Professional Documents
Culture Documents
M\h ggf
tu
ndhnu nfSf...
Ma
cik
Ma
Kj g
Mf 11
gf
176
uf
3000
x mR nfhit :
$uhfntuh nyr l
brid - 600 005
br: 90031 81586
mR
uh~ gh
78/ bga bjU/
Utnf/
brid - 600 005
ngh: 28444445
,J xU ,ytr btL
2
ndhnu nfSf[
KDiu
v ,a rKjha brhjfns[[
f iuahsuhf _whL/ fht
Jiw 30 MLfS gahanghJ v Fy
rKjha nritf vid <LgLj Koaiy. 2006
M ML g X- bgw rKjha Kndw
t Kiwfis/ rKjha rF rhtfis/
mitfis vbfhs njitahd tKiwfis
kfSF vLJ brhy ntL vd idJ
fLiufshf jJns. ,j itaf ,yh
njh vthW kfis etgLUwJ vW/
bgf mLfis jf thid Kl
lhJ/ ,yha gghL FiwahJ rhjid gy a
ntL vgid tW fLiuf vLa
ggLsJ/ ,JJth uthjd vthbw
yh ,yhaiu khW f bfhL nehFwd
vgid/ mo th mG rKjhakhf ,yhJ/
,df tU nghJ MbjG ntLbkg
id tW fLiuf tiuagLsd.
cyf K ehLf rg VgoUF
bfhjfSF fhuzf vd vd Muh-J
3
ndhnu nfSf[
bjJ bfhnw. ,j jfid f
th/ mjid goJ cf fUJfis vdF
bjhiyngnyh myJ mrnyh myJ
fojnyh bj jh ,D v vGJ u
CfkF vd brh bfhL myh
RAhdjhyhF e T il bgWnw[ e[
mJiu
`,Ryh khfp vgJ vnghJ rh - rkh
jhd - rnfhjuJt ,tiw UL jJtkhd
khf. ,khf bgUik Tw vGj
lhl V.. KfkJ m/ v.o./ I..v (X) mt
fsh cUthf bgw `ndhnu nfSfp vD
,.
, j ,Ryh ,yf kfis j
gLJ iyfis vLJ TWwJ. ,
Ma/ xU ntis ,Ryhaf ,ah fhyo
vLJ itfhlh e (!) bgUik/ ,Ryha
f fyhrhu ,ah kLky cyfbkF
,Ryh vD kj fyhrhuK jK bj
Uf th-iy vgij mHfhf Ro fho
sh.
,iy/ A brnth ifJizahf bfhs
ntoa xU ifnaL vdyh. A brnth ,iwt
J kd vLJ bfhsntoa ,iwar Kj
iff vLJ bryntoa bghUf tiu
vyhtiw vLnjhJwJ vdyh. mJkL
6
ndhnu nfSf[
kW ka khy A fof AhahfSF
cj tifia f thf ssh. A
jgaz brnthF f gaDs jftf
mla fiyfsa vW ,jid cWL
ciufyh.
kj ,d vw mogil bg MQF
rkkhdt. mt eik ikFa Tia
bgWtY MQF rkkhfnt ,Uwh vd
,yh TWwJ. vdnt Kfhy LFns
bgfis o itjij nghy ,Ryha
bgf ,fhy LFns ,Ufntoa
mta ,iy. (r/ jlfs/ fhgJ/ gS Fj
Kja) mtf U nghof vJthD jf;
MilfSl (#h) khf rlfSF cgL
gF bgwyh vW Fu bfhLJ ,UgJ ,Ryh
rKjha bgf Kndwfhd mFahf
bjgLwJ.
Mf bgf vtuhD mtf Ra
fLghnlh/ xGfnkh/ edlijnah vyh ,iw
tgho tahfnt bgw Ko vW ,
Ma tWJtJ vfhyF bghUJ mw
fUJ. nkY fahsf/ khztf/ Maf/
f"f/ vGjhsf/ m f midtU
,izJ ,Ryhij iyWj ntL vW
miH LUgJ ,yha ,Ryh rKjh
a J bfhl mfiwia fhLwJ.
vrh clYF nur ujhd vgJ nghy
,YF ujhdkhd gF vW `cWahd e
ifna bt th mojsp vD jiy
mikj ,gFia Twyh. njhY kf
JtL Hhk ,Uf njitahd j a
mQFKiwfis TW gF ,J. mJl ,gF
xU W kUJt ifnaL vW Twyh. nkY kd
,a yhf sFwJ.
7
- b\gh m
ndhnu nfSf[
cslf
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
11
24
32
36
39
46
54
60
64
70
77
83
88
94
101
108
116
122
130
136
143
146
150
158
168
9
ndhnu nfSf[
10
ndhnu nfSf[
yh yh cyf-xU bjhiy
nehF ghit!
nkfa Vfhga cyfjh yhaU
yha muRfS nrhjidF Msh csd
vW yha vQtJ aifna! nkiy
ehlt yhid btWlD nehjkhf
giHik thj bfhif bfhljhf nehFwd.
Mdh mj yh yhj cyf vgo UF
vW xU bjhiy nehF ghitid kfSF rW
a itfyh vd vQnw.
vj yhid btWwhfnsh mj yh
jh vj kjK yhj msF 1400 MLfSF
150 nfho kfis j gh cyf <JsJ
vwh ifahfhJ. .. VHh EwhoUJ
Ugjh EwhL tiu uZahid jiyiklkhf
bfhl HF Mnjhl Jt kjF,
nkfa nuhk fnjhf JtF, yh
F M mikg l beL nghf eljjhf
tuyhWf TWwd. Mdh yh yhlh
mj nghf uL JtfSFilna
jh VgL UFbkW tuyhW zf
TWwhf.
F M Kndhoahf juh kW
ntjid myh RAhdjhyh w itjh.
mj _W fSFilna kj rgjkhd vj
nghfS eilbgwiy. Mdh ah M brtJ
vw ngho jh nghf eljd. Kj j
11
2)
3)
4)
ndhnu nfSf[
fl K myhj mPf Tid itJ
kWfyh:
1)
2)
3)
ndhnu nfSf[
fSl brJ bfhl xgj njthya og
njh mjid ifgWtnjh TlhJ myJ njthya
bghUf NiwahlTlhJ mFs kfis flha
kjkhw bra bfhLik braTlhJ vgjhF.
mJ kLkh? nuhkha M ghHof
gl jf Mya yha khfF j
dkhf Ugjh mj Mya uikfgL 500
MLfSF Kjjlitahf jf tgl
ck mtf kj rjikF vLJfhlhf
sdhf vW tuyhW TWwJ.
mjF nekhwhf yhaalUJ b#%ry
id ifgw wgl Jt Yit gil
d brj m^af brhy thijiyna
vnw Twyh. y khjfSF K xU rnfhju
Yit nghuhlf g jh bjJ bfhs
ahU sFthfsh vW rKjha bt nfo
Ujh. Mfnt midJ rnfhjufS bjJ bfhtJ
jjUz rahf UF vd enw. nuhk
nghghlt ulh mg .. 1095 cu
zf b#%ryid ifganghJ K gil
fSl jfS JtfSF vuhf ngh
lhf vwh Kf vjsF ntW kj
diu bgUjikl eldhf vgJ
fl rgtf _y ydhF vd enw.
b#%ryid 1099M ML #] khj 15nj
ifg mUj M, bg, FHijf, Knah
vW ghuhJ 60000 ngfis bfhW Fjd.
fnjhf virnyh oah(mfuh) J
tf b#%ry vyh gfUJ EiHJ
mFs kfis taJ ahryhJ bfhwd
vW brhwJ.
FUnro gFbgw rhliu rhj xU
Jt u r vGa foj f b#%ry
Jt gilf EiH rka UUjh
15
ndhnu nfSf[
ehfhtJ Yit j Jtf nfhg
nuf njr igrho Mahsf J U
mtf jiyefuhd fhlhnehis Niwah
odhf. mj j jh Hnf cs nuf M
njhl JtfSF nknf cs nuhk
fnjhf JtfSF Fnuhjd VgLa
j _y fakhd KfSF btid
njojjJ. 2001M ML ngh #hgh Unkah
ehoF tUif jjnghJ ehfh Yit j
nuf eho fhlhodneh brj
m^afSF tUj bjjh vgUJ
Jtf vts bfhLik kw r_fdl
<LgoUghf vW aiyah? Mfnt jh
yh iybawh nkfa nuhk fnjhf
JtfSF Hnf UF Mnjhl
JtfSF nghf VgL gy ehrntiyf
<LgoUghf vgJ cyf tuyhwhf bja
iyah?
2008M ML elj mbkfh #dhg
njj xU K jfgdhUF kfdhuhf wjh
Xghkh vgfhf FoauR f ntghsuhd
#h bkbf Mju ghah uh ghny
nlhg bfhyg 1492 M ML j cyf
gazid gy ehLfis fla wglh vg
njhL Kf UF lfis flJ mt
fis njhfofnt jdJ gazid nkbfhlh
vd brhdJ vts bga Fnuhj kdghik
Kf J mt kd UjJ vgJ bjw
jyth?
Inuha KfS kjrhgw iy:
uh ehony fLikahd kj rhgw bfhif
id filogjh bga ikdhoahf thG
KfSl nkhj VgLwJ. cjhuzF
jdJ mf mitafis kiwf ma M
17
ndhnu nfSf[
iyna V vW Kf kd vHhk
iyna!! bts jiyF nkny nghd nghJ
jh uZah bt tfhu k bruF yhu
ah c tfhuid mj ehL kf jhd
J bfhs ntL. mjF gyhf bt
ehlt jiyLtJ ray vW xF rig
fosh. Mfnt yha cy ah cik
ahd nghjhtJ bjJ bfhlh eyJ jhnd!
yhK-ah:
1)
Kf ahghfshf ah bjF
gF Fonadhf. .. 612M ML
u[]yyh cUl UF nghJ nfush
bfhLfq xU gthr flglJ. mJ
W milahs dkhf csJ.
2)
tl ah ka MahUJ
baLJ tjtf Fonadhf.
gil
ndhnu nfSf[
fSF mDg, btehLfUJ bghUfis
wFk bra fW bfhlhf. 13M
who rh d M JiwKf ilul b#du
yhf xU K UUwh. jf bghUfis
cq khbfonyna thg brj df
yha cjah bt ehLf jf tjf
cwit VgLdhf. mJ kLky dh m
uid VgLanj yha vwJ tuyhW.
d bkh yha gilf Vgld. d
bkh Kj Kj R kh o vw d
mnua bkhUJ UFMid bkh bga
jh. mUtUghd #Jfis czthf cl d
fSF Ayh czid cQ gHfid
fWjjd. eh 1979M ML v jijid
knyah fhz brY t f brnw.
mnf xU d nAhl eh #J vd
brhY eLth vw fUnjfis TLF
itUjd. f thj vdJ f njhH
rh kiufhl mJ vjfhf itUwhf
vnw. mt df mitfis U rhLt
jhf brhdh. mitfis jehLfhuf bfhL
tJ gjhf brhdh. Mdh 2001M ML
eh mbkfh cs rntYF brY
nghJ mnf xU d nAhlYF vdJ kUkf
Tobrwh. mnf vd Mra fhghJyh
r, kdh glf, MaJ Fu, mAJ Nuh
Mait bga ms khlgL Ayh cz
vW vGjgoUjJ. mj nAhl ntiy
ghgt mjid ngfS d Kfns. mj
nAhl mbkffS U tJ rhL
whf. J vjid fhLwJ vwh yh
cz xU u VgL Ayh-Auh vw
ntWghLfis d kfSF nghJ mtfis
kjfshf MsJ Mrajhnd!
21
ndhnu nfSf[
nknfh fhoa goago yha kL
kyhk gntW ehLf mbkfh Mfjh
ghfgLsd vgJ sFwJ jhnd. rg
fhyf yha kd Fj frz
VgLsJ. Mfnt mbkfh kW nkiy ehLf
flj fhy yha M rjik kwt
fis kF Fz kfis khfshf fUjhJ rnfhju
fshf fUJ kdghik, rh rkhjhd nghW
elJ bfhL nghUF Mfis fF
KafSF jkj cik wYF bryL
gzid jf ehLfSF yhj ehLf f
Rfhjhu, RWw NH, ntiyth, bjhrhiy
Foj, nuhL tr nghwitfSF brylh
vyh ty myh mtfSF ethid
bfhLgnjhL midJ njr kfS thahu thJ
thf vwh rjhnd brhjfns!
23
ndhnu nfSf[
ghukhd e eatf eho elF mdhrhu
fis fL kd btJ <uh Fif jUJ,
jtUJ thdtu nfhkh (miy) mtf bgU
khdhUF iwt mUa Phd flid th tH
iw Jjuhf mJ, W 150 nfho Kf thH
L ru f thj kik f kfh kdh
ef neh ynrhg yr kf A{ vw j ah
iu mik gilbaLf mojslJ vwh
Mrakhf Uwjyth?
m FMY, A[]fY tUw kfh kdh
efuf wfis goj kW gf khf
thyhf nfgl j A{ brj ath
Ahf TW mra A{ mDgtfis nfl
K kfs ViH gzfhu vw ahryhJ
th xU ehshtJ mj cyf kf xW To
xWik j ghL cdj efufis ghJ L
koa ntL vW aJ brwd. mtf
trfhf mnua muR jhuhskhd 30 yr rh
fis tH, ahaf mUnshl tgl w
ghd VghLfis xbthU tUlK VghL brJ
jUtid fTlhf ghnwh. xbthU yha
ehL kW kj rhgw ehLfS A{ gazfhf
gntW rYiffis tHFwd. ahid
bghWj ko jfhf ka A{ fo khy
A{ fofS csd. muR t A{ fof
AhfSF jF lfis nj brJ khaK
tHFwJ. mnj nghW brtjf tajhd tr
giljtf muR zF bryid l U
klF bry brJ A{ bra w VghLl Toa
jah A{-cuh r WtdfS csd
vgid midtU mt. J nghW rfis
elJ WtdfSF xbthU tUlK Fl
ms murh Ahf gazL xJfgLwJ
vgid midtU mjnj!
25
ndhnu nfSf[
Jl A{ brtJ TlhJ vW mif lh. muR
gz midJ kf tgz. muRf kfSF
gntW kj tghoF rYiff brJ bfhL
wd. cjhuzkhf ng gf kiyao thu
cs knuht ahiuF gazrYif tH
sJ. V fhZ gfYs geh nfh
gazF gy rYif brJ bfhLwJ. mgo
UF nghJ muR rYifid tryhj Kf
bgwTlhJ vW trs nfhkhf brhtJ
vjsF ahakhF?
muR kha xU Fl vif bfhl
KfSF jh A{ fo _y bfhLf Ko.
trs Kf muR khayhJ A{ gaz
bra jah Wtdfis mDkUwJ. mJ
nghw jah A{ r[]fis jil bra ntL
vd Mghl brtJ v bjhiyahf UwJ
vw ilna bfhSa fij jh vwh if
ahFkh? jah A{ r vj jtW eljh
mjid fisa vd tf vW Muha ntLnk
ju Kf mfkhf A{ ahiu bra jil
fyhf vj r_f mik Uf TlhJ vw
Mjf jh jid eh vGJnw.
xU Fw rhL y jah A{ rf
KiwnfLfSl elwJ vgJ mLj Fw rhL
xU y jah A{ ru[]fSF ghugr nfus
ca kw jhfgl tHF nghwJ MF.
mJ xU y khf A{ rf elJtjhf
T Ahfis elh L Ltjhf Fw
rhlgLwJ. 25 MLfSF K Jgh nghw
tisFlh ehoF bry ntLbkwh fs
njh Kig _ykhf yif _ykhf
bryt. mtfis miHJ brwtf tisFlh
ehLf fGjs jz w L kfnd c
rkJ vW eLfl L L brW Lt.
27
ndhnu nfSf[
g mj khik jiyik gjUJ
shf. mj kh jh bt Fgh urfF
jdF cfhJ ngr ehfh ntL vd nfL
bgwt. y khf jfSFs yikid it
J bfhL J nghw mJ wfis yha
rKjha <Lglyhkh vgJ jh v nf.
khfSF muR Xa Tl UF nghJ J
nghw ahu rir fSF khf l
bfhLf TlhJ vW nfL bfhnw.
1)
2)
3)
5)
6)
7)
30
ndhnu nfSf[
8)
9)
31
2)
3)
4)
5)
6)
32
ndhnu nfSf[
7)
8)
3)
y nffyh K bgf fh mJ
cshf, mtfsh vgo r cil j
KobkW. nghJ K bgfSbfd
cl mff bjahJ fh to r
cilf nkiy ehLfY, mnua ehLfY
csd. ekJ bgfSF mjid th bfhLJ
r g bg gahsfis bfhnl
g bfhLfyh. brid nghw efuf
bgfSfhd j neuf r Fsf
xJfgLwd. Fsf cs CfY.
bga fkh FgtfSF Mw fiu
cs K bgf whfSF r g
foghf bfhLf ntL.
4)
y brhthf FRfSF j fW
bfhLfth ntL mtfshf gH bfhthf
vW mrilahf. Mdh J nghW gJf
34
ndhnu nfSf[
Vglh mF VgL c gF mtf kw
tfis Fiw brhyjh mtfSF bjnk
baha mj Fiwfis nghf vLj eltoif
vd vd mtfSF bjahJ. Mfnt tU
fhy J nghw gJf K Cf
VglhjthW eltoif vLgJ midtUila
flikayth rnfhju, rnfhjfns?
35
gS JF ngho #h mJ
u br K fk!
KfhL nghoL K bgnz a KfF
v jU K bgnz vW ir KuR ehT
Agh ghoa ghl yha go bjhofby
yh D ikahf xJ bfhLsJ vW
kJ UF eh mj ghl et ehff mbk
fhY u brwJ vwh rW Mrakhf
jhnd UF. midJ <khjhfSF?
mbkfh myhlh khfhzid rhj
35 tajhd FN mJyh bgha Jiw
Muh brJ lhl gl bgwt. mt gS
F ngho neuhf F (bl) 111 nyh
Y kW jh oJ F (ne) 47.5
nyh Y rhjid brJsh. Mdh mj
rhjidahsUF tjnj nrhjid! mJ vd vW
nffsh?
Fkh FN mJyh kw gSF bg
kf nghW miufh fh fil nk Mil
mJ tuhJ KfhLl Toa #h mJ gj
a fyJ bfhL rhjid gilJsh. bghW
ghsfsh nkiy ehL bghahd ehff thf.
mbkfh gS F rfdu cyf gSF
rlid nknfh fho gSFgtf if
fis fh Kofis KlFtid btgil
ahf fhl ntLbkW, Mdh #h m
Ujh mthW ghf KoahJ. Mfnt mt nk
#h mUjh gS F nghof fyJ
36
ndhnu nfSf[
bfhs KoahJ vd mUwhf. Vbdwh
cyf bl gjaf isahL d a
rnfhjf nghy midJ mffS bja cil
ma ntLbkW Uwd. vnd nfty.
xU Xl u XL ntfid, fh
ntfid uUnj ff Toa nfDl
izj ed fUf UF nghJ, xU gS F
u fh if Kof bjjh jh mt fyJ
bfhs KobkgJ ed cyf PhdF
rthyhf isahL ufSF nf Tjhf
bjaiyah? bl isaho uf
moF gJ vjid ik ntf brwJ, fhW
vjid ik ntf mowJ vgid Jj
khf mf Toa fUf UF nghJ, x
XL Xl u vjid nyhl ntf
xLwh vW, fhW vjid ik ntf mJ
v fhwh myJ u XL gf Rwjh vW
uf xUtiu xUt KJ jid Jjkhf
ed fUfis bfhL fL oF fhy
JUoj fhuzid brh yha KiwF
khwhf s bg uiu nghoUJ jLF
Kaahf cfSF bjaiyah? mjF mj
isahL uhfid vd brhwh bjkh?
eh mgogl rlid mwnt btWnw.
J nghw Kid kGa rlfsh kw is
ahL ufS crhfHJ nghof isahL
tfhd Mt FiwJ Lnk vd ftiyail
Jsh.
br. FNDF Mjuthf mbkf K
eYw f bra aFd fh mth
Fu bfhLJsh. mbkf x fYF
vGUF foj mbkfh thG Kf
mbkf th xbthU mfY gF bgW
sd. mtf kj czfis braifahd cil
id bfhL ntW gLj ntlh vd nfL
37
ndhnu nfSf[
ndhnu nfSf[
1)
2)
42
ndhnu nfSf[
UJ btna tJ tlths jlths
Va fij vgjhjhnd vwh ifahFkh?
2)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
ndhnu nfSf[
vgid fhliyah? y ehfSF K xU
thugif Uilnr rgtid xU r_f
mik jiytiu rgjgL xU fLfij
bttjJ. mjid ghJ kw r_f jiytf
y Kfkyjid, mjid bjhlJ mj
jiyt J mj mik J
gy fld
fizf oah tubjhld. mJ nghw
braf rKjha xWikF, ezfF
eyjh vW nahf ntL. xU mrhjhuz rgt
eljh mjid C bgjhFtJ rnfhju brayh
vd nehf ntL. e rKjha aff ntWgL
lgjh eh gntW Jf rgtfis rf
ayhk rnfhj #hah mfkjhgh nfho
l f nghW l ntosJ. ekJ bghJ
vid vbfhtid L L rnfhju
fSFns f F bra rjhdh vd nahf
ntL. iwa mtru njit rKjha xWikjh.
mj rKjha xWik Ujh kLnk iwa
NH eh mua xU jl Ljiy Wijf
f nghW bgw Ko, rKjha rnfhjuJt
id iyehl Ko, ViH KfSF rkJt
id mf Ko. Mfnt vyh r_f mik
fis xUizJ xU nrha mntf
~u mjhtJ rKjha vG mik VgLj
yhnk ekJ af jiytf. mjF jfSila
nkyhd fUJfis bjf ntLnw!
45
bjG mikL
rKjha vG m
vdJ mGjJ nghJ rKjhank MbjG vw
fLiuid goJ L nlhfhid rhj
Ah KfkJ ehfnfhiy rhj mJ uh
kW gy rnfhjf rKjhaid jo vGg f
vd nahrid itUf vw nfid
vGshf. mj egfSF cyf rKjha
id Rfkhf mUkUjhf Ufnt UwJ m
FMD W 150 nfho kf tiu yhF
GJs, vbgUkhdh([) mtf thif
beY, mtf nghj fRfS UwJ
vwh Mrakhf Uwjh?
Au yh ah rig: ehy nghW
eatfSF nu (miy) _y FMid w
itJ Kj flikahf mf-w mGid ngh
kjid jdhFtF Intis bjhGif flha
khdhf. yUF Intis bjhGif f
ukkhf UF. Vbdwh ed cy ehY fhR
rghf RHW ciHjh kLnk FLgid
fhghw Ko vw fhy flha. brF kukhf
cliy tU ciHJL, j kdid gntW
ir miyaL, nehahY kd mikik
ahY mtgL nahfh vw J gid
nghF rhahfis njo miyJ bfhoU
whf vW idF nghJ gjhgkhf iyah?
mj Fiwid nghfjh Intis bjhGif
id ekF Kiwahf flhakhf gLsJ. Mdh
46
ndhnu nfSf[
mjid Kiwahf filofhjjh gntW clcs uidfis rf neLwJ. bg
ntah gfiyfHf r_f Mthsuh nlhg
bfo X M 1972 Kj 2006 tiu nkbfhl
gydhf iw tgho <Lgltf r_f ey
cl ey kW edlij wJ sFtjhf
fL oJsh. Mfnt eh e rKjhadilna
Kj Kiwahd Intis bjhGifid tWj
g{ujs nghy A[u yh ah rigid
MuJ khf urf r_f mikf <LgL
Kj <kh J KfSF o Vgl ttif
bra ghLglntL.
bksyhd Mrh fahs FG: fahsf
khztf, fPf, vGjhsf, m f
.n#. my ghua ahghu rig a
bfhLsJ. Mdh ekJ rKjha mjF
izahd xU mik iy. Mfnt rKjha
khztf, khzf, Ma bgUkf kW m
f gntW affY mua ffSF
cj brgtfshf kh tUwd. Mfnt mtfis
xUizJ xU mikid cUthFtJ fhy
flhakhF. ekJ khztfSF nkgl go
bjhlu, ntiy th tfhl, ntiy
th Kfhfis r_f bjh Kidtf
MjunthL elj, rKjha goj isPfilna
ijJ lF wikid bt bfhzu, xU
mik ekF njit. a eho Ljiy uU
Rju ah Kj f mikrUkhd bksyhd
m fyhMrh mtf idthf xU fahs
FG vgL fahsf khztfis t elj
yh. lhlf kUJt gahw mtfis xU
FGthf izJ brayhwyh.
iwnkil urhu rig: rKjhaid ghf
Toa gntW raf ekJ fUJfis rKjha
kfSF kwtfSF iuthf vLJbrhy xU
47
ndhnu nfSf[
urf <Lglt ngh ghjhuh? myJ rf
neu Iyfis mlf ntoa neu J
nghw brhbgh njitjhdh vW Muha ntL.
xU f xU ghit bjahjt u[]yyhid
fhz mtf LF tUtjhf mnghJ mt
ghitHjt jhnd vW kidkhf wjh
f. mnghJ eatf j kidkhfis mLj
M kfl kiwJ thGf vW Tajhf
fRf gojJ Phgf. Mdh mj rKjha jiyt
brhdJ nghy nj z Mrh mtf cjL
itjid gy Kiy fdnjhL fd
itjid eh ahU brhy nfgliy
Mfnt rKjha ey fUJfis kfSF vLJ
brhy Kiwahd ClffS bjhiyfh Wt
dK mta njit. mJ jglt if Ujh
mtUila ifghitah L. Mfnt J mik
fSbfW Uw Jfh th nghw xU iw
nkil urhu rig ekJ rKjhaY Jtf ntL.
mid ghkh kfu: bgf xU
rKjha ff. xbthU M Kndw
d xU bgUgh vW bghJ fU
jhF. Mdh bgUkhdh th mid f#h
mtUila mUik kfsh ghkh mtf u
m muzhf sd. mtfis nghW bg
fis t el bry xU ey bgf mik
rKjha cUthf ntL. kzkf lhl
bgfns mf jd ng mthW bfhL tuhj
bgfis bfhLikF MshFtid ghnwh.
bgf fF Ka bfhLjh jh ed
rKjha v r nghl Ko vw iy
UF nghJ eh kL j UfyhFkh?
bt eho kz KoJ brY ekJ rKjha
bgf f fUg _y vthbwyh
FLg bryid <L bra jhfS ntiyF
brW o bryit gJ bfhwhf vg
49
ndhnu nfSf[
bjhlhw Ug bjF tHfPfis cW
dfshf nrf ntL. mj mikF Rju
nghuhl uU yl tlnki# kheho
a kf fUid Mjukhf vLJ brhd
dh bga xU ytr rl cj ika VgLj
yh.
m u gil: bgUkhdh bga jfgdh
kfdhf bgUkhdh mUik kfsh ghkh
mtf thif Jiztuhf bgUkhdh
gilfis bt thifl el brwtUkhd
m(u) mtf rKjhaF Ma bjhL
msl KoahJ. M.v.v mikd jh Uil
mJ mtFdid elj Ko vgid
KaoJ ghy ~u mikd Rju
Hhf neu f wghd mikl Toa
m tFid nfhit kJiu nghw gFf
elfhosd. mtf bra fLghLl
Ujjh ekJ rKjhajhY kw mik nghy
rhJ fhl Kobkgij czjiyah? J
nghw mikf xbthU rKjha mY
Uwd ekJ rKjhaY bjhlfSF
clg bfhLf, rKjha TL lf
Uil xGF gLj mtru fhyf rKjha
id a rflUJ ghJfhf, njitgLt
fSF ujjhd mf, aif wjh gh
fgl kfSF Rdh ehT, gungil
K isPf cj brjJ nghy cjf
mf Kokyth?
ck mua z fHf: iw #dehaf
kjrhgw eho mua ekJ rKjha xU
mfhu ilf tiy. Mdh Rju
ah faf fhnj y fhy mJ
nghw xU mfhu UjJ. W rKjha mik
f ujhd mua ffSF ta brW nrit
br gjhg iy VgL mfhukw iy
51
ndhnu nfSf[
fU bjhl fhawhfnsh, mnj
nghW rKjha z fHf bjhlf if
myJ ngL, KGif btisril mJ
tyJ if KdifF nk gir fy ciw
mJ jjikl brayhw ntL. bjh
lf gF rKjha f iyafis njbj
Lfyh. eh Flit midJ ekJ rKjha
kw rKjhaid l j lTlhJ vw
vz brhygLsd.. vDila nahr
idia l f wghd bra tot bfhLf
Toa, nahrid brhy ty gy rKjha goj is
Pf Uwhf vgid mtf mD
mrUJ bjJ bfhnl. Mfnt xU TL
eltoif Vgl cfsJ Mf tkhd fUJ
fdhY Ko. mthW rKjha vG m
Vglh ekJ rKjha Kdh kiwj tajhd
v.. #hnu kid mGjJ nghW mHhJ MbjH
ngUjahf UFbkwh mJ bghahFkh?
53
mnah mj
mnah ghg k brhJ tH myfhgh
ca kw _W gf bfhl bg 2010M
ML brlg khj 30nj myhD mj
sF nghy mra tHsJ midtU
mjnj. mJ _W K_ #{f To if
ilj mnah vw mgid _W gFahf
J _W mikfSF gJ bfhLJsd.
m xUt yha, kw U mikd uhk
gjf. Mfnt mg uL gF uhk gj
fSF xU gF yhaUF bfhLfgoU
wJ vW TWtJ _y vgo mjkhd gL
vW midtUF UF. mj mgid
gl _W #{f xUt K Ut
K myhjt. nghJ jh nfhLf V
njtij iy ff fW Jah
flgLsJ vd cfSF UF. dk
2.10.2010 njl gif myAhgh kw
id kF nghJ mj xU fl
grhaJ vd sf mwJ. My
ffhU nfh #{bk vd kghf.
ghg k oF nghJ ghJ bfh
oUj Kdh c..Kjt fah brhwh
uhk nfh fl mj l kL nghjhJ jKs
66 Vf mUYs muR yK ntLbkwh.
Mdh rirFa ghg k Uj lnk
btW uliu Vf jh. m _ xU
gFidTl L bfhLf fah jahiy
54
ndhnu nfSf[
vd cfSF njhdiyah? xU fhy c..
Kdh Kjt Kyha Fl TLnrU nghJ
mnj fah ghg k ofglF tUj
bjjt jhnd! Mfnt mua bjyh rf#
kgh vW TWtJ nghy cfSF njhdiyah?
g rkh kW g mfth mtfS
rirfa l gfth uhk wj lkh vW
nfF nfF kj eif go uhk vw
fl vF vnghJ vj cUtY iwJ
st. mj eif mogil 1949 M ML
org 22nj eLuh g fh mtf
brhdgo 1528 M ML ghguhnyh myJ mtuJ
jsgfshnyh oJ lj oghLfSilna
flgl k nfhu eL itfgl uhk
iy UF l jh wjh vw mra fL
oF wF fsh. bghJ
mF sfhj thjf itfglJ nghy
cfSF njhdiyah? vyh ty myh
cUtkwt. myid gilJ M bra
fkw iwJ Ugt. mt j mlid
cUth gghyd brJ eik kjw
gilJ ethid jjfhf g thr fo
mnf cUtkw iwtDF e brYJnwh.
Mdh uhk vw xU iyid U Nj neu
itj bra jobaLjt jl fhu brayhf
iyyhj gthr iyid itJ mjF
ciksJ vW thL, mjF rhghf
TWtJ _y vj tif aha vd cfSF
njhdiyah? mthW uhk vF iwUwh
vwh Jt rY, a nfhY, ird
j nfhY mt fkw iwUwhuh? Vw
nf cf kd njhwiyah?
uhk nfh fl Kndhlkhd funrt
f ujahiuid btfukhf jLJ Wa
55
ndhnu nfSf[
MLfSF K Ml uh#uh#nrhH g
idd Tl j ed cyf ilfhj
nghJ 17yrJ 28Mu MLfSF Kdh
thj uhkiug mt K bjhGif elJ
gthr nfhu eL wjh vd
TW nghJ Kj eLiyahsfSF aghf
UgJ ahank! Mdh mjF g brhY
j .n#. khy jiyt 5.10.2010 btl
mif jHf Kjt btl mif kj
ntWikid JLtjhf Ugjhf brh
sh. cidid brhdh xUrhuhUF FjYFlrY tUtJ aifna!
v eg xUt nflh V rh ghg
k 1949M ML u g uhk iy
bjahk itjnghJ Kf fhiy ghJ
vLJ mwgLUfyhnk vW. mjF eh
brhnd Kf a eho #deha rk
cik bgUjhY ikdhoahf thJ tU
whf. mtf rlF wghf nghfiy.
muRF Kiwahf bjJ muR ahakhd elto
iffhf fhUjhf. mjF ilj gRjh ghg
k
funrtffsh
jiuklkhfglJ
myAgh kw mj vnw. vdjh
nfhL brhdhY nk KiwpL br
nghJ cr kwYkh ekJ cikF rahd
Kft ilfhJ? j eho L Foik
rl csJ. m gjhLf muR y
FoUnjhUF glh tHfgL ckK tHf
gL. mgo thjF itnghkhdhY ghg
k brhj bfhlhl gu cik yh
lhY 500 MLfSF Kdh flgL bjhGif
ela #khFjhnd mj l xJf ntL?
mjid L L 1949M ML uhk iyid
ULjdkhf itjtfSF vgo tHFtJ
vgJ jh eL iyahsf ahj nf?
57
1990M ML xU eh eh tfifUJ
UgJ brY nuho ngh bfhoU
nj. YA neu tjJ. mU cs C
gthr Uwjh vd nfL mnf brnw.
Mdh mFs a gthr _oUjJ.
gthrid Rs tuhlh ML
kijUjJ. MLf _uK Gifkhf
UjJ. vdJ thfdid ghjJ xU jho
itj Kat Xo tjh. mnghJ mtl
YA bjhGif elj iyah vd nfnl.
mnghJ mt brhdh buFyuhf bjhGif
elj Tl nrUtiy. #]khbjhGifF
kL xU kh tfifUJ tutiHJ
bjhGif elJnwhbkwh. tsF
mj C 20 Kf FLg csJ. Mfnt
J nghw gthrf bjhGif eljhkY,
Melkhl yhkY Ujh khwh
MuJ iy tghL elj xU th j
tHsJ. Mfnt jh mUYs bga
#khjh J nghw a C cstf
yh IbghU f ulhtJ
zhd bjhGifid foghf el tu
LtJ kLkyhJ, mtfSF ntoa
cj brJ mtf <kh khwhJ ghJ
bfhs ntL.
2)
kw gf bjhGif KojJ mj g
tshfid ghJfhf #khjh fhtyhid
af ntL. t brhJf vJ vd mJ
mjid #khjh jf trgLj rlgoahd
eltoif nkbfhs ntL. mlf jyfis
R Knt mikJ guhkff ntL.
58
ndhnu nfSf[
3)
Kbgyh g{ bjhGifDF xU g
xU tir myJ uL tir #kh F.
Mdh flj gidJ tUlfshf rKjha
aff njha wF bjhGif isP
fSF xU <LghL VgLa gadh iwa
isPf gthr bjhGifF Fj
MtJl tUtid fhzyh. mj isP
fshjh jdyhJ kfbfhLJ Ukz
mf bryyhJ-MlguyhJ Ukz
elgid fhzyh. mj isPf gF
bjhGifF tUnghJ mtf jiy bjh
aJjh tuntL vw fLghL #khjh
VgLJtJ _y mj isPfSF xL
bkhj rKjhaF nk btWid VgL
lTlhJ. isPf tUfhy K rjf.
mtf gojtf. Ra ntiy brJ FLg
bghWid fhgtf kLky rKjhaF
xU uid bawh KW Fu VGg
Toatf vW rg fhy czK
shf. mtfis #khjh mutizJ mt
f cikahd cz tkhd nfhif
id bghWikl nfL t brjh
mtf fhy mj #khid fo
fhghf vgJ btil kiy. cjhuzF
ahghu ahf vf nghW Uj JUgh
mgh kffshd KnfZ mgh mtUila
j m mgh jf bjhYF ngho
VgL jf bjh eR L vw iy
Vgl nghJ 24.5.2010 jhah kJbg _y
rkhjhd xgj brJ W cyf gzfhu
f Ka gF twd. Mfnt xU jh
kf nghUf xU C #khjh W W
uidfSfhf J W khwh cf
ntWikid ga gL cfis mJ l
l bfhLfyhkh?
59
j wJ fl j
rfkkhd fyfiu snf!
mnuah gy bjhfSF mguhd
mnef kf mF ghukhd
nyl th gh t vw
My gHbkh brtbfh cjh.
vfSF xU kf wgh -mt
<kh brhgo elgh
jdbfhU t elfhk- iwtDF
oj t elgh
yha d fhf
cj eh fL Jogh
R gif tJ NG Ueh
bt njh bfhL Kogh.
vd bgnwh vghj gona
jh j Flij sJ
k wJ-nyl
iz sjh!
jtUJ bgw kfid
gfuth ngfhJ
ijf gy fJ-bgnwh
nkny wJ sf brjdnu.
Mfha khd g
jijia HJ
60
ndhnu nfSf[
mLjLJ jhia Hj nghJ
bgh tsjJ nghJkh
Vjkh go rh lnw
ahakh- vd
mahj ta-ahj kd
fj mGJ nrhf flyhdh-nyl
th kiH Jah Kjhf khwhJ
tz F ky ah nyl nghy fhJ
njo itj bghU ah
nj kHiy MfhJ
Us xaHF cdHif fhlhJ
nt F ff
joUF c iff-jhoUF c tjd
iH brgt ny ugo bfhLLth
MfhjhUJ brrildiu
ul bfh tglh-mbkfhth
Mudiu ul-vjid
jGf c kh
brril ngh va
yha ehony EiHj
nkfa fhy Mfid
VJ nghlh W eil.
maha j nkfa
ehLf maha
yha ehoid
moikahFtJ maha-vd MbjGjh
Ciu cwit kwJ
fhnlh bronah
fLFnuh kiHnah-ghuhJ
miyJ jh
61
ndhnu nfSf[
US x
aif RHna!
mGjh F
myhj cyf-J
m fho mutizF
myh kr-c gf
iwt mirjh mir-cyf
iwir wh mlF-ita
mahnjh ij nkiy ehlh
Mztjh jhlt MLtJ bgjh!!
gf Va iff
bjhlj ya gaz bfhlJ
ra nrhjid vjid tj nghJ
jhL yha jaJ!
fia vLjt fah rhthbdwh
^ CH Ciu moJ ciy nghL
fh b# f a
C bgah xUt csWwh-c Koit v
ru fij brhY iwfjit-mtfSF
iw rUgjh-yha
bt cid fL F
ehisa cyf e gfnk-mahnah khlnu!
63
ber kwgiy-iuL
kiwf gL ahffis!
kj cik fhF ndhiu Rju ahf
brkfis iuL kiwJ L yha
xU uthj Fg vW mtf kf kj
cikfis fhf jtWgtf vW jtwhd thj
fis cyf tyuR ehLfS JJt jiytfS
mtfSF J ghL gif ClffS Ka
whf. mtf thj mjid bgh uL
fS mlaJ vW mtf vjid fhy jh
kfis VkhWthf vw nfl j fLiu
tiua gLwJ.
Kjyh j fhyf bj Mfh
kj cik fWd kfSF btisauh kWf
glJ midtUF bj. mnf a trh
td njhl bjhyhsfshf UJ moik
nghy elj gLtid mj kfhkh fh mtf
w btid vJ kj cikfSfhf nghuho
dhf. mtUF cWJizahf UjJ Kf
vW gyUF bjuhJ. xU ghid nrhWF xU
nrhW gj vw gHbkhzf xU rgtid
kL brhyyh vd idnw.
kfhkh fh thgh vw l mw
nghuhl ela nghJ mtUF mU mtuJ
eg KfkJ vrh eO vgt Ujh. fh
id btis w nghfhu xUt j bg
oid fHo mtiu mof ghjh. mj bgo
moidj fh J glhk j nk mo Gt
64
ndhnu nfSf[
id bghWJ bfhL bg moid jh
oJ mj bgoid mj nghl UJ
gJ lh. mj bg eO kfl mjid
Phgfhjkhf bfhLjh. mj mJ mtUila
ngu gh eO ifF tjJ. mj bgoid bj
Mfh cs l ef elj Hh gh
eO mikfhd nehg gR bgw bjdh
fh kfhkh ber knlhyhl rg
tHdh. mj bgoid ghJ aj k
nlyh jh xU j kjl Ugid l xLf
gl kfid mof idj wbt Mahs
fis vJ kj cikid fhj xU K
KfkJ vrh eO fid midJyf kfS
m tz bjdhfh n#hfdgh
Ys mfkJ fuhlh gnl a fh
ahf fh bghUshf itf culh. Mfnt
njrjh vd miHfgL mtiu nkiy eho
fhghat xU K. Mdh mt iyid
nrjgLJ a y UF nghJ eO ngh
wt vtsnth nkyhf es berf idf
ntlhkh?
xbthU tUlK mnlhg 30nj uhkehj
u gRbgh uhk KJuhkfnjt b#a
bfhlhLtid ghUf. mj rka
fytu Vglhk jLgfhf Mufz ngh
[h Ff gLthf. ehD 1998M ML mnf
gnjhgJ g <LgoUnj. mnghJ mF
njt nejh mtf nja Ljiy ngh gF
bgUjnghJ mj gilF Mf kW gz
cj bgWtfhf gkh brUjnghJ vzw
K kf jhf fZlgL rghj gz
id jf Mguzfis mtl kiyngh
Fj fhid xU FW glkhf fhodhf.
mjid ghjtf a Ljiy ngh yh
a vjsF gfhdhf vgJ UF.
65
ndhnu nfSf[
u th nrhlh uh# Tlhf vd bjJ
8ngfS ifJ bragld.
mnj nghW jh nfhitny 1998M ML xU
ngh VL thjfuh bfhiy bragL mj
19 Kf ntilahlgL fh kjth
fsh bfhygld. mj bfhiyfSF fh
uthfjh fhuzbkW miwa Mahs
fS, ClffS brhyiy. Mdh mj
elj FL btofSF K uthf jh
vW Kiu FjglJ. mjF wF elj rg
tf gy mgh Kf FzFo Agh
nghW gyhL iw tho Ljiyahf
ntoajhW.
ghjh jnghJ bfhfjhid L
l bgaj xU K jh tj 54V nyha
rFy nuhL Mrhuah #d rjngh nuho cs
oid mid bjuhrhF mdhij y
mikf jhiu thjh. mJnt nghJs mid
bjuhrh ykhF. mJ nghy ahU jhiu thj
Jlh?
njhneahid J Jtf cs
#hth ehoid bfhl j ehlhf Mnuah
cgl ehLf mjd. mjdh njhneah
cs Jtfis mFs Kf bfhLik
gLjiy. mnj nghW W Jtfis
bfhl j ehlhf bjF Nlh mf glhY
mjid tl Nlh cs Kf bghWikl
VW bfhlhf. Mdh nf Rju milJ
64MLf MdhY KfS j ehL Fo
kf vd fUjhJ F#uh Kf J J
Jth gilduh flj gl bfhLikf
nghW elJ bfhLjh csJ kWf KoahJ..
67
ndhnu nfSf[
mikj #dehaf kuf gw rkJt
rnfhjuJt Ma bfhiffSF kwtfSF
risjtfsy vd rKjha aff _y giw
rhWnthkh?
69
Mnuah Kf- X
gaz fLiu!
Mnuah eho ljl 70 ehLf
UJ tj Kf jfSila ehLf fyhrh
ufSl bkhfSlD ntW gL UjhY
yh vw khf ghr fwh izf gL xnu
r_fkhf csd vgid 2011 tUl ut
khjUJ nk Kj thu tiu nkbfhl
gaz bja tjJ. mjid cfSl gJ
bfhsyh vd vQnw.
30 rjj Kf Mnuah wjtf.
kwtf Inuhah yhid jGatf
ka HF Ma ehLf uZah ah Mfh
dh kW bj HF MahUJ Fo bgaj
tf Mt. bgUghyhd yha kf My
bkhid kwt JU kW mnua bkh
fis ngRwd. Mnua bkhj #d bjhif 2.2
nfho yha uL rjj csd.
mjhtJ l jl 250000 kf Mt. m bgU
ghnyh Ys mgu und ngl
yf grg bknghYs nlh bA
rth lyh nehg ghunfhg lhkhah
monyL nyL Ma gF twd.
bgUghnyhndh gntW ntiyf csd.
27 rjj nknd#fshf thfshf bjh
Eg tYefshf csd. m My bj
ahj Kf jh ntiy thyhk csd.
a ehL ghjh vJ gfshnjZ Ma
70
ndhnu nfSf[
ehLfUJ tj Kf bjh Egthfshf
Ugjh kw nja Kfis l ntiy th
wJ sFwd. bgUghyhd Kf
R it rhjtfshf f Fiwj msnt
ah djt csd.
fhYa tuyhW: njhndahid rhj
bkfhrh vw dtf tl Mnuah fl
gFf ilF ough vw tif fis
of 1750 M tUlf fhyo itjd. mtf
flnyhu gFf thj gHFodUl R_f
khd cw bfhld. Mdh nkfa ehLf
tUifah njhndah dtf tUifF
fLghL fglJ. Mfhjha Kf
jh Kj Kj Fo bgaJ mtfis bjhlJ
bygdh JU nghah ghjh kW
njhndah ehLfUJ l bgajd.
nlhah khyYs ghiy td ntfkhf
brtfhf 1860 M Mo _W ghiy tdfg
vd miHfgL xlffis Mfhjh
XLdfSl bfhL tugld. mjid
bjhlJ 1865 M ML bj Mnuahid
rhj jhk vl vgt 124 xlffis 31
Mfhjh XLdfSl bfhL tjh.1901
tiu xlf tjfid Mfhjha ifahL
600 xlff mF Ujd. Mdh 1920 tUl
au XL thfdfis mFs muR
ifahljh xlf tjf jilglJ.
mgo
tj
Mfhjha
Kf
vif 13000 ij 2008M ML jhoaJ.
mtf bkngh nghw efuf jfS
bfw r_f mikid bjhGif lfis
mikJ bfhld. mnj nghW 20M Ewho
l bgaj bygdh ehL Kf 21M
Ewho 40000 jhod. mtf tghL
jyf mikf kw Kfis wfjd.
71
ndhnu nfSf[
vif f Fiwjsnt7000id vosJ.
<uha vif 10000 gfshnjZ ehod 10000.
r_f thif Kf ikdhoahf thtjh
nyhf f fLghL Ugdh gthr
f bjhGiffhd ghFfis x bgU _y
bjgiy. ntiy ghF lfY gh
jahd lY thlif folfY #]kh
bjhGif eljgLwJ. 1980M MLF dh
Mnuaf yhF tUtJ mffg
LsJ. mtf N[ gh Gfggt
fshf Uwhf. bghJthf #]kh urf
mnua bkh brhygL My gwt
fsh MyY brhygLwJ. bjhGif
gfis _W jkhf fyh:
1)
2)
3)
Jt Myaf kW nyhf fo
brl xU gFid thliff vGJ
bjhGif elJtJ.
ndhnu nfSf[
yh fhny{ bknghY ngY
monyoY nfguhY kW yhnghL yh
T bgY bragL khf kW bghJ
fid K khztfSF jUwd.
Mnua K bgfSF th~gh jhgh
vw bgk Kndhoahf csh. mt fg
gil byoz fkhluhf csh. mt IJ
ntis bjhGifid filoJ j jiy
net bjhF nH #h mJsh. 7
kW 9v.v. vw jha Jgh RLt
tyt. mt v wj ghyd bgk
Mth. mt xU nfF g brhY nghJ jh
fg gil gahWtjhY goUgjhY
gy idghf FogHf kW g cz
rhLntbdW. Mdh eh mj gfnk jiyba
LJ ghjiy vd TWtJ bgUikahf U
wJ. ekJ C goj bgf btehLfSF
brY nghJ jiy KfhL nghlhk
kW o r nghL bfhL Mfis nghy
miy fhy v..V goJ Mnuah
uhQt caj gjid tF t~gh jhgh xU
yh eif eru bgbzwh
ifahfhJ.
r nt khy cs Ah vw
lYs bt Ng khfoF Ko
btl brUnj. mj r xU ghyd
bgk xUtUF Kobto, mF nrj Kof
Figid bgU bfhoUjJ vdF Mr
aid jjJ. mJ kLkh mj bgk #h
mJ K gghLila cil mUjh.
VjhtJ ntiy brJ iHfhk bjUnjhW, t
ghL jy njhW ifna ahrf br bgfSF
lfhjkhd k mj bygdh ehL bg
yh fkahf idf cfSF njhw
75
76
ndhnu nfSf[
cWahd eifna bt
th mojs
xU fol vGg mojs mta. mnj
nghW thif Kndw cWahd eifna
Ka vw fUid tW j fLiu
vGjgLwJ.
iwa ed cyf ngho iwjJ. m ah
rthfis rkhJ vr nghLwhfnsh mtf
jh bt fid gf Ko. ah mLfLfhd
njhfis rJ nrhtilwhfnsh mtf
bt ghijid flf KoahJ. cfSF fns
mahj xU r ijUwJ vd idJ njh
JtshJ bra wdh ra bt cfSF
fjid wF. mJl cfSF iwt Jiz
UwhbdW idfbswh cfis ahuh
njhfof Ko. cjhuzF fh XLtF vd
njit gLwJ. kj afF iwt
fUiz xbthUtUF njit gLwJ. fhW gy
mfis bfhlJ vwJ Phd. iw
tid bjhGJ iwR nghJ VgLw mf
iwtid miltJ rank.
njh kd nrhU nghJ xU kjid
k Hf brwJ. mj neu mikahf rW
iwt gilfis mitf braghL
fis rnw JJ ghUf. XL nuhilf
vts fuL KuLfis flJ ry ryF Xirl
Fahd jhf F j tafis brf
br MWfis cUthFwJ vW, thd
77
2)
msnthL rhltf.
3)
4)
u u mfhiy vGjtf.
5)
rh gaid L atf.
6)
njhid fL gaglhjtf.
7)
iw gl thjtf.
78
ndhnu nfSf[
Kndw ntL vw vz bfhltf
v Jf fUk vw bjthd bfhifid
itUghf. mjidna rKjhaK nkbfh
lh midtU mJl rKjhaK tsail.
mjF Ka njitahf fUjgLtJ: 1) ehza
2) m 3) eif 4) bjthd ghij 5) jahs
6) gaik 7) bghWik 8) cikid xJ
bfhSj 9) ilj bghUis kL itJ
kl thtJ 10) Fj fhy ntiyid
KogJ 11) ntiy gS Tlnt FLgid fhgJ
nghwitahF.
ts lf ftd brYJ nghJ kd
mGj vgLtJ aifna. mjid thif xU
mf vd vz ntL. ed cy kd
mGjid eh VW bfhsjh bra ntL.
ekJ oF ntlhj Ujh tjh vgo
rkhnwhnkh mnj nghW rkhf bj
Uf gHf ntL. mjid L L mj U
jhid uo mojh ekJ v mtfis ju
ntW ahU Uf Koah.J.
kd mGjid fl mF _y bjJ
bfhsyh:
1) ftdFiw 2) r Fiw 3) crhf Fiw
4) nfhgjhg 5) vr 6) jiyt 7) thif
btW
kd mGjid nghf fl t Kiwfis
ngzyh:
1)
kd mGj th xU mf vW vLJ
bfhs ntL.
2)
3)
kd mGjid f Koaiybawh mj
isid xU fh vG kdjs mjid
VW bfhS kd gFt ntL.
79
5)
cfSila kd mGjid cf cs
nyna itJ mG Gf lhk cf cwh
cwd egfSl gJ mjfhd id
njLf.
6)
7)
8)
nfhghjhgfSF il bfhLf.
9)
ndhnu nfSf[
1)
2)
3)
g uL fhfis uL iffis
Hj uh ehltuhd Fnuh[h
vgt jdJ Cdid bt bfhs yh
cs fhthid g_wiu
kneu rhjid gilJsh. mt
jDila rhjidid g ngo bfhLF
nghJ mt brhdh jh bfhL UF
nghJ rW vghuh jkhf uL lh
f J u mtUF U wK ghJfh
ghf tjjh. mjid iwt brayhf mt
fUdhuh.
82
ndhnu nfSf[
ndhnu nfSf[
mtf kahf thH kwJ Lwd. gy ML
fSF K nfhnyahid rhj mid
bjuhrh mbkfhF Kj jlitahf brwh.
mFstfis ghJ L ahF tj
d mt ngo bfhLF nghJ. ah gy
goah thLwd. Mdh mbkfh gy
kd cisryhY iw g yhjjhY thLwd
vwh. J vjid fhLwJ vwh tsj
ehLfbyyh kf kd cisryh xU tif
rnjhrid mikahd thid HJ
csd vd cfSF UF.
kjDF xU gj bfhLjhY myJ xU
M mikjhY mJ iyahf Uwjh vwh
iyna! cjhuzF jeho ka gF
cs twl bgugY khtl cs xU Fuh
k wj j did rhj uh#hF a
njr caj nfd mjJ gj bfhLJ my
ffglh. Mdh mt j brhj eyDfhf gy
nfho CH cHwh. vdhdJ mt mua
th? njdilbaLjt wifid ea fijah
fh iwTl j gj HJ f vQ
wh. mnj nghW knfha brfh, #]a
r kW mby[hl MnahUila rhuh{
af W iyUwjh iyna! V 20M
Ewho rthfhfshd y Knrh
lh, ah A Ku 21M Ewhzo rt
tyik gilj Mlahsfshf fUj gl #h{
Z, nlh ns nghwtfshtJ jfsJ f
Mid jf itf Kojjh iyna!
xU kjDF fhk Rfjh gkf Kokh?
fhk Rfjh gjHnjh vjidnah kjfS
Mahsfis eh goUnwh. tahfhuh
khiudh uju fhk Rf ju Kokh? Koahnj!
xU kjDF njit Rfhjhukhd cl edlij
ahd th Ra ey thj kid jU.
85
2)
3)
4)
86
ndhnu nfSf[
djh jh mt Kndw KojJ. mJ nghy
xbthUtUF thif Kndw ntL
vw Fnfh Uf ntL.
5)
87
thif vD Xl-#gh
xU goid!
10.3.2011 u 8.30 kF Mnuah bjhiy
fh(V..) iya 22.2.2011 mW yhJ
eho iur ef elj y eLfid
bjhlghf cy y mik rgjkhd A v
nk m mjhtJ eik vgo y mik
totikjJ vw lhFbklid xgu
mbkfh fnghah-entlh-mnrhdh khy
f cs bfhnyhlh e mj jhfjh
Vgl ghiwf mikghd nu nfa
bknfh eho fg eho fo
rg fL ofgl iy kf Koahj
l ghnk mlhofh cs g
ghiw vkiy <uh cs a FfSF XL
%W ah cs kakiy vgo VglJ
2004M ML HF Mah Vgl fgK
mjid bjhlJ Vgl Rdh nguiyf m
id nkY fg nfhs VgLs
ghiw nfhLf mikgh mbkfh #gh
yhJ ghjh ah nghw ehLf
Vgl tL vgid bjsbjthf ne
gl ojid s bfhL Ujhf.
mitf jhfid mbkfh brw nghJ
nu nfa kW 2004M ML brid
Vgl Rdh jhffis ne ghjjh
vdF kwtfis nghy iwt cyf gilf
fL aghf UjJ.
88
ndhnu nfSf[
mnghJ eh ru goj Jt
ig cs nehth kW yh cs F e
mtfis VfJt nghjfhf vgo mj ehL
kf bfhLikgLd vW mtflUJ
jJ fg brw mj ehL nguiyah
mjJ vW goJ Unw. mJ xU fij
nghy bjjJ. jHf fh, kJiu mjJ
btW fijay, czik ffshf bjjJ. 2004M
ML Rdh nguiy bridY kW jHf fl
efufY Vgl nghJ jh mj wid
vdh czu KojJ.
11.3.2011 kWeh ka o. ghJ bfhoUj
nghJ #ghid 8.9l msyhd fg jha
jhf mjid bjhlJ Rdh nguiy VgL
tjF vrif lgljhf m btahdJ.
Mfnt o.UJ v ffis mfw Koahj Mt
VglJ. mj fg elF nghJ mj eho
ghuhSkw ujk ngUiu M bfhoU
jh. mj fol MoaJ. mikrfS cWd
fS nki#f mo gJd. HF flfiu
gF cs efuf Ml fld. kf j
jh nghJ vW Xl ojd. Mdh mtf
ciu if oJ XLtF Kdh 10 l
ms Rdh miyf j nfhuo mtfis
NJ bfhlJ. thDa folf bghUfh
f F tlehL bga mgs vbz
bfhgiu jgJ nghy jJ brwd. glF
nghw brhFR fhf xnwhL xwhf nkh jfu
lghthaJ. glFf fgf moJ brygL
bga glFfs fhf j jF Lf nk
rth brjJ. mj fh XlK xU eh to
XL vw ghliy idoaJ. m ntf u xW
moJ brygL jlths kL fW V
bjhFtJ nghy fh jjJ. LfS mYtyf
fS tjf folfS Uj l bjahj
89
ndhnu nfSf[
ehLjh. Mdh mnjh gjhg mj ehL rth
fhu muruh m^af mfkh vnf cy
mj ehL tyurhf M Lnkh vW gaj
yhJ-mbkfh TLgil ahU vghfhk
#gh flfiu efufshd ehfrh nuhkh
mDFLfis bghJ mJ #gh cyf
rhuhakhtUJ jLJ mbkfh rhuh{
aid iy WsJ vW brhdh Mr
aiyjhnd!
#gh fgK nguiy m y ghl
fis ekF idLwd:
1)
v rF eilna UF nrhyh v r
id, fhwhiy, bjk, uh kWRH
nghw v rfis D KGikahf eh
cgnahfgLjhk mbkfhlK, uZahl
K mQ ciy Miyf mikf vff
vid mQ xgj brJ FoU
gFf mikgJ Rdh miyf tjh
kfis fhf vd ghJfh eltoif vLf
Kokh vW Muha ntL. uZah Vgl
brndh mQ ciy Miy btojdh
uZah c g jLf Koaiyna mJ V?
vgid tsU mf kf bjhif bfhl
ehlhd eh nahf ntlhkh? V ka
unjr nghgh ef 1984M ML mbk
fh fhigL fbg Vgl g
gahd. nehw kf vjid gyhufzfh
ndh vgid eh mnth. mnj nghW
jh 2010 tUl vu khj 20nj mbkfh
bknfh fl gF o bgnuha
MJis zW btoJ 26 ngf c Hj
njhL mbkfh #dhg ghu xghkh v
nuhbkl orhl vW brhYksF
uhfSF fl thG cdfSF
91
3)
4)
92
ndhnu nfSf[
mJ LnghJ jfsJ rnfhju
cwd ghrid mfgLj ntL.
cwh
5)
6)
7)
8)
9)
93
slhfah mtrufhy
mlht mua thRf
1976 M ML a U eho vkb#
vw mtrufhy eltoif mk braglJ
isPfSF bjahj rgtkhf Ufyh. mj
rka gy vf jiytf ifJ bragL
rh vw btbfhLik jsgld. gy khy
muRf jHf cgl fiyfgL #dhg M
mk braglJ. kf bjhif mf vd
brh
if ilgtfSbfyh FLg
fLghL Mgnur braglJ. vd fhuz
fSfhnth ghugaf bl #]kh kij
Rs filf-Lf lnk nf Mu
vd brh Kf vid nlhr
fis bfhL flhakhf mfwgld. t
bfyh fjhehaf mnghUj ghuj ujk
kF uhfh isa kfdh rr
fh fahl gfhf fUjglJ. y
rkaf mnghija #dhg gU mAkJ
mtfl Tl y Ugjfhj rgtf eljjhf
Clff mnghJ btld. rr y muo
eltoiff ujkUnf ofhj xwhf brhy
glJ. eh 1976M ML kJiu Cuf o.v.ahf
gahanghJ jHf MSd Mnyhrf jnt
mtf kJiu-nk nuhoYs xjfil fht
iya vifUF CjFo uhkF #a
brJ mFs kfl Fiwfid nflh. mnghJ
Ukzkhfhj isPf-y tajhdtf jfis
94
ndhnu nfSf[
muR mfhf flhagL FLg fLghL
Mgnur brJ ljhf Fiw brhdhf. mij
mt Wa KfJl bghWikl nflh.
vdF mahf UjJ. J nghw mJ wf
ah KGtJ eljJ vdnth cikjh.
kjf viy W nghJ iw jlidf
yUF bfhLJ mjid kwtfSF goid
ahf UFgo myh brth vW FM
csJ midtU mt. mJnghw rgtf jh
bfhLnfhy m jh Kn[h
b#k y nghwtfSF elJsJ.
rr fh j eg nfl rkhl J bl
xU khd g <LglnghJ Jul
trkhf g kho mfhy kuzkiljh j
egUl. jhd af jiyt ndhgh l
b#aufh ehuhaz jiyiknaW ela kf
uid rkhf KoahkY, rr fh kiwj
JfUj uh fh vkb#id Ug
bgW bghJ njjYF culh. m fhu
njhW #djh Tl M U. bkhuh njrh
jiyik 1977 M ML kyjJ vgid
isPf yUF PhgfgLj Unw.
2009 M ML ghuhSkw njjYF K
kiwj rr fh mUjt jt tU
ghua #djhF a tu. jDila sik
JLid fhl c..khy nubgnuF brY
nghJ ghua #djh bjhlfsh wghf tunt
bfhLfglJ. mtfis nkY crhf _l
bghJTl fhrild J ahU if
itjh mtf ifid btLnt vW KlhR
jodh vW ah KGtJ cs Clff
_y fld Fu vGgglJ. mtUila ngR
c..khy murh d Fwkhf fUjgL tHF
g bragL y ehf f vdh.
95
ndhnu nfSf[
khaht g ffhyayh uh{ vw tHfP
khaht MF tj j kW ikdho
kf thif juid caj ghLgLwh
vW brhYwh. Mfnt jh tU MF tU
Kng rho fhLwh. njngh jh Kdh
jHf Kjt b#ayjhth jil bragl j
<Hid MjJ Fu bfhLng vw k..K.f
jiyt nfhghyrh nt iw j 18 khj
bghlh rl thodh. Mdh tU ifJ bra
gL _W ehfSF Ljiy braglh.
Mfnt jh mt bjhlJ j kfSF W
ghikdUF ul L bfhoUwh.
mJ kLkh jhf ghua #djh jiytuhf
gjnaUF ffh vd brhwh bj
kh? ghua #djh MF tjh ghg k
Uj l uhk nfh flgL vW. ghg
g xU ghuga K-J kf xWikF
vLJfhlhd gHfhy folfiy wik
cUthfglJ. mj fol vLnjh fnrt
bfhL Mj-cilnjh ghuga gthr
vW mjfol jiuklkhfglJ. j
neu cfSF brid ca kw xU
bghJ ey kDid ouh uhkrh vgt jhf
brJ s rhuhr brhyyh vd idnw.
m brid khefu thfd nghFtuJ mfJ
lJ. Mfnt nghFtuF-bghJkf eilgh
ij elgF ilryhf gy tghL jyf
Mu brJ flgLsd mitfis mfw
ntLbkW brhsh. brid ca
kwK brid khefuh mthW Mu
brJ flgl tghL jyf kj thahf
vjid vW fiu nfoUjJ. mt jhf
brJs jftfis Clff btld. mit
fis cf ghitF itnw.
97
J nfhf: 196
2)
3)
gthr
: 005
ndhnu nfSf[
l xU MLjiy, xU khLjiy, xU kjjiy
bfhL tu Mizlh. rfut cu u
khf UjJ. UjhY mt Mizzf _W
jiyfS bfhL tuglJ. clnd mby[hl
jgh ToUj kfis ghJ j ML
jiyid dhkhf jUnw ahUF ntL?
vwh. clnd jfSnf ntL vW gy ngho
ld. mjid xUtUF rfut tHdh.
mj j khLjiy ahUF ntL? vd
nflh. jF Vfgl ngho. khLjiy
xUtUF bfhLfglJ. mj wF j kj jiy
ahUF ntL vW mby[hl Fuiy X
vGdh. vd Mra? xUtU mj kjjiy
id thf Ktuiy. mj kid
ghJ brhdh mby[hl kj fG j
kjjiy nghW jh kojJ mJ L.
Mdh Ktf fG xU jdykw-gthd
kj fG vWnk mahUF. Mfnt e
gj-f eKila ffis kiwfTlhJ vgJ
ekF wJ. Mdh fhril a tufSF
a itgJ ah? tUfhy thfhs kfsha
cfis nghwt jhnd brhjfns!
yh vnghJ rh-rkhjhd-rnfhju
id U khf. Mdh mikid FiyF
muh#f ah <LglhY mjid vJ Fu
vGg jafTlhJ. brw 26.3.2010 bt Hik
aW Mu khy iAjuhgh rhdh mU
cs gthr bt Rt uhk gljoid fh
cil egf itj _y fytu VgL c
g-brhJ ehr vW elJ W Tl(31.3.2010)
mnf CulF rl mk bragljhf
vyuh oahf brf btah csd.
J nghw Ja rgtf bghUshjhu ntfkhf
tsJ tU ah J cyf ehLf ghit
F#uh dfytu nghw xU fUahf fUj
99
100
ndhnu nfSf[
kj FUkhf j jhsf
rga Clff gugughf ngrgL br
rhahf ghd J isahLf. Jwtw
L jfis PhdgHkhf n#hlid brJ ryhg
f <LgL mjid Clff btr nghL
onah-giff sgugLj Clff
jfSila tUkhdid gy klF bgU
bfhs ttFjnjhL rhahf Kfiuid
bjjd vwh ghuhlhk Uf
Kokh egfns? Clff Jnghw gugu
brfis gy jlit btlhY kf D
kka mtf VkhW- gkhJ ntiyfSF
gahfjhnd brwhf. bghUshjhu Fwfshd
1) Fiwj ms gz blgh brJ mf tUkhd
<Lf vw sgu 2) Fiwj gz bfhLJ
mf gz bfhLF uo nkhro 3) Fiwj
gz bfhLjh jf kiHahf bfhL l 4)
wnghF y nkhro 5) glh yij gyngfSF
ua brJ bfhLF nkhro 6) jf eiffis gh
nghL VkhW ntiy 7) ouht Wtdf
thfd th KjL brjh khjhkhj br
bfhLF nkhro 8) btehLF ntiyF mD
tjhf brh nkhro 9) f g bfhLJ
mbkfh fdlh nghw ehLfSF mDnwh
vW gz rghF nkhro 10) knyah, f,
tisFlh ehLfSF mf rgs ntiy nghw
nkhrofis Clff btr nghLfho
dhY D mJnghw VkhW ntiyfis brJ
bfhLjh Uwd. Mfnt VkhWtf U
101
2)
3)
4)
102
ndhnu nfSf[
5)
6)
mj dU Utzhkiy wJ go
ftd brYjhJ bgfqUJ ikN nghF
nuho cs nlo vw l 200 Vf
Muk mikJ eoif ujh iffsh
viz ehd brJ ryhg ygl fhfid
R msF onah glbkLJ g
iff-bl nrdfS nghonghL
sgugLa _y gy tHFfSF iw
jsgl ahdjh nghw rhahf
Jntiy bjhlJ bfhnl jh UwJ.
ts eljdU rhah ahdjh
vd brhwh bjkh? vyh fk v
wh. mJ fhk g vW brhtjF gyhf
mthW brh lh vW itJ bfh
nth. m rgjgl eoif ujh vd
brhwh bjkh? jh rhah ahdjh
F brj vbz Fa kW ryhgK xU
gij rhahUF br brajhvW
ngo brhdjhf Clff brhwd.
ndhnu nfSf[
Ukz brJ bfhLgJ jLfgLsJ. mJ
kLky a jlid rl 377 go
FwkhF. mjF M b# myJ 10 tUl
jlid kW mguhj f rlUF nghJ
kh j bra Jiz nghUwh. rlF
wghd braYF Jiz nghdF mtUF
..nfh 109 120() go jlid tHf
rlUF nghJ mj <d bra <LgLsh
u bgw kh vw nghit. rl xU
wUf mj Xdnrif mRjkhd mUtU
bfhl aifF khwhd brayhf mjid
fUjntlhkh? yh Xdnrif jil
bragL m <LgLgtfis W mnuah
kW tisFlh ehLf firao fLikahd
b# jlid tHfiyah? Inuha
ehLf Ma mnua Mfh ehLf Mf
fhyfis WanghJ jfSila Xd nrif
gHfid kfSF jhdkhf tHd. Mdh
u[]yyh cJ j tid ey
gghLfis kfSF nghj Xd
nrif mwnt xfgL bgQF thif
Jiz M vW mtlUnj f X
bgWf vw nghjid brhdJ yh. mjid
nghF ffjh kh bra tu ajhfhjh?
khfis gf iwkiwgo bjhGif el
u[]Yyh tgo yhafSF nghF
Mauhfjhnd ghf ntL. mtf kjnghj
idfSF khwhf j brhj fUJfis Fdh
mjid eh V gw ntL?
J nghw Fwf elf TlhJ vW jh
yh ahU ukrhahf Uf TlhJ vw
bfhif kid kf ilNH e thif elj
ntL vW u[]yyh nghjid brjnjhL
kLkyhk thJ fhodhf. ukrh
thif eldh ugykhF nghJ nkny brhd
105
ndhnu nfSf[
ghd jtWfbsyh rKjha elwJ. Mfnt
rKjha fl zit filof ntL:
1)
2)
3)
4)
5)
107
ndhnu nfSf[
tfshf Uwhf vd r_f izJ
thtijna a K Uwhf vd
nl KnghL TUwh vW br
btLsJ.
mj miffSF .n#. tyJrh mik
ghd M.v.v[] fld fizfis bjhL
Jsd. .n#. bghJ brayhs u rf urh
brhY nghJ uhF fh fUJ bghW
yhjJ kW uhF uthj bfhifl rkur
brJ bfhlh kW .n#. vj uthj Fg
YF rkur brJ bfhtiy vd TUwh.
uhF fh jdJ fUJfis btLtF
K elj rgtfis itJjh a tyJ rh
uthj nfhuKffis mj jhlt
fis ghj djh jdJ muhaid
btfhoUgh vd fl rgtf _y
bjfyh vd idnw:
1)
ghg k o: ghg k o
funrtff aifahd cz VglJ
vd .n#. jiytf brhdhY mtf TW
bghgJ nghy ghua #djh Kdh v..
uhyh tjh[ 1992 M ML kh khj
20M nj jh ujk eukuh mtfis
rjjhf, mt vl funrtffis xW
uo vd branghf vd nfljhf
mjF tjh kij of nghnwh
vW brhdjhf, xU ngo TL
mj Fwfhf jh F nkilF bry
jah vW brhsid itJ vthbw
yh rl o ghuga f kij
jiu klkh L, ah iwah
ikF kjrhyhj rkjk rKjha mik
F btehoY c ehoY L fh
fyfid VgL lhf vwh if
109
110
ndhnu nfSf[
fns vts u mtf cikid bt
bfhzU mfh J fhz bfhlhf
vW. miwa .n#. ka mu a
ehLila #dhgahf Uj mgGfw
kF nf. M.ehuhaz mtf jdJ rhF
Kdh btl br nfhuh rgt
F elj Fw eltoifid fL kd
btajhf vyh ClffS btld.
mJ kLkh uthf vW mgh Kf
gyiu mtf egfis ngh vf
l k kW ca I.v mfhf Jizl
bfhiy brJsd.
cjhuzF brhfuh
mtuJ kid bfsr mtuJ egU brhfuh
bfhiy tH xnu rhkhd u#hg bfhiy
bragL mjid cr kw Miz ng
..I rhuizFG neuo rhuiz brJ
Kdh khy cJiw ngh k m#h ca
I..v mfhf t#huh kW i# mfth
Mnah ifJ bragL eltoif KL l
gLsJ.
3)
ndhnu nfSf[
at mt jh M.v.v af bjhlfis
FL jahf g bfhLjt vW brhy
gLwJ. mgogltiuna mt ghJfh Jiw
dl oglh midJ ufaK tJ Lnk
vW mtiu 2007M ML org khj ka
unjr th khtl bfhiy brJ
ld. mj rhuizid k.a unjr khy
ngh[h rtu rhuiz brahJ KoJ ljh
mj rhuizid nkbfhoUF nja rhuiz
FGdU uh#jh fht JiwdU izJ
Arh nrhy vgiu ifJ brJsd. Mfnt
jh fhu bghJ brayhs #
M.v.v g rhuiz ntL vd ka muRF
ntLnfh LJsjhf Clff bjwd.
yhk if tuhJ vw gHbkhzf nk
fhoa jftfis itJ uhF brhdJ cikna
vW ma KowJ myth?V M.v.v af
jkhdjh? kfhkhid 1948M ML bfhiy
brj jil bragl af jhnd!
5)
ndhnu nfSf[
aff nkbrhd gafu thj brafsh brJ
bfhLsJ vwh cikjhnd!
Kf r_f bjho <LghLstf
vW KnghL TUgid xU cjhuz _y
cikna vd brhy MirgLnw. ugy eof
mjhgr elJ Fnuhg vw ugykhd o.
bghJ m nf mngho j vw
uL FHijfSF jhahd K bgk
fyJ bfhL xU nfho %gh b#J fHiljh.
mtiu vgoahtJ f ugy r blL
fiu vgo sgu o..glf nfhofzfhd
%gh bfhLJ eof itjhfnsh mnj nghy
lL jik sgu Wtdf gynfhof
jUnwh vW Mirfho nghonghL mQd.
Mdh mjidbayh kWjnjhL kLkyhJ
Ugf nfl nfF mt V kWnj vW
brhYnghJ j uL FHijf goid
kW tryhj FHijf goF mj %gh
xU nfhoia brytfnt UnwbdW
brhd _y rhjhuz K jh cL j
FLgKL vW yhk ththjhukw kwt
fis Kndwnt Uwhf vW brh
yhk brhyiyah? Mfnt jh mbkfh
Kdh j KnghL Kf r_fJl
iznj thH Uwhf vW Tsh.
Kf Vf iw g bghJ mikia
kwtfis kJ xWikl thG r_fkhf
uhF jJ nghynt Uwhf. Mdh a
k fhw njhUF rga gafu
thj braYF JJth tyJ rh mikfns
fhuz vW cikidjhnd brhdh mjF
Fjyhf UgJ Filryhf UgJ aif
jhnd!!
115
j xUtDF cziyba
#fid mLnth!
brid mzh rhiy cs kfh k
kh mtf brw 28.01.2011 mW jdJ bt
Fgh ciu #dehaid tir ghoajhf egf
jf fld fizfis oahf vG
Ujd. btHik Fgh urf vgJ FM
kW A[]f UF cjhuzfis K
kfSF nghjid br xU j bra. m
mua ngrhsf nghW jf kd nghd
ngh mf urf brtJ fldFaJ.
eh 21.01.2011 mW mnj gthrYF #]kh
bjhGifF brUnj. mnghJ mj kh jdJ
urf jrh nfh HhF gFj
gfyt vW brhy Toa fiyP V gL ntZo
cL jiythr tahf bryhJ bfhiswkhf
brwh vd FL ef brjh. Vfdnt J
nghw FwrhL gif tJ muR sf
bfhLj D mJ j FMid nknfh
fho ngr ntoa Fgh neu mua thf
eltoifid ngaJ vdF Mrakhf UjJ.
mJl mnj ngid mt gthr ju
btna ngUjh mj ffhuf mtUF
jFj g bfhLUghf. mjfhf gthriy
thj Tlkhf vyh bjj kh mikf
ntLkh vgJ jh v nf?
flj y ehfshf mu ehLf elF kf
vGid ghJ cyfnk thailJsJ. mJ
116
ndhnu nfSf[
Vbdwh kf go gkhf thH kd
fS mgfS gflhf gy MLf kh rd
KoNlh kdfshf fwhfns mj jiyt
fshny fLgLj Koahj kf u vgo
mikahd K kfl tjJ vgjhjh
vwh ifahFkh? ^ah eho kf u
vthW tjJ? gljh thg xUt cyf bghU
shjhu mu myJ jah Wtd
vj ntiy ilfhk Vikahd FLgid
fhf nuhL Xu xU fhffil el tjh.
Mdh mnf tj ngh mj filF brW
F fil itf KoahJ vW brid gh fh
d nuhL Xu fil itUgtfl ngh
gz LaJ nghy LUwhf. Ulhk
bfhisaofhk tW iHfhf fil it
Ugid
ntiy bfhLfhj muR mj CafS jil
brwhfns vd ntjid cHw mj isP
j cl kbzizia C btjz btJ
kojh. vgo 1965 M ML Mf czid
vJ jHf FJ mjdh fhu J
tiu jeho Ms Koahj xU fahdnjh mnj
nghw iyid mj ^ah isP VgL
mj ehL #dhg bg m ehoid L Xl
of brjJ kf u. buho JL Tl
ilfhjjh uh ehL kf 1789 brj u
nghw M Ml flJ ^ah. mjid
bjhlJ vY kf u X 30 MLfhy
Kghu MF rh k mofgL lJ. kf
uF gaJ n#hl kd mJyh k
rigid fiyJ ljhf jft tUwd. nak
ehoY vkiyahf kf muF vuhd nghuh
lf elJ tUwd. V j gjhgkhd iy
K ehLf vW rnw ghfyhnk!
117
ndhnu nfSf[
Tl jf bghUa fnkhLf vw Mlgu
thif. nkiy ehLf K ehLfshd Mfh
jh, <uh nghw ehLfis ifg jf ifgh
itfis M l itj dU, uthjF
vuhd ngh vW yrfzfhd mgh kfis
V mj ehL uhQt uf Tl mtf nghUF
gahtid W tiu vj K ehL jiytU
jo nff K tuiy. khwhf gjwFtF
Kd mbkf #dhg #h{ Z mnuahF
tUif jUnghJ mt <uhY MfhjhY
brj m ntiyF e fldhf itu it^a
fis jfjo itJ jhiu thjd vw br
mnghJ vyh ClffY tjd.
Mdh mFs rhjhuz kf iyid eh
1999M ML A{ gaf jFtF l nj
br FG akd bragL kfh brw nghJ
fnl. xU eh xU 70 taJ _jho a cj
f mfhid j 30 taJ kfDl rJ j
oid Ahf jf nj bra ntLbkwh.
eh mj FG mt oF brW M
brnj. mnghJ mj mikahl jf kf
vd ntiy brwh vnw. mjF mt mtDF
vj ntiy ilfhjjh mtdJ ghyd kid
j brhj ehoF brW ljhf mtUila
o A{ neu ilF thlif tUkhdid
itJjh j thif elgjhf brhdh. J
vjid fhLwJ vwh kdf mgf
Mlgu thif eljyh, Mdh rhjhuz Fokf
my glyh vw vzf K ehLf
jiytf M elJwd. cfhlhid
Ml o m khf rlF wghf eljjh
mnuah mfahf thJ c khlh. vyh
mfhuK gilj giljsg #dhga ehnd
vw ghjh Ku yl mfahf th
wh V j iy. kf jsgfS mg
119
ndhnu nfSf[
#dehaf vwh kfsh njbjLj kf
SF rhjfkhd kf uf bfhl muR
mikgJ jh #dehaf M. mj Mfhf ngh
uhL K kf flitfis ftd vLf
ntL:
1)
2)
3)
4)
jf uf jf ehoid fhgtuhf
kf ey nghW fkh mJ ehr nghW
Uf ntL. mtfS fhy Kdh
brw bfhLnfhyf nghW Uf TlhJ.
5)
6)
121
j mikj muf mz
elJ Xuf ehlf
20.3.2011 mW fhiy rtnjr br bfhil
vG fhlgl br mbkfh kW
yhJ uh b#k jh TLgild
Ia ehLf rig 1973M khd go
19.3.2011 u(xo lh) vw bgal 110 Vfiz
f ah jiyef ngh jhFj eld
mj isthf mj ef mgh kf 40 gahd
jhf EWF nkgnlh fha gljhf eL
iyahsfSF mia jjJ. mj jhFj
elj behofhuz ah bj gFahd
bgfh nghw gFYs ah d kf cik
Mghlid Mjf bfhL xLFtjhf
FwrhL. j khdF dh uZah nghw
uju cWd v bjjhY TLgil
d lhk nghbjhLJsd. mjF uZah
bttfhu brahs mby[hl TLgil
jhFj tUjkwJ. ah c tfhu
id mj kfns jh J bfhs ntL.
mjid L ma ehLf jiyL flgo
Vfizfis VtJ fldFaJ vW brh
sh. ah j gF fld bj
JsJ.
mnj nghWjh 2003M ML <uh mg
rjh A&ir ngu Mj itUjh vw
bghahd fhuz fho gilbaLJ mj ehil
dh dkhanjhL kLkyhk KjyhtJ
122
ndhnu nfSf[
mnua ah njrkhaJ. mj nghJ mF
ngu Mj vJiy vW T tUJtjhf
brhwJ mbkfh lD. mjF Kghf
2001M ML mbkfh uilnfhu jhF
jYF Mfhjh jhghf jh fhuz
vW mj ehoY gilbaLJ mbkfh th eg
xUtiu mguhaJ. mtU <uh brwnghJ
Vuhskhd gzid efldhf bgW jDlnd
khd bfhL tj fij r jJ. uil
nfhu jhFjYF jhghf jh fhuz vwJ
W tiu %fgliy vW mbkfh th
eLiyahs nfhK ah tj nghJ Tdh
vW midJ giffY tjJ bjjnj!.
mJ r mnuah Mfhjh ehLf
Kf mfkhf UJ mbkfh TL
gilF mj ija vUJ tjJ vw rnjf
cfilna vHyh.
mJ jh nfhilFns FJ F gF
ntiy y <Lgljh Rygkhf UJJ. u[]
yyh cUl UjnghJ jdF wF #dehaf
jiHnjhf ntLbkgfhf ahiu thrhf
af iy. u[]yyh wjJ MujJ
gjngho. u[]yyh FLgd fgh gj
m(u)mtffSF jh tUf ntLbk
wd. Mdh bghJ fUzf u[]yyh
MU njhH mgf(u) mtf fghthf nj
bjLf glh. mj th tikid
yhF tUtF K kfh cza ck
(u) mtf yhF tj rhjkhdtuh,
Mdh thf tyik giljtuh Ujjh
fghthf njbjLfglh. kfhkh fh Tl xU
rka fgh ck nghw #dehaf M ah
bfhL tu ntLbkwh. mgogl ck <uh
ifahf bfhL tugl xUtuh bfhiy bra
123
R Kf Ad rh kh A
vW UjhY Xiw bfhif cWahf
UJ u[]yyhid W eahf VW
bfhld. Mdh ahf cUtf _y
iw gid bfhltfshf jf Lf
m(u) mtf glfis, jf djiy
tf glfis itJ tgLtid mid
tU mUf. brid ah m vW
thrfl thfdfS XLtid nfhrf
vGggLtid ghUf.
2)
R Kf jf tghLf vj M
ghlfis brtiy. Mdh ah d
124
ndhnu nfSf[
jt mRuh vw grh mjid UHhthf
bfhlhLtid
ghUf.
grh
vjid FwJ vwh u[]yyh mtf
kfsh ghkh m(u) khf A]ir Ar
Mnahiu FF milahs dkhF. mJ
nghw Ctyf fhy UJt kj
Ys F ~iunl(j bt) kW J
kjYs Jfh i# kW cUt vwh
ifahfhJ. ahf mJ nghw Ctyf
el kh A]ir wjfhf xU brhL
f dh EW ghtf kfgL
vW idwd.
3)
R
Kf
myh
RAhdjhyh
KfkJ ([) mtfSF t mjJ _y
mtf eahf fUjglh vW id
wd. Mdh ah djt KfkJ([) mtf
jkhdtuhf Ujjh FMDF w
VglJ vW fUJwd.
4)
ndhnu nfSf[
bgfh Mghlfhuf ed Jghf
uhQt lhf Vfizf nghwitf itJ
Mghl <LgLtid bjhiyfh gl
oJ fhLwd. mj Mjf vUJ tjd?
mj bgfh yh w ghJfh
gild (v.V.v) MW ngf xU ma ehL
Jtiu mUJ btnaW nghJ ifJ
bragLsjhf Clf jftf btahd.
ogltfl rhuiz elanghJ mtf
MghlfhufSF njitahd Mjf ris
bra tjjhf TUwd. mgo bawh
Mghlfhuf d aF rfis
fns J bfhsyh!
nkfa ehLf kf Mghl br
xbthU ehLF jf gilfis mDajh
vwh iyna! y cjhuzfis nf brh
YtJ bghUjkhf UF vd enw:
1)
2)
3)
5)
6)
128
ndhnu nfSf[
wsd. mjF nkfa ehLf if
Tf g nghLwd. Vbdwh ah
flh fgL bdhU Mfh ah ehL
t tFfyh vd vQwd. Mfnt jh
TLgil ah #dehaf ghJfh
eltoif vw behorhid Ug Ug
brhwJ.
brw 11.3.2011 mW #gh Vgl fg
jhY RdhahY 200 a H Vgo
Ugjhf Mdh mj Hid rfl
tyuRf jhuhs kdghik f Fiwthf
Ugjhf cyf t Ka th brhd
jhf Clff TUwd. vgo mtfSF
ghfgltfSF cjt kdR tU mt
fSF Kdh UF xnu bfhif vd
btwh vgoahtJ ah U kjiu
bdhU <uh rjh A]ir nghy
iwoJ ylgl ntL mj _y
bghik ah muid Mfh fl
iy W, vbz tsid Rul ntL
vgJjh mtf Fnfh.
j FM 105MtJ m~ maha
ahid j vw gF ty eha vthW
iw kWghsf ahidgilid bfhL
j brjnghJ mtfis LFU th
v f JLfis L va brJ ahid
gilid bghR bkygl itnfh nghy
Mnd vgid f maiyah?
vwh. mnjnghW mahakhf ngh bjhLF
nkfa ehLf gilfis bghR yha
ehlhd ahid fhghw nto U ifna
Jth bra ntL vwh rjhnd v brh
jfns!
129
ndhnu nfSf[
bragL msF njj xJL braiy.
D xU gonkny ngh xU L iljhY
nghJ jhf Mju bjj Tlnyna
bjhlnth vw iy vLjJ.
V j gjhgkhd iy vgid _W
cjhuzfis brh sfyh vd id
nw:
f khztgUt nf glJ
1)
ne flJ:
2)
132
ndhnu nfSf[
2)
3)
4)
5)
ndhnu nfSf[
kW rnfhjuJt g jf gifY nkil
ngRfYk nfrLfY j FMid A[]
fis nknfh fho u KHfLt. Mdh
cik xUt kw rKjha afid F
njho ijgY mj jiytfis jukhf
jf giffY vGJtnyna Fahf U
g _y rKjha bghJ eikfis kwJ L
wd. Mfnt tU fhyyhtJ rKjha jiytf
ntWikid kwJ gugu mid bghJ
jf rKjha isPfSF KDjhuzkhf UJ
ey t fhlntL. #dehaf eho ikdho
ahf thG eh xUtUbfhUt ntWikfis
fisJ fyJiuaho rKjhaF mfkhd gy
fis njj neu ahtJ bgWthfsh vd
bghWUJ gh nghkh brhjfns!
vkJ rKjhank bjG vw jf btpL
Hh 24.6.2011 mW brid eljJ. mjF rKjha
isa jiyt vW Tbfhgtiu miHjnghJ
mt vd brhdh bjkh? xU Fl rKjha
s jiyt bga FL mt tjh eh
tukhnl. mtUila nkil eh xwhf cfhu
khnl vwh. J vjid fhLwbjwh
jiytuhf tuUkwtf rKjha rnfhjuid
kwJ lhf vgjid vwh ifahFkh?.
135
ndhnu nfSf[
fduhf Ujtiu j thiy RUo bfhL
_iy Kl ljJ. Mdh W mj
fLghL jsjgL njj xU UHh f
nghy elwJ. ngusF f elJgtfS
r_f mikdU Ka mua ffl ngu
el ehY fhR gQ bghdhd neu jh njj
neu.
f coa FYFtUJ ahghf
filid _o XL msF gaKW njj
tN ntil MLfs jh njj fs. f njj
baW
jiytflKs
fWgzid
Nnf ey nehLfsona btW nggiu
itJ giff btr nghL fho nfhof
njj tN vW tyh nrgJ jh
njj neu. Mdh xW kL cWahf brhy
Ko. mJ vd? ntiyyhj mjid Mf
bgfSF njj xU ntiy th Kfhbkwh
ifahFkh?
eh Wtdhf UjnghJ vfq isahFo
id csla khdhkJiu rlkw njj 1957
eljnghJ vdF taJ xgJ. vid nghw
Wtfisbayh miHJ bjU f bg
oF XL nghLf vw rj nghl brh
mj wF MuR fy lh vw lh
bfhLJ mDaJ W gRikahf csJ. mj
1967 1971M MLf elj njj
Jf kW khy f khztdhf Uj
nghJ uhl khzt Kndw fHf izJ
njj ntiy brJns. 1977 M MLfUJ
2001 gntW njj njj v.ahf o.I.
ahf gah mua nuhlfis MuhJ
ns. jHf kf f rhf. njj neu
f f bjsthd fUJfis bjJsd.
bjhF rlrignf thgjiy vgJ 2009
137
138
ndhnu nfSf[
2)
3)
4)
5)
f cWdfSilna rnfhjuJt rk
Jt eilKiwgLjgLwh?
6)
7)
8)
9)
vj uhjhd f kjbtyhj f?
139
3)
vj ujhd f KfSF f kW
ntiy thf l xJL juTlhJ vwJ?
4)
vj ujhd f M xU K Tl k
ahf mf tf iy?
5)
vj ujhd f M K mfhfSF
Ka yhfh bghWf tHfgld?
6)
vj ujhd f M K mfhf
gjhlgld?
7)
vj ujhd f M Kf bjh
ts bgw ttFjJ?
8)
vj ujhd f M Kf fUthL
ahghf vd Vsd ngrglJ?
9)
vj ujhd f M K jiytf
jf rKjha uidfSF Rygkhf fha
rhf KojJ?
10) vj f M khf
Xa tHfglJ?
11)
cykhfSF
vj f M K f iyaf
mfkhf cUthfgld?
ndhnu nfSf[
JLf nghw gzDF k kaf TlhJ.
rKjha eyDF vj f M wjJ vw Kobt
Lgnj rahF. y K mua ff r_f
aff jfSFns Uw fUJ ntWghL
f fhuzkhf xL bkhj rKjhaidna J
Jth bfhifid MjF ffSF Jiz
nghf TlhJ. mthW MjgJ xL bkhj
rKjhaidna fho bfhLj jukhd brayhF
bkwh ifahFkh? Vbdwh rg ifJ
bragl JJth u thf Kf
J tzf jyf J ela FL bto
fsh 117 ngf bfhygL kW 500 ngfSF
nk fhagljhf ydh bjJsjhf Clf
f brhwd. mgo xL bkhj rKjhaDnf
F isf idF btaf Mjuths
fSF K XLf HTlhJ.
2010 M ML brlg khj Kj thu
nu fhL gu 20 ngfSF nk kojd.
mj id mizf nu mu bfhLnfh
Mid kwJ ghydfS bghJ vahd
id mizf cj brjJ brahf tJsJ.
Mfnt ekJ bghJ vahd JJth rfS
mj MjuthsfS kWgo jHf jiy f
ttFfhJ ghJ bfhs, rKjha l xJL
kw gy ey nfhiffis itJ midJ rKjha
jiytf xW fyJ njj ahiu MjgJ vw
TL Ko vLjh xL bkhj rKjhaK ga bgW.
khwhf jjna KobtLjh ekJ rKjhaF
Fiwj v.v.V LfS ej gyDnk ilF
vgJ btil kiy! nghJ XlF Kiw
xU j csJ. mJ vd vW ghngh
khdh jh vj fF Xlf Ugiy
vw . y mj id njbjLgjhf
TWwd. mthW brtJ ekJ nthLikid
zh #dehafF ntL itF bra vwh
141
142
ndhnu nfSf[
j gil nghJkh, D
bfhr ntLkh?
(8.2.2011) mW fliu jo bkfis
Muh-jnghJ Mfh vWyhj tif 92 bkf
tUwdnt vd mgobad mj bkf
vd nff cfSF njhW. mJjh `Mfh nj
jY tjhR rnfhjuf Muj FLo
ril tjhRp. mJ vnghJ kj j
vW nghW bgUkhdh (!) mtf wj
uyt khj MuJsJ vgjh?
rlrig njj tJ ljyth Mfnt Mir
tJlJ. vjF? nfhilia Msnghwhfsh
vj ,afK vwh? ,iy/ ,iy. mLjt
nfhil J VWtF ah Vahf nghwhf
vg jh ,j ngho. mj Fshf FJ btL
<kh vw nfhilid jff MuJ lJ.
rnfhjuJt vw ghrfid bfoahf
oJ bfhStjF gyhf mj ghrfid
mWJ va vd br-ayh/ m ah wikah
sf vg ngho nghL bfhL bkf
tjtz Ujd. vDila Kija fLiu
fshd/ `xW glh cL thp/ `rnfhjuj
rKjha Fp nghwt rnfhju xWik
mtaid eh tWaid cfSF "hg
f bfhL tUt jtiy vd idnw.
vj khf rnfhju ghrJl ,UFnkh
mJjh cy bt bgW. u!yyh fhyY/
mjF tj fghf fhyfY ekJ khf
143
ndhnu nfSf[
Kat c nghF iy jdJ _W kf
fis mU miHjh. mgh jdJ brhJ gu
idjh brhy miHwh vW mtf
_tU mU MtYl brwd. mnghJ mt
jdJ xU if ufis koJ/ kbwhU if
ufis J fhodh. mtfSF xW
Hfiy.
mjF sf mj kff nfld. mjF
mj bgat/ `vdJ xU if ufis kl fh
oaJ vjid fhLwJ vwh f mfkhf
ng t ,GJ bfl bga vLfhf...
mLJ if uf J oaJ vjid FwJ
vwh f xUtUbfhUt rillhJ ghr
Jl nerfu o ml thGfp vwh. cf
bkf gntW cs WtdfS/ AJJth
mikfS ffhwd vgid ahU
kwf TlhJ.
Mfnt njj neu rnfhjuf jf th-
brhfis fLgL/ gntW ,aff cW
dfshf ,UjhY giHa ghr czit kwthJ
jfhf njjYfhf ,iwt uju Ugkhd
xWikid kwfyhkh rnfhjufns[
145
V isjh v vGF
rKjhank?
V isjh v vGF rKjhank?
ngil Kjyh vW brykhf miHfgl
njh ahghu bfhofo gwj fa F
fhnj y jdJ cl, bghU, M mjid
yha r_ffhf mgJ jHf kL
kyhJ ahY jiy J f itj bgUik
gilj mgGfw mua thkLky ehL
gW f f ft. jHf _jP uh#h,
gFj gfyt bgah viHgfhs fhkuh#
nghwtfSl izahf ngrglt fhnj
y mtf. 1967 M ML eh Jf
khztdhf Uj nghJ nguP mzh mtf
Kjt bghWid VwnghJ Fnuhngil fhnj
y L njo brW thJ bgW msF
cajt. jdJ l nkyhil(Xtnfh) bkj
cUtkhdhY caJ sdh.
mtUF cWJizahf k Funyh U
bkh ukzrKu KfkJ ya brt
y Kfit v.v. br tjth tfh gif
ahs U <R, bfhif brk V.nf. rkJ,
isP f brf mJ #gh nghwtf
Ujjh a ghuhSkwY rlrigY
a a K jjikl uil
gil gj tJ yha Fuid xf
brjJ. Mdh W jf fid mfhu bgw
Koahj msF jh ahfh f rth L
146
ndhnu nfSf[
.K.f f dh xJ bfhS msF
njJ lJ gjhgkhf iyah njhHfns?
rg f wf nghuhl ela kW
nkF gF kL bgUghik r_fkhf cs
bfhF ntshs f Tl 2011 njj ngho nghl
VG lf bgW lJ. tl khtlf kL
bgUghik r_fid itUF gh.k.f kW
Ljiy Wij f 31 lf kW 10 lf
rlkw nghonghl lf bgW ld.
Mdh jHf VG rjj Kf jHfbkF
gutyhf UJ .K.f kW mKf Tl
ngho nghl btW jyh _nw _W bjhFf
bgW K f j.K.K.f kj nea
f bgW isUgF ah fhuz
rnfhjufns?
r jyh _W bjhF ngho nghl
ntghsf MW ngU bt bgwhfsh?
kjnea kf f jiyt #tUyh kW xU
v.v.V kL bt bgWsd vgJ j. K.K.f.
r_f mikF ilj mfhu vwh ifah
fhJ.
xU eho njj elF nghJ mj bfhif
fis mjj f btl ntL. mJ nghw
bfhif goa KfSF 5 rjj xJL
ntL vW J tiu 3.5 rjj xJo gaz
ilj Kf goaid btis mif
ahf btl ntLbkW Kf bghUshjh
u Kndw ujk 15mr w bfhif go
KfSF j bjh ngilf MuF
khW Mu cs t brhJf kW
fz tuhj jfh brhJf ifgwgL
vW mif vj fd btld?
KoahJ. fhuz K j d ngho
147
ndhnu nfSf[
xlglJ V vW bjaiy? njjY tJ
lJ. Mdh 5 rjj lxJL nfhiffsh
uh Lnkh vw mr rKjhad kd UeJ
bfhnl csJ... aha jhnd!
mjid iwntw K v.v.Vf xU
izJ ghLgl ntL vwh rjhnd!
a ehoid 500 MLf Ml rKjha
yha rKjha a Rju tuyh gy
Gfis jGa rKjha yha rKjha
Rju ah f bghUshjhu nghwt
Ka gfha rKjha yha rKjha, fa
F fhnj y nghw mgGfw #dehaf
thf iwj rKjha yha rKjha Phd
Kndw mJ fyh nghw mPfis bgw
rKjha ekJ rKjha M f gt
yhfhfhsd bu, bghJJiw nghw yhfhf
jlnk itUjhY fil tiu brhj L
yhk W ofgL mj giHa brid
godghf muR FoU jh rhF tiu
thj rh ghrh nghwtf thj rKjha
yha rKjha K v.v.Vthf U
jhY jdJ cLifF uL Jkfns itU
jt ukzrKu KfkJ mtf. mt nghw
mgHfw K muathf jnghJ fhQtJ
f mnj! Mdh W gjyhlhY brhFR
fhf gt tJ gfshf FoUJ jf
FLg brhjhf fid K r_f af
fis y jiytf jdyJl a bfho
Ugjh ehSF eh njJ bfhL tUwJ
vgid rg fhy eltoiff fhLwd. mj
r_fid jobaG jdJ vGid goj
isa yha rKjha t el brYkh
vW fhy jh g brhy ntL vW brhdh
rahFkh brhjfns!
149
uF brngh-l be
bgnwhfns!
ulh cyfnghUF K elj rgt
xiw cfSF brhyyh vd idnw.
yhJ ujkuhf MFtF Kghf l
r rhjhuz o ^lhf brid tU
UJ mzh rhiy K Uj muR tshf
(ftbk vnl) muho fol
xU miw jUjhuh. mtUF mLj miw
o ah fd xUt j
Ujhuh. mnghJ fd ngh ylDF rj
nghL ngdhuh. mt nga rj nfL l
r mtUila miwid L btna tJ
mUj fhtyhia TL mj miw
jUjt ah vd bjJ bfhL fhtyhl
f ngh cf fdl brhYf mtUl
ngRwt yl Uwh. mJ bjahJ fd
neuhf UgJ nghW rj nghLwh vW
brhdhuh. jid V FLnwbdwh K
Uj bjhiyng mLjtF bjhiy ngahf
Ujjh. Mdh iwa ed Phd cyf
bjhiy ngnf ntiyyhJ ifng tJ lJ.
Mdh mnj bjhiyng sRfis uF ifng
ahf khlJ jh iwa rKjhaF bga
jiytahf kh csJ.
brngh tjwF ta izF Ka
Jt yhj yik tJlJ. rhjhuz T Kj
nfhkh tiu ril ig bfhL brY
150
ndhnu nfSf[
mahta bghUshf khlJ Mraiyjh.
brngh Ka braghLfis bjahjtf
iy banw brhyyh. UjhY y Ka
braghLfis nf brhyyh vd idnw:
1) mu ifnaL 2) miHgt goa 3) onah
gLj 4) gl vLj 5) fhu elJj 6)
bkn[{ mDj 7) vnyh ng{ vw tjf s
gu 8) o. 9) ir 10) br xgu 11) bkhig
ng 12) jg btg iyaj 13) lbe 14)
neh jf 15) cyf k 16) cyf ehza 17) cyf nj
19) vG k 20) fhFnyl 21) S ^ 22)
lfis vjhf fL oF ..v ..M.v
nkTa cgnahff ytif jh. D
mj gaghLf cyf rhykhdJ vgid
kh cyf ifF mlUwJ vW brhY
ksF gaDsjhf mikJsJ.
1964 M ML kdh tisFlh a
VgL ghg ghy brw uhnktu u
moJ brygL EWfzfhndh wjd.
jDZnfho KYkhf uhnktuJldhd
bjhl JofglJ. mnghJ mj Uj
bgUghnyh wJ ld. mj rgtid mj
Uj bluh Mgnul nkh bjhl
_y bridF jft mDdh. mjid itJ
jh clnd eltoif vLf KojJ. mj
rgt eh .. khztdhf UjnghJ eljJ.
Mdh bjhiy bjhl Vgl nriy ts
mghukhdJ vgid uL rgtf _y
sfyh vd idnw. xW eho cs
yf Ruf 2000 moF nH ntiy ghJ
bfhoUj 33 bjhyhsf gJ VgL
bfhlhf. mtf cUl Uwhf vg
id xU JisnghL m xU brngh brY
bjJ bfhlnjhL kLkyhk mtf c
151
ndhnu nfSf[
onf tj fijahwJ. vL taJ Kj 18
taFgl Wt Wa fl MF
ol ng vw tiy jsfSF jF jil
brW gntW gh ahyhj J
egfis cUth bfhwd. mj l
beo Mghr iza js gh m bj go
brJ s kdid bfLwhf. mJ nghW
brngh fhj ngRf jik KjLj V
gha bjhlfis Tl flY brngh
Y gkhw brJ bfhwd. bgnwhU
muR jukhd g f goid khztfSF
bfhLf MirgLwJ. Mdh khztf y
gLF vW bjJ m G brfis eh
gonwh. mwhl thifY nfgL
nwh. gntW brf UjhY uL cjhuz
fis kL brhyh vd idnw. nfhit
khtl xgjhtJ goF _W khzf
gUJ xU tUlF K fhziy.
mtf fhzhjJ rgjkhf fht JiwF jft
bfhLfglJ. rg mj _W khzfS
bgfq Ugjhf mJ mtfis brW
ghF nghJ mtf _t xUt Ukzkh MW
khj FHijl UgJ, kW Ut uL
lf L ntiy brtjhf bjjJ. j
njh fhjYfhf kw uL khzfS jf
goid ghHoJ gho jhyhoa bgnwhiu
kwJ L ntiyf <LgoUjhf vwh
vjsF fhj fiz kiwJlJ vgid
ghUfns.
2)
ndhnu nfSf[
Mdh mitf thrid yhj khztf
jf thif rhjid gilwhf vW y
cjhuzfis Tw MirgLnw:
1)
brw s 2 gir Kj nu kW
ulh nu tha JJFoid rhj
ghoa ehkfiy rhj rah uh#ghis
aid rhj udh Mnah o. ghg
iyah.
2)
3)
brnghf Ukzkhfhj Wt Wf
kdid bfLF rhjdkhf UwJ vW mJ
cu unjr khy cs yh vw uhk C
grhaJ To Ukzkhfhj s bgf br
ngh cgnahf jil UwJ vwh ghU
fns vjsF mj uhk brnghf
tsU bgf thifid uUFbkW.
brngh lbe JZ unahffis jLf y
nahridf:
1)
3)
4)
jf kf kffis gogfhf L
LnghJ mtfis j bjJ lhJ
mtf UF LfSF brW mtf
nkghitahsfl isf elijid
nfL bjJ bfhs ntL.
5)
6)
156
ndhnu nfSf[
F M Jizyhj uhkehju nfiu
idrhj knyahUJ tj Myh ngf
vw bg xU rika nf l thF
tfhf xU MQila Jizid eho mJnt
vkdhf KoJ mj eg j TlhfSl
nrJ mtis mtSila mHfhd M xW
bgbzhW FHijfis fl thogo
mUnf bfhiy brJ l 2010 ML etg
khj br beir cUFtjhf UjJ.
7)
157
ugyfS-y ugykhd
Fw rgtfS!
lL bragLjgL bfhiy, bfhis
flj nghw Fwfsh rg fhyf #dehaf
eho bragL fht JiwdUF xU rthyhf
mikJsJ. bgUghY J nghw Fwf
efuf jh mfkhf eilbgWwd. y rka
f uhkwF mit thf bragL
wJ. Fwf <LgLwtf w giljtfshf
Uwd. mtfSF cjahf y mua th
fS tHFf thjhL tfS, fsrij
gz rghF gzKjiyfS, CH jF
mfhfS Uwhf vwh mJ ifahfhJ.
1991 M ML cyf ehLf rig lL
Fwfis Mjha nehf bfhL tKiw
gaKWJj flj bfhis nghw Fwf
<LgLj vd sFwJ. tl ah ugykhf
ngrgL lL Fwf <Lgltf<LgLgtf goa tUkhW:
Kig: tujuh# Kjah, R gnl, jh
wh, nrhlh uh#.
jiy efu bl kW mjid Rs kh
yf: ah, ndZ, uhn#Z, jah, X ufhZ,
$trth vw gS, y, mrh, g ahj.
jHf bridia bghWjko fhnk
ilrhj gh[ tontY, khiyf brt
ahrghoidrhj nruh, btis u Ubt
158
ndhnu nfSf[
iurhj nf uhn#u, uhk_, vQiu
rhj ehuhaz, a njhid rhj fhlh
Rua, mnahFgid rhj fhkuh{,
uk nfhlghfid rhj Mir vw Mir
j milahW fy ka khtlf kz
nkL rfu Kil ut nkF-bjF khtlf
#h ghoa kJiu kW bjF khtlf
gRg ghoa fuhnj br nghnwh ugy
Fwthf goa l bgw ugyf.
nkny Fl nf jiytf mf
gofhjtf. Mdh lL Fwf <LgL
gtf yhof. c.idrhj mrh kW
fhiurhj g ahj b#Unj v.v.V
kW v. gjid ojhf vwh ghU
fns. mtf vts yhof vW..
lL Fwf <LgLgtf 19 taUJ
40 taFgltfns mfkht..m 29 rjj
Mugf bgwt. 42 rjj ggoid
Kojtf. 5 rjj jh f tiu brwtf..
bgUghyhd Fwthf rhjhuz bghUshjhu
dUJ tjtf Mt.
Mdh rg fhyf mua d
cstfS goj gljhfS khztfS
lL Fw bra <LgL tUtJ tU
rgtf _y cWahwJ.
1)
rf tHfPiu vG kw tshfDns
itJ t ml tj uofSl TL
nrJ kbwhU t u bfhiy brjJ.
3)
4)
5)
Mnah mlFt.
gofhj Fwthfisk goj Fwth
fis Fwf <Lgl JLtJ RfnghfJl
thH cl ciHyhk gz rghf ntL
vw nguhir jh. Mdh mJ FK nghy bgU
eZlkh L vW mtf cztiy.
TLbfhisfSF Wtf bgf tajh
dtf f v gflhthwhf. mbk
fh 15 taFgl whfl mtfSila
bgnwf ju vj j cl rgjkhd bjhlf
itJ bfhsTlhJ. mthW ntW eg wh
fis mQdh mtfSF bA bA vW
rjL cjF miHf W taUnj gHf
gLJwhf eh cfSF xU rgt _y
jid sfyh vd idnw. eh 2010 M
ML Vu khj mbkfh bld khy br
Unj. mF v kf rjfJyh mtdJ uL
taJ kf rKl mUYs thlu nf j
160
ndhnu nfSf[
isahL lYF miHJ brUnjh. v
nguDF jz isahLtJ f oUjJ.
mf neu jz eidjh roFbkW
mtid eh jUJ btna J bfhL
tUnghJ v ngu bA bA vd mGjh.
vid mUjtf midtU Ughjh
f. mj jh v kf mbkfh cs
rlid mF FHijfSF mal UJ
jf
vthW
bgnwh
fW
bfhLf
ntLbkW mnj. mJ nghw miufis
bgnwhf g brY FHijfSF brh
bfhLf ntL.
oiutf L ntiyfhuf bjh Wt
df jgl ntiyf <LgLjgLnth
eifahdtfshf njbjLf ntL. cwd
fl jdUF brt brid btgil
ahf fho bfhs TlhJ. mgo TWtjh
bghwhik bfhl cwdfns Fwf <Lgl
thL.
f iyaf fhf kh nalf
bghGJ nghF jyf fht Jiwduh ffh
eltoif <LglntL. L bjh
Wtdf ffh nfkuhfis jha
nfLfis mikf ntL. mtru fhyf
fhtJiwdUl neuo bjhl bfhs Ah
iy bjhiy ng fUfis mtru xgh
fis bghUJtJ Kbdrif eltoif
ahF.
rg elj uL flj Fwfsh
jHf kLkyhJ ahnt m ciwJ
lJ vgid midtU mt. mjid
bjhlJ y rirfS sd vgid
ClffS vyuh oahfS sd.
161
162
ndhnu nfSf[
ghf Tlhf _tiu a iwUJ
vLJ bfhL Kdh uhQt jsgahf U
jtU miwa mu _j ka mikrUkhd
#t fhjfh brW mtf _tiu
jhghfl LJ khdid L
tjh. mJ mtru fhy eltoif rknahj
ahF.
2)
uL MLfSF K uZah xU u
nal ouhkh ghJ bfhoUj mgh
1500F nkgnlhiu brrah jehL nfF
nghuhf iw oJ jf gFUJ
uZah uhQtid yf ntLbkW tW
d. Mdh uZa muR mjF gahJ uhQt
eltoif vLjJ. m 700 ngfSF nkyhf
wjhY guthiy nghuhf nfhif
VfKoahJ vW kw gzaiffis lJ
xUehL vLj rknahj ahF.
3)
164
ndhnu nfSf[
nghuhfis RL bfhwJ nghY jhyh
RWyh gafis fla Kdh ngh
fhuiu v bfhL RlJ nghynt MF.
Mdh nfhit FHijfis flJ nghJ
mtf fla thfdid fht Jiwdiu
kl FHijfis cUl f Ka br
nghJ vuh nkhfuh{ RlgL wUjh
ahU fht Jiwdiu Fiw brhy khlhf.
Mdh fljgl FHijfis cUl
fhJ bfhiyahf FHijfis bfhiy brj
ogL kw M#gLjgL
rhuiz brJ mj Fwthfis Kiwgo
xgilnwh vd kw cW bkh
bfhLj nkhfuhi# fhtJiwd v
fl RL bfhwJ jh ririd
ssJ. thW eljjh fhy v
fis fht Jiwdl flo bfhLgF
gf jaf Tl fhlyh.
kj cik Mtyf nfF nfna #d
ehaf eho Fwthid kw rlF
gL rhfhk brj Fw fLikid fU
bfhL bghJ kf czF Vg fht
Jiwdnu jlid tHf rl l Uwjh
vgJ jh. ghJfh gild y mJ w
f <LgLnghJ mtfis rhJ jlid
tHf uhQtnfh csJ. Mdh ngh
fht Jiwd Jnghw vfl
<LgLtid rl mDkfiy vW xUwK
r_f MtyfS Utiy. mtf mj
ifid bfhL brYnghJ ghJfh elto
if Vnjh FiwghL Ugjhf idfTL.
Jnghw kznkL rf vfl Fwrho
cr kw tiu g brhy ntoUjJ
midtUF bjUF. bfhoa Fwthfis
iuJ rhf iu kw UwJ. rg
165
ndhnu nfSf[
Mfntjh Fwthid kw fht
vLF nghJ Jnghw vfluh fht Jiw
d wghd nritF gf tuhkY kw
tU fhy nk rhuizF ngh fZlo
nfF nghJ fht Jiwd nk cs egf
jik FiwahkY ghJ bfhtJ eynj!
167
ndhnu nfSf[
csjhf Mnua vW bgal gif 25
vu2011 br btLsJ.
Mnuah xU trha ehL. mF is
nfhJik kfh nrhs kW Moiw ML
nuhk wghdJ. mjid btfhL jkhf
<l LKiw nghJ Vu khj
cs x ikjhd trhf gl fh
ff tsF ML, khL, g, Ka, nfh, wh,
nghw Uffis gwitfis fh bghU
shf itUjd mJ kLky vgo brk
MoUJ fg Kof vLfgLwd nghw
braY mjfhd nghofS eljd. xU bga
rfh 392 nyh UjJ. f a rfh 100
uh UjJ. mitfis tsjtfSF gR
tHfglJ. mJl fhisfis Fiufis
mlF rhfrK eljJ.
mj eho yf UjhJ, ghi[,.
jf, bt, <a, br, f, vbz, vth,
nuha, Snlha nghwit njho vLf
gLwd. mj eho gz k Mnuah
lhyUF a %gh 48 mJ mbkfh lhyiu l
_W %gh mf. a khztf s 2 goJ
L glgo gognfh myJ bjh
glgo KoJ L nkgofhf mj
ehoF brtF wj l. mF wj gfiy
fHff flit Kakhdit: ma
kUJt, urhad kj ts nghw ghlfSF
jiyef nfguhYs Mnua nja.
bkg, , rntu ny, mony
kdh gfiyfHff Kakhdit. cyf f ju
tir Mnua to 20 lY
to 37 lY, bkngh to 38
lY, uny to 43 lY,
rnt to 46 lY, kdh
to 61 lY csd.
169
ndhnu nfSf[
vw a isP goJ bfhnl bkngh
u bgnuh g ntiy ghJ bfho
Ujh. .xU eh u mt ntiy ghf brY
nghJ 15 taJ Mnua isP rjhlUJ
brnghid gJ m Vgl jfuh rjh
fah Fjglh. Mnuah fht Jiw
dU clnd mj isPiu ifJ brJ jlid
th jJsd. mj f jh jhfukhd
brahf btlglJ. Mdh bgUghyhd
Mnua kf kwtf cikfis kF
Fz bfhltfshf fhzgLwd.
mj ehoF fs njhf Fobgat
fhf tj Mfhjh, <uh, yif, <uh,
njhah, dh, gkh, ghjh, aeh,
Fit nghw ehLf tj 6758 ngfis 2011 ut
tiu ZJk yh, nkkh, bg,
, g, bkngh, mony nghw l
f Kfhf mikJ jf itfgL mtfis
guhkJ xbthU egUila tHid MuhJ
cikahd mff vwh mtf ththjhu
F t tFfgLwJ.
fo r: Mnuah FHijfis
ffhl tsg Fj Mt fhlgL
wJ. oyhj kfSF Foakj cj bragL
wJ FHij yhjt FHijfis jbjLgF
aif wjh ghfgl FHijfis mdh
ij FHijfis, gHFodiu guhkg
F ttFfgLsJ. FHij fhgff
ntiyF brY FHijfis guhkf nl T
elJtF kha tHfgL mjid nyhf
f ffhY bra gLJwd.
r_f thif: Mnya t tjjh ng
nfhL myJ rilid ngo l brJ ne
ahf mfhiynyna mYtyffSF brwd.
171
ndhnu nfSf[
msF mj Lfis W Lwd.
muR L thFtF cj brtjh bjh gl
jhf midtU L itJsd. afS
yif jHfS r_f FLg ff jf
SF FLgJl fyJ bfhL xUbthU
bfhUt cjahf UJ tUwd.
, nAh , mg vw lfSF
brwh KUf, bgUkh nfhf a FUJ
thuhfis fhzyh. yif jHfS a
jHfS nrJ jH fyhrhu ikaf mikJ
wj Kiw bra gL tUwd. mFs
a kW yif jH cz Lf M
nua U cz rhLwd. Mnuah
thbdh v..v vw Foakj glt
fSfhd w x gu bragLwd. m
jHfSfhd x gu fhiy 1100 kUJ 1200
ktiu bragLJwJ. mj ikaF miH
ng brW mF gahW nukh brtuh{
ela ngoY fyJ bfhlJ jHf
UJ nuonah xguaJ nghw cz VglJ.
mF elj fyJiuahl j eho mua
njj dtf yifduh jhfgLtJ yif
jH dth nghw rafis myRt
jHf Mtkhf csd.
be fiz fhodhY Fw Fwnk:
V.. vw bjhiyfh nrit 22.3.2011 xU
fid xgudhf. m Mnuah cr
kw g kh v vgt 2006 M
ML _W Kiw f RH sF bghUa
jDila fh nghFtuJ did to
Xo brWsh. mjid ffhj nulh
nfkuh fho bfhLJ lJ. mtl sf
nffglJ. mjF mj g mj fhiu XoaJ
jhiy vW, jDila mbkfh th eg
173