YER (FABR KA) DZENLEME STRATEJ LER

Yard.Do.Dr. Bersam BOLAT

1. Yeri Dzenlemenin Stratejik nemi 2. Dzenleme Trleri 3. Montaj Hatt Dengeleme 4. Ofis Dzenleme

retim aralar n n, i istasyonlar n n , yard mc tesislerin ve; ta ma, depolama, kalite kontrol gibi retimle ilgili faaliyetlerin fiziksel konum a s ndan bir btn olarak koordinasyonuna Fabrika Dzenleme denir.

Bu tan m, brolar gibi hizmet retiminin yap ld yerleri kapsamas halinde Yeri Dzenleme olarak gemektedir.

Bir i letmedeki blmlerin, blmler ierisinde yer alan i gruplar n n, i istasyonlar n n, makinelerin ve stok bulundurma noktalar n n yer belirleme sreci Yeri Dzenleme olarak tan mlanmaktad r.

eri zenlemenin malar ve tratejik nemi

Mesafe ve maliyet azalmas . Malzeme ve insan hareketlerinin basitle mesi, kolayla mas ve rahat kontrol edilebilmesi. Birikimlerin ve gecikmelerin minimizasyonu. Mekan, tesisler ve i gcnden azami yararlanma al ma hayat n n kalitesini artt rma

Yeri Dzeni Planlar

Planlar, bir kurulu ierisindeki ekonomik faaliyet merkezlerinin fiziksel dzenlemesiyle ilgili kararlardan olu ur. Ekonomik faaliyet merkezi: Kurulu ierisinde yer (alan) gerektiren her ey olabilir. Bireyler ya da gruplar, banka veznesi, makine, i istasyonu, fonksiyonel birim, merdiven, kafeterya, depolama alan v.b.

Plan Yapma Gerekleri;

Mevcut blmlerin geni letilmesi veya azalt lmas Bir blmn ba ka bir yere ta nmas Yeni bir blmn eklenmesi ya da mevcut bir blmn kald r lmas Mevcut donan m n de i tirilmesi ya da yeni donan m n yerle tirilmesi

1.

2.

3.

4.

Cevaplanmas gereken sorular...

1.

2. 3.

Hangi merkezler i yeri dzenleme plan ierisine dahil edilecek? Her merkez iin ne kadar yer ve kapasite gerekmektedir? Merkezler ne ekilde yerle tirilecektir? Biim nas l olacakt r?

4.

Merkezler birbirlerine gre nas l yerle tirilecektir? Bu yerle tirme iki trl olabilir: Merkezler birbirleriyle ili kili olacak ekilde yak n biimde yerle tirilebilir. Bina ierisinde ayr bir blme/yere sahip (di er merkezlerden ayr ) olacak ekilde yerle tirilebilir.

Dzenleme Trleri

yeri faktrler:

dzenleme

trlerini

etkileyen

    

Proses i ak maml cinsi maml bykl , miktar Bunun iin belirli formller yoktur. Her problemin kendi zelliklerine gre en uygun yerle tirme dzeni bulunabilir.

Prosese gre dzenleme (Fonksiyonel Dzenleme)

Benzer donan m veya fonksiyonlara makineler bir araya toplan r. Belli i ler iin malzemeler ayni blmnden bir ka kere geebilir. ok e itli retilirler. mamuller kk

sahip proses

miktarlarda

rne in; tornalama, ta lama, pres, boya v.b. lemler iin ayr blmler ayr l r.

Saw

Saw

Saw

Grinder

Grinder

Heat Treat

Lathe

Lathe

Lathe

Press

Press

Press

Prosese Gre Dzenleme Teknikleri

Blmler Aras Ak


Yntemi

Prosese gre dzenlemede en genel yntem; blmleri (departmanlar ), aralar nda malzeme ta ma maliyetlerini minimize edecek ekilde dzenlemektir. Byle bir problemi zmek iin gerekli girdiler;

Blmler aras i ak n n durumu (yk miktar ve/veya hareket say s ) 2. Blmler aras ta man n ne ekilde oldu u 3. Bir blmden di erine para ba na ta ma maliyeti. Ta ma maliyeti blmler aras uzakl n bir fonksiyonu olabilir. Bu verileri kullanarak ula mak istedi imiz durum; her blm iin; blm ii ta ma, ak ve maliyet ynnden en iyi yerle im.
1.

Toplam Minimum Maliyet:

n n Xij Cij

i=1 j=1

n: Toplam blm say s i, j: Tek ba na birer blm Xij:: i blmnden j blmne ta nan yk miktar Cij: i blm ile j blm aras ndaki bir birim yk ta ma maliyeti


rne in; ki ayr blm kar la t r l r ve i yeri dzenleme ynnden toplam maliyetlerde azalma gsteren tercih edilir. Toplam maliyetlerde bir azalma saptanmayana kadar tekrarlanan biimde iki blmn kar la t r lmas yap l r. Optimal zm garanti etmez. etmez.

Biti ik Depa aras ta ma maliyeti: $1 Ayr k Dep aras ta ma maliyeti: $2 Toplam Maliyet: $570

Toplam Maliyet (ikinci durum): $480

CRAFT (Computerized Layout Techniques) Yntemi:



Bir bilgisayar program d r. de erlendirme yapar.

Sezgisel

yakla mla

ok fazla blm olan i yerlerinde yerle im problemi bu tip bilgisayar programlar yla zlebilir (40 blme kadar yerle im dzenlemesi yapabilir). Ta malar n yap ld n Fork-lift gibi ta ma sistemleri ile varsayar.

Mamule Gre Dzenleme Yntemi

Donan m (Tezgah, makine ve i i v.b.) ve blmler, belli bir mamul hatt na gre yerle tirilir.

Tezgahlar n konumlar , mamuln olu mas uygulanan i lemlerin s ras na gre saptan r.

iin

Geri dn leri engellemek amac yla birden fazla ayn amal donan m kullan labilir. Do rusal malzeme ak vard r.

Her i lemin tamamlanma sresi farkl d r. retim h z , yani hatt n sonundan kan mamul say s en yava i lem sresine ba l d r. Byk miktarlarda ve az e it mamul retimi iin uygundur. rne in, televizyon montaj hatt

Raw aterial Stock

Surface Carving
Cleaning

Rolling

Pre-Heat reatment

Heat Treatment Skin pass

Pipe P

M A K T

Montaj hatt mamule yerle tirmenin zel bir halidir.

gre

Montaj hatlar nda i lem say lar ok fazla ve retim h z yksektir. Bu nedenle i istasyonlar n n i lem zamanlar aras ndaki farklar n n en d k dzeyde olmas istenir.

retim h z ; yani hatt n sonundan kan maml say s , en yava i lem sresine ba l d r: lem sresi; biri 2, di eri 5 dak. olan iki i lemden olu an bir retim hatt nda, Saatte retilen maml say s : 60/5= 12 adet Di er istasyonun al ma sresi: 12*2=24 dak. Di er istasyonun bo kalma sresi: 6024= 36 dak.


Assembly Lines Balancing Concepts

Station 1
Minutes per Unit (cycle time)

Station 2 7

Station 3 3

rne in, yzlerce i lemin bulundu u bir otomobil montaj hatt nda i lem srelerinin farkl l klar ndan dolay do acak kay plar n bykl a ikard r. Bu farklar n giderilmesi amac yla yap lan al malara retim hatt dengeleme denir. Mamule gre dzenleme yakla m nda kullan lan temel kriter dengelemedir

retim hatt dengeleme



er bir retim hatt ndaki tm istasyonlar n birim zamandaki retim e it ise retim hatt miktarlar dengededir demektir. Gerek hayatta bir atlyede tam dengeye ula lmas imkans zd r. deal olan kapasite farkl l klar n n minimize edilmesidir. ok basit ve az makineden olu an bir istasyonda dengeleme problemi olduka basittir.

1. 2. 3.

rne in, evrim zamanlar herbiri s ras yla 3, 2 ve 4 dak olan i lemli bir proseste istasyonlar n dengelenmesi iin birim zamandaki retimlerin en kk ortak kat n (EKOK) bulmak yeterlidir. Makina 60/ 3= 20 br. Makina 60/ 2= 30 br. Makina 60/ 4= 15 br. EKOK: 60 br. Buna gre kapasiteler s ras ile 3, 2, 4 kat artt rmak yeterlidir. Ancak i lem say lar n n fazla ve srelerin kesirli olmas halinde bu ekilde hesaplamak olanaks zd r. Ayr ca gerek hayata kapasiteler s n rl d r.

malat evrim Zaman (Cycle Time):



a) b) c) d)

Bir paran n atlyeye i emrinin b rak lmas ndan, son m teri iin sevk yat na kadar olan tm zaman ieren bir evrim sresidir. Bir birimi retme zaman Kuyruk zaman (Waiting in a Queue): Operasyonun ba lamas iin beklenen sre Haz rl k zaman (Set up time): Makinenin belirli bir parti miktar iin operasyona haz rlanma sresidir. Ko um zaman (Run time): Bir parti miktar n retmek zere makine zerinde harcanan zaman. Bekleme ve ta ma zaman : Operasyon tamamlanmas yla belli bir zaman ta ma iin bekledikten sonra parti miktar n n ta ma sistemine dahil edilmesi.

S n rl kapasiteli dengeleme problemi: Montaj hatt dengelemesi, montaj hatt ndaki k s tlara uyarak, bir veya daha fazla amac en iyileyecek eklide, e itli i lerin istasyonlara atanmas problemidir. Bu tip bir problemde ama, i lemleri uygun bir ekilde grupland rarak bo zaman kay plar n azaltmakt r.

1.

2.

3.

4.

lemler aras ndaki ncelik ili kilerine gre ak diyagram (ncelik diyagram ) izilir. Sistemden beklenen retim miktar na gre bir birimi retmek iin gerekli evrim zaman hesaplan r. Optimal grup say s belirlendikten sonra i lemler grupland r l r. Tm i ler minimum say da i istasyonuna atan r.

S n rl kapasiteli dengeleme problemi-I

lem A B C D E F G lem sresi(ti) 0,25 dak 0,42 0,21 0,23 0,24 0,44 0,41 nceki i lem A A A B,C D,E F

rne in gnlk istenen retim miktar 1000 br olsun. evrim Zaman = retim Zaman / stenen retim = 8*60/1000: 0,48 dak/ adet. Di er taraftan prosesin bir adet retmesi iin gerekli toplam zaman t= ti= 2,20 dak. Sistemdeki her i istasyonu bir nite iin en fazla 0,48 dak harcayabilir. Dolay s ile i istasyonu say s : N= ti/ tc= 2,20/ 0,48= 4,58 5 istasyon
(A-C) (B) (D-E) (F) (G)

Sistemdeki i lemler be istasyonda grupland r ld takdirde, gerek i lem zaman ile gruplama sonucu belirlenen zaman aras ndaki fark nedeniyle bir verim kayb meydana gelir. Bu takdirde sistem verimlili i iin; Sistem verimlili i ( )= (Toplam gerek zaman)/ ( stasyon say.*evr. Zaman ) = ti/ N* tc = 2,20/ 5*0,48= 0,9166 0,92 Sistemin verim kayb : 1-0,92: % 8

stasyon say s artt ka verim d ebilir. rne in, istasyon say s n n 6 old. d nelim: = ti/ N* tc = 2,20/ 6*0,48 0,76

PROBLEM II


Youve just been assigned the job a setting up an electric fan assembly line with the following tasks:
Tim ins) Description 2 Assemble me 1 Mount switch 3.25 Assemble motor housing 1.2 Mount motor housing in rame 0.5 Attach blade 1 Assemble and attach safety grill 1 Attach cord 1.4 est Predecessors None A None A, C D E F, G

Task A C D E F G H

ncelik Diyagram
C A -B D A -A, C A B G H C D E F K C E D F G H E B E, G K

Task A B C D E F G H

Time (Mins) escription 2 Assemble frame Mount switch 3.25 Assemble motor housing 1.2 Mount motor housing in frame 0.5 Attach blade 1 Assemble and attach safety grill 1 Attach cord 1. Test

Predecessors None A None A, C D E B E, G

NCEL K D YAGRAMI
Task C is the cycle time of the line and therefore, the maximum rate of production. 1. H F 1

2 A

1 B

1 G

C 3.25

D 1.2

E .5

roductiontim per day e 20 m ins ax roduction = = =129 units Bottlenecktim e 3.25 m unit ins/

Question: Suppose we want to assemble 100 fans per day. What would our cycle time have to be?
Answer:
roduction time per period Required Cycle Time, C = Required output per period

20 mins / day C= = .2 mins / unit 100 units / day

Determine Theoretical Minimum Number of Workstations

Answer:

Theoretical Min. Number of Workstations, N t Sum of task times (T) Nt = Cycle time (C)

11.35 mins / unit Nt = = 2.702, or 3 .2 mins / unit

2 A

1 B

1 G

1. H F 1

C 3.25

D 1.2

E .5

Task A C D B E F G H

Followers 6 3 2 2 1 1 0

Time (Mins) 2 3.25 1.2 1 0.5 1 1 1.

Station 1 A ( .2-2 2.2) B (2.2-1 1.2) G (1.2-1 .2) Idle .2

Station 2 C ( .2-3.25) .95

Station 3 D ( .2-1.2) 3 E (3-.5) 2.5 F (2.5-1) 1.5 H (1.5-1. ) .1 Idle .1

Idle

.95

Determine the Efficiency of the Assembly Line

Sum of task times (T) Actual number of workstations (Na) x Cycle time (C)

Efficiency

11.35 mins / unit Efficiency .901 (3)( .2mins / unit)

Prosese ve mamle gre dzenleme ekillerinin kar la t r lmas :

Maml 1.Tan m: Faaliyetlerin ard k s ralanmas 2. Proses tr: Srekli, ktle retim 3. rn: Standart, stoka retim 4. Talep: Kararl , sabit 5. Hacim: Yksek 6. Tehizat: zel amal 7. iler: S n rl beceri 8. Stok: D k P S, yksek BMS 9. Depo yeri: Kk alan 10. Malz. ta ma: Sabit rota (konveyor)

Proses Faaliyetlerin grupland r lmas Kesikli, atlye tipi retim e itli, sipari e gre retim De i ken D k ok amal Kalifiye, ok zellikli Yksek P S, d k BMS Byk alan De i ken rota (forklift)

Maml

Proses

11. Koridor: Dar 12. izelgeleme: K smi dengeleme 13. Yerle . Karar. krit: Hat dengeleme 14. Ama: Her istasyonda i miktar n e itleme 15. Avantajlar : Verimlilik

Geni Dinamik Makine yerle . Malz. Ta .mal. minimizasyonu Esneklik

SAB T KONUMLU MAMLE GRE ZENLEME

Bu trl yerle im dzeninde retim donan m ( iler, makinalar v.b.) sabit konumda bulunan rne do ru hareket eder. Byle bir yerle tirme dzeni gerektiren mamle rnek olarak gemi, uak ve e itli in aatlar verilebilir.

HCRESEL DZENLEME

Hcresel dzenleme, asl nda prosese gre yerle tirmenin zel bir eklidir ve grup teknolojisinden yararlan l r.

Belli bir proses yap land rmas na gre, benzer rnlerin imalat n amalayan bir yap d r.

Grup teknolojisi yntemi ile, benzer i lemlerden geen paralar saptan r ve grupland r l r. Bylelikle e itli para aileleri meydana gelir.

Bir hcre ierisinde bir para ailesine ait paralar da retilebilir. Tek bir rnde retilebilir.

Hcresel dzenlemenin yararlar ;

1.

2. 3. 4. 5.

Proses ii ve bitmi maml envanterinin az tutulmas n sa lar. nk hcreler, makinden makineye olan i ak dengelenecek ekilde dzenlenmektedir. Makineler birbirlerine yak n ekilde yerle tirilmesinden dolay malzeme ta nmas olduka kolayd r. ilik maliyeti daha aza indirgenebilir. retim haz rl k srelerinde k salma sa lan r. Kalite artar. Hcre ierisindeki i iler rnlerle birebir ilgilenmelerinden dolay rn kalitesinden de sorumlu olurlar.

OF S DZENLEME

Ofis dzenlemesiyle bir fabrikan n dzenlenmesindeki temel fark, fabrika ierisinde i ak n n; ofis ierisinde ise bilgi ak n n dzgn olmas n n amalanmas d r. Ofis dzenlenmesinde hedef, metrekare ba na net kar n maksimizasyonudur.

Ofis ya da bir hizmet yeri dzenlenmesinde nemli noktalar; Ho a giden evre Blmlerin ncelikli ili kileri Mekana uygun dzenleme ve i levsellik aretler, simgeler ve dzenekler (tasar m)

L K D YAGRAMI (YAKINLIK DERECELER )

Value A E I O U X Closeness Absolutely necessary Especially important Important Ordinary closeness OK Unimportant Undesirable Line code Numerical weights 16 8 4 2 0 80

1 I 2

E U

3 U 5

Departmanlar izgilerin say lar dzeylerini gstermektedir.

aras i lem

LK VE SON YERLE M PLANI

5 2 3 1 5 2 3 1
50 ft 20 ft

Initial Layout
Ignoring space and building constraints

Final Layout
Adjusted by square footage and building size