Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der.

Cilt 22, No 2, 287-294, 2007

J. Fac. Eng. Arch. Gazi Univ. Vol. 22, No 2, 287-294, 2007

BETONARME DUVAR KALIPLARIN BOYUTLU PARAMETRK TASARIMI

Metin ARSLAN ve Gkhan DURMU
Yap Eitimi Blm, Teknik Eitim Fakltesi, Gazi niversitesi, Teknikokullar/Ankara metina@gazi.edu.tr, gdurmus@gazi.edu.tr (Geli/Received: 24.02.2006; Kabul/Accepted: 16.08.2006) ZET Bu aratrmada, AutoLISP programlama dili kullanlarak betonarme duvar kalplarnn boyutlu kat modelini otomatik olarak izdirebilen bir bilgisayar program hazrlanmtr. Burada kalbn boyu, ykseklii, kalnl, kalpta kullanlan dikme, kuak ve payanda elemanlarnn zellikleri kullanc tarafndan deitirebilmektedir. Ayrca kalp tasarmnn en nemli lt olan beton yanal basncn hesaplanmasnda ACI 347r03, CIRIA Report 108 ve DIN 18218e gre hesap yntemleri tercih edilmitir. Hazrlanan program kalp eleman kesitlerinin uygunluu ve boyutlu kalp planlarnn izdirilmesi gibi ilemleri gerekletirebilmektedir. Yaplan testlerde, dk beton dkm hzlarnda ACI 347r03, yksek beton dkm hzlarnda ise DIN 18218 hesap yntemleri kullanlmas, tasarm ve maliyet asndan uygun grnmtr. Anahtar kelimeler: Kalp, beton yanal basnc, AutoLISP, beton, ahap.

THREE DIMENSIONAL PARAMETRIC DESIGN OF REINFORCED CONCRETE WALL FORMWORKS

ABSTRACT In this study, a computer program that can automatically draw the 3D solid model of the formwork of reinforced concrete wall was developed by using AutoLISP software program. The length, height and thickness of the formwork and the properties of studs, wales and brace which are used in the formwork can be changed by the user. ACI 347r-03, CIRIA Report 108, and DIN 18218 calculation models were preferred for the computation of lateral pressure of concrete which is the most important criterion in the design of formwork. This program can execute processes such as controlling the convenience of formwork elements dimensions, and drawing the 3D formwork plans. ACI 347r-03 calculation model were approved for low speed concrete pouring, and DIN 18218 calculation model were approved for high speed concrete pouring in terms of design and cost, according to the results of performed tests. Keywords: Formwork, concrete lateral pressure, AutoLISP, concrete, wood. 1. GR (Introduction) Yapay zekann uyguland alanlardan biri de uzman sistemler olarak bilinmektedir. Bu tr sistemler, beynin ilevini yerine getirerek bir yntem oluturmak ve bu yntemi modellemek iin tasarlanan sistemler olarak grlmektedir. Uzman sistemler bilgi ileme yntemindeki farkllk ve uygulama alanlar nedeniyle eitli bilim dallarnda kullanlabilmektedir [1]. zellikle retim yntemlerinin optimisazyonu, rn analizi, kalite analizi ve kontrol, planlama ve ynetim analizi gibi alanlarn yan sra son yllarda yap elemanlarnn tasarmda da kullanld grlmektedir. Taze betonun yanal basncn etkileyen faktrlerin belirlenmesi zerinde eitli aratrmalar gerekletirilmitir. Bu aratrmaclar tarafndan betonun yerletirme hz, karm oranlar, kvam, sktrlma metodu, kalp ekil ve boyutu, elik donatnn miktar ve dalm, younluu, dkm ykseklii, dkm srasndaki hava scakl, kalp yzeyinin przll ve geirgenlii, boluk suyu basnc, imento tipi gibi faktrler beton yanal basncn etkileyen nemli faktrler olarak grlmtr [2,3,4,5,6].

M. Arslan ve G. Durmu

Betonarme Duvar Kalplarnn Boyutlu Parametrik Tasarm

Beton hazrlanmasnda hidratasyonu salamak ve karmn ilenebilirliini artrmak amac ile kullanlan suyun, zellikle pompa ile dklecek betonlarda olduka yksek oranlara ulat bilinmektedir. Beton ierisine bu ekilde katlan su taze betonun yanal basncn byk oranda artrmaktadr. Dolaysyla inaat maliyetleri ierisinde nemli bir paya sahip olan kalp maliyetleri artmaktadr. zellikle duvar ve kolon gibi dey betonarme elemanlarn betonun kalba yerletirilmesi srecinde akc kvam salamak iin betona katlan fazla suyun kalp dna direne edilmesiyle, taze betonun kalp yzeylerine yapm olduu yanal basn miktarnn azaltlabilecei bilinmektedir [7]. Kalp malzemesinin en uygun ekle sokma almalarna ilikin ok snrl sayda olduu grlmektedir. Toplam kalp malzemesi maliyetini azaltma konusunda sadece Hanna ve Senoucinin yaptklar alma ile karlalmaktadr [8]. Betonarme bir yapda kaba inaat maliyetinin byk bir ksmn kalp maliyeti tekil eder. statistik bilgilerine gre kaba inaat maliyetinin ortalama %4060 arasndadr ve toplam bina maliyetinin % 10'nu oluturmaktadr. Geleneksel kalplarn maliyet zerindeki bu byk etkisini kalp iiliyle yakndan ilikilidir [9]. Bu durumda, iilik maliyetlerini azaltacak nlemlerin alnmas uygun olacaktr. Eer her bir yapnn maliyet deerleri gz nne alnacak olursa kalp iilik bedelin toplam iilik bedeline oran %3060 arasndadr. Bu orann byk oluu kalp iilik bedelinin maliyet faktrne nemli derecede etkiledii grlmektedir [10]. Bu nedenle, rasyonel bir yaklamla, kalp elemanlarn en elverili boyut ve sklklarda tasarlanmasnn kalp maliyetlerini azaltaca dnlmektedir. Bu almann amac; taze betonun yanal basncnda kullanlan ACI 347, CIRIA Report 108 ve DIN 1821e gre hesap yntemleri gre beton yanal basncn hesaplayan bir bilgisayar program hazrlanmtr. Bu basncna gre lleri bilinen kalp elemanlarnn (dikme ve kuak) en elverili aralklarla yerletirilmesi ve bunlarn 3D boyutlu olarak AutoCAD ortamnda izdirilmesi esas alnmtr. Bu ilemleri yapay zeka almalarnda kullanlan LISP programnn AutoCADe uyarlanm biimi olan VisualLISP program ile gerekletirilmitir. 2. LTERATR (Literature) 2.1. Kalp Elemanlar (Formwork Components) Geleneksel betonarme perde kalplar ekil l'de grld gibi ahap kaplama, dikmeler, kuaklar, kalp gergi ubuklar ve payandalardan olumaktadr. Kalp yapmnda ahap, ahap rnleri, elik ve

alminyum gibi malzemeler kullanlmaktadr [11]. Ahap ve ahap rnleri younluunun az, mekanik mukavemetlerinin yksek, s iletisi kat saysnn dk ve iiliinin kolay olmas nedeniyle kalp yapmnda yaygn olarak kullanlmaktadr. Bu nedenle ile almada II. snf am kerestesi verileri esas alnarak kesit tayinlerinin uygunluu aratrlmtr.
Ahap ayra Gergi ubuu

Ahap kaplama

Dikme

Payanda

ift kuak

ekil 1. Geleneksel perde duvar kalb

wall formwork)

(Conventional

2.2. Taze Betonun Yanal Basncn Etkileyen Faktrler (Factors Affect The Lateral Pressure of
Fresh Concrete )

Genel olarak kalp yzeyine gelebilecek en byk yanal basn P=w.h forml ile ifade edilebilir [12]. Burada, w=beton younluu, h=kalp yksekliidir. Kalbn bir noktasndaki basncn zamanla deiiyor olmasna ramen, bu deiimin kesin deeri kalp tasarmcsnn ihtiyalar ierisinde deildir. nk yukarda verilen formlden elde edilecek deer tasarmda kullanlacak en byk deeri vermektedir. Tasarmc bu deere gre yapaca kalp tasarmnda en gvenli eleman kesitlerini tayin edebilir. Ancak bu deere gre yaplan kalp tasarmlarnda ekonomiklikten uzaklalm olacaktr. Daha gereki bir kalp tasarm iin kalp yzeylerine etki eden taze beton yanal basncnn bykln etkileyen faktrlerin detayl olarak belirlenmesinde fayda vardr. Taze beton yanal basncnn bykln etkileyen faktrler ekil 2de gsterildii gibi dzenlenebilir. 2.2.1. Beton younluu (Density of concrete) Betonun kalba uygulad basncn en nemli parametresi beton younluudur. nk bir akkann herhangi bir noktasndaki hidrostatik basn, akkann younluu tarafndan oluturulmaktadr. Taze beton, kat taneler ile suyun kartrlmasndan meydana gelen yar akkan bir malzemedir. Ancak beton belirli bir sreden sonra

288

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 22, No 2, 2007

Betonarme Duvar Kalplarnn Boyutlu Parametrik Tasarm

M.Arslan ve G. Durmu

Beton Yanal Basncna Etki Eden Faktrler

Karm zellikleri

Kalp ile ilgili faktrler

Taze betonun younluu Betonun scakl kme miktar Katk miktar Karma koyulan uucu kl vb. miktar

Betonun dkm hz Dkm ykseklii Kalbn en kk boyutu Kalbn yzey durumu Kalp sisteminin rijitlii Sktrma ekli Vibratrn gc Vibratrn batma derinlii

ekil 2. Beton yanal basncna etki eden faktrler (Factors affect concrete lateral pressure) katlamas nedeniyle, uygulam olduu yanal basncnda bir azalma gereklemektedir [13,7]. Hazrlanan bilgisayar programnda beton younluu ACIdeki gibi 24 kN/m3 olarak kabul edilmitir. Ayrca kullancnn bu deeri deitirebilmesine olanak tannmtr. 2.2.2. Beton yerletirme hz
concrete) (Rate of placement of

vibratrle iyice sktrld kabul edilmitir. 2.2.4 Scaklk (Temperature) Yerletirme anndaki beton scakl, basn zerinde nemli bir etkiye sahiptir. nk scaklk betonun olgunlama (sertleme) zamann etkiler. Dk scaklklarda betonun sertlemesi daha uzun zaman alr. Dolaysyla betonun daha az bir blm kendini tamaya yetebilecek kadar katlamadan nce daha fazla derinlikte beton yerletirilebilir. Akkan kvamdaki beton st seviyesi ne kadar yksek olursa o kadar yksek yanal basnlara neden olur [13,7]. Tasarm programnda uygulanacak ynteminin ierisindeki forml gerei scaklk girilmi ve kullancnn deitirmesine olanak salayacak ekilde dzenlenmitir. 2.3. Betonun Ykseklii (Height of Concrete ) Kalp ykseklii fazla olan perde, duvar ve kolonlara beton dkm srasndaki beton karm suyunun yzeye kt grlr. Bu suyun yzeye kmasn nlemek iin beton dkme hzn yavalatmak gerekmektedir [14]. Bilindii gibi beton ykseklii artka tabanda oluan yanal basn iddeti de artar. Tasarm programnda beton ykseklii en byk l5 m boyutunda geniliini ise snrsz olarak girilebilmektedir. 2.4. Dier Deikenler (Other Variables Affects ) eitli zamanlarda yaplan lmlerde dier baz deikenlerin de yanal basn zerinde etkili olduunu gstermitir. Bunlar betonun kvam, donatnn yerletirilme ekli ve miktar, evre
289

Betonun kalp iindeki ortalama ykselme oran yerletirme hz olarak adlandrlr. Beton kalba yerletirildike, herhangi bir noktadaki yanal basn, bu nokta zerindeki beton derinlii ykseldike artar. Belli bir zaman sonra betonun sertlemesiyle bu noktadaki beton kendi kendini tamaya balar ve artk kalpta yanal basn meydana getirmez. Dolaysyla beton yerletirme hz, yanal basn zerine birinci dereceden etkilidir ve en byk yanal basn yerletirme hz ile doru orantldr. Yanal basncn st limiti ise tam akkan basncna eittir [13,7]. Tasarm programnda beton yerletirme hz yntemlere gre kullanc deikenli olarak girilebilmektedir. 2.2.3. Vibrasyon (Vibration) Vibrasyon sonucunda, normal ilemeye gre % 10 20 daha fazla blgesel geici yanal basnlar meydana gelir, nk tm vibrasyon derinlii boyunca betonun bir sv gibi davranmasna yol aabilir. Gnmzde i vibrasyonlar yaygn olarak kullanldndan dolay, vibrasyondan gelen fazla basnca kar koyabilecek ekilde kalp tasarm yaplmaldr [13,7]. Tasarm programnda betonun,

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 22, No 2, 2007

M. Arslan ve G. Durmu

Betonarme Duvar Kalplarnn Boyutlu Parametrik Tasarm

scakl, boluk suyu basnc, en byk agrega boyutu, yerletirme yntemi, imento tipi, yerletirme derinlii, kalbn en kesit ls, kalbn yzey dzgnl ve geirimlilii gibi etkilerdir. Ancak genel beton uygulamalarnda bu deikenlerin etkileme dzeyleri genellikle kktr ve dolaysyla ihmal edilebilmektedir. 2.5. Beton yanal Basncn Hesaplanmasnda Kullanlan Yntemler (Models Used to Calculate
the Lateral Pressure of Concrete)

2.5.2. Ciria Report 108e gre beton yanal basnc

(Concrete lateral pressure according to CIRIA Report 108)

CIRIA, kalp tasarmda kullanlacak en byk basncn hesaplanmasnda iki forml gelitirmitir. Bu rapora gre duvar kalplara gelen en byk beton yanal basncnn forml aada verilmitir [15].

P max = D C R + C K H C R 1 2 1
Formlde; Pmax=Beton yanal basnc, kN/m2

(2)

2.5.1. ACI 347r-03 gre beton yanal basnc

(Concrete lateral pressure according to ACI 347r-03)

Taze beton basnlarnn hesabnda beton dkm hz ve taze beton scakl gz nne alnmaktadr. ACI Comittee kalba gelen tm hidrostatik yanal basnca gre tasarlanmasn tavsiye etmektedir. erisinde herhangi bir katk olmayan imento ile retilmi ve en byk kmesi 10 cm olan, 23,54 kN/m birim arlna sahip beton, ykseklii 120 cmden daha kk olan bir perde kalbna normal vibrasyon ile yerletirilmi beton esas alnmaktadr [12]. Duvarlar iin; 1156 244 R Pm = C w C c 7.2 + + T + 17.8 T + 17.8 en byk 95,8 kPa veya Pm=w.h Cw =Birim arlk katsays (Tablo 1), Cc= Kimyasal katsays (Tablo 2) Tablo 1. Cw Birim katsay deerleri
valuable)

C1= Kalp byklne bal olan katsay [ m.h ] ; C1=1.0 C2= imento cinsi ve katk maddelerine bal katsays [ m ]; Portland imentosu iin= 0.3 alnmtr. D = Beton birim hacim arl, (kN/m3) H = Kalp ykseklii, (m) h = Beton dkm ykseklii, (m) K = Scaklk katsays ; k =
0.5

0.5

36 T + 16

(1)

R =Beton dkm kz (m/h), T = Taze beton scakl (C), olarak verilmektedir.

2.5.3. DIN 18218gre beton yanal basnc (Concrete
Lateral pressure according to DIN 18218)

(Unit coefficient

Betonun birim arl (kg/m3) 2200 2400 arasnda 2200 > kk ise 2400 < byk ise
coefficient valuable)

Cw 1.00

0.5[1 + {w / 145}],

ancak > 0.80 w/145

(Chemical

DIN 18218de beton karmlar drt tipte snflandrlmtr. Bunlar K1 kat veya kuru beton, K2 plastik beton, K3 yumuak beton ve K4 akc betondur. Beton yanal basnc hesaplamak iin hazrlanan formllerde; beton younluu; 25 kN/m3, sertleme sresi; 5 saat, geirimsiz kalp, i vibratrle yerletirilmi beton ve beton scakl; 15C olarak kabul edilmitir. Buna gre beton yanal basnc hesaplamak iin; K1 iin; Pmax=5V+21 (3) K2 iin; Pmax=10V+19 (4) K3 iin; Pmax=14V+18 (5) K4 iin; Pmax=17V+17 (6) V= beton dkm hz, m/h formlleri nerilmektedir [7,10,12,13].
3. METOT (Method)

Tablo 2. Cc Kimyasal katsay deerleri

Beton zellikleri Normal Portland imentosu, Deitirilmi Portland imentosu ve ilk dayanm Yksek Portland imentolarna katk maddesi kullanmayan Normal Portland imentosu, Deitirilmi Portland imentosu ve ilk dayanm Yksek Portland imentolarna katk maddesi kullanlm Dier Tip imentolar veya karmnda %70ten az tlm yksek frn crufu yada %40 toz halinde uucu kl iermeyen katklar kullanlan Dier Tip imentolar veya karmnda %70ten az tlm yksek frn crufu yada %40 toz halinde uucu kl ieren bir katk ile priz geciktirici kullanlan
290

Cc 1.0

1.2

3.1. AUTOLISP TABANLI TASARIM PROGRAMININ HAZIRLANMASI (Design

Program Developed Using AutoLISP Software)

1.2

1.4

LISP, yapay zeka almalarnda kullanlan bir programlama dilidir. List Processingin (liste leme) ksaltlm ifadesidir. AutoLISP ise LISPn AutoCAD ile kullanlabilecek ekilde uyarlanm halidir. AutoLISP sayesinde kullanclarn

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 22, No 2, 2007

Betonarme Duvar Kalplarnn Boyutlu Parametrik Tasarm

M.Arslan ve G. Durmu

AutoCADe yeni komutlar eklenmesi, kiiselletirilmesi ve ondan artan bir verim elde edilmesi mmkndr. Yeni komutlardan kastedilen, kullancnn AutoLISP fonksiyonlarn kullanarak hazrlad program dosyalarn AutoCAD ortamnda ararak kullanlmasdr [15]. AutoCAD, iki ve boyutlu tasarma ve kullanclarn tasarm sistemine yeni zellikler kazandrmasna olanak vermektedir. Bu zellikler yukarda bahsedilen program erevesiyle mmkn olabilir. AutoLISP programlama dili ile tasarmcnn zel tasarm ihtiyalarna cevap verebilecek programlar yazlabilirken, daha hzl ve kolay tasarma giden yolda sisteme yeni zellikler kazandrabilmektedir. Yaplan aratrma erevesinde AutoLISP programlama dilinin seilmesinin nedenleri aada belirtilmitir [16].
3D Boyut Kalp iin Uygulanacak Modullerin Seimi

AutoCAD izim komutlarn dorudan kullanlmas ve AutoCAD ile uyumlu bir arabirim oluturulmas Program deneme imkann kolayl Lisp tabanl bir program olmasndan dolay esnek, fonksiyonel ve geniletilebilir bir dil olmasdr.
3.2. Programn Hazrlanmas (Preparation of
Computer Program)

AutoLISP programlama dili hazrlanrken ilk nce elde veriler nelerin olduu ve bunlarn nasl ynlendirilecei planlanr. Bu plan erevesinde boyutlu tasarm algoritmas aada ekilde hazrlanmtr [9]. (ekil 3).

ACI 347R-78

CIRIA Report 108

DIN 18218

Gardner

Kalp verilerin Girilmesi

ACI 347R-78 Standard iin verileri gir

CIRIA Report 108 Standard iin verileri gir Perde Kalp verilerin Kontrol

DIN 18218 Standard iin verileri gir

Eilme Kontrol

Evet Makaslama Kontrol Evet Sehim Kontrol Evet AutoCAD ortamnda 3D izdirilmesi

Hayr

ekil 3. AutoLISP programnn 3D boyutlu betonarme perdelerin kalp programn tasarlama algoritmas (Design
algorithm of reinforced wall formwork prepared by using AutoLISP software)

3..3 Tasarm programnn kullanm (Use of design software)

AutoCAD ortamnda gerekli yklemeler yaptktan sonra program altrmaya hazr hala gelir ve aadaki dialog kutusu ortaya kmaktadr (ekil 4.)

Tamam, butonuna baslmasyla ekil 5daki diyalog kutusuna ekranda grntlenir. Bu izelgenin ilk ksmndaki; ACI 347R78, CIRIA Report 108 ve DIN 18218 gre beton yanal basncn hesaplanmasnda kullanlan hesaplama yntemleri bulunmaktadr. Kullanc tarafndan bunlardan herhangi biri seilerek ilem yaptrlabilmektedir. kinci ksmnda; uygulanacak kalp boyutlar

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 22, No 2, 2007

291

M. Arslan ve G. Durmu

Betonarme Duvar Kalplarnn Boyutlu Parametrik Tasarm

ekil 4. izdirilecek boyutlarn seilmesi (Choose of drawing planes )

ekil 5. Betonarme perde kalp tasarm iin gerekli veriler (Necessary data for design of reinforced wall formwork)

hakknda bilgiler girilmektedir. Bunlar, kalbn ykseklii, boyutu ve perde betonun kalnl eklindedir. nc ksmnda; beton yanal basnca kar yzey kaplama malzemesinin ahap liflerinin dik ve/veya paralel olma durumun kullanc tarafndan seilmesidir. Dikme ve kuaklarda kullanlan ahap malzemenin eni ve boyutu hakknda bilgiler girilerek bu diyalog kutusu bitirilir. Tamam, butonuna basldktan sonra ekil 5de gsterilen hesaplama yntemlerini gsteren diyalog kutular kacaktr. Bu diyalog kutularnn; Birincisi; ekil 6de gsterilen ACI 347r03 gre beton standarddr. Bu standartta girilmesi gerek deerler, beton dkm hz ve scakl olarak grlmektedir. kincisi; CIRIA report 108 gre beton yanal basncdr. Bu ksm kendi ierinde iki blme ayrlmtr. lki kullanlan formldeki katsaylar; beton younluu, duvar katsays ve imento eidi olarak grlmektedir. Sonuncusu ise betonun dkm hz ve scakl olarak grlmektedir (ekil 7). ncs; DIN 18218gre beton yanal basncdr. Bu standart da zellikle beton kvam iin kat, plastik ve akc beton kvam deerleri olduka nemlidir (ekil 8).
292

ekil 6. ACI 347r-03 gre beton yanal basn iin gerekli veriler (Necessary data for concrete lateral pressure
according to ACI 347r-03)

Gerekli veriler programa girildikten sonra Command satrnda BALAMA NOKTASINI GRNZ yazs gzkecektir. AutoCADin ekrannda (x,y,z) 0,0,0 koordinatlar girilmesiyle program almaya balayacak ve 3D boyutlu grn ekranda belirecektir (ekil 9).

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 22, No 2, 2007

Betonarme Duvar Kalplarnn Boyutlu Parametrik Tasarm

M.Arslan ve G. Durmu

ekil 7. CIRIA report 108 gre beton yanal basncn etkileyen deerler (Necessary data for concrete lateral pressure
according to CIRIA report 108)

girilir. Bu llere gre yerletirilebilecek en uzun mesafe bilgisayar tarafndan hesaplanr [9]. 2. Uygulama yaplacak olan yntemlerden biri seilir. (ACI, CIRIA Report 108 ve DIN 18218). Aadaki veriler sabit kabul edilerek beton yanal basnc ekil 10 deerleri ekil 10 gsterilmitir. Bu yntemlerdeki hesaplanan basn deerlerine gre de dikme ve kuak aralklarnn en uzak mesafeleri ekil 11 ve ekil 12 verimitir. ACI: Beton birim arl=1, kimyasal katk deeri= 1, scaklk= 20C CIRIA Report 108: Beton younluu =24 kN/m3, C1=1, C2=0.3, scaklk= 20C DIN 18218: Kat beton kvam,
80,00 70,00 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00
0, 20 0, 60 1, 80 1, 40 2, 25 1, 00 4, 50 2, 75 6, 00 3, 50

Beton Yanal basnc, kN/m

Beton Dkm hz, m/s

ACI

CIRIA

DIN

ekil 10. deiik hesaplama yntemine gre beton yanal basnc (Concrete lateral pressure according to three ekil 8. DIN 18218 gre beton yanal basnc iin gerekli deerlerin girilmesi (Necessary data for concrete
lateral pressure according to DIN 18218)
Dikme aralk uzunluklar, cm

different calculation method)

95 85 75 65 55 45 35 25

0, 20

0, 60

1, 00

1, 40

2, 25

3, 50

1, 80

4, 50

2, 75

Beton dkm hz, m /s ACI CIRIA DIN

ekil 9. Tasarm programnn AutoCAD ortamnda izdirilmi durumu (Appearance of design program on the
AutoCAD base)

ekil 11. Kalba yerletirilecek dikmeler arasndaki en fazla mesafe (The maximum distance between the studs that will
be located to formwork)

4. SONULAR (Conclusion)

Yaplan deiik altrmalar aada anlatlmtr. 1. Kalp iin gerekli olan veriler; Kalp ykseklii: 300cm, kalp boyu: 500 cm, duvar kalnl: 30cm, elastisite geeri: 100000 kg/cm2(II. Snf am) ve destek elamanlar: 5x 10 cm olarak

Perde duvar kalplarnn tasarm iin AutoLISP yazlmndan yararlanlarak hazrlanan tasarm program ACI 347, CIRIA Report 108, DIN 18218 ve GARDNER gre hesap modellerini kapsamaktadr. Programn kullanm sreci; hesaplama modellerinin seilmesi, standart eleman boyutlarn, kereste
293

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 22, No 2, 2007

6, 00

M. Arslan ve G. Durmu

Betonarme Duvar Kalplarnn Boyutlu Parametrik Tasarm

180

Kuak aralk uzunluklar,cm

3. 4.

160 140 120 100 80 60 40

2, 75 3, 50 4, 50 0, 20 0, 60 1, 00 1, 40 1, 80 2, 25 6, 00

5. 6.
DIN

Beton dkm hz, m /s

ACI CIRIA

ekil 12. Kalba yerletirilecek kuaklar arasndaki en fazla mesafe (The maximum distance between the wales that
will be located to formwork)

7.

zelliklerinin, seilen modelin parametrelerin ve beton zelliklerinin girilmesi gerektirmektedir. Sonu olarak hazrlanan betonarme duvar tasarm program, yntem parametrelerinin girilmesi ve gerekli sre ilemlerin ksaltlmas; beton yanal basncnn hesaplanmas, kalp elemanlarnn dzenlenmesi, kalp elemanlarn statik uyguluunun belirlenmesi, 3D boyutlu kalp plannn izdirilmesi, kullancya yardmc olan bilgi mesajlar verme ilemlerini gerekletirebilmektedir. Ayrca yaplan denemler sonucunda dk beton dkm hzlarnda ACI 347r03 daha iyi sonu verdii, yksek beton dkm hzlarnda ise DIN 18218 daha uygun sonu verdii bulunmutur. Program ierisinde, playwood ve elik gibi kalp yzey elemanlar kullanlmas ilikin veri bankas oluturulmas ayrca kolon, trmanr ve deme kalb gibi kalp sistemleri de bu programa eklenme almalar srmektedir.
KAYNAKLAR (References)

8.

9. 10. 11. 12.

13. 14. 15. 16. 17.

1.

2.

Kayr, Y., Glesin, M., Uzman Sistem Yaklam ile Delik Delme lemleri in Operasyonu ve Kesici Seimi, MATK-97, Makine Tasarm Teorisi ve Modern malat Yntemleri Konferans., say 9099, Ankara 1997. ACI Committee 622, Pressure on Formwork, Journal of the American Concrete Institute,

Cilt 30, Say 2, 173-190, Detroit MI, Austos, 1958. Harrison, T., Introducing Controlled Permeability Formwork, Concrete Construction, 198-200, 1991 Gardner, N. J., Pressure of Concrete on Formwork-A Review, Journal of the American Concrete Institute, Proceedings, Cilt 82, Say 5, 744-753, Eyll 1985. Rodin, S., Pressure of Concrete Formwork, Proceedings, Institution of Civil Engineers, Cilt. 1, 709-746, London, Kasm 1952. Douglas, B. M., Saudi, M., Hayes, R., and Holcomb, G., Field Measurements of Lateral Pressures on Concrete Wall Forms, Concrete International, Cilt. 3, Say. 11, 56-62, Kasm 1981. Arslan M., Alternatif Kalip Yzeylerinin Taze Beton Hidrostatik Basnc zerine Etkileri, Gazi niversitesi Bilimsel Aratrma Projesi, Proje Kodu: 07/2001-13 Aralk, 2004 Hanna, A. S. ve Senouci, A. B., Design Optimization of Concrete-Slap Forms, Journal of Construction Engineering and Management, 215-221, 1995 Hanna. S., A., Concrete Formwork Systems, 4-5 ve 35-105, Marchel Dekker, New York, USA 1999. Altan M., Betonarme Elemanlarda Kalp, .T., naat Fakltesi, Say: 1500, stanbul 1992. Peurifoy. L, R., Oberlender. D., G., Formwork For Concrete Structures, Third Edition, Sayfa 35-135, USA, 1996. American Concrete Institute,. Guide to formwork for concrete, ACI manual of concrete practice, Publication No: ACI 347R-94, Farmington Hills, MI.1997. Hurd, M., K, Formwork for Concrete, Fifth Edition, 11-17, Kasm 1989. Arslan M., Beton (Dkm, Kalplan, Kusurlar, Dayankll), 60-65 ve 110-120, Atlas yaynclk, stanbul 2001. CIRIA Report 108, IB29 Formwork., Information bulletin, 1989. k, E., AutoLISP, Trkmen yaynevi, 1-50, stanbul 1994. Kertliolu, S., retim in Tasarm, Yksek Lisans Tezi, G.. Fen Bilimleri Enstits, Mays 1998.

294

Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 22, No 2, 2007