Web Programcl

<<

PHP ve kurulumu
Hypertext Preprocessor, ksa adyla PHP. Sunucu-tarafl web gelitirme dili. Yaygn, kolay ve bedava.

unucu-tarafl uygulama gelitirmede kullanlan diller arasnda PHP giderek ykselen grafii ile dikkat ekiyor ve gelecek vaat ediyor. PHPnin her geen gn daha da fazla kii tarafndan kullanlmasnda phesiz kk ve orta lekli uygulamalar gelitirmedeki pratiklii, szdizimi ve renilmesindeki greli kolayl, Unix ve Linux platformlarnda da alabilmesi en nemlisi ise bedava olmasndan dolay ou hosting firmas tarafndan destekleniyor olmasnn etkisi byk. StudioWebi bu ay PHPye ayrdk. PHPyi daha yakndan tanmaya alacak, bilgisayarmza kuracak, ileride yeri geldike bu teknolojiyle eitli web uygulamalarnn nasl yaplabileceini greceiz. nce PHPnin ne olduunu ve neler yapabildiini grelim.

milyonlarla ifade edilebilecek sayda web sunucuda alan olduka popler bir rn haline geldi.

PHP ile ne yaplabilir?

ok ey. ncelikle dinamik web ierikleri oluturma ihtiyacn hissettiimiz her alanda PHPden faydalanabiliriz. Bu alanlar aklnza gelebilecek ve de gelmeyecek ok ey olabilir. En bilinenlerden bir ka rnek vermek istersek uzun bir liste elde edebiliriz.

PHP ile yapabileceimiz uygulamalardan bazlar:

3 Her tr B2B, B2C, transaksiyon ve e-ticaret uygulamas. Web zerinde al-veri siteleri, rn kataloglar, rn arama, al-veri sepeti, kredi kartyla ya da kartsz deme prosedrleri, mterilerin aksiyonlarn takip ve bilgilerinin ynetimi ve kiiselletirilmi ierik oluturma bu gruba dahil edilebilir. 3 Web tabanl ierik ynetimleri. Yaplacak web uygulamalarnn ieriini bizzat site sahipleri ve mteriler web zerinden (dilerlerse evlerinden) deitirip oluturabilirler. Bunun iin web programcs olmalarna gerek yok. PHP sayesinde oluturulacak backoffice uygulamalaryla sitelerin ierikleri rahatlkla ynetilebilir hale gelebilir. 3 Src, klasr ve dosya ynetimi. Web sunucuda istenen klasr ve dosyalarn ieriklerinin listelenmesi, oluturulmas, ieriklerinin deitirilmesi, silinmesi veya zelliklerinin deitirilmesi. 3 Her trl hesaplama uygulamas. 3 Veritaban balantl uygulamalar, arama. Veritaban almalar ou sunucu-tarafl web uygulamasnn temelini tekil eder. PHP ile veritaban ve kayt oluturulabilir, kaytlarda ekleme, karma, gncelleme, silme, filtreleme ve arama yaplabilir. 3 Tartma grubu uygulamalar (Forumlar) 3 Ziyareti defterleri 3 Harici ierik ekleme. PHP sayesinde ayr dokmanlarda ayr ayr bileenler olarak kaydedilmi web ierikleri dilenen kombinasyonlarda tek bir PHP sayfasnda buluturulabilir. Bylece ayn ierie sahip bloklar modler tek bir dosyada saklayarak farkl farkl sayfalarda kullanlabilir. 3 Ynlendirme. Ziyaretiyi bir baka sayfaya ynlendirme. 3 Ziyareti saya uygulamalar. Siteleri ziyaret eden kullanclar hakknda detayl bilgiler elde edilebilir, bunlardan istatistik retilebilir. 3 Ariv ve istatistik uygulamalar. Sreli yayn ya da dokmanlara sahip uygulamalarda kolayca ariv oluturulabilir.

PHP nedir?
PHP sunucuda alan uygulamalar gelitirmekte kullanlan bir script dilidir. Statik bir HTML sayfasnn kodlar arasna serpitirilen birka PHP script kodu sayfanz dinamik hale getirmeye yeter. yle ki statik HTML kodlaryla dinamik PHP kodlar <? ?> benzeri ayralarla birbirinden ayrlr, bir baka deyile statik kodlarla dinamik kodlar bu ayralar sayesinde ayn sayfada buluurlar. PHP kodlar eklenmi sayfa .html yerine .php veya .phps benzeri bir uzant alr. Bu uzantya sahip bir sayfa istemci tarafndan sunucudan istendiinde sunucu uzantya bakarak ncelikle sayfann iinde ileme konmas gereken program kodlar olduunu anlar. Sunucuda bulunan PHP program ncelikle PHP kodlarn yorumlayarak bunlarn HTML ktsn dier statik HTML kodlarnn iine yazar ve kodlar istemciye gnderir. Kullancnn ekrannda tm grd ise i mant sunucuda yorumlanan bir programn jenere edilmi kodlardr.

PHPnin ksa tarihesi

Son dnemlerde poplaritesi artm grnse de, PHPnin temelleri web iin eski saylabilecek bir tarihe dayanyor. 1994te Rasmus Lerdorf isimli bir programcnn web iin gelitirdii ziyareti defteri, saya benzeri birka kullanl makronun, form bilgilerini alp ileyebilen ve veritaban balants yapabilen (Form Interpretation) paketiyle birlemesiyle PHP/FI olarak tantld. Ak kaynak olmasndan dolay dnyann eitli yerlerinden projenin gelitirilmesine itirak eden saysz programc sayesinde yl iinde sunucu-tarafl bir programdan beklenecek ou ilemi gerekletirebilecek bir rn ortaya km oldu. Balangta sadece Linuxta alan PHPnin 1998de ou platformda alan versiyonlar srld. Bugn belki

128 CHIP Workshop > >

>>

Web Programcl

3 XML ierii ile alabilme. PHP ile veritaban orijinli XML dokmanlar oluturulmasyla farkl platformlarda da ayn ierie eriim salanabilir. 3 Dinamik grafik oluturma. Web sayfalarnda gncel ve dinamik bilgilerden banner, matematiksel ya da istatistiksel grafikler oluturulabilir. 3 Bilgi validasyonu. Form bilgilerinin girilip girilmedii, girilen bilgilerin doruluunun ve geerli formatta olup olmadnn kontrol. 3 E-posta gnderme. Form bilgilerinin, siparilerin ve konfirmasyonlarn e-posta yoluyla gnderilmesi. 3 Web zerinden dokman gnderme ve indirme ynetimi. Resim, zgemi, rn fotoraf gibi dosyalarn formlara eklenebilmesi. 3 Cookie ve Oturum uygulamalar. Ziyaretilerinizi tanyp en son kaldklar durum bilgisine ulam. 3 yelik sistemleri, login prosedrleri ve ifreli web uygulamalar, ntranet, Extranet. Herkese ak olmayan ieriklerin sadece ifre ile eriilir hale getirilmesi. PHP kodlar sunucu tarafndan yorumlandndan ziyaretiler bu sayfalarn kaynak kodlarn gremezler. Kendi tarayclarnda grdkleri sayfa kodu ise sunucunun oluturduu HTML kodlardr ve ifre gibi bilgileri iermez. 3 Web tabanl e-posta ve sohbet uygulamalar. Hotmail gibi web tabanl mail ya da web zerinden sohbet projelerinin gerekletirilmesi. Bunlar yapabileceklerimizin bazlar. Elbette liste uzatlabilir. StudioWebde mmkn olduunca ve yeri geldiince listede yer alan uygulamalara yer vermeye alacaz.

Bu saymzda da Apache web sunucumuza PHP destei ilave etmeyi greceiz. ncelikle belirtmek istediim PHPnin kurulumu, ou yazlmda olduu gibi versiyona ve kullandnz platforma gre deiiklik gsterebilir. Kurulumun temel prensiplerini renmek iin elle ayar gerektiren bir versiyon setik. Dolaysyla bu atlyede ayarlar elle (manuel olarak) yapacaz. Sizin kullanacanz PHP versiyonu buradakinden farkl ise kurulum aamasnda baz admlar otomatik olarak yerine gelmi olabilir. Bu durumda baz admlar atlayabilirsiniz. Dediimiz gibi atlyemizin amac temel admlar hakknda fikir ve deneyim sahibi olmanza yardmc olmak. Bu arada kurulum iin indirmi olduunuz versiyonun dokmantasyonundan da faydalanabilirsiniz.
1 PHPnin web sitesinden sisteminize uygun dilediiniz bir versiyonu indirin. Paket halinde olan dosyalar unzip yapn ve sisteminizde dilediiniz bir klasre (rnein C:\ kk dizinine yerletirin)

PHP sizin iin ne kadar uygun?

Sunucu-tarafl uygulamalarnz yapabilmek iin tek alternatif PHP deil elbette. Dilediklerinizi ASP, JSP, ColdFusion gibi eitli teknolojilerle de yapmak mmkn. Peki PHPnin bu teknolojiler karsndaki yeri ne? Ve renip kullanmak iin ne kadar uygun? Bu sorunun cevabn bizzat verecek olanlar sizlersiniz ama biz yine de baz art ve eksi noktalara deinelim. Kendim ahsen ASP ve JSPden sonra PHP ile almaya baladmda programn bende yaratt ilk izlenim stressizlik oldu. Gerekten de PHP, nesne yaratma zorunda kalmadan, sahip olduu ksa metot kullanmlar sayesinde basit uygulamalar gelitirmek iin ideal bir yapya sahip. Affedici ve kolay kolay hata bildirisi vermiyor. Verince de sorunun ne olduunu bulmak genelde kolay oluyor. Sade kodlara sahip. Farkl platformlarda alan srmleri olduundan Windows ortamnda gelitirip, test edip, Unix sunucuda altrabilirsiniz. Apache ve MySQL ile olduka uyumlu olduundan hi bir masraf yapmadan uygulama gelitirme yapabileceiniz bir ortama sahip olabilirsiniz. ou hosting hizmeti tarafndan yaygn olarak desteklendiinden PHP iin byk paralar demenize gerek de yok. Dier yandan PHP her ne kadar basit olsa da sadece kendine zg dile sahip olduundan bu dili farkl ortamlarda kullanma imkannz imdilik yok. Byk lekli uygulamalar iin dnldnde Microsoft ve Java teknolojilerine gre daha yetersiz kalyor. Gvenlik konusunda ise JSP ile karlatrldnda olduka zayf olduu sylenebilir.

2 PHP Klasr iinde bulacanz php.ini-dist dosyasnn adn php.ini olarak deitirin. 3 php.ini dosyasn sisteminizde .ini uzantl dosyalarn bulunduu klasre (ki bu genellikle C:\WINDOWS klasrdr) tayn. 4 Yine PHP klasr iindeki msvcrt.dll ve php4ts.dll dosyalarn sisteminizde .dll uzantl dosyalarn bulunduu klasre (ki bu genellikle C:\WINDOWS\SYSTEM klasrdr) tayn. Eer sisteminizde za-

PHPnin kurulumu
PHP uygulamalarn bilgisayarnzda gelitirip test etmek iin bilgisayarnza bir web sunucu kurmal ve sunucunuzu PHPyi destekler hale getirmelisiniz. Hatrlayacaksnz, geen ay bilgisayarmza Apache web sunucu ile MySQL veritaban sunucusunu kurmutuk.
< CHIP Workshop 129 <

Web Programcl

<<

ten msvcrt.dll isimli bir dosya olduu bildirisini alyorsanz, bunu olduu gibi koruyabilirsiniz. Bylece PHP yorumlamak iin gerekli dosyalar bilgisayarnza eklemi oldunuz. imdi sra Apache web sunucuyu PHPden anlayacak ekilde ayarlamaya geldi.

Apache ayarlar
1 Geen sayda kurulumunu grm olduumuz zere Apache web sunucunun ayarlarn yapmakta kullandmz [Kurulum dizini]..\Apache\conf (mesela C:\Program Files\Apache\conf) klasrnde bulunan httpd.conf dosyasn Notepad gibi bir editrde an

(Yanllklara kar nlem olarak dilerseniz bu dosyann orijinalinin bir kopyasn almay dnebilirsiniz. Ayn klasrde bu dosyann httpd.conf.default ismiyle bir kopyasn grmyorsanz kendiniz bir kopyasn aln). imdi yapacaklarmzn amac web sunucu .php uzantl bir dosya istendiinde sisteme ykl olan PHP programnn yol adresini vererek ncelikle kodlarn bu program tarafndan yorumlanmasn salayacak dzenei kurmak olacak. Burada dikkat etmeniz gereken eer PHP programnz yerletirdiiniz klasrn ad ve kk dizine gre yol adresi burada gsterilenden farkl ise bunu ekleyeceimiz kodlara da aynen yanstmanz olacaktr. Mesela PHP kodlarnz C:\PHP4 yerine C:\PHP diye bir klasrdeyse yol adresini buna gre yazmalsnz.

Dosyada bu blm bulun

Bu ekilde deitirin

Dosyada bu blm bulun

Bu ekilde deitirin

Dosyada bu blm bulun

Bu ekilde deitirin

130 CHIP Workshop > >

>>
<? phpinfo();?>

Web Programcl

5 Bu deiiklikleri yaptktan sonra httpd.conf dosyasn kaydedin ve kapatn. Apache sunucunuz alyorsa kapatn ve tekrardan an. 6 Artk ilk PHP sayfamz yazp altrmak iin her ey hazr. Notepad ya da editrnzde bo bir sayfa an. Sayfanza

Web taraycnzda adres ubuuna http://localhost/ornek.php yazp [Enter] tuuna bastnzda yazm olduunuz PHP scriptinin ktsn greceksiniz.

satrn yazn ve ilk.php ismiyle kaydedin. Sayfanz Apache web sunucunun web dizini olan htdocs (Mesela C:\Program Files\Apache\htdocs) dizinine kaydedin.
7 Web taraycnzda adres ubuuna http://localhost/ilk.php yazp [Enter] tuuna bastnzda aadakine benzer bir manzarayla karlayorsanz ilk PHP sayfanz baaryla altrdnz demektir.

Son olarak web pencerenizde grnen sayfann kaynak kodunu an.

phpinfo() standart bir PHP metodu olup kullandnz PHP versiyonunun detaylar hakknda bilgiyi ekranda gstermekte kullanlr. Dilerseniz kendiniz yazacanz daha belirgin bir PHP rnei de deneyebilirsiniz. Bo bir sayfaya aadaki kodlar yazn ve ornek.php ismiyle htdocs dizinine kaydedin.
<html> <head> <title></title> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; p charset=windows-1254"> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html;p charset=ISO-8859-9"> </head> <body> <? for($i=1; $i<=3; $i++){ echo("<h$i>Bu sayfann kts nasl olacak acaba!</h$i>"); } ?> </body> </html>

Greceiniz zere, jenere edilmi kaynak kodu PHP scriptimizin orijinal kodundan olduka farkl ve kullanc tarafnda PHP kodlarndan eser yok. Bu da u demek oluyor: Sunucumuz nce sayfamzdaki PHP kodlarn yorumlad. Bu rnekte bir dng yardmyla farkl boyutta farkl bal sayfaya HTML olarak yazd ve sonucu istemciye gnderdi.

< CHIP Workshop 131 <

Web Programcl

<<

PhpMyAdmin
MySQL veritabannz PHP sayesinde web tabanl grafiksel arayzle ynetin

etiimiz sayda MySQL veritabann sistemimize kurmu komut konsolundan yneterek veritaban oluturma ve ilemeyle ilgili bir iki basit uygulama yapmtk. Bundan baka MySQLi 3.parti uygulamalar sayesinde grafiksel arayzl ortamlarla daha da kolay ynetebileceimizi sylemi ve bu ay iin phpMyAdmini kuracamzn szn vermitik. imdi szmz tutalm ve PhpMyAdmini kurmay grelim. PhpMyAdmin; veritaban, tablo ve kaytlar oluturmak, eklemek, deitirmek, silmek ve arama yapmak gibi nemli veritaban ilemlerini yapmamz kolaylatran bir PHP uygulamasdr. Bu uygulama sayesinde ok da fazla SQL bilgisine gerek duymadan veritabannz grerek ynetebilirsiniz. Genelde hosting firmalarnca mterileri iin kullanlan bu pratik yazlm kendi bilgisayarnzdaki MySQL veritabann kontrol etmede de kullanabilirsiniz. Uygulama PHP ile yazldndan ve MySQLi kullanmay amaladndan PhpMyAdminden nce sisteminize PHPyi ve MySQLi kurmu olmalsnz.
1 www.phpmyadmin.net adresinden phpMyAdminin bir srmn indirin (Ben son srmnde sebebini bulamadm bir hata bildirisi aldm, 2.5.4 srm gayet iyi alyor). 3 Bu klasrde bulacanz config.inc.php dosyasn aadaki ekilde deitirin.
$cfg['PmaAbsoluteUri'] = 'http://localhost/phpMyAdmin/';

Satrndaki mutlak yol adresi (http://localhost/phpMyAdmin/) phpMyAdmininizi koyduunuz yerin adresiyle ayn olmal. Ayn deilse doru deeri girin.

2 ndirdiiniz dosyalar zip programyla Apachenin htdocs klasrne an. 132 CHIP Workshop > >

>>
Kaydedip kapatn.

Web Programcl

PhpMyAdminin en nemli zelliklerinden biri de geen saymzda komut konsolundan nasl yaptmz rendiimiz veritaban yedeklemesi ve .sql uzantl kaynak dosyadan yeni veritaban oluturmakla ilgili. Dilerseniz phpMyAdmin ile birka tklamayla veritabannzn bir yedeinizi .sql uzantl dosya halinde alabilir ya da daha nce yedeklenmi bir kaynak dosyasndan yeni bir veritabannz aynen oluturabilirsiniz. Gvenlik asndan veritabannza ifre koyabileceiniz gibi bakalarnn phpMyAdmin klasrnze web zerinde ulamn snrlamak iin bu klasr ifreleyebilirsiniz. Apachede ifreleme iini nasl yaptmz geen saymzdaki StudioWeb+da grmtk hatrlayacaksnz. NOT: Bu ayki atlyemizde kullandmz rneklerin kaynak kodlarn CDdeki StudioWeb+ blmnde bulabilirsiniz. Geen ay yaymlanmas gereken PHP ve Kurulum yazs teknik bir aksaklktan dolay bu aya kalmtr. Yazarmz kald yerden devam edecektir.

4 Daha sonra web taraycnzda adres ubuuna phpMyAdminin klasrne ulap index.php sayfasn an. Bu sayfann yol adresi benim taraycmda (http://localhost/phpMyAdmin/index.php) eklindeydi. Karlaacanz grnt aadaki ekildeyse PhpMyAdmininiz alyor demektir. Dilerseniz MySQLinizde yeni veritabanlar ya da veritabannzda yeni tablolar oluturabilir, kaytlar ekleyebilir, kaytlar arasnda dolaabilirsiniz.

Numan Pekgz numanp@chip.com.tr

Yedekleme iin Export linkine tklayn < CHIP Workshop 133 <

Linux

<<

Mandrake Linux kurulumu

Yaz dizimizin bu blmnde, internet uygulamalarn kullanarak yrttmz gnlk ilerimizin, Linux ortamnda nasl ve hangi uygulamalar kullanarak yaplabileceini inceleyeceiz.
een blmden hatrlayacanz gibi, Linux ortam rnekleri iin, her seviyeye uygun bir Linux datm olan MandrakeLinux datmn semitik. Bu blmmzde de ayn ekilde bu datm zerinde almaya devam edeceiz. Linux datmlar, genelde ayn yazlmlarn farkl ekilde paketlendii ortamlar olduundan, farkl datmlarda da izleyeceimiz yollar, MandrakeLinux ile izlediimiz yollardan farkl olmayacaktr. Bu blmmzde inceleyeceimiz belli bal Internet uygulamalarn, Web Tarayc ve E-Posta stemci olarak tanmlayabiliriz. Bunun dnda kalan uygulamalar ve elence/sohbet servislerini (ICQ, MSN gibi) daha sonraki blmlerimizde inceleyeceiz.

Web Tarayc
Web tarayc, internete bal herkesin en ok kulland uygulama olarak bilinmesiyle beraber, birok kii iin internet szc aslnda webi ifade eder. Linux iletim sistemi iin gelitirilmi birok web tarayc vardr. Bunlardan belli bal olanlarna bir gz atalm: Konqueror: KDE masast ortam ile beraber gelen bir arayzdr. IO Slave ad verilen KDE teknolojisi ile web taraycdan dosya yneticisine kadar ok sayda ilev stlenebilir.

Mozilla: Netscape kaynak kodunun almasndan sonra zgr yazlm olarak gelitirilmeye devam edilen web taraycdr. Ayn zamanda bir ok platformda da kullanlabilir. Opera: Ayn isimli bir firma tarafndan gelitirilmekte olan baarl ve hzl bir web taraycdr. Ayn zamanda bir ok platformda da kullanlabilir. Grld gibi bu uygulamalardan bazlar bir ok platformda da kullanlabildiinden, Linux'a gemek isteyen ama henz buna hazr olmayan kullanclar, bu programlar u anki iletim sistemlerinde (Windows gibi) kullanarak alkanlk kazanabilirler. Linux iin aktif olarak gelitirilmekte olan daha baka bir ok web taraycs olmasna ramen, yerimiz kstl olduu iin ve ii fazla kartrmamak iin sadece KDE ile ntanml olarak gelen web tarayc olan Konqueror' inceleyeceiz. Konqueror (Resim 1), KDE masast ortamnn, birden ok ilevi yerine getirmek ve bu ilevleri programlarn iine rahata entegre etmek iin gelitirilmi olan IO Slave teknolojilerinin kullanc ile etkiletii bir pencere gibidir. rnek vermek gerekirse Konqueror, http IO Slave'ini kullanarak bir web tarayc olabilir, zip IO Slave'ini kullanarak ZIP dosyalarn aabilir, rdp IO Slave'ini kullanarak Windows Terminal Services ve Remote Desktop servislerine balanabilir. Varsaylan bir

KDE kurulumunda 63 adet IO Slave gelmektedir (kuruluma gre deiiklik gsterebilir). Konqueror'n n yapt alan ise web tarayc zelliidir. Apple firmasnn, Mac OS iletim sistemlerinde kullanmak zere gelitirdii Safari web taraycs, KDE'nin (ve dolaysyla Konqueror'n) KHTML motoru kullanarak yazlmtr. Apple'n bu sisteme yapt katklar ile daha da gelien Konqueror, KDE masast ortam kullanan ou kiinin yava yava varsaylan web taraycs olmaya balamtr. Konqueror, gelikin kiiletirilebilme zelliklerine sahiptir. Bu yzden bu seeneklerden sadece nemli olan bir ksmna gz atacaz. Ayarlar mensnden Konqueror Programn Yaplandr seeneine girelim. Web Davranlar (Web Behavior) sekmesinde (Resim 2) birok seenek olduunu grebiliriz. lk ksm olan Form Tamamlama blmnden, Konqueror'n web zerinde doldurduumuz formlara yaptmz girileri (Ad, soyad, telefon vb.) hatrlamasn ve bylece bizim bir daha ayn formu ya da benzer formlar doldururken ayn yantlar tekrar tekrar girmemize gerek kalmamasn salayabiliriz. Sekmeli tarama ksm, Konqueror'n sekme zelliini etkinletirir. Eer Konqueror'da sekme zellii ak ise ve Balantlar yeni bir pencere yerine yeni sekmede a seenei aktif ise, gezilen web siteleri ve izlenilen balantlar yeni pencereler yerine, web sitesinin

Resim 1

Resim 2 21 CHIP Workshop > >

>>

Linux

gsterildii pencerenin hemen zerinde grebileceimiz sekmelerde alacak (Resim 3), bylece pencere kalabalndan kurtulunacaktr. Gelimi Seenekler dmesine bastmzda nmze gelen seeneklere bir gz atalm: Sekmeleri arkaplanda a: Bir balant (link) kullanlarak bir sekme alm ve bir web sitesine gidilmi ise ya da bo bir sekme almsa, bu sekmeyi arka planda aar. Yeni sekme almadan nce hali hazrda aktif olan sekme, varsaylan olarak aktif olmaya devam eder. Yeni sekmeyi gncel sekmenin arkasnda a: Aktif bir sekmede alrken tklanan bir balant, normalde alan sekmeyi sekme listesinin en sonuna atacaktr. Bu seenek seili ise, yeni alan sekme aktif sekmenin hemen yanna yerleecektir. Birden fazla sekmeye sahip pencereyi kapatmadan nce onayla: Bir Konqueror penceresinde birden fazla sekme ile alyorsak ve bir tanesini kapatacaksak, dalgnlkla Konqueror' tamamen kapatacak tua basabiliriz. Bu dalgnl nlemek iin bu seenei setiimizde, birden fazla sekme ak ise ve tm pencere kapatlmak isteniyorsa, Konqueror bir onay penceresi getirecek ve ilemi onaylayp onaylamadmz soracaktr. Web sayfas simgesi yerine kapat dmesini gster: Varsaylan olarak Konqueror, sekmelerin zerinde web sitesinin sembolik simgesini gsterir. Bu seenei kullanarak, sekmenin zerine bu simge yerine sekmeyi kapatacak bir dme yerletirebiliriz. Harici bir URL arld zaman mevcut Konqueror penceresindeki sekmede grntle:

Dier bir programdan bir adrese tkland zaman, bu adres yeni bir Konqueror penceresi amadan, mevcut Konqueror penceresine yeni bir sekme olarak yer alr. Web Davranlar sekmesindeki dier seeneklerin isimleri, yaptklar ilevi genelde anlalr bir biimde belirttiinden dolay, bir dier nemli zellik olan Web Ksayollar ksmna geebiliriz. Web Ksayollar (Resim 4) sekmesinde bir ok arama motoru ya da bilgi sitesi hali hazrda listelenmi durumdadr. Sol stunda sitenin ismi, sa stunda ise siteye erimek iin kullanacamz ksayollar bulunmaktadr. Bir arama yapmak istediimiz zaman, Konqueror'n adres ksmna istediimiz sitenin ksayolunu yazp bir boluk brakp aramak istediimiz anahtar kelimeyi (ya da kelimeleri) yazdmz zaman, Konqueror otomatik olarak bizim iin bu aramay yapacaktr. Hali hazrda varsaylan kurulum ile bize gelenler arasndan bir rnek vermek gerekirse, online bir anonim ansiklopedi olan Wikipedia'da lkemiz ile ilgili bilgi almak istiyorsak wp Turkey yazarak, otomatik olarak Wikipedia'da Turkey anahtar kelimesini aratabiliriz. Ayn aramay Google'da yapmak istersek, gg Turkey yazarak bu ilemi gerekletirebiliriz. Konqueror'n salad bir baka kolaylk ise ntanml arama motoru tanmlamamza frsat vermesidir. Bylece, adres ksmna herhangi bir ksayol kullanmadan bir ya da bir ka anahtar kelime yazdmzda, Konqueror bu anahtar kelimeleri, ntanml arama motorunda arayacaktr. Eer Anahtar kelime ayrac ksmndan Boluk seersek, Konqueror anahtar kelimelerin bolukla ayrlmasn, Stun seersek iki nokta st ste (:) ia-

reti ile ayrlmasn bekleyecektir. Konqueror ile ilgili anlatacaklarmz bitirirken baz eylere deinmekte yarar var. rnein herhangi bir KDE program ierisindeyiz (diyelim ki bu KPaint isimli basit grafik izim program olsun) ve sitemizin FTP sunucusundaki bir resmi aarak deitirmek istiyoruz. KDE'nin demin de bahsettiimiz IO Slave teknolojisi sayesinde bu ok kolay. KPaint (ya da dier herhangi bir KDE program) ierisinden Dosya mensnden A dediimizde gelen dosya ismi yerine, ftp://kullaniciadi@ftp.adres.com eklinde yazdmzda girdiimiz FTP sunucusundaki dosyalar, kendi bilgisayarmzdaki dosyalar gibi grebilir, aabilir, deitirebilir ve kaydedebiliriz. Bu kolaylklar, bu tr ilemler iin ayrca programlara (FTP istemci vb.) gerek brakmamakta. IO Slave konusuna ileriki yazlarmzda tekrar ve daha detayl dnmeye alacaz. Konqueror gelimi bir svire aks olduundan, tm zelliklerine burada deinmemize ne yazk ki imkan yok. Neyse ki, KDE masast ortam her seviyeden herkesin kullanm iin gelitirildii iin Konqueror kullanm kolay bir web tarayc olarak bu greve rahatlkla uyum salamaktadr. Linux'a KDE masast ortamn kullanarak geen bir kiinin Konqueror'a almas ok uzun srmemekte, bilgisayar kullanmna KDE ile balayan bir kii iin ise Konqueror vazgeilmez olmaktadr.

E-Posta stemci
Linux ortamnda e-posta istemci denildii zaman Linux'un yazlm zenginlii, bu alanda da kendini gsterdiinden dolay her kullancnn aklna farkl bir program gelebilir. Tabii ki Linux ile kullanlabilecek e-posta istemcileri burada listelediklerimizle snrl deil. te bu programlardan belli bal olanlar:

Resim 3 < CHIP Workshop 22 <

Resim 4

Linux

<<

Resim 5

Resim 6

KMail: KDE masast ortam ile entegre olmu, Kontact isimli kiisel bilgi yneticisi programnn ayrlmaz bir paras. Evolution: Yalnz bir e-posta istemcisi deil, ayn zamanda gelimi bir kiisel bilgi yneticisi yazlm. Mozilla/Netscape Mail: Netscape tutkunlar tarafndan ok yakn bir zamana kadar eski srmleri dahi kullanlmaktayd. u sralar Mozilla grubu tarafndan gncelletirilerek gelimi bir e-posta yazlm olmu durumda. Bu yaz dizimizde MandrakeLinux ile KDE masast tabanl altmzdan dolay, varsaylan kurulumda gelen ve KDE masast sistemi ile en iyi entegre olan e-posta istemci olan KMail' inceleyeceiz. KDE'nin yeni srmlerinde Kontact ad altnda e-posta istemcinin (KMail) yan sra adres defteri (KAddressBook) ve ajanda (KOrganizer) fonksiyonlarna sahip bir yazlm bulunmaktadr. ncelediimiz MandrakeLinux datmnda, KDE masast ortamnda yldz simge-

sine bastmzda gelen menden Internet / Posta Kontact seeneine geldiimizde, bu programa erimi oluruz. Ana ekranda (Resim 5) nmze gelen seeneklerden posta simgesine tkladmzda karmza KMail (Resim 6) gelecektir. KMail' kullanmak iin ncelikle konfigrasyonunu yapmak gerekmektedir. Ayarlar mensnden Yaplandr seeneini setiimiz zaman karmza gelen ekranda (Resim 7), ncelikle kendimize bir (ya da bir ka) kimlik eklemeliyiz. Yeni dmesine bastmzda, bizden bir kimlik ad soracaktr. Yeni yaratacamz kimlie bir isim verdikten sonra gelen pencerede (Resim 8) ise kiisel bilgilerimiz istenecektir. Burada Tamam tuuna basarak bu ayarlar kaydedelim. Kaydettiimiz kimlik listeye eklendii zaman, zerine gelip tklayarak setikten sonra, ntanml Olarak Ata tuuna basalm. Artk bu kimlik, bizim varsaylan, n tanml kimliimiz olarak kullanlacaktr. Sol taraftaki byk simgelerden A sim-

gesine tkladmzda Gnderme ve Alma isimli iki adet sekmenin olduunu gryoruz. Adndan da anlalaca gibi, Gnderme sekmesi e-posta iletiminde, Alma sekmesi ise e-posta almnda kullanlacak sunucular gstereceimiz yerdir. Gnderme sekmesinde Ekle tuuna bastmzda, KMail bize aktarmn SMTP yoluyla m yoksa Sendmail yoluyla m yaplacan soracaktr. zlediimiz rnekte, Sendmail ya da benzeri bir e-posta sunucusunun kurulumunu yapmadmzdan dolay, servis salaycmzn sunucusunu kullanacaz ve bu yzden SMTP seeceiz. Karmza gelen letiim Ekle isimli diyalog kutusunda (Resim 9), bizden balant iin gerekli bilgiler istenecektir. Bu bilgiler e-posta gndermek iin gerekli olan makine ismi gibi bilgilerdir. Bu formu, servis salaycmzdan aldmz bilgilere gre doldurmamz gerekmektedir. Eer sunucumuz e-posta gnderirken de kimlik denetimi istiyorsa, Sunucu kimlik denetimi istiyor iaret kutusunu iaret-

Resim 7

Resim 8 23 CHIP Workshop > >

>>

Linux

Resim 10

Resim 9

leyip gerekli bilgileri burada girebiliriz. Gvenlik sekmesinde ise (eer e-posta gnderim sunucusu tarafndan destekleniyorsa) eposta gnderiminin ve ifre aktarmnn ifrelenmi bir kanal araclyla yaplmasn salayacak seenekler bulunmaktadr. Gn getike e-posta gvenlii gerekeleri artm ve birok e-posta sunucusu bu teknikleri desteklemeye balamtr. Sunucunun neyi desteklediini kontrol et tuuna basarak gerekli ayarlarn otomatik olarak yaplmasn salayabilirsiniz. Gnderme sekmesindeki dier nemli bir seenek ise ntanml gnderme yntemi seeneidir. Eer bu seenek imdi Gnder olarak ayarlanm ise e-posta annda gnderilecek, Sonra Gnder olarak ayarlanm ise, eposta sraya koyulacak ve istenen dier bir zamanda gnderilecektir. Alma sekmesine girdiimizde (Resim 10) ve Ekle tuuna bastmzda bizden Hesap Trn sememiz istenecektir. Her ne kadar

servis salaycmza bal olsa da, e-posta almak iin genellikle POP3 protokol kullanlmaktadr. Protokol (hesap tr) setikten sonra karmza gelen ekranda (Resim 11) servis salaycmzdan aldmz bilgileri doldurduumuzda e-posta almaya hazr olacaz. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, POP parolasn yaplandrma dosyasna kaydet seeneinin kullanm kolayl iin iaretli olmas gerekmesidir. Bu seenek iaretlenmezse, her e-posta almnda KMail bize ifre soracaktr. Tam gvenlik istiyorsak, bu seenei semeyebiliriz. letiyi aldktan sonra sunucudan sil seeneinin yanndaki onay kutusunu kaldrdmzda ise, ektiimiz e-postalar sunucundan silinmeyecektir. E-postalarmzn bir kopyasn sunucuda tutmak istiyorsak bu seenei iaretli brakabiliriz. (Eer bir e-posta kotanz varsa, bu ilem kotanzn dolmasna yol aabilir.) Hedef Dizin seeneinde belirttiimiz dizin ise, eklediimiz hesaptan gelen e-postalarn tutulaca dizin olacaktr. E-postalar tutacamz dizinleri ise, ana KMail ekrannda Dizin mensnden oluturabiliriz. Bylece farkl hesaplardan gelen e-postalar farkl dizinlerde tutabiliriz. Bu ilem, zellikle kiisel ve kurumsal hesaplardan gelen e-postalar ayrrken ok yararl olmaktadr.

Resim 11

Tamam tuuna basarak ayarlar kaydettikten sonra ya Dosya mensnden E-Postay Kontrol Et seeneini seerek ya da simge ubuundaki Gelen Postalar Kontrol Et simgesinden (rneimizde drdnc simge) yeni e-posta olup olmadn kontrol edebiliriz. Yeni gelen e-postann balna basarak (Resim 12) mesaj grntleyebiliriz. Ayrca leti mensnden Yeni letiye basarak (Resim 13) ya da ilgili (rneimizde birinci) simgeye basarak yeni bir e-posta mesaj oluturabilir ve bunu gnderebiliriz. Yazmzn bu blmnde, her gn kullandmz web ve e-posta gibi servisleri Linux zerinde, baz aldmz KDE masast tabannda nasl kullanacamz inceledik. Bir dahaki blmmzde, Linux zerinde yazlm ykleme ve gncelleme zerinde duracaz. ncelenmesini istediiniz konular hakkndaki fikirlerinizi ve yazlar hakkndaki eletirilerinizi e-posta olarak bekliyoruz. Bir dahaki saymza kadar bol Linux'lu gnler dileklerimizle. Doan enol dsenol@chip.com.tr

Resim 12 < CHIP Workshop 24 <

Resim 13

3D

<<

SimCloth ile 3ds Maxte Gereki Kuma Yapm

3ds max ile eitli yntemlerle animasyonlarmz veya modellerimiz iin kuma oluturabiliriz. 3 boyutlu bilgisayar animasyonlarnda kuman ve kuma dinamiinin nemli bir yeri vardr nk kuma, animasyon karakterlerinin veya gerek dnyadaki bir ok nesnenin vazgeilmez bir parasdr.

zlediimiz hemen hemen tm animasyonlarda animatrler karakterlerine modelledikleri elbiseleri giydirirler ve eitli yntemlerle kuma dinamiini hesaplarlar. Geree daha yakn kuma hareketleri ve kvrmlar animasyonu ve karakteri daha etkileyici bir hale getirir. Bunun iin birok yntem mevcut. eitli 3B animasyon ve modelleme yazlmlar farkl veya birbirine benzer zm yollar sunarlar, biz de bu ay 3ds Max ile kuma yapm ve kuma dinamiinin nasl hesaplandn greceiz. Bunun iin Simcloth pluginini kullanmay reneceiz. SimCloth, 3ds Max iin cretsiz bir plug-indir ve www.chaosgroup.comdan veya www.maxplugins.deden bilgisayarnza indirebilirsiniz. Dikkat edilmesi gereken, SimClothun bilgisayarnzdaki 3ds Max ile uyumlu srmn kurmanz, aksi takdirde eklenti almayabilir veya eitli sorunlarla karlaabilirsiniz. cretsiz olmasna ramen SimCloth kuma iin vazgeilmez bir plug-indir ve birok animasyon stdyosu ve animatr tarafndan kullanlmaktadr. Kurulumu gayet basit ve ksa. Simcloth kuma dinamii iin modellerimizin zerindeki vertexleri dikkate alarak hzl bir ekilde kuma dinamiini oluturur ve bunun iin eitli parametrelere ihtiyacmz vardr. Ayrca kumamz Maxte bulunan btn spacewarplar ile etkileime sokarak daha da gereki sonular elde edebiliriz, nk Simcloth, spacewarplar da hesaplamaya dahil edebilir. Bu sayede eer bir perde

5 CHIP Workshop > >

>>

3D

yapacaksak ayn zamanda bu perdeyi rzgar ile etkileime sokup kvrmlarn daha gereki bir hale getirebilir ve perdemizin havada uumasn salayabiliriz. Modellediimiz elbiseleri karakterlerimizin zerine giydirdikten sonra karakterlerimizin vcutlaryla ve hareketleriyle etkileim iine sokabiliriz. Gerek dnyada grdmz her trden kuma hareketini taklit edebiliriz, bir masa yapp zerini rtebiliriz, bir bayrak yapp rzgarda dalgalandrabiliriz veya daha da ilerisi shag hair gibi dier plug-inler ile komplike ekilde kullanarak salarn veya tylerin bile yerekimine ve fiziksel hareketlere uygun olarak hareket ettirilmesinde kullanabiliriz. Gerek dnyada kuma olmayp da kuma gibi tepkiler veren nesneler de vardr; rnein baz balklarn kuyruklar pskll bir ekilde ve uzundur. Bu gibi durumlarda yine ayn baln kuyruunu SimCloth ile kumam gibi hesaplayp hareket ettirebiliriz (rnek olarak bir Japon balnn kuyruunu ve yzgelerini dnelim). Simcloth kurulduunda Clothmesh denilen bir nesneyi de beraberinde getirir. Bu nesneye create mens altndan ulaabiliriz. Clothmesh bir dzleme (plane) benzer ve normal dzlemden en nemli fark poligon yapsdr. Clothmesh gen poligonlardan olu-

ur ve gen poligonlardan olumas kumamzn daha kusursuz ve daha gereki kvrmlara sahip olmasn salar. Baz parametrelere de sahiptir ve bu parametreler modelden ziyade kuman grnmyle ilgilidir. imdi SimClothu incelemeye balayalm. SimCloth kurulduktan sonra Create mens altnda Chaosgroup isimli bir sekme paneli oluur. Bu sekme altndan clothmeshi oluturabiliriz. Clothmesh sadece bir dzlemdir ve clothmeshle genellikle perde veya rt gibi dz kumalar olutururuz, elbise gibi kompleks yapdaki nesneler iin dier bildiimiz modelleme yntemlerini kullanrz, rnein, poly veya mesh gibi. Bilmemiz gereken iki nemli yap var: Bunlar deflector ve clothtur. Sahnemiz tamamlandktan sonra bu yaplar oluturduumuz modellere atarz. Bylece hesaplama iin gerekli parametrelerin ounu bildirmi oluruz. Aslnda Simcloth ierisinde Rigidbody isimli bir baka yap daha var, fakat bu yapnn kuma dinamii ile ilgisi yok. Rigidbody sert gvde dinamiklerinin hesaplanmasnda kullanlr ve kullanma prensipleri kuma dinamii ile ayndr. Rigidbody yaps kuma gibi yumuak yapl nesnelerde deil, tam tersi, sert yapl nesnelerin birbirleriyle etkileimlerinin hesaplanmasnda kullanlr. rnein birbirleriyle arpan cisimlerin srtnmelerinin ve birbirlerine uyguladklar itici glerin hesaplanmasnda. Biz kuma olmasn istediimiz nesnelere cloth yapsn veririz ve gerekli parametreleri de doru biimde girdikten sonra nesnemiz bir kuma gibi davranmaya balar. Deflector zellii ise kuma etkileyen nesnelere verdiimiz zellik. Kuma, deflectorun hareketlerine veya boyutlu dzlemdeki konumuna gre tepkiler verir. Askya astmz bir havlunun deflector asknn kendisidir ve eer havlu duvara temas ediyorsa duvarda deflector grevi yapmaktadr. Sahnemizde istediimiz sayda deflector nesne bulundurabiliriz ve bir tek kuma birden fazla deflector nesne etkileyebilir. imdi Simcloth ile kk bir uygulama yapalm.

1 lk adma Maxi resetleyerek balayalm. Daha sonra Modify panelindeki Create / Geometry blmnn ierisindeki sekmeden Chaosgroupu seelim. Clotmesh burada yer alyor. Clothmeshi setikten sonra top grnmndeki clothmeshi imleci srkleyerek oluturalm. Bir sonraki admda kuma halini alacak olan objemizi bylece oluturmu olduk. 2 Dzlemimizi x:0 y:0 z:0 konumuna tayalm ve Modify panelinden width:180 height:-155 deerlerini girelim. Smoothing blmndeki noneu deitirerek all yapalm. Hor detail ve Ver detail
< CHIP Workshop 6 <

3D

<<

7 imdi maxi tekrar resetleyelim ve bu sefer clothmeshi front grnmnde oluturalm. Kumamzn bykln ve dier deerleri az nce yaptmz gibi girelim. Bu sefer Clothmesh mensndeki flipped sekmesini kaldrp centered olarak deitirelim. Bu adm kumamzn merkez noktasn kuman kesinden tam ortasna getirir. Bunu yapmamzn sebebi bu sefer kuma st kenarndan tamamen asl duruma getirmek istememizdir. Kuma x:0 y:0 z:0 konumuna tayalm. 8 imdi yine az nce yaptmz gibi Mesh select modifierini uyguluyoruz ve vertex moduna geiyoruz. Bu sefer kumamzn her iki st kesindeki noktalar seiyoruz ve simcloth modifierini uyguluyoruz. imdi kumamz semi olduumuz bu iki noktadan asl duracak.
parametrelerinin her ikisini de 22 olarak deitirelim. Bu deerleri artrmamzn nedeni kumamzn daha ayrntl ve dzgn kvrmlara sahip olmas. Kumamz ne kadar fazla poligondan oluursa o kadar iyi tepkiler verir ve daha iyi bir grnme sahip olur. Fakat daha byk deerler daha uzun hesaplama zaman gerektirir. Dier parametrelerin hibirini deitirmiyoruz.

9 Sahnemize bir adet wind spacewarp yerletirelim. Wind spacewarpn kumamzn sa veya sol tarafndan apraz bir dorultuda kumamz grecek bir konuma alalm. Ok yn, rzgarmzn uygulayaca kuvvetin yndr.
Wind spacewarpnn parametrelerini ayarlayalm; strength:48 Decay:0, Turbulance:5,0 Frequancy: 1,8 ve Scale:0,5. imdi kumamzn Modify panelinin Deflection blmnden Self deflect sekmesini iaretleyelim. Bunun sebebi kumamzn rzgardan etkilenirken kendi ierisinde noktalarn akmasn nlemek isteyiimiz, aksi takdirde kumamz kvrlrken kuvvet uygulanan yerlerde noktalarn birbiri ierisine gemeleri sonucu bozuk grntler oluur. Aslnda yaptmz ilem kuma ayn zamanda kendi kendine deflector haline getirmemizdir. Bylece kuma kendi ierisindeki noktalardan da etkilenecektir. imdi Dynamics blmn aalm ve Pick warpa tklayarak sahnemizdeki wind spacewarpn seelim. Wind, kutucuk ierisinde yerini alm olmaldr. Bu ilemle Simcloth ierisine rzgar kuvvetini de dahil etmi olduk. Bylece kumamz artk rzgarda asl duruyormu gibi gzkecek ve gerekli tepkileri vererek rzgarda hafif bir ekilde dalgalanacaktr. Hesaplamaya balamadan nce frame saysn 200e ayarlayalm. Simulation blmnden start ve end deerlerini 0 ve 200 olarak
7 CHIP Workshop > >

3 Bu adma balamadan nce kumamz dokulandrabiliriz. Eer herhangi bir doku uyguladysak hemen sonra planar bir uvw map modifier uygulamalyz; nk kuma dinamii hesaplandnda kuma hareket ederken dokularda hareket edebilir ve bu uygun olmayan bir grntye yol aar. 4 imdi kumamz seiliyken mesh select modifierini uygulayalm, vertex moduna geelim ve kumamzn sol st kesindeki birka noktay seelim. Seimi kaldrmadan kumamza Simclothmod modifierini uygulayalm.
Simcloth modifieri uygulandktan sonra kumamzn Modify panelinde Simclotha ait parametreler belirecektir. Panelin en stnde eer cloth seili deilse clothu iaretlemeliyiz.

6 Bu blmdeki hibir deeri deitirmiyoruz ve en stte yer alan start calculation butonuna tklyoruz. imdi hesaplama balam olmal ve perspektif grnmnde kumamzn yer ekimine gre verdii tepkiyi adm adm izleyebiliriz.

>>

3D

4 Sahnemizde bir adet masaya ihtiyacmz olacak. Bunu standart primitifler den sadece silindirleri kullanarak oluturabilirz. rtmze temas edicek olan ksmn dier paralardan daha ayrntl olmasna dikkat edelim. Bylece kumamz daha gereki bir yapya kavuur. Masamzda oluturduktan sonra kumamz tekrar seip clothmod modifieri uygulayalm ve cloth modunu atyalm. Deflection blmnden self deflecti iaretleyelim. Eer drt keli bir masa oluturduysanz self deflecti mutlaka iaretleyin nk masann kelerinde kuma kendisiyle kesiebilir. Meshselect modifierini uygulamamamzn sebebi kuman herhangi bir blgeye tutunmayacadr. Kumamz sadece masa tarafndan etkilenecek. 5 rtmzn masadan byk olmasna dikkat etmeliyiz. Masamzn tm paralarn birbirine attach edelim. imdi masamzada bir clothmod modifieri uygulayalm fakat bu sefer deflector yapsn semeliyiz. Kumamz masamzn st ksmnn ok az bir miktar yukarsna tayalm. 6 imdi yapmamz gereken sadece hesaplatmay balatmaktr. Start Calculationa tekrar tklayalm. Masa rts adm adm masann zerine serilecektir. 7 Gerekirse rtye meshsmooth uygulayabirisiniz. rt daha yumuak hatlarla grnecektir. Simclothun integrity blmndeki parametrelerin bazlarnda deitirerek kuman yaps ve verecei tepkileride deitirebilirsiniz. nk her kuma eidi birbirinden ayr tepkiler verir rnein ipek bir kuma ile bir keten ayn hatlara sahip deillerdir ve dolaysyla verecekleri tepkimeleri farkl olacaktr.
yialmalar Nebi YIKAROLU nykaroglu@chip.com.tr

deitirelim. Start Calculationa tklayalm ve hesaplamay balatalm. imdi az ncekinden farkl olarak kumamz rzgarn ynne doru adm adm havalanmaya balayacaktr. Artk wind spacewarp nn deerlerini her deitirdiimizde kumamz da ona gre tepki verecektir. Unutmamamz gereken nemli bir nokta da her deitirdiimiz deer sonras tekrar hesaplama yapmamz gerektiidir. Daha karmak kuma modelleri de hesaplama sresini uzatrlar, nk Max her noktann konumunu girdiimiz deerlere gre konumlandrr. Daha ok nokta daha ok ilem gerektirir ve daha fazla zaman alr. Hesaplama ilemcimiz ne kadar glyse o kadar abuk gerekleir. imdi birde deflector kullanarak daha farkl bir uygulama gerekletirelim.

1 Sahnemizi resetleyelim ve top grnm penceresinde bir adet clothmesh oluturalm. Clothmeshin parametre blmnde centeredi iaretleyelim. Width:173 Height:-142 deerlerini girelim. Hor detail ve Ver detail deerlerinin her ikisinide 28 olarak deitirelim. Smoothing blmn de All olarak deitirelim. nk kumamzn yumuak bir yapda, przsz gzkmesini salamalyz. Dier seenekleride iaretleyebilirsiniz. Bu parametreler kuman izgili ve kvrml gzkmesini salarlar. 2 imdi kumamz dokulandralm. Dikkat etmemiz gereken nokta uyguladmz dokuyu 2 sided olarak iaretlememizdir. Aksi takdirde kumamzn bir dier yn gzkmeyecektir. Az bir miktar parlaklk kumamzn daha gzel gzkmesini salar. 3 imdi kumamza uvw map uygulayalm (Planar). Bylece dokularmz kumamz hareket ettiinde bozulmayacak.

< CHIP Workshop 8 <