C TH KH NG NH TU NG L M T M NG QUAN TR NG TRONG VN H C NAM H TH I CC CHA NGUY N (TK 17-18)

D n nh p: Vn h c Nam H l cu n sch c a GS Nguy n Vn Sm xu t b n Si Gn nm 1971, vi t v n n vn h c Nam H th i cc cha Nguy n (tr i qua hai th k 17-18). Nhn trao i ki n v i GS Sm v cu n sch ny chng ti c a ra ki n cho r ng tu ng l th lo i ngh thu t pht tri n kh hon ch nh th i cc cha Nguy n m l i cha c c p nhi u trong sch trn, c n b sung vo sch. GS Sm c v cng mu n v y nhng cn c ng n ng i v cc h u h t cc v tu ng c u khng c tn tc gi v nin i sng tc, vi c y s m nin i c a chng ln th i cc cha Nguy n cn l m t v n t n nghi, d gy tranh ci. Sau y chng ti xin v n d ng m t s ki n th c v ch Nm c , v ch hy, v s d ng m t s l p lu n khc n a lm sng t v n ny, qua m t s vn b n tu ng ch Nm c m chng ti c c.

1. V NIN I V TU NG C "AN TRI U KI M" QUA CC CH NM C TRONG V TU NG NY

V tu ng ch Nm c "An tri u ki m" (ATK) c 3 h i, k t c u, k ch tnh, v trnh vn h c khng thua km g v tu ng m u m c Sn H u. Chng ti c vn b n tu ng ny trong b Tu ng ch Nm c hi n lu gi t i th vi n Vng qu c Anh, chng ti phin ch v hy v ng c d p s gi i thi u v i ng o b n c b n d ch v nguyn b n c c ch Nm ch b n vi tnh i chi u. Nh nghin c u Tu ng M ch Quang, trong h i th o v Tu ng cung nh t ch c Hu h nm 2001 c a ra nh n nh v nin i v Tu ng c "An tri u ki m" ny ra i vo th i Ty Sn, chng ti xin trch nguyn vn m t o n trong ti li u tham lu n c a M ch Quang: "Th i k u, nh Ty Sn v n gi ch trng ph L, cho nn dng Tu ng cung nh vua bng n nh ti m v n ti p t c pht tri n, m c l v "An tro ki m" v i c p nhn v t trung tm l cha con nng dn Ti t Thanh, Ti t T ng ra i th i y Bnh nh. Khng bi t Tu ng Hu th no, ch gi a Tu ng Qu ng Nam v Bnh nh th cc ngh nhn Bnh nh hn h n Qu ng Nam v v tu ng ny..." Vn b n tu ng chng ti c v n ch l m t b n ch nh l c a ban Hi u th tri u Nguy n, kho ng cu i TK 19, sau th i T c, nn v t tch cc ch Nm c th i Tr nhNguy n-Ty Sn h u nh khng cn, nhng ch u kh tm th khng ph i l khng c. Trn c s phn tch cc c li u v cc ch Nm c ny trong v ATK, chng ti cho ki n c a M ch Quang l xc ng, th m ch c th nin i v Tu ng cn s m hn i Ty Sn m t t, vo kho ng cc i cha Nguy n cu i, gi a th k 18. i u d a vo m t s ch c chng ti d n l n l t sau y: 1. Ch "kh e " ngha c l v ng ch c, c trong cu ht cu i h i 2 c a v Tu ng 3 h i ny nh sau: "Ngoi cha an v c chn Trong kh e gi ng ba Th ny cha khi ph c sn h Th sau m i trung hng ti t o"

Trong "La sn Yn H Hong Xun Hn" t p 3 (NXBGD 1998), ng Hong Xun Hn c ch r t r y l ch c ch c trong cc vn b n i L, ng c a ra ton bi ph Nm " i ng phong c nh" c a Nguy n Hng ( u hng c ng i L Tng D c 1509-1515, khi h M c c p ngi lui v n, m t kho ng u i L trung hng), c cu "n n non Yn Ng a, m y tr ng kh e th kim thang. Cu n cu n thc Con Voi, chn khc b n hnh quan t a...", Hong Xun Hn ch sau bi ny "Kh e ngha l v ng, ti ng c i L". Trong T i n t c c a Vng L c (NXBN 2001) c gi i ngha ch ny gi ng Hong Xun Hn v d n ra 4 cu v d th c n 2 cu trong "Qu c m Thi t p" c a Nguy n Tri t c l u i L. Ch "ca " l , t i, c trong m y cu u h i 2 c a v Tu ng ATK: "Th y h c tr c m bt ca ta H c tr y ch ng l ch s Lu n cho minh l Nh t d i th p trn..." C m bt ca tay t c l c m bt tay. Trong T i n t c c a Vng L c, chng ti tm th y ch ca l ch c ngha l " , t i" cng hng lo t cu d n ch ng m u trong cc tc ph m i L nh Thin Nam Ng L c, Ch Nam Ng c m gi i ngha.v.v. C l th k 19 (tri u Nguy n) ch ny khng cn c s d ng nn khng tm th y n trong cu n i Nam qu c m t v c a Hunh T nh C a (1895), cng nh cu n t i n Dictionarium Annamitico Latinum c a A.L.Taberd (1838) 3. Ch thon von, ngha l suy vi, chng chnh nguy hi m, m ngy nay bi n m l chon von, nhng b n tu ng ATK v n vi t st ng m c l "thn vin" v i b kh u bn ( ) "Qu V n th gi a tr i s ( s ) Th T ng tro th n c thon von (chon von)." C th tm th y hai ch ny trong T i n t c , trong d n hai cu th d th l i l hai tc ph m i L "B ch Vn Qu c Ng Thi" v "Thin Nam Ng L c", khng c tc ph m no i Nguy n. 4. Ch r p c t hay s p c t ngha l quay lng, ngha bng l "b i", c trong cu tu ng: "Chng r p c t Ta m i tr lng..." 2. 5. Ch b c m t ngha l ng ng (ngo nh) m t v , ngha bng l "ra i v pha", c trong cu: " T m bn th ch ngh lng i t c vng b c m t" (M c ny khng th y c trong "T i n t c ", nhng cng cha ch c l ch c trong cc v Tu ng th i cc cha Nguy n, chng ti t m a ra nh m t nghi v n). Ch mi ngha l g n b v i, k t b n v i: "Li u thung mi b u b n Tng bch k t anh em Gi a xoan lng l ng t c m N c xoi xao xao d ng nh c...." Ch ny T i n t c khng ch ngha "k t b n" m ch ngha l "tri, giam" nhng xt th y t "k t b n" v n g c ch Hn m k t c ngha l bu c, th cng g n v i tri, nh v y mi b u b n v i k t anh em th cng nh nhau. Trong T i n Thi u Ch u cng c m t ch Hn mi ch nh sau: 6.

( ) : Mi, rng bu

c. Nh ky mi ( ): l y n m rng bu c lng ng i.

Ch b n tu ng l i vi t v i ch mi (), c l tc gi coi y l ti ng Nm r i. 7. Ch h ng l ng ngha l n o, nng n y, trong b ng khng yn, c trong cu: "Th y ni n i h ng l ng Nghe tu ha tr n li nh ..." Ban u chng ti cng khng dm ch c ngha, v ngay c t i n t c c a Vng L c cng khng th y c ch ny. Nhng tnh c c th y trong m t v tu ng khc cng c hai ch ny m on ra ngha. 8. Ch r y hay d y l ti ng m c trong b n Ph m Cng tn truy n th y dng r t nhi u, b n tu ng ATK c trong cu: "Tr i x v ng h ng Ta khn tm r y d m b c..." Tuy ngha c v g n nh ti ng r y (ry=nay, by gi ) trong ngn ng hi n i, nhng dng trong nh ng k t c u nh trn th y c v m t c php. Th so v i vi v d trong Ph m Cng tn truy n nh "Khen chng c ti t ngha r y l m thay" th y r y l ti ng m c ch khng gi ng ti ng "ry" hi n i v n hay dng mi n Nam. 9. C nhi u ch ngha c , m chng ti v n cha ch c v m c v ngha. Nh ch "mi ng" hay "m m" ch Nm vi t (): "M t t hm y n Mi ng m m L Lm Ph tro T ng t ng m ng oai hm Ch p chnh n c vinh tr ng ch u..." m m th cng c ngha, nhng o n khc l i v n ch : "Tr m t trn ng chnh Ch h u mi ng ( ?) oai Duy th n tn c nghi p lu di N i thnh t giang sn v ng t..." Ho c hai ch m ghi b ng ch Hn lng c ng ( ) "T Liu ng kh i ng y Ra tr ng lng c ng (?)..."1 11. c bi t c m t ch l r t ng quan tm, l ch (+) (k t c u g m ch linh l thing bn ch trang ch m, chng ti ngh phin v i ph m CH, t c l chang v TR l bi n m c a TL hay BL m i c trong ti ng Vi t v sau th i L ch khng ph i m c ), c trong cu: "V n i d i kh trch v i chang Th i tro chc khn hi m t o ha..."

Cng c th y l hai ch lng cng m HTC c ghi l i m gi i thch l v i v, ngha r ng c a n l l n x n, gy r i.

Chng ti ng n c lin quan t i ch ging ngha l tr i, l linh thing, m m t s dn t c thi u s ngy nay cn dng Ngoi ra v ATK cn vi ch c khc nh phen (b v i), min (ta), nong n (g ng s c), chc th a (mua l y), n y (trao cho), t ch (tch), ghe (nhi u) .v.v. nhng cc v Tu ng th i Nguy n v d "Kim Th ch k duyn" th nh tho ng v n cn dng nn chng ti khng coi l cc b ng ch ng th i L m t. V tu ng ny c c nh ng ti ng a phng nh "o h a" c coi l phng ng Nam B , nhng thi t ngh ng i Nam B v n B c v Trung di c vo Nam kho ng th k 18, kho ng cu i i L m t, gi c nh ng ti ng c vo th i ny (ng i i xa l i c xu h ng gi ti ng c ni mnh ra i) ? C m t i m ng n a l trong v tu ng ny c m t nhn v t n i b t l tr ng nguyn Ph ng Knh Vn, tr c t c a phe chnh, m ta bi t r ng tri u Nguy n khng l y Tr ng Nguyn khi thi c (do l t b t l p) ! i u ny cng gp ph n c ng c gi thuy t (t t nhin khng ph i l i u ng nhin, v y l chuy n bn Tu) l n c vi t tr c tri u Nguy n. Cu i cng n u xt ring v ngn ng Tu ng chng ti th y v Tu ng An tri u ki m ny dng cu ch Hn kh t, cc cu ht Nm r t hay v nhu n nhuy n, ng phong cch nh v Sn H u l m t v m nhi u nh nghin c u v Tu ng cho r ng ra i gi a th i cc cha Nguy n t c l i L Trung hng. N u th th y cc v Tu ng ra i mu n hn, gi a v cu i tri u Nguy n, nh "Kim Th ch k duyn" ch ng h n, th ng dng cc cu ht ch Hn kh nhi u, phong cch r t khc.

2. V NIN I V TU NG SN H U:
V Sn H u theo truy n thuy t th do chnh ng t ngh tu ng ng Trong l o Duy T (1572-1634) sng tc, nhng nhi u nh nghin c u bc b i u ny v n qu hon m , khng thch h p v i giai o n u hnh thnh c a Tu ng ng Trong. M t s nh nghin c u trung dung hn th cho r ng c th o Duy T l ng i kh i th o v Tu ng, sau n c b sung hon ch nh d n, c i u hnh th c n nh c a n nh ngy nay chng ta bi t l c t th i Tr nh-Nguy n hay th i Nguy n th v n cn l m t d u h i. Chng ti th tin l n hon ch nh s m vo th i L m t, sau khi o Duy T m t khng lu, nn x ng ng c 1 v tr trong Vn H c Nam H TK17-18. Nhng th t ng ti c l do n kinh qua nhi u s sao chp, tu s a, hon ch nh c a ng i sau, nn v i cc b n Nm chng ta hi n c, kh c th v n d ng cc nghin c u v ch c hay ch hy c nh nin i hnh thnh c n a. D a theo b n qu c ng c a Hong Chu K (NXB Vn ha 1978) v b n Nm c a Hong Vn He (Ph Qu c v khanh c trch Vn ha, Si gn 1971) chng ti c th y m t s ch c v l nhng cha dm ch c l m, nh : C nghi p T ch ng khc tr ng ch ng Binh quy n T d ng nh qu n (chng ti cha hi u qu n l g)

hay : Tr m t ng l min vi n l u r ng Hay m pht s m r i xe h c (M l m t vi, m y th y c trong b n C tr n l c o ph c a Tr n Nhn Tng - t th nh t c a Trc Lm Thi n Tng, u th k 14, v th Nm Nguy n Tri) Hay b n Hong Chu K: Xa nghe ti ng h Khng ph i Nhng m mng t g m kh tin t l t c , Hong Chu K ch ngha g n nh quy t, ngha cu ny l ngh quy t kh tin, ch ny cha th y cc v tu ng mu n hn. Ni chung, cc ch ng tch ch c cn qu t, v khng ch c ch n, khng th bn nhi u, nhng c th a ra vi suy lu n gin ti p v ngu n g c th i Tr nh-Nguy n c a v ny: - V ny c x p vo h ng Tu ng Th y, l v kinh i n c a ngh Tu ng, l v dng d y ngh cho cc di n vin Tu ng, ch c ph i c l do g ch ? Ch Th y theo chng ti ngh chnh l tr o Duy T , cng nh tn g i Ly Th y t c Ly Nh t L Qu ng Bnh l cng trnh tiu bi u trong sch l c c a o Duy T i u v i h Tr nh ng Ngoi. Nn kh nng n c kh i th o t th i o Duy T v hon ch nh u th k 18, gi a th i Tr nh-Nguy n, l r t l n. - Thi t ngh cc v Tu ng r t hon ch nh nh An Tri u Ki m ni trn v Li Phong Thp, m chng ti s c p d i, c kh nng sng tc vo th i Tr nh-Nguy n-Ty Sn, th v Tu ng gio khoa d y, h c ngh Tu ng l Sn H u t t ph i hon ch nh t tr c n a !

3. V NIN I V TU NG C "LI PHONG THP " QUA CC CH HY V CH NM C TRONG V TU NG NY

Vn b n Nm v tu ng Li Phong Thp chng ti c c do GS Nguy n Vn Sm c nh cung c p, theo GS Sm th n c gp l i t 2 b n khng y , c xu t x t vng t t ngh Tu ng l Bnh nh. y l m t v tu ng kh l n, h i cu i hi n su t m c l h i 11, v c th cn c m t h i k t l h i 12 n a. Cng trnh bin kh o-phin ch v v ny GS Sm cha a in nn chng ti cha ti n c p nhi u v n, y ch xin php d n m t s ch c v ch hy trong v ny ph c v ch c a bi vi t: 1) T i trang nh s 16, h i 2, chng ti pht hi n c m t ch vi t k hy: G i cho g ngu n cn ni th , ch ngu n ng l vi t b th y ( ), nhng do k hy cha

Nguy n Phc Nguyn nn vi t v i b m c (+ ) (xem nh ch p) Nhn trao i v i GS Nguy n Ti C n v d b n trong Truy n Ki u, cu (157) N c non cch m y bu ng o hay N c non cch m y ngu n o, chng ti c GS C n cho bi t m t thng tin quan tr ng l ch ngu n t c nguyn () l ch k hy t u i Gia Long, nhng c Minh M ng ban l nh thi k hy t 1825. Nh v y r t c th b n g c c a tu ng Li Phong Thp c t u i Minh M ng hay th m ch i Gia Long. y qu l m t pht hi n b t ng v v i di t i 11-12 h i ban u chng ti ngh y ph i l m t v tu ng c t gi a hay cu i tri u Nguy n. Th c ra vn b n su t m c ch c ch l m t b n sao l i, v c vi t hy ch Th ( , hy vua T c) thnh ch thn nh v y c sao chp th i T c hay sau n a. 2) T i trang nh s 15, h i 3, chng ti t i cu : Nhung B c Ninh, k Bnh Thu n, sm Qu ng Ngi, qu Thanh Hoa Thanh Hoa t c l Thanh Ha, do k hy m vua Thi u Tr l H Th Hoa m i i. B ny l v vua Minh M ng, sinh Thi u Tr nm 1807, ngay khi sinh xong th m t, vua Gia Long thng xt nn kho ng nm 1816 ban l nh k hy ch Hoa. C th d n thm m t v d Hu l ch ng Hoa (th i tr c ngay tr c c a ng Hoa t c Chnh ng Mn, nm 1906 b h a ho n r i ra ch hi n nay kho ng gi a c u Tr ng Ti n v c u Gia H i) c i thnh ch ng Ba. V ATK th y cng c k hy ch hoa, nn hoa bi u ( l bia m ) vi t thnh ba bi u . Quay l i v i ch c a chng ta, vi c c a danh Thanh Hoa v i ch hoa vi t khng k hy khi n chng ta c th m nh d n y nin i b n g c v tu ng LPT ln t i th i Gia Long, c th l tr c nm 1816. 3) i su hn n a chng ti th y v tu ng ny cng c ch c ca tay nh v ATK c p trn: Trang nh s 20, h i 11: Bng kim bt ca tay , Ch Ty H kp t i Xin nh c l i nh n xt c a chng ti: y l ch kh c , c th l tr c th k 19. 4) T i trang 13, h i 2 , c cu ni c a nhn v t L Cng Ph Ph nh H n Vn cho n, d h u sang ti n i m lm chi, khi nhn v t ny ni g t nhn v t H n Vn l qua ti n i m i b c cho H n Vn, nhng th c ra l i t i g p quan huy n t co y l b c gian, n c p kho c a huy n Ban u chng ti khng hi u cu ny, nhng ch t nh trong v An Tri u Ki m cng c hai ch ny trong cu : Cho th n h chc th a chu n (nm c cho n) V th o x mi n qua ngy b c th i v i b c th n ph i hi u l n s, s si v y cho n c th hi u l s si, qu y qu cho xong, t vo vn c nh c hai v tu ng u h p

Do chng ti m o mu i on y l ch c , v i ngha nh trn. Hai ch ny c c hi m, ngoi hai tr ng h p hai v tu ng trn chng ti cha h g p u, nn c l chng l ch c ch dng th i L ! 5) Cu i cng xt v n i dung chng ti th y trong v tu ng ny trang 1, h i 7, c cu : C tam thng Th t c t n bnh , Qun nh t l nh Xim binh t nh di t V ch Th t c, GS N.V.Sm ch: Th t c t n bnh : tr tan nh ng gi c c a phng, y ni l ng i L c Chn L p s ng vng H u Giang ngy nay, i chi u v i l ch s chng ti cho r ng v tu ng ang ni v giai o n lc cc cha Nguy n m i vn t i vng chu th sng C u Long (nm 1700 sai Nguy n H u C nh vo cai tr , l p tr n l Gia nh), v sau ny th i cc vua Gia Long, Minh M ng cng c tranh ch p v i Xim, nhng l tranh ch p quy n b o h Lo v Chn L p (Campuchia) ch vng chu th C u Long th xc l p ch quy n v ng ch c. Hn n a ch cch m y cu d i l i c cu: B a di p Lng vng d i trt, N giao o ph m nh t inh Nhn v t c ngi v cao nh t trong v tu ng, c quy n a trt, pht s l i ch c t c vng m thi. i chi u v i l ch s th mi n i cha Nguy n Phc Khot m i chnh th c xng vng (vo nm 1744, khi c sai s sang xin nh Thanh phong vng nhng khng c v nh Thanh ch th a nh n vua L) . Tm l i khi xt v n i dung cng c vi ch ng c l v tu ng ny c v c vi t t th i cc cha Nguy n (nhng c l m i d ng kh i th o)!

4. BN RING V TC PH M SI VI
Cc sch ngh tu ng xa v n khng c c p g v Si Vi, ngay c tc gi Nguy n C Trinh (1716-1767) l m t nhn v t vn h c l n c a Nam H, nhng s sch cng khng h ni g n chuy n c so n tu ng. Chng ti khng hi u t bao gi m t s nh nghin c u v tu ng b t u d n gi i v Si Vi nh m t hnh th c s khai c a tu ng, ph i chng do ch Nguy n C Trinh v n d ng th vn i p bi n ng u khi vi t Si Vi ? Trong Si Vi c nh c t i vi c nh m i Vch, i chi u l ch s th l nm 1750, khi Nguy n C Trinh c b lm tu n ph Qu ng Ngi d p cu c n i d y c a ng i Vch. c Si Vi th th y ch c hai nhn v t, i p cng n gi n, khng h c di n bi n, s ki n, k ch tnh g h t, n u cho r ng sau nm 1750 tu ng v n cn hnh th c s khai nh v y, th vi c nh n nh tu ng pht tri n t th i cha Nguy n l khng c c s , v sau 1750 th n n chnh tr c a ng Trong r t suy vi, Ty Sn n i ln t 1771, qun Tr nh th nh vo chi m Ph Xun nm 1775, t chi n tranh lin min cho n khi Gia Long ln ngi 1802, khng c kho ng l ng no kh d pht tri n ngh thu t Tu ng c . Do chng ti ngh ph i phn tch k Si Vi bc b s gn ghp khin

c ng cho Si Vi l m t i m m c nh d u s pht tri n c a ngh thu t Tu ng trong !

ng

Th t may m n l chng ta v n b o t n c m t v tu ng cn hnh th c r t n gi n l tu ng Tin B u - Lo Tr ng, m so snh v i Si Vi. V ny cng ch c hai nhn v t i p qua l i (sch bo cn ni c vi ngh nhn c th ng cng m t lc c hai nhn v t ny, t c l ch c n 1 di n vi n !). Tuy ch c hai nhn v t nhng v tu ng v n c l p lang hon ch nh, c di n bi n, c k ch tnh, c cao tro Xin tm t t n i dung nh sau : C m t lo tr ng tnh c g p c li tr l Tin B u, theo tn t nh mi khng c, Tin B u b c mnh xi lo tr ng t m d u si ch t i u thai l i th s l y c mnh, khng ng lo tr ng l i dng c m nh n s thch th c, ch p nh n ci ch t. K ch tnh ln n cao tro khi lo tr ng nh y vo n i d u si, l i s ng l i, ha thnh m t chng trai tr khi ng tu n t, lc ny n l t Tin B u t t theo chng trai m chng l i khng ch u nhn v v tu ng k t thc ngang . So snh v tnh k ch th Si Vi cn thua xa v TB-LT, cng khng th y cc thay i ln i u ht tu ng kh y nh trong TB-LT (b n c a L Ng c C u bin kh o, NXB Vn ha 1980), n u gn ghp Si Vi nh m t m c pht tri n c a tu ng th c l ph i t tr c TB-LT n 40-50 nm, cn cc v hon ch nh nh Sn H u, An Tri u Ki m th c l ph i n 60-70 nm sau Si Vi m i c. Nhng n u v y th kho ng 1800 m i xu t hi n m t v tu ng cn kh th s nh TB-LT ? Th t kh m tin r ng ch hn ch c nm sau c v Li Phong Thp s 11 h i, nh b ng ch ng v ch hy - ch c m chng ti nu ra trn ! M u c s sch no ghi nh n v s pht tri n t kh i c a Tu ng u i Gia Long ? Ci k t lu n rt ra l Nguy n C Trinh v n d ng th vn bi n ng u v k t c u i p c a Tu ng, khi r t hon ch nh, sng tc nn m t tc ph m vn h c su t s c, ch khng ph i ng c l i l th lo i Tu ng khi mo t tc ph m Si Vi c a Nguy n C Trinh ! N u b qua tnh k ch, ch so snh v ngn ng , hnh t ng, ngh thu t vn h c th Si Vi l i v t xa v TB-LT r t nhi u, v d th so snh cc cu tn t nh c a Lo Tr ng, c hi h ng ca dao v kh t c, v i cc cu tn t nh vn v - h c th c c a nhn v t Si th r: Lo Tr ng th: M i lm m i su ng xun Th y b u cn nh bi u ng cng ve Gi th gi m t gi my Tay chn gi h t c ry cn non Tu u cho b ng tu y Tu cha m t c t xy hai hn Cn Si th: Khoan khoan! Cha bi t ! Vi Thanh tn my li u m o, p m t sao da tuy t. Lng ng i d u thi t, Th i o cng ng g n.

cha no ?

Qua Ty Phng cn cch tr hang th n, Sau phng tr ng l i s n sng bn Ph t Ngoi che so nh t, Trong ph mn tha. L nh th i c m n bt ti, N c th i c qu t l c ph . Chi u du trn nh m , Thu c l p hoa ngu. R u h ng cc ngo ngo, Tr tin thm ph c ph c. S n s n c, S n Vi s n th y. Liu sau cng g n y, Vo cng Si ng tu hoi tu h y (Theo b n Nm Si Vi trong Vn h c Nam H) Tm l i gi tr ngh thu t c a tc ph m Si Vi th khng ph i bn ci, nhng n ch c vi nt gi ng Tu ng ch khng h i bi u cho Tu ng kho ng gi a th k 18. Vi c gn ghp n nh m t c t m c pht tri n c a ngh thu t Tu ng l m t s ng nh n tai h i, c n kin quy t bc b n u mu n phc h a ng l ch s pht tri n c a Tu ng: Cc v Tu ng c k t c u hon ch nh nh Sn H u c th nh hnh t u th k 18, vo th i ang hng th nh c a cc cha Nguy n, tr c Si Vi kh xa.

Phan Anh Dng Trung Tm CNTT Th a Thin Hu , Vi t Nam