȘ ·Ô‰ÔÌÔ‡Ó ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘
Ó· ÂÈ‚¿ÏÔ˘Ó ¤Ó·Ó ΢ڛ·Ú¯Ô ȉÂÔÏÔÁÈÎfi
ÏfiÁÔ, Ó· ÙÔÓ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó, Ó· ÙÔÓ ·Î˘-
ÚÒÛÔ˘Ó ‹ Ó· ÙÔÓ ˘ÔηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ó ·fi
¤Ó·Ó ¿ÏÏÔÓ – ηıÒ˜ Î·È ÙȘ ·Èٛ˜ Ù˘ ·‹-
¯ËÛ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡ÌÂÓÔ˘˜.
™˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο, ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ
ÈÛ¯˘ÚÈÛÙԇ̠fiÙÈ ·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο ı¤ÏÔ˘-
Ì ӷ Ì›ÓÔ˘Ì ÈÛÙÔ› ÛÙË ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎfi-
ÙËÙ· ÙÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜ Ô˘ Ì·˙› Ì ÔÏÏÔ‡˜
¿ÏÏÔ˘˜ Ì·˜ ÎÏËÚÔ‰fiÙËÛÂ Ô ¶Ô˘Ï·ÓÙ˙¿˜,
¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ¿Ì ¤Ú· ·fi Ù· fiÛ· Ô
›‰ÈÔ˜ ηÙfiÚıˆÛ ӷ ÂÂÍÂÚÁ·ÛÙ› – ηÈ
‹Ù·Ó ‹‰Ë ÔÏÏ¿ – ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË
ÌÈ·˜ ‰È·ÎÈÓ‰‡Ó¢Û˘. ¶ÚÔ˜ ÙË ‰ËÌÈÔ˘Ú-
Á›· ‰ËÏ·‰‹ ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ ¯ÂÈÚ·ÊÂÙËÙÈÎÔ‡ Ïfi-
ÁÔ˘, Ô˘ ·ÊÂÓfi˜ ı· ÚÔÛ‰›‰ÂÈ Î·ÈÓÔ‡Ú-
ÁÈÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ηÙËÁÔڛ˜
Ù˘ ÛΤ„˘, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ı· ·ÔÙÂÏ›
¤Ó·Ó ·Ó·Óˆ̤ÓÔ ÛÙÔ¯·ÛÌfi ¿Óˆ Û η-
ÙËÁÔڛ˜ fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ˘ÔÎÂÈ̤ÓÔ˘,
ÙÔ˘ ·Û˘ÓÂȉ‹ÙÔ˘, Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜ Î·È ÙÔ˘
Û˘Ì‚ÔÏÈÎÔ‡. ●

επισημανσεις η διακυβερνηση χωρισ ρουσφετια Γιάννης Δρόσος διευθυντησ συνταξεωσ του «βηματοσ ιδεων»

ÎÔ‡ˆ fiÙÈ ÌÂÚÈÎÔ› ‚Ô˘ÏÂ˘Ù¤˜, ÙÔ˘ ΢‚ÂÚÓÒÓÙÔ˜ ·Û¯ÔÏËıÔ‡Ó Ì οÙÈ ¯Ú‹ÛÈÌÔ (.¯. Ó· ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ÈÔ ÚÔ- ‚Ô˘ÏÂ˘Ù›Ó· Ë ÔÔ›· Ì·˜ ‰È¿‚·Û ÌÈ· ·È‰È΋ ¤ÎıÂÛË

∞ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ ΢ڛˆ˜, ÁÎÚÈÓÈ¿˙Ô˘Ó ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó

ÂÚÈıÒÚÈ· ÁÈ· «Â͢ËÚÂÙ‹ÛÂȘ» „ËÊÔÊfiÚˆÓ
ÙÔ˘˜. ∂ÈÛΤÙÔÓÙ·È, ϤÓÂ, ÙȘ Â·Ú¯›Â˜ ÙÔ˘˜ Î·È ‰ÂÓ
ͤÚÔ˘Ó Ò˜ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÎÔÌÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜
ÂÏ·Ù›·, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ù˘: ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜,
ÌÂÙ·ı¤ÛÂȘ, ‰È¢ÎÔχÓÛÂȘ ÛÙȘ ·Ú˘Ê¤˜ Ù˘ ÓÔÌÈÌfi-
ÙËÙ·˜ Î.Ï. ¡ÔÌ›˙ˆ ˆ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Úfi‚ÏËÌ·. OÈ ·-
Ù¤Ú˜ ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÓËÌÂÚÒÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÎÔÌ-
̷ٿگ˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ô·‰Ô‡˜ ÙÔ˘˜ fiÙÈ ÙÔ ‹ıÔ˜ ‰È·Î˘-
‚¤ÚÓËÛ˘ ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÚÈ˙Èο Î·È fiÙÈ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Ù· ¿Û˘
ʇÛˆ˜ ÚÔ˘ÛʤÙÈ· ı· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ·Ú¿ÓÔ-
̘, ·ÍÈfiÔÈÓ˜ Ú¿ÍÂȘ. ∫·ÈÚfi˜ Â›Ó·È ÔÈ ÔÏÈÙÈÎÔ› Ì·˜
Ó· ¿„Ô˘Ó Ó· Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈ-
΋ ÂÈ‚›ˆÛË Ì ÙÔ ÂıÓÈÎfi Û˘ÌʤÚÔÓ.
∂Ï›˙ˆ Ó· Ú˘Ù·Ó‡ÛÂÈ ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ¢Ú¤ÂÈ·˜
Ô˘ ‰È·Î‹Ú˘ÍÂ Ô ¶Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ Î·È ÔÈ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù¤˜ Ó·
ÛÂÎÙÈο Ù· ÓÔÌÔÛ¯¤‰È· Ô˘ „ËÊ›˙Ô˘Ó) ·ÓÙ› Ó· Âȉ›-
‰ÔÓÙ·È ÌÂÙ¿ Ì·Ó›·˜ ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ·Ó·ÍÈÔÎÚ·-
Ù›·˜ Ì ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ ËÌÂÙ¤ÚˆÓ ·fi ÙÔ ·Ú¿ı˘ÚÔ Î·È ÌÂ
ÂÓ¤ÚÁÂȘ Ô˘ Ó·ÚÎÔıÂÙÔ‡Ó Î¿ı ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·ÏÏ·-
Á‹˜ ÚÔ˜ ¤Ó· ηχÙÂÚÔ ·‡ÚÈÔ.
∞Ó ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Â·ÓÂÎÏÂÁÔ‡Ó ¯ˆÚ›˜ ÚÔ˘ÛʤÙÈ·, ¤¯ÂÈ
ηÏÒ˜. ∞Ó fi¯È, Ó· ÂÁηٷÏ›„Ô˘Ó ÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋. OÊÂ-
ÏÔ˜ ı· ÚÔ·„ÂÈ. ∫·È οÙÈ ¿ÏÏÔ. OÙ·Ó ·Ó‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ
‚‹Ì· Ù˘ μÔ˘Ï‹˜ ÔÈ ·ÓÙÈÚfiÛˆÔÈ ÙÔ˘ Ï·Ô‡ Ú¤ÂÈ Ó·
·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ Û˘˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ ÓÔÌÔÛ¯¤‰ÈÔ Î·È
Ó· ÌË ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÊÏ˘·ÚÔ‡Ó ¿Óˆ Û ı¤-
Ì·Ù· ÙÔÈÎÔ‡ ΢ڛˆ˜ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜, Ì ÛÎÔfi Ó· η-
Ù·Ï‹ÍÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÎÔÌÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ù˘ ÂÎÏÔÁÈ-
΋˜ ÙÔ˘˜ ÂÚÈʤÚÂÈ·˜.
∞˘Ùfi Û˘Ó¤‚Ë Ì ÔÏÏÔ‡˜ ÔÌÈÏËÙ¤˜ ηٿ ÙË Û˘˙‹ÙË-
ÛË ÙÔ˘ ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ 2010. ¢È¤Ú„ Ó·ڋ
ȉÂÒÓ ÁÈ· ÙȘ ÔÌÔÚÊȤ˜ ÙÔ˘ ·ÎÚÈÙÈÎÔ‡ ÓÔÌÔ‡ Ù˘, Ô ÔÔ›-
Ô˜, fiˆ˜ ÙfiÓÈÛÂ, ¤¯ÂÈ ÂÁηٷÏÂÈÊı› ·fi ÙËÓ ¶ÔÏÈÙ›·.
ªË ÓÔÌ›ÛÂÙ fiÙÈ ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó Û οÔÈ· ÂÍ·ıÏȈ̤ÓË
ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ·˜. O¯È. °È· ÙÔÓ ¡ÔÌfi
¢ˆ‰ÂοÓËÛÔ˘ ÂÚfiÎÂÈÙÔ. ∞Ó ı˘Ì¿Ì·È ηϿ, ÂÚ› ÚÔ-
¸ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ Â› ϤÍË. ™Â ı¤Ì· ÙÔÈÎÔ‡ ÂӉȷʤ-
ÚÔÓÙÔ˜ ÂÚÈfiÚÈÛ ÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ηٿ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÙÔ˘
ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ Î·È ¿ÏÏÔ˜ ˆÚÈÌfiÙÂÚÔ˜ Û ËÏÈΛ· ‚Ô˘-
ÏÂ˘Ù‹˜, Ô ÔÔ›Ô˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ¤ÎÏÂÈÛ ÙËÓ ·ÁfiÚÂ˘Û‹ ÙÔ˘
Ì ÌÈ· ·˘ÛÙËÚ‹ ÚÔÂȉÔÔ›ËÛË ÚÔ˜ ÙËÓ ˘Ô˘ÚÁfi °Â-
ˆÚÁÈ΋˜ ∞Ó¿Ù˘Í˘. ¡· ÌËÓ ÙÔÏÌ‹ÛÂÈ (Ë ˘Ô˘ÚÁfi˜) Ó·
ÂÈÛÎÂÊı› ÙÔÓ ÓÔÌfi Ì·˜, ·›ÏËÛÂ. ∂›Ó·È ·ÓÂÈı‡ÌË-
ÙË. ∫·Ï¤˜ ÔÈ ÚËÙÔÚÈΤ˜ ÎÔÚfiÓ˜, ·ÏÏ¿ ·ÎfiÌË Î·Ï‡ÙÂ-
ÚÔ ÙÔ Ì¤ÙÚÔ.
«ª¤ÙÚÔÓ ¿ÚÈÛÙÔÓ» fiˆ˜ ¤ÏÂÁÂ Ô ∫ÏÂfi‚Ô˘ÏÔ˜.
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 15

Φάκελος: Νερό
Επιμέλεια: Ηλίας Κούβελας, Κίμων Χατζημπίρος

Ô ÓÂÚfi Â›Ó·È ÙÔ Î‡ÚÈÔ Î·È ··Ú·›ÙËÙÔ Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi fiÏˆÓ ÙˆÓ ˙ÒÓÙˆÓ ÔÚ-

Τ
Á·ÓÈÛÌÒÓ. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ Ë ¤ÏÏÂÈ„‹ ÙÔ˘ Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· ϤÔÓ ·ÓËÛ˘¯Ë-
ÙÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ Ó¤·˜ ¯ÈÏÈÂÙ›·˜. ¶ÔÏϤ˜ ¯ÒÚ˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó
‹‰Ë ¤ÓÙÔÓ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÏÂÈ„˘‰Ú›·˜ ÂÓÒ Ë Ú‡·ÓÛË ÌÂÈÒÓÂÈ ·ÎfiÌË Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ÁÈ· ¯Ú‹ÛË ‰È·ı¤ÛÈÌÔ ÓÂÚfi. ∏ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋ ·Ï-
Ï·Á‹ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ȉȷ›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ì ÌÂÁ¿Ï˜ ÂÈÙÒÛÂȘ ÛÙË ‰È·-
ıÂÛÈÌfiÙËÙ· ÁÏ˘ÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡.
™‹ÌÂÚ·, ¿Óˆ ·fi 1,5 ‰ÈÛ. ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÚfiÛ‚·ÛË Û fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi ηÈ
¿Óˆ ·fi 2,5 ‰ÈÛ. ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÚfiÛ‚·ÛË Û ‰È·‰Èηۛ˜ ηı·ÚÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. °‡-
Úˆ ÛÙȘ 35.000 ¿ÓıÚˆÔÈ Âı·›ÓÔ˘Ó Î¿ı Ë̤ڷ ·fi ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë fiÛÈÌÔ˘ ‡‰·ÙÔ˜
Î·È ·fi ÙË ÌfiÏ˘ÓÛË ÔÙ·ÌÒÓ, ÏÈÌÓÒÓ Î·È ˘‰ÚÔÊfiÚÔ˘ ÔÚ›˙ÔÓÙ·. ¶ÔÏÏÔ› ÂȉÈÎÔ› ˘Ô-
ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ˆ˜ ÙÔ ¤ÙÔ˜ 2025, ÙÔ 1/3 Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ ı· ¤¯ÂÈ ÚfiÛ‚·ÛË
ÛÂ fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi.
∏ ªÂÛfiÁÂÈÔ˜, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ˘¿Ú¯ÔÓÙ· ÛÙÔȯ›· Î·È ÛÂÓ¿ÚÈ·, Â›Ó·È ÌÈ· ·fi ÙȘ
ÈÔ Â˘¿ÏˆÙ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÛÙËÓ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ Î·È ÛÙË ‰È·Ù·Ú·¯‹ ÙÔ˘ ·ÎÏÔ˘ ÙÔ˘
ÓÂÚÔ‡. ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÂȉÈο Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÚÔ·ÙÔ˘Ó fi¯È ÌfiÓÔ ·fi ÙËÓ ÚÔ‚ÏË-
Ì·ÙÈ΋ ‰È·ıÂÛÈÌfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙËÓ Ôχ η΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛ‹ ÙÔ˘ ηÈ
·fi Ù· Ôχ ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ú‡·ÓÛ˘ Î·È ÌfiÏ˘ÓÛ˘ ÙˆÓ ˘¤ÚÁÂÈˆÓ Î·È ˘fi-

TO NEΡO ÁÂÈˆÓ ˘‰¿ÙˆÓ.

ΔÔ‡ÙˆÓ ‰Ôı¤ÓÙˆÓ, ÙÔ π‰Ú˘Ì· ∂˘ÁÂÓ›‰Ô˘ Î·È ÙÔ ªegaron Plus ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ·Ó ÛÙÔ
∞ÌÊÈı¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ π‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ Û˘ÌfiÛÈÔ Ì ٛÙÏÔ «ΔÔ ÓÂÚfi ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ÎÏÈÌ·ÙÈ-

ΣΤΗΝ ΕΠOΧΗ
΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜». ™ÙÔ Û˘ÌfiÛÈÔ ·˘Ùfi ÂÓÓ¤· ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ¤ıÂÛ·Ó Â› Ù¿-
ËÙÔ˜ Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ì ȉȷ›ÙÂÚË ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ÀÔÛÙ‹ÚÈÍ·Ó ÙË ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Ô˘ ı· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Û ÔÚıÔÏÔÁÈ-
΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Î·È Û ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, ÙˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ Î·È

ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ÙˆÓ ÂÈÙÒÛÂˆÓ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ·ÚÂÌ‚¿ÛˆÓ.

ΔÔ «μ‹Ì· π‰ÂÒÓ», ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ÛÙËÓ fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÓË-
̤ڈÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ÛÙ· ·Ú·¿Óˆ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È ÛÙȘ ÂӉ¯fiÌÂÓ˜ χÛÂȘ, ˙‹-

ΑΛΛΑΓΗΣ ÙËÛ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÛÙÔ Û˘ÌfiÛÈÔ Ó· Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó Ì Î›-
ÌÂÓ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÊÈÂÚÒÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È Û ·˘Ùfi ÙÔ Ù‡¯Ô˜.

ο ηλιασ κουβελασ ειναι ομοτιμοσ καθηγητής του πανεπιστημιου πατρων

ο κιμων χατζημπιροσ ειναι αναπληρωτησ καθηγητησ του εμπ
16 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
º∞∫∂§√™ ¡∂ƒ√
ΔÔ ÓÂÚfi ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜
·ÏÏ·Á‹˜
∞Ó·Áη›· ÌÈ· ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ˘‰·ÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ Ì ¯ÚÔÓԉȷÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È fiÚÔ˘˜
Ô ÓÂÚfi ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ·Á·ıfi
Δ ΔÔ ÓÂÚfi ·ÔÙÂÏ› ÔχÙÈÌÔ
ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ·Á·ıfi Î·È ÙÔ ‰È-
η›ˆÌ· ÚfiÛ‚·Û˘ ÛÂ
·ÛʷϤ˜ fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi ›ӷÈ
‚·ÛÈÎfi ·ÓıÚÒÈÓÔ ‰Èη›ˆ-
Ì·. ∏ ¯ÚfiÓÈ· ¤ÏÏÂÈ„‹ ÙÔ˘ Û ÂÎÙÂٷ̤-
Ó˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË Î·È Û Ë›-
ÚÔ˘˜ fiˆ˜ Ë ∞ÊÚÈ΋ Î·È Ë ∞Û›· Ô‰ËÁ›
‹/Î·È Û˘ÓÙËÚ› ÙËÓ ·ÎÚ·›· ÊÙÒ¯ÂÈ· ηÈ
ÂȉÂÈÓÒÓÂÈ ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ ˙ˆ‹˜. 1,2 ‰È-
ÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Úfi-
Û‚·ÛË Û fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi, ÂÓÒ 2,4 ‰ÈÛÂη-
ÙÔÌ̇ÚÈ· ¿ÙÔÌ· ÎÈÓ‰˘ÓÂ‡Ô˘Ó ·fi ÙËÓ ¤Ï-
ÏÂÈ„Ë ‚·ÛÈÎÒÓ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂˆÓ ˘ÁÈÂÈÓ‹˜.
∞ÂÈÏ‹ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ˘‰·ÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ·Ô-
ÙÂÏÔ‡Ó Ë Ú‡·ÓÛË Î·È Ô Â˘ÙÚÔÊÈÛÌfi˜
ÙˆÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ÓÂÚÒÓ. ∏ Ú‡·ÓÛË ÙÔ˘
˘‰·ÙÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ¢ı‡ÓÂÙ·È ÁÈ·
ÙÔ 20%-25% ÙˆÓ ı·Ó¿ÙˆÓ ·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜.
¶ÂÚ›Ô˘ 2 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ·È‰È¿ Âı·›-
ÓÔ˘Ó Î¿ı ¯ÚfiÓÔ ·fi ·Ûı¤ÓÂȘ Ô˘ Û¯Â-
Ù›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ÓÂÚfi. ∂Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÛÙfi-
¯Ô˘˜ Ù˘ ÃÈÏÈÂÙ›·˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ı¤ÛÂÈ Ô O∏∂
Â›Ó·È Ë Ì›ˆÛË ÛÙÔ ÌÈÛfi ̤¯ÚÈ ÙÔ 2015
ÙÔ˘ 1,2 ‰ÈÛÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘
Û‹ÌÂÚ· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÚfiÛ‚·ÛË Û ηı·-
Úfi ÓÂÚfi. ΔÔ ÓÂÚfi ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ˆ˜
ÁˆÛÙÚ·ÙËÁÎfi ̤ÛÔ ÂÈ‚ÔÏ‹˜ ÂÍÔ˘Û›·˜
Ô˘ Ô‰ËÁ› Û ÂÚÈÊÂÚÂȷΤ˜ ÂÓÙ¿ÛÂȘ,
ÂÓ›ÔÙÂ Û˘ÁÎ·Ï˘Ì̤Ó˜ (¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË -
πÛÚ·‹Ï, ΔÔ˘ÚΛ· - ™˘Ú›· - πÚ¿Î, ¡Ù·Ú-
ÊÔ‡Ú, ∑ÈÌ¿ÌԢ Î.·.).
Η κλιματική αλλαγή
™Â Û˘Óı‹Î˜ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜, ÔÙÈ-
‰‹ÔÙ ۯÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ ÓÂÚfi ı· ÁÓˆÚ›-
ÛÂÈ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÌÂÁ¿Ï˜ ·ÏÏ·Á¤˜. ∞ÏÏÔ‡
ÙÔ Ì¤ÛÔ ‡„Ô˜ Ù˘ ‚ÚÔ¯‹˜ ı· ·˘ÍËı› ÛË-
Ì·ÓÙÈο, fiˆ˜ ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È Ó· Û˘Ì‚Â›
ÛÙËÓ ∫ÂÓÙÚÈ΋ Î·È ÛÙË μfiÚÂÈ· ∂˘ÚÒË,
·ÏÏÔ‡, fiˆ˜ ÛÙȘ ¯ÒÚ˜ ÙÔ˘ ¡fiÙÔ˘, Ë
·ÓÔÌ‚Ú›· ı· ÂÓÙ·ı›, ı· ·ÏÏ¿ÍÂÈ Ë Î·-
Ù·ÓÔÌ‹ ÙˆÓ ‚ÚÔ¯ÔÙÒÛÂˆÓ ÛÙÔÓ ¯Úfi-
ÓÔ, ηıÒ˜ ı· ¤¯Ô˘ÌÂ Û˘¯ÓfiÙÂÚË ÂÓ·Ï-
Ï·Á‹ ÍËÚÒÓ Î·È ˘ÁÚÒÓ ÂÚÈfi‰ˆÓ. OÈ ÂÈ-
ÙÒÛÂȘ Ù˘ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜ ·Ó·Ì¤-
ÓÂÙ·È Ó· ÂÚÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ·ÎfiÌË
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙËÓ ÚfiÛ‚·ÛË ÛÂ ·ÛÊ·-
Ϥ˜ fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi.
ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ÁÈ· ÙË ¯ÒÚ· Ì·˜ ÛË-
Ì·›ÓÂÈ fiÙÈ ÛÙÔ ÂÍ‹˜, ·ÎfiÌË ÎÈ ·Ó ‰Â¯fi-
Ì·ÛÙÂ Û˘ÓÔÏÈο, Û ÂÙ‹ÛÈ· ‚¿ÛË, Ù· ›‰È·
‡„Ë ‚ÚÔ¯‹˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ –
οÙÈ ¿ÓÙˆ˜ Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ ÒÚ· ‰È·„‡‰Â-
Ù·È ·fi ÙȘ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÌÂÙˆÚÔÏfi-
ÁˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· Ì›ˆÛË ÙˆÓ
‚ÚÔ¯ÔÙÒÛÂˆÓ –, Ë Î·Ù·ÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ÓÂ-
ÚÔ‡ ı· Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ·, ÒÛÙ ӷ ÌËÓ Â˘ÓÔ›
fiˆ˜ ·ÏÈ¿ ÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙˆÓ Ê˘ÛÈ-
ÎÒÓ ‰ÂÍ·ÌÂÓÒÓ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ΔÔ ¤‰·ÊÔ˜
‰ÂÓ ÚÔÏ·‚·›ÓÂÈ Ó· ‰ÈËı‹ÛÂÈ ÙÔ ÓÂÚfi
fiÙ·Ó ·˘Ùfi ¤Ú¯ÂÙ·È Ì ‚ÚÔ¯ÔÙÒÛÂȘ ÌÂ-
Á¿Ï˘ ¤ÓÙ·Û˘. ∞ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, ÙÔ ÌÂÁ·-
χÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Ó· ·ÔÚ-
Ú¤ÂÈ ·Ó·ÍÈÔÔ›ËÙÔ Î·È Ó· ¯¿ÓÂÙ·È. ™ÙËÓ
ÂÚÈÔ¯‹ Ì·˜, ÂΛÓÔ Ô˘ Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ Â›-
Ó·È fiÙÈ ı· ÂÚÈÔÚÈÛÙ› ÛËÌ·ÓÙÈο Ë Èη-
ÓfiÙËÙ· ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ‰ÂÍ·ÌÂÓÒÓ ÙÔ˘ ÓÂ-
ÚÔ‡ Ó· ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÔÓÙ·È Î·È Ó· ·Ó·ÓÂÒ-
ÓÔ˘Ó Ù· ·Ôı¤Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜. ∏ Ì›ˆÛË fï˜
Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÂÈ-
Ê·ÓÂÈ·ÎÒÓ Î·È ˘fiÁÂÈˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ‰ÂÍ·-
ÌÂÓÒÓ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, ÛÂ ÌÈ· ¯ÒÚ· Ë ÔÔ›·
‹‰Ë ·fi ηÈÚfi ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ
Ù˘ ÂÍ¿ÓÙÏËÛ˘ Î·È Ù˘ ÔÈÔÙÈ΋˜ ˘Ô-
‚¿ıÌÈÛ˘ ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ Ù˘ ·ÔıÂÌ¿-
ÙˆÓ, ı· ¤¯ÂÈ ÔϤıÚÈ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·, η-
ıÒ˜ Â›Ó·È ÎÔÈÓfi Ì˘ÛÙÈÎfi fiÙÈ Ë ∂ÏÏ¿‰·,
·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙËÓ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹,
Â‰Ò Î·È ¯ÚfiÓÈ· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ Úfi‚ÏËÌ·
ÓÂÚÔ‡ ‰˘Û·Ó¿ÏÔÁÔ Ì ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÚÔ-
ÛÊÔÚ¿ Ô˘ ·Ú·‰ÔÛȷο ‰¤¯ÂÙ·È ÛÙÔ
Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÂÙ‹ÛÈÔ˘ ˘‰ÚÔÏÔÁÈÎÔ‡ ·-
ÎÏÔ˘.
Η αναπτυξιακή διάσταση
του νερού
ΔÔ ÓÂÚfi ηıÔÚ›˙ÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ‹ ÙËÓ
·‰˘Ó·Ì›· ·Ó¿Ù˘Í˘ ·Ú·ÁˆÁÈÎÒÓ ‰Ú·-
ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ·ÚÔ¯‹˜ ˘ËÚÂÛÈÒÓ,
ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Î·È ÙËÓ
›‰È· ÙË ‚ȈÛÈÌfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. OÈ ÙÔÌ›˜ Ù˘
ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂËÚ¿˙Ô-
ÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙȘ ÂÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ
ÎÏÈÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ÛÙÔ˘˜ ˘‰·ÙÈÎÔ‡˜
fiÚÔ˘˜ Â›Ó·È Ë ÁˆÚÁ›· (·˘ÍË̤Ó˜ ·Ó¿-
ÁΘ ¿Ú‰Â˘Û˘), Ë ÂÓ¤ÚÁÂÈ· (Ì›ˆÛË Ô-
ÛfiÙËÙ·˜ ‰È·ı¤ÛÈÌÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÁÈ· „‡ÍË Î·È
ÌÂȈ̤ÓË ˘‰ÚÔËÏÂÎÙÚÈ΋ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·), Ë
˘Á›· (ÔÈfiÙËÙ· ÓÂÚÔ‡) Î·È Ë ·Ó·„˘¯‹
(ÙÔ˘ÚÈÛÌfi˜).
∏ ·Ô˘Û›· ÔÏÔÎÏËڈ̤Ó˘ ÔÏÈÙÈ΋˜
ÁÈ· ÙË ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ
¤¯ÂÈ ÂÈÙÒÛÂȘ ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ηıÒ˜
Û ÔÏϤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ¤¯ÂÈ Û˘Û-
ÛˆÚ‡ÛÂÈ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È ·‰È¤ÍÔ‰·. Δ·
ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ÂΉËÏÒÓÔÓÙ·È Î·Ù¿
ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ· ÛÙȘ ÈÔ Â˘¿ÏˆÙ˜, ·fi
ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ˘‰·ÙÈÎÔ‡ ÈÛÔ˙˘Á›Ô˘, Â-
ÚÈÔ¯¤˜, fiˆ˜ Â›Ó·È Ù· ÓËÛÈ¿, ÔÈ ·Ú¿ÎÙÈ-
ÔÈ ˘ÁÚfiÙÔÔÈ Î·È ˘‰ÚÔÊÔÚ›˜. ∂›Ó·È ¯·-
Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÌÂÁ¿Ï· ˘‰¿-
ÙÈÓ· ÛÒÌ·Ù· fiˆ˜ Ô ∞ÍÈfi˜, Ô ¡¤ÛÙÔ˜, Ô
∂‚ÚÔ˜, ÔÈ ¶Ú¤Û˜, Ë μÈÛÙˆÓ›‰·, Ô ∞Ûˆ-
fi˜, Ô ¶ËÓÂÈfi˜ Î·È ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· ·ÓÙÈÌÂ-
Ùˆ›˙Ô˘Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ·fi ¢ÙÚÔÊÈÛÌfi
̤¯ÚÈ Ú‡·ÓÛË ·fi ÛÎÔ˘›‰È· Î·È ÌÂÙ·-
ÊÂÚfiÌÂÓË Ú‡·ÓÛË ÂÓÒ Ë ∫ÔÚÒÓÂÈ· ÂÎÙÈ-
Ì¿Ù·È fiÙÈ Ô‡Ù Û ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ· ‰ÂÓ ı· ¤¯ÂÈ
·Ó·Î¿Ì„ÂÈ ·ÎfiÌ· Î·È ·Ó Á›ÓÔ˘Ó Ù· ¤ÚÁ·
Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÍ·ÁÁÂÏı›. ΔÔ ¿ÏÏÔ ÛΤÏÔ˜
·ÊÔÚ¿ ÙȘ ÂÈÙÒÛÂȘ Â› ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙË-
ÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡, ·Ó·„˘¯‹˜ ·ÏÏ¿ ηÈ
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Δρ Χριστίνα Θεοχάρη
περιβαλλοντολόγος - πολιτικός μηχανικός,
επιμελήτρια της μόνιμης επιτροπής
περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης τεε
·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Î·È ÔÙÒÓ Ì ÓÂ-
Úfi ·fi Ú˘·Ṳ̂Ó˜ ÂÚÈÔ¯¤˜.
Προτάσεις
– OÏÔÎÏ‹ÚˆÛË ÙÔ˘ ıÂÛÌÈÎÔ‡ Ï·ÈÛ›Ô˘
Î·È ÚÔ ¿ÓÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ÚÔ¸-
Ôı¤ÛÂˆÓ ÁÈ· ÙË Ù‹ÚËÛ‹ ÙÔ˘.
– ∞ÌÂÛË ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ Ù˘
∫ÂÓÙÚÈ΋˜ ÀËÚÂÛ›·˜ À‰¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ
¢È¢ı‡ÓÛÂˆÓ À‰¿ÙˆÓ ÙˆÓ ¶ÂÚÈÊÂÚÂÈÒÓ.
– ∞ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Î·È ÙÂ-
¯ÓÈÎÔ‡ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Î·È ÂÓ›-
Û¯˘ÛË Ù˘ ˘‰·ÙÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜.
– ∂Ó›Û¯˘ÛË ÙˆÓ ˘·Ú¯Ô˘ÛÒÓ ÎÚ·ÙÈÎÒÓ
‰ÔÌÒÓ ÛÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘Ú-
Á›·˜ ÚÔÛ‚¿ÛÈÌˆÓ ‚¿ÛÂˆÓ ‰Â‰Ô̤ӈÓ
ÁÈ· ÌÈ· ·ÍÈfiÈÛÙË Î·È Û˘Ó¯‹ ·Ú·ÎÔ-
ÏÔ‡ıËÛË Ù˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÓÂÚÒÓ.
– ™˘ÓÙÔÓÈÛÌfi˜ Î·È ·ÏÏËÏÔÂÓË̤ڈÛË
ÙˆÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ Ô˘ ‰ÈÂÓÂÚÁÔ‡Ó ÌÂÙÚ‹-
ÛÂȘ Î·È Û˘ÏϤÁÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· Ô˘ Û¯ÂÙ›-
˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ˘‰·ÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜.
– ∞Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ ·Ó·-
ÁÎÒÓ ·Ó¿ ÙÔ̤· (ÁˆÚÁ›·, ÔÈÎȷ΋ ¯Ú‹-
ÛË, ‚ÈÔÌ˯·Ó›·, ·Ó·„˘¯‹), ÁÈ· Ó· ˘¿Ú-
¯ÂÈ Û·Ê‹˜ ÂÈÎfiÓ· ÁÈ· ÙÔ Ò˜ Ë Î¿ı ‰Ú·-
ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÔÛfiÙËÙ· ‹
ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡.
– ∂·Ó·¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔ-
ÔÈË̤ÓÔ˘ ÓÂÚÔ‡.
– ™˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÂÓË̤ڈÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡
ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛ˘ ÓÂÚÔ‡
‡‰Ú¢Û˘ Û ·ÙÔÌÈÎfi Î·È Û˘ÏÏÔÁÈÎfi Â›-
‰Ô.
– ¶ÂÚÈÔÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ·ˆÏÂÈÒÓ ·fi Ù· ‰›-
ÎÙ˘· ‡‰Ú¢Û˘.
Στον τομέα της άρδευσης Η απουσία
– ¶Ú·ÎÙÈο ̤ÙÚ· ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛ˘ ÓÂÚÔ‡
ÛÙË ÁˆÚÁ›·, Ì ηχÙÂÚË ‰È·¯Â›ÚÈÛË ‹ ολοκληρωμένης
Ӥ˜ Ù¯ÓÔÏÔÁ›Â˜, ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤Ó· ÁÈ· ο-
ı ÂÚÈÔ¯‹, ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ˘‡ı˘Ó˜ Ú¤- πολιτικής
ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÔÈ ¶ÂÚÈÊÂÚÂȷΤ˜ ¢È¢ı‡Ó-
ÛÂȘ À‰¿ÙˆÓ. για τη διαχείριση
– ™˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ‰Ú¿ÛÂȘ ÂÓË̤ڈÛ˘
ÙˆÓ ·ÁÚÔÙÒÓ, ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Î·È Ì ÙÔ˘˜ των υδατικών πόρων
OΔ∞ Î·È ÙȘ ÏÔÈ¤˜ ˘ËÚÂۛ˜ ÙÔ˘ ˘Ô˘Ú-
Á›Ԣ ∞ÁÚÔÙÈ΋˜ ∞Ó¿Ù˘Í˘ Î·È ΔÚÔÊ›- έχει επιπτώσεις στο
̈Ó.
– ¶ÂÚÈÔÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ·ˆÏÂÈÒÓ ÙˆÓ ‰È-
περιβάλλον
ÎÙ‡ˆÓ Ì ¿ÌÂÛ˜ Î·È ÛÙÔ¯Â˘Ì¤Ó˜ ·-
ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ
καθώς σε πολλές
ÂÎÙ¿ÎÙˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ Û ÓÂÚfi ‰È·ÊfiÚˆÓ
ÂÚÈÔ¯ÒÓ.
περιοχές της χώρας
OÏ· ·˘Ù¿ Â›Ó·È Â› ̤ÚÔ˘˜ ÎÔÌÌ¿ÙÈ·
έχει συσσωρεύσει
ÌÈ·˜ ·Ó·Áη›·˜ ÔÏÔÎÏËڈ̤Ó˘ ˘‰·ÙÈ- προβλήματα και
΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ì ¯ÚÔÓԉȷÁÚ¿ÌÌ·Ù· ηÈ
fiÚÔ˘˜ Î·È ·ÒÙÂÚÔ ÛÎÔfi ÙË ‰È·Ù‹- αδιέξοδα
ÚËÛË Û ηϋ ηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ
fiÚˆÓ, ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜
˘Á›·˜ Î·È ÙˆÓ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ. ●
 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
¡ÂÚfi Î·È «Ú¿ÛÈÓË» ·Ó¿Ù˘ÍË
ΔÔ Î¤Ú‰Ô˜ ·fi ÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ ÛÙÔ˘˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜
Ï·Ó‹Ù˘ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Û‹ÌÂÚ·
√ ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ ‰‡Ô ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÎÚ›-
ÛˆÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙȘ
›‰È˜ ·Èٛ˜ Î·È ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ÎÔÈ-
Ó¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο: ÌÈ·˜ ‰ÈÂ-
ıÓÔ‡˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÎÚ›Û˘,
Ô˘ ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ‡ÊÂÛË Î·È
ÙËÓ ·ÓÂÚÁ›·, Î·È ÌÈ·˜ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ÔÈÎÔÏÔÁÈ-
΋˜ ÎÚ›Û˘, Ô˘ ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Ì ÙËÓ ·ÔÚ-
Ú‡ıÌÈÛË ÙÔ˘ Îϛ̷ÙÔ˜ Î·È ÙËÓ ˘ÂÚı¤ÚÌ·Ó-
ÛË ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË.
∫·È ÔÈ ‰‡Ô ÎÚ›ÛÂȘ Â›Ó·È Û˘Ó¤ÂȘ ÙÔ˘ ›‰È-
Ô˘ ÂÈıÂÙÈÎÔ‡ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ Ô˘ Û˘Ó-
‰¤ıËΠÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰‡Ô ‰ÂηÂٛ˜ Ì ÙËÓ
·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Î·È ÙËÓ
·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ·ÁÔÚÒÓ. ∏ ÂÈıÂÙÈ΋
·Ó¿Ù˘ÍË Â›Ó·È ˘‡ı˘ÓË ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ˘¤Ú-
‚·ÛË Ù˘ ʤÚÔ˘Û·˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜ Ù˘ ·Ú·-
ÁˆÁÈ΋˜ ‚¿Û˘ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ fiÛÔ Î·È ÁÈ·
ÙËÓ ˘¤Ú‚·ÛË Ù˘ ʤÚÔ˘Û·˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜ Ù˘
›‰È·˜ Ù˘ °Ë˜. ∏ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ˘¤Ú‚·ÛË ·Ó·-
ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ·˘Ùfi Ô˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›·
·ÔηÏÂ›Ù·È ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙËÓ «Ú·ÁÌ·ÙÈ΋»
ÔÈÎÔÓÔÌ›·, ÂÓÒ Ë ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋ Ì ÙËÓ ˘ÂÚ-
ı¤ÚÌ·ÓÛË ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË Î·È ÙËÓ ‹‰Ë ÚÔ˚Ô‡-
Û· ÎÏÈÌ·ÙÈ΋ ·ÔÚÚ‡ıÌÈÛË.
ΔÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÚfiÙ·ÁÌ· Ù˘ ÂÈıÂÙÈ΋˜
·Ó¿Ù˘Í˘, Ë ˘fiÛ¯ÂÛË ‰ËÏ·‰‹ fiÙÈ ı· Ô‰Ë-
Á‹ÛÂÈ Û ÌÈ· ηıÔÏÈ΋ ¢ËÌÂÚ›· ÛÙÔÓ Ï·-
Ó‹ÙË, Û‹ÌÂÚ· ÂϤÁ¯ÂÙ·È Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÔÈ-
ÎÔÓÔÌÈÎfi ·ÏÏ¿ Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÔÈÎÔÏÔÁÈÎfi
ÛΤÏÔ˜ ÙÔ˘. ™ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ηıÔÏÈ΋˜ ¢Ë-
ÌÂÚ›·˜, Ë ÂÈıÂÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ ÌfiÓÔ Ô˘
¤Ù˘¯Â ‹Ù·Ó Ë Û˘ÛÛÒÚ¢ÛË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘
ÏÔ‡ÙÔ˘ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ‹‰Ë ÈÛ¯˘ÚÒÓ Ù˘ °Ë˜.
∏‰Ë ÙÔ 1% ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÙˆÓ ∏¶∞ ۯ‰fiÓ
ÙÚÈÏ·Û›·Û ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ÙÚÂȘ ‰ÂηÂٛ˜
ÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔ ÙÔ˘, ÂϤÁ¯ÔÓÙ·˜ Û‹ÌÂÚ· ÙÔ 20%
Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜. ™˘Á¯ÚfiÓˆ˜, ÁÈ·
Ó· ÂÈÙ¢¯ıÔ‡Ó Ù· Â›‰· ¢ËÌÂÚ›·˜ Ô˘
‚ÈÒÓÂÈ Û‹ÌÂÚ· ÙÔ 25% ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÙÔ˘
ÏÔ‡ÛÈÔ˘ μÔÚÚ¿, ¯ÚÂÈ¿ÛÙËÎÂ Ó· Û·Ù·ÏË-
ı› ÙÔ 70% ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ Ù˘ °Ë˜.
°ÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó·
ÂÈÙ¢¯ıÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡
·ÚfiÌÔÈ· Â›‰· ¢ËÌÂÚ›·˜ Ì ·˘Ù¿ Ù˘
ÏÔ‡ÛÈ·˜ ¢‡Û˘ ı· ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·Ó ÙÚÂȘ Ï·-
Ó‹Ù˜ Û·Ó ÙË °Ë ÁÈ· Ó· Û˘ÓÙËÚ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙ›-
ÛÙÔÈ¯Ë ·Ó¿Ù˘ÍË...
Το νερό στην εποχή
της κλιματικής αλλαγής
ΔÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ˘ ÂÈıÂÙÈÎÔ‡ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘
·Ó¿Ù˘Í˘ ·fi ÙÔ 1950 ̤¯ÚÈ Î·È Û‹ÌÂÚ·
ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË ‹Ù·Ó Ë Û˘ÓÔÏÈ΋ ηٷӿψ-
ÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Ó· ÂÍ·Ï·ÛÈ·ÛÙ›, ÙË ÛÙÈÁÌ‹
Ô˘ Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ Ù˘ °Ë˜ ·˘Í‹ıËΠÙÔ ›‰ÈÔ
‰È¿ÛÙËÌ· ÌfiÓÔ ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜. ∏ ·‡ÍËÛË Û˘ÓÂ-
Ò˜ Ù˘ ˙‹ÙËÛ˘ Û ÓÂÚfi, ÏfiÁˆ ˘‰ÚÔ‚fiÚˆÓ
ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, «¤ÙÚÂÍ» ÌÂ
Ú˘ıÌÔ‡˜ ÙÚÈÏ¿ÛÈÔ˘˜ ·fi ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔȯË
·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ∞˘Ù‹ Ë Ú·ÁÌ·ÙÈ-
ÎfiÙËÙ·, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙȘ ÂÈÙÒÛÂȘ Ù˘
ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜, Ô˘ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘
ªÂÛÔÁ›Ԣ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ Ùfi-
ÛÔ Ù˘ Ì›ˆÛ˘ ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ
fiÛÔ Î·È Ù˘ ‰˘ÛÌÂÓÔ‡˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi
ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ‰ÂÍ·ÌÂÓÒÓ Î·Ù·ÓÔÌ‹˜ ÙÔ˘ ÓÂ-
ÚÔ‡ ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ÏfiÁˆ ·‡ÍËÛ˘ Ù˘ Û˘¯Ófi-
ÙËÙ·˜ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ ÙˆÓ ·ÎÚ·›ˆÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ
Ù˘ ÍËÚ·Û›·˜ Î·È ÙˆÓ ¤ÓÙÔÓˆÓ ‚ÚÔ¯ÔÙÒ-
ÛˆÓ, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ Û‹ÌÂÚ· ÌÈ· ÂÊÈ·ÏÙÈ΋
ηٿÛÙ·ÛË Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ Ù· ÈÛÔ˙‡ÁÈ· ÚÔ-
ÛÊÔÚ¿˜ Î·È ˙‹ÙËÛ˘ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ∏ Ê˘ÛÈ΋
ÚÔÛÊÔÚ¿ ÌÂÈÒÓÂÙ·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο Î·È Ë ˙‹-
ÙËÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ·˘Í¿ÓÂÙ·È Î·Ù·ÎfiÚ˘Ê·.
Η παραδοχή της αειφορίας
∏ ÚÒÙË Û˘ÁÎÚÔÙË̤ÓË ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÁÈ· ÙËÓ
·Ó·˙‹ÙËÛË ‚ÈÒÛÈÌ˘ χÛ˘ ¤ÁÈÓ ÛÙ· Ù¤ÏË
ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· Ì ÙËÓ ·Ú·‰Ô¯‹ Ù˘ ·ÂÈ-
ÊfiÚÔ˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÁÈ· ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ™‡Ì-
ʈӷ Ì ·˘Ù‹Ó Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ‚ÈÒ-
ÛÈÌË Î·È Ó· ¤¯ÂÈ ‰È¿ÚÎÂÈ· ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Ú¤ÂÈ
Ó· ¤¯ÂÈ ˆ˜ fiÚÈÔ ÙË Ê¤ÚÔ˘Û· ÈηÓfiÙËÙ· Ù˘
ʇÛ˘. ∏ ¤ÓÓÔÈ· ÌÈ·˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ Ì fiÚÈ· ηÈ
ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ Â·Ó¤ÊÂÚ ÙÔ ÛÙÔ›¯ËÌ· Ù˘
Û˘Ì‚·ÙfiÙËÙ·˜ ÌÂٷ͇ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ·Ó¿-
Ù˘Í˘, ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ηÈ
ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¢ËÌÂÚ›·˜ Û Ú·ÏÈÛÙÈ΋ ‚¿ÛË.
∏ ·Ú·‰Ô¯‹ Ù˘ ·ÂÈÊÔÚ›·˜ ÂÈÛ‹Á·ÁÂ,
fiˆ˜ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi, Ó¤· ‰Â‰Ô̤ӷ ÁÈ· ÙË ‰È·-
¯Â›ÚÈÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ∏ ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ıÂÒ-
ÚËÛË ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÂÓÙfi˜ ÙˆÓ
ÔÚ›ˆÓ ÙˆÓ ˘‰ÚÔÏÔÁÈÎÒÓ ÏÂηÓÒÓ, Ë Î·Ù·-
ÔϤÌËÛË Ù˘ ÙÔÌ·΋˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ Û‡Ì-
ʈӷ Ì ÙË ¯Ú‹ÛË Î·È Ë Âͤٷۋ ÙÔ˘˜ Û ÂÓÈ-
·›Ô Ï·›ÛÈÔ Ì ÙȘ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ Î·È ÙȘ ÎÔÈ-
ÓˆÓÈΤ˜ ÂȉÈÒÍÂȘ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó ÒÛÙÂ Ë ‚ÈÒ-
ÛÈÌË ÔÏÈÙÈ΋ ÁÈ· ÙÔ ÓÂÚfi Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. ∏
ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ·Ú¯‹˜ Ù˘ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ Ù˘ ˙‹-
ÙËÛ˘ Î·È Ë Âȉ›ˆÍË ÙÔ˘ ÛÙfi¯Ô˘ Ù˘ ÂÍÔÈ-
ÎÔÓfiÌËÛ˘ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó ÛÙËÓ ·Ô-
‰ÔÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ·ÂÈÊÔÚÈ΋˜ ˘‰·ÙÈ΋˜ ÔÏÈ-
ÙÈ΋˜. Δ¤ÏÔ˜, Ë ·ÔÎÂÓÙڈ̤ÓË Î·È Û˘ÌÌÂ-
ÙÔ¯È΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ¤‰ˆÛ ÛÙË ‚ÈÒÛÈÌË
ÔÏÈÙÈ΋ ÁÈ· ÙÔ ÓÂÚfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ‰ËÌÔ-
ÎÚ·ÙÈ΋˜ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘.
∏ ·Ú·‰Ô¯‹ Ù˘ ·ÂÈÊÔÚ›·˜ fï˜, ı¤ÙÔ-
ÓÙ·˜ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈο fiÚÈ· Î·È ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜
ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË, ÛÙ¿ıËΠ·‰‡-
Ó·ÌË Ó· ··ÓÙ‹ÛÂÈ ÛÙ· ÌÂÁ¿Ï· ÚÔ‚Ï‹Ì·-
Ù· Ù˘ ‡ÊÂÛ˘ Î·È Ù˘ ·ÓÂÚÁ›·˜, Ù· ÔÔ›·
ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÂÔ¯‹ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÎÚ›-
Û˘ Ï‹ÙÙÔ˘Ó ÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ÎÔÈӈӛ˜.
Το μοντέλο της «πράσινης»
ανάπτυξης
∏ ·ÓıÚÒÈÓË Â˘Ê˘˝· ·Ó·˙ËÙ› Û‹ÌÂÚ·, ÛÙÔ
ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ̤ÙÚÔ˘, ¤Ó·
ÔÏÈÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ô˘ Ó· ˘ËÚÂÙ› ÈÛfiÚÚÔ-
· ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋, ÙËÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ ηÈ
ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË, ÂȉÈÒÎÔÓÙ·˜ ¤Ó·
Ó¤Ô ·Ó·Ù˘ÍÈ·Îfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ô˘, ÛÙËÚÈ˙fiÌÂ-
ÓÔ ÛÙ· Û˘ÁÎÚÈÙÈο ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù· οı Ùfi-
Ô˘, ı· ‰›ÓÂÈ ·¿ÓÙËÛË ÛÙËÓ ÎÚ›ÛË ˆ˜ ÔÈ-
ÎÔÓÔÌÈο ·Ô‰ÔÙÈÎfi, ÔÈÎÔÏÔÁÈο ÂÊÈÎÙfi ηÈ
ÎÔÈÓˆÓÈο ‰›Î·ÈÔ.
∏ «Ú¿ÛÈÓË» ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÔÈ «Ú¿ÛÈÓ˜»
ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ÂÓۈ̷ÙÒ-
ÓÔÓÙ·˜ Ï‹Úˆ˜ ÙȘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ ·Ú·-
̤ÙÚÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, ÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ·Ê’ ·˘ÙÒÓ Î·È ˆ˜ ΛÓËÙÚ· ÔÈÎÔ-
ÏÔÁÈ΋˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜. ∏ ·ÍÈÔÔ›ËÛË «Ú¿-
ÛÈÓˆÓ» ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ
‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, Û˘Ì‚·ÙÒÓ Ì ÙÔ Îϛ̷ ηÈ
ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ·Ô‰›‰ÂÈ ÁÈ· ÚÒÙË
ÊÔÚ¿ ·Ó·Ù˘ÍÈ·Îfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÛÙÔ˘˜ ÂÚÈ-
‚·ÏÏÔÓÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, ‰›ÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔÓ ÙÚfi-
Ô ·˘ÙfiÓ Ó¤Â˜ ‰ÈÂÍfi‰Ô˘˜ ÙfiÛÔ ÛÙÔ Úfi‚ÏË-
Ì· Ù˘ ‡ÊÂÛ˘ fiÛÔ Î·È Û ÂΛÓÔ Ù˘ ·ÓÂÚ-
Á›·˜ Î·È Ù˘ ··Û¯fiÏËÛ˘.
OÈ ∞Ó·ÓÂÒÛÈ̘ ¶ËÁ¤˜ ∂Ó¤ÚÁÂÈ·˜ (∞¶∂),
Ù· ÂÓÂÚÁÂȷο ÎÙ›ÚÈ· Î·È ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ÙÂ-
¯ÓÔÏÔÁ›Â˜ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ·Ô-
‚Ï‹ÙˆÓ Î·È ·ÔÚÚÈÌÌ¿ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·-
Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· «Ú¿ÛÈÓˆÓ» ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ
Ô˘, ÂÓÒ Â›Ó·È ·fiÏ˘Ù· Û˘Ì‚·Ù¤˜ Ì ÙË Ê¤-
ÚÔ˘Û· ÈηÓfiÙËÙ· ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿-
ÙˆÓ, ‰ÂÓ Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·È ˘Ô¯ÚˆÙÈο Ì «ÏÈÁfi-
ÙÂÚË» ·Ó¿Ù˘ÍË.
«Πράσινη» πολιτική νερού
O ÛÙfi¯Ô˜ Ù˘ ÔÏÔÎÏËڈ̤Ó˘ ·Ó¿Ù˘Í˘
Ù˘ ˘·›ıÚÔ˘, Ì ÙËÓ ·Ó·‰È¿ÚıÚˆÛË ÙˆÓ Î·Ï-
ÏÈÂÚÁÂÈÒÓ Î·È ÙË ÛÙÚÔÊ‹ Û ÔÈÔÙÈο ·ÁÚÔ-
ÙÈο ÚÔ˚fiÓÙ· Ì ÔÓÔÌ·Û›· ÚÔ¤Ï¢Û˘, Û˘Ì-
‚·Ù¿ Ì ٷ ˘‰·ÙÈο ·Ôı¤Ì·Ù· ÙˆÓ ÏÂηÓÒÓ
·ÔÚÚÔ‹˜, Ë ÔÈÎÔÏÔÁÈ΋ Î·È Ë ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ÁÂ-
ˆÚÁ›·, Ô ·ÁÚÔÙÔ˘ÚÈÛÌfi˜ Î·È Ô ÔÈÎÔÙÔ˘ÚÈÛÌfi˜
·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ‰Ú·-
ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙ÔÓÙ·È ·fiÏ˘Ù·
Ì ÙÔ Ó‡̷ ÌÈ·˜ «Ú¿ÛÈÓ˘» ÔÏÈÙÈ΋˜ ÁÈ·
ÙÔ ÓÂÚfi, Ë ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ÔÔ›·˜ ‰ÂÓ ÂÈÙ˘Á-
Στο όνομα της
καθολικής ευημερίας,
η επιθετική ανάπτυξη
το μόνο που πέτυχε
ήταν η συσσώρευση
μεγαλύτερου πλούτου
στα χέρια των ήδη
ισχυρών της Γης
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 17
Γιάννης Α. Μυλόπουλος
καθηγητής πολυτεχνικής σχολής του απθ,
διευθυντής του τομέα υδραυλικής και τεχνικής
περιβάλλοντος
¯¿ÓÂÙ·È ÌÔÓfiÏ¢ڷ Ì ÌÂÁ¿Ï˜ Ù¯ÓÈΤ˜
ÂÂÌ‚¿ÛÂȘ Î·È ˘‰Ú·˘ÏÈο ¤ÚÁ·, fiˆ˜ ÊÚ¿Á-
Ì·Ù· Î·È ÂÎÙÚÔ¤˜ ÔÙ·ÌÒÓ, ·ÏÏ¿, ·ÓÙ›ıÂ-
Ù·, Ì ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ù˘ ÙÂ-
¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Ì ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ‰Ú¿ÛÂȘ, ̤ÙÚ· ηÈ
ÔÏÈÙÈΤ˜ Ô˘ ‰È·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÂÓۈ̿و-
ÛË ÙˆÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ·Ú·Ì¤ÙÚˆÓ ÛÙÔ˘˜
ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜.
Oικονομικό ή κοινωνικό αγαθό;
™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÏÔÈfiÓ ÌÈ·˜ «Ú¿ÛÈÓ˘» ÔÏÈÙÈ-
΋˜ ÙÔ ÓÂÚfi ıˆÚÂ›Ù·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ·Á·ıfi
ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ fiÔ˘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚ-
Á¿ ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ˆ˜ ÚÒÙË
‡ÏË, fiˆ˜ ÛÙËÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË, ÙË ‚ÈÔ-
Ì˯·Ó›· ‹ ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÈÛÌfi. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ıˆÚ›-
Ù·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ·Á·ıfi fiÙ·Ó Û˘ÓÙËÚ› ÙËÓ
‡‰Ú¢ÛË ÏËı˘ÛÌÒÓ Î·È ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ∫·È
·˘Ùfi ÁÈ·Ù› ·Ó Î·È ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ıÂ-
ˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÂÌÔÚÈÎfi ·Á·ıfi, ÙfiÙÂ Ë Âȉ›ˆÍË
Ù˘ ·‡ÍËÛ˘ ÙÔ˘ ΤډԢ˜ ı· Ô‰ËÁÔ‡Û ÌÔ-
Ófi‰ÚÔÌ· Û ηٷÎfiÚ˘ÊË ·‡ÍËÛË Ù˘ η-
ٷӿψÛ˘, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ı· ‹Ù·Ó ·Û˘Ì‚›-
‚·ÛÙÔ Ì ÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ «Ú¿ÛÈÓÔ» ÛÙfi¯Ô Ù˘
ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛ˘ Î·È Ù˘ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ÙÔ˘.
Η περίπτωση του Αχελώου
OÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ÂÎÙÚÔ‹˜
ÙÔ˘ ∞¯ÂÏÒÔ˘, Â›Ó·È Û·Ê¤˜ fiÙÈ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÌÔ-
Ú› ıˆÚËı› Û˘Ì‚·Ùfi Ì ÌÈ· «Ú¿ÛÈÓË» Ô-
ÏÈÙÈ΋ ÁÈ· ÙÔ ÓÂÚfi, ÂÊfiÛÔÓ Û¯Â‰È¿˙ÂÙ·È ÁÈ·
Ó· Û˘ÓÙËÚ‹ÛÂÈ ¤Ó· ÔÈÎÔÓÔÌÈο ÌË ·Ô‰ÔÙÈ-
Îfi Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈο ηٷ-
ÛÙÚÔÊÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘.
ΔÔ ¤ÚÁÔ ı· ÌÔÚÔ‡Û fï˜, Ì ηٿÏÏËÏË
ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ Û˘ÓÙ‹-
ÚËÛ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Û˘Ì-
‚·ÙÒÓ Ì ÙÔ Îϛ̷ Î·È Ù· ˘‰·ÙÈο ·Ôı¤Ì·-
Ù· Ù˘ £ÂÛÛ·Ï›·˜, Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ «Ú¿ÛÈÓ·»
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο. °È· ÙË ÛÙÚÔÊ‹ ·˘Ù‹, ·˘Ùfi
Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÚÒÙ· Â›Ó·È Ô Û¯Â‰È·ÛÌfi˜
ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘, «Ú¿ÛÈÓÔ˘» ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜
·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ £ÂÛÛ·ÏÈÎÔ‡ οÌÔ˘, ÚÔ-
Û·ÚÌÔṲ̂ÓÔ˘ ÛÙ· ‰Â‰Ô̤ӷ ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ
ÙÔ˘ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ, Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜ Ë ÂÎfi-
ÓËÛË ÛÂÈÚ¿˜ ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙÈÎÒÓ Û¯Â‰›ˆÓ ÚÒ-
Ù· ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ˘‰·ÙÈ-
ÎÒÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÁÈ· ÙË
‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘, ‚ÈÒÛÈÌÔ˘ ÈÛÔ˙˘Á›Ô˘
ÚÔÛÊÔÚ¿˜ Î·È ˙‹ÙËÛ˘ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÛÙËÓ Â-
ÚÈÔ¯‹.
Επιμύθιο
ΔÔ ÙÔÏÌËÚfi ÙÔ˘ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ «Ú¿ÛÈ-
Ó˘» ÔÏÈÙÈ΋˜ ÁÈ· ÙÔ ÓÂÚfi Â›Ó·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔ-
Ó· Î·È ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ÙÔ˘ ÌÂÈÔÓ¤ÎÙËÌ·. °È·Ù› Ë
·Ó·ÁηÛÙÈ΋ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂ Û˘ÌʤÚÔÓÙ·
Î·È Î·ÙÂÛÙË̤Ó˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Â›Ó·È ·‚¤‚·ÈÔ
·Ó ı· ηٷʤÚÂÈ Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋
·Ô‰Ô¯‹. ª¤ÓÂÈ ÏÔÈfiÓ Ó· ·Ô‰Âȯı› ·Ó ÙÔ
Û˘ÏÏÔÁÈÎfi ¤ÓÛÙÈÎÙÔ ÂÈ‚›ˆÛ˘ Â›Ó·È ÈÛ¯˘-
ÚfiÙÂÚÔ ·fi ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ·ÏËÛÙ›·... ●
18 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
º∞∫∂§√™ ¡∂ƒ√
ΔÔ ·Ú‰Â˘ÙÈÎfi ÓÂÚfi Î·È Ë ‰È·¯Â›ÚÈÛ‹ ÙÔ˘
∞Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ‚·ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ ÁÈ· ÙË Ï‹„Ë ·ÔÊ¿ÛˆÓ
Ó· ·fi Ù· ÈÔ ÎÚ›ÛÈÌ· ÚÔ-
∂ ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ
Û‹ÌÂÚ· Ë ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ›ӷÈ
·˘Ùfi Ù˘ Â¿ÚÎÂÈ·˜ ÙˆÓ ÙÚÔ-
Ê›ÌˆÓ ÁÈ· ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ÏË-
ı˘ÛÌÔ‡ Ô˘ ˙ÂÈ ÛÙÔÓ Ï·Ó‹-
ÙË. ¶ÚfiÛÊ·Ù˜ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ
ۯ‰fiÓ 1 ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ ¿ÓıÚˆÔÈ ˘Ô-
ʤÚÔ˘Ó Û‹ÌÂÚ· ·fi ˘ÔÛÈÙÈÛÌfi, ÂÓÒ Ë
ηٿÛÙ·ÛË ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È
·ÎfiÌË ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏË. π‰È·›ÙÂÚ· ÁÈ· ÙȘ ÊÙˆ-
¯fiÙÂÚ˜ ¯ÒÚ˜. ∏ ·ÁÎfiÛÌÈ· ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋
ÎÚ›ÛË, Ë ÔÔ›· Ô‰‹ÁËÛ Û ·ÒÏÂÈ· ÂÈÛÔ-
‰ËÌ¿ÙˆÓ, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙȘ ·˘ÍË̤-
Ó˜ ÙÈ̤˜ ÙˆÓ ÙÚÔʛ̈Ó, ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ÚÒ-
ÙË ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ·ÈÙ›·. ∂ÈϤ-
ÔÓ, ÔÈ ÂÏ¿¯ÈÛÙ˜ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÁÈ·
ÙËÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯Úfi-
ÓÈ· Î·È Ô˘ ÂËÚ¤·Û·Ó ·ÚÓËÙÈο ÙËÓ Úˆ-
ÙÔÁÂÓ‹ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÂ
ÂÈÛÈÙÈÛÙÈ΋ ·Ó·ÛÊ¿ÏÂÈ·, ·ÏÏ¿ ÁÂÓÓÔ‡Ó
Î·È ·Ú¿Ï¢ڷ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙȘ ¯ÒÚ˜
ÛÙȘ Ôԛ˜ Ë ÁˆÚÁ›· ·ÔÙÂÏ› ÎÚ›ÛÈÌÔ
·Ú¿ÁÔÓÙ· Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Î·È ÌÔ-
Ó·‰È΋ ËÁ‹ ÂÈÛÔ‰‹Ì·ÙÔ˜ ÁÈ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi
ÔÛÔÛÙfi ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜.
ΔË ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ fï˜ ÚÔÔÙÈ΋ Ù˘ ÁÂ-
ˆÚÁÈ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Î·È Î·Ù’ Â¤ÎÙ·ÛË
Ù˘ ÂÈÛÈÙÈÛÙÈ΋˜ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ ·ÂÈÏ› ¿ÌÂ-
Û· Î·È Ë ÎÏÈÌ·ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹, Ô˘ ı· ¤¯ÂÈ ·Ú-
ÎÂÙ¤˜ Î·È ÔχÏÔΘ ÂÈÙÒÛÂȘ. ™Â ο-
ÔȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÔÈ ÂÈÙÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÌÔ-
Ú› Ó· Â›Ó·È ıÂÙÈΤ˜ ·ÏÏ¿ ÛÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂ-
Ú˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ȉ›ˆ˜ ÙˆÓ ¯ˆÚÒÓ Ô˘
ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·ÁÎfiÛÌÈ· ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙÚÔ-
ʛ̈Ó, ı· Â›Ó·È ·fi Ï›ÁÔ ¤ˆ˜ Ôχ ·ÚÓË-
ÙÈΤ˜. O fiÁÎÔ˜, Ë ÔÈfiÙËÙ· Î·È Ë ÛÙ·ıÂ-
ÚfiÙËÙ· Ù˘ ÁˆÚÁÈ΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜, ηıÒ˜
Î·È ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÛÙÔ ÔÔ›Ô
ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Ë ÁˆÚÁ›· ı· ÂËÚ·ÛÙÔ‡Ó
·fi ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓ˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ ÛÂ Ê˘ÛÈο
Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, fiˆ˜ Ë ·‡ÍËÛË Ù˘ ıÂÚÌÔ-
ÎÚ·Û›·˜, Ë Û˘¯ÓfiÙËÙ· Î·È Ë ¤ÓÙ·ÛË ÙˆÓ
‚ÚÔ¯ÔÙÒÛÂˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÔÈ ·ÎÚ·›Â˜ ηÈ-
ÚÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ı· ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Ó ÂÔ-
¯Èο ηٿ ÙfiÔ˘˜ (ÏËÌ̇Ú˜ Î·È ÍËÚ·-
ۛ˜). OÈ ‰‡Ô ·ÚȘ ·ÂÈϤ˜ Ù˘ ·ÏÏ·Á‹˜
ÙÔ˘ Îϛ̷ÙÔ˜ ÛÙË ÁˆÚÁ›· Â›Ó·È Ë Ì›ˆÛË
Ù˘ ÁÔÓÈÌfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ Î·ÏÏÈÂÚÁÔ‡ÌÂÓˆÓ
‰·ÊÒÓ Î·È Ë ÂÏ¿ÙÙˆÛË ÙÔ˘ ‰È·ı¤ÛÈÌÔ˘
ÓÂÚÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ¿Ú‰Â˘Û‹ ÙÔ˘˜, Ë ÔÔ›· ·Ô-
ÙÂÏ› Î·È ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ·-
ڷοو.
ΔÔ ·Ú‰Â˘ÙÈÎfi ÓÂÚfi, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÓÂÚfi ÙÔ
ÔÔ›Ô – ·ÓÙÏÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ (·fi
ÙÔ˘˜ ˘fiÁÂÈÔ˘˜ ˘‰ÚÔÊÔÚ›˜) ‹/Î·È ·fi Ù·
ÂÈÊ·ÓÂȷο ˘‰·ÙÈο ÛÒÌ·Ù· (·fi Ï›ÌÓ˜,
ÔÙ¿ÌÈ· Î·È Ù¯ÓËÙÔ‡˜ Ù·ÌÈÂ˘Ù‹Ú˜ ÊÚ·Á-
Ì¿ÙˆÓ) – Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ ÙÔ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÓÂ-
·ÚΤ˜ ÓÂÚfi ÙˆÓ ‚ÚÔ¯ÔÙÒÛÂˆÓ Î·È ‰È·-
ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ ÔÌ·Ï‹ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ Î·Ï-
ÏÈÂÚÁÂÈÒÓ, ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ Î·Ù·Ó·-
ψً ÙÔ˘ ÔχÙÈÌÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ê˘ÛÈÎÔ‡ fi-
ÚÔ˘ Û ·ÁÎfiÛÌÈ· Îϛ̷η. π‰›ˆ˜ ÛÙȘ ¯Ò-
Ú˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ Ë ·ÁÚÔÙÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙË-
Ù· ·ÔÙÂÏ› ‚·ÛÈ΋ Û˘ÓÈÛÙÒÛ· Ù˘ ÔÈÎÔ-
ÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘˜ Ë ·Ú‰Â˘fiÌÂÓË ÁˆÚÁ›· ηٷ-
Ó·ÏÒÓÂÈ Î·Ù¿ ̤ÛÔ fiÚÔ ÙÔ 70%-80% ÙˆÓ
‰È·ı¤ÛÈÌˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ fiÚˆÓ. ™ÙËÓ
∂ÏÏ¿‰· ÙÔ ÔÛÔÛÙfi ·˘Ùfi ÍÂÂÚÓ¿ ÙÔ 85%,
¤Ó· ·ÎÚ·›Ô ‰ËÏ·‰‹ ÁÂÁÔÓfi˜, ÙÔ ÔÔ›Ô
ÔÊ›ÏÂÙ·È Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ÛÙË ÌË ÔÚıÔ-
ÏÔÁÈ΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, ÙfiÛÔ ÏfiÁˆ
¤ÏÏÂȄ˘ ·ÍÈfiÈÛÙ˘ Î·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ-
΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙ›· fiÛÔ Î·È
ÏfiÁˆ ηٷÛ·Ù¿ÏËÛ‹˜ ÙÔ˘ ·fi ηΤ˜
Ú·ÎÙÈΤ˜ ÙˆÓ ¯ÚËÛÙÒÓ ÙÔ˘ (ÙˆÓ ÁˆÚ-
ÁÒÓ).
∂‰Ò ÏÔÈfiÓ Ù›ıÂÙ·È ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ÂÚÒÙËÌ·:
¶Ò˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆÈÛı› Ë Û˘-
Ó¯Ҙ ·˘Í·ÓfiÌÂÓË ˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙÚfiÊÈÌ·,
Ô˘ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ··ÈÙ‹ÛÂȘ
ÁÈ· ·Ú‰Â˘ÙÈÎfi ÓÂÚfi, οو ·fi Û˘Óı‹Î˜
ÌÈ·˜ ÂÓ Á¤ÓÂÈ ÂÏÏÂÈÌÌ·ÙÈ΋˜ ÚÔÛÊÔÚ¿˜
ÙÔ˘; ∫·È Ì¿ÏÈÛÙ· Û ¤Ó· ̤ÏÏÔÓ Ô˘ fi¯È
ÌfiÓÔ ‰ÂÓ ÂÁÁ˘¿Ù·È ÙËÓ ÙÚ¤¯Ô˘Û· – ‹‰Ë
ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ – ‰È·ıÂÛÈÌfiÙËÙ· ÓÂÚÔ‡, ·Ï-
Ï¿ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ë ·ÛÙÈÎÔÔ›ËÛË Î·È Ô ÌÂÙ·-
Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÒÓ ı· ·˘Í‹-
ÛÔ˘Ó ÙË ˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙȘ ·ÛÙÈΤ˜ Î·È ÙȘ ‚ÈÔ-
Ì˯·ÓÈΤ˜ ¯Ú‹ÛÂȘ ÙÔ˘, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ
ˆ˜ ˘fiÏÔÈÔ ¤Ó· ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ÌÂÚ›‰ÈÔ ·fi
ÙÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ÁÈ· Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ·fi
ÙË ÁˆÚÁ›·.
∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ ÔÈ ÈÛ¯‡Ô˘Û˜ Ù¿ÛÂȘ
ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙÔ˘ ·Ú‰Â˘ÙÈÎÔ‡
ÓÂÚÔ‡ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· Û˘Ó¯ÈÛÙÔ‡Ó,
ÂÊfiÛÔÓ Ô ÛÙfi¯Ô˜ Â›Ó·È Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆÈ-
ÛÙÔ‡Ó ÔÈ ÌÂÏÏÔÓÙÈΤ˜ ÚÔÎÏ‹ÛÂȘ, ‰ËÏ·-
‰‹ Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘ fiÁÎÔ˘ ÙÚÔ-
Ê›ÌˆÓ Ì ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ÔÛÔÛÙfi ‰È·ı¤ÛÈÌÔ˘
ÓÂÚÔ‡. ªÈ· ·Ú¿Ï¢ÚË ÔÏÈÙÈ΋ ·ÊÔÚ¿
ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ·ÏÏ·Á‹˜ ÛÙË ‰È·ÈÙËÙÈ΋
Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ, ȉ›ˆ˜ ÙˆÓ
·Ó·Ù˘ÁÌ¤ÓˆÓ ¯ÒÚˆÓ, Ì ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙËÓ ÈÔ
˘ÁÈÂÈÓ‹ ‰È·ÙÚÔÊ‹ Î·È ÙË Ì›ˆÛË Ù˘ ˘ÂÚ-
ηٷӿψÛ˘ ÙÚÔʛ̈Ó. øÛÙfiÛÔ ÙÔ Î‡-
ÚÈÔ ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·Ó·Ù›ıÂÙ·È
ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ·Ú‰Â˘ÙÈ΋˜ ¯Ú‹Û˘ ÙÔ˘
ÓÂÚÔ‡ ·˘Ù‹˜ ηı·˘Ù‹˜.
¢‡Ô Â›Ó·È ÔÈ ÎÚ›ÛÈ̘ ¤ÓÓÔȘ ÁÈ· ÙË ÌÂÏ-
ÏÔÓÙÈ΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÙˆÓ ·Ú‰Â‡-
ÛˆÓ: Ë ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ηÈ
Ë ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·Ú·-
ÁˆÁ‹ ÙÚÔʛ̈Ó. ∏ ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙË
¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ·Ú‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡ ¤¯ÂÈ ÙÂı›
·fi ¯ÚfiÓÈ· ˆ˜ ÛÙfi¯Ô˜ ¿ÌÂÛ˘ ÚÔÙÂÚ·È-
fiÙËÙ·˜. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô fiÁÎÔ˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡
Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ηÏÏȤÚ-
ÁÂÈ· ÁÈ· Ó· ·Ó·Ù˘¯ı› Â›Ó·È Î·Ù¿ Ôχ ÌÈ-
ÎÚfiÙÂÚÔ˜ ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ηٷӷÏÒÓÂÙ·È Û˘-
ÓÔÏÈο ÛÙË ‰È·‰ÚÔÌ‹ ·fi ÙËÓ ¿ÓÙÏËÛ‹ ÙÔ˘
¤ˆ˜ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ·ÁÚfi Â›Ó·È ÙÔ
ÌÂÏ·Ófi ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ÙÚ¤¯Ô˘Û·˜ ˘‰·ÙÈ΋˜
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Περικλής Λατινόπουλος
καθηγητής του τμήματος πολιτικών μηχανικών
στο αριστοτέλειο πανεπιστήμιο θεσσαλονίκης
‰È·¯Â›ÚÈÛ˘. ∏ ÌÂÁ¿ÏË Û·Ù¿ÏË Ô˘ Á›ÓÂ- ÙËÓ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ Î¿ÔÈ-
Ù·È ÔÊ›ÏÂÙ·È Û ·ÒÏÂȘ ÓÂÚÔ‡ (·fi ‰È·Ú-
ÚÔ¤˜ ‹ Î·È ÂÍ¿ÙÌÈÛË) ÛÙ· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÌÂ-
Ù·ÊÔÚ¿˜ Î·È ÛÙ· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ‰È¿ıÂÛ˘ ÙÔ˘
·Ú‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡ ÛÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ (·˘Ï¿ÎÈ·,
ηٿÎÏ˘ÛË ‹ ·ÎfiÌ· Î·È Û˘Ì‚·ÙÈο Û˘-
ÛÙ‹Ì·Ù· ηٷÈÔÓÈÛÌÔ‡) ηıÒ˜ Î·È ·fi η-
Τ˜ ·Ú‰Â˘ÙÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ ÙˆÓ ÁˆÚÁÒÓ
(ηٷÈÔÓÈÛÌfi˜ Ì «Î·ÓfiÓÈ·», ¿Ú‰Â˘ÛË Î·-
Ù¿ ÙȘ ıÂṲ́˜ ÒÚ˜ Ù˘ Ë̤ڷ˜ fiÔ˘ Ë ÂÍ¿-
˜ ¯ÒÚ˜ ÙÔ˘ „˘¯ÚfiÙÂÚÔ˘ μÔÚÚ¿ ı· ÌÔ-
ÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÌÂÚ›‰ÈÔ
ÙˆÓ ˘‰ÚÔ‚fiÚˆÓ Î·ÏÏÈÂÚÁÂÈÒÓ, ¤ÙÛÈ ÒÛÙÂ
ÔÈ ¯ÒÚ˜ ÙÔ˘ ıÂÚÌÔ‡ ¡fiÙÔ˘ Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó
Ó· ·˘Í‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜
Û ÏÈÁfiÙÂÚÔ ··ÈÙËÙÈΤ˜ Û ÓÂÚfi ηÏ-
ÏȤÚÁÂȘ.
¶ÚfiÛÊ·Ù˜ ÌÂϤÙ˜ ÁÈ· ÙȘ ÈÔ ÚÔ-
‚ÏËÌ·ÙÈΤ˜ ÂÓ fi„ÂÈ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜
ÙÌÈÛË Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏË ÎÙÏ.). ÂÚÈÔ¯¤˜ – ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ Ôԛ˜ Û˘Áη-
Δ· ̤ÙÚ· Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÏËÊıÔ‡Ó ÁÈ· ٷϤÁÂÙ·È Î·È Ë ÏÂοÓË Ù˘ ªÂÛÔÁ›Ԣ –
ÙËÓ ·‡ÍËÛË Ù˘ ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·Ú- ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ, ÂÊfiÛÔÓ ÂÊ·ÚÌÔÛÙÔ‡Ó fiÏ·
‰Â‡ÛÂˆÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎÔ‡ fiÛÔ Î·È Ù· ·Ú·¿Óˆ, Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù‹ ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ-
ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ¶Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔ˘Ó Î‹ ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ·Ú‰Â˘-
ηٿÏÏËϘ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ ÙÈÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡ ¤ÙÛÈ ÒÛÙÂ Î·È Ë ·Ú·ÁˆÁ‹
ÒÛÙ ٷ ·Úˆ¯Ë̤ӷ Î·È Û¿Ù·Ï· Û˘- ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Ó· Â›Ó·È Â·Ú΋˜ Î·È ÙÔ ÔÛÔ-
ÛÙ‹Ì·Ù· ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜, ‰È·ÓÔÌ‹˜ Î·È ÂÊ·Ú- ÛÙfi Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ÙÔ˘ ·Ú‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡ ÛÙÔ
ÌÔÁ‹˜ ÓÂÚÔ‡ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÚÔ‡˜ Ó· ·ÓÙÈηٷ- Û‡ÓÔÏÔ fiÏˆÓ ÙˆÓ ¯Ú‹ÛÂˆÓ Ó· ÌÂȈı›,
ÛÙ·ıÔ‡Ó ·fi ÈÔ Û‡Á¯ÚÔÓ· Î·È ÈÔ ·Ô- fiˆ˜ ÔÊ›ÏÂÈ. ●
‰ÔÙÈο, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ÌÂȈıÔ‡Ó ÛÙÔ ÂÏ¿¯È-
ÛÙÔ ÔÈ ˘‰·ÙÈΤ˜ ·ÒÏÂȘ. ¶Ú¤ÂÈ Â›Û˘
Ó· Á›ÓÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË ÙÔ˘ ‚Úfi-
¯ÈÓÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÁÈ· Ó· ÂÏ·ÊÚ˘ÓıÔ‡Ó ÔÈ ˘fi-
ÁÂÈÔÈ ˘‰ÚÔÊÔÚ›˜ Î·È Ù· ÂÈÊ·ÓÂȷο ÓÂ-
Ú¿, Î·È Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ - ÌË
Û˘Ì‚·ÙÈΤ˜ ËÁ¤˜ ÓÂÚÔ‡ (ÂÂÍÂÚÁ·Û›· -
·Ó·Î‡ÎψÛË Ï˘Ì¿ÙˆÓ, ·Ê·Ï¿ÙˆÛË ı·-
Ï·ÛÛÈÓÔ‡ ÓÂÚÔ‡ ÎÙÏ.). Δ¤ÏÔ˜, Ú¤ÂÈ Ó·
«ÂÎ·È‰Â˘ÙÔ‡Ó» ÔÈ ÁˆÚÁÔ› ÒÛÙ ӷ ÂÊ·Ú-
Ìfi˙Ô˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ˜ ·Ú‰Â˘ÙÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜.
™Ù· ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ̤ÙÚ· ÙÔ
ÚÒÙÔ Ô˘ Ú¤ÂÈ ıÂÛÌÈο Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ Â›-
Ó·È Ë ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ «ÊıËÓÔ‡ ÓÂÚÔ‡» Ô˘
¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Û‹ÌÂÚ· ÔÈ ÁˆÚÁÔ›. ™‡Ì-
ʈӷ Î·È Ì ÙËÓ Ô‰ËÁ›·-Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· ÙÔ ÓÂ-
Úfi Ù˘ ∂˘Úˆ·˚΋˜ ∂ÓˆÛ˘, Ë Î·Ù·Ó¿-
ψÛË ÙÔ˘ ·Ú‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡ ı· Ú¤ÂÈ Ó·
ÌÂÙÚÈ¤Ù·È Î·È Ó· ¯ÚÂÒÓÂÙ·È, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘
Πρέπει να γίνουν
ı· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÂ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛË Ù˘ κατάλληλες
·Í›·˜ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ÁˆÚÁÔ‡˜ ηÈ, ÙÂÏÈο,
ÛÙËÓ ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛ‹ ÙÔ˘. ªÈ· Û˘ÓÔÏÈ΋ και σημαντικές
·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔ-
Ì›·˜, ¤ÙÛÈ ÒÛÙÂ Ë Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ·˘Ù‹ ‰Ú·- επενδύσεις ώστε
ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ó· ·Ú·Ì›ÓÂÈ ÂӉȷʤÚÔ˘Û·
ÁÈ· ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÙËÓ ·ÛÎÔ‡Ó, Â›Ó·È Â›Û˘ τα παρωχημένα και
ÔÏÈÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÚÒÙ˘ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ·˜.
Δ¤ÏÔ˜, Ë ‚ÈÒÛÈÌË ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙÔ˘ ·Ú- σπάταλα συστήματα
‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚ÂÈ
Î·È ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ μεταφοράς, διανομής
Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙÚÔÊ›-
̈Ó. OÈ ˘‰ÚÔ‚fiÚ˜ ηÏÏȤÚÁÂȘ, ȉ›ˆ˜
και εφαρμογής νερού
fiÙ·Ó Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÙÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi-
ÙËÙ· Â›Ó·È ÌÈÎÚ‹, Â›Ó·È Î·Ïfi Ó· ·Ôʇ-
στους αγρούς να
ÁÔÓÙ·È Û ÂÚÈÔ¯¤˜ Ì ˘‰·ÙÈÎfi ¤ÏÏÂÈÌÌ·.
ΔÔ ÛÔ‚·Úfi Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÂÈÙfiÈ·˜ ·˘-
αντικατασταθούν
Ù¿ÚÎÂÈ·˜ Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ – Ô˘
Û˘Ó‹ıˆ˜ Ô‰ËÁ› Û ˘ÂÚ‚ÔÏÈΤ˜ Û·Ù¿-
από πιο σύγχρονα και
Ϙ ÓÂÚÔ‡ Û ÊÙˆ¯¤˜ Î·È ¿Ó˘‰Ú˜ ÂÚÈÔ- πιο αποδοτικά
¯¤˜ – ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆÈÛÙ› Û ÈÔ
¢Ú›· Îϛ̷η Î·È Ì¤Ûˆ ÂıÓÈÎÒÓ Û˘ÓÂÚ-
Á·ÛÈÒÓ. OÈ ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓ˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ ·fi
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
OÈ ˘‰·ÙÈÎÔ› fiÚÔÈ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜
¶ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÌÈ· ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡
Ô ÓÂÚfi Â›Ó·È ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi
Δ ·Á·ıfi ·ÏÏ¿ Î·È Ú˘ıÌÈÛÙÈÎfi˜
·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔ-
ÌÈ΋, ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÌÈ·˜ ¯ÒÚ·˜.
∂›Ó·È fï˜ ¤Ó· ·Á·ıfi Û ·ÓÂ-
¿ÚÎÂÈ· ·ÊÔ‡ ÌfiÓÔ ¤Ó· Ôχ ÌÈÎÚfi Ô-
ÛÔÛÙfi ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Â›Ó·È Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ÁÈ· ¯Ú‹-
ÛË. ∂›Û˘, Â›Ó·È ¤Ó· ‰ÈÂıÓ¤˜ ˙‹ÙËÌ· ηÈ
Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô ··Û¯ÔÏ› ÙËÓ ·-
ÁÎfiÛÌÈ· ÎÔÈÓfiÙËÙ· Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ‰ÈÂÓ¤-
ÍÂȘ – ÔÏÏÔ› ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ·Ô-
ÙÂϤÛÂÈ ÙËÓ ·ÈÙ›· ÂÓfi˜ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÔ‡ ÔϤ-
ÌÔ˘ – ·Ó¿ÌÂÛ· Û ¯ÒÚ˜ Ô˘ ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È
ÓÂÚ¿ ·fi ‰È·Û˘ÓÔÚȷο ÔÙ¿ÌÈ·, Ï›ÌÓ˜
Î·È ˘fiÁÂÈÔ˘˜ ˘‰ÚÔÊÔÚ›˜. ∞Ó Î·È ÙÔ ÓÂ-
Úfi Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Û ·ÊıÔÓ›· ÛÙË
ÁË, ·ÊÔ‡ ÙÔ 70% Ù˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ¿˜ Ù˘ η-
χÙÂÙ·È ·fi ·˘Ùfi, Ë ÙÂÏÈο ‰È·ı¤ÛÈÌË Î·È
ηٿÏÏËÏË ÁÈ· ¯Ú‹ÛË ÔÛfiÙËÙ· Â›Ó·È Ô-
χ ÌÈÎÚ‹. ∫·È ·˘Ùfi ÙÔ Ï›ÁÔ ÓÂÚfi Â›Ó·È ¿ÓÈ-
Û· ηٷÓÂÌË̤ÓÔ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Î·È ÛÙÔÓ
¯ÚfiÓÔ. ∏ ·ÓÂ¿ÚÎÂÈ· Î·È Ë ·ÓÈÛÔηٷÓÔ-
Ì‹ ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ Î·ıÈÛÙÔ‡Ó ·Ô-
χو˜ ·Ó·Áη›· ÙË ‚¤ÏÙÈÛÙË ‰È¢ı¤ÙËÛË
Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛ‹ ÙÔ˘˜. °È· Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó
ÛˆÛÙ¿ ÔÈ ˘‰·ÙÈÎÔ› fiÚÔÈ Î·È Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ-
ÈÛıÔ‡Ó ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ ÙÔ˘ ‰˘Ó·ÙÔ‡ ·˘Ù¿ Ù·
·ÚÓËÙÈο ÁÈ· ÙÔÓ Î·Ù·Ó·ÏˆÙ‹ ¯·Ú·ÎÙË-
ÚÈÛÙÈο ÙÔ˘˜, ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· Á›ÓÔ˘Ó ¤ÚÁ·.
Δ· ˘‰Ú·˘ÏÈο ¤ÚÁ· Â›Ó·È ·˘Ù¿ Ô˘ ‰È·-
ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙËÓ Â¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Û ο-
ÔÈ· ÂÚÈÔ¯‹ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙË ˙‹ÙËÛË, Ú˘ı-
Ì›˙Ô˘Ó Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÙËÓ ÔÛfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ
¯ÚfiÓÔ, ‰È·Ó¤ÌÔ˘Ó ÙÔ ÓÂÚfi ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ, ÚÔ-
ÛÙ·ÙÂ‡Ô˘Ó ·fi ÙËÓ ÏËÌÌ˘ÚÈ΋ ‰Ú¿ÛË
ÙÔ˘ Î·È ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. ª¤-
Û· ·fi ·˘Ù¿ Ù· ¤ÚÁ· Â͢ËÚÂÙÂ›Ù·È Î˘Ú›ˆ˜
Ë ˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ¯Ú‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÓÂ-
ÚÔ‡ (·ÁÚÔÙÈ΋, ·ÛÙÈ΋, ‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋, ÂÓÂÚ-
ÁÂȷ΋). OÈ ˘‰·ÙÈÎÔ› fiÚÔÈ, Ù· ˘‰Ú·˘ÏÈο
¤ÚÁ· Î·È ÔÈ ¯Ú‹ÛÂȘ ÓÂÚÔ‡ Â›Ó·È Û˘ÓÈÛÙÒ-
Û˜ ·ÏÏËϤӉÂÙ˜ Î·È ÂËÚ·˙fiÌÂÓ˜ Ô˘
Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙÔÓ Û˘ÓÔÏÈÎfi ÙÔ̤· ÙÔ˘ ÓÂ-
ÚÔ‡ ÌÈ·˜ ¯ÒÚ·˜ Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ-
›˙ÔÓÙ·È Ì ÎÔÈÓ‹ ÔÙÈ΋ ÁˆÓ›· ÙÔ˘Ï¿¯È-
ÛÙÔÓ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ÔÏÈÙÈ-
΋˜, Ù˘ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ Î·È ÙˆÓ ·ÔÊ¿ÛˆÓ.
™ÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ ‰È·-
¯Â›ÚÈÛ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÓÂÚfi ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ÌÔÚ-
ÊÔÔÈËı› Ì ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÛÂ
Â˘Úˆ·˚Îfi Â›Â‰Ô Ë O‰ËÁ›·-¶Ï·›ÛÈÔ ÁÈ·
Ù· ¡ÂÚ¿ 2000/60. ΔÂÏÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ Ù˘
O‰ËÁ›·˜ Â›Ó·È Ë ‰È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ «Î·Ï‹˜ ÔÈ-
ÎÔÏÔÁÈ΋˜ ηٿÛÙ·Û˘» ÙˆÓ ˘‰ÚÔÊÔÚ¤-
ˆÓ ̤۷ ·fi ÙË ÌÂϤÙË Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹
«Û¯Â‰›ˆÓ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘» ÁÈ· οı ˘‰ÚÔÏÔ-
ÁÈ΋ ÂÚÈʤÚÂÈ·. ∏ ∂ÏÏ¿‰· Û ۇÁÎÚÈÛË
Ì ÙȘ ¿ÏϘ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ¯ÒÚ˜ Â›Ó·È Ô-
χ ›Ûˆ ÁÈ· ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ O‰ËÁ›·˜,
·ÏÏ¿ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ÂÎÙ›-
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 19
Μ. Α. Μιμίκου
καθηγήτρια του εμπ και διευθύντρια
του εργαστηρίου υδρολογίας και αξιοποίησης
υδατικών πόρων του εμπ
ÌËÛ˘ Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈ΋˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙÔ˘ – ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ Î·Ù¿ÏÏËÏˆÓ Î·Ï-
‰È·ı¤ÛÈÌÔ˘ ˘‰·ÙÈÎÔ‡ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡ Ù˘.
OÈ ˘‰·ÙÈÎÔ› fiÚÔÈ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ηٷӤ-
ÌÔÓÙ·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ¿ÓÈÛ· ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ȉÈfi-
ÌÔÚÊÔ˘ ÈÛ¯‡ÔÓÙÔ˜ ˘‰ÚÔÏÔÁÈÎÔ‡ ηıÂ-
ÛÙÒÙÔ˜, Ì ÙË ¢˘ÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰· Ó· ·›ÚÓÂÈ
ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÔÛfiÙËÙ·˜ Ù˘
‚ÚÔ¯‹˜ Î·È ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ ∂ÏÏ¿‰·, Ù· ÓË-
ÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ Î·È ÙËÓ ∫Ú‹ÙË Ó· ¤¯Ô˘Ó
ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÌÂȈ̤ÓÔ Ê˘ÛÈÎfi ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi.
ÏÈÂÚÁÂÈÒÓ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ٷ ˘‰·ÙÈο ‰È·-
ı¤ÛÈÌ· Ù˘ οı ÂÚÈÔ¯‹˜.
– ÙËÓ Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎ-
ÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË Î·È ÙË Ú‡·ÓÛË ÙˆÓ ˘fi-
ÁÂÈˆÓ ÓÂÚÒÓ.
– ÙË ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Ì›ˆÛË Ù˘ Û·Ù¿Ï˘
Î·È Ù˘ ηٷӿψÛ˘ ÓÂÚÔ‡ ÁÈ· ÙȘ ·Ú-
‰Â‡ÛÂȘ.
– ÙËÓ ÂÓË̤ڈÛË Î·È Î·ıÔ‰‹ÁËÛË
ΔÔ È‰ÈfiÌÔÚÊÔ ˘‰ÚÔÏÔÁÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ ÙˆÓ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ÛÙ· ı¤Ì·Ù· ·˘Ù¿. ●
ÂÚÈÔ¯ÒÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚıËΠÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi
Ì ÙËÓ ˘„ËÏ‹ ηٷӿψÛË Î·È Û·Ù¿ÏË
Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· ·ÁÚÔÙÈ΋, ·ÛÙÈ΋ ·ÏÏ¿ ηÈ
ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ¯Ú‹ÛË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÛÙȘ Â-
ÚÈÔ¯¤˜ ·˘Ù¤˜ Û˘Óı‹Î˜ ÂÁηÙÂÛÙË̤Ó˘
ÏÂÈ„˘‰Ú›·˜ Î·È ÌfiÓÈÌ˘ ¤ÏÏÂȄ˘ ÓÂÚÔ‡.
∂ȉÈο ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ ¯Ú‹ÛË ·Í›˙ÂÈ Ó·
·Ó·ÊÂÚı› Â‰Ò fiÙÈ Î·Ù¤¯ÂÈ ÙË ÌÂÚ›‰· ÙÔ˘
ϤÔÓÙÔ˜ (86%) ÛÙËÓ ›Ù· ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ ‰È·-
ı¤ÛÈÌˆÓ Ù˘ ¯ÒÚ·˜.
¶Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ÔÏÏ¿ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· ÙÔ˘
¡ÂÚÔ‡ Î·È Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ¿ÌÂÛ·! ∂Í¿Ï-
ÏÔ˘ Ë Ô‰ËÁ›·-Ï·›ÛÈÔ ‰ÂÓ ·Ê‹ÓÂÈ ¯ÚÔÓÈο
ÂÚÈıÒÚÈ·! ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ı· Ú¤ÂÈ
Ó· Á›ÓÂÈ:
∂·Ó·‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÎÂÓÙÚÈÎÔ‡ ÊÔ-
Ú¤· À‰¿ÙˆÓ (·ÓÙ› Ù˘ ∫ÀÀ Ë ÔÔ›· ›ӷÈ
˘ÔÛÙÂϯˆÌ¤ÓË) fiˆ˜ ÚԂϤÂÙ·È ·fi
ÙËÓ O‰ËÁ›·- ¶Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· Ù· ¡ÂÚ¿ 2000/60.
ªÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈο ÂıÓÈ΋ ˘ËÚÂÛ›· Ô˘:
– £· ¯·Ú¿˙ÂÈ ÔÏÈÙÈ΋, ı· ÂÈÛËÁ›ٷÈ
ÛÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË Î·È ı· ˘ÏÔÔÈ› ÙȘ ‚·-
ÛÈΤ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÙ›ÌËÛË Î·È ÙË
‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ ‰È·ı¤ÛÈÌˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ
fiÚˆÓ Ù˘ ¯ÒÚ·˜.
– £· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ·ÔÎÂÓÙڈ̤ӷ ÛÂ
Â›Â‰Ô ˘‰ÚÔÏÔÁÈÎÒÓ ÂÚÈÊÂÚÂÈÒÓ ‹
˘‰·ÙÈÎÒÓ ‰È·ÌÂÚÈÛÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ¯ÒÚ·˜.
Η Ελλάδα
– £· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Û ÌÈ· ÔÌڤϷ πÓÛÙÈ-
ÙÔ‡ÙˆÓ ‹ ∫¤ÓÙÚˆÓ Ô˘ ı· ηχÙÔ˘Ó
σε σύγκριση
ÂÈÛÙËÌÔÓÈο Î·È Ù¯ÓÈο ÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔ- με τις άλλες
ÚÔ˘˜ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÙÔÌ›˜. ∏ ıÂÛÌÈ΋ ÌÔÚ-
Ê‹ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙˆÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ευρωπαϊκές χώρες
ÙÔ˘˜ ·Ú¤¯ÂÈ Û¯ÂÙÈ΋ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·, ¢-
ÂÏÈÍ›· Î·È ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË ‚¿Ûˆ˜ ¤ÙÛÈ είναι πολύ πίσω
ÒÛÙ ӷ ˘ËÚÂÙÔ‡Ó ÙËÓ ¤Ú¢ӷ Î·È Ó·
·Ú¿ÁÔ˘Ó Ó¤· ÁÓÒÛË, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ˘Ô- στον τομέα
ÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘˜ ÛÂ Û˘Óı‹-
Θ ·ÁÔÚ¿˜. της εκτίμησης
∏ Ù·¯‡ÙÂÚË ˘ÏÔÔ›ËÛË Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜
Ô‰ËÁ›·˜-Ï·ÈÛ›Ô˘ ÁÈ· Ù· ÓÂÚ¿. £· Ú¤ÂÈ και ορθολογικής
ı· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ¿ÌÂÛ· Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÂÊ·Ú-
ÌÔÁ‹˜ Ù˘ Ô‰ËÁ›·˜ Û ˘„ËÏfi Â›Â‰Ô ÂÈ-
διαχείρισης
ÛÙËÌÔÓÈÎfi Î·È Ù¯ÓÈÎfi, Ì ·Ó¿ÏÔÁË ÂÓÂÚ-
ÁÔÔ›ËÛË Î·È ÂÎÚÔÛÒËÛË ÛÙËÓ ∂˘ÚÒ-
του διαθέσιμου
Ë, Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ Ô˘ ı›ÁÂÈ Ë Ô‰Ë-
Á›·.
υδατικού
√ ÂÍÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ¯Ú‹ÛÂˆÓ ÓÂÚÔ‡. δυναμικού της
π‰È·›ÙÂÚ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÚÔÙÈ΋ ¯Ú‹ÛË ı· Ú¤-
ÂÈ Ó· ¯·Ú·¯ı› ÌÈ· ·ÁÚÔÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋, Ô˘
ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÊÔÚ¿:
20 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
º∞∫∂§√™ ¡∂ƒ√
∂ÏÏÂÈ„Ë, ÌfiÏ˘ÓÛË, Ú‡·ÓÛË
Î·È ÂÌÔÚÂ˘Ì·ÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡
Δ· ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂ӷ χ̷ٷ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó ËÁ‹ ÓÂÚÔ‡
¿ı ÁÂÓÈ¿ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ÚÔ-
∫ ÎÏ‹ÛÂȘ, ¢ηÈڛ˜ Î·È ÎÚ›-
ÛÂȘ. ™Â ¤Ó· ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ
Û‡ÛÙËÌ· fiˆ˜ Ë °Ë, Ë ÂÊ¢-
ÚÂÙÈÎfiÙËÙ· ÌÈ·˜ ÁÂÓÈ¿˜ ÁÈ·
ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË Î·È ÙËÓ ·Ó¿-
Ù˘Í‹ Ù˘ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÚÔ-
‚Ï‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ÁÂÓȤ˜. √È «ÎÏÈ-
Ì·ÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜» Î·È Ë «Ú‡·ÓÛË ÙÔ˘ Â-
ÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜» Â›Ó·È ‰‡Ô ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÚÔ-
ÎÏ‹ÛÂȘ ÁÈ· Ì·˜ Î·È ÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ÁÂÓȤ˜.
OÈ ÎÏÈÌ·ÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÛË-
Ì·ÓÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔÓ ˘‰ÚÔÏÔÁÈÎfi ·ÎÏÔ
Û ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË. °È· ÙË
§ÂοÓË Ù˘ ªÂÛÔÁ›Ԣ, ÙȘ ¢˘ÙÈΤ˜ ∏¶∞
Î·È ÙË ¡fiÙÈ· ∞ÊÚÈ΋ ·Ó·Ì¤ÓÔ˘Ì Ì›ˆÛË
ÙÔ˘ fiÁÎÔ˘ ÙˆÓ ˘‰¿ÙÈÓˆÓ fiÚˆÓ Î·È ÍËÚ·-
Û›·. ∂ÓÒ ÁÈ· ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙ·
˘„ËÏfiÙÂÚ· ÁˆÁÚ·ÊÈο Ï¿ÙË, Ë ·˘Í·Ófi-
ÌÂÓË ¤ÓÙ·ÛË ÙˆÓ ‚ÚÔ¯ÔÙÒÛÂˆÓ ÂÈʤÚÂÈ
Ê·ÈÓfiÌÂÓ· fiˆ˜ Ë ¤ÓÙ·ÛË ÙˆÓ ÏËÌÌ˘ÚÒÓ.
OÈ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙËÓ ÔÛfiÙËÙ· Î·È ÛÙËÓ ÔÈfi-
ÙËÙ· ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Û˘ÓÂ¿ÁÔÓÙ·È Î·È ÚÔ‚Ï‹-
Ì·Ù· ÛÙË ‰È·ıÂÛÈÌfiÙËÙ·, ÙË ÛÙ·ıÂÚ‹ ηÈ
·ÛÊ·Ï‹ ÚfiÛ‚·ÛË Û ‚·ÛÈο ›‰Ë ‰È·-
ÙÚÔÊ‹˜ Î·È ÛÙËÓ ˘Á›·.
™‹ÌÂÚ· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ÙÔ 1/3 ÙÔ˘ ÏË-
ı˘ÛÌÔ‡ Ù˘ °Ë˜ ˙ÂÈ ÛÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ˘Ê›-
ÛÙ·ÓÙ·È ÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔ «ÛÙÚ˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡».
ª·˜ Â›Ó·È ‰È·ı¤ÛÈÌ· 43.600 ΢‚Èο ¯ÈÏÈfi-
ÌÂÙÚ· ÓÂÚÔ‡ ·Ó¿ ¤ÙÔ˜. ΔÔ 12% ÙÔ˘ ·ÁÎfi-
ÛÌÈÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ô˘ ηٷӷÏÒÓÂÈ ÙÔ 85%
ÙˆÓ ˘‰¿ÙÈÓˆÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË ˙ÂÈ
ÛÙȘ ÏÂÁfiÌÂÓ˜ «·Ó·Ù˘Á̤Ó˜» ¯ÒÚ˜.
∞ÓÙ›ıÂÙ· ÛÙȘ «˘fi ·Ó¿Ù˘ÍË ¯ÒÚ˜» 1 ‰È-
ÛÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Úfi-
Û‚·ÛË Û ·ÛʷϤ˜ fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi, ÂÓÒ 2 ‰È-
ÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ˙Ô˘Ó Û ÂÚÈÔ¯¤˜ ¯ˆÚ›˜ Û˘-
ÛÙ‹Ì·Ù· ·Ô¯¤Ù¢Û˘. ∏ ηٷӿψÛË ÓÂ-
ÚÔ‡ ·Ó¿ ¿ÙÔÌÔ ÛÙËÓ ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∞ÊÚÈ΋ ÌÂÙ¿
‚›·˜ ·Ó¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔ 2% Ù˘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˘ ÙˆÓ
∏¶∞, Ô˘ Â›Ó·È 600 Ï›ÙÚ· ÙËÓ Ë̤ڷ ·Ó¿
¿ÙÔÌÔ. ∏ ˘¤ÚÌÂÙÚË Î·Ù·Ó¿ÏˆÛË ‰ÂÓ Â›-
Ó·È ¿ÓÙÔÙÂ Û˘ÓÒÓ˘ÌÔ Ù˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ ˙ˆ-
‹˜. ™Â ¯ÒÚ˜ Ì ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ‹ Î·È ˘„ËÏfiÙÂ-
ÚË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÔÈfiÙËÙ· ˙ˆ‹˜ ·fi ÙȘ ∏¶∞ Ë
ηٷӿψÛË ÓÂÚÔ‡ ‰ÂÓ ÍÂÂÚÓ¿ ÙÔ ÌÈÛfi
Ù˘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˘ ÙˆÓ ∏¶∞. ™ÙȘ ·Ó·Ù˘Á-
̤Ó˜ ¯ÒÚ˜ Ë Î·Ù·Ó¿ÏˆÛË ÓÂÚÔ‡ ‰ÈÔ¯Â-
Ù‡ÂÙ·È Î·Ù¿ 80% ÛÙË ÁˆÚÁ›·, 12% ÛÙË ‚ÈÔ-
Ì˯·Ó›· Î·È Î·Ù¿ 8% ÛÙËÓ ÔÈÎȷ΋ ηٷӿ-
ψÛË. ∂ÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ˘ÔÏÔÁ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ÁÈ· ÙËÓ
·Ú·ÁˆÁ‹ ÂÓfi˜ ¯ÈÏÈÔÁÚ¿ÌÌÔ˘ ‚Ô‰ÈÓÔ‡ ÎÚ¤-
·ÙÔ˜ ηٷӷÏÒÓÔÓÙ·È 15.500 Ï›ÙÚ· ÓÂÚÔ‡
(ÁÈ· ¤Ó· ¯¿ÌÔ˘ÚÁÎÂÚ 2.400 Ï›ÙÚ·!), ÁÈ· 1
¯ÈÏÈfiÁÚ·ÌÌÔ ÛÈÙËÚÒÓ 1.550 Ï›ÙÚ·, ÁÈ· ¤Ó·
ÊÏÈÙ˙¿ÓÈ Î·Ê¤ 140 Ï›ÙÚ·, Î·È ÁÈ· 1 Ï›ÙÚÔ ÂÏ·È-
ÔÏ¿‰Ô˘ 3.914 Ï›ÙÚ·. ∏ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ∫›Ó·˜
Î·È Ù˘ πÓ‰›·˜ ı· ÂÈÛ‡ÚÂÈ ˆ˜ ÙÔ 2030 ‰È-
Ï·ÛÈ·ÛÌfi Ù˘ ˙‹ÙËÛ˘ ÁÈ· ÙÔ ÓÂÚfi Î·È ÙÚfi-
ÊÈÌ·, ‰ËÏ·‰‹ ·‡ÍËÛË Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ηٿ
12.000 ΢‚Èο ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· ÓÂÚÔ‡ ·Ó¿ ¤ÙÔ˜.
∏ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Â›Ó·È ÔÚ·Ù‹, Û ‰È¿-
ÊÔÚ˜ ÌÔÚʤ˜, ÛÙȘ ·Ó·Ù˘Á̤Ó˜ Î·È ·Ó·-
Ù˘ÛÛfiÌÂÓ˜ ÎÔÈӈӛ˜. ™ÙË ¡¤· ÀfiÚÎË,
¤ÂÈÙ· ·fi οı ÈÛ¯˘Ú‹ ‚ÚÔ¯fiÙˆÛË, Ïfi-
Áˆ ÏËÌÌ˘ÚÒÓ Ì›ÁÌ· 380.000 - 7.500.000
΢‚ÈÎÒÓ Ì¤ÙÚˆÓ ÓÂÚÔ‡ Î·È Ï˘Ì¿ÙˆÓ ˘ÂÚ-
¯ÂÈÏ›˙ÂÈ Î·È ÌÂٷʤÚÂÈ ÙÔÍÈÎÔ‡˜ Î·È ÌÔÏ˘-
ÛÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÛÙÔÓ ˘‰ÚÔÊfiÚÔ ÔÚ›-
˙ÔÓÙ· Î·È ÛÙ· ÂÈÊ·ÓÂȷο ÓÂÚ¿. ∞ӷʤÚ-
ıËΠÚfiÛÊ·Ù· fiÙÈ Û ¤Ó· Î·È ÌfiÓÔ ÓÔÛÔ-
ÎÔÌÂ›Ô ÙÔ˘ Milwaukee Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜
·È‰ÈÒÓ Ì ÛÔ‚·Ú‹ ‰È¿ÚÚÔÈ· ·˘Í¿ÓÂÙ·È ÛË-
Ì·ÓÙÈο, fiÙ·Ó ÏfiÁˆ ¤ÓÙÔÓˆÓ ‚ÚÔ¯ÔÙÒÛÂ-
ˆÓ ˘ÂÚ¯ÂÈÏ›˙Ô˘Ó ÔÈ ˘fiÓÔÌÔÈ. OÈ «˘‰·ÙÔ-
ÁÂÓ›˜» ·Ûı¤ÓÂȘ ÛÙȘ ∏¶∞ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ
900.000 ÎÚÔ‡ÛÌ·Ù· ·Ó¿ ¤ÙÔ˜, ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›-
ˆÓ Ù· 900 Â›Ó·È ı·Ó·ÙËÊfiÚ·. OÈ ÌÔÏ˘ÛÌ·-
ÙÈÎÔ› Î·È ¯ËÌÈÎÔ› ÙÔÍÈÎÔ› ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ ÙÔ˘ fi-
ÛÈÌÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·È fi¯È ¿ÓÙÔÙÂ
·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο ÛÙȘ ·Ó·Ù˘Á̤Ó˜ Ù¯ÓÔ-
ÏÔÁÈο ¯ÒÚ˜. μÚ›ıÔ˘Ó ÔÈ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙ·
ªª∂ ÙˆÓ ϤÔÓ ·Ó·Ù˘ÁÌ¤ÓˆÓ ¯ˆÚÒÓ ÁÈ·
ÛËÌ·ÓÙÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó
ÁÈ· ÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÌfiÏ˘ÓÛ˘
Î·È Ù˘ Ú‡·ÓÛ˘ ÙÔ˘ fiÛÈÌÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ∏
·Ôχ̷ÓÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, Â›Ù¢ÁÌ· Ù˘ ‰Ë-
ÌfiÛÈ·˜ ˘Á›·˜, fiÙ·Ó ‰ÂÓ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È Ï·Ì-
‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë Ù· ¯ËÌÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ-
ο ÙˆÓ ˘‰¿ÙÈÓˆÓ fiÚˆÓ Ù˘ οı ÂÚÈÔ¯‹˜,
·Ú¿ÁÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂȘ ÙÔÍÈ-
ÎÒÓ ·Ú·ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ·Ôχ̷ÓÛ˘. ™‡Ì-
ʈӷ Ì ÂȉËÌÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜, Û˘ÁÎÂ-
ÓÙÚÒÛÂȘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ·fi 49 ÌÈÎÚÔÁÚ·Ì-
Ì¿ÚÈ· ·Ó¿ Ï›ÙÚÔ (‰ËÏ·‰‹ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂȘ
Ô˘ ÌÂÙÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙ· fiÛÈÌ· ÓÂÚ¿ ÔÏÏÒÓ
Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ fiψÓ) ‰ÈÏ·ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ Î›Ó-
‰˘ÓÔ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ ηÚΛÓÔ˘ Ù˘ Ô˘ÚÔ‰fi¯Ô˘
·ÛÙ˘ Û fiÛÔ˘˜ ηٷӷÏÒÓÔ˘Ó ¯ÏˆÚȈ-
̤ÓÔ ÓÂÚfi ‹ ÎÔÏ˘ÌÔ‡Ó Û ÈÛ›Ó˜.
Το νερό έχει γίνει
πλέον εμπορεύσιμο
προϊόν.
O τομέας του νερού
έχει μονοπωλιακό
χαρακτήρα, που τον
απολαμβάνει όποιος
τον διαχειρίζεται,
Δημόσιο ή ιδιώτης
™ÙȘ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÌÂÓ˜ ¯ÒÚ˜ Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë
Î·È Ë Î·Î‹ ÔÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó
ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÂÈ‚›ˆÛ˘. ™Â ¯ÒÚ˜ fiˆ˜ Ë
∑ÈÌ¿ÌÔ˘Â Î·È Ë ∞ÈıÈÔ›· Ë ·˘ÍÔÌ›ˆÛË
ÙÔ˘ ∞∂¶ ˆ˜ ÙÔ 2000 ‹Ù·Ó Û ·fiÏ˘ÙË Û˘Ì-
ʈӛ· Ì ÙËÓ ·˘ÍÔÌ›ˆÛË Ù˘ Û˘¯ÓfiÙËÙ·˜
ÙˆÓ ‚ÚÔ¯ÔÙÒÛˆÓ. ∏ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ EÏ N›-
ÓÈÔ ÛÙÔ Îϛ̷ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ·‡ÍËÛË ÂÌ-
Ê¿ÓÈÛ˘ ÎÚÔ˘ÛÌ¿ÙˆÓ ˘‰·ÙÔÁÂÓÒÓ ·ÛıÂ-
ÓÂÈÒÓ fiˆ˜ Ù˘ ÂÏÔÓÔÛ›·˜ ÛÙË ¡fiÙÈ· ∞ÌÂ-
ÚÈ΋, ÙÔ˘ ‰¿ÁÎÂÈÔ˘ ˘ÚÂÙÔ‡ ÛÙËÓ Δ·˚Ï¿Ó-
‰Ë, Ù˘ ¯ÔϤڷ˜ ÛÙÔ ª·ÓÁÎÏ·ÓÙ¤˜ Î·È Ù˘
·È‰È΋˜ ‰È¿ÚÚÔÈ·˜ ÛÙÔ ¶ÂÚÔ‡. ™Ù· 13 Âη-
ÙÔÌ̇ÚÈ· ı·Ó¿ÙˆÓ ·Ó¿ ¤ÙÔ˜ (1,4 ÂηÙÔÌ-
̇ÚÈ· ·È‰È¿!) ·fi ˘‰·ÙÔÁÂÓ›˜ ·Ûı¤ÓÂȘ,
ÙÔ 80% ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙˆÓ ·Ó·-
Ù˘ÛÛfiÌÂÓˆÓ ¯ˆÚÒÓ.
Δ· ÏÂÁfiÌÂÓ· «·¤ÚÈ· ÙÔ˘ ıÂÚÌÔÎË›Ô˘»
Î·È Ë ¯ËÌÈ΋ Ú‡·ÓÛË ‰ÂÓ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÂΛ
Ô˘ ·Ú¿ÁÔÓÙ·È ·ÏÏ¿ ÂËÚ¿˙Ô˘Ó fiÏÔ ÙÔÓ
Ï·Ó‹ÙË. OÈ ·Ó·Ù˘Á̤Ó˜ ¯ÒÚ˜ Ô˘ ¢-
ı‡ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ˘ÂÚı¤ÚÌ·ÓÛË ÙÔ˘ Ï·-
Ó‹ÙË Î·È ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔÍÈÎÒÓ ·Ô‚Ï‹-
ÙˆÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·˘Ù¤˜ Ô˘ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ÙȘ ÈÔ
¤ÓÙÔÓ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ ÎÏÈÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÏÏ·-
ÁÒÓ Î·È Ù˘ Ú‡·ÓÛ˘. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi Ô
O∏∂ ¤ıÂÛ ÙÔ˘˜ ÏÂÁfiÌÂÓÔ˘˜ «™Ùfi¯Ô˘˜
∞Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÃÈÏÈÂÙ›·˜» ̤ۈ Ù˘ ‰ÈÂ-
ıÓÔ‡˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜. ªÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ Î·È Ë
ÚfiÛ‚·ÛË Û ·ÛʷϤ˜ ÓÂÚfi. O ÛÙfi¯Ô˜
‹Ù·Ó Ó· ÌÂȈı›, ˆ˜ ÙÔ 2015, ÛÙÔ 1/2 Ô ÏË-
ı˘ÛÌfi˜ ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯Â Úfi-
Û‚·ÛË Û ·ÛʷϤ˜ fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi Î·È ·Ô-
¯ÂÙ¢ÙÈο ‰›ÎÙ˘·. ™‹ÌÂÚ·, ÙÔ 2010, Ô ÛÙfi-
¯Ô˜ ·˘Ùfi˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÈÙ¢¯ı› ÁÈ· ÔÏϤ˜
·Ó·Ù˘ÛÛfiÌÂÓ˜ ¯ÒÚ˜. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ·‡-
ÍËÛË ÙˆÓ ı·Ó¿ÙˆÓ ·fi ˘‰·ÙÔÁÂÓ›˜ ·Ûı¤-
ÓÂȘ ηٿ 25% ·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜.
ΔÔ ÓÂÚfi ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ϤÔÓ ÂÌÔÚ‡ÛÈÌÔ
ÚÔ˚fiÓ. O ÙÔ̤·˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ¤¯ÂÈ ÌÔÓÔˆ-
ÏÈ·Îfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Ô˘ ÙÔÓ ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ
fiÔÈÔ˜ ÙÔÓ ‰È·¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·È, ¢ËÌfiÛÈÔ ‹ ȉÈÒ-
Ù˘. O Ù˙›ÚÔ˜ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ȉȈÙÈÎÒÓ ÂÙ·È-
ÚÂÈÒÓ Û‹ÌÂÚ· Êı¿ÓÂÈ Ù· 200 ‰ÈÛÂηÙÔÌ-
̇ÚÈ· ‰ÔÏ¿ÚÈ· ·Ó¿ ¤ÙÔ˜. Èڛ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi
¤ÏÂÁ¯Ô Ô Î›Ó‰˘ÓÔ˜ ηٷ¯ÚËÛÙÈÎÒÓ ÌÔÓÔ-
ˆÏÈ·ÎÒÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ï¿ Èı·-
Ófi˜, Â›Ó·È ‰È·ÈÛو̤ÓÔ˜! ∏ ȉȈÙÈÎÔÔ›Ë-
ÛË ÙˆÓ ‰ÈÎÙ‡ˆÓ ‰È·ÓÔÌ‹˜ fiÛÈÌÔ˘ ÓÂÚÔ‡
ıˆÚ›ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·-
ÛÊ¿ÏÈÛË ÚfiÛ‚·Û˘ Û ·ÛʷϤ˜ ÓÂÚfi ÛÙȘ
ÊÙˆ¯¤˜ ¯ÒÚ˜, ·fi ÙÔ ¢ÈÂıÓ¤˜ ¡ÔÌÈÛÌ·ÙÈ-
Îfi Δ·ÌÂ›Ô Î·È ÙË ¢ÈÂıÓ‹ ΔÚ¿Â˙·. OÈ ÂÓ Ïfi-
Áˆ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ˘Ô¯Ú¤ˆÓ·Ó Û ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘
›‰Ô˘˜ ÙË Ï‡ÛË fiÙ·Ó ‰¿ÓÂÈ˙·Ó ·Ó·Ù˘ÛÛfi-
ÌÂÓ˜ ¯ÒÚ˜ ÁÈ· ÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË ‹ ·Ó¿Ù˘ÍË
ÙÔ˘ ˘‰Ú¢ÙÈÎÔ‡ Î·È ·Ô¯ÂÙ¢ÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ Û˘-
ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜. ™ÙȘ ¯ÒÚ˜ fiÔ˘ ÂÊ·ÚÌfiÛÙË-
Î·Ó ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÙÈ Û˘Ó¤‚Ë; ™ÙË ÃÈÏ‹,
ÚfiÙ˘Ô ‰ËÌfiÛÈ·˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ fi-
ÛÈÌÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÛÙË ¡fiÙÈ· ∞ÌÂÚÈ΋, Ô˘‰ÂÌ›·
‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙÔ˘ ˘¿Ú¯ÔÓÙÔ˜ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ Â‹ÏıÂ
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Ευριπίδης Γ. Στεφάνου
καθηγητησ στο εργαστήριο περιβαλλοντικών
χημικών διεργασιών, τμήμα χημείας
πανεπιστήμιου κρήτης
Ì ÙËÓ ·‡ÍËÛË ÙˆÓ ÙÈÌÒÓ ÁÈ· ÙÔÓ Î·Ù·Ó·-
ψً. ™ÙË μÔÏÈ‚›·, ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·Ó ÂÓÓ¤· ÌË-
ÓÈ·›ÔÈ ÌÈÛıÔ› ÌÈ·˜ ÊÙˆ¯‹˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÁÈ·
ÙË Û‡Ó‰ÂÛË Ì ÙÔ ‰›ÎÙ˘Ô. ∂ÙÛÈ, ÌÂÙ¿ ÙË È‰Èˆ-
ÙÈÎÔÔ›ËÛË, ÙÔ 25% ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ‰ÂÓ Â›-
¯Â ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û‡Ó‰ÂÛ˘ ‹ ›¯Â ·Ú¿ÓÔÌË
Û‡Ó‰ÂÛË. ΔÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·; OÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ, Ô˘
‰ÂÓ Â›¯·Ó ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û‡Ó-
‰ÂÛ˘ Ì ÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô, Ó· ÏËÚÒ-
ÓÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ¯Ú‹Ì·Ù· ÛÙÔ˘˜ ÌÂÙ·-
ÊÔÚ›˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ‹ Ó· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ·Ú¿-
ÓÔÌ· Î·È Ó· ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È, Î·È ÛÙȘ ‰‡Ô ÂÚÈ-
ÙÒÛÂȘ, ÙȘ ÂÈÙÒÛÂȘ ÛÙËÓ ˘Á›· ÙÔ˘˜
ÏfiÁˆ ¤ÏÏÂȄ˘ Î·È ¯·ÌËÏÔ‡ ÂÈ¤‰Ô˘ ÔÈ-
fiÙËÙ·˜ fiÛÈÌÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ™ÙËÓ ∞ÚÁÂÓÙÈÓ‹, Ë
ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÎÚ›ÛË Â¤ÊÂÚ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÌÂÈ-
ÒÛÂȘ ÌÈÛıÒÓ Î·È ·˘Í‹ÛÂȘ ÛÙȘ ÙÈ̤˜ ÙˆÓ
·Á·ıÒÓ, fiˆ˜ ÙÔ «ÂÌÔÚÈÎfi ÚÔ˚fiÓ ÓÂÚfi»
ÁÈ· Ù· ‰›ÎÙ˘· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ô ‰·ÓÂÈÛÌfi˜ ›¯Â
Á›ÓÂÈ Û ‰ÔÏ¿ÚÈ· ∏¶∞ Î·È fi¯È Û ¤ÛÔ˜.
OÈ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ ÁÈ· ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÙÂ-
¯ÓÔÏÔÁ›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ Î·È ‰È¿ıÂÛË
fiÛÈÌÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÂ 500
‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ‰ÔÏ¿ÚÈ·. ™ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÙÔ˘˜
ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÔÈ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ Á›ÓÔÓÙ·È ¯ˆÚ›˜
Ó· Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ˘fi„Ë ÔÈ ·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘
˘‰ÚÔÏÔÁÈÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘. ºÚ¿ÁÌ·Ù· Á›ÓÔÓÙ·È
Û ÂÚÈÔ¯¤˜ fiÔ˘ ÔÈ ‚ÚÔ¯ÔÙÒÛÂȘ ÌÂÈÒ-
ÓÔÓÙ·È (‚Ï. ∫Ú‹ÙË) Î·È ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆÈ-
ÛÙ› ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÚÔÙ›ÓÂÙ·È ˆ˜ Î·È Ë ÌÂ-
Ù·ÊÔÚ¿ ÓÂÚÔ‡ ·fi ¿ÏϘ ÂÚÈÔ¯¤˜! °È· ·-
Ú¿ÎÙȘ ˘ÎÓÔηÙÔÈÎË̤Ó˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘
¡fiÙÈ·˜ ∂˘ÚÒ˘ Î·È μfiÚÂÈ·˜ ∞ÊÚÈ΋˜, ÚÔ-
Ù›ÓÂÙ·È Ë ·Ê·Ï¿ÙˆÛË Ë ÔÔ›· fï˜ ›ӷÈ
·ÎÚÈ‚‹ Î·È ÂÓÂÚÁÔ‚fiÚ·. ∫·È ηÓ›˜ ‰ÂÓ ·Ó·-
ʤÚÂÈ ÙÈ Á›ÓÂÙ·È Ì ٷ ·fi‚ÏËÙ· Ù˘ ·Ê·-
Ï¿ÙˆÛ˘ (ÙË «Û·Ï·ÌÔ‡Ú·») Î·È Ò˜ ÂË-
Ú¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÈÛÔÚÚÔ›· ÙˆÓ ·Ú¿ÎÙÈˆÓ Â-
ÚÈÔ¯ÒÓ fiÔ˘ ‰È·Ù›ıÂÓÙ·È. ¢ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó·
Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ì ÛÔ‚·Ú¿ ˘fi„Ë Ì·˜ fiÙÈ 165 ‰È-
ÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ΢‚Èο ̤ÙÚ· ÂÂÍÂÚÁ·-
ÛÌ¤ÓˆÓ Ï˘Ì¿ÙˆÓ ·Ó¿ ¤ÙÔ˜ ‰ÈÔ¯ÂÙ‡ÔÓÙ·È
ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ (‰ËÏ·‰‹ ¯¿ÓÔÓÙ·È) ¤ÂÈÙ·
·fi ÂÂÍÂÚÁ·Û›·. ∫·È fï˜, ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó
Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ËÁ‹ ÓÂÚÔ‡ ·Ó Á›ÓÔ˘Ó ÂÂÓ-
‰‡ÛÂȘ Û ˘·ÚÎÙ¤˜ ‹‰Ë Ù¯ÓÔÏÔÁ›Â˜, ÁÈ·
ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜ ÁÈ·
‰È¿ÊÔÚ˜ ¯Ú‹ÛÂȘ.
™Â ÙÈ ÔÊ›ÏÂÙ·È Ë ÎÚ›ÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡; ∞fi
ÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ «Ê˘ÛÈ΋» ‰È·ıÂÛÈÌfi-
ÙËÙ· ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ ‹ ·fi ÙË ‰È·¯Â›ÚÈÛ‹ ÙÔ˘
ÛÙȘ ·Ó·Ù˘Á̤Ó˜ ÎÔÈӈӛ˜ Î·È ÛÙ· ÂÈ-
‚·ÏÏfiÌÂÓ· ·fi ·˘Ù¤˜ ÚfiÙ˘· ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘
ÛÙȘ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÌÂÓ˜ ¯ÒÚ˜; Δ· ÂÚˆÙ‹-
Ì·Ù· ·˘Ù¿ ¯Ú‹˙Ô˘Ó ··ÓÙ‹ÛÂˆÓ ÛÙË ‚¿ÛË
ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ, ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ-
ÎÒÓ ıˆڋÛˆÓ. ∏ ÚfiÛ‚·ÛË Û ·ÛʷϤ˜
ÓÂÚfi ·ÔÙÂÏ› ·ÓıÚÒÈÓÔ ‰Èη›ˆÌ· Û‡Ì-
ʈӷ Ì ÙÔÓ O∏∂. ∫·È ÛÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ·˘Ùfi
ÔÈ ÎÔÈӈӛ˜, ÁÈ· ÙËÓ ›‰È· ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÂÈ‚›ˆ-
ÛË, Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈıÔ‡Ó ¯ˆÚ›˜ Û˘Ì-
‚È‚·ÛÌÔ‡˜. ●
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
ΔÔ ÓÂÚfi ÛÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ ÛÙËÓ ÂÔ¯‹
Ù˘ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜
∞·Ú·›ÙËÙ· Ù· ̤ÙÚ· ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙˆÓ ˘‰¿ÙÈÓˆÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ, ȉȷ›ÙÂÚ· ÙˆÓ ˘ÔÁ›ˆÓ
ªÂÛfiÁÂÈÔ˜, ‚¿ÛÂÈ fiÏˆÓ ÙˆÓ
H ÛÂÓ·Ú›ˆÓ, Â›Ó·È ÌÈ· ·fi ÙȘ
ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË Ô˘
ı· ˘ÔÛÙÔ‡Ó ÙȘ ÛÔ‚·Úfi-
ÙÂÚ˜ Û˘Ó¤ÂȘ ·fi ÙËÓ
ÎÏÈÌ·ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹, Ì ·‡ÍË-
ÛË Ù˘ Û˘¯ÓfiÙËÙ·˜ Î·È ÛÊÔ‰ÚfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ
ÏËÌÌ˘ÚÒÓ Î·È ÙˆÓ ÂÚÈfi‰ˆÓ ÍËÚ·Û›·˜
Î·È Ì ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ˘‰·-
ÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜. ∞˜ ÛËÌÂȈı› fiÙÈ Ë ÎÏÈÌ·-
ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ ı· ÂȉÂÈÓÒÛÂÈ Ù· ‹‰Ë ÛÔ‚·-
Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ¤ÏÏÂȄ˘ ÓÂÚÔ‡, ÂÓÒ Ë ˙‹-
ÙËÛË ·˘Í¿ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ηٿ 50 km3
ÂÙËÛ›ˆ˜.
Oˆ˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ, Ô ÌfiÓÔ˜ ÙÚfiÔ˜ Ó·
ÛÙ·ıÂÚÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ Îϛ̷ Â›Ó·È Ë ÂÊ·Ú-
ÌÔÁ‹ ‰Ú·ÎfiÓÙÂÈˆÓ Ì¤ÙÚˆÓ ÚfiÏ˄˘ -
Â·ÓfiÚıˆÛ˘, Ù· ÔÔ›· ı· ÌÂÈÒÛÔ˘Ó ‰Ú·-
ÛÙÈο ÙËÓ ÂÎÔÌ‹ ·ÂÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ıÂÚÌÔÎË-
›Ô˘. ∞˘Ùfi ··ÈÙ› ÚÈ˙ÈÎfi ÂÚÈÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ
·ˆÏÂÈÒÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜, ÔÈÎÔÓÔÌ›· - ·‡ÍËÛË
Ù˘ ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÂÓÂÚÁÂÈ·ÎÒÓ ¯Ú‹-
ÛˆÓ, Ù·¯Â›· ˘ÔηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÔÚ˘ÎÙÒÓ
η˘Û›ÌˆÓ ·fi ·Ó·ÓÂÒÛÈ̘ ËÁ¤˜ ÂÓ¤Ú-
ÁÂÈ·˜ Î·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ
ÛÙÂÚÂÒÓ ·Ô‚Ï‹ÙˆÓ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ë ÎÏÈ-
Ì·ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ Â›Ó·È ‹‰Ë ÂÌÊ·Ó‹˜ ÛÙËÓ Â-
ÚÈÔ¯‹.
∏ ‰ÈÂıÓ‹˜ Ú·ÎÙÈ΋ ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó·
·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ·Ú¿ÏÏËÏ· ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜
ÙfiÛÔ Ù˘ ·ÔηٿÛÙ·Û˘ fiÛÔ Î·È Ù˘ ÚÔ-
Û·ÚÌÔÁ‹˜ ÛÙȘ ÎÏÈÌ·ÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜. ∏ Â-
ÚÈÔ¯‹ fiÔ˘ Ù· ̤ÙÚ· ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ ÂÊ·Ú-
Ìfi˙ÔÓÙ·È Û˘¯Ó¿ Â›Ó·È Ô Â˘Ú‡Ù·ÙÔ˜ ÙÔ̤·˜
ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ Â›Ó·È ˙ˆÙÈÎfi˜ ÁÈ· ÙËÓ
·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ ÊÙÒ¯ÂÈ·˜, ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ·
Ù˘ ˙ˆ‹˜, ÙËÓ ˘Á›·, ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· Ù˘
ÙÚÔÊ‹˜ ̤ۈ Ù˘ ÁˆÚÁ›·˜ Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔ-
ÓÔÌ›· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·.
∏ ‹‰Ë ÂÎÙÂٷ̤ÓË ¿ÓÙÏËÛË ÌË ·Ó·ÓÂÒ-
ÛÈÌÔ˘ «ÔÚ˘ÎÙÔ‡» ÓÂÚÔ‡ ·fi ÙÔ˘˜ ˘fiÁÂÈ-
Ô˘˜ ˘‰ÚÔÊÔÚ›˜ Ù˘ ¡Ô˘‚›·˜ Î·È Ù˘ μfi-
ÚÂÈ·˜ ™·¯¿Ú·˜ ÚԂϤÂÙ·È Ó· ·˘ÍËı› Â-
Ú·ÈÙ¤Úˆ, ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ·˘ÍËıÔ‡Ó ÔÈ ·Ú-
ÓËÙÈΤ˜ ‰Â˘ÙÂÚÔÁÂÓ›˜ ÂÈÙÒÛÂȘ Ù˘
·Ï̇ÚÈÛ˘ Î·È Ú‡·ÓÛ˘ ÙˆÓ ÓÂÚÒÓ. ¢È¿-
ÊÔÚ· ÌÔÓ٤Ϸ Ì·˜ ÚԂϤÔ˘Ó ·ÎfiÌË ÌÈ·
Ì›ˆÛË Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ Â·Ó·ÊfiÚÙÈÛ˘ ÙˆÓ
ÊÚ·ÙÈÎÒÓ ˘fiÁÂÈˆÓ ÓÂÚÒÓ Î·Ù¿ 70% ηÈ
ϤÔÓ ˆ˜ ÙÔ 2050.
ªÈ· ·‡ÍËÛË ıÂÚÌÔÎÚ·Û›·˜ ηٿ 3-4 ‚·ı-
ÌÔ‡˜ ∫ÂÏÛ›Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÚÔηϤÛÂÈ Ì›-
ˆÛË ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ηٿ 25%-35% Û‡Ìʈӷ
ÌÂ ÙÔÓ F∞O.
O ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi˜ ÌÂٷ͇ ¯ˆÚÒÓ Ù˘ Â-
ÚÈÔ¯‹˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ˘‰·ÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ·Ó·Ì¤-
ÓÂÙ·È Ó· ·˘ÍËı› ÂÁ΢ÌÔÓÒÓÙ·˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜
·‡ÍËÛ˘ Û˘Úڿ͈Ó, ‚›·˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎÒÓ
·Ó·Ù·Ú·¯ÒÓ ÛÙË ª¤ÛË ∞Ó·ÙÔÏ‹ Î·È Û ¿Ï-
Ϙ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ì ÂӉ¯fiÌÂÓ˜ «ıÂṲ́˜»
ÂÛٛ˜.
™Â ·ÚÎÂÙ¤˜ ¯ÒÚ˜ Ë ·ÚÔ¯‹ ËÏÂÎÙÚÈ΋˜
ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ˘‰·ÙÔÙÒ-
ÛÂȘ ı· ÂËÚ·ÛÙ› ·ÚÓËÙÈο.
Δ· ‰ÂÏÙ·˚ο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ÔÙ·ÌÒÓ
Ù˘ ªÂÛÔÁ›Ԣ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ˘ ¡Â›ÏÔ˘ ›-
Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ¢¿ÏˆÙ· Û ÏËÌ̇Ú˜ ηÈ
‰È¿‚ÚˆÛË ·fi ÙËÓ ·ÓÂÚ¯fiÌÂÓË ÛÙ¿ıÌË
Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ˘Ô-
¯ÒÚËÛË Ù˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜ Ù˘ °Ë˜ ÏfiÁˆ
·ÓÙÏ‹ÛÂˆÓ ˘fiÁÂÈÔ˘ ÓÂÚÔ‡.
∞˘Í·ÓfiÌÂÓÔÈ Î›Ó‰˘ÓÔÈ ÏËÌÌ˘ÚÒÓ, ‰È¿-
‚ÚˆÛ˘ Î·È ·ÒÏÂÈ·˜ Á˘ ı· ·ÂÈÏ‹ÛÔ˘Ó
˙ˆÙÈο ÙÌ‹Ì·Ù· ÓËÛÈÒÓ Î·È ·Ú¿ÎÙÈˆÓ ÔÈ-
ÎÈÛÌÒÓ Î·È ‚ÈÔÙfiˆÓ. ¶ÔÏÏÔ› ·fi ·˘ÙÔ‡˜,
ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ˙ÒÓ˜ ÂÍÈÛÔÚÚfiË-
Û˘ ÌÂٷ͇ ·ÏÌ˘ÚÒÓ Î·È ÁÏ˘ÎÒÓ ÓÂÚÒÓ,
ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ˘fiÁÂÈ-
ˆÓ ÓÂÚÒÓ Î·È ÙËÓ ÚfiÏË„Ë ÙˆÓ ÏËÌÌ˘-
ÚÒÓ, ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ‹‰Ë ˘fi ¿ÌÂÛË ·ÂÈÏ‹. ∏
Ì›ˆÛË ÙˆÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ Ô˘ ·Ú¤¯Ô˘Ó Ù·
ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ˘ÁÚÔÙfiˆÓ ÂÂÎÙ›-
ÓÂÙ·È ¤Ú·Ó ÙˆÓ ·ÓˆÙ¤Úˆ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁ-
Ì·, Ë ‰Ú·ÛÙÈ΋ Ì›ˆÛË ÙÔ˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜ ÙÔ˘
ÚÈȉ›Ô˘ - ˙ÒÓ˘ ·Ó¿ÌÂÈ͢ ÙÔ˘ ¡Â›ÏÔ˘ ¤Íˆ
·fi ÙÔ ÛÙfiÌÈÔ ÙÔ˘ ¢¤ÏÙ· ÙÔ˘ ‰ÂÓ ¿ÏÏ·ÍÂ
ÌfiÓÔ ÙÔ ÈÛÔ˙‡ÁÈÔ ÙˆÓ ıÚÂÙÈÎÒÓ Û˘ÛÙ·ÙÈ-
ÎÒÓ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Î·È Ì›ˆÛ ‰Ú·ÛÙÈο
ÙÔ˘˜ ȯı˘ÔÏËı˘ÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡-
ÓÙˆÓ ÂȉÒÓ (.¯. Á·‡ÚÔ˜), ·ÏÏ¿ Â›Û˘ Ì›-
ˆÛ ‰Ú·Ì·ÙÈο ÙË ˙ÒÓË Ù˘ ¯·ÌËÏ‹˜ ·Ï·-
ÙfiÙËÙ·˜ Ë ÔÔ›· ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ ·ÔÙÂÏÂ-
ÛÌ·ÙÈÎfi ÂÌfi‰ÈÔ ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙˆÓ ÍÂÓÈÎÒÓ
ÂȉÒÓ ·fi ÙÔÓ πÓ‰ÈÎfi Î·È ÙËÓ ∂Ú˘ıÚ¿ £¿-
Ï·ÛÛ· ÚÔ˜ ÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ Ì¤Ûˆ Ù˘ ¢ÈÒ-
Ú˘Á·˜ ÙÔ˘ ™Ô˘¤˙. ∏ ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÍÂ-
ÓÈÎÒÓ ÂȉÒÓ Î·È Ë ÌÂٷΛÓËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜
ÙÔÓ ‚ÔÚÚ¿ ‰È¢ÎÔχÓÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÎÏÈÌ·-
ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ Î·È ¤¯Ô˘Ó ·Úfi‚ÏÂÙ˜ Û˘Ó¤-
ÂȘ ÁÈ· Ù· ªÂÛÔÁÂȷο ı·Ï¿ÛÛÈ· ÔÈÎÔ-
Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·.
Δ· ªÂÛÔÁÂȷο ‰¿ÛË Î·È Ë Ì·ÎΛ· Ê˘-
ÙÔÎ¿Ï˘„Ë ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È ÏfiÁˆ ÌÂȈ̤Ó˘
˘ÁÚ·Û›·˜ Î·È ˘„ËÏfiÙÂÚˆÓ ıÂÚÌÔÎÚ·ÛÈÒÓ
Û ·˘ÍË̤ÓÔ˘˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ ˘Úη˚ÒÓ, ÌÂ
·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÂÈÙ·¯˘ÓfiÌÂÓË ˘Ô‚¿ıÌÈÛË
ÙˆÓ Â‰·ÊÒÓ. ¢Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ÛÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ
˘¿Ú¯Ô˘Ó ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÌÈÎÚ¤˜ Î·È ÌÂÁ¿Ï˜
·ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙÈÛÙ˜ ¯ˆÌ·ÙÂÚ¤˜ ÎÔÓÙ¿ ÛÂ
‰¿ÛË, ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ·˘ÍË̤Ó˜ ÏËÌ-
̇Ú˜ Î·È ˘Úη˚¤˜ ı· ·˘Í‹ÛÔ˘Ó ÙË Ú‡-
·ÓÛË ·fi ÛÙÚ·ÁÁ›ÛÌ·Ù· Î·È ÙÔ Î¿„ÈÌÔ
Ô˘ÛÈÒÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ı·Ì̤Ó˜ Û ·˘-
Ù¤˜ ÙȘ ¯ˆÌ·ÙÂÚ¤˜ ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ·ÙÌÔ-
ÛÊ·ÈÚÈ΋ Ú‡·ÓÛË.
™ÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ, fiˆ˜ Î·È ·ÏÏÔ‡, ˘¿Ú¯ÂÈ
¢ڇ Ê¿ÛÌ· ̤ÙÚˆÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ Ô˘ ı·
ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÊ·ÚÌÔÛÙÔ‡Ó Û ‰È·Êfi-
ÚÔ˘˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ‡˜ Î·È ÔÈΛÏÏÔ˘Ó ·fi η-
Ù¿ÏÏËϘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ˆ˜ Ù¯ÓÔÏÔÁÈο, ÎÔÈ-
ÓˆÓÈÎÔÔÈÎÔÓÔÌÈο Î·È ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙÈο ̤-
ÙÚ·. Δ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Â›Ó·È Û˘Ì‚·Ù¿ ‹ ‹‰Ë
·Ó·fiÛ·ÛÙ· ̤ÚË Ù˘ OÏÔÎÏËڈ̤Ó˘
¢È·¯Â›ÚÈÛ˘ À‰·ÙÈÎÒÓ ¶fiÚˆÓ (IWRM). ™ÙÔ
Ï·›ÛÈÔ ·˘Ùfi, Ë ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙȘ ÎÏÈÌ·ÙÈ-
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 21
Μιχαήλ Σκούλλος
καθηγητής πανεπιστημιου αθηνων,διευθυντής
εργαστηρίου χημείας περιβάλλοντος,
πρόεδρος gwp-μed και μιο-ecsde
Τ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÙˆÓ Ì˜ ËÁ¤˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜), fiˆ˜ Â›Û˘ Ù· ÌÈ-
ÔÏÈÙÈÎÒÓ, ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ Ì¤- ÎÚ‹˜ Î·È ÌÂÛ·›·˜ Îϛ̷η˜ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·
ÙÚˆÓ Û fiÏ· Ù· Â›‰·, ÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤-
ÓÔ˘ ÙÔ˘ ÙÔÈÎÔ‡, ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡, Ù˘ ÏÂοÓ˘
·ÔÚÚÔ‹˜, ÙÔ˘ ˘ÔÂÚÈÊÂÚÂÈ·ÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘
ªÂÛÔÁÂÈ·ÎÔ‡.
∞fi ÏÂ˘Ú¿˜ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿-
ÓÂÈ ¤Ó· Ê¿ÛÌ· ‰Ú¿ÛˆÓ: ·fi ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ-
ÛË ÙˆÓ ˙ËÌÈÒÓ Ô˘ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È Û ʷÈÓfi-
ÌÂÓ· Û˘Ó‰ÂfiÌÂÓ· Ì ÎÏÈÌ·ÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜
ˆ˜ ÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÚfiÏ˄˘
·Ôı‹Î¢Û˘ (˘‰·ÙfiÏ·ÎÎÔÈ, ÊÚ¿ÁÌ·Ù·
ÎÏ.), ·ÂÈÊfiÚ· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÁˆÚÁÈ΋˜ ·Ô-
ÛÙÚ¿ÁÁÈÛ˘ Î·È ·Ó·¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ˘, ÚÔ-
ÛÂÎÙÈο ۯ‰ȷṲ̂ӷ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· Ù¯ÓÈ΋˜
Â·Ó·ÊfiÚÙÈÛ˘ ÙˆÓ ˘fiÁÂÈˆÓ ˘‰ÚÔÊÔÚ¤-
ˆÓ ÎÏ.
∏ ÚÔÛÙ·Û›· ÙˆÓ ·Ú¿ÎÙÈˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ
Î·È ˘fiÁÂÈˆÓ ˘‰ÚÔÊÔÚ¤ˆÓ ·fi ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô
Ù˘ ÛÙ¿ıÌ˘ Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ ÌÔÚ› Ó· Â-
Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ÙÔ- ÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ¯Ú‹ÛË ·Ó·¯ˆÌ¿ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ
̤· ÙˆÓ ˘‰¿ÙˆÓ Î·È ÂÈÛ¿ÁÔ˘Ó «ÂÚÁ·Ï›·» Ù‡ˆÓ ηıÒ˜ Î·È ¯Ú‹ÛË ÌÂÌ‚Ú·ÓÒÓ Ô˘
ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜, fiˆ˜ ηٿÏÏËÏ· ÚÔÛ·Ú- ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÚÂÌÔ‰›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ˘fiÁÂÈ·
ÌÔṲ̂ӷ ÛÙȘ ÙÔÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ÛÂÓ¿ÚÈ· ÂÈÛ¯ÒÚËÛË ·ÏÌ˘ÚÒÓ ÓÂÚÒÓ. ●
ÎÏÈÌ·ÙÈÎÒÓ ÌÂÙ·‚ÔÏÒÓ, ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ÂÈ-
ÙÒÛÂˆÓ Î·È ÙÔ˘ ¢¿ÏˆÙÔ˘ ÙˆÓ Û˘ÛÙË-
Ì¿ÙˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È ÂΉԯÒÓ ‰È·‚¿ıÌÈÛ˘
ÚÔÙÂÚ·ÈÔÙ‹ÙˆÓ ÛÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ηÈ
‰È·¯ÂÈÚÈÛÙÈο Û¯¤‰È· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ˘ ÎÈÓ-
‰‡ÓˆÓ. OÏ· ·˘Ù¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰È¢ÎÔχ-
ÓÔ˘Ó ÙË Ï‹„Ë ÔÚıÒÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ Û fiÏ·
Ù· ηٿÏÏËÏ· Â›‰·. ÈÚÔÙ·ÍÈÎfi˜ Û¯Â-
‰È·ÛÌfi˜, ÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤ÓÔ˘ ÌÂٷ͇ ¿Ï-
ÏˆÓ ÙÔ˘ ۯ‰ȷÛÌÔ‡ «ÔÏÈÙÈ΋˜ ÚÔÛÙ·-
Û›·˜» (.¯. ÁÈ· ÌÂÙÂÁηٿÛÙ·ÛË ÔÈÎÈÛÌÒÓ
·fi ¢¿ÏˆÙ˜ Û ÏËÌ̇Ú˜ ˙ÒÓ˜) ηıÒ˜
Î·È (·Ó·)ۯ‰ȷÛÌfi˜ ˘Ô‰ÔÌÒÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ
Ì ÙÔ ÓÂÚfi Û ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÎÔ-
ÓÙ¿ ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜ Ù˘ ı¿-
Ï·ÛÛ·˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó È‰È·›ÙÂÚ· ¯Ú‹ÛÈÌ· ÂÚ-
Á·Ï›·.
ª¤ÙÚ· ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ Ù˘ ˙‹ÙËÛ˘, ÔÈÎÔ-
ÓÔÌ›·˜ ÓÂÚÔ‡ Î·È ·‡ÍËÛ˘ Ù˘ ·ÔÙÂÏÂ-
ÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙË ¯Ú‹ÛË ÓÂÚÔ‡ Â›Ó·È È‰È-
·›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈο ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙˆÓ
˘‰·ÙÈÎÒÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ, ȉȷ›ÙÂÚ· ÙˆÓ ˘Ô-
Á›ˆÓ, Î·È Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÛÙÂÓ¿ Ì ̤ÙÚ· ÓÔ-
ÌÈ΋˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ʇÛ˘.
ªÔÚÔ‡Ó Ó· ÔÈΛÏÏÔ˘Ó ·fi ¯Ú‹ÛË ÂȉÈ-
ÎÒÓ Û˘Û΢ÒÓ (‚Ú‡ÛË, η˙·Ó¿ÎÈ ÎÏ.) ÌÈ- Ο ευρύτατος τομέας
ÎÚ‹˜ ηٷӿψÛ˘, ÌÂÙÚËÙÒÓ ÓÂÚÔ‡ ÁÈ·
fiϘ ÙȘ ¯Ú‹ÛÂȘ (Î·È ÁˆÚÁÈΤ˜) Î·È ¯Ú‹- του νερού, είναι
ÛË ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ (.¯. ‰È·‚·ıÌÈ-
ÛÌ¤ÓˆÓ ÔÈÎÈ·ÎÒÓ ÙÈÌÔÏÔÁ›ˆÓ ‚·ÛÈÛÌ¤ÓˆÓ ζωτικός για την
ÛÙËÓ Î·Ù·Ó¿ÏˆÛË) ˆ˜ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ó¤ˆÓ
Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ÓÂÚÔ‡, Ì›ˆÛ˘ αντιμετώπιση της
Ù˘ ·ÒÏÂÈ·˜ ÛÙ· ‰›ÎÙ˘· ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ηÈ
‰È·ÓÔÌ‹˜, Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÛÙ¿Á‰ËÓ ÂÈÊ·ÓÂÈ- φτώχειας, την
·Î‹˜ ‹ ˘fiÁÂÈ·˜ ¿Ú‰Â˘Û˘ ÛÙË ÁˆÚÁ›·
Î·È Ù¯ÓÈΤ˜ ηı·ÚfiÙÂÚ˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Î·È ποιότητα της ζωής,
·Ó·Î‡ÎψÛ˘ ÛÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ ‚ÈÔÌ˯·Ó›·˜
Î·È ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜.
την υγεία, την
∫·Ù¿ÏÏËÏ· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ·ÚÔ¯‹˜ ÓÂÚÔ‡
·Ó·Áη›· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ·˘Í·-
ασφάλεια της τροφής
ÓfiÌÂÓˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ‹‰Ë ¢-
ڇٷٷ Î·È ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË
μέσω της γεωργίας και
ÙˆÓ ÏÂÁfiÌÂÓˆÓ ÌË Û˘Ì‚·ÙÈÎÒÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ
ËÁÒÓ, fiˆ˜ Ë ˘‰·ÙÔÛ˘ÏÏÔÁ‹ ‚Úfi¯ÈÓÔ˘
την οικονομία
ÓÂÚÔ‡ ‹ ·Ó·¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË «ÁÎÚ›˙Ô˘» ÓÂ- γενικότερα
ÚÔ‡ ‹ ηٿÏÏËÏ· ηı·ÚÈÛÌ¤ÓˆÓ Ï˘Ì¿ÙˆÓ,
ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ Ù¯ÓÈΤ˜ ·Ê·Ï¿ÙˆÛ˘ (ÔÈ ÔÔ›-
˜ Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·È Ì ·Ó·ÓÂÒÛÈ-
22 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
º∞∫∂§√™ ¡∂ƒ√
™Â ·Ó·˙‹ÙËÛË ÌÈ·˜ ÂÓÈ·›·˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘
ÙˆÓ ˘‰¿ÙÈÓˆÓ fiÚˆÓ
¶ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙȘ ÎÏÈÌ·ÙÈΤ˜ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ
· ÙÂÏÂ˘Ù·›· 40 ¯ÚfiÓÈ· ¯·Ú·-
Δ ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜
·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË,
ÛÙÔÓ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÛÙË ‰È·-
¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ËÁÒÓ.
ªÂϤÙ˜ ·fi fiÏÔÓ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ
¤¯Ô˘Ó ηٷÁÚ¿„ÂÈ ÙȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Ô˘
˘¿Ú¯Ô˘Ó ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË Â·Ú-
ÎÒÓ Î·È ·ÛÊ·ÏÒÓ ˘‰¿ÙÈÓˆÓ ËÁÒÓ Î·È
ÙËÓ ·ÂÈÊfiÚÔ ·Ó¿Ù˘ÍË fiÏˆÓ ÙˆÓ Ê˘ÛÈ-
ÎÒÓ fiÚˆÓ. Àfi ÙË ÛÎÈ¿ Ù˘ ·ÂÈÏ‹˜ ÁÈ·
ÙËÓ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹, ·ÓËÛ˘¯›Â˜ ¤¯Ô˘Ó
ÂÎÊÚ·ÛÙ› ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ‚ȈÛÈÌfiÙËÙ·, ÙË
Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌË ÂÈ‚›ˆÛË Î·È ÙËÓ ÈÛÔÚ-
ÚÔË̤ÓË ·Ó¿Ù˘ÍË, ÂÓÒ ¤¯ÂÈ ÂÈÛËÌ·Ó-
ı› Ë ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜, ÂÓÈ·›Â˜
Î·È ÔÚı¿ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈṲ̂Ó˜ ÚÔÛÂÁÁ›-
ÛÂȘ. Δ¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂÚ›ÏÔη ˙ËÙ‹Ì·-
Ù· ··ÈÙÔ‡Ó ÌÂÁ¿Ï˜ ÔÛfiÙËÙ˜ ‰Â‰Ô-
̤ӈÓ, Ӥ˜ Î·È ÚÔËÁ̤Ó˜ Ù¯ÓÔÏÔÁÈ-
Τ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ۯ‰ȷÛÌÔ‡, ÚÔÛ‰ÈÔ-
ÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÎÚ›ÛÈÌˆÓ ÌÂÙ·‚ÏËÙÒÓ Î·È
ÂÎÙ›ÌËÛ˘ ÙˆÓ ÂȉfiÛÂˆÓ Î·È Ù˘ ·fi-
‰ÔÛ˘. ¡¤Â˜ ÓÔÌÈΤ˜ ÂÈÙ·Á¤˜ Ì¿˜ ·Ó·-
Áο˙Ô˘Ó Â›Û˘ Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ì ÙÔÓ Úfi-
ÏÔ Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜, Ù· Û˘Ìʤ-
ÚÔÓÙ· ÙˆÓ ÂӉȷÊÂÚÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙËÓ ÔÈ-
ÎÈÏ›· ÙˆÓ Û˘ÌÌÂÙ¯fiÓÙˆÓ ÛÙË Ï‹„Ë
·ÔÊ¿ÛˆÓ.
∏ ‡·ÚÍË fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ù¿ÛˆÓ, ÂÍÂ-
Ï›ÍÂˆÓ Î·È Ó¤ˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÔÈÎÔÏÔÁÈ-
ÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ô‰ËÁ› Û ·˘Ùfi Ô˘ ı· ÌÔ-
ÚÔ‡Û·Ì ӷ ·ÔηϤÛÔ˘Ì «ÌÂÁ¿ÏÔ ÌÂÙ·-
Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi», ¤ÓÓÔÈ· Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Â˘-
Ú¤ˆ˜ ‰È·Ù˘ˆÌ¤Ó˜ ¤ÓÓÔȘ fiˆ˜
·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛË, ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·, ·‚Â-
‚·ÈfiÙËÙ·, ·ÏÏËÏÂÍ¿ÚÙËÛË, ·Ó·Ù·Ú·¯‹ ÎÙÏ.
∏ ÚÔÛı‹ÎË Ù˘ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜ Ù· ÙÂ-
ÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ô‰ËÁ› Û ÈÔ ‰Ú·Ì·ÙÈο ÛÂ-
Ó¿ÚÈ· Ì ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤ÓÔ˘˜ ÔÚ›˙ÔÓÙ˜ ˆ˜ ÚÔ˜
ÙÔÓ ¯ÒÚÔ Î·È ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ. πÛˆ˜ Ë «ÔÏ˘-
ÏÔÎÔÔ›ËÛË» Ó· ·ÔÙÂÏ› ¤Ó·Ó Ó¤Ô fiÚÔ Ô
ÔÔ›Ô˜ Ó· Û˘ÓÔ„›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û· ·ÓË-
Û˘¯›· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊÔÏÔÁ›·, ÙȘ ÎÚ›ÛÂȘ
Î·È ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈΤ˜ ·Ó·Ù·Ú·¯¤˜.
¢Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ ÙˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ô˘ ÚÔ·Ó·-
ʤÚıËηÓ, Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó
ÂÁÁÂÓ‹ ‰ÈÏ‹ÌÌ·Ù· ÛÙË ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ ÔÈ-
ΛψÓ, Û‡ÓıÂÙˆÓ ˘‰¿ÙÈÓˆÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Î·È
Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ fiÚˆÓ. ∞˘Ù¿ Ù· ‰È-
Ï‹ÌÌ·Ù· Î·È ÔÈ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿-
ÛÂȘ Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ ÌÂÙ·‚·ÏÏfiÌÂ-
ÓˆÓ ÎÏÈÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ, ÙˆÓ ÔÏÏ·ÏÒÓ
ÛÙfi¯ˆÓ, ÙˆÓ ÂÂÎÙÂÈÓfiÌÂÓˆÓ ÁˆÁÚ·ÊÈ-
ÎÒÓ Ï·ÈÛ›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎÒÓ Î·È
·ÓÙÈÎÚÔ˘fiÌÂÓˆÓ ··ÈÙ‹ÛÂˆÓ Î·È ÂÈÏÔÁÒÓ.
¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ‰È·ÎÚÈÙ‹ Û‡-
ÁÎÏÈÛË Û ÙÚÂȘ ·ÚÈÔ˘˜ ÙÔÌ›˜: ÚÒÙÔÓ,
ÛÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· Ó¤· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ù· ÔÔ›·
ı· Û˘Ó‰˘¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ·˘ÍË̤ÓË ·ÓËÛ˘¯›· ÌÂ
‚ȈÛÈÌfiÙËÙ· Î·È Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÛ˘-
ÛÙËÌ¿ÙˆÓØ ‰Â‡ÙÂÚÔÓ, ÛÙȘ ÂÈÓÔËÙÈΤ˜ ÚÔ-
ÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÙˆÓ ÌË ÈÂÚ·Ú¯ÈÎÒÓ (ÌË ÁÚ·ÌÌÈ-
ÎÒÓ) ÌÂÏÂÙÒÓ Î·È fi¯È ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ·ÔÎÏÂÈ-
ÛÙÈ΋ ··Û¯fiÏËÛË Ì ÈÂÚ·Ú¯Èο, ÁÚ·ÌÌÈ-
ο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·Ø Î·È, ÙÚ›ÙÔÓ, ÛÙȘ Ӥ˜ ÌÂıÔ-
‰ÔÏÔÁ›Â˜ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó Û˘ÛÛˆÚ¢-
̤Ó˜, ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Û˘ÓÂÚÁÂÈÒÓ,
‰È·¯ÚÔÓÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ Î·È Û˘Ó¤ÂȘ ÙˆÓ
Ê˘ÛÈÎÒÓ Î·È ·ÓıÚˆÔÁÂÓÒÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ.
∂›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ˘ÔÁÚ·ÌÌ›ÛÔ˘Ì ÙȘ
ÚfiÛÊ·Ù˜ ‰È·ÊˆÓ›Â˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÈÛÙË-
ÌfiÓˆÓ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ Ù˘ «∞ÎÈÓËÛ›·˜»
(‚Ϥ ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ P.C.D. Milly
et. al ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi «Science», ÙfiÌÔ˜ 319,
1Ë ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 2008). ∂ÓÒ Ë ˘fiıÂÛË Ù˘
«·ÎÈÓËÛ›·˜» ·Ú·ı¤ÙÂÈ ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙËÓ
ȉ¤· fiÙÈ Ù· Ê˘ÛÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· Î˘Ì·›ÓÔÓÙ·È
ÂÓÙfi˜ ÌÈ·˜ ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙ˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÌÂÙ·-
‚ÏËÙfiÙËÙ·˜, ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ Û˘ÓÔ„›˙Ô˘Ó ÙÔ
‰È¿‰Ô¯Ô ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ ÌË ·ÎÈÓËÛ›·˜ È-
ı·ÓÔÏÔÁÈÎÒÓ ÌÔÓ٤ψÓ. ΔÔ ÙÂÏÈÎfi ·ÔÙ¤-
ÏÂÛÌ· Â›Ó·È Û˘Ó¯›˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Î·È ·Ó·-
Ï˘ÙÈΤ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È
ÁÈ· ۯ‰ȷÛÌfi ˘fi ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ ÌÈ·˜ ·‚¤-
‚·È˘ Î·È ÁÚ‹ÁÔÚ˘ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜.
ªÂ ¤Ó·Ó ·ÚfiÌÔÈÔ ÙÚfiÔ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿Ú-
ÎÂÈ· ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ‰ÂηÂÙÈÒÓ
ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ÌÈ· ÌÂÙ·ÙfiÈÛË ·fi ÙÔ ÓÙÂ-
ÙÂÚÌÈÓÈÛÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Û ÈÔ Â˘¤ÏÈÎÙ·, «ÂÓÈ-
·›·», «ÔÏÈÛÙÈο» ‹ «Û˘ÓÔÏÈο», «ÚÔÛ·Ú-
ÌÔÛÙÈο» ÌÔÓ٤Ϸ Î·È ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÛÙÔÓ
ۯ‰ȷÛÌfi Î·È ÛÙË ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ ˘‰¿ÙÈ-
ÓˆÓ fiÚˆÓ. ΔËÓ ›‰È· ÒÚ·, ÂÈϤÁÔÓÙ·˜ ÙÔÓ
‰ÚfiÌÔ Ù˘ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈ΋˜ ¯ˆÚËÙÈÎfiÙË-
Ù·˜, Ë ·ÓÙÔ¯‹ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ˆ˜ Ë Ó¤· ΢-
Ú›·Ú¯Ë ȉ¤· Ë ÔÔ›· ‰›ÓÂÈ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ·Ó¿-
ÁÎË Ó· Ì¿ıÔ˘Ì ӷ ˙ԇ̠̠ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ ηÈ
ÙËÓ ·‚‚·ÈfiÙËÙ·, ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÔÈ-
ÎÈÏ›· ˆ˜ ÎÂÓÙÚÈÎfi Ì˯·ÓÈÛÌfi ·ÓÙÔ¯‹˜ ηÈ
ÚÒÌ˘ Î·È Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜
Ù‡Ô˘˜ ÁÓÒÛ˘.
OÈ ·Ú·¿Óˆ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÛÎÈ·ÁÚ·-
ÊÔ‡Ó ÌÂ ¤Ó·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈ-
Îfi ÙÚfiÔ ÙÔ ·Ó·‰˘fiÌÂÓÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙˆÓ
ÁÚ‹ÁÔÚˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ Î·È ÌÂÙ·‚ÔÏÒÓ, fiˆ˜
Î·È Ù· ÂÓ·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÁÈ·
ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ·ÏÏËÏÂÍ¿ÚÙËÛ˘ ÌÂ-
ٷ͇ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·˜ Î·È ·‚‚·ÈfiÙËÙ·˜.
ΔÔ Âȯ›ÚËÌ· ÁÈ· ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ‰È·Û‡Ó‰ÂÛË
˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÚÂȘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ Úfi-
ÛÊ·Ù· ÂÌÊ·ÓÈÛı¤ÓÙÔ˜ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘
ÓÂÚÔ‡ (ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ‰ÈÔ-
ÁÎÔ‡ÌÂÓˆÓ ÎÏÈÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ):
·) ªÂÙ·‚ÏËÙfiÙËÙ·, .¯., ·Ó·Ù·Ú·¯‹, Ô-
Ï˘ÏÔÎfiÙËÙ·, ·‚‚·ÈfiÙËÙ·.
‚) ‡·ÚÍË ÙÚˆÙÒÓ ÛËÌ›ˆÓ .¯., ‡-
ıÚ·˘ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi - ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Î·È Ê˘ÛÈ-
Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ·ÏÏËÏÂÍ¿ÚÙËÛË Î·È ‰È·-
ÎÈÓ‰‡Ó¢ÛË.
Á) ∂·ÁÚ‡ÓËÛË, .¯. ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÔÏÈ΋
·Ó›¯Ó¢ÛË, ÂÙÔÈÌfiÙËÙ· Î·È ÚÔ‚ÏÂÙÈÎfi˜
ۯ‰ȷÛÌfi˜ Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛË.
À¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÂÎÙÂٷ̤ÓË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·
Û¯ÂÙÈο Ì ·˘Ù¤˜ ÙȘ ¤ÓÓÔȘ fiÔ˘ ÙÔÓ›˙Ô-
ÓÙ·È ÔÈ ıÂÙÈΤ˜ Ï¢ڤ˜ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ·Ú·-
‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, ‰ËÏ·‰‹ ÙË ÚˆÌ·ÏÂ-
fiÙËÙ·, ÙËÓ ·ÓÙÔ¯‹ Î·È ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ·Ô-
ηٿÛÙ·Û˘ ÏËÁ¤ÓÙˆÓ ÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ.
∏ ¢Ú›· ·Ô‰Ô¯‹ Ù˘ ÂÓÈ·›·˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘
˘‰¿ÙÈÓˆÓ fiÚˆÓ ·Ú¤¯ÂÈ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ù˘
˘fiÛ¯ÂÛ˘ ÁÈ· ÙÚfiÔ˘˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ Û‡Ó-
ıÂÙˆÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ ÓÂÚfi ÌÂ
·Ô‰ÔÙÈÎfi, ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi Î·È ‰›Î·ÈÔ ÙÚfi-
Ô. ∏ ˘fiÛ¯ÂÛË Ù˘ «ÂÓۈ̿وÛ˘», Ê·›-
ÓÂÙ·È ·Ï‹ Â›Ó·È fï˜ ÁÂÌ¿ÙË ‰˘ÛÎÔϛ˜
Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi Ù˘ Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ
Ú·ÎÙÈ΋ Ù˘ ˘ÏÔÔ›ËÛË. OÓÙˆ˜ ÔÈ ·ÓÙÈ-
‰Ú¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ ·‰˘Ó·Ì›Â˜ ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·-
ÎÔ‡ ۯ‰ȷÛÌÔ‡ Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ ˘‰¿-
ÙÈÓˆÓ fiÚˆÓ ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÌÈ·
ÛÂÈÚ¿ ‚ÂÏÙȈ̤Ó˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ fiˆ˜ Ô
Û˘ÌÌÂÙÔ¯ÈÎfi˜ ۯ‰ȷÛÌfi˜, Ô Û¯Â‰È·ÛÌfi˜
‰Ú¿ÛˆÓ, Ë ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈ΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË, Ô
ÂÚÈÂÎÙÈÎfi˜ ۯ‰ȷÛÌfi˜ Î·È Ô ÛÙÚ·ÙËÁÈÎfi˜
ۯ‰ȷÛÌfi˜.
¶ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ÎÏ›ÛÔ˘Ì ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ
·ÚÂÏıfiÓ - ·ÚfiÓ - ̤ÏÏÔÓ, Ú¤ÂÈ Ó· Â·-
Ó·Ï¿‚Ô˘Ì ÙÔ ÌÔÙ›‚Ô Ù˘ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ Î·È Ù˘
ÁÚ‹ÁÔÚ˘ ·ÏÏ·Á‹˜. ΔÔ ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ Ù˘ ‰È·-
Ù‡ˆÛ˘ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ Î·È ˘ÏÔ-
Ô›ËÛ˘ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂȘ ·ÏÏ·Á¤˜
ÛÙȘ ÚÔÛ‰Ô˘ Î·È ·Ô‰Ô¯‹ ÌÈ·˜ ‚·ÛÈ΋˜
ÚÔ¸fiıÂÛ˘, fiÙÈ ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜, Ù¯ÓÈΤ˜,
ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ Î·È ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ ÚÔÎÏ‹-
ÛÂȘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Ú¤ÂÈ Ó·
ÂÈÏ˘ıÔ‡Ó Ì·˙›. ª¤Û· ÛÙÔ ‰˘Ó·ÌÈÎfi ÂÚÈ-
‚¿ÏÏÔÓ ÙˆÓ ÛËÌÂÚÈÓÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ ‰ÂÓ ÔÊ›-
ÏÔ˘Ì ÌfiÓÔ Ó· ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙÂ Î·È Ó·
Η τρέχουσα
συντριπτική έγνοια για
τις κλιματικές αλλαγές
υπαγορεύει την άμεση
ανάγκη για
«παγκόσμιες»
προσεγγίσεις και
διεθνείς συμφωνίες
για έναν μηχανισμό ο
οποίος θα ενεργοποιεί
πολλές δυνάμεις μαζί
για κοινή δράση
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Evan Vlachos
πολιτικός μηχανικός και περιβαλλοντολόγος,
κρατικό πανεπιστήμιο του κολοράντο
ηٷϷ‚·›ÓÔ˘Ì ηχÙÂÚ· ÙȘ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ
Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ÓÂÚfi ·ÏÏ¿ Â›Û˘ Ó·
‚Úԇ̠ÈÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÛÙÈΤ˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜
ÒÛÙ ӷ ·ÔʇÁÔ˘ÌÂ, Ó· ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙԇ̠‹
Ó· ÂÈχÛÔ˘Ì ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈΤ˜ Î·È Û˘-
ÁÎÚÔ˘fiÌÂÓ˜ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÓÂÚfi.
∏ ÙÚ¤¯Ô˘Û· Û˘ÓÙÚÈÙÈ΋ ¤ÁÓÔÈ· ÁÈ· ÙȘ
ÎÏÈÌ·ÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ˘·ÁÔÚ‡ÂÈ ÙËÓ ¿ÌÂÛË
·Ó¿ÁÎË ÁÈ· «·ÁÎfiÛÌȘ» ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ηÈ
‰ÈÂıÓ›˜ Û˘Ìʈӛ˜ ÁÈ· ¤Ó·Ó Ì˯·ÓÈÛÌfi Ô
ÔÔ›Ô˜ ı· ÂÓÂÚÁÔÔÈ› ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Î·È ı·
Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÔÏϤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ì·˙› ÁÈ· ÎÔÈ-
Ó‹ ‰Ú¿ÛË. ∏‰Ë ÔÏϤ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ›ӷÈ
ÛÙ· ÛηÚÈ¿ Û ÔÏÏ¿ ΢‚ÂÚÓËÙÈο Â›Â-
‰·, ηıÒ˜ Î·È ·fi ‰ÈÂıÓ›˜ ıÂÛÌÔ‡˜ Ô˘
·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹
ÛÙȘ ÚÔ‚ÏÂfiÌÂÓ˜ ÎÏÈÌ·ÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜.
Oˆ˜ ¤¯ÂÈ ·Ó·ÊÂÚı› Â·ÓÂÈÏËÌ̤ӈ˜, ‰ÂÓ
˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ ÌfiÓÔ Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ ‹ Ì›· ÛÙÚ·-
ÙËÁÈ΋ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙÔ˘ ۯ‰ȷÛÌÔ‡ ηÈ
‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ¡ÔÌ›˙ˆ fï˜ fiÙÈ
¤¯ÂÈ ‰Ôı› ¤ÌÊ·ÛË Û ‰‡Ô ΢ڛˆ˜ ‰›· ÂÓ-
‰È·Ê¤ÚÔÓÙÔ˜, Ù· ÔÔ›· Â›Ó·È ÔÈ ·ÓıÚÒÈÓ˜
ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ Î·È Ë ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÙÚÔʛ̈Ó.
∏ ·ÔÙ›ÌËÛË ÙˆÓ ÙÚˆÙÒÓ ÛËÌ›ˆÓ Î·È ÔÈ
Û˘Ó·Ê›˜ ÛΤ„ÂȘ ÁÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ¯ˆÚËÙÈ-
ÎfiÙËÙ·˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÚˆÌ·Ï¤Ô˘˜ ÎÔÈÓˆÓÈ-
ÎÔ‡˜ ıÂÛÌÔ‡˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‚·ÛÈο ÛÙÔȯ›·
Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ˘‰ÚÔÏÔÁÈ΋˜ ¢·ÈÛıË-
Û›·˜ Î·È Ù˘ Û¯ÂÙÈ΋˜ ·fi‰ÔÛ˘ ÂÓfi˜ ‰Â-
‰Ô̤ÓÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ˘‰¿ÙˆÓ.
ΔÔ ÙÂÏÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ Û˘˙ËÙ‹ÛˆÓ,
¿ÌÂÛ· ‹ ¤ÌÌÂÛ·, ¤‰ˆÛ ¤ÌÊ·ÛË Û ·Ó·-
‰˘fiÌÂÓ· Î·È ÂÓ·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·-
Ù· Ô˘ ‰È·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È ¤Ó· ÌË ÛÙ·ÙÈÎfi ÎÏ›-
Ì· Î·È Û ¤Ó· Ó¤Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-ÔÏÈÙÈÎfi Ï·›-
ÛÈÔ Ï‹„˘ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔÚ› Ó·
ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ ÙȘ Û˘ÓÂ›˜ ÔÏÈÙÈΤ˜ Û ·ÌÂ-
ÚfiÏËÙÔ˘˜ ÎÔÈÓÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Î·È Ú·ÎÙÈΤ˜.
™ÙËÓ Ô˘Û›·, Ë ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ÎÔÌ‚ÈÎÔ‡
˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ «Î˘‚ÂÚÓËÙÈ΋˜» ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡
Â›Ó·È ÙÔ ÎÏÂȉ› Ù˘ ÔÔÈ·Û‰‹ÔÙ ÛÙÚ·ÙË-
ÁÈ΋˜ Ô˘ ÊÈÏÔ‰ÔÍ› Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ Ù·
˙ËÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜ Î·È ÙˆÓ
ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁÒÓ.
ΔÔ ÈÔ ¿Óˆ Âȯ›ÚËÌ· ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Â›-
Û˘ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ıÂÌÂÏÈ҉˘ ÌÂÙ·ÙfiÈ-
ÛË ·fi ÙËÓ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘
‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ Ù˘ ÎÚ›Û˘ (ÂÓ·Û¯fiÏËÛË Û ÌÈ-
ÎÚ‹ Îϛ̷η Î·È ¿ÌÂÛ˜ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ‚ÂÏ-
ÙÈÒÛÂȘ) Û ÌÈ· ÈÔ ÚÔÏËÙÈ΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË
ÙÔ˘ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘ Ë ÔÔ›· Ì·˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ÂÈ-
ÎÂÓÙÚˆÓfiÌ·ÛÙ Û ¤Ó·Ó ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Û¯Â-
‰È·ÛÌfi Î·È Û ¤Ó· ÏÔÁÈο ÚԂϤ„ÈÌÔ Ì¤Ï-
ÏÔÓ. £· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú¯›ÛÔ˘Ì ӷ ÛÎÂÙfi-
Ì·ÛÙ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÌÈ·˜ Ó¤·˜ «ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜
·Ó¿Ï˘Û˘» Ë ÔÔ›· ı· Ì·˜ ηıÈÛÙÔ‡Û Èη-
ÓÔ‡˜ fi¯È ÌfiÓÔ Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈÓfiÌ·ÛÙ ÛÙȘ
ÙˆÚÈÓ¤˜ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ·ÏÏ¿ Ó· ˘ÔÏÔÁ›˙Ô˘ÌÂ
ÙË ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ Ú¿ÍÂÒÓ Ì·˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ
Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ Î·È ÌÂÏÏÔÓÙÈ-
ÎÒÓ ÂÈÏÔÁÒÓ. ●
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
ƒ‡·ÓÛË ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜
Î·È ÙÔ˘ ˘fiÁÂÈÔ˘ ÓÂÚÔ‡
ªÈ· ·fi ÙȘ ÛÔ‚·ÚfiÙÂÚ˜ ·ÂÈϤ˜ ÁÈ· ÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË Ì·˜
Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÏ˘ÙÈÌfiÙÂÚÔ˘˜
∂ ıËÛ·˘ÚÔ‡˜ Ô˘ Ô Ï·Ó‹Ù˘
Ì·˜ ÎÚ‡‚ÂÈ Ì¤Û· ÙÔ˘ Â›Ó·È Ù·
·Ôı¤Ì·Ù· ÁÏ˘ÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡ Ô˘
‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ÂÈ-
Ê¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜, ·ÔıË-
ÎÂ˘Ì¤Ó· ÛÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ˘‰·ÊÈÎÒÓ Û¯Ë-
Ì·ÙÈÛÌÒÓ. ∫·ıÒ˜ ÙÔ ÓÂÚfi Â›Ó·È Ë ‚·ÛÈÎfi-
ÙÂÚË ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍË ˙ˆ‹˜, Ù·
˘fiÁÂÈ· ÓÂÚ¿ ÂËÚ¿˙Ô˘Ó Î·ıÔÚÈÛÙÈο Ù·
ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù· Î·È ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜
ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Û fiÏ· Ù· Ì‹ÎË Î·È Ù· Ï¿-
ÙË Ù˘ °Ë˜. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, fï˜, ¤Ó· ÛËÌ·-
ÓÙÈÎfi ÔÛÔÛÙfi ÙˆÓ ˘ÂÚ¿ÚÈıÌˆÓ ¯ËÌÈÎÒÓ
Ô˘ÛÈÒÓ Ô˘ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË, ˘ÂÚηٷӷψ-
ÙÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›· ·Ú¿ÁÂÈ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÌÂ
‰È·ÚÎÒ˜ ·˘Í·ÓfiÌÂÓÔ˘˜ Ú˘ıÌÔ‡˜, ÙÂÏÈο
ηٷϋÁÂÈ ÛÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ Î·È ÛÙ· ˘fiÁÂÈ· ÓÂ-
Ú¿ ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ÙË Ú‡·ÓÛ‹ ÙÔ˘˜. ∂ÎÙfi˜
·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚˆÔÁÂÓ›˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜, Ë
Ú‡·ÓÛË ÙÔ˘ ÁˆÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ÌÔÚ›
Ó· ÔÊ›ÏÂÙ·È Î·È ÛÂ Ê˘ÛÈΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜
‰È¿‚ÚˆÛ˘ ÂÙڈ̿وÓ, Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-
ÛÙÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÁÈ· ÙË ¯ÒÚ· Ì·˜ ÙÔ
·ÚÛÂÓÈÎfi Î·È ÙÔ ¯ÚÒÌÈÔ. ∏ Ú‡·ÓÛË ÙÔ˘
˘fiÁÂÈÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Â›Ó·È ¿ÚÚËÎÙ· Û˘Ó‰Â‰Â-
̤ÓË Î·È ˘Ô¯ÚˆÙÈο Û˘Ó˘¿Ú¯ÂÈ Ì ÙË
Ú‡·ÓÛË ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ Î·È ·ÔÙÂÏ› Ì›· ·fi
ÙȘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ·ÂÈϤ˜ ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË Î·-
ıÒ˜ Ù· ·Ôı¤Ì·Ù· ÁÏ˘ÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡ ÂÚÈÔÚ›-
˙ÔÓÙ·È ‰Ú·ÛÙÈο ·fi ÙȘ ÔÏÔ¤Ó· ÌÂÁ·Ï‡-
ÙÂÚ˜ ȤÛÂȘ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ
˘ÂÚÏËı˘ÛÌfi Î·È ÙËÓ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹.
™‹ÌÂÚ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘
·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÂÍ·Ú-
Ù¿Ù·È ¿ÌÂÛ· ·fi Ù· ˘fiÁÂÈ· ·Ôı¤Ì·Ù· ÁÈ·
fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi. Δ· ˘fiÁÂÈ· ÓÂÚ¿ ·›˙Ô˘Ó È·
ÎÚ›ÛÈÌÔ ÚfiÏÔ Î·È ÛÙËÓ ÚˆÙÔÁÂÓ‹ ·Ú·-
ÁˆÁ‹ (ÁˆÚÁ›· Î·È ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·), fiÔ˘ ·-
Ú·ÙËÚÂ›Ù·È fiÙÈ ·˘Í¿ÓÂÙ·È ‰È·ÚÎÒ˜ ÙÔ Ô-
ÛÔÛÙfi ¯Ú‹Û˘ ÙˆÓ ˘fiÁÂÈˆÓ ÓÂÚÒÓ Û ‚¿-
ÚÔ˜ ÙˆÓ ÂÈÊ·ÓÂÈ·ÎÒÓ. ∞˘Ùfi Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÂ
Â›‰· ˘ÂÚ¿ÓÙÏËÛ˘, fiÔ˘ ‰ËÏ·‰‹ Ë
¯Ú‹ÛË ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙËÓ ·Ó·ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛË
ÙˆÓ ˘fiÁÂÈˆÓ ˘‰ÚÔÊÔÚ¤ˆÓ Ì ·ÔÙ¤ÏÂ-
ÛÌ· ÙË ÛÙ·‰È·Î‹ ˘Ô¯ÒÚËÛË ÙÔ˘ ˘‰ÚÔ-
ÊfiÚÔ˘ ÔÚ›˙ÔÓÙ·. ∂›Ó·È ‰Â‰Ô̤ÓÔ fiÙÈ ·Ó ÛÙË
¯ÒÚ· Ì·˜ ‰ÂÓ ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ Û‡ÓÙÔÌ· Ë ·Ú-
‰Â˘ÙÈ΋ ηٷÛ·Ù¿ÏËÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, Ë
ÂÂÚ¯fiÌÂÓË ÎÏÈÌ·ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ ı· ÂÈʤ-
ÚÂÈ ·ÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜
ȤÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ˘fiÁÂÈÔ˘˜ ˘‰ÚÔÊÔÚ›˜. ∏‰Ë
Û ÔÏϤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÂÎÙfi˜ ·fi
ÙË ‰Ú·ÛÙÈ΋ ˘Ô¯ÒÚËÛË ÙÔ˘ ˘‰ÚÔÊfiÚÔ˘
ÔÚ›˙ÔÓÙ· Î·È Ù· Û˘ÓÂ·ÎfiÏÔ˘ı· Ê·ÈÓfiÌÂ-
Ó· ÂÚËÌÔÔ›ËÛ˘, ·ÓıÚˆÔÁÂÓ›˜ ‰Ú·-
ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ¢ı‡ÓÔÓÙ·È Û ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‚·ı-
Ìfi Î·È ÁÈ· ÙËÓ ˘Ô‚¿ıÌÈÛË ÙÔ˘ ÁˆÂÚÈ-
‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ (ÓÈÙÚÔÚÚ‡·ÓÛË, Ú‡·ÓÛË ÌÂ
Ê˘ÙÔÊ¿Ú̷η, ·ÁÚÔ¯ËÌÈο, ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·,
Î.Ï.) ˘Ô‚·ıÌ›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÙÔ˘
˘fiÁÂÈÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ›Ûˆ˜ ·ÓÂÈÛÙÚÂÙ›, Û ٤-
ÙÔÈÔÓ ‚·ıÌfi Ô˘ Û ÌÂÚÈΤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ
‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ù¿ÏÏËÏÔ Ô‡Ù ÁÈ· ¿Ú‰Â˘ÛË. ∂È-
‰Èο ÛÙÔÓ £ÂÛÛ·ÏÈÎfi οÌÔ, Ë ‰Ú·Ì·ÙÈ΋
ηı›˙ËÛË ÙÔ˘ ˘‰ÚÔÊfiÚÔ˘ ÔÚ›˙ÔÓÙ· Î·È Ù·
Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ˘Ô‚¿ıÌÈÛ˘ ‹ Î·È ÂÚËÌÔÔ›-
ËÛ˘ ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û‹ÌÂÚ· Ù·
·ÚÈ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ Û˘ÓËÁÔÚÔ‡Ó ÛÙËÓ
ÂÎÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ∞¯ÂÏÒÔ˘. Δ· ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙÈο
Û¯¤‰È·, Ô˘ ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜ ÂÎÔÓÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙȘ
ÂÌÏÂÎfiÌÂÓ˜ ÏÂοÓ˜ ·ÔÚÚÔ‹˜, ı· η-
Ù·‰Â›ÍÔ˘Ó Ù· fiÔÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈο ÂÏÏ›ÌÌ·-
Ù· ÓÂÚÔ‡ ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ÂÊfiÛÔÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ÌÈ·
Î·È ÙÔ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎfi ¤ÏÏÂÈÌÌ· ÌÔÚ› ηÈ
Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍÈÛÔÚÚÔÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ··È-
ÙÔ‡ÌÂÓÔ ÂÍÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi ÙˆÓ fiÔÈˆÓ ÂÎ-
ÌÂÙ·ÏχÛÂˆÓ Î·È ¯Ú‹ÛˆÓ. ™Â οı Â-
Ú›ÙˆÛË, ÙÔ Ó· ÌÂÙ·ÊÂÚı› ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ
ÔÛfiÙËÙ· «Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˘» ÓÂÚÔ‡ ÛÙÔÓ £ÂÛ-
Û·ÏÈÎfi οÌÔ ·fi ¿ÏÏË ÏÂοÓË ·ÔÚÚÔ‹˜,
¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ‰ÚÔÌÔÏÔÁËı› Ù· ··Ú·›-
ÙËÙ· ‚‹Ì·Ù· ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛ˘ Î·È ÂÍÔÚıÔ-
ÏÔÁÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ¯Ú‹ÛˆÓ, ·ÏÒ˜ ı· ÂÈÙ›-
ÓÂÈ ÙÔ ‹‰Ë ˘¿Ú¯ÔÓ Úfi‚ÏËÌ· οÓÔÓÙ·˜
ÙËÓ Â›Ï˘Û‹ ÙÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈο ÈÔ Û‡ÓıÂÙË,
·Ó fi¯È ·‰‡Ó·ÙË, ÛÙÔ ·ÒÙÂÚÔ Ì¤ÏÏÔÓ.
∏ ·ÓıÚˆÔÁÂÓ‹˜ Ú‡·ÓÛË ·ÊÔÚ¿ ηÈ
ÙËÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ·ÓÂͤÏÂÁÎÙË ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·
‰·ÊÈ΋ ‰È¿ıÂÛË ·ÛÙÈÎÒÓ, ‚ÈÔÌ˯·ÓÈÎÒÓ
(Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Î·È Ù˘ ·Ú·Áˆ-
Á‹˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜), ÌÂÙ·ÏÏ¢ÙÈÎÒÓ Î·È ¿ÏψÓ
ÂȉÈÎÒÓ ·Ô‚Ï‹ÙˆÓ. ∂ÈÚfiÛıÂÙ· ·ÊÔÚ¿
ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ú‡·ÓÛ˘ ·fi ÂÙÚÂÏ·ÈÔÂÈ-
‰‹, ˘Úη˚¤˜ Û ·ÓÂͤÏÂÁÎÙ˜ ¯ˆÌ·ÙÂÚ¤˜,
·ÏÏ¿ Î·È ·fi ·ıÔÁfiÓÔ˘˜ ÌÈÎÚÔÔÚÁ·ÓÈ-
ÛÌÔ‡˜. ∂‰Ò ÔÈ Èı·Ó¤˜ χÛÂȘ Â›Ó·È Î·ı·-
Ú¿ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜, ÌÈ· Î·È ··ÈÙÂ›Ù·È ¤ÏÂÁ-
¯Ô˜ Ù˘ ËÁ‹˜ Ú‡·ÓÛ˘ ηÈ, fiÔ˘ ÚÔ¸-
¿Ú¯ÂÈ Ú‡·ÓÛË, Â͢Á›·ÓÛË ÙÔ˘ Ú˘·Ṳ̂-
ÓÔ˘ ÁˆÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, ÒÛÙ ӷ
·ÔÌ·ÎÚ˘ÓıÔ‡Ó ÔÈ ˘ÊÈÛÙ¿ÌÂÓÔÈ Ú‡ÔÈ ‹ Ó·
ÂÏ·ÙÙˆı› ÛËÌ·ÓÙÈο Ë Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Î·È
Ë ÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. ¶·Ú’ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó
ÔÏϤ˜ ‰ÔÎÈÌ·Ṳ̂Ó˜ Î·È ·ÍÈfiÈÛÙ˜ ÙÂ-
¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ χÛÂȘ, Ë ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÚÔ-
‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ÁˆÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜ Ú‡·ÓÛ˘
Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÔχÏÔÎË
ηıÒ˜ ·ÎfiÌË Î·È ÔÈ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ Û˘ÁÎÂ-
ÓÙÚÒÛˆ˜ ÙˆÓ Ú‡ˆÓ ÂϤÁ¯ÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ
·ÍÈÔÈÛÙ›· ÙÔ˘˜, Î·È ··ÈÙ› ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈ-
΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Î·È ÈÛ¯˘Ú‹ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙË-
ÛË. ªÈ· ‚ÈÒÛÈÌË Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ χÛË ı· Ú¤-
ÂÈ Ó· ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ Ï‹ÚË ÁÓÒÛË Ù˘ Û˘-
ÁΤÓÙÚˆÛ˘, Ù˘ ‰È·ÛÔÚ¿˜ Î·È Ù˘ Áˆ-
¯ËÌÈ΋˜ ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·˜ ÙˆÓ Ú‡ˆÓ ·ÏÏ¿ ηÈ
ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÔ¯ËÌÈÎÒÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÙÔ˘
‰¿ÊÔ˘˜, Ù˘ ÁˆÏÔÁ›·˜ Î·È ˘‰ÚÔÁˆÏÔ-
Á›·˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜. °È· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ˘¿Ú¯ÂÈ
·ÎfiÌË ¤ÓÙÔÓÔ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ˘
Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ Ù˘ Û¯ÂÙÈ΋˜ ÓÔ-
ÌÔıÂÛ›·˜, ÂÓÒ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Â›Ó·È Î·È Ë ¤Ï-
ÏÂÈ„Ë ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤Ó˘ ÂÌÂÈÚ›·˜ Û ÚÔ-
‚Ï‹Ì·Ù· Ú‡·ÓÛ˘ ÛÙÔ ÁˆÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ.
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 23
Δημήτρης Δερματάς
γενικός διευθυντής διααμαθ ααε,
καθηγητής περιβαλλοντικής μηχανικής
ΔÔ ÚÒÙÔ ÌÔÚ› Ó· ÂÈÏ˘ı› ΢ڛˆ˜ Ì ÙË ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÙˆÓ ·Ô-
ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ ÂϤÁ¯Ô˘, ÂÓÒ ÙÔ
‰Â‡ÙÂÚÔ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ Î·Ù¿ÏÏË-
ÏË ÂÎ·›‰Â˘ÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÌÏÂÎÔ̤ӈÓ
ÊÔÚ¤ˆÓ (·ÙfiÌˆÓ Î·È ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ). ∂È-
ÚfiÛıÂÙ·, Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ·ÍÈfiÈÛÙˆÓ ÚˆÙÔ-
ÁÂÓÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ú‡·ÓÛ˘ ·Ó·ÊÔÚÈο ÌÂ
Ù· ‰¿ÊË Î·È Ù· ˘fiÁÂÈ· ÓÂÚ¿ ·ÔÙÂÏ› ÙÚÔ-
¯Ô¤‰Ë ÛÙËÓ ÔÏÔÎÏËڈ̤ÓË ‰È·¯Â›ÚÈÛ‹
ÙÔ˘˜. ∞ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÌÈ· ÔÈÎÔÛ˘ÛÙËÌÈ΋
‚Ï‹ÙˆÓ ·˘ÙÒÓ, ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ Â͢Á›·ÓÛË
‹ Î·È ·ÔÚÚ‡·ÓÛË ÙˆÓ ‹‰Ë Ú˘·Ṳ̂ӈÓ
‰·ÊÒÓ ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È Ë ˘„Ë-
Ï‹, ÂχıÂÚË ·fi Ú‡Ô˘˜, ÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ
˘fiÁÂÈˆÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ fiÛÈÌÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ÁÈ·
ÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ÁÂÓȤ˜. ●
ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, Ù· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ·Ú·ÎÔ-
ÏÔ‡ıËÛ˘ Ù˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ‰¿ÊÔ˘˜ ηÈ
ÙÔ˘ ˘fiÁÂÈÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Î·È ÔÈ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜
·ÔÚÚ‡·ÓÛ˘, Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘ÈÔıÂ-
ÙËıÔ‡Ó ÙÔ Û˘ÓÙÔÌfiÙÂÚÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ, Ú¤ÂÈ
Ó· Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ˘fi„Ë ÙȘ Áˆ¯ËÌÈΤ˜ ·ÓÙÈ-
‰Ú¿ÛÂȘ Î·È ÙȘ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ Ú‡Ô˘ -
‰¿ÊÔ˘˜ - ˘fiÁÂÈÔ˘ ÓÂÚÔ‡, ÒÛÙ ӷ ¤¯Ô˘Ó
ÙÔ ÂÈı˘ÌËÙfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·.
™˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο, Ô Î›Ó‰˘ÓÔ˜ ÙˆÓ ‰˘-
ÛÌÂÓÒÓ ÂÈÙÒÛÂˆÓ ÙˆÓ ÎÏÈÌ·ÙÈÎÒÓ ·Ï-
Ï·ÁÒÓ ‹‰Ë ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜ Û ۯ¤-
ÛË Ì ÙÔ ÓÂÚfi, ΢ڛˆ˜ ÏfiÁˆ Ù˘ ·Ô˘Û›·˜
ÌÈ·˜ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ-
΋˜ Ô˘ Ó· ·ÔÛ˘Ó‰¤ÂÈ ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋
·Ó¿Ù˘ÍË ·fi ÙËÓ ·ÏfiÁÈÛÙË Î·Ù·Ó¿ÏˆÛ‹
ÙÔ˘. ∂ȉÈο ÁÈ· ÙÔ ˘fiÁÂÈÔ ÓÂÚfi, Ê·›ÓÂÙ·È
ˆ˜ Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ı· ÂȉÂÈÓˆı› ÛÙ· Âfi-
ÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· ÛÂ ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi, ·ÓÂÍ¿ÚÙË-
Ù· ·fi ÙȘ fiÔȘ ‰ÈÂıÓ›˜ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ ÁÈ· ÙËÓ
·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ÎÏÈÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ, Παρ’ ότι υπάρχουν
ηıÒ˜ Ë ·˘Í·ÓfiÌÂÓË ÌÂÙ·‚ÏËÙfiÙËÙ· ηÈ
Û˘ÓÂÒ˜ Ë ÌÂȈ̤ÓË ·ÍÈÔÈÛÙ›· ÛÙ· ÂÈ- πολλές δοκιμασμένες
Ê·ÓÂȷο ·Ôı¤Ì·Ù· ÓÂÚÔ‡ ÏfiÁˆ Ù˘ ÎÏÈ-
Ì·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜ ı· ηٷÛÙ‹ÛÂÈ ·Ó·ÌÊÈ- και αξιόπιστες
Û‚‹ÙËÙ· ÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ˘fiÁÂÈˆÓ ·ÔıÂ-
Ì¿ÙˆÓ ÓÂÚÔ‡ ·ÎfiÌË ÈÔ ÂÏ΢ÛÙÈ΋ Î·È ›Ûˆ˜ τεχνολογικές λύσεις,
ÈÔ ·Ó·Áη›· ·’ fi,ÙÈ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ·. ∂ÎÙfi˜
·fi ÙÔÓ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈÔ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓÔ Û¯Â- η αντιμετώπιση
‰È·ÛÌfi, οÔÈ· ÚÒÙ· ‚‹Ì·Ù· Ú¤ÂÈ Ó·
ÂÈÙ¢¯ıÔ‡Ó ¿ÌÂÛ·, Ì ‚¿ÛË ÙÔ ·ÁÎfiÛÌÈÔ
προβλημάτων
ÎÂÎÙË̤ÓÔ, Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›·
ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Î·È ÙË ‚ÈÒÛÈÌË ·Ó¿-
γεωπεριβαλλοντικής
Ù˘ÍË. ∞fi ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿ ÔÈ ÎÙËÓÔÙÚÔÊÈ-
Τ˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÔÈ ÁˆÚÁÈΤ˜ ÂÎÌÂÙ·Ïχ-
ρύπανσης
ÛÂȘ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍÔÚıÔÏÔÁÈÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· είναι συνήθως
ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÔ‡Ó ÛÙ· Ó¤· ‰Â‰Ô̤ӷ, ¤ÙÛÈ
ÒÛÙ ӷ ÂÚÈÔÚÈÛÙ› ‰Ú·ÛÙÈο Ë Î·Ù·- επιστημονικά
Û·Ù¿ÏËÛË ÙˆÓ ˘‰¿ÙÈÓˆÓ ·ÔıÂÌ¿ÙˆÓ, Ó·
ÂÏ·¯ÈÛÙÔÔÈËı› Ë Ú‡·ÓÛË ·fi ÓÈÙÚÈο πολύπλοκη
Î·È ·ÏÏ¿ ¯ËÌÈο Î·È Ó· ÚÔÛٷ٢ı› ÙÔ
¤‰·ÊÔ˜ ·fi ÙËÓ ÂÂÚ¯fiÌÂÓË ÂÚËÌÔÔ›Ë- και απαιτεί
ÛË Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ Ì ÔÚÁ·-
ÓÈ΋ ‡ÏË Î·È ËÈfiÙÂÚˆÓ ÌÂıfi‰ˆÓ ÂÎÌÂ- διεπιστημονική
Ù¿ÏÏÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ÌÂ
‚¿ÛË ÙËÓ ·Ú¯‹ ÚfiÏ˄˘ Ù˘ Ú‡·ÓÛ˘ προσέγγιση
ÛÙ· ˘fiÁÂÈ· ÓÂÚ¿, Â›Ó·È ÚˆÙ›ÛÙˆ˜ ··-
Ú·›ÙËÙË Ë ·‡ÛË Ù˘ ·ÓÂͤÏÂÁÎÙ˘ ‰·ÊÈ-
και ισχυρή
΋˜ ‰È¿ıÂÛ˘ ·ÛÙÈÎÒÓ, ‚ÈÔÌ˯·ÓÈÎÒÓ, ÁÂ-
ˆÚÁÈÎÒÓ, ÎÙËÓÔÙÚÔÊÈÎÒÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ ·Ô-
χρηματοδότηση
‚Ï‹ÙˆÓ, ÛÂ Û˘Ó¿ÚÙËÛË Ì ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË
ηٿÏÏËÏˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ‚ÈÒÛÈÌˆÓ ˘Ô‰ÔÌÒÓ
24 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
º∞∫∂§√™ ¡∂ƒ√
ªÈ· Ó¤· ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· ÁÈ· ÙÔ ÓÂÚfi
Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË
∞ÙÂÎÌËÚ›ˆÙ· Ù· ‰˘ÓËÙÈο ÔʤÏË ·fi ÙËÓ ÂÎÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ∞¯ÂÏÒÔ˘
ÚfiÔ‰Ô˜ ·ÔÙÂÏ› ıÂÙÈ΋
∏ ÚfiÙ·ÛË ÁÈ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·Ï-
Ï·Á‹ Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË. ¶·Ú’
fiϘ ÙȘ ˘ÂÚ‚ÔÏÈΤ˜ Ì·Ï-
ıÔ˘ÛÈ·Ó¤˜ ÂÈÊ˘Ï¿ÍÂȘ, Û‹-
ÌÂÚ· Â›Ó·È ÂÊÈÎÙ‹ ÌÈ· Û˘ÓÂ-
¯‹˜ ·Ó¿Ù˘ÍË, ¤ÛÙˆ Î·È ·Ó ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› fi-
ÚÔÈ Â›Ó·È ÂÂÚ·Ṳ̂ÓÔÈ. ∏ ·fiÚÚÈ„Ë Ù˘
ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ·fi ÌÂÚÈΤ˜ Û˘-
ÓÈÛÙÒÛ˜ ÙÔ˘ ÔÈÎÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ‰ÂÓ
‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿-
ÙˆÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘ ÂÚÈ-
‚·ÏÏÔÓÙÈ΋˜ ·ÓËÛ˘¯›·˜. OÈ ‚Ï¿‚˜ ÛÙÔ Â-
ÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ıÂÚ·‡ÔÓÙ·È Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË
Î·È fi¯È Ì ÏÈÁfiÙÂÚË ÂÈÛÙ‹ÌË. ∏ Ù¯ÓÔÏÔ-
Á›· Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ‰È¢ڇÓÂÈ Ù· fiÚÈ· ηÈ
·fi ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜,
Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘
χÛ˘. øÛÙfiÛÔ ··Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË
Â›Ó·È Ë ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË, Ì ÂÓÛˆ-
Ì¿ÙˆÛË ÙˆÓ ·ÓËÛ˘¯ÈÒÓ ÛÙËÓ ·Ó·Ù˘ÍÈ·-
΋ ‰È·‰Èηۛ·.
∏ ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ ·ÔÙÂÏ› ¯·Ú·-
ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·. ¶·Ú·‰ÔÛȷο, Ë
ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢ÛË ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ ÛË-
Ì·›ÓÂÈ ÌÂÁÈÛÙÔÔ›ËÛË Ù˘ ÚÔÛÊÔÚ¿˜ ÓÂ-
ÚÔ‡. ∏ ηٿ¯ÚËÛË ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÊÚ·Á-
Ì¿ÙˆÓ Î·È ÛÙȘ ·ÓÙÏ‹ÛÂȘ ˘fiÁÂÈÔ˘ ÓÂÚÔ‡
¤¯ÂÈ ‰ÈÂıÓÒ˜ ˆ˜ Â·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÙËÓ Ôχ-
ÌÔÚÊË Î·ÎÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ Û˘ÛÙË-
Ì¿ÙˆÓ. ¶ÔÏϤ˜ Û˘Ó¤ÂȘ, fiˆ˜ Ë ˘Ê·Ï-
̇ڈÛË ‹ Ë Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ‚ÈÔÙfiˆÓ, ›ӷÈ
ÌË ·Ó·ÛÙÚ¤„È̘. ∂Í¿ÏÏÔ˘, ·Ú¿ ÙȘ η-
Ù·¯Ú‹ÛÂȘ, Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Ï˘-
ı› ·ÊÔ‡ ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ¿ÓıÚˆÔÈ ÂÍ·-
ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ÌËÓ ¤¯Ô˘Ó ÂÁÁ˘Ë̤ÓË Úfi-
Û‚·ÛË Û fiÛÈÌÔ ÓÂÚfi. ™‹ÌÂÚ·, Ë Ì›˙ˆÓ
‰È·Ù¿Ú·ÍË ÙÔ˘ ˘‰ÚÔÏÔÁÈÎÔ‡ ·ÎÏÔ˘, ÛÙËÓ
ÚÔÔÙÈ΋ ÂӉ¯fiÌÂÓ˘ ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·-
Á‹˜, οÓÂÈ ··Ú·›ÙËÙË ÌÈ· Û˘ÓÂÙ‹ ÚÔÏË-
ÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋.
ªÈ· Ó¤· ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ ÓÂÚÒÓ Û˘ÓÈÛÙ¿
ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹, ‰ÈfiÙÈ ·fi ÙË ÌÂÁÈÛÙÔ-
Ô›ËÛË Ù˘ ÚÔÛÊÔÚ¿˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚ¿-
ÛÔ˘Ì ÛÙË ‰È·¯Â›ÚÈÛË Ù˘ ˙‹ÙËÛ˘, ‰ËÏ·-
‰‹ ΢ڛˆ˜ ÛÙËÓ ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË. ¶·Ú¿ÏÏË-
Ï·, Ë Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ÚÔÛʤÚÂÈ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜
·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÓÂÚÔ‡ ·fi ÙÔÈÎÔ‡˜ ·Ó·ÓÂÒ-
ÛÈÌÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ì ¯Ú‹ÛË ·Ó·ÓÂÒÛÈÌ˘
ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜, .¯. Â·Ó·¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË Ï˘-
Ì¿ÙˆÓ ‹ ·Ê·Ï¿ÙˆÛË.
ΔÔ 2005 ˘ÔÁÚ¿ÊËΠ·fi Â˘Úˆ·›Ô˘˜
ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÛÙË ª·‰Ú›ÙË Ë «Declaracion
Europea por una Nueva Cultura del Agua».
ΔÔ Î›ÌÂÓÔ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·-
Ù· ÏÂÈ„˘‰Ú›·˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ÂÚÈÛÛfi-
ÙÂÚÔ ·fi ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ·Èٛ˜ ·-
Ú¿ ·fi ¤ÏÏÂÈ„Ë Ê˘ÛÈÎÒÓ fiÚˆÓ. ∏ ÚÔ-
Û¿ıÂÈ· ‰ÈfiÚıˆÛ˘ Ù˘ «Ê˘ÛÈ΋˜ ·‰È-
Λ·˜», ‰ËÏ·‰‹ Ù˘ Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋˜
˘‰ÚÔÏÔÁÈ΋˜ ·ÓÈÛÔÚÚÔ›·˜ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ,
Û˘Ó‹ıˆ˜ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÔÈÎÔÓÔ-
ÌÈÎÒÓ fiÚˆÓ ·fi ˘·Ó¿Ù˘ÎÙ˜ Û ÏÔ˘-
ÛÈfiÙÂÚ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, ¯ÂÈÚÔÙÂÚ‡ÔÓÙ·˜ ÙȘ
ÂÚÈÊÂÚÂȷΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ·ÓÈÛfiÙËÙ˜.
∞ÓÔÚıÔÏÔÁÈΤ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfi-
ÙËÙ˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì Û¿Ù·ÏË Î·Ù·Ó¿Ïˆ-
ÛË ÓÂÚÔ‡, ÂÓÒ ·Ó˘ÂÚ¿ÛÈÛÙ˜ ÎÔÈÓˆÓÈ-
Τ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Û˘¯Ó¿ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ÛÔ‚·Ú¤˜ Û˘-
Ó¤ÂȘ.
øÛÙfiÛÔ, ÁÈ·Ù› Ó· ÌË ıˆÚËı› ÏÔÁÈ΋ ÌÈ·
ÂÎÙÚÔ‹ ·fi ÂÚÈÔ¯‹ ˘‰ÚÔÏÔÁÈο ÏÔ‡-
ÛÈ· ÚÔ˜ ÂÚÈÔ¯‹ Ì ˘‰·ÙÈÎfi ¤ÏÏÂÈÌÌ·; ¶·-
Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÂÎÙÚÔÒÓ ÓÂÚÔ‡ ·’
fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ¢È·-
‰›ÎÙ˘Ô (www.h hydrodinosaurs.fr.st). ¢È·-
ÈÛÙÒÓÂÙ·È fiÙÈ Î·Ù¿ ÁÂÓÈÎfi ηÓfiÓ· ·ÊÔ-
ÚÔ‡Ó ÂÚÈÙÒÛÂȘ fiÔ˘ ÓÂÚfi ·Ê·ÈÚ›ٷÈ
·fi ÊÙˆ¯¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÁÈ· Ó· ÌÂÙ·ÊÂÚı›
Û ÏÔ˘ÛÈfiÙÂÚ˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌË ·ÓÙ·-
Ô‰ÔÙÈΤ˜ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ Ì ‰˘Û·Ó¿ÏÔÁÔ ÔÈ-
ÎÔÓÔÌÈÎfi ÎfiÛÙÔ˜, ÙȘ Ôԛ˜ ·ÔʇÁÔ˘Ó
ÔÈ È‰ÈÒÙ˜ Î·È ¿ÓÙÔÙ ·Ó·˙ËÙÔ‡ÓÙ·È ÎÚ·-
ÙÈο ¯Ú‹Ì·Ù·. ∂¯Ô˘Ó ˘„ËÏfi ÂÚÈ‚·ÏÏÔ-
ÓÙÈÎfi ÎfiÛÙÔ˜, ˘ÔÓÔÌÂ‡Ô˘Ó ÙȘ ÚÔÛ¿-
ıÂȘ ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛ˘ Î·È Â˘ÓÔÔ‡Ó ÌÈ· Û¿-
Ù·ÏË ¯Ú‹ÛË ÓÂÚÔ‡. ªÂ ‰‡Ô ÏfiÁÈ·, Û˘ÓÈ-
ÛÙÔ‡Ó ÌË ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ·Ó¿Ù˘Í˘.
∏ ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË ÌÔÚ› Ó· ‚ÂÏÙÈÒÛÂÈ
ÙËÓ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ Ï·-
Ó‹ÙË, ÌÂÈÒÓÔÓÙ·˜ ÂÚ›Ô˘ ηٿ 20% ÙËÓ
ÔÛfiÙËÙ· ÁÏ˘ÎÔ‡ ÓÂÚÔ‡ Ô˘ ·Ê·ÈÚÔ‡ÌÂ
·fi ÙÔÓ ˘‰ÚÔÏÔÁÈÎfi ·ÎÏÔ. ∫ÏÂȉȿ ÁÈ·
ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË: Ӥ˜ Ù¯ÓÔÏÔÁ›Â˜, ·ÏÏ·Á‹
ÓÔÔÙÚÔÈÒÓ, ηٿÏÏËÏË ÙÈÌÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘
ÓÂÚÔ‡. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ· Ô ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi˜ Ù˘
¿Ú‰Â˘Û˘ ·ÔÙÂÏ› Ì›˙ÔÓ· Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋,
·ÏÏ¿ Â›Û˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÚfiÎÏËÛË.
™Â ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·Ó¿Ï˘ÛË, Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ÔÚıÔ-
ÏÔÁÈ΋˜ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ Â›Ó·È ‰˘ÛÎÔÏ›· ÔÏÈ-
ÙÈÛÙÈ΋. ∏ ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÔÚ-
ıÔÏÔÁÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿, Û˘ÁÎÚÔÙË̤ÓÔ
ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi ‚·ÛÈṲ̂ÓÔ ÛÙË ÌÔÓÙ¤Ú-
Ó· ÁÓÒÛË. OÈ ‰˘ÛÎÔϛ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙˆÓ
ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ÚԉȷÁÚ·ÊÒÓ Î·È ÁÂÓÈ-
ÎfiÙÂÚ· Ù˘ Ú¿ÛÈÓ˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È
Ô‡Ù ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ԇ٠ٯÓÈΤ˜, ÔÊ›ÏÔ-
ÓÙ·È Ì¿ÏÏÔÓ Û ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜ ·Á΢ÏÒÛÂȘ ηÈ
ÌÂȈ̤ÓË ÏËÚÔÊfiÚËÛË.
Η περίπτωση της εκτροπής
του Αχελώου ως παράδειγμα
«διόρθωσης της φύσης»
ΔÔ Û¯¤‰ÈÔ ÂÎÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ∞¯ÂÏÒÔ˘ ›ӷÈ
ȉȿ˙Ô˘Û· ÂÚ›ÙˆÛË Ù¯ÓÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘, Ïfi-
Áˆ ÂËÚ·ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ Ï·˚ÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜. ∏
¤ÓˆÛË ‰‡Ô Ê˘ÛÈÎÒÓ fiÚˆÓ Ô˘ ¯ˆÚ›˙Ô-
ÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÔÚÔÛÂÈÚ¿ Ù˘ ¶›Ó‰Ô˘, ÙÔ˘ Ô-
Ù·ÌÔ‡ ∞¯ÂÏÒÔ˘ «Ô˘ ¯¿ÓÂÙ·È ÛÙË ı¿Ï·Û-
Û·» Î·È ÙÔ˘ ıÂÛÛ·ÏÈÎÔ‡ οÌÔ˘ «Ô˘ ‰È-
„¿ÂÈ ÁÈ· ¿Ú‰Â˘ÛË», ¤ÁÈÓ ÌÂÁ·ÏÂ‹‚ÔÏÔ
fiÚ·Ì·.
∏ ȉ¤· «‰ÈfiÚıˆÛ˘ Ù˘ ʇÛ˘» Ì ÙËÓ
ÂÎÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ∞¯ÂÏÒÔ˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ·fi
ÙÔ 1925. ΔÔ Í‡ÓËÌ·, Ì ÙËÓ ÂÈÛÚÔ‹ ÓÂÚÔ‡,
ÙÔ˘ «ÎÔÈÌÒÌÂÓÔ˘ Á›Á·ÓÙ·» Ù˘ £ÂÛÛ·Ï›·˜
‹Ù·Ó ÌÈ· ÚfiÎÏËÛË Ô˘ Ù·›ÚÈ·˙ ÛÙËÓ È‰Â-
ÔÏÔÁ›· ÙˆÓ Ê·Ú·ˆÓÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ. ÀÔÛ¯fi-
Ù·Ó Â›Û˘ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙËÓ «·ÁÚÔÙÈ΋
·˘Ù¿ÚÎÂÈ·» Ù˘ ¯ÒÚ·˜, Ù˘ÈÎfi ÂıÓÈÎfi ÛÙfi-
¯Ô ÙÔ˘ ªÂÛÔÔϤÌÔ˘. øÛÙfiÛÔ Ë ÌÈÎÚ‹ ∂Ï-
Ï¿‰· ‰ÂÓ ‰È¤ıÂÙ ٷ Ù¯ÓÈο Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ-
ο ̤۷ ÁÈ· ¤Ó· ÙfiÛÔ ÊÈÏfi‰ÔÍÔ Û¯¤‰ÈÔ.
OÛÔ ÁÈ· Ù· ‰˘ÓËÙÈο ÔʤÏË Ù˘ ÂÎÙÚÔ‹˜,
ÔÙ¤ ‰ÂÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÛÔ‚·-
Ú‹˜ ÌÂϤÙ˘, ·ÏÒ˜ ıˆڋıËÎ·Ó ‰Â‰Ô-
̤ӷ.
∏ ÂÎÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ∞¯ÂÏÒÔ˘ ¤ÁÈÓ ÛÙ·‰È·Î¿
ÙÌ‹Ì· Ù˘ «ıÂÛÛ·ÏÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜». ∏
ȉ¤· fiÙÈ ÔÈ £ÂÛÛ·ÏÔ› ¤¯Ô˘Ó ‰Èη›ˆÌ· ÛÙÔ
ÓÂÚfi ÙÔ˘ ∞¯ÂÏÒÔ˘ ÂÍÂÏ›¯ıËΠ۠ÚÈ˙ˆÌ¤-
ÓË ÂÔ›ıËÛË Ù˘ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÙÔÈ-
ÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ΔÔ Û¯¤‰ÈÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛ Ô-
ÏÈÙÈÎfi ·È¯Ó›‰È ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Ù˘
ÎÂÓÙÚÈ΋˜ Î·È ÙÔÈ΋˜ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘. O ∞¯Â-
ÏÒÔ˜ ıˆڋıËΠ·Ó¿ÎÂÈ· Ô˘ ı· ·ÓÙÈÌÂ-
ÙÒÈ˙ fiÏ· Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ £ÂÛÛ·Ï›·˜.
ªÔÏÔÓfiÙÈ ˘‹Ú¯Â ¿ÁÓÔÈ· ÙˆÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ Î·È
ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ÌÂÁÂıÒÓ, ÔÈ ‰Â ÌÂϤÙ˜ ‹Ù·Ó
·ÓÂ·ÚΛ˜ Î·È ·ÏÏËÏÔÛ˘ÁÎÚÔ˘fiÌÂÓ˜, ÙÔ
Û¯¤‰ÈÔ Î·Ù¤ÏËÁ Û ·˘ÙÔ‰Èη›ˆÛË, ÌÈ· ÓÔË-
ÙÈ΋ ‰ÈÂÚÁ·Û›· Ô˘ ÂÎÈÓ›ÙÔ Ì ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ
·‰Ú¿ÓÂÈ¿ Ù˘. À‹Ú¯Â ¿Ú·ÁÂ Ë ÔÛfiÙËÙ·
ÓÂÚÔ‡ Ô˘ ı· ÂÎÙÚÂfiÙ·Ó; ¶¿ÓÙˆ˜ Ù· ÓÔ‡-
ÌÂÚ· ıˆڋıËÎ·Ó ÛˆÛÙ¿ ÂÂȉ‹ Â·Ó·-
Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó Û˘¯Ó¿, Ë ‰Â ˘ÂÚÂÎÙ›ÌËÛË
Â͢ËÚÂÙÔ‡Û ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ˘„ËÏÒÓ
ÚÔÛ‰ÔÎÈÒÓ.
™ÙË £ÂÛÛ·Ï›· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ηٷÁÚ·-
Η εκτροπή του
Αχελώου θεωρήθηκε
το πιο χτυπητό
παράδειγμα
κατασπατάλησης
Κοινοτικών πόρων
σε δημόσια έργα που
δεν έχουν οικονομική
ή κοινωνική
χρησιμότητα
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Κίμων Χατζημπίρος
αναπληρωτησ καθηγητησ του εμπ
ʤ˜ ÙˆÓ ÔÛÔÙ‹ÙˆÓ ÓÂÚÔ‡ ÁÈ· ¿Ú‰Â˘ÛË Ô‡-
Ù ÌÂϤÙ˜ ÁÈ· ÂÍÔÈÎÔÓfiÌËÛË. ∏ Û·Ù¿ÏË
ÓÂÚÔ‡ η٤ÏËÍ ·Ú¯Èο Û ÂÍ¿ÓÙÏËÛË ÙˆÓ
ÂÈÊ·ÓÂÈ·ÎÒÓ ˘‰·ÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ. ∏ ÂÎÌÂ-
Ù¿ÏÏ¢ÛË ÛÙÚ¿ÊËΠÛÙ· ˘fiÁÂÈ· ÓÂÚ¿, Ô˘
ÁÚ‹ÁÔÚ· ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÂÍ·ÓÙÏÔ‡ÓÙ·È, Ì ·›-
ÛÙ¢ÙË ÙÒÛË Ù˘ ˘fiÁÂÈ·˜ ÛÙ¿ıÌ˘. º˘-
ÛÈο, Ë ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÓÂÚÒÓ ÙÔ˘ ∞¯ÂÏÒÔ˘ ‰ÂÓ
ı· Û˘ÓÂÈÛ¤ÊÂÚ Û ÈÔ ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ‰È·-
¯Â›ÚÈÛË, ÂÓÒ ı· ÛÙÂÚÔ‡Û ÙËÓ ÏÈÁfiÙÂÚÔ
·Ó·Ù˘Á̤ÓË ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ∞ÈÙˆÏԷηÚ-
Ó·Ó›·˜ ·fi ¤Ó· ÔχÙÈÌÔ ÙÔÈÎfi Ê˘ÛÈÎfi
fiÚÔ. ∏ ‚·ÛÈ΋ ÂΉԯ‹ ÚÔ¤‚ÏÂ ÙËÓ
ÂÙ‹ÛÈ· ÂÎÙÚÔ‹ 1,5 ‰ÈÛÂηÙÔÌÌ˘Ú›Ô˘ m3
ÓÂÚÔ‡ ÁÈ· ÙÔÓ ‰ÈÏ·ÛÈ·ÛÌfi Ù˘ ·Ú‰Â˘fiÌÂ-
Ó˘ ¤ÎÙ·Û˘ ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›·. ¶ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·-
Ó ÊÚ¿ÁÌ·Ù·, Û‹Ú·ÁÁ˜, ˘‰ÚÔËÏÂÎÙÚÈÎÔ‡˜
ÛÙ·ıÌÔ‡˜, ÂÎÙÂٷ̤ÓÔ ‰›ÎÙ˘Ô ‰ÚfiÌˆÓ Î·È
¤Ó· ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ·Ú‰Â˘ÙÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô.
OÈ ÔÈÎÔÏÔÁÈΤ˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ÍÂΛÓËÛ·Ó
ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1980. ªÈ· ÔÌ¿‰· ·fi ÌÂ-
Á¿Ï˜ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ª∫O ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ıËηÓ
Î·È Úfi‚·Ï·Ó ÙȘ ÛÔ‚·Ú¤˜ Î·È ÌË ·Ó·-
ÛÙÚ¤„È̘ ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ
ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘. ∏ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ·Ó·‰Â›¯ıËΠÛÂ
¤Ó· ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ÂÚÈ‚·Ï-
ÏÔÓÙÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË. ∏ ÂÎÙÚÔ-
‹ ÙÔ˘ ∞¯ÂÏÒÔ˘ ıˆڋıËΠÙÔ ÈÔ ¯Ù˘-
ËÙfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ηٷÛ·Ù¿ÏËÛ˘ ∫ÔÈ-
ÓÔÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ Û ‰ËÌfiÛÈ· ¤ÚÁ· Ô˘ ‰ÂÓ
¤¯Ô˘Ó ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‹ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ¯ÚËÛÈÌfi-
ÙËÙ·. ∏ ∂˘Úˆ·˚΋ ∂ÈÙÚÔ‹ ÂÍ··Ù‹ıË-
Π۠ÚÒÙË Ê¿ÛË, ·ÏÏ¿ ÙÂÏÈο ‰ÂÓ ›-
ÛÙËΠÁÈ· ÙË ÛÔ‚·ÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ۯ‰›Ô˘ ηÈ
·ÚÓ‹ıËΠ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË, ÌÂÙ¿ ÙÔ 1986.
OÈ ·ÓÙÈÙÈı¤ÌÂÓ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ Ú·ÁÌ·-
ÙÔÔ›ËÛ·Ó ‰ÈηÛÙÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ Î·È ÙÔ ™Ù∂
Âͤ‰ˆÛ ·ÏÏÂ¿ÏÏËϘ ·ÚÓËÙÈΤ˜ ·Ô-
Ê¿ÛÂȘ, ‚·ÛÈṲ̂Ó˜ ÛÙËÓ ·Ú·‚›·ÛË Î·-
ÓfiÓˆÓ Ù˘ ÂÍÂÏÈÛÛfiÌÂÓ˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ÓÔ-
ÌÔıÂÛ›·˜. ∂ÂÈÙ· ·fi οı ·ÚÓËÙÈ΋ ·fi-
Ê·ÛË ÙÔ˘ ™Ù∂, Ë ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙˆÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ
¤ÚÁˆÓ ÛÙ·Ì·Ù¿, ·ÏÏ¿ οو ·fi ÙËÓ ›ÂÛË
ÙˆÓ ÏfiÌÈ ÙÔ Ê¿ÓÙ·ÛÌ· Ù˘ ÂÎÙÚÔ‹˜ Â·-
Ó¤Ú¯ÂÙ·È.
∏ ÂÎÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ∞¯ÂÏÒÔ˘ ¤¯ÂÈ ÂÌÊ·ÓÈÛÙ›
ηٿ ηÈÚÔ‡˜ Û·Ó ¤ÚÁÔ Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ¿Ú-
‰Â˘ÛË, ÙËÓ ˘‰ÚÔËÏÂÎÙÚÈ΋ ·Ú·ÁˆÁ‹, ÙËÓ
‡‰Ú¢ÛË, ÙËÓ ·ÔÚÚ‡·ÓÛË ÙÔ˘ ¶ËÓÂÈÔ‡
‹ ÙËÓ ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛË ÙˆÓ ˘fiÁÂÈˆÓ ÓÂÚÒÓ
Î·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÔÛfiÙËÙ˜ ÂÎÙÚÂfi-
ÌÂÓÔ˘ ÓÂÚÔ‡. ΔÒÚ· ÚÔˆıÂ›Ù·È ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ
Ù˘ ÏÂÁfiÌÂÓ˘ «ÌÈÎÚ‹˜ ÂÎÙÚÔ‹˜», ¯ˆÚ›˜
·Ú‰Â˘ÙÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô. ∏ ÎÚ˘Ê‹ ÛΤ„Ë Â›Ó·È
fiÙÈ Ì ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÂÈÛÚ¿ÙÙÂ-
Ù·È ¿ÌÂÛ· ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi fiÊÂÏÔ˜ ηÈ, ·ÚÁfi-
ÙÂÚ·, ı· ÂÈηÏÂÛÙԇ̠ÙËÓ ·ÓÂ¿ÚÎÂÈ·
ÙˆÓ ÂÎÙÂÏÂÛı¤ÓÙˆÓ ÁÈ· Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Ë
ÂÎÙ¤ÏÂÛË ¿ÏÏˆÓ ‰··ÓËÚÒÓ ¤ÚÁˆÓ. ∞˘-
Ùfi˜ Â›Ó·È Ú·ÁÌ·ÙÈο ¤Ó·˜ Ôχ ÚˆÙfiÙ˘-
Ô˜ ÙÚfiÔ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ۯ‰›Ô˘ ‰È·¯Â›ÚÈ-
Û˘ ˘‰·ÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ. ●
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Ηρθα,είδα,αγόρασα
¡¤Â˜ Ù¿ÛÂȘ Ù˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ ˙‹ÙËÛ˘
ÚfiÎÏËÛË Î·È Â˘Î·ÈÚ›· ÁÈ·
¶
·ÁÔÚ¿˜.
ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÙÔ˘ÚÈÛÌfi ÙÔ
«¿ÓÔÈÁÌ·» Ó¤ˆÓ ¯ˆÚÒÓ
ÂÍÂÚ¯fiÌÂÓÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡
Î·È Ë ÂÓÙÂÈÓfiÌÂÓË ÙÌËÌ·-
ÙÔÔ›ËÛË Ù˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜
OÈ ·Ó·‰˘fiÌÂÓ˜ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·
·ÁÔÚ¤˜ ÂÍÂÚ¯fiÌÂÓÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡, ÌÂٷ͇
ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ∫›Ó· Î·È Ë πÓ‰›·, ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó
·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ-
›Ô. ΔÔ Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂ÓÔ Ì ÙÔÓ Ì·˙ÈÎfi ÙÔ˘-
ÚÈÛÌfi ÙÚ›Ù˘¯Ô «ı¿Ï·ÛÛ·, ‹ÏÈÔ˜ Î·È ·-
Ú·Ï›·», ÁÓˆÛÙfi ηٿ ÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ‰È·Ù‡-
ˆÛË ˆ˜ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ S ·fi Ù· ·Ú-
¯Èο ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ Sea, Sun & Sand (ÛÙÔ
ÔÔ›Ô Û˘¯Ó¿ ÚÔÛÙ›ıÂÙ·È Î·È ¤Ó· ٤ٷÚÙÔ
S ·fi ÙË Ï¤ÍË Sex) Ù›ÓÂÈ Ó· ·ÓÙÈηٷÛÙ·-
ı› ·fi ÙÔ ÙÚ›Ù˘¯Ô «ÂÚÈ‹ÁËÛË, ·ÁÔÚ¤˜
Î·È ÁfiËÙÚÔ», ‰È·ÙËÚÒÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ
ÙÔ˘ ÚÔÙ‡Ô˘ «ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ S», ·˘Ù‹ ÙË ÊÔ-
Ú¿ fï˜ ·fi ÙȘ ϤÍÂȘ Sightseeing,
Shopping & Status. Δ· ·Ú·¿Óˆ ·ÔÙÂ-
ÏÔ‡Ó Úfi‚ÏÂ„Ë Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ Û˘Ì‚Ô‡ÏˆÓ
Tourism Intelligence International, fiˆ˜
ÚԤ΢„ ·fi ¤Ú¢ӷ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙË-
ΠÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Û¯ÂÙÈÎÔ‡ ÛÂÌÈÓ·Ú›Ô˘ ÛÙË
‰ÈÂıÓ‹ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ¤ÎıÂÛË World Travel
Market 2009 Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ ÙÔÓ
¡Ô¤Ì‚ÚÈÔ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ.
Δ· ËÏÈÔη̤ӷ ÛÒÌ·Ù· Ì¿ÏÏÔÓ ¤¯Ô˘Ó
·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ¯¿ÓÔ˘Ó ÛÙ·‰È·Î¿ ÙËÓ ÚˆÙÔ-
ηı‰ڛ· ÙÔ˘˜ ˆ˜ «·Ô‰ÂÈÎÙÈÎfi ÛÙÔȯ›Ի
ÙˆÓ ‰È·ÎÔÒÓ. OÈ ÙÔ˘Ú›ÛÙ˜ Ù˘ ·Ó·‰˘fi-
ÌÂÓ˘ Î·È ‰È·ÚÎÒ˜ ÈÛ¯˘ÚÔÔÈÔ‡ÌÂÓ˘ ÌÂ-
Û·›·˜ Ù¿Í˘ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ·ÁÔÚÒÓ, ΢ڛˆ˜ Ù˘
∞Û›·˜, Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ÚÔÙÈÌÔ‡Ó Ó· ÂÈ-
ÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó ·fi Ù· Ù·Í›‰È· ÙÔ˘˜ Ì „ÒÓÈ·,
·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ Î·È ÂȉÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ Ì ·˘-
ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Â˘Ì¿ÚÂÈ·
Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ı¤ÛË. ∞Ó·Áη›Ô η-
ı›ÛÙ·Ù·È ÂÔ̤ӈ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ‚ÈÔ-
Ì˯·Ó›· Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ÎÈ-
Ó¤˙ˆÓ, ÈÓ‰ÒÓ, ÚÒÛˆÓ ‹ Î·È ¿ÏÏˆÓ «Ó¤ˆÓ»
ÙÔ˘ÚÈÛÙÒÓ Î·È Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÂÈ Ó· ÙȘ Èη-
ÓÔÔÈ‹ÛÂÈ, Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÒÓÙ·˜ fiÙÈ ÔÈ ··È-
Ù‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· Â›Ó·È Ôχ ‰È·-
ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙˆÓ ‰˘ÙÈÎÒÓ Ù·ÍÈ-
‰ÈˆÙÒÓ Ô˘ ̤¯ÚÈ ÚfiÙÈÓÔ˜ ۯ‰fiÓ ÌÔÓÔ-
ˆÏÔ‡Û·Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ
Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÒÓ ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡.
∏ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ·ÁÔÚ¿ ÙÌËÌ·ÙÔÔÈ›ٷÈ
‰ÈÂıÓÒ˜ fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ‚¿ÛË Ù·
ÁˆÁÚ·ÊÈο, ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈο, „˘¯ÔÁÚ·ÊÈ-
ο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Î·È ÙȘ Û˘Ó‹ıÂȘ ÙˆÓ
ÙÔ˘ÚÈÛÙÒÓ-ηٷӷψÙÒÓ ÙÔ˘ 21Ô˘ ·ÈÒ-
Ó·. ª¿ÏÈÛÙ·, Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ÌÂϤÙ˜ Î·È ¤Ú¢-
Ó˜ ÛÎÈ·ÁÚ·ÊÔ‡Ó ÙÔÓ ÛËÌÂÚÈÓfi ÙÔ˘Ú›ÛÙ·
ˆ˜ ÂÓËÌÂڈ̤ÓÔ Î·È ··ÈÙËÙÈÎfi, ¢·È-
ÛıËÙÔÔÈË̤ÓÔ Û ı¤Ì·Ù· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜
Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¢ı‡Ó˘, ηıÒ˜ Î·È ÈÔ
‰Ú·ÛÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË Ó¤ˆÓ ÂÌÂÈ-
ÚÈÒÓ, ÂÍ·ÙÔÌÈÎÂ˘Ì¤ÓˆÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ Î·È Â˘-
Ê¿ÓÙ·ÛÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ. OÈ Á˘Ó·›Î˜ Ù·ÍÈ-
το βημα των νεων επιστημονων
‰Â‡Ô˘Ó fiÏÔ Î·È ÈÔ Û˘¯Ó¿ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ¯ˆ-
Ú›˜ ÙË Û˘Óԉ›· ·Ó‰ÚÒÓ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·
Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ó· ¤¯Ô˘Ó ÔÏÏ·Ï·-
ÛÈ·ÛÙ› Ù· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο ÁÚ·Ê›· Ô˘ ‰ÈÔÚ-
Á·ÓÒÓÔ˘Ó Ù·Í›‰È· «·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÁÈ· Á˘-
Ó·ÈÎÔ·Ú¤Â˜». ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ‰È·-
›ÛÙˆÛË fiÙÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÌÈ-
ÛÔ‡˜ Ù·ÍȉÈÒÙ˜ Ô˘ ÂÈϤÁÔ˘Ó «ÙÔ˘ÚÈÛÌfi
ÂÚÈ¤ÙÂÈ·˜» ‰ÈÂıÓÒ˜ Â›Ó·È Á˘Ó·›Î˜ ËÏÈ-
Λ·˜ 40-45 ÂÙÒÓ.
∞‡ÍËÛË ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó Â›Û˘ Î·È Ù· Ù·-
Í›‰È· ÙˆÓ Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‡¯ˆÓ Î·È ÙˆÓ ·ÙfïÓ
Ù˘ ÙÚ›Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ‹ ·ÏÏÈÒ˜ Ù˘ ·Ôη-
ÏÔ‡ÌÂÓ˘ ÁÂÓÈ¿˜ ÙˆÓ «baby boomers», ‰Ë-
Ï·‰‹ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËÎ·Ó ÙËÓ
ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋˜ ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈ-
΋˜ ¤ÎÚË͢. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ˘Ú›ÛÙ˜ ÁÂÓ-
ÓË̤ÓÔ˘˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÙÒÓ 1945-
1960, Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ¯Ú‹Ì·Ù·, ÂχıÂÚÔ
¯ÚfiÓÔ Î·È fiÚÂÍË ÁÈ· Ù·Í›‰È· ÙfiÛÔ Û ÎÔ-
ÓÙÈÓÔ‡˜ fiÛÔ Î·È Û ̷ÎÚÈÓÔ‡˜ ÚÔÔÚÈ-
ÛÌÔ‡˜, ·ÔÙÂÏÒÓÙ·˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔ ÛËÌ·-
ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÂÏ·Ù›·˜ ÙÔ˘ È·Ì·ÙÈ-
ÎÔ‡ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡ ‹ ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡ ˘Á›·˜ ηÈ
¢ÂÍ›·˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·. OÈ Â‡ÔÚÔÈ Û˘ÓÙ·ÍÈ-
Ô‡¯ÔÈ ÙˆÓ ∏¶∞, ÙÔ˘ ∫·Ó·‰¿ Î·È Ù˘ π·-
ˆÓ›·˜ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ù·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfi-
ÙÂÚÔ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÓÔÌËÏ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·fi ¿Ï-
Ϙ ¯ÒÚ˜, ÂÓÒ Û¯Â‰fiÓ ÔÈ ÌÈÛÔ› ·fi ·˘-
ÙÔ‡˜ ¤¯Ô˘Ó Ì·˙› Î·È Ù· ÂÁÁfiÓÈ· ÙÔ˘˜,
Û˘Óı¤ÙÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ¤Ó· «ÔÏ˘ÁÂÓ·Îfi» ÙÌ‹-
Ì· Ù˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ ·ÁÔÚ¿˜.
¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÙÔ ¢È·‰›ÎÙ˘Ô Ù›ıÂÙ·È fiÏÔ
Î·È ÈÔ ‰˘Ó·ÌÈο ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÙÔ˘ ÙÔ˘-
ÚÈÛÌÔ‡, ÂÓÒ Ë Û¯¤ÛË ÔÈfiÙËÙ·˜ - ÙÈÌ‹˜
(value for money) ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È fiÏÔ Î·È
ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜ ηıÔÚÈÛÌÔ‡
Ù˘ ÙÂÏÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ÙˆÓ Ù·ÍȉȈÙÒÓ, ÔÈ
ÔÔ›ÔÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÂÎÌÂÙ·Ï-
Ï¢ÙÔ‡Ó ÛÙÔ ¤·ÎÚÔ ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÙÔ˘
¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ Â‡ÚÂÛË ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ
ÚÔÛÊÔÚÒÓ Ù˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›·˜ ÛÙÈÁÌ‹˜. OÈ
online ·ÁÔÚ¤˜ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ·˘-
Í¿ÓÔÓÙ·È Ì ٷ¯‡Ù·ÙÔ˘˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ Î·È ÔÈ ÙÂ-
¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ËÏÂ-
ÎÙÚÔÓÈ΋˜ ·ÚÔ¯‹˜ ˘ËÚÂÛÈÒÓ ‰È·ÊÔÚÔ-
ÔÈÔ‡Ó ÙÔÓ «·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi» ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi
ÙˆÓ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ. ∞Ó Ì¿ÏÈ-
ÛÙ· ÏËÊı› ˘fi„Ë ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ¯Ú‹-
ÛÙ˜ ÙÔ˘ ¢È·‰ÈÎÙ‡Ô˘ ÛÙËÓ ∫›Ó· ˘ÔÏÔÁ›-
˙ÔÓÙ·È Û 253 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Î·È fiÙÈ Ù· ÎÈ-
ÓËÙ¿ ÙËϤʈӷ ÛÙËÓ ∫›Ó· Î·È ÛÙËÓ πÓ‰›·
ÍÂÂÚÓÔ‡Ó ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ Â›ÁÂÈˆÓ ÙËÏÂ-
ʈÓÈÎÒÓ ÁÚ·ÌÌÒÓ, ÙfiÙ ÙÔÓ›˙ÂÙ·È ·ÎfiÌË
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÊÂÓfi˜ fiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ›-
Ó·È ÁÈ· ÙȘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ Ë ¯Ú‹-
ÛË ÙˆÓ ÂÊ·ÚÌÔÁÒÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ‡ ÂÌÔ-
Ú›Ô˘ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ fiÛÔ ÛÎfiÈÌË ÎÚ›ÓÂ-
Ù·È ÁÈ· ÙȘ ¯ÒÚ˜ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË OÏÔÎÏËÚˆ-
Ì¤ÓˆÓ ∏ÏÂÎÙÚÔÓÈÎÒÓ ™˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ
¢È·¯Â›ÚÈÛ˘ Î·È ª¿ÚÎÂÙÈÓÁÎ ΔÔ˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ
¶ÚÔÔÚÈÛÌÒÓ.
∏ ∂ÏÏ¿‰·, ÌÈ· ÌÂÛÔÁÂȷ΋ ¯ÒÚ· Ô˘
ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο ·Ó·Ù‡¯ıËΠڷÁ‰·›· ηٿ ÙË
Χριστίνα Μπονάρου
διδάκτωρ στο παντείο πανεπιστημίο,επιστημονική συνεργάτις
τμήματος τουριστικών επιχειρήσεων ατει θεσσαλονίκης.
Αθανάσιος Δερμετζόπουλος
υποψηφιοσ διδάκτωρ στο πανεπιστημίου αιγαίου,εργαστηριακός συνερ-
γάτης τμήματος τουριστικών επιχειρήσεων στο ατει θεσσαλονίκης
ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓË ÛÙÔÓ
Ì·˙ÈÎfi ÙÔ˘ÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘ Î·È Ù˘ ı¿-
Ï·ÛÛ·˜, ¿Ú¯ÈÛ ӷ ‚ÈÒÓÂÈ ÙȘ ·‰˘Ó·Ì›Â˜
ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ ΢ڛˆ˜ ·fi
ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1990. ∏ ÚfiÛÊ·ÙË ‰ÈÂ-
ıÓ‹˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÎÚ›ÛË ·ÏÒ˜ ·Ó¤‰ÂÈÍÂ
ÂÓÙÔÓfiÙÂÚ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ‹‰Ë ÚÔ¸-
‹Ú¯·Ó ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ¿Ó·Ú¯Ë˜ Î·È ·ÚÔ-
ÁÚ·ÌÌ¿ÙÈÛÙ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ηÈ
ÙÔ˘ ÂÓÙÂÈÓfiÌÂÓÔ˘ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡, ʤÚÓÔ-
ÓÙ·˜ ÈÔ ÂÈÙ·ÎÙÈο ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ˙ËÙ‹-
Ì·Ù· fiˆ˜:
– ΔËÓ ·Ó¿ÁÎË ·Ó·‚¿ıÌÈÛ˘ Î·È ÂÌÏÔ˘ÙÈ-
ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÚÔ˚fiÓÙÔ˜ Ì ÂȉÈΤ˜
ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡,
Η καλύτερη διαφήμιση για έναν προορισμό
είναι η καλή φήμη που κυκλοφορεί από στόμα
σε στόμα (το λεγόμενο «word of mouth»)
– ΔË Ì›ˆÛË Ù˘ ÂÔ¯ÈÎfiÙËÙ·˜,
– ΔË ÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÂÈÊfiÚÔ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ-
΋ ·Ó¿Ù˘ÍË,
– ΔË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Î·È ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ-
ÎÒÓ ˘Ô‰ÔÌÒÓ, ·Óˆ‰ÔÌÒÓ Î·È Û˘ÁÎÔÈ-
ÓˆÓÈ·ÎÒÓ Û˘Ó‰¤ÛˆÓ,
– ΔÔÓ Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi ÙÔ˘ÚÈ-
ÛÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘,
– ΔÔÓ ÂÎÛ˘Á¯ÚÔÓÈÛÌfi ÙˆÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ
ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜,
– ΔËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÌÂٷ͇ fiψÓ
ÙˆÓ ÂÌÏÂÎÔÌ¤ÓˆÓ (ÎÂÓÙÚÈ΋ ‰ÈÔ›ÎËÛË,
·˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË, ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, ÙÔÈ΋ ÎÔÈ-
ÓˆÓ›·),
– ΔËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ··Û¯fiÏËÛ˘, Ù˘ ÂÈ-
¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ηÈÓÔÙÔÌ›·˜,
– ΔËÓ ·Ô‰ÔÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜
ÚÔÒıËÛ˘ Î·È ÚÔ‚ÔÏ‹˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜,
– ΔËÓ Â¤Ó‰˘ÛË ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘˜ fi-
ÚÔ˘˜ ̤۷ ·fi ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘-
ÚÈÛÙÈ΋ ÂÎ·›‰Â˘ÛË Î·È Î·Ù¿ÚÙÈÛË, Î·È Ê˘-
ÛÈο
– ΔËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ Û˘Ó›‰Ë-
Û˘ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜.
™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ·ÓˆÙ¤Úˆ ÔÏ˘Û˘˙Ë-
ÙËÌ¤ÓˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓ ·ÍfiÓˆÓ Î·È Ï·Ì‚¿ÓÔ-
ÓÙ·˜ ˘fi„Ë ÙȘ ÂÍÂÏÈÛÛfiÌÂÓ˜ Ù¿ÛÂȘ Ù˘
‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ ·ÁÔÚ¿˜, ÎÚ›ÓÂÙ·È
ÛÎfiÈÌÔ Ó· ÛËÌÂȈıÔ‡Ó Î¿ÔȘ ÂÈ̤-
ÚÔ˘˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ:
– OÛÔ Î·È ·Ó ı¤ÏÔ˘Ì ӷ ·ÔʇÁÔ˘Ì ٷ
ÎÏÈÛ¤, Ô ‹ÏÈÔ˜, Ë ı¿Ï·ÛÛ· Î·È ÔÈ ·Ú¯·ÈfiÙË-
Ù˜ – Ô˘, Ê˘ÛÈο, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÚÔÓfi-
ÌÈÔ ÌfiÓÔ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ – ı· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó
Ó· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ˘Ú‹Ó· ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ-
ÎÔ‡ Ì·˜ ÚÔ˚fiÓÙÔ˜ Î·È Ô Ì·˙ÈÎfi˜ ÙÔ˘ÚÈÛÌfi˜
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 25
‰ÂÓ ı· ¿„ÂÈ Ó· ·ÔÙÂÏ› ‚·ÛÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘
ÂÈÛÂÚ¯fiÌÂÓÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡. ∂ȉ›ˆÍË ·Ô-
ÙÂÏ› Â‰Ò Î·È ¯ÚfiÓÈ· Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ÔÈÎÔ-
ÓÔÌÈ΋˜ ÙÔ˘ ·fi‰ÔÛ˘, ÂÍ Ô˘ Î·È Ë ·Ó¿ÁÎË
ÁÈ· ÔÈÔÙÈο ·Ó·‚·ıÌÈṲ̂ÓÔ, ‰È·ÊÔÚÔÔÈ-
Ë̤ÓÔ ÚÔ˚fiÓ Ô˘ ı· ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·
ÙËÓ ÚÔÛ¤Ï΢ÛË ÙÔ˘ÚÈÛÙÒÓ Ì ˘„ËÏfi ÂÈ-
Ûfi‰ËÌ· ‰È·ı¤ÛÈÌÔ ÁÈ· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ ηٷӿ-
ψÛË, ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ ÙÔ˘˜
ÛÙË ¯ÒÚ·, ηıÒ˜ Î·È ÚÔÛ¤Ï΢ÛË Â·Ó·-
Ï·Ì‚·ÓfiÌÂÓˆÓ ÂÈÛÎÂÙÒÓ.
– ™Ùfi¯Ô˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋,
·ÏÏ¿ Ë Û˘ÓÔÏÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ
˘Ô‰Ô¯‹˜. ∏ ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ
ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Î·È Ë ÚÔÒıËÛË Ù˘ ˘ÁÈÔ‡˜ ÂÈ-
¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ȉ›ˆ˜ ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ
ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÔÈÎÔÙÔ˘ÚÈ-
ÛÌÔ‡ Î·È ·ÁÚÔÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘Ú-
Á›· Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈÎÔ‡ ÂÈÛÔ‰‹Ì·ÙÔ˜, ··È-
Ù› Ô˘ÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ‰Ú¿ÛÂȘ ÂÓË̤ڈÛ˘ ηÈ
ÂÚÈÔÚÈÛÌfi Ù˘ ÁÚ·ÊÂÈÔÎÚ·Ù›·˜.
– OÈ ÂȉÈΤ˜ Î·È ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜
ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ·˘-
ÙÔÛÎÔfi˜, Ô‡Ù ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó
Û ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ÚÔÔÚÈÛÌfi. ¶ÚÔÙÂÚ·Èfi-
ÙËÙ· ÔÊ›ÏÂÈ Ó· Â›Ó·È Ë Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ Î·È ·ÍÈÔ-
ÏfiÁËÛË ÙˆÓ fiÚˆÓ – Ê˘ÛÈÎÒÓ, ·ÓıÚÒÈ-
ÓˆÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ – Ù˘ ÂοÛÙÔÙ Â-
ÚÈÔ¯‹˜ Î·È ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ Ë ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘˜
·ÍÈÔÔ›ËÛË Û ‚¿ıÔ˜ ¯ÚfiÓÔ˘. «∫·Ï¤˜ Ú·-
ÎÙÈΤ˜» ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ·fi ÙË ‰ÈÂ-
ıÓ‹ ÂÌÂÈÚ›· ÌÔÚÔ‡Ó Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ·Ô-
ÙÂϤÛÔ˘Ó ¯Ú‹ÛÈÌ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·.
– ∂›Ó·È ϤÔÓ Û·Ê¤˜ fiÙÈ ÔÈ Î·Ù·ÏÏËÏfi-
ÙÂÚÔÈ ÁÈ· Ó· ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÏ-
ÏËÓÈÎÔ‡ ÙÔ˘ÚÈÛÙÈÎÔ‡ ÚÔ˚fiÓÙÔ˜ Â›Ó·È ÔÈ ›‰È-
ÔÈ ÔÈ ÙÔ˘Ú›ÛÙ˜. ∞Í›˙ÂÈ ÂÔ̤ӈ˜ Ó· ‰ÈÂ-
Ú¢ÓËıÔ‡Ó ÔÈ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘˜ Ôχ ÂÚÈÛ-
ÛfiÙÂÚÔ, ÙfiÛÔ Ì¤Û· ·fi ÔÛÔÙÈΤ˜ fiÛÔ Î·È
ÔÈÔÙÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜. ∂Í¿ÏÏÔ˘, Ë Î·Ï‡ÙÂÚË
‰È·Ê‹ÌÈÛË ÁÈ· ¤Ó·Ó ÚÔÔÚÈÛÌfi Â›Ó·È Ë Î·-
Ï‹ Ê‹ÌË Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚ› ·fi ÛÙfiÌ· ÛÂ
ÛÙfiÌ· (ÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔ «word of mouth»),
fiÛÔ Ì¿ÏÏÔÓ fiÙ·Ó Ù· ÚÔÛˆÈο blogs
Î·È ÔÈ Ï·ÙÊfiÚ̘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ‰ÈÎÙ‡ˆÛ˘
(.¯. Facebook, Myspace, Twitter Î.¿.) ‰›-
ÓÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ÙÔ˘Ú›ÛÙ˜-¯Ú‹ÛÙ˜ ÙË ‰˘Ó·-
ÙfiÙËÙ· Ó· ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡Ó ‰ËÌfiÛÈ· ÙȘ ÂÈÏÔ-
Á¤˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜
ÙÔ˘˜ – ηϤ˜ Î·È Î·Î¤˜ – fi¯È ÌfiÓÔ Ì ÁÓˆ-
ÛÙÔ‡˜ ·ÏÏ¿ Î·È ¿ÁÓˆÛÙÔ˘˜ ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ÙÔ˘-
Ú›ÛÙ˜. ●
26 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
Η ευρωπαϊκή πολιτιστική πολιτική
στον τομέα του ζωντανού θεάματος
√È ÁÂÓÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ·
ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ οıÂ
∏ ¯ÒÚ·˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ·Ó¿-
ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘, ÙËÓ
ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰ÔÌ‹ Ù˘, ÙÔ ÔÈ-
ÎÔÓÔÌÈÎfi Ù˘ ˘fi‚·ıÚÔ Î·È
ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ù‡Û-
ÛÔÓÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ «ÂÎ-
ÚÔÛÒÔ˘˜» ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. O ÙÚfiÔ˜ ÌÂ
ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¯Ù›˙ÂÙ·È ÙÔ ıÂÛÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ, Ô˘
·ÔÙÂÏ› ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Î·È ÙÔÓ ‚·ÛÈÎfi ·-
Ú¿ÁÔÓÙ· ÛÙ‹ÚÈ͢ Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ‰Ë-
ÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ·, ÛÙËÓ ÏÂÈÔ-
ÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛˆÓ, Ì ÙËÓ ÎÚ·ÙÈ΋
Ì˯·Ó‹, ÂÓÒ ÏÈÁfiÙÂÚÔ Û˘¯Ó¿ ·Ú·ÙËÚÔ‡-
ÌÂ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È Û ¤Ó· ›-
‰Ô˜ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ ·ÔʇÁÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Û˘-
ÁÎÂÓÙÚˆÙÈÛÌfi ÙˆÓ ÂÍÔ˘ÛÈÒÓ ÛÙÔ ÂοÛÙÔ-
Ù ·ÚÌfi‰ÈÔ ˘Ô˘ÚÁ›Ô.
∞fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙȘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1980, Ë
·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ‰Ú·-
ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ·ÁÁ›˙ÂÈ Î·È ÙÔÓ ÙÔ̤· ÙÔ˘ Ô-
ÏÈÙÈÛÌÔ‡. OÈ ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ‚ÈÔÌ˯·Ó›Â˜ ›-
Ó·È ÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙËÓ ÔÔ›· ηÏÔ‡-
ÓÙ·È Ó· Ï¿‚Ô˘Ó ˘fi„Ë Î·È Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›-
ÛÔ˘Ó ˘‡ı˘Ó· ÔÈ ·ÚÌfi‰ÈÔÈ ÁÈ· ÙË ¯¿Ú·ÍË
ÙˆÓ ÂıÓÈÎÒÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ. OÈ
ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓ˜ χÛÂȘ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È Û˘-
Ó‹ıˆ˜ ÛÙËÓ ˘ÈÔı¤ÙËÛË ÌÈ·˜ ÔÏÈÙÈ΋˜
ÁÚ·ÌÌ‹˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ Ó· Û˘Ó·-
Û›ÛÂÈ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ì ·˘Ù¤˜
ÙˆÓ ÔÈÎ›ÏˆÓ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ
·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Î·È ÊÔÚ¤ˆÓ, ·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜
ÛËÌ·ÓÙÈο Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÙËÓ ÙÔÈ΋ ·˘-
ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË Î·È ÙËÓ È‰ÈˆÙÈ΋ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·.
ΔÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ›, ›Ûˆ˜, Ù· ‚·-
ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÌÈ·˜ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ¢-
Úˆ·˚΋˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Â›Ó·È Ë
·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ÂÌ-
‚¤ÏÂÈ·˜ ÛÂ Â˘Úˆ·˚΋ – ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘
ȉ¤·˜ ÌÈ·˜ Âӈ̤Ó˘ ∂˘ÚÒ˘ – Î·È ÛÙË
Û˘Ó¤¯ÂÈ· Û ‰ÈÂıÓ‹. ∂ÈϤÔÓ ÔÈ È‰È·ÈÙÂÚfi-
ÙËÙ˜ Ù˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, η-
ıÒ˜ ÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ó Ó¤Â˜ ÌÔÚʤ˜ ηÏÏÈÙ¯ÓÈ-
΋˜ ÛΤ„˘ Î·È Î·Ù’ Â¤ÎÙ·ÛË Ó¤· ηÏÏÈ-
Ù¯ÓÈο ÚfiÙ˘·, ÚÔÛÙ¿˙Ô˘Ó ÌÈ· ÈÔ ÚÔ-
ÛÂÎÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ‹ Ù˘ ·fi ÙÔ˘˜
Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ ÛÙ‹ÚÈ͢, ›Ù ·˘ÙÔ› ÚÔ¤Ú-
¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ‰ËÌfiÛÈÔ Â›Ù ·fi ÙÔÓ È‰Èˆ-
ÙÈÎfi ÊÔÚ¤·, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÈÙ¢¯ı› ÌÈ·
ÈÔ ÂÔÈÎÔ‰ÔÌËÙÈ΋ Û¯¤ÛË Ì ÙÔ ÎÔÈÓfi.
™‡Ìʈӷ Ì ٷ ̤۷ ˆÛÙfiÛÔ Ô˘ ‰È·-
ı¤ÙÂÈ Î¿ı ÂÔ¯‹ Î·È Î¿ı ¯ÒÚ· ͯˆÚÈ-
ÛÙ¿, ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÊÈÏÔ-
‰Ô͛˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘ ı¤ÙÂÈ
Ë ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋. O ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi˜ ÂÎ-
‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÛÌfi˜ ‹Ù·Ó ÙÔ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ ÙˆÓ
ÙÚÈÒÓ ‰ÂηÂÙÈÒÓ ·fi ÙÔ 1950 ˆ˜ Î·È ÙÔ
1980. ΔË ‰ÂηÂÙ›· 1980-1990 ηٷ‚¿ÏÏÔ-
ÓÙ·È Û˘ÓÙÔÓÈṲ̂Ó˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÁÈ· ÙËÓ
ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡ ÙÔ̤· ÛÂ
·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ Ô˘ ηıÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙË
«Û˘ÛÙËÌ·ÙÔÔ›ËÛË» Ô˘ ۯ‰fiÓ ÂÈ‚¿Ï-
ÏÂÈ ÙÔ Ó¤Ô ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÚÔ-
Ù¿ÛÛÔÓÙ·˜ ¤ÓÙÔÓ· ÙÔÓ fiÚÔ «Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ-
το βημα των νεων επιστημονων
ÛÌfi». OÛÔ ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ì ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘
20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙËÓ ÈÔ ÍÂο-
ı·ÚË ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ȉȈÙÈÎÔ‡ ÙÔ̤· ηÈ
ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ
Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ·ÁÎÔÛÌÈÔÔ›ËÛ˘ Ë ·Ó¿-
Ù˘ÍË Î·È ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÙˆÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÒÓ
Ù˘ ÂÓË̤ڈÛ˘ Î·È Ù˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ·Ó·-
‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ Ù· ˙ËÙÔ‡ÌÂÓ· ‹ Î·È ÙȘ ·Ú¯¤˜
ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ.
∏ ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1980 ÛËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› ÌÈ·
Ó¤· ÂÔ¯‹ ÁÈ· ÙËÓ ∂˘ÚÒË ÁÂÓÈο ·ÏÏ¿ ηÈ
ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÂȉÈο. OÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈ-
ÙÈΤ˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ Ô˘ ÛËÌÂÈÒıËÎ·Ó ÛÙËÓ
∫ÂÓÙÚÈ΋ Î·È ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ ∂˘ÚÒË ÌÂ
ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË ÙÔ˘ ÛÔ‚ÈÂÙÈÎÔ‡ ÌÏÔÎ ÙÔ
1989 Î·È ÙËÓ Â·Ó·ÙÔÔı¤ÙËÛË Ù˘ °ÂÚ-
Ì·Ó›·˜ ÛÙËÓ Â˘Úˆ·˚΋ ÛÎËÓ‹ (ÌÂÙ¿ ÙËÓ
ÙÒÛË ÙÔ˘ Δ›¯Ô˘˜ ÙÔ˘ μÂÚÔÏ›ÓÔ˘) ηıÒ˜
Î·È Ë ¤ÓÙ·ÍË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ÛÙËÓ ∂O∫ ·-
Ú¿ÏÏËÏ· ÌÂ ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÛÎË-
ÓÈÎÔ‡ ÙÔ 1981, Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ÛÙË ‰È·ÊÔÚÂ-
ÙÈ΋ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ˆ˜ ÎÔÈ-
ÓˆÓÈÎÔ‡ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ Ù·˘-
Ùfi¯ÚÔÓ·. H ÂfiÌÂÓË ‰ÂηÂÙ›· ÍÂÎÈÓ¿
ÏÔÈfiÓ Ì ÙÔÓ ·ÓÙ›ÎÙ˘Ô ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ-
ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·Ó·Î·Ù·Ù¿ÍÂˆÓ Î·È ÙËÓ Â›-
‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ ·Ú¿ÁÔÓÙ· ÙÔ˘
ÔÔ›Ô˘ Ë ÔÚ›· ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈ-
΋ ÛÙÔÓ ‰ËÌfiÛÈÔ ·fi fi,ÙÈ ÛÙÔÓ È‰ÈˆÙÈÎfi ÙÔ-
̤·. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÂÓÒ ÛÙËÓ ÏÂÈÔÓfiÙË-
Ù· ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ Ô ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌfi˜
ÙˆÓ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ ÎÚ·ÙÒÓ Û˘ÚÚÈÎÓÒÓÂÙ·È
fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙȘ ‰·¿Ó˜ Ô˘ ÚԂϤÔ-
ÓÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi, ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘
‰ڷ›ˆÛ˘ ÙˆÓ ÔÏ˘ÂıÓÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂ-
ˆÓ Û ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ·ÁÔÚ¤˜
‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Ó¤· ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ÂËÚ¿˙Ô˘Ó
Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ÙÔ̤·. OÈ ·Ú·¿Óˆ
·ÏÏ·Á¤˜ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ·Ó·Ó¤ˆÛË
ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ÊÔÚ¤· ̤ۈ ÚÔÛˆÈÎÔÙ‹-
ÙˆÓ (˘Ô˘ÚÁÔ›, ÂȉÈÎÔ› Û‡Ì‚Ô˘ÏÔÈ) Ô˘ Û˘Ó-
‰˘¿˙Ô˘Ó ÁÓÒÛÂȘ Û ı¤Ì·Ù· fi¯È ÌfiÓÔ Î·Ï-
ÏÈÙ¯ÓÈÎÔ‡ ·ÏÏ¿ ÓÔÌÈÎÔ‡ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡
ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ Â›Û˘, ‰›ÓÔ˘Ó ÙÔ ¤Ó·˘ÛÌ·
ÁÈ· ¤Ó· Ï‹ıÔ˜ ÌÂÙ·‚ÔÏÒÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ
·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ‰È·-
¯Â›ÚÈÛ˘ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÚÁÔ‡Ó Ó· Û˘Û¯ÂÙÈÛÙÔ‡Ó
Ì ÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜.
∞fi ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1990 ·Ú·ÙËÚ›ٷÈ
Â›Û˘ ¤ÓÙÔÓË ÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË
fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ÂÌÂÈÚÈÒÓ ÛÂ
ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎfi Â›‰Ô, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË
‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ‰ÈÎÙ‡ˆÓ Î·È ‰ÈÂ-
ıÓÒÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎÒÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ Ô˘ ˘Ô-
ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ∂˘Úˆ·˚΋ ∂ÓˆÛË.
∞ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·ÏÏ¿ Î·È ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ Ù˘ ·-
Ú·¿Óˆ ΛÓËÛ˘ Â›Ó·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ Â˘-
Úˆ·˚ÎÒÓ Û˘Ì·Ú·ÁˆÁÒÓ, Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·
ÂÓfi˜ ÁfiÓÈÌÔ˘ Îϛ̷ÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÓı¿ÚÚ˘Ó-
ÛË ÙˆÓ ·ÓÙ·ÏÏ·ÁÒÓ Î·È Û Â›Â‰Ô Î·ÏÏÈ-
Ù¯ÓÈÎÔ‡ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡ ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· Ú·Á-
Ì·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ‰ËÌÔÛȇ-
ÛÂˆÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤Ó· ı¤Ì·Ù· Ô˘
·ÊÔÚÔ‡Ó fiϘ ÙȘ Ù¤¯Ó˜, ¯ˆÚ›˜ ˆÛÙfiÛÔ
Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Â·ÚÎÒ˜ ÛÙÔÓ ·Î·-
‰ËÌ·˚Îfi ¯ÒÚÔ. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ Anne
Marie Autissier (ηıËÁ‹ÙÚÈ· ÙÔ˘ Institut d’
études européennes ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ Î·È ·Ú¯È-
Û˘ÓÙ¿ÎÙÚÈ· ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ «Culture
Europe International») Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ
·˘Ù¿ ‰›ÎÙ˘· ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ì ÙËÓ ÏÔ‡-
ÛÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ÙfiÛÔ Û Ú·ÎÙÈ-
Îfi fiÛÔ Î·È Û ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi Â›‰Ô, Ó· ÚÔ-
ÌËı‡ÛÔ˘Ó ÙȘ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ Ì ¯Ú‹ÛÈ̘
ÏËÚÔÊÔڛ˜ ‹ Ó· ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó ·¢ı›·˜
ÙËÓ ·Ó¿‰ÂÈÍË ¿ÁÈˆÓ ·Ú·Ì¤ÙÚˆÓ Ù˘ Ô-
ÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜, fiˆ˜ Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ηÈ
‰È¿ıÂÛË ıÂ·Ì¿ÙˆÓ Î·ıÒ˜ Î·È Ë ‰È‡ڢÓ-
ÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡. ∫¿ÔȘ ·fi ÙȘ ·ÍÈfiÏÔÁ˜
Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1980, η
παγκοσμιοποίηση των οικονομικών
δραστηριοτήτων αγγίζει και τον τομέα του
πολιτισμού. Oι πολιτιστικές βιομηχανίες είναι
μια πραγματικότητα την οποία καλούνται να
λάβουν υπόψη και να αντιμετωπίσουν
υπεύθυνα οι αρμόδιοι για τη χάραξη των
εθνικών πολιτιστικών πολιτικών
ÚÔÛ¿ıÂȘ Ô˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È
ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡ ı¿̷ÙÔ˜ ›ӷÈ
ÔÈ ÂÍ‹˜: Trans Dance Europe, In Situ (arts
de la rue), IETM (Informal European
Theatre Meeting).
¶ÂÚÓÒÓÙ·˜ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Û ·Ó·ÛÎfiË-
ÛË Ù˘ ÚÒÙ˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 21Ô˘ ·ÈÒÓ·
Ì ÛÎÔfi ÙÔÓ Î·ıÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘
‹ ÙˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓ ·Ú·Ì¤ÙÚˆÓ ÌÈ·˜ ·Ó·Óˆ-
̤Ó˘ ‹ Î·È ÛÙ¿ÛÈÌ˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ô˘ Û˘Ó-
‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi, ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘ÌÂ
fiÙÈ ·Ú¿ ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Û ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ‰È-
ÔÈÎËÙÈÎfi Â›Â‰Ô Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ
Ô˘ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î¿ı Ϸfi˜ ÙÔÓ ÚfiÏÔ
ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›Ù·È ÌÈ· ÎÔÈÓ‹
ÚÔÔÙÈ΋ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ-
΋ ‹ ‰È·ÊÔÚÔÔÈË̤ÓË ÔÚ›· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈ-
ÛÙÈÎÔ‡ ‰›Ô˘ οو ·fi ÙËÓ ÂÈ‚ÏËÙÈ΋
·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÒÓ.
øÛÙfiÛÔ, ·Ú¿ ÙȘ ÁÂÓÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ, ÂÍÂ-
Ù¿˙ÔÓÙ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÔÏÈÙÈΤ˜ ·fi ‰È¿-
ÊÔÚ˜ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ¯ÒÚ˜, ηٷÓÔԇ̠ÙȘ
ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ˜ οı ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡ «Û˘-
ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜» ·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ Ô‡ ÙÔÔıÂ-
ÙÂ›Ù·È ·fi ÙȘ ·ÚÌfi‰È˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ
‚¿ÚÔ˘˜. ¶.¯., ÁÈ· ÙË ™Ô˘Ë‰›· fiˆ˜ Î·È ÁÈ·
ÙË °ÂÚÌ·Ó›· ÙÔ ı¤·ÙÚÔ ÚÂÂÚÙÔÚ›Ô˘ ·Ô-
ÙÂÏ› ·Ú¿ÁÔÓÙ· ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ ÂıÓÈ΋˜
Û˘Ó›‰ËÛ˘. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi-‰Ë-
ÌÔÎÚ·ÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ô˘ ıÂÛ›˙ÂÈ ÙÔ 1974
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Διονυσία Τζεμοπούλου
υποψηφια διδακτωρ στο παντειο πανεπιστημιο
Ë ™Ô˘Ë‰›· ·˯› ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ÂχıÂÚ˘
ÚfiÛ‚·Û˘ ÛÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi, ˆ˜ ·Ó·Ê·›-
ÚÂÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË, Î·È È‰È·›ÙÂÚ·
ÛÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ÌÔÚʤ˜ Ù¤¯Ó˘ Ì ¤ÌÊ·-
ÛË ÛÙÔ ˙ˆÓÙ·Ófi ı¤·Ì·. ∏ °ÂÚÌ·Ó›· ÌÂ ÙÔ
ÂÚ›ÊËÌÔ ÚfiÙ˘Ô ·ÔÎÂÓÙÚˆÙÈ΋˜ Ô-
ÏÈÙÈ΋˜ ̤ۈ ÙˆÓ Länder ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ÌÈ· ¿Ï-
ÏË ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÔ‡ ÂΉËÌÔÎÚ·ÙÈ-
ÛÌÔ‡, ÂÓÒ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Â›Ó·È Î·È Ë Â-
Ú›ÙˆÛË ÙÔ˘ μÂÏÁ›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ §Ô˘ÍÂÌ-
‚Ô‡ÚÁÔ˘ Ô˘ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ó ÙËÓ
ηÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙˆÓ ÔÈÎ›ÏˆÓ ÏË-
ı˘ÛÌÈ·ÎÒÓ ÙÔ˘˜ ÔÌ¿‰ˆÓ – ·ÓÂÍ·Úًو˜
Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÚÔ¤Ï¢Û˘ Î·È ˘ÂÚ-
‚·›ÓÔÓÙ·˜ ÙË ÁψÛÛÈ΋ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·
ÙÔ˘˜ –, ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· ‰ÈÂ-
ıÓ›˜ ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Î·È ÁÈ·
ÔÈΛϘ ÂȉڿÛÂȘ.
∏ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ·Ó·-
ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ÛÂ Â˘Úˆ·˚Îfi Â›Â‰Ô Ì ÙËÓ
·ÚÔ˘Û›· Ù˘ ªÂϛӷ˜ ªÂÚÎÔ‡ÚË, Ë ÔÔ›·
¯·Ú¿ÛÛÂÈ ÌÈ· ÔÏÈÙÈ΋ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ È‰È-
·›ÙÂÚÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙË ÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ ÙÔ-
̤· Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜. °ÂÓÈ-
ÎfiÙÂÚ·, ÏÔÈfiÓ, ˆ˜ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÎÚ·ÙÈ΋
·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ· ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È Ë ÚÔÛÙ·Û›·
Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÙÈ΋˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜, ÂÓÒ fiÛÔÓ
·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ÙÔ̤· ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÔ‡ (ÁÚ¿ÌÌ·Ù·-‚È‚Ï›Ô, ÌÔ˘ÛÈ΋, ı¤·ÙÚÔ,
¯ÔÚfi˜, ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È ÔÙÈÎÔ·ÎÔ˘-
ÛÙÈο ̤۷, ÂÈηÛÙÈΤ˜ Ù¤¯Ó˜, ÔÏÈÙÈÛÙÈ-
΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË) ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›Ù·È ÌÈ· ‰È·ÊÔÚÂ-
ÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ
ÔÔ›· Ë ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Â›Ó·È «ÂÈ-
ÎÔ˘ÚÈ΋», Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ‚·Û›˙ÂÙ·È Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Û ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· ÂȯÔÚËÁ‹ÛÂ-
ˆÓ, ÂÓÒ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÂÈηÏ›ٷÈ, Û‡Ìʈ-
Ó· Ì ÙÔÓ ∂˘¿ÁÁÂÏÔ μÂÓÈ˙¤ÏÔ (˘Ô˘ÚÁfi˜
¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÙÔ 2000), fiÙÈ « Ë ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·
ÛÙÔÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÔ̤· ı· Ú¤ÂÈ Ó·
·Ó‹ÎÂÈ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Î·È ÛÙËÓ
ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎÒÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓ».
μÏ. μÂÓÈ˙¤ÏÔ˜ ∂˘¿ÁÁÂÏÔ˜, ªÈ· ÔÏÈÙÈ΋ Ô-
ÏÈÙÈÛÌÔ‡, ∞ı‹Ó·, ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙ˘ 1999, Û.
199. ●
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Αστικός σχεδιασμός και αφήγηση
ÀÂÚ·Û›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ó˘ÂÚ¿ÛÈÛÙË fiÏË
¯ÂÈ Á›ÓÂÈ Ôχ˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙȘ ÎÏÈ-
E Ì·ÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Î·È Ò˜ Ú¤-
ÂÈ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË fiÏË Ó· ÚÔÂ-
ÙÔÈÌ·ÛÙ› ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ
Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ
·˘ÙÒÓ. ∏ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ fï˜ ‰È¿-
ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ·˘ÙÒÓ ı· ÂËÚ¿ÛÂÈ
ÈÔ ¤ÓÙÔÓ· Î·È ¿ÌÂÛ· ÙË ‰ÔÌ‹ Î·È ÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ fiÏ˘. ∂¯ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ·ÊÂÙËÚ›·
ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÏËÌ̇ڷ˜ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›-
˙ÂÈ ÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ·ÏÈÚÚÔ˚ÎÔ‡
Δ¿ÌÂÛË, ÚÔÛ·ı‹Û·ÌÂ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹-
ÛÔ˘Ì ÌÈ· ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋ ̤ıÔ‰Ô ·ÓÙÈÌÂÙÒ-
ÈÛ˘ ÂÓfi˜ ۯ‰ȷÛÙÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜
Ô˘ ·Ê‹ÓÂÈ ÛÙÔÓ Î¿ÙÔÈÎÔ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·
ÂÈÏÔÁ‹˜ Î·È Î·ıÔÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ
Á‡Úˆ ÙÔ˘. ∏ ·Ê‹ÁËÛË ÙˆÓ ÚÔÛˆÈÎÒÓ
ÈÛÙÔÚÈÒÓ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙÔ˘˜
ۯ‰ȷÛÙ¤˜ ÎÈÓËÙ‹ÚÈÔ˜ ‰‡Ó·ÌË ÁÈ· ·ÏÏ·-
Á‹. A˜ ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ì ÁÈ· ÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ÚÒÙ·,
ÚÔÙÔ‡ ‰Ô‡Ì Ò˜ Ë ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ·˘Ù‹
ÌÔÚ› Ó· Ê·Ó› ¯Ú‹ÛÈÌË Î·È ÛÙ· ηı’ ËÌ¿˜.
ΔÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ·Ó·Ù‡¯ıËΠÂ¿Óˆ ÛÙË ÌÂ-
Á¿ÏÔ˘ Ï¿ÙÔ˘˜ Î·È ·Ú¯Èο ÂÏÒ‰Ë ÎÔÈÏ¿‰·
ÙÔ˘ ·ÏÈÚÚÔ˚ÎÔ‡ Δ¿ÌÂÛË. ªÂÁ¿Ï˜ ·Ï›Ú-
ÚÔȘ ¤¯Ô˘Ó ÚÔηϤÛÂÈ ı·Ó¿ÙÔ˘˜ Î·È ˙Ë-
ÌȤ˜ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ™‹ÌÂÚ· ÙÔ ‰¤ÏÙ· ÙÔ˘
Δ¿ÌÂÛË Â›Ó·È Ì›· ·fi ÙȘ ÙÔÔıÂۛ˜ Ì ÙË
ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Èı·ÓfiÙËÙ· ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË ÔÈ-
ÎÔÓÔÌÈ΋˜ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ ·fi ÂӉ¯fiÌÂÓË
ÏËÌ̇ڷ. ø˜ ÙÔ 2030 ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙÔ‡Ó 4
‰ÈÛ. ÛÙÂÚϛӘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·‚¿ıÌÈÛË ÙˆÓ
·ÓÙÈÏËÌÌ˘ÚÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ (Parker, «Disaster
response in London: A case of learning
constrained by history and experience»,
ÛÂÏ. 187-240). ∞ÏÏ¿, ηıÒ˜ Ë ÛÙ¿ıÌË ÙˆÓ
˘‰¿ÙˆÓ ·˘Í¿ÓÂÙ·È ·ÓÂͤÏÂÁÎÙ· ÏfiÁˆ Ù˘
ÎÏÈÌ·ÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜, ·ÎfiÌË Î·È Î¿Ùˆ ·fi
ÙȘ ÈÔ ·ÈÛÈfi‰Ô͘ Û˘Óı‹Î˜ ı· ˘¿ÚÍÂÈ
·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ‰Ú·Ì·ÙÈΤ˜ ·ÔÊ¿ÛÂȘ, fiˆ˜
Ë ÂÓ‰˘Ó¿ÌˆÛË ·ÓÙÈÏËÌÌ˘ÚÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ ‹
Ë ÂÁηٿÏÂÈ„Ë ÌÈ·˜ ηÙÔÈÎË̤Ó˘ ÂÚÈÔ-
¯‹˜.
§·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë fiÏ· Ù· ·Ú·¿Óˆ
Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹Û·Ì ¤Ó· ›ڷ̷ ÛÙÔ Ï·›-
ÛÈÔ ÙÔ˘ ÌÂÙ·Ù˘¯È·ÎÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜
·ÛÙÈÎÔ‡ ۯ‰ȷÛÌÔ‡ ÛÙËÓ Bartlett School
of Architecture ÛÙÔ UCL. ™Ùfi¯Ô˜ ÙÔ˘ ÂÈ-
Ú¿Ì·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ë ·Ú·ÁˆÁ‹ ÂÓfi˜ ȉ·ÓÈ-
ÎÔ‡ ۯ‰›Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ÚÔ-
‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÏËÌ̇ڷ˜ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ·Ï-
Ï¿ Ë ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÂÓfi˜ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÔ‡ ÙÚfi-
Ô˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ù˘
fiÏ˘ Ì ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ Ì·˜ ÛÙË ı¤ÛË ÙˆÓ
·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·È ‹ ÂËÚ¿-
˙Ô˘Ó ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ ‰Ú¿Û˘. ™Â ÚÒÙË Ê¿ÛË
ÂÈϤͷÌ ÙÔ Stepney, ÌÈ· ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘
∞Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ §ÔÓ‰›ÓÔ˘, ˆ˜ ‰›Ô ‰Ú¿Û˘.
∞Ú¯Èο ‹Ú·ÌÂ Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ ·fi ·ÓıÚÒ-
Ô˘˜ Ô˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ Â-
ÚÈÔ¯‹, fiˆ˜ .¯. ÂÌfiÚÔ˘˜, ÌÂÛ›Ù˜, ÎÔÈ-
ÓˆÓÈÎÔ‡˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡˜, ·ÎÙÈ‚ÈÛÙ¤˜, ȉÈÔ-
Îً٘ Î·È Ê˘ÛÈο ηÙÔ›ÎÔ˘˜. ∂ΛÓÔ Ô˘
ÚÔÛ·ı‹Û·Ì ӷ ÂÙ‡¯Ô˘ÌÂ Â›Ó·È Ó· η-
το βημα των νεων επιστημονων
Ù·Ï¿‚Ô˘Ì ˆ˜ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ‚ϤÔ˘Ó ÙËÓ fiÏË
Î·È ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ˙ËÙ‹Ì·Ù·
Ô˘ ÙËÓ ·ÊÔÚÔ‡Ó, ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·˜ Ì ·˘ÙfiÓ
ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÔÙÈΤ˜ ÙˆÓ
Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ·ÙfiÌˆÓ Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ÙË ‰È-
΋ Ì·˜ ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙËÓ fiÏË. ™Â ‰Â‡ÙÂÚÔ
Â›Â‰Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Û·Ì ¤Ó· ·È¯Ó›‰È ·Ó¿-
Ï˄˘ ÚfiÏˆÓ ÌÂٷ͇ Ì·˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒ-
ÓÙ·˜ ·fi ÙË Ì›· ÙÔ˘˜ Û˘ÓÂÓÙ¢ÍÈ·˙fiÌÂÓÔ˘˜
ˆ˜ ‹ÚˆÂ˜ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ Ì·˜ Î·È ·fi ÙËÓ
¿ÏÏË ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡˜ Ì·˜
ÚfiÏÔ˘˜ ˆ˜ ۯ‰ȷÛÙÒÓ. ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó·
ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ì ÙÔ ›ڷ̿ Ì·˜ ı¤Û·Ì ÔÚÈ-
Ṳ̂Ó˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ, Ì›· ÂÎ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ
Â›Ó·È Ë ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ ·‡ÍËÛË Ù˘ ÛÙ¿ıÌ˘
ÙˆÓ ı·Ï¿ÛÛÈˆÓ ˘‰¿ÙˆÓ Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ·
Ë ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ·ÏÈÚÚÔ˚ÎÔ‡ ‡ÚÔ˘˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ
ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ÂÚÈÛÙ·Ûȷ΋ ÏËÌ-
̇ڷ ÙˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ ¯·ÌËÏÔ‡ ˘„Ô̤ÙÚÔ˘
ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘ ÏfiÁˆ Ù˘ ÂÂÚ¯fiÌÂÓ˘ ·Ó‡-
„ˆÛ˘ Ù˘ ÛÙ¿ıÌ˘ Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜ Ô˘ ı·
ÚÔηϤÛÂÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ «global
warming». ¶ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ‚ÚÔ‡ÌÂ
¤Ó·Ó ÙÚfiÔ Ó· ‰ÔÌ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ ›ڷ̷ ·Ó·-
ηχ„·Ì ٷ Mass Observation Diaries Ù˘
μÚÂÙ·Ó›·˜. ΔÔ Mass Observation Â›Ó·È ¤Ó·˜
ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜ Ô˘ ȉڇ-
ıËΠÙÔ 1937 ·fi ÙÚÂȘ Ó¤Ô˘˜ ÎÔÈÓˆÓÈÔ-
ÏfiÁÔ˘˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÙfi¯Â˘·Ó ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘Ú-
Á›· ÌÈ·˜ «·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·˜ ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi
Ì·˜». ¶ÚÔÛ›ÏÎ˘Û·Ó ÌÈ· ÔÌ¿‰· ·Ú·ÙË-
ÚËÙÒÓ Î·È ¤Ó· ¿ÓÂÏ ÂıÂÏÔÓÙÒÓ Û˘ÁÁÚ·-
ʤˆÓ Ì ÛÎÔfi Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ Î·ıË-
ÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ ÎÔÈÓÒÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÛÙË μÚÂÙ·-
Ó›·.
OÏË ·˘Ù‹ Ë ‰È·‰ÚÔÌ‹ – Î·È Ì ·ÍÈÔÔ›Ë-
ÛË Î·È Ù˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÙÔ˘ Mass Observation
– ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜
ÙÂÙÚ·ÏÔÁ›·˜ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÒÓ ËÌÂÚÔÏÔÁ›ˆÓ
ÁÈ· ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô 2009-2080. Δ· ÙÚ›·
ÚÒÙ· ËÌÂÚÔÏfiÁÈ· ¤¯Ô˘Ó ÁÚ·ÊÙ› Û‡Ì-
ʈӷ Ì ÙȘ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ÙˆÓ Û˘ÓÂÓÙ¢-
ÍÈ·˙fiÌÂÓˆÓ ·¤Ó·ÓÙÈ Û ÌÈ· ·ÏÏËÏÔ˘¯›·
ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÚÔηٷÛ΢¿ÛÂÈ,
Û‡Ìʈӷ Ì Ú·ÁÌ·ÙÈο ÛÙ·ÙÈÛÙÈο ÛÙÔÈ-
¯Â›·, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ ·Ú¿ÏÏËÏ· Ó· ·Ó·-
χÛÔ˘Ì ٷ Èı·Ó¿ ΛÓËÙÚ¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ó·
·Ó·Î·Ï‡„Ô˘Ì ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘˜ Û ο-
ı ̛· ÂÚ›ÙˆÛË ¯ˆÚÈÛÙ¿. ΔÔ ÎÔ˘·ÚÙ¤ÙÔ
ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È Ì ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÂÚÁ·-
Û›·˜ ÙˆÓ Û¯Â‰È·ÛÙÒÓ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ó¤Ï·‚·Ó
ÙÔÓ Û¯Â‰È·ÛÌfi Ù˘ ·ÛÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘
ÂÚÈÔ¯‹˜. ª¤Û· ·fi ÙÔ Ù¤Ù·ÚÙÔ ËÌÂÚÔÏfi-
ÁÈÔ ÂȯÂÈÚԇ̠ӷ ‰Â›ÍÔ˘Ì Ò˜ ÔÈ Û¯Â-
‰È·ÛÙÈΤ˜ ·ÔÊ¿ÛÂȘ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó ÏfiÁˆ Ù˘
·ÏÏËÏÂ›‰Ú·Û˘ Ì ÙȘ ·˘ıfiÚÌËÙ˜ ÂÓ¤Ú-
ÁÂȘ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜.
∂Ó· ·fi Ù· ¯ˆÚÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÚÔ¤-
΢„·Ó ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË
̤ıÔ‰Ô Â›Ó·È ˆ˜ ÔÈ ›‰È˜ ÔÈ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ Ù›-
ÓÔ˘Ó Ó· ÚÔÛÙ·ÙÂ‡Ô˘Ó fi,ÙÈ ÔÈ ›‰È˜ ıˆ-
ÚÔ‡Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Î·È fi¯È fi,ÙÈ ıˆÚÂ›Ù·È ·ÓÙÈ-
ÎÂÈÌÂÓÈο ÔχÙÈÌÔ. ∂ÙÛÈ Û˘Ó·ÓÙ¿Ì ÌÈ-
ÎÚÔ‡˜ ˘Ú‹Ó˜ ˙ˆ‹˜ Û ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ˘fi
¿ÏϘ Û˘Óı‹Î˜ ı· ›¯·Ó ÂÁηٷÏÂÈÊı›
·fi ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘˜. ∂Ó· ηٿ Ù· ¿Ï-
Ï· ·Û‹Ì·ÓÙÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ÂÚÁ·ÙÈÎÒÓ Î·-
ÙÔÈÎÈÒÓ, .¯., ¯¿ÚË ÛÙËÓ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfiÙË-
Ù· ÙˆÓ ÂÓÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘, η٤ÏËÍ ӷ Û˘ÌÂ-
ÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÛÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙˆÓ Û¯Â-
‰È·ÛÙÒÓ ¤ÂÈÙ· ·fi ¤ÓÙÔÓ˜ ȤÛÂȘ ηÈ
ÚÔÛ¿ıÂȤ˜ ÙÔ˘˜. ª¤Ûˆ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·-
Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡ÌÂ
fiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Â›Ó·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ۯ‰ȷÛÙ¤˜
Ó· ÂÈÓÔÔ‡Ó ÔÈÎÔÓÔÌÈο ÚÔÛÈÙ¤˜ χÛÂȘ
Î·È Ó· ‚ÔËıÔ‡Ó ·ÎfiÌË Î·È ÂΛӘ ÙȘ ÎÔÈ-
ÓfiÙËÙ˜ ÔÈ Ôԛ˜ ‰ÂÓ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó
ÛÙÔÓ ·Ú¯ÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi ÙÔ˘˜.
∂Ó· ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ˙‹ÙËÌ· Â›Ó·È ÙÔ
Οι όποιες αλλαγές θα στηρίζονται στους ίδιους
τους κατοίκους που από παθητικοί θεατές θα
γίνονται ενεργοί λήπτες αποφάσεων. Η χρήση
της αφήγησης γίνεται ένα εργαλείο
προσέγγισης ζητημάτων όπως δυσλειτουργίες
του δημόσιου χώρου, περιοχές αποκομμένες
από τον αστικό ιστό, προβλήματα συνύπαρξης
κοινοτήτων και άλλα που είναι απροσπέλαστα
από ορθολογικές μεθόδους
Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ ·˘ı·›ÚÂÙ˘ ηٿÏ˄˘
(squatting). ∞Ú¯Èο ÙÔ squatting ·ÓÙÈÌÂ-
Ùˆ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÌÈ· ·ÓÂͤÏÂÁÎÙË Î·Ù·¿ÙË-
ÛË ÙˆÓ ÂÁηٷÏÂÏÂÈÌÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙËÓ ÏËÌ-
̇ڷ Î·È ÂÚÂÈˆÌ¤ÓˆÓ ÎÙÈÚ›ˆÓ Ù˘ ÂÚÈÔ-
¯‹˜, ÂÓÒ Û ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ÌÔÚԇ̠ӷ
‰Ô‡Ì Ò˜ ÙÔ Â›ÛËÌÔ Û¯¤‰ÈÔ, ··ÓÙÒÓÙ·˜
ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·ÙfïÓ, ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁ› ÙȘ ÏÂÁfiÌÂÓ˜ ¶ÚÔÛˆÚÈÓ¤˜ ∞˘Ùfi-
ÓÔ̘ ∑ÒÓ˜ Î·È ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÈ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ›‰È·
ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Û ÌÈ· Â›ÛËÌ· ÔÚÈṲ̂ÓË ¯Ú‹ÛË
Á˘. ∏ ηٿÏË„Ë Á›ÓÂÙ·È Ë ÎÈÓËÙ‹ÚÈÔ˜ ‰‡-
Ó·ÌË ÁÈ· Ӥ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Î·È ·fi ÂΛ ÍÂÎÈÓ¿
Ë Â͢Á›·ÓÛË Ù˘ ÂÁηٷÏÂÏÂÈÌ̤Ó˘ ·fi
ÙȘ Û˘Ó¯›˜ ÏËÌ̇Ú˜ ÂÚÈÔ¯‹˜. OÈ Î·-
Ù·ÏË„›Â˜ Á›ÓÔÓÙ·È ϤÔÓ ÔÈ ‚·ÛÈÎÔ› ÂÎ-
ÚfiÛˆÔÈ Î·È Ê‡Ï·Î˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜. ∞Ó
ÔÈ Û¯Â‰È·ÛÙ¤˜ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÚԂϤÔ˘Ó
Î·È Ó· ÂÓۈ̷ÙÒÓÔ˘Ó ÛÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜
Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜, ÙfiÙ ı· ÌÔ-
ÚÔ‡Û·Ó Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ó· ÂÙ‡¯Ô˘Ó
ÙfiÛÔ ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË Ù¤ÙÔÈˆÓ È‰ÈfiÚÚ˘ı̈Ó
ÔÌ¿‰ˆÓ, Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó Î·ıÔÚÈÛÙÈο
ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜ ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋˜ ‰˘Ó·ÌÈ-
΋˜ ÁÈ· ÙËÓ fiÏË, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙ· ÚÔ‚ÏË-
Ì·ÙÈο fiÚÈ¿ Ù˘, fiÛÔ Î·È ÙȘ ··Ú·›ÙËÙ˜
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 27
Κλέλια Θερμού
Λίνα Λιάκου
Ιωάννα Πόθου
aρχιτεκτόνες απθ - urban designers ucl
ÂÓ¤ÚÁÂȘ ·Ó·˙ˆÔÁfiÓËÛ˘ ÒÛÙ ӷ ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁÔ‡Ó ‚ÈÒÛÈ̘ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜.
ªÈ· ÙÂÏÈ΋ ·Ú·Ù‹ÚËÛË Â›Ó·È fiÙÈ ÔÈ ·Ô-
Ê¿ÛÂȘ ÙˆÓ Û¯Â‰È·ÛÙÒÓ, ·Ó Î·È ÂÛÙÈ¿˙Ô˘Ó
ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛËÌ›·, ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙË-
Ù· ¤¯Ô˘Ó ÌÈ· ¢ڇÙÂÚË ÂÈÚÚÔ‹. OÈ Û¯Â-
‰È·ÛÙ¤˜ Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó Ï‹ÚË Â›ÁÓˆÛË
ÙˆÓ ·ÔÊ¿ÛÂÒÓ ÙÔ˘˜ Î·È ÙˆÓ ÂȉڿÛˆÓ
Ô˘ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ÂÈʤÚÔ˘Ó. ¶Ú¤ÂÈ Ó·
ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ù¿ÛÂȘ Î·È fiÙÈ
ÔÈ Ú¿ÍÂȘ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÔ‡Ó Â‡ÎÔÏ· Ó· ·ÓÙÈ-
ÁÚ·ÊÔ‡Ó.
μÁ·›ÓÔÓÙ·˜ ·fi ÙÔ ·Î·‰ËÌ·˚Îfi Ï·›ÛÈÔ
̤۷ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ¤ÁÈÓ ÙÔ ·Ú·¿Óˆ Û¯¤-
‰ÈÔ, ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘-
Ì ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·˜ ÁÈ·
Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ì ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ Û‡Á-
¯ÚÔÓ˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ fiÏ˘ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙÔ ËÌÂ-
ÚÔÏfiÁÈÔ ˆ˜ ‚·ÛÈÎfi ÂÚÁ·Ï›Ô. £· ÌÔÚÔ‡-
Û·Ì ӷ ·¢ı˘Óıԇ̠۠ÔÌ¿‰Â˜ Î·È ÎÔÈ-
ÓfiÙËÙ˜, ÌfiÓÈÌÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ‹ ÚÔÛˆÚÈ-
ÓÔ‡˜ ¯Ú‹ÛÙ˜ ÌÈ·˜ ÂÚÈÔ¯‹˜, ¿Ó‰Ú˜,
Á˘Ó·›Î˜, ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜ Î·È ·È‰È¿, ÁËÁÂÓ›˜ ‹
ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ˜. ª¤Û· ·fi ÙȘ ·ÙÔÌÈΤ˜ ÙÔ˘˜
‰ÈËÁ‹ÛÂȘ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ¤Ó·Ó Û˘Ó¯‹
‰È¿ÏÔÁÔ Ì ÙÔ˘˜ ۯ‰ȷÛÙ¤˜ ı· ÌÔÚÔ‡Ó
Ó· ·Ó·‰ÂȯıÔ‡Ó ¯ˆÚÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ·ÏÏ¿
Î·È Ï‡ÛÂȘ Ô˘ Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÎÙfi˜ Ù˘
·Ù˙¤ÓÙ·˜ ÙˆÓ Û¯Â‰È·ÛÙÒÓ. Δ· ·ÔÙÂϤ-
ÛÌ·Ù· ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È Ô‡Ù ÁÚ‹ÁÔÚ· Ô‡Ù È-
ı·ÓfiÓ ÂÓÙ˘ˆÛȷο, ·ÏÏ¿ ÔÈ fiÔȘ ·ÏÏ·-
Á¤˜ ı· ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ η-
ÙÔ›ÎÔ˘˜ Ô˘ ·fi ·ıËÙÈÎÔ› ı·٤˜ ı· Á›-
ÓÔÓÙ·È ÂÓÂÚÁÔ› Ï‹Ù˜ ·ÔÊ¿ÛˆÓ. ∏
¯Ú‹ÛË Ù˘ ·Ê‹ÁËÛ˘ Á›ÓÂÙ·È ¤Ó· ÂÚÁ·Ï›Ô
ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ fiˆ˜ ‰˘ÛÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ¯ÒÚÔ˘, ÂÚÈÔ¯¤˜
·ÔÎÔÌ̤Ó˜ ·fi ÙÔÓ ·ÛÙÈÎfi ÈÛÙfi, ÚÔ-
‚Ï‹Ì·Ù· Û˘Ó‡·Ú͢ ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ¿Ï-
Ï· Ô˘ Â›Ó·È ·ÚÔÛ¤Ï·ÛÙ· ·fi ÔÚıÔÏÔ-
ÁÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜. ●
28 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
Βιοπληροφορική,Συστημική Βιολογία,
Συνθετική Βιολογία
K·ÈÓÔ‡ÚÁȘ ȉ¤Â˜ ‹ ·Ï¿ «·ÏÏ·Á‹ Û˘ÚÌÔ‡»;
¤Û· Û ̛· ÌfiÓÔ ‰ÂηÂÙ›·
ª «‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËηӻ ÙÚÂȘ
«Ó¤ÔÈ» ÙÔÌ›˜ Ù˘ μÈÔÏÔ-
Á›·˜. ΔÔ 2000 fiÏÔÈ ›ÛÙ¢-
·Ó fiÙÈ Ë μÈÔÏËÚÔÊÔÚÈ΋
(Bioinformatics) Â›Ó·È ÙÔ
̤ÏÏÔÓ Ù˘ μÈÔÏÔÁ›·˜. ªÂÙ¿ ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ·Ô-
Έ‰ÈÎÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÁÔÓȉÈÒÌ·-
ÙÔ˜, ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, fiÏÔÈ ÌÈÏÔ‡Û·Ó ÁÈ·
™˘ÛÙËÌÈ΋ μÈÔÏÔÁ›· (Systems Biology). ™‹-
ÌÂÚ·, ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ Ô˘ ‰È·Ó‡-
Ô˘ÌÂ, ÛÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ›-
Ó·È ϤÔÓ Ë ™˘ÓıÂÙÈ΋ μÈÔÏÔÁ›· (Synthetic
Biology).
∂›Ó·È ·fiÏ˘Ù· ÏÔÁÈÎfi ÏÔÈfiÓ Ó· ·Ó·Úˆ-
ÙËıԇ̠·Ó ÔÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ÙÔÌ›˜ ›ӷÈ
fiÓÙˆ˜ ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔÈ, ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ‰ËÏ·‰‹ ÁÈ·
ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ «˘ԉ›ÁÌ·ÙÔ˜»
(paradigm). ∞ÏÏ¿˙ÂÈ fiÓÙˆ˜ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘
μÈÔÏÔÁ›·˜ Ì ÚˆÙfiÁÓˆÚ· Ú·Á‰·›Ô˘˜ Ú˘ı-
ÌÔ‡˜ ‹ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ¤ÚÂ˘Ó¿
ÙÔ˘˜ ÙÔ ÈÔ Ó¤Ô, Î·È ¿Ú· ÂÏ΢ÛÙÈÎfi, fiÓÔÌ·
ÁÈ· Ó· ¤¯Ô˘Ó ›Ûˆ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ¢ηÈڛ˜
Ó· ‚ÚÔ˘Ó ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË;
∏ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ·¿ÓÙËÛË Û ·˘Ùfi ÙÔ ÂÚÒ-
ÙËÌ· ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ‰Ôı› ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ÔÚÈ-
ÛÌfi ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÙÔ̤ˆÓ. μÈÔÏËÚÔÊÔÚÈ΋ ›-
Ó·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÂÚÁ·Ï›ˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜ ÁÈ·
ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË, Û˘ÏÏÔÁ‹ Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ
‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰Â‰Ô̤ӈÓ. ™˘ÛÙËÌÈ΋ μÈÔÏÔ-
Á›· Â›Ó·È Ë ÌÂϤÙË ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›-
ˆÓ ÂÓfi˜ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ì ÛÎÔfi
ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜Ø ÂÓۈ̷-
ÙÒÓÂÈ ÂÚÁ·Ï›· Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›Â˜ ·fi ÂÈ-
Ûً̘ fiˆ˜ Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο, Ë Ê˘ÛÈ΋, Ë ¯Ë-
Ì›· Î·È Ë ÏËÚÔÊÔÚÈ΋. Δ¤ÏÔ˜, Ë ™˘ÓıÂÙÈ-
΋ μÈÔÏÔÁ›· Â›Ó·È Ë Û‡ÓıÂÛË ÔχÏÔÎˆÓ Û˘-
ÛÙËÌ¿ÙˆÓ, ‚·ÛÈÛÌ¤ÓˆÓ Î·È ÂÌÓ¢Ṳ̂ӈÓ
·fi Ù· ‚ÈÔÏÔÁÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·.
ªÂ ·Ï¿ ÏfiÁÈ·, Ë ™˘ÛÙËÌÈ΋ μÈÔÏÔÁ›· ÂÚ¢-
Ó¿ ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ‚ÈÔÏÔ-
ÁÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ fiˆ˜ Ù· ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ, ÂÓÒ
Ë ™˘ÓıÂÙÈ΋ μÈÔÏÔÁ›· ÚÔÛ·ı› Ó· ηٷ-
Û΢¿ÛÂÈ ·˘Ù¿ Î·È ¿ÏÏ· ‚ÈÔÏÔÁÈο Û˘ÛÙ‹Ì·-
Ù· ÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ. °È’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ë ™˘Ó-
ıÂÙÈ΋ μÈÔÏÔÁ›· ıˆÚÂ›Ù·È ·fi ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ÙÔ
ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ‚‹Ì· ÛÙËÓ ÂÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ‚ÈÔÏÔ-
ÁÈ΋˜ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·˜, fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ ÌfiÓÔ fiÙ·Ó
ηٷʤÚÔ˘Ì ӷ ÊÙÈ¿ÍÔ˘Ì ˙ˆ‹ ·fi ÙÔ ÌË-
‰¤Ó ÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ı· ¤¯Ô˘Ì ·ÓÙÈÏËÊı›
Ú·ÁÌ·ÙÈο Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ù· ·ÙÙ·Ú·.
°È· ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÚÔÛ¤Ï·ÛË ÙˆÓ ÙÔ̤-
ˆÓ ·˘ÙÒÓ, ı· ·Ó·ÊÂÚıÒ Û‡ÓÙÔÌ· ÛÙË Û˘-
ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ηıÂÓfi˜ ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ
ÚˆÙÂ˚ÓÈÎÒÓ ·ÏÏËÏÂȉڿÛˆÓ, ¤Ó· ı¤Ì· ÙÔ
ÔÔ›Ô ··Û¯ÔÏ› ‰ÈηÈÔÏÔÁË̤ӷ Â‰Ò Î·È
¤Ó·Ó ·ÈÒÓ· ÙÔ˘˜ ‚ÈÔÏfiÁÔ˘˜, ÌÈ·˜ ηÈ, fiˆ˜
¤¯ÂÈ È· ·Ô‰Âȯı›, Ë ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· Ô˘
‚ϤÔ˘Ì Á‡Úˆ Ì·˜ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙËÓ ÔÏ˘-
ÏÔÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÚˆÙÂ˚ÓÒÓ.
™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, ¤Ó· ̤ÚÔ˜ ·fi
ÙȘ ÚˆÙÂ˚ÓÈΤ˜ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ›¯·Ó ÂÈ-
‚‚·Èˆı› ÂÈÚ·Ì·ÙÈο ÛÙ· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ·, ·Ï-
Ï¿ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó ‰ÈÂÛ·Ṳ́-
το βημα των νεων επιστημονων
Ó· Û ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¿ÚıÚ·. ªÂÁ¿ÏË ‹Ù·Ó ÏÔÈ-
fiÓ Ë Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜
ÙÚÂȘ ÙÔÌ›˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙÂ,
ÙÔ˘ ÙÔ̤· Ù˘ μÈÔÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜. ΔÔ 2000
‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ Ë ÚÒÙË ‚¿ÛË ‰Â‰Ô̤ӈÓ
ÙˆÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈο ÂȂ‚·ÈˆÌ¤ÓˆÓ ÚˆÙÂ˚ÓÈ-
ÎÒÓ ·ÏÏËÏÂȉڿÛˆÓ, Ë DIP (1).
OÈ ‚¿ÛÂȘ ‰Â‰Ô̤ӈÓ, fiˆ˜ Ë DIP, ·Ô-
‰Â›¯ıËÎ·Ó Ó· Â›Ó·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο Ë «ÙÚÔÊ‹»
Ô˘ ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› Ô ÙÔ̤-
·˜ Ù˘ ™˘ÛÙËÌÈ΋˜ μÈÔÏÔÁ›·˜. OÈ ‚ÈÔÏfiÁÔÈ,
·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙËÓ ˆ˜ ÙfiÙ ΢ڛ·Ú¯Ë – ·Ï-
Ï¿ fi¯È Î·È ÌÔÓ·‰È΋ – ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ÙËÓ ·Ó·-
Ï˘ÙÈ΋ (analytical) ‹ ·Ó·ÁˆÁÈ΋ (reductionist)
ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ÂÚ¢ÓÔ‡Û·Ó Î·ıÂÌÈ¿ ·fi ÙȘ
ÚˆÙÂ˚ÓÈΤ˜ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ͯˆÚÈÛÙ¿ ‹
Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ (‚ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Ô‰Ô‡˜). ∞ÓÙÈ-
ı¤Ùˆ˜, fiÙ·Ó ÔÈ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÔ›, ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› ηÈ
ÔÈ ÏËÚÔÊÔÚÈÎÔ› ÎÔ›Ù·Í·Ó ÙȘ ‚¿ÛÂȘ ‰Â‰Ô-
Ì¤ÓˆÓ Ô˘ ÌfiÏȘ ›¯·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı›, ›‰·Ó
ÙȘ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ˆ˜ ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ÂÓfi˜ ·˙Ï,
ÂÓfi˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜.
ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Ë μÈÔÏËÚÔÊÔÚÈ΋ ‰ÂÓ Ù·-
ÎÙÔÔ›ËÛ ·Ï¿ Ù· – ÌÂÁ¿ÏˆÓ ‰È·ÛÙ¿ÛˆÓ
È· – ‚ÈÔÏÔÁÈο ‰Â‰Ô̤ӷ, ·ÏÏ¿ ‰ËÌÈÔ‡Ú-
ÁËÛ ¯¿ÚÙ˜ (Ë DIP Â›Ó·È ¯¿ÚÙ˘ ÙˆÓ ‰ÈÎÙ‡ˆÓ
·ÏÏËÏÂȉڿÛÂˆÓ (interactome), ÂÓÒ ¿ÏϘ
‚¿ÛÂȘ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ÔÈ ¯¿ÚÙ˜ ÙÔ˘ ÁÔÓÈ-
‰ÈÒÌ·ÙÔ˜ (genome), ÙÔ˘ ÚˆÙÂ˚ÓȉÈÒÌ·ÙÔ˜
(proteome), ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÁÚ·Ê‹Ì·ÙÔ˜
(transcriptome) ÎÙÏ.). ∞Ú·, Ë ÌÂÁ¿ÏË Û˘ÓÂÈ-
ÛÊÔÚ¿ Ù˘ μÈÔÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜ ‹Ù·Ó fiÙÈ ¤‰ÂÈ-
Í ÌÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ – ÛÎfiÈÌ· ‰ÂÓ Ï¤ˆ ηÈ-
ÓÔ‡ÚÁÈ· – ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙˆÓ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰Â-
‰ÔÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó ˆ˜ ÙfiÙÂ.
∞fi ÂΛ Î·È ¤Ú·, ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ Ô‡-
Ì fiÙÈ Ë ™˘ÛÙËÌÈ΋ μÈÔÏÔÁ›· «Î·Ù·‚Úfi¯ıÈ-
Û» ÙË μÈÔÏËÚÔÊÔÚÈ΋ Î·È ‹Ú ÙË ı¤ÛË
Ù˘ ÛÙÔ Â›ÎÂÓÙÚÔ ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜. º˘-
ÛÈÎÔ›, Ì·ıËÌ·ÙÈÎÔ› Î·È ÏËÚÔÊÔÚÈÎÔ› ·Ú·-
Ù‹ÚËÛ·Ó fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ-
‹ÛÔ˘Ó ÙȘ Ù¯ÓÈΤ˜ Ô˘ ›¯·Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÁÈ·
Ù· ‰Èο ÙÔ˘˜ ‰Â‰Ô̤ӷ, ÁÈ· Ó· ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ó Ù·
‚ÈÔÏÔÁÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·. ΔÔ Âȯ›ÚËÌ¿ ÙÔ˘˜
‹Ù·Ó fiÙÈ Ì¤Û· ·fi ¤Ó·Ó Â·Ó·ÏËÙÈÎfi ·ÎÏÔ
ÌÔÓÙÂÏÔÔ›ËÛ˘, ÚÔÛÔÌÔ›ˆÛ˘ Î·È ıˆ-
Ú›·˜ ı· ‚ÔËıÔ‡Û·Ó ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ ‚ÈÔ-
ÏÔÁÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÛÙË ÛÙfi¯Â˘ÛË ÙˆÓ
ÂÈÚ·Ì¿ÙˆÓ, ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·˜ Ӥ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ
ÔÈ Ôԛ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ‰ÈÂÚ¢ÓËıÔ‡Ó ˆ˜
ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙ· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ·
·fi ÙÔ˘˜ ‚ÈÔÏfiÁÔ˘˜.
¶ÚÔÙÔ‡ ÚÔÏ¿‚Ô˘Ó fï˜ Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó Ù·
ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÓÂÈÛÙËÌÈ·ÎÒÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ
Î·È ÙˆÓ ÌÂÙ·Ù˘¯È·ÎÒÓ Ù˘¯›ˆÓ, ·fi μÈÔ-
ÏËÚÔÊÔÚÈ΋ Û ™˘ÛÙËÌÈ΋ μÈÔÏÔÁ›·, ¿Ú¯È-
Û·Ó ÔÈ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙË ™˘ÓıÂÙÈ΋ μÈÔÏÔ-
Á›·. ∞Ú¯ÈÛ·Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ÚÔÙÔ‡ ·ÎfiÌË ÚÔÏ¿-
‚ÂÈ Ó· ‰ËÌÔÛÈ¢Ù› Ë ¤ÎıÂÛË ÙÔ˘ ERASysBio
Ô˘ ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó ÛÙËÓ ÔÚ›· Ù˘ Â˘Úˆ·˚-
΋˜ ¤Ú¢ӷ˜ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ ™˘ÛÙËÌÈ΋˜ μÈÔ-
ÏÔÁ›·˜Ø ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË ·˘Ù‹ Ë ∂ÏÏ¿‰· ‹Ù·Ó
·Ô‡Û·.
Oˆ˜ ÔÈ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÔ›, ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› Î·È ÔÈ ÏË-
ÚÔÊÔÚÈÎÔ› ÚfiÙÂÈÓ·Ó ÙÚfiÔ˘˜ Ó· ‚ÔËı‹-
ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·˜
ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ, ÚfiÙÂÈÓ·Ó Î·È ÔÈ Ì˯·ÓÈÎÔ›
ÙÔÓ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ, ÙË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· Ô˘
¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ·˘ÙÔÎÈ-
Ó‹ÙˆÓ, Ì˯·ÓËÌ¿ÙˆÓ Î·È ·ÂÚÔÏ¿ÓˆÓ. ΔÔ
Âȯ›ÚËÌ¿ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ·ÏÏ¿˙ÔÓÙ·˜ ÂÏ·ÊÚ¿
Î·È Ì ÏÔÁÈÎfi ÙÚfiÔ Ù· ÁÓˆÛÙ¿ ˆ˜ ÙfiÙÂ Û˘-
ÛÙ‹Ì·Ù·, ÔÈ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ
Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ı· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·Ó ı·
‹Ù·Ó ÌÂÁ¿ÏË ËÁ‹ ÁÓÒÛ˘.
™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ ÚˆÙÂ˚ÓÈÎÒÓ ·ÏÏË-
ÏÂȉڿÛˆÓ, ÔÈ Û˘ÓıÂÙÈÎÔ› ‚ÈÔÏfiÁÔÈ ¤¯Ô-
ÓÙ·˜ ‰È·Ï¤ÍÂÈ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ Û˘ÓÔÏÈ-
ÎÔ‡ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ ·ÏÏËÏÂ›‰Ú·Û˘ ÙˆÓ ÚˆÙÂ˚-
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλες
οι μεθοδολογίες και τα εργαλεία που
χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο έχουν
βοηθήσει σε σημαντικό βαθμό την κατανόηση
της βιολογικής πολυπλοκότητας
ÓÒÓ (Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› Û˘Ó‹ıˆ˜ Û ÌÈ· ‚ÈÔÏÔ-
ÁÈ΋ Ô‰fi) ·Ê·ÈÚÔ‡Ó, Ì›· Ì›· ‹ ÛÂ
Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ‡˜, ÙȘ ÚˆÙ½Ó˜. ¶·ÚÔÌÔ›ˆ˜,
¿ÏÏÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ·Ê·ÈÚÔ‡Ó fiÛ˜ ÂÚÈÛÛfi-
ÙÂÚ˜ ÚˆÙ½Ó˜ ÌÔÚÔ‡Ó ·fi ÙÔ Û˘ÓÔÏÈÎfi
‰›ÎÙ˘Ô ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ‚ÚÔ˘Ó ÙÔÓ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ‚ÈÒ-
ÛÈÌÔ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÚˆÙÂ˚ÓÒÓ. ∫·È Ù· ‰‡Ô ·˘-
Ù¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÌÔÚ› Ó· Ù· ‚ÚÂÈ Î·Ó›˜
ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÙÔ˘ NEST Pathfinder Initiative
(3), ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È 18 ÚÔÁÚ¿Ì-
Ì·Ù· ™˘ÓıÂÙÈ΋˜ μÈÔÏÔÁ›·˜, fiˆ˜ Ë Î·Ù·-
Û΢‹ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Î·˘Û›ÌˆÓ, Ë Ó·ÓÔÙ¯ÓÔ-
ÏÔÁ›· Î·È ÔÈ ·Ûı¤ÓÂȘ (ÛËÌÂÈÒÓˆ fiÙÈ ÌfiÓÔÓ
Û ¤Ó·Ó ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ ˘‹Ú¯Â ÂÏ-
ÏËÓÈ΋ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Î·È ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÂȉÈÎÂ˘Ì¤-
ÓË ÛÙË ¯¿Ú·ÍË ÔÏÈÙÈ΋˜).
¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ fiϘ ·˘Ù¤˜ ÔÈ
ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›Â˜ Î·È Ù· ÂÚÁ·Ï›· Ô˘ ¯ÚËÛÈ-
ÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ¤¯Ô˘Ó
‚ÔËı‹ÛÂÈ Û ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‚·ıÌfi ÙËÓ Î·Ù·-
ÓfiËÛË Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·˜.
ΔÔ ÂÚÒÙËÌ· Ô˘ ı¤Ùˆ Â‰Ò – fiˆ˜ ÙÔ ¤ıÂ-
Û·Ó Î·È ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÛÙÔ
ÂȉÈÎfi Ù‡¯Ô˜ ÙÔ˘ EMBO reports (4) ÙÔÓ ∞‡-
ÁÔ˘ÛÙÔ Ô˘ Ì·˜ ¤Ú·Û – Â›Ó·È ÙÔ Î·Ù¿ fi-
ÛÔÓ ·˘ÙÔ› ÔÈ ÙÔÌ›˜ Â›Ó·È Ó¤Â˜ ȉ¤Â˜ ‹ ·Ï¿
·ÏÏ·Á¤˜ «Û˘ÚÌÔ‡», ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÌÈ·˜
·Ó·˙‹ÙËÛ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ «ÂÏ΢ÛÙÈÎfi»
fiÚÔ. ΔÔ ÂÚÒÙËÌ· ·˘Ùfi ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘
Ù˘¯·›Ô ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë ÚÒ-
ÙË ÊÔÚ¿ Ô˘ Ë ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfiÙËÙ· Ô‰ËÁ›
Û ¿ÏÌ·Ù· ÛÙË μÈÔÏÔÁ›·: ÛÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘
1950 Ë Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ Î·È Ì·-
ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Â›Û¢Û ÙËÓ ·Ó¿‰˘ÛË Ù˘ ªÔ-
Úȷ΋˜ μÈÔÏÔÁ›·˜ (Molecular Biology), ÂÓfi˜
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Ινώ Αγραφιώτη
εκεφε «δημόκριτος»
– ÙfiÙ – Ó¤Ô˘ ÙÔ̤· Ù˘ μÈÔÏÔÁ›·˜.
∫·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘ – Î·È ÔÏÏÒÓ ¿ÏÏˆÓ –
Û ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Â›Â‰Ô ÔÈ ÙÔÌ›˜ ·˘ÙÔ› ‰ÂÓ
Â›Ó·È fiÛÔ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔÈ fiÛÔ Ê·›ÓÔÓÙ·È, ·ÏÏ¿
·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·ÏÈÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂ-
ˆÓ. ∏ ‰È·Ì¿¯Ë ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ·Ó·Ï˘ÙÈ΋
(analytical) ‹ ·Ó·ÁˆÁÈ΋ (reductionist) ÚÔ-
Û¤ÁÁÈÛË Î·È ÛÙËÓ ÔÏÈÛÙÈ΋ (holistic) ‹ Û˘-
ÛÙËÌÈ΋ (systemic) ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ˘‹Ú¯Â ¿-
ÓÙ· ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ μÈÔÏÔÁ›·˜. ∏ ÚÒÙË
ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ù· ¿ÓÙ· ÌÔ-
ÚÔ‡Ó Ó· ÂÍËÁËıÔ‡Ó ÌÂÏÂÙÒÓÙ·˜ Ù· ̤ÚË ÂÓfi˜
Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ͯˆÚÈÛÙ¿Ø ·˘Ù‹ ‹Ù·Ó Ë Î‡ÚÈ·
ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÔÈ ÌÔ-
ÚÈ·ÎÔ› ‚ÈÔÏfiÁÔÈ Ì¤¯ÚÈ ÚfiÛÊ·Ù·. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË
ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË – ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜
Ù˘ ÔÔ›·˜ ‹Ù·Ó Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ∫·ÓÙ Î·È Ô ÔÈ-
ËÙ‹˜/Ê˘ÛÈÔ‰›Ê˘ °Èfi¯·Ó μ. °Î·›Ù – ˘Ô-
ÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÔÈ ‚ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ú¤ÂÈ
Ó· ÌÂÏÂÙÔ‡ÓÙ·È Û˘ÓÔÏÈο, ·ÊÔ‡ ¤Ó· Û‡ÛÙË-
Ì· Â›Ó·È Î¿ÙÈ ·Ú·¿Óˆ ·fi ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ
ÛÙÔȯ›ˆÓ Ô˘ ÙÔ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó – ÚfiÎÂÈÙ·È ÌÂ
¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· ÁÈ· ÙË ÏÂÁfiÌÂÓË «·Ó¿‰˘ÛË È‰ÈÔ-
ًوӻ (emergence).
°È· ÙËÓ ÒÚ· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, Ë ™˘ÛÙËÌÈ΋ ηÈ
Ë ™˘ÓıÂÙÈ΋ ‚ÈÔÏÔÁ›· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û˘Ó¤¯ÂÈ·
·˘Ù‹˜ Ù˘ ‰Â‡ÙÂÚ˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó
‰ËÏ·‰‹ ·ԉ›ÍÂÈ ·ÎfiÌË fiÙÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ó¤·
˘ԉ›ÁÌ·Ù· (paradigms), fiˆ˜ ·ԉ›-
¯ıËΠÙÂÏÈο fiÙÈ ‹Ù·Ó Ë ªÔÚȷ΋ μÈÔÏÔÁ›·.
∂Âȉ‹ ÔÈ ÂÈÛً̘ ÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ‰‡Ô
·ÈÒÓ˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó «·ÔÌÔӈ̤Ó˜» Î·È ¿Ú·
ÔÈ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›Â˜ Ù˘ ηıÂÌÈ¿˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ó·-
ÁηÛÙÈο ÈηӤ˜ ÁÈ· Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ÛÂ
¿ÏϘ ÂÈÛً̘, Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂٷ͇ Ê˘-
ÛÈÎÒÓ, Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ÏËÚÔÊÔÚÈÎÒÓ, ÌË-
¯·ÓÈÎÒÓ, Î·È ‚ÈÔÏfiÁˆÓ, ·Ó Î·È ¤¯ÂÈ ‹‰Ë Ô‰Ë-
Á‹ÛÂÈ Û ÂÈÙ˘¯›Â˜, ·Ú·Ì¤ÓÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· ‰‡-
ÛÎÔÏË. ™Â ·˘Ùfi ›Ûˆ˜ ‚ÔËıÔ‡ÛÂ Ë ·Ú·Áˆ-
Á‹ ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ, Ú¿ÁÌ·
Ô˘ ÙÔÓ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÙÔ˘ ERASysBio
(2), ÛÙËÓ ÔÔ›· Û˘ÛÙ‹ÓÂÙ·È fiÙÈ ÌÈ· Ó¤· ÚÔ-
Û¤ÁÁÈÛË ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Â›-
Ó·È ··Ú·›ÙËÙË Û fiÏ· Ù· Â›‰·.
∞˜ ÂÏ›ÛÔ˘Ì fiÙÈ Ë Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÔÏÈÙÈ΋
Ù˘ ∂Ú¢ӷ˜ Î·È Δ¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Ì·˜
ı· ÂÓËÌÂÚˆı› ÁÈ· ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÎı¤ÛÂȘ Î·È ı·
‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· ÌÂÈ Î·È Ë ∂ÏÏ¿‰· ÛÙ· Â˘Úˆ-
·˚ο ‰›ÎÙ˘· Ù˘ ™˘ÛÙËÌÈ΋˜ Î·È ™˘ÓıÂÙÈ-
΋˜ μÈÔÏÔÁ›·˜, ●
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
√π∫√¡√ªπ∞
∂ÏÏËÓÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ: ¢˘Ó·ÌÈΤ˜
ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfiÙËÙ·
™Ùfi¯ÔÈ Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÎÂÚ‰ÔÊÔÚ›· Î·È ÌÈ· ηχÙÂÚË ·ÚÔ˘Û›· ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ·ÁÔÚ¿
ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ·ÁÎfiÛÌÈ· ÔÈÎÔ-
™ ÓÔÌ›·, Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ‰È-
ÎÙ˘ÒÛÂȘ Î·È ÙËÓ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹
ÁÓÒÛ˘, ÔÈ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹-
ÛÂȘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ·ÓÙÈ̤و˜ ÌÂ
¢Ú›˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙÔ˘˜ ÎÏ¿‰Ô˘˜
‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔ›ËÛ‹˜ ÙÔ˘˜. ∂ÙÛÈ, ¤¯Ô˘Ó Ó·
·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÈÛ¯˘Ú¤˜ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈΤ˜
ȤÛÂȘ, ‰ÔÌÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÙˆÓ ·ÁÔÚÒÓ, ÛÌ›-
ÎÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ ·ÎÏÔ˘ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ
ÙÔ˘˜, ηıÒ˜ Î·È ÙËÓ ··›ÙËÛË ÁÈ· Û˘Ó¯‹
ηÈÓÔÙÔÌÈ΋ ‰Ú¿ÛË.
ΔÔ ÙÔ›Ô ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ
¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi οÔÈ· ȉȷ›ÙÂÚ· ¯·-
Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο, fiˆ˜ ÙÔ Ôχ ÌÈÎÚfi ̤ÁÂ-
ıÔ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ, Ô ÌÈÎÚfi˜ Ú˘ıÌfi˜ ÌÂÁ¤-
ı˘ÓÛ˘ ÙˆÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎÒÓ ÌÔÓ¿‰ˆÓ, η-
ıÒ˜ Î·È Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ÎÚ›ÛÈÌ˘ Ì¿˙·˜ ÂȯÂÈ-
ÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ì ‰˘Ó·ÌÈÎfi ÚfiÏÔ
ÛÙËÓ ·Ú·ÁˆÁÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· Ù˘ ÔÈÎÔÓÔ-
Ì›·˜. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, Û˘ÁÎÚÈÙÈο Ì ÙȘ
˘fiÏÔÈ˜ ¯ÒÚ˜ Ù˘ ∂˘Úˆ·˚΋˜ ∂ÓˆÛ˘
ÙˆÓ 27 ÎÚ·ÙÒÓ-ÌÂÏÒÓ, Ë ∂ÏÏ¿‰· ¤¯ÂÈ Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÌÈÎÚ¤˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ Î·È ÏÈÁfi-
ÙÂÚ˜ ÌÂÁ¿Ï˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ. ∂›Ó·È ·ÍÈÔÛË-
Ì›ˆÙÔ fiÙÈ Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰È·-
ı¤ÛÈÌ· ÛÙÔȯ›· Ù˘ Eurostat ÔÈ ÂÏÏËÓÈΤ˜
Ôχ ÌÈÎÚ¤˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, ‰ËÏ·‰‹ ·˘Ù¤˜
Ô˘ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó Ì¤¯ÚÈ Î·È ÂÓÓ¤· ÂÚÁ·˙Ô-
̤ÓÔ˘˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ 97% ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘
ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÔÈ Ôχ ÌÂ-
Á¿Ï˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÚÔ-
ÛˆÈÎfi ¿Óˆ ·fi 250 ÂÚÁ·˙Ô̤ÓÔ˘˜ ·Ó¤Ú-
¯ÔÓÙ·È Û ÌfiÏȘ ÌÂÚÈΤ˜ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ (ÏÈ-
ÁfiÙÂÚ˜ ·fi 500). ∞Ó ÏËÊı› ˘fi„Ë ÙÔ ÁÂ-
ÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ¤Ú¢ӷ˜ ηÈ
Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Û˘Ó-
‰¤ÂÙ·È ıÂÙÈο Ì ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹-
ÛˆÓ, ÙfiÙÂ Ë ÈÛ¯˘Ú‹ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ Ôχ
ÌÈÎÚÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ¤¯ÂÈ ÂÈÙÒÛÂȘ ÛÙËÓ
ηÈÓÔÙÔÌÈ΋ Â›‰ÔÛË ÙÔ˘ ·Ú·ÁˆÁÈÎÔ‡ ηÈ
ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜.
∂ÈϤÔÓ, ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ
ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ¤ÓÙÔÓ˜ Ù¿ÛÂȘ ‰˘˚ÛÌÔ‡ ·Ó·-
ÊÔÚÈο Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔ-
Á›·˜, ÙËÓ Î·ÈÓÔÙÔÌÈÎfiÙËÙ·, ÙȘ ‰ÈÔÈÎËÙÈΤ˜
Ú·ÎÙÈΤ˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÓÙ·È, ÙÔÓ ‰ÈÂıÓ‹
ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi, ·ÏÏ¿ Î·È ÙȘ ÂȉfiÛÂȘ,
ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙË Û˘ÁÎÚfiÙË-
ÛË ÌÈ·˜ ÎÚ›ÛÈÌ˘ Ì¿˙·˜ ÈηӋ˜ Ó· Ô‰ËÁ‹-
ÛÂÈ ÛÙÔÓ ··Ú·›ÙËÙÔ ‰È·ÚıÚˆÙÈÎfi ÌÂÙ·-
Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹-
Ì·ÙÔ˜ Î·È ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ ÙÔ˘.
ª·ÎÚÔÚfiıÂÛÌ·, Ì ‰Â‰Ô̤Ó˜ ÙȘ ·Ï-
Ï·Á¤˜ Ô˘ ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·ÁÎfiÛÌÈ·
·ÁÔÚ¿, ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ Úfi‚ÏËÌ· ÂÓÙÔ-
›˙ÂÙ·È ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ·Ú·ÁˆÁÈÎÔ‡ Î·È ÂÈ-
¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ÛÙÔÓ
‰ÈÂıÓ‹ ηٷÌÂÚÈÛÌfi ÂÚÁ·Û›·˜. OÈ ÂÏÏËÓÈ-
Τ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ‰¤¯ÔÓÙ·È ÈÛ¯˘Ú¤˜ ·ÓÙ·-
ÁˆÓÈÛÙÈΤ˜ ȤÛÂȘ ÙfiÛÔ ·fi ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ
Ô˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û ¯ÒÚ˜ ¯·ÌË-
ÏÔ‡ ÎfiÛÙÔ˘˜ ÂÚÁ·Û›·˜ – Ë ÔÔ›· fï˜ ‰ÂÓ
Â›Ó·È ·ÓÂȉ›Î¢ÙË ·ÏÏ¿ ·Ó·‚·ıÌ›˙ÂÙ·È Û˘-
Ó¯Ҙ –, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ·Ú·ÁˆÁÔ‡˜ Ô˘
‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ηÈ
·Ú·ÁˆÁÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È ‰Ú·ÛÙËÚÈÔ-
ÔÈÔ‡ÓÙ·È Û ¯ÒÚ˜ ˘„ËÏÔ‡ ‚ÈÔÙÈÎÔ‡ ÂÈ-
¤‰Ô˘. ∏ ηٿÛÙ·ÛË ·˘Ù‹ Á›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈÏË-
Ù‹ ·fi ÙÔÓ Û¯ÂÙÈο ÌÈÎÚfi ·ÚÈıÌfi ÂÒÓ˘-
ÌˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ Ì ·ÍÈfiÏÔÁË ‰ÈÂ-
ıÓ‹ ·ÚÔ˘Û›·, ·Ú¿ ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô Ô˘ ¤¯ÂÈ
·Ú·ÙËÚËı› Û ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÎÏ¿‰Ô˘˜ (ÙÚfi-
ÊÈÌ·, ÌË ÌÂÙ·ÏÏÈο ÔÚ˘ÎÙ¿) Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ-
̤Ó˜ ÁˆÁÚ·ÊÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. ∂›Û˘, ·Ô-
Ù˘ÒÓÂÙ·È Ì ÈÔ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÛÙË
Û˘Ó¯‹ ˘Ô‚¿ıÌÈÛË Ù˘ ı¤Û˘ Ù˘ ¯ÒÚ·˜
Ì·˜ ÛÙȘ Û˘ÁÎÚÈÙÈΤ˜ ηٷٿÍÂȘ Ù˘ ‰ÈÂ-
ıÓÔ‡˜ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfiÙËÙ·˜.
∂Ó·˜ ÙÚfiÔ˜ ÁÈ· Ó· ηÙÔÚıÒÛÔ˘Ó ÔÈ ÂÏ-
ÏËÓÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ Ó· ·ÓÙÂÂͤÏıÔ˘Ó
ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜
ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, fiÔ˘ ÔÈ ·ÁÔÚ¤˜ ·ÁÎÔ-
ÛÌÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È Ó¤Â˜ Ù¯ÓÔ-
ÏÔÁ›Â˜ Î·È Ó¤Â˜ ÌÔÚʤ˜ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡, ›-
Ó·È Ó· ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó Û˘Ó¯Ҙ ÁÈ· ÙË ‚ÂÏÙ›ˆ-
ÛË Î·È ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË Ù˘ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈ΋˜
ÙÔ˘˜ ı¤Û˘. ∞˘Ùfi Ú·ÎÙÈο ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ
fiϘ ÔÈ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ
̤ÁÂıÔ˜ (ÌÈÎÚ¤˜ ‹ ÌÂÁ¿Ï˜) Î·È ÙËÓ ËÏÈΛ·
ÙÔ˘˜ (ÓÂÔ˚‰Ú˘ı›Û˜ ‹ ‰ڷȈ̤Ó˜), Ú¤-
ÂÈ Ó· ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ÛÙȘ ·ÏÏ·Á¤˜ ÙÔ˘
ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Î·È Ó· ÙȘ
·ÍÈÔÔÈÔ‡Ó, ÂÓÒ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ú¤ÂÈ Ó·
·Ó·˙ËÙÔ‡Ó Â˘Î·Èڛ˜ ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó
Î·È ÔÈ ›‰È˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ̤ۈ Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁÈ-
΋˜, Ù˘ ÔÚÁ·ÓˆÛȷ΋˜ ‹ Ù˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜
ηÈÓÔÙÔÌ›·˜. ∏ ÂÈ‚›ˆÛË Î·È Ë Â˘ËÌÂÚ›·
οو ·fi Û˘Óı‹Î˜ ·‚‚·ÈfiÙËÙ·˜ ηÈ
¤ÓÙÔÓˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘
Î·È Ù˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÎÚ›Û˘, ÂÈ-
‚¿ÏÏÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË «‰˘Ó·ÌÈÎÒÓ Èη-
ÓÔًوӻ, ‰ËÏ·‰‹ ÈηÓÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ‚ÔË-
ıÔ‡Ó ÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ Ó· ÙÚÔÔÔÈÔ‡Ó, Ó·
ÂÂÎÙ›ÓÔ˘Ó, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó,
·Ó ·˘Ùfi Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔ, ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfi-
ÙËÙ˜ Ô˘ ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘˜ (ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙÔÓ ÙÚfiÔ
Ô˘ ·Ú¿ÁÔ˘Ó Ù· ÚÔ˚fiÓÙ· ÙÔ˘˜ ‹ ÙÔÓ ÙÚfi-
Ô Ô˘ Ù· ÚÔˆıÔ‡Ó, Ù· ‰È·Ó¤ÌÔ˘Ó, ÎÙÏ.).
™‡Ìʈӷ Ì ٷ ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÌÂÁ¿Ï˘
¤Ú¢ӷ˜ ‰›Ô˘ Ô˘ ˘ÏÔÔÈ‹ıËΠ·fi ÙÔ
∂ÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ μÈÔÌ˯·ÓÈ΋˜ Î·È ∂ÓÂÚÁÂÈ·-
΋˜ OÈÎÔÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘ ∂ıÓÈÎÔ‡ ªÂÙÛÔ‚›Ô˘
¶ÔÏ˘Ù¯Ó›Ԣ Û ·ÓÙÈÚÔÛˆ¢ÙÈÎfi, ‰È·-
ÎÏ·‰ÈÎfi ‰Â›ÁÌ· ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ‚ÈÔÌ˯·ÓÈÎÒÓ
ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ, Ô ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ ‰˘Ó·ÌÈÎÒÓ Èη-
ÓÔÙ‹ÙˆÓ ÛÙËÓ ÎÂÚ‰ÔÊÔÚ›· Î·È ÙÔÓ Ú˘ıÌfi
ÌÂÁ¤ı˘ÓÛ‹˜ ÙÔ˘˜ Î·È Î·Ù’ Â¤ÎÙ·ÛË ÛÙËÓ
·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË Ó¤ˆÓ ηÈÓÔ-
ÙfiÌˆÓ ÌÔÚÊÒÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎÔ‡ ÏÂÔÓÂ-
ÎÙ‹Ì·ÙÔ˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛËÌ·-
ÓÙÈÎfi˜.
™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ·˘Ù‹˜ ÁÈ· ÙË
¯·ÚÙÔÁÚ¿ÊËÛË ÙˆÓ ‰˘Ó·ÌÈÎÒÓ ÈηÓÔÙ‹-
ÙˆÓ ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ, ·ÔÙ˘ÒıËΠË
ÈηÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ Ó· Û˘ÓÙÔÓ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ‰È·-
ı¤ÛÈÌÔ˘˜ fiÚÔ˘˜, ÙȘ ÈηÓfiÙËÙ˜ ‹ ÙȘ ‰Ú·-
ÛÙËÚÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜, Ó· Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Î·È Ó·
·ÔÚÚÔÊÔ‡Ó Ó¤· ÁÓÒÛË ·fi ÙÔ Â͈ÙÂÚÈ-
Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Ó· ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó fiÚÔ˘˜, ‰È·-
‰Èηۛ˜ Î·È ‰Ô̤˜ fiÙ·Ó ·˘Ùfi ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È
·fi ÙȘ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ Ô˘ ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔ
Â͈ÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ∂ÈϤÔÓ,
ÚÔÛÂÁÁ›ÛÙËÎ·Ó Î·È ÌÂÙÚ‹ıËÎ·Ó ÔÈ ÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È ÔÈ fiÚÔÈ Ù˘ ÂÈ-
¯Â›ÚËÛ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜, ÔÈ ·-
Ú·ÁˆÁÈΤ˜ Î·È ÔÈ ÈηÓfiÙËÙ˜ Ì¿ÚÎÂÙÈÓÁÎ
Ô˘ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Û ÌÈ· Âȯ›ÚËÛË Ó· ·-
Ú¿ÁÂÈ ÚÔ˚fiÓÙ· ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Ù¯ÓÔ-
ÏÔÁÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Î·È Ó· Ù· ‰È·ı¤ÙÂÈ,
ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿, ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔÓÙ·˜
Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂȉfiÛÂȘ Î·È ·ÔÎÙÒÓÙ·˜
Ενας τρόπος για να κατορθώσουν οι ελληνικές
επιχειρήσεις να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις
του σύγχρονου διεθνούς περιβάλλοντος είναι
να φροντίζουν συνεχώς για τη βελτίωση και τη
διατήρηση της ανταγωνιστικής τους θέσης
Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈο ÏÂÔÓÂÎÙ‹-
Ì·Ù·. ªÂÚÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, ·ÎfiÌË Î·È ·Ó
‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ Ì¿ÚÎÂ-
ÙÈÓÁÎ ‹ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜, Â›Ó·È È-
ı·Ófi Ó· ÌËÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó
ÙȘ ÌÂÏÏÔÓÙÈΤ˜ ÚÔÎÏ‹ÛÂȘ Ô˘ Èı·Ó¿ Ù›-
ıÂÓÙ·È ·fi ÙȘ Û˘Ó¯Ҙ ÌÂÙ·‚·ÏÏfiÌÂÓ˜
ηٷӷψÙÈΤ˜ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘ ‹ ÙȘ ·ÏÏ·Á¤˜
ÛÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·. Δ· Â˘Ú‹Ì·Ù· Ù˘ ¤Ú¢-
Ó·˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ ÔÈ ‰˘Ó·ÌÈΤ˜ ÈηÓfi-
ÙËÙ˜ Ô˘ ÂÍÂÙ¿ÛÙËÎ·Ó ÂËÚ¿˙Ô˘Ó ıÂÙÈ-
ο ÙȘ ·Ú·ÁˆÁÈΤ˜, ÙȘ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ηÈ
ÙȘ ÈηÓfiÙËÙ˜ Ì¿ÚÎÂÙÈÓÁÎ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó
ÔÈ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜.
∂ÙÛÈ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È fiÙÈ Ô ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ ‰˘Ó·-
ÌÈÎÒÓ ÈηÓÔÙ‹ÙˆÓ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ·
ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Âȯ›ÚËÛË,
·ÊÔ‡ ÙË ‚ÔËıÔ‡Ó Ó· ÙÚÔÔÔÈ›, Ó· Û˘Ó-
‰˘¿˙ÂÈ ÂÎ Ó¤Ô˘ Î·È Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ, fiÙ·Ó ·˘Ùfi
ÎÚ›ÓÂÙ·È ··Ú·›ÙËÙÔ, ÙȘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ Èη-
ÓfiÙËÙ˜, ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Î·È ÙȘ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜
Ô˘ ‰È·ı¤ÙÂÈ Î·È Î·Ù’ Â¤ÎÙ·ÛË Ó· ‰È·ÙË-
Ú› ‹ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Ӥ˜ ÌÔÚʤ˜ ·ÓÙ·Áˆ-
ÓÈÛÙÈÎÔ‡ ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·ÙÔ˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜
ÙȘ ‚¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓË ÔÚ›· Ù˘
ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ.
∞fi Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ·˘-
Ù‹˜ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ë Â¤Ó‰˘ÛË ·fi ÙËÓ Ï¢-
Ú¿ ÙˆÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ηÈ
·Ó¿Ù˘ÍË ‰˘Ó·ÌÈÎÒÓ ÈηÓÔًوÓ, ‰ËÏ·-
‰‹ ÈηÓÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‚ÔËıÔ‡Ó Ó· ·ÓÙÈ-
Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Î·È Ó· ·ÓȯÓÂ‡Ô˘Ó Â˘Î·Èڛ˜
ÛÙÔ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Ó· Ì·-
ı·›ÓÔ˘Ó Î·È Ó· ·ÔÚÚÔÊÔ‡Ó Ó¤· ÁÓÒÛË Î·È,
Ù¤ÏÔ˜, Ó· ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Î·È Ó· ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›-
ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 29
Αιμιλία Πρωτόγερου
διδάκτωρ επιχειρηματικής
και βιομηχανικής πολιτικής του εμπ
˙Ô˘Ó ÙȘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È ÙÔ˘˜
fiÚÔ˘˜ ÙÔ˘˜, ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ıÂ-
ÙÈ΋ Â›‰Ú·ÛË ÛÙËÓ ÎÂÚ‰ÔÊÔÚ›· Î·È ÙË ÌÂ-
Á¤ı˘ÓÛ‹ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÛÂÈ
ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȤ˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÌÈ· ηχÙÂÚË ·-
ÚÔ˘Û›· ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ·ÁÔÚ¿.
∂ÈÚÔÛı¤Ùˆ˜, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ë ·Ó¿ÁÎË
ÁÈ· ‰ËÌfiÛȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÔÈ Ôԛ˜ ı· ÚÔ-
ˆıÔ‡Ó fi¯È ÌfiÓÔ ‚Ú·¯˘ÚfiıÂÛÌ· ̤ÙÚ·,
·ÏÏ¿ ı· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì·-
ÎÚÔÚfiıÂÛ̘ ηÙ¢ı‡ÓÛÂȘ, ‰ËÌÈÔ˘Ú-
ÁÒÓÙ·˜ ÂΛÓÔ ÙÔ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÈÎfi ÂÚÈ-
‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ı· ¢ÓÔ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ‰˘-
Ó·ÌÈÎÒÓ ÈηÓÔÙ‹ÙˆÓ ·fi ÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ
Î·È Î·Ù’ Â¤ÎÙ·ÛË ı· ‚ÂÏÙÈÒÛÂÈ ÙËÓ ·Ú·-
ÁˆÁÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi-
ÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ı· ÙȘ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· ÌÂÙ·‚Ô‡Ó
Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Â˘ÎÔÏ›· ÛÙË ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÎÚ›-
ÛË ÂÔ¯‹. Δ¤ÙÔȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ÌÔÚ› Ó· ›-
Ó·È (1) Ë ÂÓ›Û¯˘ÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ¤Ú¢ӷ˜
Î·È Î·ÈÓÔÙÔÌ›·˜, (2) Ë ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÛË Ù˘ ÂÈ-
¯ÂÈÚËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÍÈÔ-
Ô›ËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘, (3) Ë ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘
ÚfiÏÔ˘ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ˆ˜ ·ÁÔÚ·ÛÙ‹-¯Ú‹ÛÙË
ηÈÓÔÙfiÌˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ/˘ËÚÂÛÈÒÓ, (4) Ë
ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ‰È·Û‡Ó‰ÂÛ˘ ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ Î·È
Ôχ ÌÈÎÚÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ Ì ÂÚ¢ÓËÙÈ-
ÎÔ‡˜ Î·È ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡˜ ÊÔÚ›˜, Ì ÛÙfi¯Ô
ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÁÓÒ-
Û˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ηÈÓÔÙfiÌˆÓ ÚÔ˚fi-
ÓÙˆÓ/˘ËÚÂÛÈÒÓ. ●
διορθωση
Το άρθρο της κυρίας Αιμ.Πρωτόγερου εκ
παραδρομής δεν συμπεριελήφθη στο
αφιέρωμα «Τεχνολογικό χάσμα,ελλειμ-
ματική ανάπτυξη» του τεύχους Ιανουαρί-
ου του «Βήματος Ιδεών».
Επίσης στο ίδιο τεύχος για το άρθρο Πρα-
στάκου- Σόντερκβιστ «Χρηματοδοτούμε-
να έργα έρευνας & ανάπτυξης και αποτε-
λέσματα καινοτομίας» εκ παραδρομής
δεν αναφέρθηκε το όνομα του συγγρα-
φέα κ.Κλας Ερικ Σόντερκβιστ.
Η Συντακτική Ομάδα λυπάται και ευχαρι-
στεί τους συγγραφείς για την κατανόησή
τους.
30 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ
√π∫√¡√ªπ∞
ª·ı‹Ì·Ù· ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·
∏ ÂÈÙ˘¯›· ÙˆÓ Î˘‚ÂÚÓËÙÈÎÒÓ Ì¤ÙÚˆÓ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Î·È ·fi ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜
ÙˆÚÈÓ‹ ηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ∂Ï-
∏ Ï¿‰·˜ ÌÔ‡ ʤÚÓÂÈ ÛÙÔÓ ÓÔ˘
¤Ó·Ó ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌfi ÌÂ ÙËÓ
·ıËÓ·˚΋ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ÛÙ·
Ù¤ÏË ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã.
ΔfiÙÂ Ë ∞ı‹Ó· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙ ̛· ·fi ÙȘ ÛÔ-
‚·ÚfiÙÂÚ˜ ÎÚ›ÛÂȘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘: ∂›¯Â ÓÈ-
ÎËı› ·fi ÙÔ˘˜ ª·Î‰fiÓ˜ ÛÙË Ã·ÈÚÒÓÂÈ·
ÙÔ 338 .Ã. Î·È ˘‹Ú¯Â ÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Ô-
ÏÈÔÚΛ·˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ¯ÚÂÔÎÔ›·˜. OÈ
∞ıËÓ·›ÔÈ ·ÓÙ¤‰Ú·Û·Ó Ì ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfiÙË-
Ù· Î·È ÂȉÈfiÚıˆÛ·Ó Ù· ª·ÎÚ¿ Δ›¯Ë, Ì ·Ô-
Ù¤ÏÂÛÌ· Ô º›ÏÈÔ˜ Ó· Ê·Ó› Ôχ ÁÂÓÓ·Èfi-
‰ˆÚÔ˜ ÛÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ô˘ ÚÔÛ¤ÊÂÚ ÛÙÔ˘˜
∞ıËÓ·›Ô˘˜ ÁÈ· Ó· Û˘Ó¿„Ô˘Ó ÂÈÚ‹ÓË.
ΔÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Úfi‚ÏËÌ· ˆÛÙfiÛÔ ·Ú¤-
ÌÂÓ Ô͇. OÈ ∞ıËÓ·›ÔÈ ÂͤÏÂÍ·Ó ˆ˜ «Ù·Ì›· Â›
ÙˆÓ ıˆÚÈÎÒÓ» (Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο, Ì ÙË ÛËÌÂÚÈ-
Ó‹ ÔÚÔÏÔÁ›·, ˘Ô˘ÚÁfi OÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ) ÙÔÓ §˘-
ÎÔ‡ÚÁÔ.
O §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ ÚfiÙÂÈÓ ÌÈ· Ó¤· ÚÈ˙ÔÛ·-
ÛÙÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋, ¤Ó· ›‰Ô˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘Ì-
‚ÔÏ·›Ô˘ Ô˘ ı· ÈηÓÔÔÈÔ‡Û ÊÙˆ¯Ô‡˜ ηÈ
ÏÔ‡ÛÈÔ˘˜ Î·È ı· ¤ÊÂÚÓ ÙËÓ «ÔÌfiÓÔÈ·» ÛÙËÓ
fiÏË. O §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜ (Î·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·Ú-
¯·›ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ) ıˆÚÔ‡Û ˆ˜ Ë «ÔÌfiÓÔÈ·»
‹Ù·Ó ·Ó·Áη›· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘
ÔÏÈÙ‡̷ÙÔ˜ Î·È ı· ·¤ÙÚÂ «ÛÙ¿ÛË», Â·-
Ó¿ÛÙ·ÛË Î·È ÂÌʇÏÈÔ fiÏÂÌÔ.
°È· Ó· ¿„ÂÈ Ë ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙˆÓ ÊÙˆ¯ÒÓ
∞ıËÓ·›ˆÓ Ó· „ËÊ›˙ÂÈ ˘¤Ú ÔϤ̈Ó, ·’
fiÔ˘ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙·Ó Û¯ÂÙÈο ·ÛÊ·Ï‹ ÌfiÓÈÌË
··Û¯fiÏËÛË ˆ˜ ΈËÏ¿Ù˜ ÙˆÓ ÙÚÈ‹ÚˆÓ,
ÚfiÙÂÈÓÂ Ë fiÏË Ó· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ¤Ó· ÂÎÙÂÓ¤˜
ÚfiÁÚ·ÌÌ· «ÎÂ˚ÓÛÈ·Ó‹˜ ¤ÌÓ¢Û˘» ‰ËÌÔ-
Û›ˆÓ ¤ÚÁˆÓ, fiÔ˘ ÔÈ ÊÙˆ¯Ô› ı· ¤‚ÚÈÛηÓ
··Û¯fiÏËÛË, Ì ٷ˘Ùfi¯ÚÔÓË ·‡ÍËÛË ÙˆÓ
ıˆÚÈÎÒÓ Ô˘ ÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ Ù·ÌÂ›Ô Ï‹ÚˆÓÂ
ÛÙÔ˘˜ ÊÙˆ¯Ô‡˜ Ôϛ٘. ∞˜ ÌË ÏËÛÌÔÓÔ‡ÌÂ
fiÙÈ Ô ¢ËÌ¿‰Ë˜ ·ÔοÏÂÛ ٷ ıˆÚÈο «ÎfiÏ-
Αν οι πολίτες θεωρούν πως
η ανταποδοτικότητα των δαπανών είναι μικρή,
η φοροδιαφυγή θα συνεχίζεται, ως αντίσταση
στην αυξημένη φορολογία
Ï· Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜» ΔÔ fiÛÔ ‰··ÓËÚfi˜
‹Ù·Ó Ô ÛÙfiÏÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi Ù· ÂÍ‹˜: ∫¿ıÂ
ÙÚÈ‹Ú˘ ›¯Â 200 ¿Ó‰Ú˜ ϋڈ̷, Ì ËÌÂ-
ÚÔÌ›ÛıÈÔ Ì›· ‰Ú·¯Ì‹. ∞Ú·, Ì›· ÙÚÈ‹Ú˘ ÛÙÔ›-
¯È˙ ÛÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ Ù·ÌÂ›Ô 6.000 ‰Ú·¯Ì¤˜, ‹
¤Ó· Ù¿Ï·ÓÙÔ ÙÔÓ Ì‹Ó· ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›·, ‹ 7-8 Ù¿-
Ï·ÓÙ· ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ 7-8 Ì‹Ó˜ ÂȯÂÈ-
Ú‹ÛÂˆÓ (ÙÔ˘˜ ¯ÂÈÌÂÚÈÓÔ‡˜ Ì‹Ó˜ ‰ÂÓ Á›ÓÔ-
ÓÙ·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ). ™ÙfiÏÔ˜ 50 ÏÔ›-
ˆÓ ÛÙÔ›¯È˙ ÁÈ· ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ
350-400 Ù¿Ï·ÓÙ·, fiÙ·Ó Ù· Ù·ÎÙÈο ÂÙ‹ÛÈ·
¤ÛÔ‰· ÙÔ˘ «ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡» ‹Ù·Ó 130 Ù¿-
Ï·ÓÙ· ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ Û˘ÌÌ·¯ÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘
ÙÔ 355 .Ã. Î·È 400 ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ∂‡‚Ô˘-
ÏÔ˘, ÙÔ 354-340 .Ã.
Δ· ÚfiÛıÂÙ· ¤ÍÔ‰· ηχÙÔÓÙ·Ó ·fi ÂÈ-
ÛÊÔÚ¿, ¤Ó·Ó ¤ÎÙ·ÎÙÔ ÊfiÚÔ ÛÙÔ˘˜ ÏÔ‡ÛÈ-
Ô˘˜, ÏËڈ̤˜ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ (Ô˘ fï˜ ÙÔ˘˜
‰˘Û·ÚÂÛÙÔ‡ÛÂ Î·È ÙÔ˘˜ ˆıÔ‡ÛÂ Û˘¯Ó¿ ÛÙËÓ
·ÔÛÙ·Û›·). O «ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌfi˜» ‹Ù·Ó ÈÛÔ-
ÛÎÂÏÈṲ̂ÓÔ˜, ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ Â›¯·Ó ·ÎfiÌ· «ÂÊ¢-
ÚÂı›» Ù· ÂÏÏ›ÌÌ·Ù· Î·È ÙÔ ‰ËÌfiÛÈÔ ¯Ú¤Ô˜,
Ô˘ ÚÔ¸¤ıÂÙ·Ó ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ¯ÚËÌ·Ù·-
ÁÔÚÒÓ. (Δ¤ÙÔȘ ¯ÚËÌ·Ù·ÁÔÚ¤˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹-
ıËÎ·Ó Ì ÙË ıÂÛÌÈ΋ Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 17Ô˘
·ÈÒÓ· ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›· Î·È ÛÙȘ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ∫¿Ùˆ
ÃÒÚ˜.) OÈ ÏÔ‡ÛÈÔÈ (ÂÚ›Ô˘ 1.200 ÛÙÔ˘˜
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi 30.000 Ôϛ٘ Ù˘ ∞ı‹-
Ó·˜ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¢ËÌÔÛı¤ÓË) ÂÈ‚·Ú‡ÓÔ-
ÓÙ·Ó Û ηÈÚfi ÔϤÌÔ˘ ·fi ÙËÓ ÂÈÛÊÔÚ¿, Ô˘-
ÛÈ·ÛÙÈο ÊfiÚÔ Â› Ù˘ ÂÚÈÔ˘Û›·˜, Î·È ÙËÓ
ÙÚÈËÚ·Ú¯›·, ÌÈ· ·fi ÙȘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜, ÙËÓ ÏË-
ڈ̋ ÙˆÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ÂÍfi‰ˆÓ ÌÈ·˜ ÙÚÈ‹-
ÚÔ˘˜ (ÂÎÙfi˜ ·fi ÙË ÌÈÛıÔ‰ÔÛ›·) ÁÈ· ¤Ó· ¤ÙÔ˜,
Û˘Ó ÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· Ó· ÙËÓ Î˘‚ÂÚÓÔ‡Ó ÙËÓ ›‰È·
ÂÚ›Ô‰Ô. ∏ ÙÚÈËÚ·Ú¯›· ‹Ù·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ‰··-
ÓËÚ‹, ÛÙÔȯ›˙ÔÓÙ·˜ 3.000-5.000 ‰Ú·¯Ì¤˜,
fiÙ·Ó Ë Ì¤ÛË ÂÚÈÔ˘Û›· ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ 1.200
ÏÔ˘Û›Ô˘˜ ‹Ù·Ó 5-10 Ù¿Ï·ÓÙ·.
OÈ ÏÔ‡ÛÈÔÈ ÏÔÈfiÓ Â›¯·Ó οıÂ Û˘ÌʤÚÔÓ
Ó· ÂÈı˘ÌÔ‡Ó ÙËÓ ÂÈÚ‹ÓË. ∂ÙÛÈ Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜
ÚfiÙÂÈÓÂ Ó· ÏËÚÒÓÔ˘Ó ÌfiÓÈÌË ÂÈÛÊÔÚ¿ (·Ï-
Ï¿ ¯·ÌËÏfiÙÂÚË ·fi fi,ÙÈ Û ÂÚ›Ô‰Ô ÔϤ-
ÌÔ˘) Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÛÙËÓ ÂÈÚ‹ÓË ı· ··Ï-
Ï¿ÛÛÔÓÙ·Ó ÛÂ ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ·fi ÙËÓ ÙÚÈË-
Ú·Ú¯›·. ∂ÈϤÔÓ, ı· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ·Ó¿-
Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È ÙˆÓ ÂÍ·ÁˆÁÒÓ, Ô˘
˘¤ÊÂÚ·Ó Û ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÔϤÌÔ˘. Oˆ˜ ‹Ù·Ó
Ê˘ÛÈÎfi, ÔÈ ∞ıËÓ·›ÔÈ ‰¤¯ıËÎ·Ó ÙÔ «Û˘Ì‚fi-
Ï·ÈÔ» ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘, Ô˘ ‹Ù·Ó ÚÔ˜ fiÊÂ-
ÏÔ˜ fiψÓ. O §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÚÔ-
Ù¿ÛÂȘ ÙÔ˘ •ÂÓÔÊÒÓÙÔ˜ (¶fiÚÔÈ), ÂÈÛ‹Á·ÁÂ
¢ÓÔ˚΋ ÓÔÌÔıÂÛ›· Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ¤Ï΢ÛË
Í¤ÓˆÓ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· (·ÓıÚÒÈÓÔ Î·È ¯ÚËÌ·ÙÈ-
Îfi ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ).
ΔÔ fiÛÔ ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓÔ ‹Ù·Ó ÙÔ ÚfiÁÚ·Ì-
Ì· ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ (ÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘ ·-
Ú¤ÌÂÈÓ·Ó Ù·Ì›Â˜ ̤¯ÚÈ ÙÔ 323) Ê·›ÓÂÙ·È ·fi
Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı·: ∂ÈÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÂÈÚ‹ÓË Î·È ·ÓfiÚ-
ıˆÛË Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜, ÒÛÙ ٷ ¤ÛÔ‰· ÙÔ˘
ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡ Ó· ÙÚÈÏ·ÛÈ·ÛıÔ‡Ó Î·È ·fi
400 Ù¿Ï·ÓÙ· ÙÔ 338 Ó· ·Ó¤ÏıÔ˘Ó Û 1.200
(΢ڛˆ˜ ·fi ÙËÓ ·‡ÍËÛË ÙˆÓ ÙÂÏÒÓ 2% Â›
ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ ÙÔ˘ ¶ÂÈÚ·È¿, Ô˘ ÁÓÒÚÈÛ ÌÂ-
Á¿ÏË ·Ó¿Ù˘ÍË, ·fi ÙËÓ ·‡ÍËÛË Ù˘ ·fi‰Ô-
Û˘ ÙˆÓ ·ÛËÌˆÚ˘¯Â›ˆÓ ÙÔ˘ §·˘Ú›Ô˘, ·fi
ÙËÓ ÂÈÛÊÔÚ¿ ÎÙÏ.). ΔÔ «ÎÂ˚ÓÛÈ·Ófi» Úfi-
ÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˘ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙË Ó¤·
ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÔ‰ÔÌÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ∞ı‹Ó·˜, Û˘-
ÓÔÏÈÎÔ‡ ‡„Ô˘˜ ÂÚ›Ô˘ ÙÔ˘ ÌÈÛÔ‡ ÙÔ˘ ¶ÂÚÈ-
ÎÏ‹ (·ÏÏ¿ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ·fi ·ıËÓ·˚ÎÔ‡˜ fi-
ÚÔ˘˜ Î·È fi¯È ·fi ¯Ú‹Ì·Ù· ÙˆÓ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ
fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÎÏ‹), ·Ê‹ÓÔ-
ÓÙ·˜ ÌÓËÌ›· fiˆ˜ ÙÔ ı¤·ÙÚÔ ÙÔ˘ ¢ÈÔÓ‡ÛÔ˘.
∏Ù·Ó ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË Ë ·Ó¿Î·Ì„Ë Ù˘ ∞ı‹Ó·˜,
ÒÛÙ ÙÔ 325 Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó ›‰Ú˘ÛË ·ÔÈ-
Λ·˜ ÛÙËÓ ∞‰ÚÈ·ÙÈ΋, Ô˘ ı· ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙Â
ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋ ËÁ‹ ÚÔÌ‹ıÂÈ·˜ ÛÈÙËÚÒÓ, ÌÈ·
Î·È ÔÈ ª·Î‰fiÓ˜ ÂϤÁ¯ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ∂ÏÏ‹ÛÔ-
ÓÙÔ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Îfi„Ô˘Ó ÙËÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·-
΋ ÁÚ·ÌÌ‹ ÂÊԉȷÛÌÔ‡ ·fi ÙȘ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜
O˘ÎÚ·Ó›· - ƒÔ˘Ì·Ó›·.
O Î. ¶··ÎˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ Û‹-
ÌÂÚ· ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÎÚ›ÛË, ΢ڛˆ˜
‰ËÌÔÛÈÔÓÔÌÈ΋, Ô˘ ‰ÂÓ ÔÊ›ÏÂÙ·È ‚¤‚·È·
Û ¯·Ì¤ÓÔ fiÏÂÌÔ, ·ÏÏ¿ Û ηٿÛÙ·ÛË Ô˘
«ÎÏËÚÔÓfiÌËÛ» Î·È ÛÙ· Ï¿ıË ÙˆÓ ÚÔη-
Ùfi¯ˆÓ ÙÔ˘ ÎÎ. ∞ÏÔÁÔÛÎÔ‡ÊË Î·È ¶··ı·-
Ó·Û›Ô˘.
Oˆ˜ fï˜ Î·È Ô §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜, ·ÓÙÈÌÂÙˆ-
›˙ÂÈ ·Ó¿ÏÔÁÔ ‰ÈÏfi Úfi‚ÏËÌ·: ¶ÚÒÙÔÓ, Ò˜
ı· ÂÈÛıÔ‡Ó ÔÈ Ôϛ٘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙË-
Ù· fiÔÈˆÓ Ì¤ÙÚˆÓ Ï¿‚ÂÈ Î·È, ‰Â‡ÙÂÚÔÓ, ÔÈ·
Â›Ó·È Ù· ÛˆÛÙfiÙÂÚ·, ÈÔ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο ̤-
ÙÚ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Î·Ì„Ë.
™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔÓ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ, Ô Î. ¶··-
ΈÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ‰ÈÏfi ı¤Ì· ·ÍÈÔ-
ÈÛÙ›·˜, ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi (ÙÚˆı›۷ ·ÍÈÔÈÛÙ›·
ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎÒÓ), ÏfiÁˆ ÙˆÓ ÚÔ-
ηÙfi¯ˆÓ ÙÔ˘, Î·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi. ΔÔ ‰Â‡ÙÂ-
ÚÔ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙËÓ ·ÓÙ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ
‰··ÓÒÓ Î·È ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ Î˘‚ÂÚÓÒÓÙˆÓ.
∞Ó ÔÈ Ôϛ٘ ıˆÚÔ‡Ó, fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ
∂ÏÏ¿‰·, ˆ˜ Ë ·ÓÙ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ‰·-
·ÓÒÓ Â›Ó·È ÌÈÎÚ‹, Ë ÊÔÚÔ‰È·Ê˘Á‹ Î·È ÊÔ-
ÚÔ·ÔÊ˘Á‹ ı· Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È, ˆ˜ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË
ÛÙËÓ ·˘ÍË̤ÓË ÊÔÚÔÏÔÁ›·. ∫·È ÙÔ fiÛÔ ÌÈ-
ÎÚ‹ Â›Ó·È Ë ·ÓÙ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙËÙ· Ê·›ÓÂÙ·È ·fi
ÙÔÌ›˜ fiˆ˜ Ë ÀÁ›· (Ê·ÎÂÏ¿ÎÈ), ÔÈ ÔÏÂÔ-
‰Ơ̂˜ (‰ˆÚÔ‰ÔΛ· ÁÈ· ÓÔÌÈÌÔÔÈ‹ÛÂȘ), Ë
¶·È‰Â›· (‰ÂÓ Â›Ó·È ‰ˆÚÂ¿Ó fiÛÔ ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ·-
Ú··È‰Â›· ÙˆÓ ÊÚÔÓÙÈÛÙËÚ›ˆÓ).
OÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ Î˘-
‚ÂÚÓÒÓÙˆÓ, Â›Ó·È Û·Ê¤˜ fiÙÈ ·Ó ÔÈ Ôϛ٘
¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ˆ˜ ÔÈ ˘Ô˘ÚÁÔ› ÎÏ.
Â›Ó·È ‰ÈÂÊı·Ṳ́ÓÔÈ (ÛοӉ·Ï·, ÚÔ˘ÛʤÙÈ·
ÎÙÏ.), ¿Ú· ηٷÛ·Ù·ÏÔ‡Ó Ù· ¤ÛÔ‰· ·fi ÙÔ˘˜
ÊfiÚÔ˘˜, ÙfiÛÔ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‰È·ÙÂıÂÈ̤ÓÔÈ ı· ›-
Ó·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ Ó· ÏËÚÒÓÔ˘Ó ÊfiÚÔ˘˜. ™ÙÔ ÛË-
ÌÂ›Ô ·˘Ùfi, ıÂÛÌÈο Ë ·Ú¯·›· ∞ı‹Ó· ˘ÂÚ¤-
¯ÂÈ ·fi ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ∂ÏÏ¿‰·. ™ÙËÓ ∞ı‹Ó·
˘‹Ú¯Â ·˘ÛÙËÚfi˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ Î·È ÏÔÁÔ‰ÔÛ›·
·fi ÙÔ˘˜ ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÔÛ›Ô˘ ¯Ú‹-
Ì·ÙÔ˜ (·ÎfiÌ· Î·È ÁÈ· ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ ‰·¿Ó˜)
ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ıËÙ›·˜ ÙÔ˘˜ Î·È Î¿ı ÔÏ›Ù˘
ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÙÔ˘˜ ʤÚÂÈ Û ‰›ÎË ÁÈ· ηÎÔ-
‰È·¯Â›ÚÈÛË, Û·Ù¿ÏË ‹ ˘ÂÍ·›ÚÂÛË. ∏ ‰˘Ó·-
ÙfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ›¯Â ·ÔÙÚÂÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·.
∂ÙÛÈ, Û fiÏÔ ÙÔÓ 4Ô ·ÈÒÓ· ÂÏ¿¯ÈÛÙ˜ Â›Ó·È ÔÈ
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010
Νίκος Κ. Κυριαζής
αναπληρωτησ καθηγητής του πανεπιστημίου
θεσσαλίας, συγγραφέας
ÂÚÈÙÒÛÂȘ ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙÒÓ Ô˘ ηÙËÁÔÚ‹-
ıËÎ·Ó (fiˆ˜ Ô ¢ËÌÔÛı¤Ó˘ ÁÈ· ÙËÓ ˘fiıÂ-
ÛË ÙÔ˘ ∞Ú¿ÏÔ˘, Ô˘ ·ıˆÒıËÎÂ). ∞ÓÙ›ıÂ-
Ù·, ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ∂ÏÏ¿‰·, ˘Ô˘ÚÁÔ› fiˆ˜ ÔÈ
ÎÎ. ∞ÏÔÁÔÛÎÔ‡Ê˘ Î·È ¶··ı·Ó·Û›Ô˘, Ô˘
fi¯È ÌfiÓÔ ‰È·¯ÂÈÚ›ÛÙËÎ·Ó ¿Û¯ËÌ· ÙËÓ ÔÈÎÔ-
ÓÔÌ›·, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ¤ÏÂÁ·Ó „¤Ì·-
Ù· ÁÈ· Ù· ‰ËÌÔÛÈÔÓÔÌÈο, ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È Î·-
Ì›· ÓÔÌÈ΋ Û˘Ó¤ÂÈ·. O ∞Ú·ÏÔ˜ ‹Ù·Ó Ù·Ì›·˜
ÙÔ˘ ª. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘. ÀÂÍ·›ÚÂÛ ÙÔ ‚·ÛÈÏÈ-
Îfi ıËÛ·˘ÚÔÊ˘Ï¿ÎÈÔ ·fi ÙË μ·‚˘ÏÒÓ·,
5.000 Ù¿Ï·ÓÙ·, Î·È Î·Ù¤Ê˘Á Ì ÙÔÓ ıËÛ·˘-
Úfi ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, ˙ËÙÒÓÙ·˜ ¿Û˘ÏÔ. OÈ ∞ıË-
Ó·›ÔÈ ‰›ÛÙ·Û·Ó Ó· ÙÔÓ ‰Â¯ıÔ‡Ó, ÁÈ· Ó· ÌËÓ
ÚÔηϤÛÔ˘Ó ÙÔÓ ∞ϤͷӉÚÔ. ∞ÚÁfiÙÂÚ·,
‚Ú¤ıËΠÌfiÓÔ ÙÔ ÌÈÛfi ÔÛfi Î·È Î·ÙËÁÔÚ‹-
ıËÎ·Ó Ô ¢ËÌÔÛı¤Ó˘ Î·È ¿ÏÏÔÈ ˆ˜ ›¯·Ó ‰ˆ-
ÚÔ‰ÔÎËı› ·fi ÙÔÓ ∞Ú·ÏÔ, ·ÏÏ¿ Ë Î·ÙË-
ÁÔÚ›· ‰ÂÓ ·ԉ›¯ıËÎÂ Î·È ·ıˆÒıËηÓ.
™ÙËÓ ∞ı‹Ó· ˘‹Ú¯Â ÌÈ· ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹ ·fi
ÙÔ˘˜ ÏÔ‡ÛÈÔ˘˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÊÙˆ¯Ô‡˜ ̤ۈ ÂÈ-
ÛÊÔÚÒÓ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ. ∞˘Ùfi Ô˘ ı· Á›ÓÂÈ
Ù· ÂfiÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ‰ÂÓ ı· ›ӷÈ
·Ó¿ÏÔÁË ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹, ·Ú¿ Û Ôχ ÌÈÎÚfi
‚·ıÌfi, ·ÏÏ¿ ÌÂÁ¿ÏË ·Ó·‰È·ÓÔÌ‹ ·fi ÙÔÓ
ȉȈÙÈÎfi ÙÔ̤· (‰È·ı¤ÛÈÌÔ ÂÈÛfi‰ËÌ· ÙˆÓ Ô-
ÏÈÙÒÓ) ÚÔ˜ ÙÔÓ Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· Ôχ ÏÈÁfiÙÂ-
ÚÔ ·Ô‰ÔÙÈÎfi ‰ËÌfiÛÈÔ ÙÔ̤·, ÁÈ· ÙË Ì›ˆÛË
ÙˆÓ ÂÏÏÂÈÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙÔ˘ ¯Ú¤Ô˘˜. ¢Â‰Ô̤-
ÓÔ˘ fiÙÈ Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¯Ú¤Ô˘˜
‰È·ÎÚ·ÙÂ›Ù·È Û ¯·ÚÙÔÊ˘Ï¿ÎÈ· ͤӈÓ, Ë ·Ó·-
‰È·ÓÔÌ‹ ı· Â›Ó·È ·fi Ù· ÂÈÛÔ‰‹Ì·Ù· ÙˆÓ ∂Ï-
Ï‹ÓˆÓ ÚÔ˜ Ù· ÂÈÛÔ‰‹Ì·Ù· ͤӈÓ.
Δ· ̤ÙÚ· Ô˘ ÚfiÙÂÈÓÂ Ô ¶Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜
ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜ ÂÙ·›ÚÔ˘˜ ˆ˜ ¤Ó· ›-
‰Ô˜ «ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘Ì‚ÔÏ·›Ô˘» ÂÍfi‰Ô˘ ·fi
ÙËÓ ÎÚ›ÛË (·ÎfiÌ· Î·È ·Ó ‰ÂÓ ÙÔ ÔÓfiÌ·Û ¤ÙÛÈ)
Î·È ÙÔ Ò˜ ÙÔ ÊÔÚÔÏÔÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ú¤ÂÈ
Ó· Á›ÓÂÈ ¤ÓÙÔÓ· ·ÓÙ·Ô‰ÔÙÈÎfi ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ÚÔ˜
ÙË ÛˆÛÙ‹ ηÙ‡ı˘ÓÛË. O Î. ¶··ÎˆÓÛÙ·-
ÓÙ›ÓÔ˘ Ú¤ÂÈ Ôχ Û‡ÓÙÔÌ· Ó· Ù· Û˘ÌÏË-
ÚÒÛÂÈ, Ó· Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌÂÓÔÔÈ‹ÛÂÈ Î·È Ó· Ù·
ÔÛÔÙÈÎÔÔÈ‹ÛÂÈ ÁÈ· Ó· ÂÈÛıÔ‡Ó ÔÈ ‰ÈÂıÓ›˜
¯ÚËÌ·Ù·ÁÔÚ¤˜.
ΔÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ÛÙÔ›¯ËÌ· fï˜, ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô
ı· ÎÚÈı› ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÔÈÎÔÓÔ-
Ì›·˜, Ù˘ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ Î·È ÙÔ˘ ȉ›Ô˘, Â›Ó·È Ô
ÂÚÈÔÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ‰··ÓÒÓ, fiˆ˜ ‹‰Ë ¤¯ÂÈ
·Ó·ÁÁÂÏı›, ÂΛ fiÔ˘ ·¤Ù˘¯·Ó ·Ù·Áˆ‰Ò˜
ÔÈ ÚÔοÙÔ¯Ô› ÙÔ˘. ∞ÚΛ Ó· ı˘ÌËıԇ̠fiÙÈ
Û‡Ìʈӷ Ì ÚfiÛÊ·ÙË ¤ÎıÂÛË Ù˘ ∂ÈÙÚÔ-
‹˜ ÙÔ ÙˆÚÈÓfi Â›Â‰Ô ‰ËÌÔÛ›ˆÓ ·Á·ıÒÓ Î·È
˘ËÚÂÛÈÒÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÈÙ¢¯ı› Ì 30%(!) ÏÈ-
ÁfiÙÂÚ˜ ‰·¿Ó˜.
™˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈο, fiÏÔÈ ı· Á›ÓÔ˘Ì ÊÙˆ-
¯fiÙÂÚÔÈ ÚÈÓ ›Ûˆ˜ Í·Ó·Á›ÓÔ˘Ì ÏÔ˘ÛÈfiÙÂ-
ÚÔÈ. ΔÔ «›Ûˆ˜» ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi Ù· ΢‚ÂÚÓËÙÈ-
ο ̤ÙÚ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Ù˘ ÂÏÏË-
ÓÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜.
¶ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ Ô Î. ¶··ÎˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ¤¯ÂÈ
ηϤ˜ ÚÔı¤ÛÂȘ Î·È ÙË ı¤ÏËÛË Î·È ÈηÓfi-
ÙËÙ· Ó· ·ÓÙÂÂͤÏıÂÈ. ∞Ó ÙÔ Î·ÙÔÚıÒÛÂÈ, ı·
Á›ÓÂÈ ¤Ó·˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ §˘ÎÔ‡ÚÁÔ˜... ΔÔ Â‡-
¯ÔÌ·È. ●
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2010 ΒΗΜΑΙΔΕΩΝ 31

IN MEMORIAM

Βασίλης Μαρκεζίνης
μελοσ τησ βρετανικησ ακαδημιασ,
νομικοσ (qc)

Au revoir
Û ¤Ó·Ó Ê›ÏÔ Ù˘ Ù¤¯Ó˘
È· ÙÔÓ ÓÂÎÚfi ÔÈ ∂ÏÏËÓ˜ ϤÓÂ: «O ÚË ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘˜. Îfi ÛÎfiÙÔ˜, Â·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÙˆÓ ·ÓfiËÙˆÓ ·- ¿ÓÙ· ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙȘ ·ÓÙÈ·ÏfiÙËÙ˜ Ô˘

° ·Ôı·ÓÒÓ ‰Â‰Èη›ˆÙ·È». ™ÙËÓ

Ô˘Û›· ÙÔ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë
‚È·ÛÙÈ΋ ‰Èη›ˆÛË ·ÏÏ¿ Ë ·Ô-
Ê˘Á‹ ·ÚÓËÙÈÎÒÓ ÛΤ„ÂˆÓ ÌÈ·
Î·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ Ú¤ÂÈ ÚÒÙ· ·’
fiÏ· Ó· Ô‰ËÁ› ÙÔ˘˜ ÛÎÂÙfiÌÂÓÔ˘˜ ·ÓıÚÒ-
Ô˘˜ ÛÙÔÓ (·Ó·)ÛÙÔ¯·ÛÌfi.
∞Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, Ë ÓÂÎÚÒÛÈÌË ·ÎÔÏÔ˘ı›· ›-
Ó·È ÙÔ ÈÔ Û˘ÓÙ·Ú·ÎÙÈÎfi ·fi Ù· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ·.
∞ÁÁ›˙ÂÈ ÙËÓ „˘¯‹ Ôχ ÈÔ ‚·ıÈ¿ ·fi fi,ÙÈ Ë
‚¿ÙÈÛË ‹ Ô Á¿ÌÔ˜, ÁÈ·Ù› Ë Â˘ÊÚÔÛ‡ÓË ÙˆÓ
‰‡Ô ·˘ÙÒÓ ÙÂÏÂÙÒÓ ‰ÂÓ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙÔÓ ‚·-
ı‡ ÛÙÔ¯·ÛÌfi. ∏ Â˘Ù˘¯›·, ·˜ ÌËÓ Í¯ӿÌÂ,
‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ·fi οÙÈ ÙÔ Ê¢Á·Ï¤Ô,
ÂÓÒ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ Â›Ó·È ·ÓÙÔÙÈÓfi˜.
™ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ Ë Û˘ÁÎÏÔÓÈÛÙÈ΋ ·›ÛıËÛË
Ù˘ ·ÒÏÂÈ·˜ ‰ÂÓ ‰È·ÚΛ ÁÈ· Ôχ. ΔËÓ
›‰È· fï˜ ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· ÙË ‚ÈÒÓÔ˘Ì ÂÛ·-
›. ª¿ÏÈÛÙ·, ÙfiÙ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Ó· ÛÎÂ-
ÊÙÔ‡Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ·Ôı·ÓfiÓÙÔ˜ Î·È ÙË ‰È-
΋ ÙÔ˘˜ Â·Ê‹ Ì·˙› ÙÔ˘. ™Â ·˘Ù‹ ÙË ÛÙÈÁ-
Ì‹ ÂÛˆÛÙÚ¤ÊÂÈ·˜ ·Ó·ÏÔÁ›˙ÂÙ·È Î·Ó›˜ ˆ˜
Ë ›‰È· ÙÔ˘ ˙ˆ‹ ÂÌÏÔ˘Ù›ÛÙËΠ·fi ÙÔÓ
ÂÎÏÈfiÓÙ· ÌÈ· Î·È ÛÙ· ÚÔÙÂÚ‹Ì·Ù· ÙˆÓ
¿ÏÏˆÓ ‚ϤÂÈ Î·Ó›˜ ÈÔ ÍÂοı·Ú· ÙȘ ‰È-
Τ˜ ÙÔ˘ ·‰˘Ó·Ì›Â˜.
∏ ˙ˆ‹ ÌÔ˘ Û˘Ó‰¤ıËΠ̠ÙÔÓ ÃÚ‹ÛÙÔ §·-
ÌÚ¿ÎË Î·Ù¿ Ù· ÚÒÙ· Î·È Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯Úfi-
ÓÈ· Ù˘ ‰È΋˜ ÙÔ˘ ˙ˆ‹˜. ∏ ·Ú¯‹ ¤ÁÈÓ ÛÙ· ˙Ô-
ÊÂÚ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ∂ÌÊ˘Ï›Ô˘, ̤-
Û· ÛÙË ÊÙÒ¯ÂÈ·, ÙË ÛÙ¤ÚËÛË, ÙËÓ ÔÚÁ‹ ηÈ
ÙÔ˘˜ ‰È¯·ÛÌÔ‡˜ Ô˘ ‰ÔΛ̷˙·Ó ÙfiÙ ϛÁÔ
-Ôχ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ∂ÏÏËÓ˜. OÈ ÛÙÈÁ̤˜ ÙˆÓ
ÌÂÁ¿ÏˆÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ ·ÏÏÔÈÒÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜
¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ·Î˘ÚÒÓÔ˘Ó Ì¤-
Û· ÙÔ˘˜ οı ·›ÛıËÌ· ¢ı˘ÎÚÈÛ›·˜, ʤÚ-
ÓÔ˘Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÙË ¯ÂÈÚfiÙÂ-
ΔËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÂΛÓË, Ó¤Ô˜ ·ÎfiÌË, ‰ÂÓ ÌÔ-
ÚÔ‡Û· Ó· ¤¯ˆ Û˘Ó›‰ËÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Û˘Ó·È-
ÛıËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Ó Û ‰È¯·ÛÌÔ‡˜. ¢È·-
ÙËÚÒ fï˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ˆÚ·›ˆÓ ÛÙÈÁÌÒÓ,
fiˆ˜ ÙȘ ΢ÚȷοÙÈΘ ÂΉÚÔ̤˜ Ô˘ οӷ-
Ì ٷÎÙÈο ÛÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ §·-
ÌÚ¿ÎË ÛÙÔÓ ¶fiÚÔ. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÂÔ¯‹ ÙˆÓ
ÚÒÙˆÓ ÌÔ˘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂˆÓ ·fi ÙÔÓ ÃÚ‹ÛÙÔ
Î·È ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ Â›Ó·È fiÌÔÚʘ.
∫·È fï˜, Ë ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ÂÈ-
ÛÎÈ·˙fiÙ·Ó ÙfiÙ ·fi ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜
ÙÔ˘, Ë ÔÌÔÚÊÈ¿ Î·È Ë ˙ˆÓÙ¿ÓÈ· Ù˘ ÔÔ›·˜
Ì ¿ÊËÓ·Ó ¿ÓÙÔÙ ¤Îı·Ì‚Ô. °È· ÙË Á˘Ó·›-
η ·˘Ù‹ fï˜ Ë ˙ˆ‹ ÂÂʇϷÍ ÙË ¯ÂÈÚfiÙÂ-
ÚË ÌÔ›Ú·: Ó· ˙‹ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔÓ ÁÈÔ
Ù˘.
™ÙË ÛΤ„Ë ÌÔ˘ Ë ∂Ï˙· ı· Ì›ÓÂÈ ·ÓÙÔÙÈ-
Ó¿ Û·Ó ÌÈ· ÂÍ·›ÛÈ·, ÔÓÂÈÚÈ΋ ÊÈÁÔ‡Ú·. ∞Ó ÌË
ÙÈ ¿ÏÏÔ, ‹Ù·Ó Ë ÚÒÙË Á˘Ó·›Î· Ô˘ ¯fiÚ„Â
ÔÙ¤ Ì·˙› ÌÔ˘, ÛÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ §·-
ÌÚ¿ÎË, ÛÙËÓ Ô‰fi μÔ˘Ï‹˜, fiÔ˘ ÌÔ˘ ¤Ì·ıÂ
Ó· ¯ÔÚ‡ˆ ÙË Ú¿Û· ·fi ÙÔ ªÂÍÈÎfi. ªÔ-
Ú› ηÓ›˜ Ó· ͯ¿ÛÂÈ ÔÙ¤ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÚÒÙ˜
ÌӋ̘; ¶ÔÙ¤, ÓÔÌ›˙ˆ, ÌÈ· Î·È ·ÎÔ‡ˆ ·Îfi-
ÌË ·Ì˘‰Ú¿ ÙÔÓ ·fiË¯Ô ÂΛӢ Ù˘ Ï·ÙÈÓÔ-
·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ÌÂψ‰›·˜ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙfiÛÔ
¤ÓÙÔÓ· ÙË ¯·Ú¿ Ù˘ ˙ˆ‹˜. ∫·È fï˜, ÔÌ›¯ÏË
¿ÓÙ· Ù˘Ï›ÁÂÈ ÙȘ Â˘Ù˘¯ÈṲ̂Ó˜ ÛÙÈÁ̤˜ ÙÔ˘
·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. ™Â fiϘ ·ÓÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ ÙȘ Â-
ÚÈÙÒÛÂȘ, ÙÔ Êˆ˜ Ô˘ οÔÙ ÂͤÂÌ·Ó
ÛÎÈ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È Ô˘ ÙȘ ·ÎÔÏÔ˘-
ı›. ¢ÈfiÙÈ Ë ÌÔ›Ú· ÔÙ¤ ‰ÂÓ ·Ó¤¯ÂÙ·È ·Ú·-
ÙÂٷ̤Ó˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ Â˘Ù˘¯›·˜, fiˆ˜ ·ÎÚÈ-
‚Ò˜ ¿ÓÙ· ÔÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÙÔ ËÏÈÔ‚·Û›ÏÂÌ· ·ÎÔ-
ÏÔ˘ı› ÙËÓ ·˘Á‹.
OÈ ÛÎȤ˜ ‰ÂÓ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ¿ÓÙ· ·fi ÙËÓ
·ÚÂÌfi‰ÈÛË ÙˆÓ ËÏÈ·¯Ù›‰ˆÓ. ΔȘ ÂÚÈÛÛfi-
ÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜ ÙÔ ÈÔ Ô‰˘ÓËÚfi Â›Ó·È ÙÔ ÓÔËÙÈ-
ıÒÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ Û˘ÓÂȉË-
ÙÔÔÈ› ÙÔÓ ÂÊ‹ÌÂÚÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ˙ˆ‹˜,
‰ÂÓ Í¤ÚÂÈ Ò˜ Ó· ‰·Ì¿ÛÂÈ ÙȘ ÊÈÏÔ‰Ô͛˜ ÙÔ˘,
‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ¯·ÏÈÓ·ÁˆÁ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÚËÊ¿-
ÓÈ· ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ı˘Ìfi ÙÔ˘, Î·È Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ Ó·
Û˘ÁÎÚÔ‡ÂÙ·È Ì ÙÔ˘˜ Û˘Ó·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔ˘.
∫¿ÙÈ ·ÚfiÌÔÈÔ Û˘Ó¤‚Ë ÛÙȘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȤ˜
Ì·˜ ηٿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’60, ÎÈ ¤ÙÛÈ ÙÔ Êˆ˜
Ù˘ ·ÏÈ¿˜ ÊÈÏ›·˜ ÌÂÈÒıËΠ·fi ÙÔ ÛÎfiÙÔ˜
Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ·ÓÙÈ·ÏfiÙËÙ˜.
¢ÂÓ Â›Ó·È ‰ÈfiÏÔ˘ ÛÎfiÈÌÔ Ó· ‰ÈÂÚˆÙ¿Û·È Û‹-
ÌÂÚ· ÔÈÔ˜ ¤ÊÙ·ÈÁÂ, ȉ›ˆ˜ fiÙ·Ó Ô ı¿Ó·ÙÔ˜
¤¯ÂÈ ¿ÚÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔÓ ¤Ó·Ó, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘˜
‰‡Ô ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ‹Ïı·Ó Û ۇÁÎÚÔ˘ÛË.
O ı¿Ó·ÙÔ˜ fï˜ Û οÓÂÈ Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔ-
ÔÈ›˜ fiÛÔ ·ÓfiËÙÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ·ÓıÚÒÈÓÔÈ Î·-
‚Á¿‰Â˜. ¶fiÛÔ Ì¿Ù·ÈÔ, fiÛÔ ·›ÛÙÂ˘Ù· ·ÓfiË-
ÙÔ, Â›Ó·È Ó· ÂÈÙÚ¤Ô˘Ì Û Ú˯¿ Û˘Ó·È-
Ûı‹Ì·Ù· Ó· ÌÂÈÒÓÔ˘Ó ÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ Êˆ˜ Ô˘
ÚÔÛʤÚÂÈ Û fiÏÔ˘˜ Ì·˜ Ô £Âfi˜ Î·È Ó· ÌËÓ
·Ê‹ÓÔ˘Ó ÙȘ ÊÈϛ˜ Ó· ÎÚ·ÙÔ‡Ó ˙ÂÛÙ‹ ÙËÓ
ηډȿ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ.
∞ÎfiÌË fï˜ Î·È ·˘Ù¿ Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· ¿-
ıË ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ηٷÛÙÚ¤„Ô˘Ó ÙȘ ÂÈÎfi-
Ó˜ ÌÈ·˜ ÚÒÙ˘ ÊÈÏ›·˜. °È·Ù› Ë ·ÏËıÈÓ‹ ÊÈ-
Ï›· ‰ÂÓ Âı·›ÓÂÈ ÔÙ¤, ·ÏÒ˜ ÌfiÓÔ ÍÂıˆ-
ÚÈ¿˙ÂÈ fiÛÔ ÎÚ·Ù¿Ó Ù· ¿ıË.
£¤Ïˆ Ó· ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ ·˘Ùfi Û˘Ó¤‚Ë ·Ó¿-
ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ÃÚ‹ÛÙÔ Î·È Û Â̤ӷ. ∏ ÊÏfiÁ·
ÙÔ˘ ÊÈÏÈÎÔ‡ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ì·˜ ÙÚÂÌfi·ÈÍÂ
ÂÈΛӉ˘Ó· Â› οÔÈÔ ‰È¿ÛÙËÌ·, ·ÏÏ¿ ÔÙ¤
‰ÂÓ ¤Û‚ËÛÂ. Δ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·, ¯¿ÚȘ ÛÙËÓ
ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÂÓfi˜ ÎÔÈÓÔ‡ Ì·˜ Ê›ÏÔ˘, Ô ÃÚ‹-
ÛÙÔ˜ Î·È ÂÁÒ ‹Ïı·ÌÂ Î·È ¿ÏÈ ÎÔÓÙ¿.
∫·È ÔÈ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ Ì·˜ ¤ÓˆÛ·Ó Í·Ó¿
‹Ù·Ó Ë Ù¤¯ÓË Î·È ÂȉÈÎfiÙÂÚ· Ë ÌÔ˘ÛÈ΋. °È·-
Ù› Ë ·ÓıÚÒÈÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ô˘ ˘ËÚÂ-
Ù› ÙȘ ·ÈÛı‹ÛÂȘ Ù˘ fiÚ·Û˘ Î·È Ù˘ ·ÎÔ‹˜
·ÔÚÚ¤Ô˘Ó ·fi ÙËÓ „˘¯È΋ ·‰˘Ó·Ì›·, ÙËÓ
·Ó·ÛÊ¿ÏÂÈ·, ÙÔÓ ÊıfiÓÔ Î·È ÙË ÊÈÏÔ‰ÔÍ›·
Ô˘ ÛÎÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÏÔÁÈÛÌfi ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ.
™ÙÔÓ «ª·ÁÂ̤ÓÔ ∞˘Ïfi» Ô ªfiÙÛ·ÚÙ ·ÓÙÈ-
·Ú·‚¿ÏÏÂÈ ÙËÓ ÂΉ›ÎËÛË Ì ÙË Û˘Á¯ÒÚÂ-
ÛË. ªÔÏÔÓfiÙÈ Ë ¿ÚÈ· Ù˘ μ·Û›ÏÈÛÛ·˜ Ù˘ ¡‡-
¯Ù·˜ ··ÈÙ› ÙË Ì¤ÁÈÛÙË virtuosité Ë ·¿-
ÓÙËÛË ÙÔ˘ ™·Ú¿ÛÙÚÔ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙÔ ÌÂÁ·-
ÏÂ›Ô ÙÔ˘ ÂÍ·ÁÓÈÛÌÔ‡. ∏ ÌÔ˘ÛÈ΋, ÏÔÈfiÓ,
Ì·˜ ¤ÓˆÛ ¿ÏÈ Ì ÙÔÓ ÃÚ‹ÛÙÔ. ∏ ·Ó·Óˆ-
̤ÓË fï˜ Â·Ê‹ ÂÍÂÏ›¯ıËΠϤÔÓ Û ‰È·-
ÊÔÚÂÙÈÎfi Â›‰Ô, Î·È Ù›ÔÙ ·fi ÙÔ ·-
ÚÂÏıfiÓ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Û ı¤ÛË Ó· ÙËÓ ·ÁÁ›ÍÂÈ. ΔÔ
ÌfiÓÔ Úfi‚ÏËÌ· Â›Ó·È fiÙÈ Ë Â˘Ù˘¯›· ÔÙ¤ ‰ÂÓ
ÎÚ·Ù¿ Ôχ. ∫·È ÙÔ‡ÙË ÙË ÊÔÚ¿ ÊÚfiÓÙÈÛ Ô
ı¿Ó·ÙÔ˜ ÁÈ· ·˘Ùfi.
ªÔÏÔÓfiÙÈ Ô ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È È· Ì·˙›
Ì·˜, Ù‡¯Ë ·Á·ı‹ Ì ‚Ô‹ıËÛ ӷ ÁÓˆÚ›Ûˆ
Ì›· ·fi ÙȘ ÛÙÂÓfiÙÂÚ˜ ʛϘ ÙÔ˘, Î·È ¯¿ÚȘ
Û ·˘Ù‹Ó, Î·È Ì¤Û· ·fi ·˘Ù‹Ó, Ë ÚfiÛÊ·ÙË
ηٷÓfiËÛË Î·È Ô ı·˘Ì·ÛÌfi˜ ÌÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ¿Ó-
ıÚˆÔ ÙˆÓ Ù¯ÓÒÓ ı· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· ¿-
ÓÙ·. ∫·È ·˘Ùfi ÈÛ¯‡ÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· ÙÔ ·ÚÈ-
ÛÙÔ‡ÚÁËÌ¿ ÙÔ˘ – ÙÔ ª¤Á·ÚÔ ªÔ˘ÛÈ΋˜ ∞ıË-
ÓÒÓ – ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·ÊȤڈÛ ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤-
ÚÔ˜ Ù˘ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜, ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘
ٷϤÓÙÔ˘ ÙÔ˘. ∂›Ì·È ‚¤‚·ÈÔ˜ fiÙÈ ÔÏÏÔ› ı·
Û˘ÌÌÂÚÈÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ÂÏ›‰· ÌÔ˘ fiÙÈ ÙÔ ª¤Á·-
ÚÔ ÌÈ· ̤ڷ ı· ¿ÚÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘.
∏ ÔÏÈÙÈ΋ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÂÚ·ÛÙÈ΋ Î·È ÂÊ‹-
ÌÂÚË ··Û¯fiÏËÛË fiÛÔ Î·È ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘
·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì·˙› Ù˘. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, Ë ÚÔ-
ÛÊÔÚ¿ ÛÙȘ Ù¤¯Ó˜ ÂÎ¤ÌÂÈ Ï¿Ì„Ë ‰È·-
¯ÚÔÓÈ΋. ∫·È Ë Ï¿Ì„Ë ·˘Ù‹ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· ÈÔ
·Ó·Áη›· ·fi ÔÙ¤ ‰Â‰Ô̤Ó˘ Ù˘ ÛÎÔÙÂÈ-
Ó‹˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ô˘ ‰È¤Ú¯ÂÙ·È Ë ¯ÒÚ· Ì·˜, ÌÂ
Ï›ÁË ÌfiÚʈÛË, ‰›¯ˆ˜ ηÏÏȤÚÁÂÈ· Î·È ‰›¯ˆ˜
ÛÙ˘Ï. ●

¿ÓıÚˆÔ˜, ˆ˜ ÁÓˆÛÙfiÓ, ÁÂÓÓÈ¤Ù·È Á˘ÌÓfi˜. ∞Ï›ÌÔ- ÛÙË ÁÚ·ÌÌ‹ ∞ÌÛÙÂÚÓÙ·Ì - §ÔÓ‰›ÓÔ˘. «ªÚÔÛÙ¿ ÛÙȘ ‰Â-

O Ófi ÙÔ˘ fï˜ ·Ó ‰ÂÓ Î·Ï˘Êı› ·Ì¤Ûˆ˜ Ì ÚÔ‡¯·.

Δ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂÓ ÙÔÓ ÚÔÛÙ·ÙÂ‡Ô˘Ó ÌfiÓÔ ·fi ÙÔ
ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ·ÏÏ¿ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó Î·È ¤Ó·Ó ȉȈÙÈÎfi ¯ÒÚÔ, ÈÔ
¿‚·ÙÔ Î·È ·fi ÙÔ ÈÂÚfi Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜. °È’ ·˘Ùfi Î·È ÙÔ ··-
Ú·‚›·ÛÙfi ÙÔ˘ ·ÔÙÂÏ› ıÂÌÂÏÈ·Îfi ÚÔÛˆÈÎfi ‰Â‰Ô̤ÓÔ,
ηÙÔ¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ Û οı ™‡ÓÙ·ÁÌ·, ÁÚ·ÊÙfi ‹ ¿ÁÚ·ÊÔ. ΔÔ
Û¯¤‰ÈÔ Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ ÏÔÈfiÓ Ó· ÂÈÛ·Á¿ÁÂÈ
·fi ÙÔÓ ÂÚ¯fiÌÂÓÔ πÔ‡ÓÈÔ – ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi
Î·È ÙÔ ÔÏÏ·Ó‰ÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙËÓ ·ÔÙ˘¯Ë̤-
ÓË ·fiÂÈÚ· ‰˘Ó·ÌÈÙÈÛÙÈ΋˜ Â›ıÂÛ˘ Û ¤Ó· ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ
Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ Northwestern Airlines – Ì˯·Ó‹Ì·Ù· Û¿Úˆ-
Û˘ ÛÙ· ·ÂÚÔ‰ÚfiÌÈ·, ¤¯ÂÈ ·Ó¿„ÂÈ ÊˆÙȤ˜ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·.
O ÔÏÈÙÈÎfi˜ ÎfiÛÌÔ˜ Â›Ó·È ‰È¯·Ṳ̂ÓÔ˜: √È ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‰Ë-
ÌÔÎÚ¿Ù˜, Ù¿¯ıËÎ·Ó ·Ì¤Ûˆ˜ ˘¤Ú ÙÔ˘ ̤ÙÚÔ˘. ΔÔ ›‰ÈÔ Î·È
ÔÈ Û˘Á΢‚ÂÚÓÒÓÙ˜ ∂χıÂÚÔÈ ¢ËÌÔÎÚ¿Ù˜, ·Ú¿ ÙËÓ ÚÔ˚-
ÛÙÔÚ›· ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÙÔ˘ ηْ ÂÍÔ¯‹Ó ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ ˘ÂÚ¿ÛÈÛ˘ ÙˆÓ
·ÙÔÌÈÎÒÓ ÂÏ¢ıÂÚÈÒÓ. «∞Ó ‰ÂÓ ı›ÁÂÙ·È Ë ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· ÙÔ˘ ·Ó-
ıÚÒÔ˘, ÙfiÙ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÂÓ‰‡ÛÔ˘ÌÂ Î·È Û ٤ÙÔÈ· Û˘-
ÛÙ‹Ì·Ù· ·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ ÙˆÓ ÂÈ‚·ÙÒÓ» ‰‹ÏˆÛÂ Ë ·ÓÙÈÚfiÂ-
‰ÚÔ˜ Ù˘ ÎÔÈÓÔ‚Ô˘Ï¢ÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÔÌ¿‰·˜ °Î›˙ÂÏ· ¶ÈÏÙ˜.
Δ· ÎfiÌÌ·Ù· Ù˘ ·ÓÙÈÔÏ›Ù¢Û˘ (™ÔÛȷωËÌÔÎÚ¿Ù˜,
γραμμα απο το βερολινο
ειμαστε ηδη γυμνοι
γ.γαλιανοσ
¶Ú¿ÛÈÓÔÈ, ∞ÚÈÛÙÂÚ¿), ·ÓÙ›ıÂÙ·, ‰ËÏÒÓÔ˘Ó «Î·Ù¿». O¯È Ìfi-
ÓÔ ÏfiÁˆ Ù˘ ·Ú·‚›·Û˘ ÙˆÓ ÚÔÛˆÈÎÒÓ ‰Â‰Ô̤ӈÓ. OÈ
ÂȉÈÎÔ›, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÈηÏÔ‡ÓÙ·È, ÙÔÓ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ë ·ÎÙÈÓÔ-
‚ÔÏ›· Ô˘ ÂÎ¤ÌÔ˘Ó ÔÈ Û·ÚˆÙ¤˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÚÔη-
ϤÛÂÈ ·fi ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô Î·È ÌÂÙ¿ ηÚΛÓÔ. Δ· ı‡Ì·Ù¿ Ù˘ ı·
‹Ù·Ó Û ÚÒÙË ÁÚ·ÌÌ‹ ÔÈ ÂÈ‚¿Ù˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Û˘-
¯Ó¿ ÙÔ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ ÁÈ· ÙȘ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ
Ë ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏ›· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÌÂ Û˘ÛÛˆÚ¢ÙÈÎfi ÙÚfiÔ. ∂È-
ϤÔÓ, ÂÈÛËÌ·›ÓÔ˘Ó, Ù· Ó¤· ‰Ú·ÛÙÈο ̤ÙÚ· ‰ÂÓ ‰ÈηÈÔ-
ÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔÓ Ú·ÁÌ·ÙÈο ˘·ÚÎÙfi ΛӉ˘ÓÔ. ™‡Ìʈ-
Ó· Ì ÙÔÓ ·Ó·Ï˘Ù‹ πÏÈ· ΔÚÔÁÈ¿ÓÔÊ, ·fi ÙËÓ 11Ë ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘
ÙÔ˘ 2001 ˆ˜ Û‹ÌÂÚ· ¤¯Ô˘Ó ÂȯÂÈÚËı› ÌfiÓÔ ÙÚÂȘ ÙÚÔÌÔ-
ÎÚ·ÙÈΤ˜ ÂÈı¤ÛÂȘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ·ÂÚÔÏ¿ÓˆÓ: Ì›· ÙÔ 2001 ·fi
ÙÔÓ ÏÂÁfiÌÂÓÔ «‚ÔÌ‚ÈÛÙ‹ ÙÔ˘ ·Ô˘ÙÛÈÔ‡» ƒÈÓÙ, Ì›· ÙÔ 2006
ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, fiÙ·Ó ÙÚÔÌÔÎÚ¿Ù˜ ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ÂÈÛ·Á¿-
ÁÔ˘Ó Ú¢ÛÙfi ‰˘Ó·Ì›ÙË Û ·ÂÚÔÛοÊË, Î·È Ì›· ÚÔÛÊ¿Ùˆ˜
ο‰Â˜ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Ù‹ÛÂȘ ÂÙËÛ›ˆ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ìˉ·-
ÌÈÓ‹ ÔÛfiÙËÙ·» ϤÂÈ. OÌfiʈÓË Â›Ó·È Ë ·fiÎÚÔ˘ÛË ÙÔ˘ ̤-
ÙÚÔ˘ ÌfiÓÔ ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ‰È·ÓÔÔ˘Ì¤ÓˆÓ. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈ΋
Â›Ó·È Ë ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏfiÁÔ˘ °Î¤Ú¯·ÚÙ ™Ô‡ÏÙÛÂ, Ô ÔÔ›-
Ô˜ ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙÔ ·Ú¿‰ÔÍÔ fiÙÈ ÂÓ›ÔÙ ÂÌÊ·ÓÈ˙fiÌ·ÛÙÂ
Á˘ÌÓÔ› Û ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜, fiˆ˜ ÛÙ· ΤÓÙÚ· Á˘ÌÓÈÛÙÒÓ
‹ ÛÙË Û¿Ô˘Ó·, ¯ˆÚ›˜ Ó· ·ÈÛı·ÓfiÌ·ÛÙ ¿‚ÔÏ·, ÙÔÓ›˙ÂÈ: «∏
ÎÔÈÓˆÓ›· Ì·˜ ¤¯ÂÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ı˘Ï¿ÎÔ˘˜ Ù˘ Á‡ÌÓÈ·˜,
ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÈÚÂı› ÔÈ Û˘Ó‹ıÂȘ ηÓfiÓ˜. ∂Λ
Â›Ó·È Î·Ó›˜ Á˘ÌÓfi˜, ÂÂȉ‹ ı¤ÏÂÈ Ó· ›ӷȻ.
™Â ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ı˘Ï¿ÎÔ˘˜, ÚÔÛı¤ÙÂÈ, ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È Ì¤Ûˆ
ÂÚÈÊÚ¿ÍÂˆÓ ‹ ¿ÏÏˆÓ ÂÌÔ‰›ˆÓ ÙÔ Û˘Ó·›ÛıËÌ· Ù˘ ÓÙÚÔ-
‹˜ ˆ˜ «ÊÚÔ˘Úfi˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi Î·È ÛÙÔ ‰ËÌfi-
ÛÈÔ». Δ·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ˘¿Ú¯ÂÈ ·fiÏ˘ÙË ·ÌÔÈ‚·ÈfiÙËÙ· ÌÂٷ͇
ÙˆÓ Û˘ÌÌÂÙ¯fiÓÙˆÓ. ªÂ ÙÔÓ Û·ÚˆÙ‹ ηٷχÂÙ·È fï˜ Ë
Û˘ÌÌÂÙÚ›·. O ÂÈ‚¿Ù˘ ÍÂÁ˘ÌÓÒÓÂÙ·È ‰È¿ Ù˘ ‚›·˜. ΔÔ Û˘-
Ó·›ÛıËÌ· Ù˘ ÓÙÚÔ‹˜, Ì›· ·fi ÙȘ ÔÏ˘ÙÈÌfiÙÂÚ˜ ÔÏÈÙÈ-
ÛÙÈΤ˜ ηٷÎÙ‹ÛÂȘ, Ô˘ ÚÔÛٷهÂÈ ÙË ÛÊ·›Ú· ÙÔ˘ ȉȈ-
ÙÈÎÔ‡, ·¯ÚËÛÙ‡ÂÙ·È. ∫·È Ë ·Ó·ÛÊ¿ÏÂÈ· Ù˘ ·ÔÁ‡ÌÓˆÛ˘
Â›Ó·È ÙÂÏÈο ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·fi ÂΛÓË Ô˘ ·Ú¿ÁÔ˘Ó ÔÈ Û¿-
ÓȘ ÂÈı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙÒÓ.