Soğuksu ÇBD 10.08

MO ELEKTRK ENERJ RETM A..
SOUKSU HES PROJES (Souksu 1-2 Reglatrleri ve Souksu 1-2 Hidroelektrik Santralleri)
ED RAPORU
ARTVN L, ARHAV LES

ED BAVURU DOSYASI
(evresel Etki Deerlendirmesi Genel Formatna Gre Hazrlanmtr.)
ANKARA - AUSTOS 2011
Huzur Mah. 1139. Sok. nar Apt. No: 6/3 veler ANKAYA/ANKARA Tel : 0 312 472 38 39 Faks: 0 312 472 39 33 web: cinarmuhendislik.com e-mail: cinar@cinarmuhendislik.com
Bu raporun tm haklar sakldr. Raporun tamam ya da bir blm, 4110 sayl Yasa ile deiik 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarnca, nar Mhendislik Mavirlik ve Proje Hizmetleri Ltd. ti.nin yazl izni olmadka; hibir ekil ve yntemle saysal ve/veya elektronik ortamda oaltlamaz, kopya edilmez, oaltlm nshalar yaynlanamaz, ticarete konu edilemez, elektronik yntemlerle iletilemez, satlamaz, kiralanamaz, amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz.
MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.
SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI
PROJE SAHBNN ADI ADRES TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENN ADI PROJE BEDEL PROJE N SELEN YERN AIK ADRES (L, LES, MEVK) PROJE N SELEN YERN KOORDNATLARI, ZONE
MO ELEKTRK ENERJ RETM A.. etin Eme Bulvar 6. Cadde (1322. Cadde) 61/1 veler / Ankara Tel: 0 (312) 472 44 62 Faks: 0 (312) 472 47 94 SOUKSU HES PROJES Yaklak 19.128.469 TL Artvin li, Arhavi lesi
Koordinatlar takip eden sayfada sunulmutur.
PROJENN ED YNETMEL KAPSAMINDAK YER (SEKTR, ALT SEKTR)
EK-II Listesi / Enerji, Turizm, Konut Madde 28 Kurulu gc 0.5 MW ve zeri olan nehir tipi santraller
(evre ve Orman Bakanl, ED ve Planlama Genel Mdrlnn 21.01.2011 tarih ve 23521 sayl yazs gerei ED Ynetmeliinin 24. Madde (b) fkras kapsamnda deerlendirilmitir.)
RAPORU HAZIRLAYAN KURULUUN/ ALIMA GRUBUNUN ADI RAPORU HAZIRLAYAN KURULUUN/ ALIMA GRUBUNUN ADRES, TELEFON VE FAKS NUMARALARI
INAR MHENDSLK MAVRLK A.. Yeterlik Belge No : 02 Yeterlik Belgesi Verili Tarihi : 26.02.2010 veler Huzur Mahallesi 1139. Sok. nar Apt. No: 6/3 06460 ankaya / ANKARA Tel : 0 (312) 472 38 39 Faks: 0 (312) 472 39 33 10.08.2011
Rapor Sunum Tarihi
MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T. Tablo. Proje in Seilen Yerin Koordinatlar, Zone Koor. Sras: Saa, Yukar Datum: ED-50 Tr: UTM D.O.M.: 39 Zon: 37 lek Fak.: 6 derecelik 701812.013 701461.879 701696.779 letim Borusu 1 701461.879 701382.101 701375.453 701320.052 Souksu HES - 1 Reglatr - 2 701302.324 701379.885 701382.101 letim Borusu 2 701406.478 701450.799 701439.718 Souksu HES - 2 701426.422 701829.349 701858.783 Alternatif antiye ve Depolama Sahas - 1 701861.236 701843.716 701824.443 701832.503 701325.932 701342.284 701359.474 Alternatif antiye ve Depolama Sahas - 2 701361.151 701358.216 701372.891 701351.089 701340.607 701331.802 701543.244 701514.510 701494.290 701507.593 Alternatif antiye ve Depolama Sahas - 3 701524.088 701537.923 701560.804 701579.960 701585.813 701590.070 701574.639 4567806.800 4568406.238 4568253.332 4568406.238 4568512.608 4568700.972 4569181.852 4569202.905 4569355.811 4569377.972 4569677.137 4569938.630 4570056.080 4570049.432 4567968.052 4567938.618 4567900.073 4567832.445 4567822.634 4567892.715 4569180.954 4569183.889 4569190.597 4569171.311 4569130.641 4569075.297 4569068.170 4569105.485 4569136.930 4570036.089 4570024.915 4570041.942 4570093.557 4570124.952 4570148.365 4570154.218 4570139.319 4570119.098 4570100.475 4570065.355
Proje Alan
Koor. Sras: Enlem, Boylam Datum: WGS-84 Tr: Corafik D.O.M.: Zon: lek Fak.: 41.234911 41.240393 41.238958 41.240393 41.241370 41.243067 41.247408 41.247602 41.248959 41.249158 41.251844 41.254187 41.255246 41.255190 41.236357 41.236085 41.235738 41.235133 41.235050 41.235679 41.247399 41.247421 41.247477 41.247303 41.246938 41.246436 41.246378 41.246716 41.247001 41.255041 41.254947 41.255106 41.255567 41.255845 41.256053 41.256100 41.255961 41.255777 41.255609 41.255296 41.407831 41.403855 41.406605 41.403855 41.402939 41.402921 41.402420 41.402215 41.403190 41.403224 41.403614 41.404228 41.404135 41.403974 41.408091 41.408433 41.408449 41.408218 41.407985 41.408104 41.402489 41.402685 41.402892 41.402906 41.402858 41.403014 41.402752 41.402639 41.402545 41.405363 41.405017 41.404781 41.404957 41.405164 41.405337 41.405612 41.405835 41.405898 41.405943 41.405747
Reglatr - 1
NDEKLER Sayfa No NDEKLER ....................................................................................................................... i TABLOLAR DZN............................................................................................................. iii EKLLER DZN............................................................................................................... iii EKLER DZN .................................................................................................................... iv KISALTMALAR .................................................................................................................. iv BLM I: PROJENN TANIMI VE GAYES ....................................................................... 1 I.1 Proje Konusu, Yatrmn Tanm, mr, Hizmet Maksatlar, nem ve Gereklilii. ......... 1 I.2 Projenin Fiziksel zelliklerinin, naat ve letme Safhalarnda Kullanlacak Arazi Miktar ve Arazinin Tanmlanmas. .................................................................................................. 4 I.3. nerilen Projeden Kaynaklanabilecek nemli evresel Etkilerin Genel Olarak Aklanmas (Su, Hava, Toprak Kirlilii, Grlt, Titreim, Ik, Is, Radyasyon ve benzeri.) ........................................................................................................................................... 15 I.3.1. Su Kullanm ve Atksu.............................................................................................. 16 I.3.2. Kat Atk,Atk Ya, Tehlikeli Atk, Tbbi Atk, Ambalaj At....................................... 17 I.3.3. Hafriyat almalar ve Toprak Kirlilii ...................................................................... 17 I.3.4. Hava Kalitesine Etkiler .............................................................................................. 19 I.3.5. Grlt ...................................................................................................................... 20 I.4. Yatrmc Tarafndan Aratrlan Ana Alternatiflerin Bir zeti ve Seilen Yerin Seili Nedenlerinin Belirtilmesi. ................................................................................................... 20 BLM II: PROJE N SELEN YERN KONUMU ...................................................... 22 II.1. Proje Yeri ve Alternatif Alanlarn Mevkii, Koordinatlar, Yeri Tantc Bilgiler. ............. 22 BLM III: PROJE YER VE ETK ALANININ MEVCUT EVRESEL ZELLKLER... 24 III.1. nerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan evrenin; Nfus, Fauna, Flora, Jeolojik ve Hidrojeolojik zellikler, Doal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava (Atmosferik Koullar) klimsel Faktrler, Mlkiyet Durumu, Mimari ve Arkeolojik Miras, Peyzaj zellikleri, Arazi Kullanm Durumu, Hassasiyet Derecesi (EK-V Deki Duyarl Yreler Listesi de Dikkate Alnarak) ve Yukardaki Faktrlerin Birbiri Arasndaki likileri de erecek ekilde Aklanmas. ...................................................................................................................... 24 III.1.1. Nfus ...................................................................................................................... 24 III.1.2. Flora ve Fauna........................................................................................................ 25 III.1.3 Jeolojik ve Hidrojeolojik zellikler ile Doal Afet Durumu ....................................... 26 III.1.4. Meteorolojik Durum ve klimsel zellikleri .............................................................. 33 III.1.5 Arazi Kullanm Durumu ve Toprak zellikleri .......................................................... 34 III.1.6 Mlkiyet Durumu ...................................................................................................... 34 III.1.7 Mimari ve Arkeolojik Miras ....................................................................................... 35
i
III.1.8 Proje Alannn Hassasiyet Derecesi ........................................................................ 35 III.1.9. Peyzaj zellikleri .................................................................................................... 35 BLM IV: PROJENN NEML EVRESEL ETKLER VE ALINACAK NLEMLER . 36 IV.1. nerilen Projenin Aada Belirtilen Hususlardan Kaynaklanmas Olas Etkilerinin Tantm. (Bu Tantm Ksa, Orta, Uzun Vadeli, Srekli, Geici ve Olumlu Olumsuz Etkileri ermelidir.) ........................................................................................................................ 36 a) Proje in Kullanlacak Alan ........................................................................................... 36 b) Doal Kaynaklarn Kullanm ......................................................................................... 36 c) Kirleticilerin Miktar, (Atmosferik artlar le Kirleticilerin Etkileimi) evreye Rahatszlk Verebilecek Olas Sorunlarn Aklanmas ve Atklarn Minimizasyonu ............................. 36 c.1.) Mevcut Durumun Tespitine Ynelik almalar ......................................................... 37 c.2.) Projenin evresel Etkilerine Kar Alnacak nlemler, .............................................. 37 c.2.1. Atksu ....................................................................................................................... 37 c.2.2. Kat Atk, Atk Ya, Tbbi Atk, Ambalaj At ........................................................... 39 c.2.3. Hava Kalitesine Etkiler ............................................................................................. 41 c.2.4. Grlt ..................................................................................................................... 42 c.2.5. Hafriyat almalar ve Toprak Kirlilii ..................................................................... 42 c.2.6. Peyzaj zerine Etkiler ve Alnacak nlemler........................................................... 42 c.2.7. Flora-Fauna zerine Etkiler ve Alnacak nlemler .................................................. 45 c.2.8. Balk Geidinin Projelendirilmesinde Gz nne Alnacak Hususlar ...................... 46 IV.2. Yatrmn evreye Olan Etkilerinin Deerlendirilmesinde Kullanlacak Tahmin Yntemlerinin Genel Tantm ............................................................................................ 47 IV.3. evreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltlmas in Alnmas Dnlen nlemlerin Tantm.............................................................................................................................. 47 BLM V: HALKIN KATILIMI .......................................................................................... 50 V.1. Projeden Etkilenmesi Muhtemel Halkn Belirlenmesi Ve Halkn Grlerinin evresel Etki Deerlendirmesi almasna Yanstlmas in nerilen Yntemler. ........................ 50 V.2 Grlerine Bavurulmas ngrlen Dier Taraflar .................................................. 50 V.3 Bu Konuda Verebilecei Dier Bilgi ve Belgeler ......................................................... 50 BLM VI: YUKARIDA VERLEN BALIKLARA GRE TEMN EDLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET ....................................................................................... 51 EKLER: evresel Etki Deerlendirmesi Bavuru Dosyas Hazrlanmasnda Kullanlan ve eitli Kurululardan Salanan Bilgi ve Belgeler le Raporda Kullanlan Tekniklerden Rapor Metninde Sunulamayan Aadaki Belgeler ...................................................................... 55 NOTLAR VE KAYNAKLAR ED BAVURU DOSYASINI HAZIRLAYAN UZMANLARIN LSTES
ii
TABLOLAR DZN Sayfa No Tablo II.1.1. Tablo II.1.2. Tablo III.1.1.1. Tablo III.1.1.2. Tablo III.1.4.1. Tablo IV.1.1. Tablo IV.1.2. Tablo IV.3.1. Proje Alannn evresindeki Yerleim Yerleri ve Yerleim Yerlerinin Proje nitelerine Olan Mesafeleri, ve Ynleri .................................................... 22 Proje Alanna Ait UTM 6 Derece ve Corafik Koordinatlar ..................... 22 2009 Yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemine Gre Artvin Merkez ve lelerin Nfuslar ..................................................................................... 24 2009 Yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemine Gre Arhavi lesi ve Ky Nfuslar................................................................................................... 25 Artvin li Uzun Yllar Scaklk Verileri ........................................................ 34 Su Kullanlacak Yerler, Miktarlar, Temin Yerleri, Atksu Miktarlar ve Atksuyun Bertaraf ekli ........................................................................... 38 naat ve letme Aamasnda Oluacak Evsel Nitelikli Atksuyun Toplam Kirlilik Yk, ............................................................................................. 39 Projenin Arazi Hazrlk, naat ve letme Aamalarnda Kaynaklanacak evresel Etkiler, ....................................................................................... 47
EKLLER DZN Sayfa No ekil I.2.1. ekil III.1.3.1. ekil III.1.3.2. ekil III.1.3.3. ekil III.1.3.4. ekil III.1.3.5. ekil Ek-5.1. ekil Ek-5.2. ekil Ek-5.3. ekil Ek-5.4. ekil Ek-5.5. ekil Ek-5.6. ekil Ek-5.7. rnek Balk Geidi Ana Yap nitelerine Ait Grnmler, ....................... 14 Proje Alan ve evresi Genel Jeoloji Haritas .......................................... 27 Proje Alan ve evresine Ait Genelletirilmi Stratigrafik Kesit................ 28 Proje Alan ve evresi Diri Fay Haritas................................................... 30 Artvin li Depremsellik Haritas, ................................................................ 31 Proje Alan ve evresi Mevcut Su Kullanm Durumu, Planlanan ve Mevcut Sulama Tesisleri ...................................................................................... 32 Proje Alanndan Genel 3 Boyutlu Uydu Grnts............................ Ek-5/1 HES-2 Sahasndan 3 Boyutlu Uydu Grnm ................................. Ek-5/2 HES-1 ve Reglatr-2 Sahasndan 3 Boyutlu Uydu Grnm ........ Ek-5/3 HES-1 Sahasndan 3 Boyutlu Uydu Grnm ................................... Ek-5/4 letim Hattnn 3 Boyutlu Uydu Grnm ......................................... Ek-5/5 Arazinin Genel Grnm ................................................................. Ek-5/6 evresel Ett almalarndan ve Dere zerinde Yaplan almalardan Grntler .......................................................................................... Ek-5/7
iii
EKLER DZN Ek-1 Resmi Yazlar ve Dokmanlar, a. Devlet Su leri Genel Mdrl Etd ve Planlama Dairesi Bakanlnn 28.01.2001 Tarih 33429 Sayl Yazs b. ED ve Planlama Genel Mdrlnn 21.03.2011 Tarih 23521 Sayl Yazs c. Artvin l zel daresi 29.07.2011 Tarih 6276 Sayl Yazs d. ller Bankas A.. Trabzon Blge Mdrlnn 20.07.2011 Tarih 1172 Sayl Yazs e. Artvin l Tarm Mdrl 13.07.2011 Tarih 959 Sayl Yazs Yer Bulduru Haritas, Proje Alann Gsterir 1/25.000 lekli Topografik Harita zerinde Genel Yerleim Plan, Ek-4 Proje Alann Gsterir 1/25.000 lekli Arazi Varl Haritas, Ek-5 Proje Alann Gsterir 1/25.000 lekli Orman Mesere Haritas ve Lejant Ek-6 Proje Alann Gsterir 2 Boyutlu 1/25.000 lekli Uydu Grnm ve Proje nitelerini Gsterir Uydu Grntleri - QuickBird-2 60 cm Yerel znrlkte, 5 cm Hassasiyette Ek-2 Ek-3
KISALTMALAR AB CBS ED DDY DS EH EE EPDK GPS kV MW km m sn(s) Hz dB TEA TM -Avrupa Birlii -Corafi Bilgi Sistemi -evresel Etki Deerlendirme -Devlet Demir Yollar -Devlet Su leri -Enerji letim Hatt -Elektrik leri Ett daresi Genel Mdrl -Enerji Piyasas Dzenleme Kurulu -Kresel Yer Belirleme Sistemi -Kilo volt -Mega watt -Kilometre -Metre -Saniye -Herz (frekans) -Desibel -Trkiye Elektrik letim Anonim irketi -Trafo Merkezi
iv
BLM 1 PROJENN TANIMI VE GAYES
BLM I: PROJENN TANIMI VE GAYES I.1 Proje Konusu, Yatrmn Tanm, mr, Hizmet Maksatlar, nem ve Gereklilii. Gnmzde, pek ok lkede srdrlebilir kalknmay srdrlebilir enerji yolu ile elde etmeye ynelik ulusal programlar tatbik edilmesi ve belirlenmi srdrlebilir hedeflere ulamak iin stratejiler gelitirilmesi ynnde almalar yaplmaktadr. Enerji konusunun giderek globallemesi, deien piyasa artlar ile izlenen liberal ekonomik modeller; bir yanda da bamll asgari seviyelere ekecek, te yanda ise ekonomik canlanmaya en st dzeyde katkda bulunacak enerji politikalarnn uygulanmasn gerekli hale getirmektedir. AB'nin 5. evresel Faaliyet Programnda yer alan "Srdrlebilirlie Doru" balnda; gelecekteki en nemli hedefin ekonomik gelimeyi salama, verimli ve gvenli enerji kaynaklar ve temiz bir evre olduu belirtilmektedir. Nitekim, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl tarafndan lkemizin enerji ve tabii kaynaklar politikalar perspektifinde, 2010-2014 yllarn kapsayan Stratejik Plan hazrlamtr. Bu planda, elektrik enerjisi sektrnde uzun vadeli lkemizin hedeflerini ortaya koyan Elektrik Enerjisi Piyasas Arz Gvenlii Strateji Belgesi 2009 ylnda Yksek Planlama Kurulu Karar uygulamaya konulmutur. Strateji Belgesi erevesinde; 2023 ylna kadar tm yerli kmr ve hidrolik potansiyelimizin ekonomimize kazandrlmas, rzgar enerjisi kurulu gcmzn 20.000 MW, jeotermal enerji kurulu gcmzn 600 MW mertebesine ulatrlmas ve ayrca, elektrik enerjisi retimimizin yzde 5inin nkleer enerjiden salanmas hedeflenmitir. Elektrik enerjisi tketimi, ekonomik gelimenin ve sosyal refahn en nemli gstergelerinden biridir. Bir lkede kii bana den elektrik enerjisi retimi ve/veya tketimi o lkedeki hayat standardn yanstmas bakmndan byk nem arz etmektedir. Hzla gelien ve endstrileen bir lke olarak Trkiye, bugn kesintisiz, kaliteli, gvenilir ve ekonomik enerji ihtiyac ierisindedir. Dnya Bankas verilerine gre lkemizde kii bana elektrik tketimi kii bana kilo watt olarak 2005 ylnda 1.898 olmasna ramen; Euro Blgesinde 6.926, Almanyada 7.111, ngilterede 6.253, Fransada 7.938, talyada 5.669, Hollandada 6.998, svete 15.440, Belikada 8.510, Danimarkada 6.663, spanyada 6.147, Lksemburgta 15.971, Finlandiyada 16.120, Yunanistanda 5.242 ve Portekizde 4.663 olduu dikkate alnrsa(1).; lkemiz iin kii bana den elektrik enerjisi tketiminin olduka dk seviyede olduu gzlenmektedir. Bu nedenle, elektrik enerjisi arznn artrlmasnn gerei ortadadr. zellikle lkemizde, gelimeye bal olarak enerji ihtiyac srekli artmaktadr. Dolaysyla bu ihtiyac karlamak bir zorunluluktur. Bu zorunlu ihtiyac karlamakta temiz, doal, evreye en az zarar veren enerji kayna olarak yenilenebilir enerji kaynaklarmzn en st dzeyde deerlendirilmesi asndan hidroelektrik enerji retimi byk nem arz etmektedir. Nitekim, Dokuzuncu Kalknma Plan(20072013), stikrar iinde byyen, gelirini daha adil paylaan, kresel lekte rekabet gcne sahip, bilgi toplumuna dnen, ABye yelik iin uyum srecini tamamlam bir Trkiye vizyonu ve Uzun Vadeli Strateji (2001-2023) erevesinde hazrlanmtr. Bu balamda planda:
Do.Dr. Levent Ksekahyaolu, Enerji Tketimi ve Byme Arasndaki Nedensizlik likisi, Trkiye zerinde Bir nceleme, Sleyman Demirel niversitesi,
Ekonomik kalknmann ve sosyal gelimenin ihtiya duyduu enerjinin srekli, gvenli ve asgari maliyetle temini temel amalanmtr. Enerji talebi karlanrken evresel zararlarn en alt dzeyde tutulmas, enerjinin retimden nihai tketime kadar her safhada en verimli ve tasarruflu ekilde kullanlmas istenmitir. Elektrik sektrnde, kamu retim tesislerinin ve datm sisteminin zelletirilmesi, Mart 2004te yrrle konulan Strateji Belgesi dorultusunda yaplmas; datm ve retim tesislerinin zelletirmesinden beklenen faydalarn bir an nce alnmas amacyla zelletirme srecinin hzlandrlmas ngrlmtr. Arz gvenliinin artrlmas amacyla birincil enerji kaynaklar baznda dengeli bir kaynak eitlendirmesine ve orijin lke farkllatrmasna gidilmitir. retim sistemi iinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarnn paynn azami lde ykseltilmesi hedeflenmitir. Kamunun sektrden ekilmesiyle orantl olarak zel sektrn, doacak a zamannda ikame etmesi ve yeni retim yatrmlarna arz-talep projeksiyonlar paralelinde bir an nce balamas iin gerekirse mevzuat dzenlemeleri ile uygun ortam salanaca; bylece, mevcut tesislerin zelletirilip yeni yatrm yknn kamu zerinde kalmamasna zen gsterilecei ifade edilmitir. Kamu, dzenleyici ve denetleyici rol erevesinde arz gvenliini yakndan takip edecek ve tedbir alacak ekilde donatlmas ngrlmektedir. Kamu sahipliinde kalacak olan elektrik iletiminde yatrmlar elektrik sisteminin gvenliini ve gvenilirliini koruyacak ekilde srdrlecektir. Kamu yatrm programnda yer alan, zellikle hidroelektrik santral projelerinin en dk maliyetlerle ve hzl ekilde tamamlanarak ekonomiye kazandrlmas esas alnmtr. Bu nedenle, yatrm maliyetlerinin gerei yanstmasna, sektrler aras apraz finansmana gidilmemesine ve projelerdeki gecikmelerden kaynaklanabilecek maliyet artlarnn nne geilmesine zen gsterilecektir. Ekonominin rekabet gcnn artrlmas ve toplumun refah seviyesinin ykseltilmesi amacyla elektrik sektrnn serbestletirilmesi erevesinde, en dk maliyetle enerji retecek bir sistem oluturulmas hedeflenmitir. Plan dneminde birincil enerji talebinde, ekonomik ve sosyal kalknmayla orantl olarak yllk ortalama yzde 6,2 orannda art ngrlmektedir. Enerji tketimi iinde doal gazn 2005 ylnda yzde 28 dzeyinde olan paynn yzde 34e ykselmesi, petrol rnlerinin paynn ise yzde 37den yzde 31e gerilemesi beklenmektedir. Dier yandan Dokuzuncu Kalknma Plan dneminde elektrik talebinin, arlkla sanayi retim ve hizmetler sektrndeki gelimelere paralel olarak, ylda ortalama yzde 8,1 orannda art gsterecei tahmin edilmektedir. lkemizde hidroelektrik enerji potansiyeli olduka yksektir. Ancak Trkiye hidroelektrik retim potansiyeli ile karlatrldnda, mevcut retim orannn dk olduu sylenebilir. Trkiyenin teknik ve ekonomik hidroelektrik enerji potansiyeli 127.381 GWh olarak belirlenmitir (DS 2005). Kurulu hidroelektrik santrallerinin kapasitesi, 2004 yl sonu itibariyle, 12.654 MW olup, bu rakam Trkiyedeki toplam kurulu enerji retim kapasitesinin (37.480 MW) %33,8ini oluturmaktadr. Ayn yl (2004) hidrolik kaynaklardan 47.614 GWh elektrik enerjisi retilmitir (DS, 2005). Bahse konu 2004 yl sonu itibariyle iletilir halde, %8i (10.645) ina halinde ve kalan %55lik (69.122 milyar kWh) ksm ise deiik planlama safhalarndadr. Hidroelektrik santrallerin retimi, ya koullarna baml olduundan her yl toplam retim iindeki pay deiim gstermektedir. Elektrik enerjisi retiminde; fosil ve nkleer yaktl termik ve doalgazl santraller yannda hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant alma gibi iki nemli zellii mevcuttur.
Sonu olarak, Dokuzuncu Kalknma Plannda da belirtildii zere, ortalama yllk temel enerji talebi art (%6,2) gz nne alndnda, hidroelektrik gibi yenilenebilir kaynaklarn gelitirilmesi btn dnyada olduu gibi Trkiye iin de ok byk neme sahiptir. Bu balamda Souksu HES Projesi, 3 Mart 2001 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 4628 Sayl Elektrik Piyasas Kanunu (Sz konusu kanun, elektriin yeterli, kaliteli, srekli, dk maliyetli ve evreye uyumlu bir ekilde tketicilerin kullanmna sunulmas iin rekabet ortamnda zel hukuk hkmlerine gre faaliyet gsterebilecek, mali adan gl, istikrarl ve effaf bir elektrik enerjisi piyasasnn oluturulmas ve bu piyasada bamsz bir dzenleme ve denetimin salanmas amalanmtr. Kanun; elektriin retimi, iletimi, datm, toptan ve perakende sat, ithalat ve ihracat gibi faaliyetlerle ilikili tm gerek ve tzel kiilerin hak ve ykmllklerini belirlemektedir) kapsamnda retim irketi statsndeki Moi Elektrik Enerji retim A.. tarafndan yaplp iletilecek olup, Enerji Piyasas Dzenleme Kurumundan evresel Etki Deerlendirmesi ile ilgili yasal prosedr yerine getirildikten sonra (ED Olumlu belgesinin alnmasndan sonra) retim lisans alnacaktr. Moi Elekrik Enerji retim A.. tarafndan hazrlanm olan Temmuz 2010 tarihli Souksu HES Revize Fizibilite Raporunda proje sahasnn 2 kademeli olarak deerlendirilmesi ngrlmtr. Buna gre, Aara (Ajara) deresi zerinde 997,00 m talveg, 1.000,00 m kret, 1.001,24 m (Q100) maksimum su kotunda yaplacak Souksu I Reglatr marifetiyle alnacak sularn basnl boru ile 730,00 m kuyruksuyu kotunda 5,2 MWm/4,9 MWe kurulu gte tesis edilecek Souksu I HESe drlerek ylda toplam 15,795 GWh enerji retilmesi, yine ayn dere zerinde 727,00 m talveg, 730,00 m kret, 731,30 m (Q100) maksimum su kotunda yaplacak Souksu II Reglatr marifetiyle alnacak sularn basnl boru ile 615,00 m kuyruksuyu kotunda 3,2 MWm / 3,0 MWe kurulu gte tesis edilecek Souksu II HESe drlerek ylda toplam 9,613 GWh enerji retilmesi ngrlmektedir. Bylece toplam kurulu g 8,4 MWm / 7,9 MWe, ylda toplam retilecek enerji miktar ise 25,408 GWh olmaktadr. Sz konusu 2 kademeli gerekletirilmesi planlan proje formlasyonu ile ilgili olarak Devlet Su leri Genel Mdrl, Etd ve Plan Dairesi Bakanlnn 28.01.2011 tarih ve 118-33429 sayl revize fizibilite uygunluk yazs eklerde sunulmutur (Bkz Ek-1). Souksu HES projesi; Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar iinde Aara Deresi zerindedir. Proje alanna ulam Artvin il merkezinden Arhavi ilesine balanan yol zerinden, Ortacalar yerleim birimine ayrlan yoldan salanmaktadr. Ancak, proje nitelerine mevcut durumda kullanlan yollar ile ulam mmkn olmamakla birlikte, proje nitelerine ulam iin yeni yollarn almas gerekliliinden dolay yeni yol almas planlanmaktadr. Proje sahas 1/25000 lekli Artvin F46-b3 ve Artvin F46-c2 paftalarnda yer almaktadr. Projede yer alan reglatrlerin (2 adet) UTM (6 derecelik) koordinatlar srasyla; 4567730 (K) / 701830 (D) ve 4569320 (K) / 701310 (D), santral binalarnn UTM koordinatlar ise srasyla 4569240 (K) / 701360 (D) ve 4570090(K) / 701425 (D)dur. Souksu HES projesi kapsamnda ina edilmesi planlanan tesisler; 2 adet reglatr, 2 adet keltim havuzu, 2 adet ykleme havuzu, 2 adet basnl boru sistemi, 2 adet santral binas ve 2 adet kuyruksuyu kanal yaplardr. Sz konusu proje ile ilgili olarak 24.08.2010 tarihinde arazi etd yaplmtr.
Moi Elektrik Enerji retim A.. tarafndan Artvin ili, Arhavi lesi snrlar ierisinde Aara Deresi zerinde planlanan Souksu HES Projesi (8,4 MWm/7,9 MWe) projesi 17.07.2008 tarih ve 26939 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrle giren ED Ynetmeliinin Ek-II listesi Madde 28de (kurulu gc 0,5-25 MW aras olan nehir tipi santraller) yer almakta olup, yatrmla ilgili kredi almak iin finans kurulularnn istei zerine ED almalarnn yaplmas ve ED Olumlu/ED Olumsuz kararnn alnmas iin evre ve Orman Baknal, evresel Etki Deerlendirmesi ve Planlama Genel Mdrlne sz konusu projenin ED Ynetmeliinin 24. Madde (b) bendi kapsamnda deerlendirilmesi iin bavuru yaplm ve bavuru evre ve Orman Bakanl, evresel Etki Deerlendirmesi Genel Mdrlnn 21.03.2011 tarih ve 23521 sayl yazs ile uygun bulunmutur (Bkz. Ek-1, Resmi Yazlar). Souksu 1-2 Reglatrleri ve Souksu 1-2 Hidroelektrik Santralleri projesi kapsamnda Aara Derenin 1000 m kret kotu ile 615 m kuyruksuyu kotlar arasndaki enerjisinden iki kademeli olarak enerji retilmesi planlanmtr. Souksu HES projesi ile Aara Deresi potansiyeli daha etkin bir ekilde milli ekonomiye dahil edilecek olup, ylda toplam 25,408 GWh elektrik retimi ile ulusal geliime katk salamak zere planlanmtr. Projenin arazi hazrlk ve inaat aamalarnda Souksu HES projesinde 80 kii, iletme aamasnda ise yaklak 10 kiinin almas ngrlmektedir. Proje dahilinde inaat aamasnda vasfsz personel mmkn olduunca blgeden istihdam edilecek, iletme aamasnda ise daimi personeller yine yreden istihdam edilerek az da olsa blge ekonomisine katk salanm olacaktr. Yatrmn iletme sresi 49 yl olarak ngrlmektedir. I.2 Projenin Fiziksel zelliklerinin, naat ve letme Safhalarnda Kullanlacak Arazi Miktar ve Arazinin Tanmlanmas. Projeye ait yer bulduru haritas Ek-2de, proje alanlarn gsterir 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde genel yerleim plan Ek-3te sunulmutur. Arazi artlarnn elverili olmamas ve baz proje nitelerine ulam yollar imkannn olmamasndan dolay bu alanlar iin 3 boyutlu uydu grntleri temin edilmi ve planlanan tesis evresi ile ilgili fotoraflarda Ek-5te verilmitir. Ayrca, proje iin yerinde yaplan evresel etd ve florafauna almalarndan grnmler ise yine Ek-5te verilmitir. Projenin evresel etki deerlendirme almalar kapsamnda, proje alan ierisinde ana madde, iklim, toporafya, bitki rts ve zamann etkisi ile eitli byk toprak gruplar, Artvin li Arazi Varl kitaplarndan ve Tarm ve Kyileri Bakanl tarafndan hazrlanan Artvin iline ait 1/25.000 lekli Arazi Varl haritalar incelenmitir. Buna gre eimli toporafyaya sahip arazilerde 1/25.000 lekli arazi varl haritalarna gre proje alan ierisinde byk toprak gruplar olarak; sadece krmz sar podzolik topraklar (P) bulunmakta olup, arazi kullanm kabiliyet snflarna gre ise VII snf araziler yer almaktadr. Proje alan ierisinde imdiki arazi kullanm bakmndan ormanlk ve fndk saylan araziler bulunmaktadr. Proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli orman mesere haritasna (Bkz. Ek-5) bakldnda ise, proje alan ierisindeki mesere tipleri Souksu Reglatr IInin bulunduu alan Kzcd1(Kzlaa c a snf hakim), Reglatr Inin bulunduu alan OTT(aasz orman topra, kayalk), HES I ve IInin bulunduu alan ise Bkz(Bozuk Kzlaa) orman meseresine sahip olduu grlmektedir. Proje alanna ait arazi kullanm kabiliyet snflarn ve byk toprak gruplarn gsterir 1/25.000 lekli Arazi Varl haritas Ek-4te verilmi olup, proje alan jeolojisinin gsterildii ayrntl harita almalar halen devam etmekte olup, ED Raporunda verilecektir.
I.2.1.Projenin fiziksel zellikleri, Planlanan Souksu 1-2 Reglatrleri ve Souksu 1-2 Hidroelektrik Santralleri Projesi kapsamnda; Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar ierisinde Aara Deresi zerinde 2 kademeli olarak dizayn edilen Souksu Reglatrleri ile toplanan sularn santral binalarna alnmasyla elektrik retilmesi planlanmaktadr. Planlanan niteleri ve evresini gsterir 1/25.000 lekli toporafik harita Ek-3te sunulmutur. Bu amala gelitirilen Souksu HES Projesi, Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar iinde Kapistre (Ori) deresinin memba kollarndan olan Aara deresi zerindedir. Arhavi ile merkezinin yaklak ku uuu 12 km gneydousundadr. Souksu HES projesinde, Aara Deresi zerindeki 1000 m ile 615 m arasndaki d deerlendirilerek, iki kademeli olarak enerji retilmesi ve ylda toplam 25,408 GWh elektrik retimi ile ulusal geliime katk salamak zere planlanmtr. Proje kapsamnda yaplacak tesislerle ilgili karakteristik bilgiler aada zet olarak verilmitir. SOUKSU HES PROJES; Souksu 1-2 Reglatrleri ve Souksu 1-2 Hidroelektrik Santralleri Projesi kapsamnda yapm teklif edilen tesislerin, projenin nehir tipi santral olmas ve enerji retiminde kullanlacak sularn reglatrle evrilecek olmas nedeniyle, gnlk reglasyon iin yaplan depolama haricinde bir depolama tesisi sz konusu deildir. Souksu Reglatr ve keltim Havuzu (1. Kademe) Derenin eiminin yksek olmas nedeni ile derenin getirecei malzeme miktar fazla olabilecektir. Bu tr arazilerde tirol reglatr kullanlmas daha uygun olmaktadr. Bu nedenle projede yksek kotlarda yer alan reglatr tirol tipinde seilmi olmakla birlikte gelen malzemenin fazla olmas durumunda zgara aralarnn tkanabilecei ve srekli temizliin iletme skntsna yol amas durumunda yeterli suyun tirol reglatr ile alnamamas durumunda sistemin su ihtiyacn karlamak amac ile reglatr gvdesi bir miktar ykseltilerek su alma yaps ilave edilmitir. Reglatrde hibrid sistem yaplarak hem tirol hemde dolu gvde uygulanmtr. Dolu gvde arkasnda biriken malzemenin mansaba geiini salamak amac ile akl geidi planlanmtr. Balklarn ve dier canllarn dere zerindeki hareketlerini temin etmek amac ile balk geidi reglatr gvdesi zerinde planlanmtr. Reglatr zerinden aan sularn enerjisinin alnmas iin sratma ulu bir enerji krc dnlmtr. Arazi artlar nedeni ile enerji krc havuz yapma zorunluluu kesin proje aamasnda deerlendirilecektir. Reglatr gvdesinden zgaralar ile alnan sular kronman kanal ile keltim havuzuna ulamaktadr. Reglatr ile alnan proje debisinin fazla olmamas dikkate alnarak keltim havuzu tek gzl olarak planlanmtr. keltim havuzu ile 0,3 mmden daha byk malzemelerin keltilmesi hedeflenmitir. keltim havuzu hesaplarnda trblans etkisi dikkate alnmam olup kesin proje aamasnda deerlendirilecektir. keltim havuzu banda zgaradan geebilecek iri malzemlerin kelebilecei bir eik braklm ve burada salanan kum tutucu sonunda bir ykama kapa ile biriken malzemeler zamanla dereye braklabilecektir. keltim havuzunda biriken malzemelerin de zamanla temizlenmesi iin keltim havuzu sonunda ykama kapa dnlmtr. keltim havuzu zerinde takn sava braklmtr. keltim havuzundan sonra ykleme havuzu yer almaktadr. Ykleme Havuzu (1. Kademe) keltim havuzu knda ykleme havuzu yer almaktadr. Ykleme havuzunda biriktirilen aktif hacim ile tesis tam kapasitede dakika altrlabilmektedir. Kesin proje aamasnda EM imalats ile yaplacak grmeler neticesinde gerekirse ykleme havuzu hacmi deitirilecektir. Ykleme havuzu zerinde yer alan yan savak ile savaklanan sular tekrar Aara Dereye ksa bir kanal ile verilebilmektedir.
5
Basnl Boru(1. Kademe) Souksu HES projesinde santral ile reglatr arasnda ulam yapmak gerekecektir. Arazinin de uygun olmas dikkate alnarak alacak ulam yolu kenarndan basnl boru ile santrala ulalmas hedeflenmitir. Basnl boruda suyun hznn 3 m/s hz gememesi hedeflenerek basnl boru ap belirlenmitir. Yksek hzlarda uzun iletim hatlarnda skntlar yaanmaktadr. Basnl boru ap 1,10 m olarak seilmitir. Et kalnl ise ortalama 9 mm civarndadr. Basnl borunun toplam uzunluu ise yaklak olarak 1.630 m olacaktr. Souksu I HES binasnda iki nite yer almaktadr, basnl iletim borusu santrale giriten hemen nce branmanla iki kola ayrlmaktadr. Santral Binas ve Kuyruksuyu Kanal (1. Kademe) Santral binas, Aara deresi zerinde 730 m kuyruksuyu kotunda yerletirilecektir. Santralda iki adet yatay eksenli francis trbin yer almaktadr. Enerjisi alnacak olan sular tekrar Aara Deresine braklacaktr. Elektromekanik Donanm (1. Kademe) Proje brt ds 268,30 m, trbinlenecek maksimum proje debisi 2,36 m3/sn ve kurulu gc 5,2 MW (2x2,6 MW)tr. Santralda iki adet yatay milli francis trbin yer almaktadr. Santralde (HES I) retilecek yllk toplam enerji miktarnn yaklak 15,795 GWh olaca hesaplanmtr. alt Sahas (1. Kademe) Santralin iinde 34,5 kVluk hcreler halinde olacaktr. Enerji letim Hatlar (1. Kademe) Souksu HESde birinci kademede retilecek enerji 1 kmlik bir hat ile ikinci kademe santraline iletilecektir. Souksu Reglatr ve keltim Havuzu (2. Kademe) Birinci kademe santral kndan sonra Aara Deresine katlan yan derenin mansabna yerletirilecek olan reglatr dolu gvdeli reglatr olarak planlanmtr. Dere talveg kotu 727 ve kret kotu 730 m olarak bu aamada planlanmtr. Dolu gvde arkasnda biriken malzemenin mansaba geiini salamak amac ile akl geidi planlanmtr. Balklarn ve dier canllarn dere zerindeki hareketlerini temin etmek amac ile balk geidi reglatr gvdesi zerinde planlanmtr. Reglatr zerinden aan sularn enerjisinin alnmas iin sratma ulu bir enerji krc dnlmtr. Arazi artlar nedeni ile enerji krc havuz yapma zorunluluu kesin proje aamasnda deerlendirilecektir. Birinci kademe santralinden kan sularn keltilmeden alnarak ikinci kademe ykleme havuzuna iletilmesi kesin proje aamasnda incelenecektir. Sa sahilde yaplacak olan su alma yaps ile alnacak sular keltim havuzuna iletilecektir. Reglatr ile alnan proje debisinin fazla olmamas dikkate alnarak keltim havuzu tek gzl olarak planlanmtr. keltim havuzu ile 0,3 mmden daha byk malzemelerin keltilmesi hedeflenmitir. keltim havuzu hesaplarnda trblans etkisi dikkate alnmam olup kesin proje aamasnda deerlendirilecektir. keltim havuzunda biriken malzemelerin de zamanla temizlenmesi iin keltim havuzu sonunda ykama kapa dnlmtr. keltim havuzu zerinde takn sava braklmtr. keltim havuzundan alnan sular ykleme havuzuna aktarlacaktr.
Ykleme Havuzu (2. Kademe) keltim havuzu knda ykleme havuzu yer almaktadr. Ykleme havuzunda biriktirilen aktif hacim ile tesis tam kapasitede dakika altrlabilmektedir. Kesin proje aamasnda EM imalats ile yaplacak grmeler neticesinde gerekirse ykleme havuzu hacmi deitirilecektir. Ykleme havuzu zerinde yer alan yan savak ile savaklanan sular tekrar Aara Dereye ksa bir kanal ile verilebilmektedir. Basnl Boru (2. Kademe) Birinci kademeki HESte olduu gibi ikinci kademe HESte de santral ile reglatr arasnda ulam yapmak gerekecektir. Arazinin de uygun olmas dikkate alnarak alacak ulam yolu kenarndan basnl boru ile santrala ulalmas hedeflenmitir. Basnl boruda suyun hznn 3 m/s hz gememesi hedeflenerek basnl boru ap belirlenmitir. Yksek hzlarda uzun iletim hatlarnda skntlar yaanmaktadr. Basnl boru ap 1,20 m olarak seilmitir. Et kalnl ise ortalama 7 mm civarndadr. Basnl borunun toplam uzunluunun ise yaklak 750 m olmas ngrlmektedir. Santral Binas ve Kuyruksuyu Kanal (2. Kademe) Santral binas, Aara deresi zerinde 615 m kuyruksuyu kotunda yerletirilecektir. Santralda iki adet yatay eksenli francis trbin yer almaktadr. Enerjisi alnacak olan sular tekrar Aara Deresine braklacaktr. kinci kademedki projenin proje debisi yaklak 3,44 m3/sdir. Elektromekanik Donanm (2. Kademe) Proje brt ds 114,7 m, trbinlenecek maksimum proje debisi 3,437 m3/sn ve kurulu gc 3,2 MW (2x1,6 MW)tr. Santralda iki adet yatay milli francis trbin yer almaktadr. Santralde (HES II) retilecek yllk toplam enerji miktarnn yaklak 9,613 GWh olaca hesaplanmtr. alt Sahas (2. Kademe) Santralin iinde 34,5 kVluk hcreler halinde olacaktr. Enerji letim Hatlar (2. Kademe) Souksu HESde retilecek enerji 34,5 kV, 477 MCM iletkenli ENH ile santralin yaklak 15 km uzaklnda yer alan Arhavi TMye aktarlacaktr. antiye Tesisleri ve Ulam Yollar Santrala ulam mansapta yer alan ve planlama aamasnda olan HES tesisinin reglatr ulam yolu aracl ile salanacaktr. Buradan basnl boru gzergahndan alacak ulam yolu ile ykleme havuzuna ulalacaktr. Planlama aamasnda yaklak 1 km uzunluunda ulam yolu yaplaca kabul edilmitir.
PROJE KARAKTERSTKLER Souksu HES Projesini oluturan yaplarn karakteristikleri aada verildii ekildedir. Hidroloji: Reglatr drenaj alan (1. kademe) Reglatr drenaj alan (2. kademe) Yllk ortalama debi (1. kademe) Yllk ortalama debi (2. kademe) Yllk ortalama akm (1. kademe) Yllk ortalama akm (2. kademe) Proje debisi (1. kademe) Proje debisi (2. kademe) Reglatr 1. kademe takn debisi (Q100) Reglatr 2. kademe takn debisi (Q100) 1. Kademe Tesisler Karekteristikleri Reglatr Tipi Kret kotu Talveg kotu Temel kotu Ykselik (Talvegden) Maksimum su kotu evre kotu Reglatr uzunluu Savak uzunluu Enerji krc tipi akl Geidi akl geidi eik kotu akl geidi kapak adedi akl geidi kapak boyutlar Su Alma Yaps ve keltim Havuzu Tipi Kronman kanal genilii Kronman kanal k kotu Kronman kanal uzunluu Kronman kanal eimi Su alma yaps ebatlar Su alma yaps giri kotu keltim havuzu boyu keltim havuzu gz says keltim havuzu gz genilii keltim havuzu su ykseklii : Tirol ve kardan all : 1,6 m : 998,5 m : 15,0 m :%2 : 2,0x2,0 m (bxh) : 998,00 m : 17,50 m : 1 adet : 4,0 m : 2,5 m : 996,0 m : 1 adet : 2,5 m x 2,5 m (2,5 m ykseklik) : Tirol ve beton dolu gvdeli : 1000,0 m : 997,0 m : 995,0 m : 3,0 m : 1001,24 m (Qoo) : 1001,75 m : 25,0 m : 15,0 m : Sratma ulu : 16,0 km2 : 22,0 km2 : 0,950 m3/s : 1,307 m3/s : 29,96 hm3 : 41,22 hm3 : 2,355 m3/s : 3,437 m3/s : 34,77 m3/s : 43,61 m3/s
Ykleme Havuzu Ykleme havuzu boyutlar Normal Su Seviyesi Max. Su Seviyesi Min. Su Seviyesi Basnl Boru Basnl boru ap Toplam boru uzunluu Basnl boru et kalnl Branman adedi Branman ap Branman boyu Santral Santral binas boyu Santral binas eni Proje debisi Kuyruksuyu kotu Trbin Trbin tipi : Francis-yatay eksenli nite adedi Brt d Net d (ortalama) Net d (proje debisi iin) Firm g Toplam kurulu g nite Kurulu Gleri Senkron Hz Yllk Enerji retimi Firm enerji Sekonder enerji Toplam enerji Jeneratr Tipi Says Gc G Faktr Frekans Devir Says Jeneratr Verimi : 3 Fazl senkron jeneratr : 2 Adet : 2 x 2890 kVA : 0,90 : 50 Hz : 1500 d/dak : 0,96 : 2,474 GWh/yl : 13,321 GWh/yl : 15,795 GWh/yl :2 : 268,3 m : 266,7 m : 260,2 m : 0,287 MW : 5,2 MW : 2 x 2,6 MW : 1500 d/dak : 30,0 m : 15,0 m : 2,36 m3/s : 730,0 m : 1,1 m : 1630,0 m : 6 ~ 12 mm : 2 adet : 0,75 m : 15 m : 20,0 x 8,0 x 4,0 (H=4,0 m) : 998,3 m : 998,8 m : 994,3 m
Transformatrler nite Transformatrleri: Adedi Tipi Devaml Gc Anma Gerilimi Frekans Balant Grubu Soutma ekli Verim htiya Transformatrleri Adedi Tipi Devaml Gc Anma Gerilimi Frekans Balant Grubu Acil htiya Dizel Jeneratr Grubu Adedi Tipi Anma Gerilimi Adedi Tipi Normal gc Anma Gerilimi Frekans G Faktr Devir Says Soutma ekli kaz ekli Enerji Nakil Hatt Hat Uzunluu letken Kesiti Balant Noktas 2. Kademe Tesisler Karekteristikleri Reglatr Tipi Kret kotu Talveg kotu Temel kotu Ykselik (Talvegden) Maksimum su kotu evre kotu Reglatr uzunluu Savak uzunluu Enerji krc tipi : Beton dolu gvdeli : 730,0 m : 727,0 m : 725,0 m : 3,0 m : 731,3 m (Q100) : 732,0 m : 27,5 m : 15,0 m : Sratma ulu : 1 km : 3/0 AWG : 2. Kademe Santrali :2 : fazl, dahili, kuru tip : 6,3 kV : 1 adet : 4 zamanl dey silindirli : Deniz seviyesinde 75 kVA : 400 / 231 V : 50 Hz : 0,90 : 1500 d/dak : Kapal devre, radyatr su soutmal. : Dner diyotlu ikaz :2 : Dahili tip, 3 fazl, kuru ya da silikon yal : 75 kVA : 34,5 : 50 Hz : Dyn 5 :2 : Harici tip, 3 fazl, ya izoleli : 2 X 2890 kVA : 6,3 / 34,5 kV : 50 Hz : YNd5 : ONAN : 0,98
10
akl Geidi akl geidi eik kotu akl geidi kapak adedi akl geidi kapak boyutlar Su Alma Yaps ve keltim Havuzu Tipi Su Alma Giri Kotu Su alma yaps ebatlar keltim havuzu boyu keltim havuzu gz says keltim havuzu gz genilii keltim havuzu su ykseklii Ykleme Havuzu Ykleme havuzu boyutlar Normal Su Seviyesi Max. Su Seviyesi Min. Su Seviyesi Basnl Boru Basnl boru ap Toplam boru uzunluu Basnl boru et kalnl Branman adedi Branman ap Branman boyu Santral Santral binas boyu Santral binas eni Proje debisi Kuyruksuyu kotu Trbin Trbin tipi nite adedi Brt d Net d (ortalama) Net d (proje debisi iin) Firm g Toplam kurulu g nite Kurulu Gleri Senkron Hz Yllk Enerji retimi Firm enerji Sekonder enerji Toplam enerji : 1,755 GWh/yl : 7,858 GWh/yl : 9,613 GWh/yl : Francis-yatay eksenli :2 : 114,7 m : 113,8 m : 109,7 m : 0,203 MW : 3,2 MW : 2 x 1,6 MW : 1000 d/dak : 25,0 m : 12,0 m : 3,44 m3/s : 615,0 m : 1,2 m : 750,0 m : 6 ~ 8 mm : 2 adet : 0,85 m : 15 m : 20,0 x 8,0 x 5,0 (H=5,0 m) : 729,7 m : 730,0 m : 724,7 m : Kardan all : 727,5 m : 2,5x2,5 m (bxh) : 22,5 m : 1 adet : 4,0 m : 3,0 m : 727,0 m : 1 adet : 2,5 m x 2,5 m (2,5 m ykseklik)
11
Jeneratr Tipi Says Gc G Faktr Frekans Devir Says Jeneratr Verimi Transformatrler nite Transformatrleri: Adedi : 2 Tipi Devaml Gc Anma Gerilimi Frekans Balant Grubu Soutma ekli Verim htiya Transformatrleri Adedi Tipi Devaml Gc Anma Gerilimi Frekans Balant Grubu Acil htiya Dizel Jeneratr Grubu Adedi Tipi Anma Gerilimi Adedi Tipi Normal gc Anma Gerilimi Frekans G Faktr Devir Says Soutma ekli kaz ekli Enerji Nakil Hatt Hat Uzunluu letken Kesiti Balant Noktas Yllk Enerji retimi (Toplam) Firm enerji Sekonder enerji Toplam enerji : 1,755 + 2,474 = 4,229 GWh/yl : 7,858 + 13,321 = 21,179 GWh/yl : 9,613 + 15,795 = 25,408 GWh/yl : 15 km : 3/0 AWG : Arhavi TM :2 : fazl, dahili, kuru tip : 6,3 kV : 1 adet : 4 zamanl dey silindirli : Deniz seviyesinde 75 kVA : 400 / 231 V : 50 Hz : 0,90 : 1500 d/dak : Kapal devre, radyatr su soutmal : Dner diyotlu ikaz :2 :Dahili tip, 3 fazl, kuru ya da silikon yal : 75 kVA : 34,5 : 50 Hz : Dyn 5 : Harici tip, 3 fazl, ya izoleli : 2 X 1780 kVA : 6,3 / 34,5 kV : 50 Hz : YNd5 : ONAN : 0,98 : 3 Fazl senkron jeneratr : 2 Adet : 2 x 1780 kVA : 0,90 : 50 Hz : 1000 d/dak : 0,96
12
Balk Geidi Balk geidi, bir akarsu zerinde ina edilen reglatrde (su alma yapsnda), akarsuda yaayan balklarn memba ve mansap arasnda hareketini salayan su yoludur. Proje kapsamnda da ED raporunda hazrlanacak olan fauna ksmnda belirtilen balk trleri iin balklarn yaamnn srekliliinin salanmas ve dere ortamnda doal dengenin bozulmamas iin, balklarn akarsuyun kaynana gidip gelmelerini salamak amacyla balk geidi yaplacaktr. Balk geidindeki ana yap niteleri aada verilmitir. Balk geidi balk giri veya su k yaps; Balklarn geide girdii, akarsuyun geidi terk ettii ve genelde kapak bulunmayan ve en dk kotta yer alan u yapsdr (Bkz. ekil I.2.1.). Bu yapnn bir blm su ierisinde batktr. Burada baln rahata giriini salamas bakmndan su hznn dk, trblanslar az olacak ekilde yaplacaktr. Nehir genilii 50 mden az olduundan tek balk geidi, derenin sa sahilinde ina edilecektir. Ayrca giri ksmnda balklarn kanala giriini salamak iin su rltsn oluturmak zere boru ile arma suyu braklacaktr. Balk geidi perdeleri ve blmeleri; Balk geidi havuzlarn birbirinden ayran betondan yaplm blmelerdir (Bkz. ekil I.2.1.). Blme veya perdeler zerinde baln gemesine uygun aklklar veya yarklar bulunur. Bu aklarn tipine gre balk geitleri isimlendirilir. Perdeler suyun hzn azaltr, trblanslar nler ve baln perde gerisinde nispeten akntnn az olduu yerde dinlenmesini salar. Balk perde gerisinde trlere gre deiiklik gstermekle beraber 20-30 saniye ile 2-4 dakikaya varan sreler ierisinde dinlenirler. Daha sonra ani bir atakla, perdedeki delik (orifis) veya yarktan geerek bir sonraki blme gerisinde ve havuzun nispeten durgun bir kesinde dinlenirler. Bir sre dinlendikten sonra tekrar harekete geerek tm blme ve havuzlar geerler. Balk geidi havuzlar; Balk geidi boyunca yer alan ve blme duvarlar ile ayrlan genelde dikdrtgen kesitte yaplardr (Bkz. ekil I.2.1.). Havuz uzunluu, genilii ve derinlii, balk geidi tipine, d yksekliklerine, balk trne, su hz ve debisine gre deimekle beraber, genelde 1.20-3.00 m uzunluunda, 0,8-1,5 m geniliinde ve 0,60 1,20 m derinliinde ina edilirler. Havuzlardaki su hareketi ok nemlidir. Bu nedenle balklarn membaya yzerken dinlenmesini ve g kazanmalarn temin eden havuzlarda su hz mmkn olduu kadar az ve istenmeyen girdap ve akntlar yok edilecek ekilde tasarlanacaktr (Ortalama maksimum hz: 2,4 m/s ve su giri hz maksimum 1,2-2,4 m/s). (2) Balklarn nehir akntsna ve mansaptan membaya doru hareket ederken buraya ina edilen yap, balklarn hareketini nler. Bir taraftan yapnn kendisi engel tekil ederken, dier taraftan, yap zerinden savaklanan suda oluan yksek hza kar balklar yzemezler. Su jetine kar atlamaya alan balklar 2-3 mlik ykseklik farkn geemezler. t yksekliklerinin yksek tutulmas balklarn hareketini nler, t yksekliklerinin gereinden az tutulmas balk geidi boyunu uzatacandan maliyet ykselir dolaysyla geidin yaplmas ekonomik olmaz. Bu nedenle, ykseklik farknn kademeli olarak azaltlmas ve ortalama 0,20-0,40 mye drlmesi gerekmektedir. Bu nedenle balk geidi tler ihtiva edecek ekilde kademeli olarak ina edilecektir (Bkz. ekil I.2.1.).
Kaynak: 1987 Ankara, Devlet Su leri Genel Mdrl, Balk Geitleri,
13
Balk geidi aydnlatma penceresi; Bu proje kapsamnda tasarlanacak balk geidi, toporafik yapnn uygun olmasndan dolay, st ak olarak tasarlanacak ve ina edilecektir. Dolaysyla balk geidi aydnlatma pencerelerinin yaplmas sz konusu olmayacaktr. Balk geidi k ve priz kapaklar; Balk geidinin en st noktasnda ve balk geidinin sonunda bulunan kapakl yapdr. Balk Geitleri Tipleri: Balk geitleri tabii aka en yakn su akmn temin etmek amacyla deiik tiplerde ina edilirler. En yaygn olarak havuzlu ve blmeli balk geidi, havuzlu ve orifisli balk geidi, denil tipi balk geidi ve dikey yarkl balk geidi yaplmaktadr. Bu balk geitleri arasnda havuzlu ve orifisli balk geitleri lkemizde en yaygn olarak ina edilen balk geidi tipidir. Bununla birlikte projede ngrlen balk geitleri g eden balk trlerinin gn olumsuz etkilemeyecek ekilde Devlet Su leri Genel Mdrl ve FAOnun Tasarm, Boyutlandrma ve zleme yayn gz nnde bulundurularak bu bilimsel rapor ierisinde tasarlanmas, ayrca proje kapsamndaki hafriyat depolama sahalarnn yerinin biyolojik eitlilii ve akarsu ekosistemlerini etkilemeyecek ekilde seimi ve toz, grlt gibi faunay nemli lde etkileyen faktrlere ilikin alnmas gereken tedbirler de bilimsel olarak rapor ierisinde deerlendirilecektir. DS Genel Mdrl tarafndan ve proje kapsamnda hazrlanacak olan Souksu HES Hidrobiyolojik Deerlendirme Raporunda belirtilen balk geidi tiplerinden en uygun olan kati proje aamasnda projelendirilerek uygulanmak zere reglatr yaps kapsamnda ina edilecektir.
ekil I.2.1. rnek Balk Geidi Ana Yap nitelerine Ait Grnmler,
14
Faaliyet sahibi, dere yatann su alma yeri mansabnda doal hayatn idamesini salayacak ve bu kesimde su haklarn karlayacak miktardaki suyu yataa brakacaktr. Ancak, doal hayatn devam iin mansaba braklacak su miktar projeye esas alnan son on yllk ortalama akmn en az %10 u olacaktr. ED srecinde ekolojik ihtiyalar gz nne alndnda bu miktarn yeterli olmayacann belirlenmesi durumunda miktar artrlabilecektir. Belirlenen bu miktara mansaptaki dier teesss etmi su haklar ayrca ilave edilecek ve kesin proje almalar belirlenen toplam bu miktar dikkate alnarak yaplacaktr. Nehirde son on yllk ortalama akmn %10 undan daha az akm olmas halinde suyun tamam doal hayatn devam iin mansaba braklacaktr. Drdnc blmn c.2.8. maddesinde de balk geitlerinin projelendirilmesinde gz nnde bulunan hususlara uyularak balk geidi tasarm yaplacaktr. Yardmc niteler Planlanan proje kapsamnda kurulacak olan tesislerden reglatrler, santral binalar, iletim borular ve ykleme havuzu inaatnda beton malzemesi kullanlacaktr. Proje kapsamnda mobil beton santrali ve krma-eleme-ykama tesisi kurulmas ngrlmemekte olup; malzeme tedariinin blgedeki iletmelerden yaplmas ngrlmektedir. Bu konuda ED Gerekli Deildir/ED Olumlu belgesi bulunan firmalar ile allacaktr. Proje kapsamnda 3 adet antiye ve hafriyat depolama alanlar belirlenmi olup 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde gsterilmitir (Bkz., Ek-3).ngrlen antiye ve hafriyat depolama alanlar Ek-4te sunulan arazi varl haritasnda da grlecei zere fndk ve ormanlk alanlarda kalmaktadr. Bu proje kapsamnda hazrlanacak ED raporunda enerji nakil hatlar ile ilgili evresel deerlendirmelere mevzuat gerei yer verilemeyecek olup, konuyla ilgili almalar TEA/TEDA uhdesinde gerekleecek ayr bir proje ile yrtlecek ve ED Ynetmelii kapsamndaki ykmllkler ayrca yerine getirilecektir. Souksu HES Projesi kapsamnda ngrlen tesis yerleri ve hafriyat depolama alanlar seimi iin halen almalar devam etmekte olup, alanlar ile ilgili kesin deerlendirmeler ED Raporunda verilecektir. I.3. nerilen Projeden Kaynaklanabilecek nemli evresel Etkilerin Genel Olarak Aklanmas (Su, Hava, Toprak Kirlilii, Grlt, Titreim, Ik, Is, Radyasyon ve benzeri.) Moi Elektrik Enerji retim A.. tarafndan yaplp iletilmesi planlanan Souksu HES Projesi 1000 m kret, 997 m talveg kotunda Aara Dere zerinde yer alan bir adet tirol ve dolu gvdeli reglatr yaplmaktadr. Reglatr ile alnan sular keltme havuzundan sonra yer alan ykleme havuzuna alnmaktadr. Buradan 1630 m uzunluunda basnl boru ile iki adet francis trbinin yer ald santral binasna ulamaktadr. Santral binas kuyruksuyu kotu 730 m olarak nerilmektedir. Santraldan kan sular 730 m kret ve 727 m talveg kotunda olan dolu gvdeli reglatr ile takrar evrilerek keltim havuzuna alnmaktadr. keltim havuzundan sonra yaplacak olan ykleme havuzu ile sular 750 m uzunluundaki basnl boruya alnmaktadr. Basnl boru sonunda 615 m kuyruksuyu kotunda iki adet francis trbinin yer ald santral binas yer almaktadr. Santraldan kan sular ksa bir kuyruksuyu kanal ile tekrar Aara Deresine braklacaktr. Planlanan tesislerin uygulanmas (inaat) sonucu oluacak evresel etkiler ile ilgili genel bilgiler aada detay bilgiler ise Blm IVte verilmitir.
15
Souksu HES, nehir tipi bir tesis olup dere yata zerine ina edilecek olan Souksu Reglatrlerinin talvegden ykseklii yaklak 3-5 mdir. Reglatr yaps arkasndaki depolamann ok kk olmas nedeniyle dere yatandan gelen sular biriktirilmeden mansaba atld iin su kalitesi zerinde olumsuz bir etki sz konusu deildir. Sz konusu proje ile ilgili olarak havzadaki su kullanmlar (Tarmsal, ime, kullanma vb.) deerlendirilecek, su kullanm haklar planlama raporu hazrlanarak ED raporunda sunulacaktr. Souksu 1-2 Reglatrleri ve Souksu 1-2 Hidroelektrik Santralleri projesi inaat almalarnda toplam 80 kiinin almas ngrlmektedir. Projede su kullanm ve atksu bertaraf, atk bertaraf, hafriyat, grlt, hava kalitesi zerine etkiler aada ksaca aklanmtr. I.3.1. Su Kullanm ve Atksu Projenin arazi hazrlk, inaat ve iletme aamasnda alacak personellerden kaynakl su kullanm olacaktr. Personelin ime suyu ve kullanma suyu ihtiyac mevcut yzey sularndan ve/veya kaynak sularndan gerekli izinler alndktan sonra temin edilecektir. Proje alannda meydana gelebilecek tozumay nlemek iin sulama ilemlerinde kullanlacak su ise yzey sularndan gerekli izinler alndktan sonra temin edilecektir. Souksu HES projesi kapsamnda inaat almalarnda 80 kii, iletme aamasnda ise yaklak 10 kiinin almas ngrlmektedir. Dolaysyla projenin arazi hazrlk almalar esnasnda alacak olan personelden (toplam 80 kii) kaynakl atk su miktar bir kiinin ihtiya duyaca su 150 lt/gn (3) olarak kabul edilirse; 80 kii x 150 lt/kii-gn = 15.000 lt/gn = 12 m3/gn su kullanlacaktr. Kullanlacak suyun %100nn atk su olarak geri dnecei kabulyle arazi hazrlk almalar esasnda oluacak evsel nitelikli atksu miktar 12 m3/gn olacaktr. Faaliyet alan ve yakn evresinde arazi hazrlk ve inaat aamasnda oluacak evsel nitelikli atksular iin paket atksu artma tesisi kurulacaktr. Artma tesisi projesi iin, evre ve Orman Bakanlnn 2005/5 sayl Atksu Artma Tesisleri Proje Onay Genelgesi kapsamnda, proje onay alnacaktr. letme aamasnda ise oluacak evsel nitelikli atksular, 19.03.1971 tarih ve 13783 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik uyarnca, szdrmasz olarak yaplacak fosseptik ukurunda biriktirilecek, dolduunda Arhavi Belediyesinden temin edilecek vidanjrle, creti karlnda aldrlarak atksuyun bertaraf edilmesi salanacaktr. alma blgesinde kullanlacak ky yollarnda tozumay nlemek iin yzey sular kullanlarak arazz ile nemlendirme ilemi yaplacak olup, bu ilemde su toprak bnyesinde kalaca iin atksu oluturmayacaktr. Konu ile ilgili detayl bilgiler, Blm IV.1.c.de verilmitir.
3
Kaynak: Su Temini ve Atksu Uzaklatrlmas Uygulamalar T - 1998, Prof. Dr. Diner TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROLU)
16
Proje kapsamnda aa kacak evsel nitelikli atksu, orta kirlilikte evsel atksu zellii ile karakterize edilebilir. Uzun aratrmalar sonucu ortaya kan literatr bilgilerine gre oluacak evsel nitelikli atksuyun karakteristii ile ilgili toplam kirlilik ykleri Tablo 1.c.2.de verilmitir. Proje dahilinde yaplacak her trl ilemde, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii, 13 ubat 2008 tarih ve 26786 sayl Resmi Gazetede ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu ve Ynetmelik erevesinde yer alan alc ortam deerleri ile atksu dearj kriterlerine uyulacaktr. I.3.2. Kat Atk,Atk Ya, Tehlikeli Atk, Tbbi Atk, Ambalaj At Evsel Nitelikli Kat Atk ve Ambalaj Atklar: Projenin arazi hazrlama ve inaat aamalarnda alacak toplam 80 kiiden kaynakl, evsel nitelikli kat atk (organik atk vb.) ve inaat almalarndan dolay atk (tahta, demir, imento kad vb.) olumas sz konusu olacaktr. Evsel Nitelikli Kat Atk ve Ambalaj Atklar: Bir kiiden kaynakl gnlk kat atk miktar 1,34 kg ( 4 ) kabulyle; 80 kii x 1,34 kg/gn = 134 kg/gn evsel nitelikli kat atk oluacaktr. Projenin arazi hazrlama ve inaat aamasnda, alacak personeller, antiye alanlarnda inaat almalarn yrtlecektir. Projede alacak personelden kaynaklanan evsel kat atklar, antiye olarak kullanlacak sahalar ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacaktr. Konteynrlarda biriktirilecek bu kat atklar ise belli periyotlarda Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. naat almalarndan oluacak para demir, elik, imento torbas, ambalaj malzemesi ve benzeri kat atklardan; geri kazanm mmkn olanlar inaat imalatlarnda yeniden deerlendirilecek, geri kazanm mmkn olmayan atklar ise zel atk grubunda olduundan trlerine bal olarak tabi olduu ynetmelik erevesinde bertaraf edilecektir (Atk pil ve akmlatrler Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii erevesinde, atk lastikler mrn Tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmelii vb. erevesinde bertaraf edilecektir.). Atk Ya Projenin arazi hazrlama ve inaat aamasnda ykleyici, mikser, ekskavatr, dozer, damperli kamyon, titreimli silindir, beton pompas vb. i makinalar alacaktr. alacak aralarn bakm, onarm ve temizlikleri proje sahasnda yaplmayacak olup, en yakn yetkili servislerde ve/veya akaryakt istasyonlarnda yaptrlacaktr. Ancak ara bakmlarnn zorunlu olarak proje sahasnda yaplmas sz konusu olursa, bu durumda olumas muhtemel atk yalarn bertaraf iin 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii" ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik hkmleri uygulanacaktr.
Kaynak: evre Bakanl, Belediyeler in evre El Kitab, evre Kirlilii nleme ve Kontrol Genel Mdrl, 1998
17
Tehlikeli Atk, Tbbi Atk, Atk Pil ve Akmlatrler Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda olumas muhtemel tehlikeli atklar 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliinde belirtildii zere, srekli kapal olacak ekilde ve kimyasal reaksiyona uramamasn salayarak geici olarak depolayacaktr. Geici olarak depolanan tehlikeli atklar daha sonra evre ve Orman Bakanl tarafndan lisans alm firmalara teslim edilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Bu kapsamda oluacak tehlikeli atklarn geici depolanmas, tanmas ve bertaraf sresince lisansl aralar kullanlacak olup, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda alacak kiilerin salk sorunlarna mdahale etmek amacyla yaplacak yataksz, ayakta tedavi amal revir nitesi kurulacaktr. Revir nitesinde oluacak atklarn miktar tam olarak belirlenememekle birlikte ok az miktarda olmas tahmin edilmektedir. Tesis ierisinde olumas muhtemel tbbi atklarn geici olarak depolanmas, tanmas ve bertaraf edilmesi aamalarnda 22.07.2005 tarihli 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbbi Atlarn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik hkmlerinde belirtilen ykmllklere uygun olarak hareket edilecektir. Ayrca projede kullanlacak olan aralarn bakm ve onarmlarnn faaliyet alan ierisinde yaplmas durumunda, ortaya kmas muhtemel atk akler, 31.08.2004 tarih ve 25569 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii, 03.03.2005 tarih ve 25744 sayl Resmi Gazetede ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrle giren Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeliindeki deiiklik hkmleri dorultusunda proje alan ierisinde taban szdrmazl salanm, kapal bir ortamda muhafaza edilecek ve lisans alm geri kazanm firmasna verilmek sureti ile bertaraf salanacaktr. Konu ile ilgili detayl bilgiler, Blm IV.1.c.de verilmitir. letme Aamas Tesisin iletme aamasnda alacak personelden kaynaklanan evsel kat atk miktar (kii bana oluan gnlk kat atk miktar 1,34 kg/gn-kii alnarak); 10 kii x 1,34 kg/gn-kii = 13,40 kg/gn olacak ve oluacak bu atklar, proje sahas ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacak ve belli periyotlarda Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine gtrlerek bertaraf edilecektir. Atk Ya Trafolarda izolasyon yalar kullanlmaktadr. Tesiste byk apl arza durumlarnda, yaplacak ya transferi ilemi srasnda, meydana gelebilecek kazalar sonucunda, ortama dklen veya taan izolasyon ya zerine kum, akl veya tala gibi absorban dklerek ortama szmas nlenecek daha sonra bu karm varillere alnarak depolanacaktr. Bakm ekipleri tarafndan belirli zamanlarda vanalardan izolasyon ya numunesi alnarak hava ve gaz oranlar tespit edilecektir. Hava ve gaz ierii fazla olan yalar, vakumlama ilemine tabi tutularak tekrar kullanlacaktr.
18
Kullanlacak izolasyon yann yaklak mr 25-30 yl arasndadr. Kullanm mrn tamamlam izolasyon yalarnn bertaraf ise, lisansl bertaraf tesislerinde, 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 2. Blm Madde 9da belirtildii ekilde gerekletirilecektir. Atklarn bertaraf tesislerine tanmas lisansl tayc vastas ile yaplacaktr. Bertaraf tesislerine aktarlncaya kadar Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 4. ve 5. Blmlerde ngrlen artlar salanacak, iletme iindeki Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinde belirtilen standartlara uygun olarak yaplm geici depolarda depolanacaktr. Daha sonra evre ve Orman Bakanlndan lisans alm firmalara satlarak deerlendirilecektir. Ayrca izolasyon yalarnn dklmeye, szmaya, tamaya ve yamura kar gerekli nlemler alnacak ve emniyet havuzu yaplacaktr. zolasyon yalar ile ilgili yaplacak ilemlerin tamamnda 27 Aralk 2007 tarih ve 26739 Sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Polikorlu Bifenil ve Polikorlu Terfenillerin Kontrol Hakknda Ynetmelik hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Sonu olarak; Projenin tm aamalarnda oluacak kat atklarn (yemek art, vb.) 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayl Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii Madde 18de belirtildii gibi denizlere, gllere ve benzeri alc ortamlara, caddelere dklmesinin yasak olduu konusunda alanlar uyarlacak ve gerek bu yasaa gerekse Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliinin tm hkmlerine proje dahilinde uyulacaktr. Ayrca projenin tm aamalarnda olumas muhtemel ambalaj ve ambalaj atklar; 24.06.2007 tarih ve 26562 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii ve ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik hkmlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Bunlara ilaveten 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii ve ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik hkmleri ile 08.06.2010 tarih ve 27605 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Toprak Kirliliinin Kontrol ve Noktasal Kaynakl Kirlenmi Sahalara Dair Ynetmelik hkmleri yerine getirilecektir. I.3.3. Hafriyat almalar ve Toprak Kirlilii Projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda; reglatrler yerinde, santral binalarnn kurulaca alanlarda, iletim borusu almas esnasnda ve dier yardmc nitelerin arazi hazrlk ilemleri esnasnda hafriyat almalar yaplacaktr. Yaplacak olan hafriyat almalar esnasnda ortaya kacak hafriyat malzemesinin bir ksm temel i dolgu ilemleri ile arazi tesviye almalar esnasnda tekrar kullanlacak olup, geriye kalan hafriyat malzemeleri ise, Ek-3te verilen 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde gsterilen hafriyat depolama alanlarnda gerekli tm izinler alndktan sonra dklecektir. Projenin arazi hazrlk almalar esnasnda meydana gelecek olan hafriyat malzemeleri, dkm iin izin alnan alanlar dnda, dere yataklarna ve/veya proje alan ierisinde kullanlan dier alanlara kontrolsz bir ekilde kesinlikle atlmayacaktr.
19
Hafriyat almalar esnasnda, hafriyat topra ile inaat ve yknt atklarnn evreye zarar vermeyecek ekilde ncelikle kaynakta azaltlmas, toplanmas, geici biriktirilmesi, tanmas, geri kazanlmas, deerlendirilmesi ve bertaraf edilmesine ilikin teknik ve idari hususlar ile uyulmas gereken genel kurallar belirleyen Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmlerinin gerei yerine getirilecektir. Arazi hazrlk almalar esnasnda hafriyat almas yaplacak olan blgelere ait alansal bilgiler, bu kapsamda meydana gelecek toplam hafriyat miktarlar ile ilgili detayl hesaplamalar ED Raporunda sunulacaktr. I.3.4. Hava Kalitesine Etkiler Projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda, hafriyat almalarndan, malzemenin tama gzergahlar boyunca nakledilmesi esnasnda ve hafriyat almalarndan kaynakl toz emisyonu olumas sz konusu olacaktr. Arazi hazrlama ve inaat almalar kapsamnda oluacak olan toz emisyon hesaplamalarnda, evre ve Orman Bakanl ED ve Planlama Genel Mdrlnn resmi web sitesinde maden faaliyetleri iin nerilen emisyon faktrleri kullanlarak toz emisyonu iin toplam ktlesel debi hesaplanacak ve Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii erevesinde deerlendirilecektir. Konu ile ilgili detayl bilgiler, Blm IV.1.c.de verilmi olup, detayl bilgiler ED Raporunda sunulacaktr. I.3.5. Grlt Projenin arazi hazrlk ve inaat almalarnda (kaz, dolgu, montaj vb.); reglatrler (su alma yaplar), iletim borular, cebri borular, ykleme havzlar, hidroelektrik santral binalar inaatnda alacak makine ve ekipmanlardan kaynakl grlt oluumu sz konusu olacaktr. Proje kapsamnda arazi hazrlk ve inaat aamasnda olumas muhtemel grltler ile ilgili tm hesaplamalar yaplacak olup, evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeliine gre deerlendirilecek ve ED raporunda sunulacaktr. I.4. Yatrmc Tarafndan Aratrlan Ana Alternatiflerin Bir zeti ve Seilen Yerin Seili Nedenlerinin Belirtilmesi. Projenin Blm I.2.1de verilen ana formlasyonda verildii gibi proje iki kademeli olarak allmtr. keltim havuzundan sonra iletim tneli yer almaktadr. Birinci kademede 1470 m ve ikinci kademede ise 780 m iletim tneli yer almaktadr. letim havuzlar sonrasnda ykleme havuzlar yer almaktadr. Ykleme havuzundan sonra birinci kademe dde 470 m uzunluunda ve ikinci kademede ise 170 m uzunluunda cebri boru sonunda iki adet francis trbinin yer ald santral binas yer almaktadr. Ana formlasyonda santralden reglatrlere ulam basnl boru kenarndan yaplrken dier alternatifte ykleme havuzu, cebri boru ve reglatre ulam iin yeni yol alacaktr. Souksu HES Projesi kapsamnda yaplan Fizibilite almalar neticesinde incelenen formlasyonlar deerlendirilmi olup alternatif almalar ierisindeki en uygun olan belirlenmitir. Yaplan almalar sonucunda birok alternatif deerlendirilmi ve Souksu HES Projesi,
20
Gvenilir (firm) enerjisinin fazla olmas, Yllk net faydasnn (gelirinin) ve rantabilitesinin byk lde yksek olmas nedenlerinden dolay en avantajl proje olduu ortaya kmtr. Ayrca proje sahibi; meteorolojik, jeolojik ve toporafik koullar dikkate alarak, gerek arazi gerekse broda yaplan almalarda deiik kotlarda nehrin suyunun daha optimum kullanlabilecei baka bir alternatif proje retmenin mmkn olmad sonucuna varmtr.
21
BLM II PROJE N SELEN YERN KONUMU
BLM II: PROJE N SELEN YERN KONUMU II.1. Proje Yeri ve Alternatif Alanlarn Mevkii, Koordinatlar, Yeri Tantc Bilgiler. Souksu HES Projesi kapsamnda kurulacak olan tesislerin tamam Artvin ili, Arhavi ilesinde yer almaktadr. Proje sahas; 1/25000 lekli Artvin F46-b3 ve Artvin F46-c2 haritalarnda yer almakta olup, reglatrlerin UTM 6 derecelik koordinatlar; 4567730 (K) / 701830 (D) ve 4569320 (K) / 701310 (D), santral binalarnn UTM 6 derecelik koordinatlar ise 4569240 (K) / 701360 (D) ve 4570090(K) / 701425 (D)dr. Proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli toporafik harita eklerde sunulmutur (Ek-3). Planlanan Souksu HES Projesi kapsamnda; Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar ierisinde Aara Deresi zerinde 2 kademeli olarak dizayn edilen Souksu Reglatrleri ile toplanan sularn santral binalarna alnmasyla elektrik retilmesi planlanmaktadr. Planlanan niteleri ve evresini gsterir 1/25.000 lekli toporafik harita Ek-3te sunulmutur. Bu amala gelitirilen Souksu HES Projesi, Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar iinde Kapistre (Ori) deresinin memba kollarndan olan Aara deresi zerindedir. Arhavi ile merkezinin yaklak ku uuu 12 km gneydousundadr. Souksu HES projesinde, Aara Deresi zerindeki 1000 m ile 615 m arasndaki d deerlendirilerek, iki kademeli olarak enerji retilmesi ve ylda toplam 25,408 GWh elektrik retimi ile ulusal geliime katk salamak zere planlanmtr. Proje kapsamnda yaplacak tesislerle ilgili karakteristik bilgiler aada zet olarak verilmitir. Aara deresi vadisinin bu blmnde yama eimi yksek olduundan vadi taban ve evresi tarma msait olmadndan dolay ve proje sahasnn membasnda projeden birinci derecede etkilenecek bir yerleim birimi bulunmamaktadr. Proje yaplarnn bulunduu alan daha ok orman arazisi olup, Hazineye aittir. Ancak proje alannda tespit edilecek ahs arazileri iin gerekli kamulatrma yaplacaktr Sz konusu proje alanna en yakn yerleim birimleri santral binas IIye yaklak 2.000 m mesafede bulunan amlca Mahallesi ve Aremi Mahallesidir. Ayrca, santral binas IIye yaklak 500 m mesafede Aaktez Mezraasna ait baz yaplar yer almaktadr. Proje alannn evresindeki yerleim yerleri ve yerleim yerlerinin proje nitelerine olan uzaklklar Tablo II.1.1.de proje nitelerine ait UTM 6 derece ve corafik koordinatlar ise Tablo II.1.2.de verilmitir.
Tablo II.1.1. Proje Alannn evresindeki Yerleim Yerleri ve Yerleim Yerlerinin Proje nitelerine Olan Mesafeleri, ve Ynleri Yerleim Yeri En Yakn Olduu nite Yn Kuzey Kuzey Kuzey Mesafesi (m) 2.000 2.000 500
amlca Mahallesi HES II Aremi Mahallesi HES II Aaktez Mezraas HES II Kaynak: 1/25.000 lekli Toporafik Harita (Bkz. Ek-3)
Souksu 1-2 Reglatrleri ve Souksu 1-2 Hidroelektrik Santralleri Proje Alanna Ait UTM 6 Derece ve Corafik Koordinatlar Tablo II.1.2 de verilmitir.
Tablo II.1.2. Proje Alanna Ait UTM 6 Derece ve Corafik Koordinatlar
22
SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI Koor. Sras: Enlem, Boylam Datum: WGS-84 Tr: Corafik D.O.M.: Zon: lek Fak.: 41.234911 41.240393 41.238958 41.240393 41.241370 41.243067 41.247408 41.247602 41.248959 41.249158 41.251844 41.254187 41.255246 41.255190 41.236357 41.236085 41.235738 41.235133 41.235050 41.235679 41.247399 41.247421 41.247477 41.247303 41.246938 41.246436 41.246378 41.246716 41.247001 41.255041 41.254947 41.255106 41.255567 41.255845 41.256053 41.256100 41.255961 41.255777 41.255609 41.255296 41.407831 41.403855 41.406605 41.403855 41.402939 41.402921 41.402420 41.402215 41.403190 41.403224 41.403614 41.404228 41.404135 41.403974 41.408091 41.408433 41.408449 41.408218 41.407985 41.408104 41.402489 41.402685 41.402892 41.402906 41.402858 41.403014 41.402752 41.402639 41.402545 41.405363 41.405017 41.404781 41.404957 41.405164 41.405337 41.405612 41.405835 41.405898 41.405943 41.405747
Proje Alan
Koor. Sras: Saa, Yukar Datum: ED-50 Tr: UTM D.O.M.: 39 Zon: 37 lek Fak.: 6 derecelik 701812.013 701461.879 701696.779 4567806.800 4568406.238 4568253.332 4568406.238 4568512.608 4568700.972 4569181.852 4569202.905 4569355.811 4569377.972 4569677.137 4569938.630 4570056.080 4570049.432 4567968.052 4567938.618 4567900.073 4567832.445 4567822.634 4567892.715 4569180.954 4569183.889 4569190.597 4569171.311 4569130.641 4569075.297 4569068.170 4569105.485 4569136.930 4570036.089 4570024.915 4570041.942 4570093.557 4570124.952 4570148.365 4570154.218 4570139.319 4570119.098 4570100.475 4570065.355
Reglatr - 1
letim Borusu 1
701461.879 701382.101 701375.453 701320.052
Souksu HES - 1 Reglatr - 2
701302.324 701379.885 701382.101
letim Borusu 2
701406.478 701450.799 701439.718
Souksu HES - 2
701426.422 701829.349 701858.783
Alternatif antiye ve Depolama Sahas - 1
701861.236 701843.716 701824.443 701832.503 701325.932 701342.284 701359.474
701361.151 701358.216 701372.891 701351.089 701340.607 701331.802 701543.244 701514.510 701494.290 701507.593
701524.088 701537.923 701560.804 701579.960 701585.813 701590.070 701574.639
23
BLM III PROJE YER VE ETK ALANININ MEVCUT EVRESEL ZELLKLER
BLM III: ZELLKLER
PROJE
YER
VE
ETK
ALANININ
MEVCUT
EVRESEL
III.1. nerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan evrenin; Nfus, Fauna, Flora, Jeolojik ve Hidrojeolojik zellikler, Doal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava (Atmosferik Koullar) klimsel Faktrler, Mlkiyet Durumu, Mimari ve Arkeolojik Miras, Peyzaj zellikleri, Arazi Kullanm Durumu, Hassasiyet Derecesi (EK-V Deki Duyarl Yreler Listesi de Dikkate Alnarak) ve Yukardaki Faktrlerin Birbiri Arasndaki likileri de erecek ekilde Aklanmas. III.1.1. Nfus Tesis edilmesi planlanan Souksu HES Projesi inaat ve iletme aamalarnda olas sosyo-ekonomik etkilerin en belirgin olmas tahmin edilen blge, proje alan yakn evresindeki yerleim alandr. Blm II.1de ayrntl olarak verilen bu blgeler birinci ncelikli olarak sosyo-ekonomik ynden etkilenecek yerleim yerleridir. Bahsi geen bu blgede sosyo-ekonomik etkilerin deerlendirilmesi ve mevcut sosyo-ekonomik yapnn belirlenmesi amacyla 2009 yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sisteminden elde edilen nfus verileri deerlendirilmitir. 2009 yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi istatistiklerine gre proje alannn ierisinde bulunduu Artvin ili ve ileleri nfus istatistikleri Tablo III.1.1.1.de ve Arhavi lesine ait yerleimlerin nfus bilgileri ise Tablo III.1.1.2.de verilmitir.
Tablo III.1.1.1. 2009 Yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemine Gre Artvin Merkez ve lelerin Nfuslar l/ile merkezleri Toplam Erkek Kadn 6.200 3.054 3.146 15.610 7.673 7.937 24.354 12.272 12.082 10.435 5.298 5.137 17.433 8.708 8.725 6.540 3.235 3.305 5.863 3.021 2.842 3.525 1.793 1.732 89.960 45.054 44.906 Belde/kyler Toplam Erkek 5.413 2.827 3.709 1.830 8.273 4.174 13.391 6.792 14.583 7.258 11.326 5.576 15.650 7.536 2.454 1.274 74.799 37.267 Toplam Erkek 5.881 9.503 16.446 12.09 15.966 8.811 10.557 3.067 82.321
Artvin Ardanu Arhavi Merkez Borka Hopa avat Yusufeli Murgul Toplam
Kadn 2.586 1.879 4.099 6.599 7.325 5.75 8.114 1.180 37.532
Toplam 11.613 19.319 32.627 23.826 32.016 17.866 21.513 5.979 164.759
Kadn 5.732 9.816 16.181 11.736 16.050 9.055 10.956 2.912 82.438
Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul
24
Tablo III.1.1.2. 2009 Yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemine Gre Arhavi lesi ve Ky Nfuslar l le Bucak Merkez Belde/Ky Aaahinler Balkl Derecik Derest Gneli Gngren Grgencik Kavak Kemerkpr Kestanealan Kirelik Konakl Srtoba enky Tepeyurt Ula Ulukent rmak ler Yolgeen Yukarahinler Bucak toplam Arl Baky Boyuncuk Dikyama Dlgerli Kkky Soucak Yldzl Ortacalar Bucak toplam le toplam Toplam 57 69 64 164 94 175 27 543 135 96 121 263 90 34 107 113 120 76 88 339 171 2.946 126 91 23 93 235 70 63 23 39 763 19.319
Artvin
Arhavi
Ortacalar
Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul
Sz konusu il ve ilelerle ilgili daha geni nfus istatistikleri, ED Raporunda sunulacaktr. III.1.2. Flora ve Fauna Flora ve fauna almalar devam etmekte olup, verilecek olan zel formata gre ED Raporunda bu balk altndaki bilgiler detaylandrlacaktr. Flora listesinde bitki trlerinin Latince ve Trke adlar, endemizm durumlar, tehlike kategorileri, fitocorafik blgeleri, nispi bolluk dereceleri, habitatlar belirtilecektir. ED Raporunun flora ksm oluturulurken araziden toplanan bitki trlerinin tehisinde Davisin Flora of Turkey and East Aegean Islands adl eserinden yararlanlacak, hazrlanacak flora listesinin tam ve eksiksiz olmas amacyla ayn eserden literatr almas yaplacak, bu blgede yaplm aratrma, yayn, makale ve tez almalar varsa aratrlarak yaplan arazi almas desteklenecektir. Faaliyet alan ve evresinde bulunabilecek endemik bitki trlerinin belirlenmesinde Ekim, T. ve arkadalar (2000) tarafndan hazrlanan Trkiye Bitkileri Krmz Kitab adl yayndan yararlanlacaktr. Faaliyet alan ve evresinde endemik bitki trlerinin bulunmas halinde bunlarn adlar ve kategorileri kapsamlatrma sonras verilecek zgn formata gre hazrlanacak ED Raporunda yer alacaktr.
25
Fauna trlerinden amfibi, srngen, ku ve memeli trlerinin Latince ve Trke adlar, Bern Szlemesi Ek-2 ve Ek-3 listelerinin hangisinde yer ald, habitatlar, IUCN kategorileri, T.C. evre ve Orman Bakanl Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnn 18 Haziran 2011 tarih ve 27968 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren 2011-2012 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Kararlar Ek-I (evre ve Orman Bakanlnca Koruma Altna Alnan Yaban Hayvanlar), Ek-II (Merkez Av Komisyonunca Koruma Altna Alnan Av Hayvanlar), Ek-III (Merkez Av Komisyonunca Avna Belli Edilen Srelerde zin Verilen Av Hayvanlar) listeleri ilgili tablolara ilenecektir. III.1.3 Jeolojik ve Hidrojeolojik zellikler ile Doal Afet Durumu Planlanan projenin, jeolojik ve hidrojeolojik zellikleri ile doal afet durumu genel olarak aada verilmitir. Genel Jeoloji Proje alan ve evresini de kapsayan blge, Pontid Tektonik Birlii iinde yer alr. Pontidler litostratigrafik zellikleri bakmndan birbirinden fakl iki zona ayrlr. Kuzeyde, Magmatik aktivitenin en youn ekilde etkiledii blge kuzey zon, gneyde magmatizma etki alan dnda kalan tortul havza kellerinin yzeylendii blge ise, gney zon olarak tanmlanr. Dou Pontidlerin kuzey zonu iinde Mesozoyik ve Senozoyik yal kaya birimleri yzeylenir. Liyastan balayan ve Eosen sonuna kadar peryotlar halinde geliimini srdren aktif bir magmatizmann etkisi altnda olan blgede, bu magmatizmann rn olan volkanik, volkano-tortul ve intrzif kayalar yaygndr. Volkanik faaliyetlerin duraklad dnemde ise tortul istifler birikmitir. En altta Liyas yal volkano-tortul istif olan Hamurkesen Formasyonu yer alr. Birim; bazalt, andezit, lav ve proklastlardan oluur. Birim iinde yer yer killi kireta, eyl ve kumta ara tabakalar bulunur. Bunun zerine neritik karbonatlardan oluan, st Jura-Alt Kretase yal Bedirga Formasyonu gelir. Birim; killi kireta, rtl kireta ve kumlu kiretandan oluur. Neritik kiretalar zerine uyumlu olarak st Kretase yal bazik karakterli volkano-tortul istif olan atak Formasyonu gelir. Birim; bazalt, andezit lav ve piroklastlar ile kumta, siltta, marn, eyl ve killi kireta ardalanmasndan oluur. atak Formasyonu zerine uyumlu olarak Turoniyen-Santoniyen(st Kretase) yal, asidik karakterli lav piroklastlardan oluan Kzlkaya Formasyonu gelir. Birim; riyodasitik ve dasitik lav ve piroklastlardan oluur. Asidik volkanitlerin zerine, ikinci evreli bazik karakterli volkanit, volkanoklastik ve kel kayalardan oluan, Santoniyen-Kampaniyen yal volkano-tortul bir istif olan alayan Formasyonu gelir. Birim; bazalt, andezit, lav ve piroklastlarndan oluur. Birim iinde kumta, marn ve killi kireta ara seviyeleri bulunur. Bunu zerine uyumlu olarak ikincil evreli asidik lav ve piroklastlarndan oluan, Kampaniyen-Maestrihtiyen yal ayrba Formasyonu gelir. Birim; riyolit, riyodasit ve bunlarn piroklastlarndan oluur. Volkanik ve volkano-tortul istiflerin zerine uyumlu olarak Maestrihtiyen-Paleosen yal, trbiditik fasiyes kellerinden olan Bakrky Formasyonu gelir. Birim; killi, kumlu kireta, marn, eyl ve kumta ardalanmasndan oluur. Blgede, st Kretase yal birimlerin daha sonraki yenilenmesi ile de Eosen yal birimlerin iine sokulan ve granitten gabroya kadar geni bir yelpaze iinde deiim gsteren Kakar Granitoyitleri intrzif kompleks zelliindedir. st Kretase yal birimleri kesen ve Eosen yal birimler tarafndan transgresif olarak rtlen granitoyidler Kakar Granitoyidi-I, Eosen yal birimler iine intrzyon yapm granitoyidler ise Kakar Granitoyidi-II olarak ayrt edilmitir. Granitoyidler mineral kompozisyonlar ve dokularna gre granit, granodiyorit, mikrogranit, kuvarsporfir, kuvarsl diyorit ve diyoritler eklinde ayrtlanabilir. Krntl kellerle balayan ve istifin en st blmnde, Alt-Orta Eosen yal, volkano-tortul istif olan Kabaky Formasyonu yer alr. st Kretase yal birimler zerine asal uyumsuzlukla gelen birim; kumta, kumlu kireta ve marn ara tabakalar ieren andezit, bazalt lav ve piroklastlarndan oluur. Blgede Kuvaterner yal gen keller taraa, yama molozu ve alvyon ile temsil edilirler.
26
Proje Alan Jeolojisi Proje alannda yer alan tm sanat yaplar stratigrafik olarak temelde st Kretase yal volkano-tortul bir istifi olan alayan Formasyonu zerinde yer almaktadr. Formasyonda egemen kaya trn bazalt, andezit lav ve piroklastlar olutururken arasnda kumta, marn ve krmz-bordo renkli killi kireta ara seviyeleri bulunur. Blgede alayan formasyonu zerine st Kretase-Paleosen yal gri ve krmz kireta seviyesi ile Bakrky formasyonuna ait killi, kumlu kireta, tf, marn, eyl ve az oranda volkanik kumta ardalanmas gelmektedir. Souksu HES ve evresine ait genelletirilmi stratigrafik stun kesit ekil III.1.3.2.de, genel jeoloji haritas ise ekil III.1.3.1.de verilmitir.
Proje Alan
ekil III.1.3.1. Proje Alan ve evresi Genel Jeoloji Haritas Kaynak: MTA, 2002
27
ekil III.1.3.2. Proje Alan ve evresine Ait Genelletirilmi Stratigrafik Kesit Kaynak: Kaynak: Gven, ., MTA
28
Tektonik Blge Dou Pontid tektonik birlii ierisinde yer alr. Sahadaki kaya birimleri Alp Orojenezinin etkisi altnda kalmtr. Bu orojenik faaliyetlere bal olarak st Kimmerik, Anadolu, Prenik ve Atik fazlar etkili olmutur. Ad geen da hareketleri sonucunda yrede uyumsuzluklar, kvrml ve krkl yaplar, blok faylanmalar ve bindirmeler olumutur. Blgede genellikle krk tektonii hakim olup, yaklak KD-GB dorultulu byk lekli faylar gelimitir. Bu tektonik nite batda Kzlrmak vadisinden, douda Grcistan snrna kadar, kuzeyde Karadeniz kysndan, gneyde Kuzey Anadolu Fayna kadar bir kuak oluturur. Geni anlamda Alpin Da oluumuna bal olarak Jura-Pliyosen zaman aralnda gelimi ada yay dizisinin bir parasdr. Paleozoyik ile Jura, Jura ile st Kretase , Paleosen ile Eosen, Eosen ile Miyosen, Miyosen ile Pliyosen arasnda uyumsuzluk vardr. Blgede etkili olan Alp Orojenezi nedeniyle, kvrm ve krk tektonii iyi gelimitir . Sahada kvrml yaplar Paleosen yal flilerde ve Eosen yal volkano- tortul kayalarda belirgin olarak izlenmektedir . Blgede st Kretase yal istiflenmeleri kesen granitik karman yerleimi, st Kretase sonras kabuk hareketlerine balanabilir. Yine ayn kuvvetlerin etkisiyle formasyonlar knlm ve faylanmlardr. Blgede baz yrelerde izlenen bindirmeler blgenin bir skma etkisi altnda kaldn gstermektedir. Proje alan ve evresine ait diri fay haritas ekil III.1.3.3.te verilmitir. Katmanlanma Tabakalar KD ve KB dorultulu olup, temel olarak KD dorultusu egemendir. Eim ynleri KB ve GD ynnde gelimitir. Ortalama eim derecesi 10-30 arasnda deimektedir. Volkanik kkenli kayalarn ounlukta oluu nedeniyle katmanl yaplar fazla gelimemitir. Faylar Faylar egemen tektonie uygun olrak KD-GB ve KB-GD dorultularnda olumutur. Blgedeki faylarn byk bir ksm dorultu atml normal faylardr.
29
Proje Alan
ekil III.1.3.3. Proje Alan ve evresi Diri Fay Haritas Kaynak: MTA,1992
Doal Afet Durumu Depremsellik Proje alan, Bayndrlk ve skan Bakanlnn Trkiye Deprem Blgeleri Haritas na gre 4. Derece deprem blgesi ierisinde yer almaktadr. Artvin iline ait depremsellik haritas ekil III.1.3.4.te verilmitir. Karadeniz Blgesinde depremlerin byk ksm Kuzey Anadolu Fay Zonuna bal olarak meydana gelmekle birlikte, bu zonun dnda da depremler olumaktadr. Kuzey Anadolu Fay zonu proje alannn yaklak 220 km gneybatsnda yer alrken, Erzurum fay zonu ise yaklak 122 km gneyinde bulunmaktadr. Artvin ilinde 1881-1986 yllar arasnda Deprem Aratrma Dairesi kaytlarna gre 110 adet deprem meydana gelmitir. Magnitd 5.0'dan byk deprem says 55 adet olarak gereklemitir.
30
Proje Alan
ekil III.1.3.4. Artvin li Depremsellik Haritas, Kaynak: www.deprem.gov.tr
Proje kapsamndaki tm inaat almalar; T.C. Bayndrlk skan Bakanlnn 06.03.2007 tarih ve 26454 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik ve bu Ynetmelikte deiiklik yaplmasna dair 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Ynetmelik hkmlerine uygun olarak yaplacaktr. Hidrolojik ve Hidrojeolojik zellikler Souksu HES Trkiye genelinde ayrlm olan havzalardan Dou Karadeniz Havzas iinde Agara deresi zerinde yer almaktadr. Agara deresi Kabisre deresinin bir yan kolu olup 3131 m ykseklikteki Boa tepesinden domakta, kuzeye doru ak gstererek Kabisre deresine karmaktadr. Kabisre deresi ise Arhavi ilesinden denize dklmektedir. Proje alan yakn evresinde baraj, gl ve glet bulunmamaktadr. Ancak proje alannn ku uuu yaklak 8.5 km gneybatsndaki dalarn zirvelerinde irili ufakl buzul gller bulunmaktadr. Proje alannda ve blgede yzeyleyen kayalar Dou Karadeniz Blgesinin dier yrelerinde olduu gibi genelde volkanik kkenli olup sedimanter kkenli kayalar ise, genellikle ara katk eklinde gelimitir. Bu nedenle akifer zellii gstermezler. Blgedeki birimler ilksel olarak geirimsiz kayalardr. Ancak, bu birimlerde tektonik hareketler sonucu gelien eklem sistemleri ile volkanik kayalardaki souma atlaklar ikincil geirimli zelliktedir ve havzaya den ya miktarnn byk bir blm bu eklem krk hatlar boyunca aka gemektedir. Krk ve atlak sistemlerinde bulundurduklar az miktardaki suyu da st kotlarda kk kaynaklar eklinde boaltmakta olup yer yer vadi diplerinde ak gsteren akarsular beslemektedir. Blgede yeraltsuyu yalnzca akarsularn mansap blmlerinde oluan akifer zelliindeki alvyonlarda bulunmaktadr. Ancak proje alannda dere yataklarnn eiminin yksek olmas nedeniyle alvyonun yaylm olduka dar ve derinlii de azdr. Dolaysyla nemli kalnla sahip olmayan bu tr akiferler yeraltsuyu potansiyeli bakmndan verimsizdir.
31
Proje alan evresinde yer alan mevcut su kullanm durumu, planlanan ve mevcut sulama tesisleri ekil III.1.3.5.te verilmitir. verilmitir.
Proje Alan
ekil III.1.3.5. Proje Alan ve evresi Mevcut Su Kullanm Durumu, Planlanan ve Mevcut Sulama Tesisleri Kaynak: DS, 2006
Proje kapsamndaki tm inaat almalar; T.C. Bayndrlk skan Bakanlnn 06.03.2007 tarih ve 26454 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik ve bu Ynetmelikte deiiklik yaplmasna dair 03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Ynetmelik hkmlerine uygun olarak yaplacaktr.
32
III.1.4. Meteorolojik Durum ve klimsel zellikleri Artvin ilinde klar lk, yazlarn scak gemekte; ykseklerde ok miktarda ya grlmektedir. l, oruh Nehri ve Cankurtaran Geidinden gelen nemli hava ile hem Karadenizin etkisi altnda bulunmakta, hem de yksek bir arazi yapsna sahip olduu iin sk sk ya grlmekte ve sis olumaktadr. oruh Vadisi boyunca ierlere doru gidildike, ilde iklim denizden karasala dnmekte ve giderek kuraklamaktadr. Ayn farkllk kydan ieri doru da grlmektedir. Sahil kesiminde olan Arhavi ve Hopa ilelerinde lman iklim gzlenmekte, klar lk ve yal, yazlar scak ve yal gemektedir. avat ve Ardanu ilelerinde ise iklim karasal iklime yakndr. Yazlar scak ve kurak, klar souk geer. l merkezi ve ara blgede kalan ilelerde kalan bu iklim arasnda tedrici gei izlenir. l genelinde lman iklimin egemen olduu sylenebilir. Proje sahasnn meteorolojik koullarnn deerlendirilmesinde en yakn meteoroloji istasyonu olan Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl, Hopa Meteoroloji stasyonuna ait 1975-2009 yllar arasndaki rasat kaytlarndan faydalanlmtr. Scaklk Dalm
Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre; Artvin ilinde yllk ortalama scaklk 14,26 oC, maksimum scaklklarn ortalamas yllk 18,8 oC, minimum scaklklarn ortalamas ise 10,52 oCdir.
Aylk ortalama scakln en dk olduu ay 6,9C ile Ocak ve ubat, aylk ortalama scakln en yksek olduu ay ise 22,8 C ile Austos aydr. Hopa Meteoroloji stasyonu gzlem kaytlarna gre maksimum scaklk 39,8C ile mays 1988 yl mays aynda, minimum scaklk ise -7,5C ile 2006 yl ocak aynda llmtr. Scaklk verileri Tablo II.1.4.1de sunulmutur.
33
Tablo III.1.4.1. Artvin li Uzun Yllar Scaklk Verileri AYLAR AUSTOS HAZRAN TEMMUZ UBAT EYLL KASIM MAYIS YILLIK 13,3 16,9 13,4 14,26 326,9 256,9 18,8 10,52 31 1988 39,8 28 2006 -7,5 NSAN OCAK MART EKM METEOROLOJK ELEMAN ARALIK 8 11,0 8,3 8,9 24,9 11,2 12,9 5,3 5 1980 27,9 28 2006 -6,0
Saat 7de Ortalama o Scaklk ( C) Saat 14de Ortalama o Scaklk ( C) Saat 21de Ortalama o Scaklk ( C) Ortalama o ( C) Scaklk
6,0 9,1 6,4 6,9 19,2
5,8 9,0 6,3 6,9 16,6
7,6 10,7 7,8 8,5 24,2
11,6 14,5 11,2 12,1 29,5
15,2 18,4 14,7 15,8 31,0
19,4 22,8 19,0 20,0 30,0
21,7 25,2 21,6 22,5 31,0
21,7 25,7 21,9 22,8 31,0
17,9 22,9 18,3 19,4 30,0
14,1 19,1 14,5 15,6 30,9
10,6 14,6 10,7 11,7 28,6
Ortalama Scakln o Cden Byk 5 Olduu Gn Says Ortalama Scakln o Cden Byk 10 Olduu Gn Says Maksimum scaklklarn o ortalamas ( C) Minimum scaklklarn o ortalamas ( C) Maksimum Scaklk Gn Maksimum Scaklk Yl
7,7 10,9 3,4 31 2001
6,7 11,2 3,2 24 1996
9,6 13,3 4,6 24 2008
20,4 17,2 8,0 23 2008
30,3 20,2 11,7 17 1988
30,0 24,4 15,8 6 1994 39,1 4 1997 8,0
31,0 26,6 19,0 31 2000 39,0 6 1976 12,6
31,0 27,1 19,5 25 2008 36,2 14 1995 12,8
30,0 24,4 15,9 24 2002 37,0 28 2009 7,1
29,8 20,8 12,0 9 2003 35,5 26 2001 2,8
19,2 16,5 7,8 1 1979 29,9 30 2007 -2,8
Maksimum Scaklk 24,0 27,3 37,0 38,6 39,8 (C) Minimum Scaklk 22 17 8 5 1 Gn Minimum Scaklk Yl 2006 2006 2004 2004 2002 Minimum Scaklk -7,5 -6,0 -5,0 -6,0 4,4 (C) Kaynak: Hopa Meteoroloji stasyonu, 1975-2009 Verileri
Detayl meteorolojik bilgi ED Raporunda verilecektir. III.1.5 Arazi Kullanm Durumu ve Toprak zellikleri Projenin evresel etki deerlendirme almalar kapsamnda, proje alan ierisinde ana madde, iklim, toporafya, bitki rts ve zamann etkisi ile eitli byk toprak gruplar, Artvin li Arazi Varl kitaplarndan ve Tarm ve Kyileri Bakanl tarafndan hazrlanan Artvin iline ait 1/25.000 lekli Arazi Varl haritalar incelenmitir. Buna gre eimli toporafyaya sahip arazilerde 1/25.000 lekli arazi varl haritalarna gre proje alan ierisinde byk toprak gruplar olarak; sadece krmz sar podzolik topraklar (P) bulunmakta olup, arazi kullanm kabiliyet snflarna gre ise VII snf araziler yer almaktadr. Proje alan ierisinde imdiki arazi kullanm bakmndan ormanlk ve fndk saylan araziler bulunmaktadr. Proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli orman mesere haritasna (Bkz. Ek-5) bakldnda ise, proje alan ierisindeki mesere tipleri Souksu Reglatr IInin bulunduu alan Kzcd1(Kzlaa c a snf hakim), Reglatr Inin bulunduu alan OTT(aasz orman topra, kayalk), HES I ve IInin bulunduu alan ise Bkz(Bozuk Kzlaa) orman meseresine sahip olduu grlmektedir. Proje alanna ait 1/25000 lekli Arazi Varl haritas Ek-4te verilmitir. Proje alanna ait proje alan jeolojisinin gsterildii ayrntl harita almalar halen devam etmekte olup, ED Raporunda verilecektir.
34
III.1.6 Mlkiyet Durumu Proje alan ierisinde arlkl olarak orman saylan araziler bulunmaktadr. Orman alanlar iin kamulatrma sz konusu olmadndan; proje kapsamnda yer alan Orman saylan alanlarn kullanm iin, 6831 Sayl Orman Kanunun, 5192 sayl kanunla deiik, 17/3 maddesi gerei Artvin Orman Blge Mdrlnden ''Orman zni'' alnacaktr. Planlanan proje kapsamnda kamulatrmas yaplacak toplam alan ve bu alanlarn mlkiyet durumuna ilikin detayl bilgiler ED Raporu ierisinde sunulacaktr. III.1.7 Mimari ve Arkeolojik Miras Proje alan ve yakn evresinde herhangi bir mimari ve arkeolojik miras zelliini tayan kltr varlklar bulunmamaktadr. III.1.8 Proje Alannn Hassasiyet Derecesi Proje alan ve yakn evresinde 2872 sayl evre Kanunu zel evre Koruma Blgeleri balnda tanmlanm alan ve 2873 sayl Milli Parklar Kanununa giren Milli Parklar, Tabiat Koruma Alanlar, Tabiat Antlar, Tabiat Parklar maddesi altnda yer alan zellikte herhangi bir alan bulunmamaktadr. Proje alannn yaklak 20 km gneyinde Artvin Hatila Vadisi, 50 km gneybatsnda Artvin Yusufeli oruh Vadisi Yaban Hayat Gelitirme Sahas, 47 km gneybatsnda Erzurum Oltu Yaban Hayat Gelitirme Sahas ve yaklak 20 km kuzeyinde ise amburnu Tabiat Koruma Alan bulunmaktadr(Bkz ekil III.1.8.1).
Proje Alan
20 km
20 km
Hatila Vadisi
amburnu Tabiat Koruma
47 km
50 km
Kakar Milli Park Yusufeli oruh Vadisi YHGS
Erzurum Oltu YHGS
ekil III.1.8.1. Proje alan ve evresinde Bulunan zel evre Koruma Blgeleri Kaynak: http://geodata.cob.gov.tr/
III.1.9. Peyzaj zellikleri Tesis kurulduktan sonra proje alan ierisinde ve etrafnda yaplacak olan peyzaj almalar ED Raporunda ayrntl olarak verilecektir.
35
BLM IV PROJENN NEML EVRESEL ETKLER VE ALINACAK NLEMLER
BLM NLEMLER
IV:
PROJENN
NEML
EVRESEL
ETKLER
VE
ALINACAK
IV.1. nerilen Projenin Aada Belirtilen Hususlardan Kaynaklanmas Olas Etkilerinin Tantm. (Bu Tantm Ksa, Orta, Uzun Vadeli, Srekli, Geici ve Olumlu Olumsuz Etkileri ermelidir.) Projeden etkilenecek alann belirlenmesi iin, projeden kaynaklanan evresel, ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin bir arada deerlendirilmesi gerekmektedir. Bu etkilerin bazlar dorudan, bazlar ise dolayl etkilerdir. zellikle evresel kirlilik yaratacak unsurlar olan hava ve su kirliliklerinin ilgili ynetmeliklerde belirlenen snr deerlerinin altnda kalmas taahht edildiinden; proje etki alan, dier unsurlar (proje alan floras, faunas, jeoloji, grlt, istihdam, tarm ve orman alanlar vb.) gz nne alnarak seilmitir. Projeden ekonomik ve sosyal ynden bata Artvin ili, olmak zere tm Trkiyenin; evresel etkileim ynnden ise nitelerin yer ald vadinin ksa sreli etkilenecei ngrlmektedir. a) Proje in Kullanlacak Alan Souksu HES Projesi kapsamnda kurulacak olan tesislerin tamam Artvin ili, Arhavi ilesinde yer almaktadr. Proje sahas; 1/25000 lekli Artvin F46-b3 ve Artvin F46-c2 haritalarnda yer almakta olup, reglatrlerin UTM 6 derecelik koordinatlar; 4567730 (K) / 701830 (D) ve 4569320 (K) / 701310 (D), santral binalarnn UTM 6 derecelik koordinatlar ise 4569240 (K) / 701360 (D) ve 4570090(K) / 701425 (D)dr. Proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli toporafik harita eklerde sunulmutur (Ek-3). Planlanan Souksu HES Projesi kapsamnda; Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar ierisinde Aara Deresi zerinde 2 kademeli olarak dizayn edilen Souksu Reglatrleri ile toplanan sularn santral binalarna alnmasyla elektrik retilmesi planlanmaktadr. Planlanan niteleri ve evresini gsterir 1/25.000 lekli toporafik harita Ek-3te sunulmutur. Proje alanna ait 1/25000 lekli Arazi Varl haritas Ek-4te verilmitir. Proje alanna ait proje alan jeolojisinin gsterildii ayrntl harita almalar halen devam etmekte olup, ED Raporunda verilecektir. Sz konusu proje ile ilgili niteler iin kullanlacak alanlara ilikin detayl bilgiler ED Raporu ierisinde verilecektir. b) Doal Kaynaklarn Kullanm Elektrik retmek amacyla gelitirilen Souksu HES Projesi, Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar iinde Kapistre (Ori) deresinin memba kollarndan olan Aara deresi zerindedir. Arhavi ile merkezinin yaklak ku uuu 12 km gneydousundadr. Souksu HES projesinde, Aara Deresi zerindeki 1000 m ile 615 m arasndaki d deerlendirilerek, iki kademeli olarak enerji retilmesi ve ylda toplam 25,408 GWh elektrik retimi ile ulusal geliime katk salamak zere planlanmtr. Aara Deresi sular, bir evirme yaps ile alnacandan baraj gl eklinde bir gl oluumu sz konusu olmayacaktr. Reglatrn bulunduu alanda biyolojik evre zerine olabilecek etkilerin banda akmn azalmas sonucu zellikle canl hayat zerine olabilecek etkiler gelmektedir.
36
Faaliyetin iletme aamasnda, reglatrn memba ve mansabnda yaayan sucul canllarn yaama ortamlarn kaybetmemesi iin bir miktar su, hayat suyu olarak yataa braklacaktr. Belirlenecek hayat suyu miktarna mansaptaki dier teesss etmi su haklar ayrca ilave edilecek ve kesin proje almalar belirlenen toplam bu miktar dikkate alnarak yaplacaktr. Sz konusu Proje ile ilgili olarak havzadaki su kullanmlar (Tarmsal, ime...) deerlendirilecek, su kullanm haklar planlama raporu hazrlanarak ED raporunda sunulacaktr. Souksu HES projesi arazi hazrlk ve inaat almalarnda toplam 80 kii ve iletme aamasnda ise yaklak 10 kiinin ime ve kullanma suyu ihtiyac sz konusu olacaktr. Enerji Tr Projenin inaat almalarnda, i makineleri ve kullanlacak aralar iin mazot, benzin, makine ya vb. akaryakt ve madeni yaa ihtiya olup, tm bunlar en yakn akaryakt istasyonundan karlanacaktr. Ayrca, antiye ve inaat almalarnda kullanlacak elektrik, ilgili kurumdan (TEDA) gerekli izinler alndktan sonra balant oluturularak karlanacaktr. Kamulatrma 4628 Sayl Elektrik Piyasas Kanununun 5496 sayl kanunla deiik 15. madde c ve d fkralar gerei kamulatrma ilemleri yaplacaktr. Ayrca proje alan ierisinde kalan tarm alanlar iin 25.03.2005 tarih ve 25766 sayl Tarm Arazilerinin Korunmas ve Kullanlmasna Dair Ynetmelik hkmleri dorultusunda inaat almalarna balamadan nce tarm alanlarnn tarm d amala kullanlmas iin gerekli izinler alnacaktr Orman alanlar iin kamulatrma sz konusu olmadndan; proje kapsamnda yer alan Orman saylan alanlarn kullanm iin, 6831 Sayl Orman Kanunun, 5192 sayl kanunla deiik, 17/3 maddesi gerei Artvin Orman Blge Mdrlnden ''Orman zni'' alnacaktr. c) Kirleticilerin Miktar, (Atmosferik artlar le Kirleticilerin Etkileimi) evreye Rahatszlk Verebilecek Olas Sorunlarn Aklanmas ve Atklarn Minimizasyonu c.1.) Mevcut Durumun Tespitine Ynelik almalar Flora-fauna ile ilgili detayl almalar devam etmekte olup, detaylar ED Raporunda verilecektir. Ayrca, reglatr yerinde su kalitesinin belirlenebilmesi amacyla nar evre lm ve Analiz Laboratuar tarafndan Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii Tablo-1e gre radyoaktivite hari analizler yaplacaktr. c.2.) Projenin evresel Etkilerine Kar Alnacak nlemler, c.2.1. Atksu Projenin arazi hazrlk, inaat ve iletme aamasnda alacak personellerden kaynakl su kullanm olacaktr. Personelin ime suyu ve kullanma suyu ihtiyac mevcut yzey sularndan ve/veya kaynak sularndan gerekli izinler alndktan sonra temin edilecektir. Ayrca, proje alannda meydana gelebilecek tozumay nlemek amacyla sulama iin gerekecek su ise yzey sularndan gerekli izinler alndktan sonra temin edilecektir
37
Projenin arazi hazrlk almalar esnasnda alacak olan personelden (toplam 80 kii) kaynakl atk su miktar 12 m3/gn olacaktr. Arazi hazrlk almalar esnasnda alacak olan personelin idari ve sosyal gereksinimleri, antiye binasnda karlanacak olup, inaat aamasnda oluacak evsel nitelikli atksu antiye alannda yaplacak paket atksu artma tesisinde artldktan sonra en yakn alc ortama dearj edilecektir. letme aamasnda ise oluacak evsel nitelikli atksular, faaliyet alan ve yakn evresinde atksu (kanalizasyon) sistemi olmadndan 19.03.1971 tarih ve 13783 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik uyarnca, szdrmasz olarak yaplacak fosseptik ukurunda biriktirilecek, dolduunda Arhavi Belediyesinden temin edilecek vidanjrle, creti karlnda aldrlarak atksuyun bertaraf edilmesi salanacaktr. Projenin inaat ve iletme aamasnda aa kacak atksu orta kirlilikte evsel atksu zellii ile karakterize edilebilir. Uzun aratrmalar sonucu ortaya kan literatr bilgilerine gre oluacak evsel nitelikli atksuyun karakteristii ile ilgili birim kirlilik ykleri Tablo IV.1.2.de verilmitir. alma blgesinde kullanlacak ky yollarnda tozumay nlemek iin yzey sular kullanlarak arazz ile nemlendirme ilemi yaplacak olup, bu ilemde su toprak bnyesinde kalaca iin atksu oluturmayacaktr. Projenin gerek inaat ve gerekse isletme aamasnda su kullanm ve atksu konularyla ve yaplacak paket atksu artma niteleri ile ilgili detayl bilgiler, ED Raporunda detayl olarak verilecektir. Projenin tm aamalarnda, 31 Aralk 2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve 1380 sayl Su rnleri Kanunu ve Ynetmeliinin hkmleri yerine getirilecektir.
Tablo IV.1.1. Su Kullanlacak Yerler, Miktarlar, Temin Yerleri, Atksu Miktarlar ve Atksuyun Bertaraf ekli
ARAZ HAZIRLIK VE NAAT AAMASI Su Kullanm Su Miktar Su Temin Yeri Atksu Miktar Atksuyun Bertaraf ekli Atksular, antiye alan ierisinde kurulacak olan paket atksu artma tesisinde artlacak olup, Artlan su, 31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve 13.02.2008 tarih ve 26786 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelikte verilen dearj kriterlerini saladktan sonra en yakn alc ortama (Aara deresi) dearj edilecektir. Nemlendirme ileminde su, toprak bnyesinde kalaca iin atksu olumayacaktr.
Projenin arazi hazrlk ve inaat almalarnda 80 kii in ime ve kullanma suyu
80 kii x 150 lt/kiign=12 m3/gn
Mevcut yzey sularndan ve/veya kaynak sularndan gerekli izinler alndktan sonra temin edilecektir.
12 m3/gn
alma Blgesinde ve kullanlacak ky yollarnda tozumay nlemek iin arazz ile nemlendirme ilemi LETME AAMASI Su Kullanm
Yaklak 9,00 m3/gn
Yzey suyundan pompaj ile (Aara deresi)
Su Miktar
Su Temin Yeri Mevcut yzey sularndan ve/veya kaynak sularndan gerekli izinler alndktan sonra temin edilecektir.
(5 )
Atksu Miktar
letme Aamasnda alacak 10 Kii in me ve Kullanma Suyu
10 kii x 150 lt/kiign=1,50 m3/gn
1,50 m3/gn
Atksuyun Bertaraf ekli Daimi personelin kalaca reglatr ve santral binalarnda atksular, yaplacak szdrmasz fosseptie verilecektir. Fosseptik dolduunda Arhavi Belediyesi tarafndan vidanjr ile creti karlnda atksular aldrlarak, bertaraf edilmesi salanacaktr.
Not 1: Bir kiinin ihtiya duyaca su miktar 150 lt/kii-gn alnmtr. Not 2: Kullanlacak suyun % 100nn atk su olarak geri dnecei kabul edilmitir.
Kaynak: Su Temini ve Atksu Uzaklatrlmas Uygulamalar T - 1998, Prof. Dr.Diner TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROLU)
38
Tablo IV.1.2. naat ve letme Aamasnda Oluacak Evsel Nitelikli Atksuyun Toplam Kirlilik Yk, PARAMETRE Birim yk (mg/l) Toplam yk (kg/h)
BOI5 220 0.1100 KOI 500 0.2500 AKM 220 0.1100 Ya-gres 100 0.0500 Toplam P 8 0.0040 Toplam N 40 0.0200 Toplam Cl 50 0.0250 Toplam slfr 30 0.0150 Toplam organik karbon 160 0.0480 pH 6-9 Kaynak: Metcalf and Eddy. (2004). Wastewater Engineering; Treatment, Disposal and Reuse, Mc Graw Hill Book Company, New York, ABD.
c.2.2. Kat Atk, Atk Ya, Tbbi Atk, Ambalaj At Evsel Nitelikli Kat Atk ve Ambalaj Atklar: Projenin arazi hazrlama ve inaat aamasnda alacak personelden kaynakl evsel nitelikli kat atklar ile inaat atklar oluacaktr. Arazi hazrlk ve inaat aamasnda oluacak evsel kat atklar; tesis ierisinde (antiye alannda) niteliklerine gre (organik, cam, plastik, kat, vb.) ayr ayr konteynrlarda toplanarak grn, toz, koku ve benzer faktrler ynnden evreyi kirletmeyecek ekilde kapal kaplarda muhafaza edilecektir. Atklar; tesis ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacak, geri kazanm mmkn olanlar ayr konteynrlarda biriktirilerek lisans alm geri kazanm firmalarna verilecektir. Geri kazanm mmkn olmayan organik atklar ise belirli periyotlarda Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Ayrca arazi hazrlk ve inaat almalarnda oluacak, inaat (demir, tahta metal vb.) ve ambalaj (imento kad, ekipmanlarn kaplar, kat, strafor vb.) atklar hurda olarak toplanacaktr. Geri kazanm mmkn olan atklar yeniden kullanlacak ve/veya lisans alm geri dnm firmalarna verilecektir. Geri kazanm mmkn olmayan atklar ise yine Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Tesisin iletme aamasnda alacak personelden kaynaklanan evsel kat atklar; proje sahas ierisinde (HES ve reglatr) eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacak ve belli periyotlarda Arhavi Belediyesi kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Tesis ierisinde oluacak olan tm kat atklarn bertarafnda 14.3.1991 tarih ve 20814 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliine ve bu ynetmelikte; 03.04.1991 tarih ve 20834 sayl Resmi Gazetede 22.02.1992 tarih ve 21150 sayl Resmi Gazetede 02.11.1994 tarih ve 22099 sayl Resmi Gazetede 15.09.1998 tarih ve 23464 sayl Resmi Gazetede 18.08.1999 tarih ve 23790 sayl Resmi Gazetede 29.04.2000 tarih ve 24034 sayl Resmi Gazetede 25.04.2002 tarih ve 24736 sayl Resmi Gazetede 05.04.2005 tarih ve 25777 sayl Resmi Gazetede yaplan deiikliklere uygun olarak hareket edilecektir.
39
Ayrca, projenin tm aamalarnda olumas muhtemel ambalaj ve ambalaj atklar; 24.06.2007 tarih ve 26562 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik hkmlerine uygun olarak bertaraf edilecektir. Atk Ya Arazi hazrlama ve inaat aamasnda alacak aralarn bakm, onarm ve temizlikleri proje sahasnda yaplmayacak olup, en yakn yetkili servislerde ve/veya akaryakt istasyonlarnda yaptrlacaktr. Ancak ara bakmlarnn zorunlu olarak proje sahasnda yaplmas sz konusu olursa, bu durumda olumas muhtemel atk yalarn bertaraf iin 30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii" ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik hkmleri uygulanacaktr. Bunun yan sra trafoda izolasyon yalar kullanlmaktadr. Tesiste byk apl arza durumlarnda, yaplacak ya transferi ilemi srasnda, meydana gelebilecek kazalar sonucunda, ortama dklen veya taan izolasyon ya zerine kum, akl veya tala gibi absorban dklerek ortama szmas nlenecek daha sonra bu karm varillere alnarak Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii erevesinde, lisansl tama aralar yardm ile geri kazanm tesisine ve/veya bertaraf tesisine nakledilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Bakm ekipleri tarafndan belirli zamanlarda vanalardan izolasyon ya numunesi alnarak hava ve gaz oranlar tespit edilecektir. Hava ve gaz ierii fazla olan yalar, vakumlama ilemine tabi tutularak tekrar kullanlacaktr. Kullanlacak izolasyon yann yaklak mr 25-30 yl arasndadr. Kullanm mrn tamamlam izolasyon yalarnn bertaraf ise, lisansl bertaraf tesislerinde, 30 Temmuz 2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 2. Blm Madde 9da belirtildii ekilde gerekletirilecektir. Atklarn bertaraf tesislerine tanmas lisansl tayc vastas ile yaplacaktr. Bertaraf tesislerine aktarlncaya kadar Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 4. ve 5. Blmlerde ngrlen artlar salanacak, iletme iindeki Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinde belirtilen standartlara uygun olarak yaplm geici depolarda depolanacaktr. Daha sonra ihale yolu ile evre ve Orman Bakanlndan lisans alm firmalara satlarak deerlendirilecektir. Tehlikeli Atk, Tbbi Atk, Atk Pil ve Akmlatrler Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda olumas muhtemel tehlikeli atklar 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliinde belirtildii zere, srekli kapal olacak ekilde ve kimyasal reaksiyona uramamasn salayarak geici olarak depolayacaktr. Geici olarak depolanan tehlikeli atklar daha sonra evre ve Orman Bakanl tarafndan lisans alm firmalara teslim edilerek bertaraf edilmesi salanacaktr. Bu kapsamda oluacak tehlikeli atklarn geici depolanmas, tanmas ve bertaraf sresince lisansl aralar kullanlacak olup, 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir.
40
Projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda alacak kiilerin salk sorunlarna mdahale etmek amacyla yaplacak yataksz, ayakta tedavi amal revir nitesi kurulacaktr. Revir nitesinde oluacak atklarn miktar tam olarak belirlenememekle birlikte ok az miktarda olmas tahmin edilmektedir. Tesis ierisinde olumas muhtemel tbbi atklarn geici olarak depolanmas, tanmas ve bertaraf edilmesi aamalarnda 22.07.2005 tarihli 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbbi Atlarn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik hkmlerinde belirtilen ykmllklere uygun olarak hareket edilecektir. Ayrca projede kullanlacak olan aralarn bakm ve onarmlarnn faaliyet alan ierisinde yaplmas durumunda, ortaya kmas muhtemel atk akler, 31.08.2004 tarih ve 25569 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii, 03.03.2005 tarih ve 25744 sayl Resmi Gazetede ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrle giren Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeliindeki deiiklik hkmleri dorultusunda proje alan ierisinde taban szdrmazl salanm, kapal bir ortamda muhafaza edilecek ve lisans alm geri kazanm firmasna verilmek sureti ile bertaraf salanacaktr. c.2.3. Hava Kalitesine Etkiler Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda tm nitelerde yaplacak olan hafriyat almalarndan kaynakl bir toz emisyonu oluacaktr. Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda yaplacak olan hafriyat almalar, malzeme tanmas, yklenmesi ve boaltlmas esnasnda toz emisyonlar meydana gelecektir. Arazi hazrlk almalar esnasnda meydana gelecek toz emisyonu ile ilgili detay hesaplamalar ED Raporunda sunulacaktr. 03.07.2009 tarih ve 27277 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii Madde-6da, yeni kurulacak tesisler iin; Ek-2 Tablo-2.1 deki ktlesel debilerin almas halinde tesisi ileten tarafndan; tesis etki alannda, tesisin kirleticiliinin deerlendirilmesi amacyla bir dalm modeli kullanlarak hava kirlenmesine katk deeri hesaplanarak ED Raporunda sunulacaktr. Toz iin Ek-2 Tablo-2.1.de verilen snr deer 1,0 kg/saattir. Yaplacak hesaplamalar sonras bulunan emisyon deerinin 1,0 kg/saati amas durumunda dalm modeli kullanlacak ve hava kirlenmesine katk deeri hesaplanacaktr. Buna gre, proje alannda oluacak toz emisyonlarnn hava kalitesi zerine etkilerini ve atmosferik dalm profilini belirlemek zere, ABD EPA tarafndan gelitirilen ve ABDde yaplan ED almalarnda kullanlmas ayn kurulu tarafndan onaylanm olan ISCST3 (Industrial Source Complex Short Term 3) Modeli kullanlarak Hava Kirlenmesine Katk Deerleri hesaplanacak ve deerlendirmeleri ED Raporu ierisinde verilecektir. Yaplacak arazi hazrlk almalar esnasnca toz oluumunu nlemek iin, inaat almalar sresince savurma yapmadan boatma-doldurma ilemleri yaplacaktr. Tama ilemlerine gerek duyulmas durumunda ise aralarn stleri rtlecektir. Ayrca i makinelerinden kaynaklanacak emisyonlarn en aza indirilmesi iin ise kullanlacak aralarn periyodik olarak bakmlar yaplacaktr. Ayrca sahada alacak ara srclerinin; trafikte seyreden motorlu kara tatlarndan kaynaklanan egzoz gazlarnn neden olduu hava kirliliinden ve tehlikelerinden, canllar ve evreyi korumak amacyla egzoz gaz kirleticilerinin azaltlmasn salamak ve lmler yaparak kontrol etmek zere gerekli usul ve esaslar belirleyen; 04.04.2009 tarih ve 27190 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmelii hkmlerine uymalar salanacaktr.
41
c.2.4. Grlt Sz konusu projenin arazi hazrlk, inaat ve iletme aamalarnda kullanlacak ara ve tehizattan dolay oluacak grlt dzeyinin, proje alan yaknndaki yerleim yerlerine olabilecek olumsuz etkisi, ED Raporu ierisinde hazrlanarak sunulacak akustik rapor formatnda hazrlanacak rapor ile detayl olarak irdelenecektir. Planlanan projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnda meydana gelecek olan grlt dzeyinin tespit edilmesi amacyla Sound PLAN 6.5 programndan yararlanlacaktr. Yaplacak hesaplamalarda grlt kayna olacak ara ve ekipmanlarn grlt dzeyleri hakknda bilgi programn kitaplnda bulunan veritabanndan salanacaktr. Programda ilk olarak, grlt dalmn direk olarak etkileyen doal zeminin ykseklik modeli ortaya kartlacaktr. Doal zeminin programa yanstlmas esnasnda 1/25.000 lekli toporafik harita zerinde bulunan ve 10 m ykseltilerle atlan ykselti konturlar saysallatrlacaktr. Ykseltilerin saysallatrlmasndan sonra programn saysallatrlan ykseltiyi alglamas amacyla geici SZM (saysal zemin modellemesi) oluturulacaktr. Geici SZM oluturulmas ileminden sonra ise arazi hazrlk almalar esnasnda alacak olan aralar tanmlanacak ve tesis oturum alan ierisine yerletirilecektir. Yaplacak hesaplamada arazi hazrlk almalar esnasnda tm aralarn ayn anda ve ayn noktada almalar varsaym ile veriler girilecektir. Saysal ykseklik verisinin oluturulmas, tesis alan ve grlt kaynaklarnn corafi veri tabanna aktarlmasna ilikin haritalar oluturulacak ve akabinde grlt haritalar hazrlanacaktr. Grlt haritalar dorultusunda da etkilenecek alanlar belirlenecek ve alnmas gereken nlemler ED Raporunda detaylandrlacaktr. c.2.5. Hafriyat almalar ve Toprak Kirlilii Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda, tesis nitelerinin imalatlarnda vb. ilemlerde hafriyat almalar yaplacaktr. Yaplacak olan hafriyat almalar esnasnda ortaya kacak hafriyat malzemesinin bir ksm dolgu ilemlerinde (yol, sanat yaplar dolgusu vb.) bir ksm arazi tesviye ilemleri esnasnda kullanlacak olup, geriye kalan hafriyat malzemeleri ise proje kapsamnda belirlenen Hafriyat Depolama Alanlarnda depo edilecektir. Ayrca arazi hazrlk, inaat ve iletme aamalarnda yaplacak almalar esnasnda Toprak Kirliliinin Kontrol Ynetmelii ve Noktasal Kaynakl Kirlenmi Sahalara Dair Ynetmelikte belirlenen hususlara uygun olarak hareket edilecektir. Hafriyat ilemleri srasnda dozer, paletli ve lastikli ykleyiciler, ekskavatr(krc azl dahil), greyder, silindir, damperli kamyon, hava kompresr, tanabilir jeneratr, drenaj pompas ve borusu, mobil aydnlatc kullanlmas planlanmaktadr. Proje kapsamnda herhangi bir patlatma yaplmas ngrlmemektedir. Ancak, yaplacak kaz almalarnda patlayc kullanlmas zorunlu hale gelirse bu kapsamda ANFO ve dinamit (Powergel Magnum) kullanlmas planlanmaktadr. Bahse konu patlayclar, gezici depo ierisinde ve gerekli gvenlik mesafelerine uygun olarak etraf teller ie evrili ekilde depolanacaktr. Ak saha patlatmalarnda; rockbit delici, anfo patlayc, powergel magnum yemleyici, exel kapsl ateleyici, infilak fitili, akm ln cihaz ve ateleyici manyeto; tnel patlatmalarnda, jumbo delici makinesi, sehpal delici el makinesi, powergel magnum patlayc, exel kapsl ateleyici, infilak fitili, akm ln cihaz ve ateleyici manyetodur. Patlatmalarda kullanlan patlayclarn zellikleri, titreim dalgalarnn genel zellikleri, patlatma ile oluturulan titreimin evre yaplara etkisi ve binalardaki hasarlarn titreim genlii ynnden incelenmesi konular ile ilgili detayl almalar ED Raporunda sunulacaktr.
42
Proje kapsamnda gerekmesi durumunda hafriyat almalarnda kullanlmak zere alnacak patlayc malzemeler iin patlayc malzemelerin teslim alnmas, tanmas, datlmas, geri alnmas ve muhafazas bu amala eitilmi ve fenni nezareti tarafndan grevlendirilmi kimseler tarafndan ilgili mevzuat hkmlerine gre yaplacaktr. Doldurma, sklama, kapsl tellerinin temizlenmesi, balanmas ve atelenmesi bizzat fenni ziyareti grevlendirilmi, yeterlilik belgesine sahip atei tarafndan yaplacaktr. Patlayc yerletirilen delikler ok iyi sklama yaplacak ve para savrulma riskini nlemek amacyla deliklerin zeri rtlecektir. Patlayc maddenin kullanlmas, korunmas, tanmas konular; Tekel d braklan patlayc maddelerle av malzemesi ve benzerlerinin retimi, ithali, tanmas saklanmas, depolanmas, sat, kullanlmas, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esaslarna ilikin 29 Eyll 1987 tarih ve 19589 sayl resmi Gazetede yaymlanan 87/12028 karar sayl tze uygun olarak yaplacaktr. Projenin arazi hazrlk almalar esnasnda meydana gelecek olan hafriyat malzemeleri, dkm iin izin alnacak alanlar dnda, dere yataklarna ve/veya proje alan ierisinde kullanlan dier alanlara kesinlikle atlmayacaktr. Depo alanlar, dere yatan bozmayacak, derede yn deiiklii yapmayacak ekilde ve hafriyatn evreye dalmadan dzenli depo edilmesi salanacaktr. letim yaps almas esnasnda eve malzeme atlmayacaktr. Bunun iin, ekskavatr yardmyla yarmadan kan malzeme datlmadan iletim hattnn almas salanacaktr. Fazla hafriyat eve ve dere yataklarna braklmayacaktr. Bu balamda projenin tm aamalarnda 09.09.2006 tarih ve 26284 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Dere Yataklar ve Taknlar le lgili (2006/27) Babakanlk Genelgesine uygun olarak hareket edilecektir. Planlanan projenin arazi hazrlk ve inaat almalar esnasnca yaplacak hafriyat almalar 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii" hkmlerine uygun olarak gerekletirilecektir. Sz konusu projenin hafriyat almalar esnasnca, Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmeliine gre aada belirtilen kontrol nlemleri alnacaktr. Bitkisel toprak dndaki hafriyat topraklar ncelikle dolgu, rekreasyon ve benzeri amala kullanlacak, kullanm mmkn olmayan atklar hafriyat dkm sahalarna nakledilecektir. Hafriyat almalarna balanmadan nce hafriyat dkm sahalar iin, mahallin en byk mlki amirine(Valilie) mracaat edilerek "Atk Tama ve Kabul Belgesi" alnacaktr. Hafriyat srasnda bitkisel toprak alt topraktan ayr olarak toplanacak ve derinliine ve yapsna bal olarak kazlarak yeniden kullanlmak zere dkm sahalarnda ayr olarak ylacaktr. Bitkisel topran saklanma srecinde olabilecek kayplarn nlenmesi ve topran kalitesinin korunmas amacyla; bitkisel topran depolanaca yerin % 5den fazla eimli olmamas salanacaktr. Bitkisel topran uzun sre akta braklmas durumunda; yzeyinin abuk gelien bitkiler ile rtlmesi temin edilecektir. Ayr toplanan bitkisel toprak arazi tesviyesi ve rehabilitasyonun almalar esnasnda tekrar kullanlacaktr.
43
Hafriyat ilemleri srasnda kazdan kacak toprak miktar ile dolgu hacimlerinin eitlenecek ekilde ncelikle faaliyet alan ierisinde deerlendirilmesine allacaktr. Hafriyat dkm sahalarnda oluabilecek oturma, kme ve kayma gibi zemin ve gvde hareketlerinin nlenmesi iin en uygun yn ve dkm boyutlandrmas yaplacaktr. Dkm alanlarnn yzeyleri ve ev dibi evresine insan ve dier canllarn yaklamasn engelleyici nlemler alnacak ve uyar levhalar konulacaktr. Hafriyat dkm sahalarnn kapasitelerinin dolmas veya herhangi bir nedenle dkm ve depolamann sona ermesi halinde bu sahalarn, insan ve dier canllarn gvenlii, canl yaamnn tesisi ve alann tekrar kullanlabilmesi iin doal topografik yapya uygun olarak rehabilite edilmesi salanacaktr.
Yaplacak olan rehabilitasyon almalar esnasnda aada belirtilen hususlara uygun olarak hareket edilecektir. - Rehabilitasyon almalar sonucunda, sahaya doal grnm kazandrlacaktr. - Projenin uygulanmas sonucunda ortaya kacak yapnn veya oluan yeni alann kullanm, yerel evre koullar ile tam uyum iinde olacak ve tm canllar iin tartmasz gvenli bir ortam salanacaktr. - nsanlarn dolamna alan alanlarda 3 metreden yksek kademe ve 5 metreden dar basamak bulunmayacaktr. - Btn ev yzeyleri dayanma duvar ile tutulmakszn doal hali ile stabil olacak ekilde dzenlenecektir. - Alann d evresinde eimli yzey var ise ta ve para yuvarlanmalar ile kaymalara kar kesin nlem alnacaktr. - Rehabilitasyon srasnda, atklarn ev alarnn deitirilmesi sz konusu ise, verilecek yeni eim rt toprann serilmesine, bitki rtsnn gelimesine izin verecek, erozyonu ve atklarn yzeye kmasn nleyecek deerlerde olacaktr. - Alan evresi su trafii asndan yeterince gvenli hale getirilecektir. - Alann zeri yaplacak bitkilendirme almasna bal olarak bitkisel st rt topra ile kaplanacak ve aalandrlacaktr. Yaplacak olan almalar esnasnda; evlerden aa kesinlikle malzeme braklmayacaktr. Tm hafriyat almalarnda 18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren "Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii" hkmlerine uyularak hareket edilecektir. Ayrca yaplacak almalar esnasnda 31.05.2005 tarih ve 25831 sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak yrrle giren Toprak Kirliliinin Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. c.2.6. Peyzaj zerine Etkiler ve Alnacak nlemler Projenin inaat dneminde reglatrler, ykleme havuzlar, iletim borular, cebri borular, santral binalar, antiye sahalar ve hafriyat depolama alanlarnda farkllk gstermeye balayacak olan peyzaj karakteri, iletme dneminde baz nitelerde geri dnm olmayacak biimde farkllklara urayacaktr.
44
Proje alannda, peyzaj deiimine neden olabilecek balca sebepler u ekilde sralanmaktadr: Tahrip olan ve bu tahrip sonucunda deien yzey rts, Ortadan kaldrlacak olan bitki rts, na edilecek niteler / kullanmlar, Arazi desenindeki / kullanmndaki deiim, Kaz dolgu almalar sonucunda deien topografya,
Doal ve fiziksel anlamda gerekleecek en byk deiim, reglatr, ykleme havuzu, cebri boru ve santral binalarnda yaanacaktr. Bu noktalarda doal bitki rts tahrip olurken, ekosistemdeki denge, mdahaleler sonucunda geici olarak aksaklklara urayacaktr. Bu aksakl ortadan kaldrabilmek adna yaplacak peyzaj almalaryla; ncelikle tahrip edilen blgenin rehabilitasyonu gerekletirilerek, alann doal peyzaj deerini tekrar kazanmas salanacaktr. Arazi hazrlk almalar balamadan nce tesis nitelerinin yaplaca alanlarn fotoraflar ekilerek alann grsel durumu ortaya konacaktr. letme faaliyete kapandktan sonra bu alanlar aslna uygun olarak bitkilendirilerek ayn ekilde dzenlenecektir. Bunun iin; Alanda syrlan st toprak stabil hale getirilecektir. Proje alannda, doal bitki rts deerlendirilerek alan temsil eden nc, katlmc ve hakim trler tespit edilecektir. Tespit edilen bu trler aa, aak, al ve orman alt rts olarak snflandrlacaktr. Proje alannda yaplacak olan rehabilitasyon almalar, bu trlerin tespiti dorultusunda, alana uyumlu olarak gerekletirilecektir. naat almalarnn ardndan, eimin yksek olduu ve toprak kaymasnn grld blgelerde, sekiler oluturmak suretiyle, daha dz yzeyler elde edilecek ve bu yzeyler yukarda bahsedilen sistematie gre bitkilendirilecektir. Bak noktalar olarak tanmlanabilecek geni vista salayan alanlarda grsel deiim olumamas bakmndan, bu almalar sistematik olarak yaplacaktr. Bylece; Projenin, proje inaat ve kullanm sreci ierisinde evreye olan etkilerini en aza indirgeyerek, alanda srdrlebilirlii desteklenecek, naat ve iletme aamasnda kaldrlan bitki rts, syrlan st toprak ve eim nedeniyle oluabilecek erozyon riskine kar, erozyon kontroln salanacak, Blgesel ve yerel karakter pekitirilecek, Proje gerekletirildikten sonra, alanda arzu edilen mevcut grntye yakn bir grnt oluturulacak, Grnt kirlilii oluturabilecek yaplar (reglatr, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas v.b.) perdelenecek, zellikle, dere kenarnda grlen eitlilik gsteren, bitki trlerinin bir arada yaamas ve farkl habitatlarn bulumas sonucu oluan mevsimlik renklilii, peyzaj yapsn karlayacak nitelikte bir peyzaj tasarm ile gerekletirilecektir., c.2.7. Flora-Fauna zerine Etkiler ve Alnacak nlemler Projenin flora ve fauna zerine etkileri ve etkileri azaltc nlemler ED Raporunda detayl olarak irdelenecektir.
45
Ayrca, Souksu HES projesi iin yaplacak faaliyetin ekosistem asndan alana etkilerini ortaya koymak amacyla sucul ekosisteme zg bilimsel olarak Ekosistem Deerlendirme Raporu hazrlanacaktr. Bununla birlikte projede ngrlen balk geitleri g eden balk trlerinin gn olumsuz etkilemeyecek ekilde Devlet Su leri Genel Mdrl ve FAOnun Tasarm, Boyutlandrma ve zleme yayn gz nnde bulundurularak bu bilimsel rapor ierisinde tasarlanmas, ayrca proje kapsamndaki hafriyat depolama sahalarnn yerinin biyolojik eitlilii ve akarsu ekosistemlerini etkilemeyecek ekilde seimi ve toz, grlt gibi faunay nemli lde etkileyen faktrlere ilikin alnmas gereken tedbirler de bilimsel olarak rapor ierisinde deerlendirilecektir. c.2.8. Balk Geidinin Projelendirilmesinde Gz nne Alnacak Hususlar Balk geidi, bir akarsu zerinde ina edilen reglatrde (su alma yapsnda), akarsuda yaayan balklarn memba ve mansap arasnda hareketini salayan su yoludur. -Balk trlerinin yzme hzlar genellikle e ayrmak mmkndr. -Normal hz (cruising speed): Balklar genellikle ve normal durumlarda yaptklar hzlardr. -Dayanma hz (sustain speed): Balklarn birka dakikalk zaman periyodu ierisinde baz durumlarda, zellikle dar alanlardan geerken yaptklar hzlardr. -Ani hz (darting speed): Balklarn besleme veya bir tehlikeden uzaklamak amacyla ani ataklarda yaptklar hzlardr. Bu hzlar, dier hzlara gre daha ksa sreli, fakat daha sratlidir. Balklar dk hzlarda az hareket ederler, bu nedenle projelendirmede ortalama deerlerin kullanlmas yanlglara neden olur. Dier taraftan balklar normalden daha hzl akan su ktlelerine, kar ynde igdsel olarak hareket etme eilimindedirler. Onlarn bu davran zellikleri, balk geidi tasarmnda nem arz etmektedir. Dolaysyla balklarn balk geidine giri noktalarnda su rlts oluturmak zere boru ile arma suyu braklacaktr. Balk geidinin son noktas olan, balk geidi giri yapsna balklar su akmna kar ynde yzerek girerler. Balklar geide girilerinde istedikleri su hz, kendi normal hzlarndan fazla, fakat ani hzlarnn altnda olmaldr. Bu deer normal hzn 1.25 katsay ile arplmasyla elde edilebilir. Sudaki znm oksijen balklarn yzme kabiliyetlerini etkilemektedir. znm oksijen normalden 1/3 daha az ise, balklarn yzme kabiliyeti % 60 orannda azalr. Dolaysyla sudaki oksijen miktar, balk geidinin projelendirilmesinde dikkate alnmaldr. Balklar karanlktan korktuklarndan balk geidinin stnn ak olarak ina edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde kar suyunun eridii ve maksimum debilere ulat dnemlerde balk geidi silt ile dolarak alamaz duruma gelebilir. Bu durumda kapal ve galeri eklinde balk geitleri ina edilmesi uygun grlmemektedir. Faaliyet sahibi, dere yatann su alma yeri mansabnda doal hayatn idamesini salayacak ve bu kesimde su haklarn karlayacak miktardaki suyu yataa brakacaktr. Ancak, doal hayatn devam iin mansaba braklacak su miktar projeye esas alnan son on yllk ortalama akmn en az %10 u olacaktr. ED srecinde ekolojik ihtiyalar gz nne alndnda bu miktarn yeterli olmayacann belirlenmesi durumunda miktar artrlabilecektir. Belirlenen bu miktara mansaptaki dier teesss etmi su haklar ayrca ilave edilecek ve kesin proje almalar belirlenen toplam bu miktar dikkate alnarak yaplacaktr. Nehirde son on yllk ortalama akmn %10 undan daha az akm olmas halinde suyun tamam doal hayatn devam iin mansaba braklacaktr.
46
IV.2. Yatrmn evreye Olan Etkilerinin Deerlendirilmesinde Kullanlacak Tahmin Yntemlerinin Genel Tantm Yatrmn evreye olan etkilerinin deerlendirilmesinde; Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii, evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii, Sanayi Kayanakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii, Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii, Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik, Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii, Su rnleri Kanunu ve Ynetmelii, Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii, Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii, Egzoz Gaz Emisyonu Ynetmelii, ile ller Bankas deerleri, Dnya Salk rgt (WHO) evre Sal Blm, Trk Standartlar Enstits, Birlemi Milletler evre Program (UNEP)nn deerleri ayrca ulusal ve uluslararas literatrde kabul grm deerler kullanlacaktr. Sz konusu projenin gerek inaat ve gerekse iletme aamalarnda olas evresel etkiler beklenmektedir. Bu etkileri ksa balklar halinde; kat atklar, sv atklar, hava emisyonlar, grlt ve hafriyat olarak sralayabiliriz. Bu evresel etkilerin, evresel etki deerlendirme almalarnda, detayl incelenmesi yaplarak, olabilecek en kt hal senaryosu erevesinde nlemlerin alnmas salanacaktr. IV.3. evreye Olabilecek Dnlen nlemlerin Tantm Olumsuz Etkilerin Azaltlmas in Alnmas
Planlanan projenin arazi hazrlk, inaat ve iletme aamalarnda; Tablo IV.3.1.de belirtilen nlemler alnarak; evreye olabilecek olumsuz etkilerin minimuma indirilmesine allacaktr.
Tablo IV.3.1. Projenin Arazi Hazrlk, naat ve letme Aamalarnda Kaynaklanacak evresel Etkiler, KAYNAK OLASI ETKLER ALINACAK NLEMLER Arazi hazrlk ve inaat aamasnda alacak olan personelin idari ve sosyal gereksinimleri, antiye binasnda karlanacak olup, antiye binasnda meydana gelecek olan evsel nitelikli atksular, faaliyet alan ve yakn evresinde herhangi bir atksu (kanalizasyon) sistemi olmadndan, proje alannda antiye alannda yaplacak paket atksu artma tesisinde artlacak ve artldktan sonra en yakn alc ortama dearj edilecektir.. letme aamasnda ise oluacak evsel nitelikli atksular, 19.03.1971 tarih ve 13783 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik uyarnca, szdrmasz olarak yaplacak fosseptik ukurunda biriktirilecek, dolduunda Arhavi Belediyesinden temin edilecek vidanjrle, creti karlnda aldrlarak atksuyun bertaraf edilmesi salanacaktr.
Arazi Hazrlk ve naat Aamas ATIK SU alacak personelden kaynakl evsel nitelikli atksu oluacaktr. letme Aamas Tesisin iletme aamasnda, personelden kaynakl evsel nitelikli atk su olumas sz konusudur. Artlmadklarnda yer alt ve yer st su kirlilii ve toprak kirliliine neden olmaktadr.
47
Arazi Hazrlk ve naat Aamas Projenin arazi hazrlama ve inaat almalarnda alacak personelden kaynakl evsel nitelikli kat atk ve inaat almalarndan dolay kat atk oluacaktr. Arazi hazrlama ve inaat aamasnda alacak aralarn bakm, onarm ve temizlikleri antiye alannda yaplmas zorunlu olduu durumlarda, Bunlarn yannda ambalaj atklar, atk ya, tehlikeli atk, atk pil ve akmlatr, mrn tamamlam lastik atklar ve bitkisel atk yalarn olumas sz konusudur. Bertaraf edilmediinde insan salna yer alt ve yerst su kaynaklarnn kirlenmesine, toprak kirliliine, koku problemlerine yol amaktadr.
Arazi hazrlk ve inaat aamasnda oluacak bu kat atklar; tesis ierisinde (antiye alannda) niteliklerine gre (organik, cam, plastik, kat, vb.) ayr ayr konteynrlarda toplanarak grn, toz, koku ve benzer faktrler ynnden evreyi kirletmeyecek ekilde kapal kaplarda muhafaza edilecektir. Atklar; tesis ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacak, geri kazanm mmkn olanlar ayr konteynrlarda biriktirilerek lisans alm geri kazanm firmalarna verilecektir. Geri kazanm mmkn olmayan organik atklar ise Arhavi Belediyesi tarafndan alnmas salanacaktr. Ayrca arazi hazrlk ve inaat almalarnda oluacak, inaat (demir, tahta metal vb.) ve ambalaj (imento kad, ekipmanlarn kaplar, kat, strafor vb.) atklar hurda olarak toplanacaktr. Geri kazanm mmkn olan atklar yeniden kullanlacak ve/veya lisans alm geri dnm firmalarna verilecektir. Geri kazanm mmkn olmayan atklar ise yine ilgili belediyenin (Arhavi Belediyesi) almas salanacaktr. Projenin kapsamnda alacak aralarn bakm ve onarmlar yetkili servislerinde yaptrlacak olup, bunun mmkn olmad ve bakm onarmlarnn tesis ierisinde yapld zamanlarda herhangi bir atk yan ortaya kmas durumunda, sz konusu yan topraa ve/veya suya karmasnn nlenmesi amac ile, atk ya kapal ve szdrmasz metal bir kapta toplanarak 30.07.2008 tarih ve 26952 Sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii kapsamnda lisans alm geri kazanm firmasna szleme dahilinde verilecektir. Aralarn tesis ierisinde bakm ve onarmlar; antiye alan ierisinde taban szdrmazl salanm ve zeri sundurma yap ile kapatlm alanda yaplacak olup, yaplacak almalar esnasnda 31.05.2005 tarih ve 25831 sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak yrrle giren Toprak Kirliliinin Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Projede kullanlacak olan aralarn bakm ve onarmlarnn faaliyet alan ierisinde yaplmas durumunda, ortaya kmas muhtemel atk akler, 03.03.2005 tarih ve 25744 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii hkmleri dorultusunda proje alan ierisinde taban szdrmazl salanm, kapal bir ortamda muhafaza edilecek ve lisans alm geri kazanm firmasna verilmek sureti ile bertaraf salanacaktr. Proje alan iinde olumas muhtemel mrn tamamlam lastiklerin geri kazanm firmasna verilmesi salanacak olup, bu kapsamda 25.11.2006 tarih ve 26357 sayl mrn Tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Ayrca proje kapsamnda kullanlacak yemekhanede oluacak bitkisel atk yalarn bertarafnda 19.04.2005 tarih ve 25791 sayl Bitkisel Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak hareket edilecektir. Tesisin iletme aamasnda alacak personelden kaynaklanan evsel kat atklar; kullanlacak binalar ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanacak ve belli periyotlarda ilgili belediyenin (Arhavi Belediyesi) kat atk toplama sistemine verilerek bertaraf edilecektir. Kullanlacak izolasyon yann yaklak mr 25-30 yl arasndadr. Kullanm mrn tamamlam izolasyon yalarnn bertaraf ise, lisansl bertaraf tesislerinde, 30 Temmuz 2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 2. Blm Madde 9da belirtildii ekilde gerekletirilecektir. Atklarn bertaraf tesislerine tanmas lisansl tayc vastas ile yaplacaktr. Bertaraf tesislerine aktarlncaya kadar Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii 4. ve 5. Blmlerde ngrlen artlar salanacak, iletme iindeki Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinde belirtilen standartlara uygun olarak yaplm geici depolarda depolanacaktr. Daha sonra ihale yolu ile evre ve Orman Bakanlndan lisans alm firmalara satlarak deerlendirilecektir.
KATI ATIK-ATIK YA
letme Aamas Tesisin iletme aamasnda personelden kaynakl evsel nitelikli kat atklar oluacaktr. Trafo izolasyon yalar,
48
KAYNAK Arazi Hazrlk ve naat Aamas Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda tm nitelerde yaplacak olan hafriyat almalarndan kaynakl bir toz emisyon oluacaktr. letme Aamas Hava kirlilii oluturacak faaliyet sz konusu deildir. Arazi Hazrlk, naat ve letme Aamalar Projenin arazi hazrlk ve inaat aamalarnda i makinelerinin almasndan ve makine ekipmanlardan kaynakl grlt oluacaktr. letme aamasnda ise trbinlerin almasndan kaynakl yap ierisinde grltnn olumas sz konusu olacaktr. Arazi Hazrlk naat Aamas HAFRYAT ve
OLASI ETKLER
ALINACAK NLEMLER
HAVA KRLL
Emisyonlar geici olarak hava kirliliine ve dolayl olarak da toprak ve su kirliliine neden olabilir. Ayrca insan salna ve ortamn flora ve faunasna geici olarak etkisi olacaktr.
makinelerinden kaynaklanacak emisyonlarn en aza indirilmesi iin kullanlacak aralarn periyodik olarak bakmlar yaplacaktr. Toz oluumunu nlemek iin inaat almalar sresince savurma yapmadan boatma-doldurma ilemleri yaplacaktr. Tama ilemlerine gerek duyulmas durumunda ise aralarn stleri rtlecektir.
GRLT
Grltnn insan sal ve fauna zerine olumsuz etkileri vardr.
Kullanlacak i makinelerinin dzenli kontrol yaplarak ynetmelikte belirtilen snr deerlerin almamas salanacaktr. Mmkn olan en az sayda aracn ayn zen gsterilecektir. Ayrca anda almasna alanlarn grltden etkilenmemeleri iin kulak koruyucusu kullanlmas salanacaktr. letme aamasnda HES Binasnn ses izolasyonunun ok iyi yaplmas salanacaktr.
Projenin arazi hazrlk ve inaat aamasnda, tesis nitelerinin oturtulmas ve yerletirilmesi iin hafriyat almalar yaplacaktr.
Bertaraf edilmediinde grsel kirlilie ve toz yaylmna sebebiyet verir.
Bu almalarda, hafriyat topra ile inaat ve yknt atklarnn evreye zarar vermeyecek ekilde ncelikle kaynakta azaltlmas, toplanmas, geici biriktirilmesi, tanmas, geri kazanlmas, deerlendirilmesi ve bertaraf edilmesine ilikin teknik ve idari hususlar ile uyulmas gereken genel kurallar belirleyen Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii hkmlerinin gerei yerine getirilecektir. Alanda syrlan st toprak stabil hale getirilecektir. Proje alannda, doal bitki rts deerlendirilerek alan temsil eden nc, katlmc ve hkim trler tespit edilecektir. Tespit edilen bu trler aa, aack, al ve orman alt rts olarak snflandrlacaktr. Proje alannda yaplacak olan rehabilitasyon almalar, bu trlerin tespiti dorultusunda, alana uyumlu olarak gerekletirilecektir. naat almalarnn ardndan, eimin yksek olduu ve toprak kaymasnn grld blgelerde, sekiler oluturmak suretiyle, daha dz yzeyler elde edilecek ve bu yzeyler yukarda bahsedilen sistematie gre bitkilendirilecektir. Bak noktalar olarak tanmlanabilecek geni vista salayan alanlarda grsel deiim olumamas bakmndan, bu almalar sistematik olarak yaplacaktr. Balk geidi, bir akarsu zerinde ina edilen reglatrde (su alma yapsnda), akarsuda yaayan balklarn memba ve mansab arasnda hareketini salayan su yoludur. Bu proje kapsamnda, ED Raporunun fauna ksmnda belirtilecek balk trleri iin balklarn yaamnn srekliliinin salanmas ve dere ortamnda doal dengenin bozulmamas iin, balklarn akarsuyun kaynana gidip gelmelerini salamak amacyla balk geidi yaplacaktr. Bylece doal hayatn idamesi iin mansaba su braklm olacaktr.
Arazi Hazrlk naat Aamas
ve Doal ve fiziksel anlamda gerekleecek en byk deiim, reglatrler, iletim yaps, ykleme havuzlar, cebri borular ve santral binalarnda yaanacaktr. Bu noktalarda doal bitki rts tahrip olurken, ekosistemdeki denge, mdahaleler sonucunda geici olarak aksaklklara urayacaktr.
Projenin inaat dneminde reglatrler, iletim yaps, ykleme havuzu, cebri boru, santral binas, antiye ve hafriyat depolama alanlarnda farkllk gstermeye balayacak olan peyzaj karakteri, iletme dneminde baz nitelerde fiziki dnme urayacaktr.
PEYZAJ FLORA-FAUNA
letme Aamas Reglatr ile santral arasnda dere ortamnda doal dengenin bozulmamas iin can suyunun verilmesi. Reglatrden dere ekosistemine su verilmedii taktirde doal hayat bozulabilecektir.
49
BLM V HALKIN KATILIMI
BLM V: HALKIN KATILIMI V.1. Projeden Etkilenmesi Muhtemel Halkn Belirlenmesi Ve Halkn Grlerinin evresel Etki Deerlendirmesi almasna Yanstlmas in nerilen Yntemler. Proje kapsamnda birinci derece etkilenecek kesim, proje alanna yakn yerleim yerlerinde yaamn srdren yerel halktr. Yrede yaayan ve yreden geimini salayan yerel halk, ncelikli olarak etkileneceklerdir. Bunlarn yan sra, yakn evrede kylerde yaayan blge halk dolayl olarak etkileneceklerdir. Blm 2de proje alan ve yakn evresinde yer alan yerleim birimlerinin proje nitelerine olan uzaklklar ayrntl olarak verilmitir. Dolaysyla bu yerleim yerlerinde yaayanlar projeden dorudan ve dolayl olarak etkilenecek kesimdir. Proje ile ilgili ED almalar balam olup, bu almalar kapsamnda alma grubunca yre birok defa ziyaret edilmekte, arazi ettleri ve mahallinde incelemeler yaplmaktadr. Bu ziyaretlerde mmkn olduunca yre halk proje ile ilgili olarak bilgilendirilmekte ve yre halknn konuya ilikin dnce ve grleri alnmaya allmaktadr. Proje ile ilgili ED almalar, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren evresel Etki Deerlendirme Ynetmeliine uygun olarak yrtlmektedir. Bu kapsamda ynetmeliin 9. Maddesi gerei, kapsam ve zel format belirleme toplantsndan nce, halk yatrm hakknda bilgilendirmek, projeye ilikin gr ve nerilerini almak zere evre ve Orman Bakanl tarafndan belirlenecek tarihte Halkn Katlm Toplants yaplacaktr. Halkn Katlm Toplants projeden en ok etkilenecek ve tm yerleim yerlerinden yre halknn kolayca ulaabilecei yerleim yerinde yaplacaktr. Halkn Katlm Toplants iin, projeden etkilenmesi muhtemel yerleim yerlerinde duyurular yaplacak ve toplantnn ierii, tarih ve saatinin yer ald duyuru metni, ulusal ve yerel dzeyde yayn yapan gazetelerde yaynlanarak ok sayda ilgilinin katlmas allacaktr. Bylece yre halknn faaliyetle ilgili gr ve nerilerini bildirmeleri mmkn olacaktr. Ayrca halkn proje ile ilgili bilgilendirilmesi amacyla; proje hakknda ksa grsel sunumlar yaplacak ve proje hakknda bilgiler verilecektir. V.2 Grlerine Bavurulmas ngrlen Dier Taraflar Projenin ED sreci kapsamnda; evre ve Orman Bakanlna bal ve ilgili kurulular, Tarm ve Kyileri Bakanlna bal ve ilgili kurulular, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlna bal ve ilgili kurulular ile Bayndrlk ve skan Bakanlna bal ve ilgili kurulularn grleri alnabilir. V.3 Bu Konuda Verebilecei Dier Bilgi ve Belgeler Halihazrda bu konuda belirtilebilecek baka bir bilgi ve belge bulunmamaktadr.
50
BLM VI YUKARIDA VERLEN BALIKLARA GRE TEMN EDLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET
BLM VI: YUKARIDA VERLEN BALIKLARA GRE TEMN EDLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET Souksu HES Projesi kapsamnda kurulacak olan tesislerin tamam Artvin ili, Arhavi ilesinde yer almaktadr. Proje sahas; 1/25000 lekli Artvin F46-b3 ve Artvin F46-c2 haritalarnda yer almakta olup, reglatrlerin UTM 6 derecelik koordinatlar; 4567730 (K) / 701830 (D) ve 4569320 (K) / 701310 (D), santral binalarnn UTM 6 derecelik koordinatlar ise 4569240 (K) / 701360 (D) ve 4570090(K) / 701425 (D)dr. Proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli toporafik harita eklerde sunulmutur (Ek-3). Planlanan Souksu HES Projesi kapsamnda; Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar ierisinde Aara Deresi zerinde 2 kademeli olarak dizayn edilen Souksu Reglatrleri ile toplanan sularn santral binalarna alnmasyla elektrik retilmesi planlanmaktadr. Planlanan niteleri ve evresini gsterir 1/25.000 lekli toporafik harita Ek-3te sunulmutur. Bu amala gelitirilen Souksu HES Projesi, Artvin ili, Arhavi ilesi snrlar iinde Kapistre (Ori) deresinin memba kollarndan olan Aara deresi zerindedir. Arhavi ile merkezinin yaklak ku uuu 12 km gneydousundadr. Souksu HES projesinde, Aara Deresi zerindeki 1000 m ile 615 m arasndaki d deerlendirilerek, iki kademeli olarak enerji retilmesi ve ylda toplam 25,408 GWh elektrik retimi ile ulusal geliime katk salamak zere planlanmtr. Projenin arazi hazrlk ve inaat aamalarnda tm nitelerde toplam 80 kii, iletme aamasnda ise yaklak 10 kiinin almas ngrlmektedir. Proje dahilinde inaat aamasnda vasfsz personel mmkn olduunca blgeden istihdam edilecek, iletme aamasnda ise daimi personeller yine yreden istihdam edilerek az da olsa blge ekonomisine katk salanm olacaktr. evirme yaps, iletim tneli, cebri boru ve santral binas iin arazinin hazrlanmas, ina edilmesi, hafriyat depolama alanlarnda yaplacak kazlar ve depolamalar ile bu alandaki jeolojik yap bir miktar rselenecek ve arazi topografyas ok az deiecektir. Dere zerinde kurulacak evirme yaps ile sular alnacandan baraj gl eklinde bir gl oluumu sz konusu olmayacaktr. Reglatrn bulunduu alanda biyolojik evre zerine olabilecek etkilerin banda akmn azalmas sonucu zellikle canl hayat zerine olabilecek etkiler gelmektedir. Faaliyetin iletme aamasnda, reglatrn memba ve mansabnda yaayan sucul canllarn yaama ortamlarn kaybetmemesi iin bir miktar su, hayat suyu olarak yataa braklacaktr. Belirlenecek hayat suyu miktarna mansaptaki dier teesss etmi su haklar ayrca ilave edilecek ve kesin proje almalar belirlenen toplam bu miktar dikkate alnarak yaplacaktr. Projenin arazi hazrlk, inaat ve iletme aamalarnda projeden kaynakl evresel etkiler beklenmekte olup, sz konusu evresel etkiler ile ilgili genel bilgiler bu ED Bavuru Dosyasnda detay bilgiler ise ED Raporunda verilecektir. Projenin evresel etki deerlendirme almalar kapsamnda, proje alan ierisinde ana madde, iklim, toporafya, bitki rts ve zamann etkisi ile eitli byk toprak gruplar, Artvin li Arazi Varl kitaplarndan ve Tarm ve Kyileri Bakanl tarafndan hazrlanan Artvin iline ait 1/25.000 lekli Arazi Varl haritalar incelenmitir. Buna gre eimli toporafyaya sahip arazilerde 1/25.000 lekli arazi varl haritalarna gre proje alan ierisinde byk toprak gruplar olarak; sadece krmz sar podzolik topraklar (P) bulunmakta olup, arazi kullanm kabiliyet snflarna gre ise VII. snf araziler yer almaktadr. Proje alan ierisinde imdiki arazi kullanm bakmndan ormanlk ve fndk saylan araziler bulunmaktadr.
51
Proje alan ve evresine ait 1/25.000 lekli orman mesere haritasna (Bkz. Ek-5) bakldnda ise, proje alan ierisindeki mesere tipleri Souksu Reglatr IInin bulunduu alan Kzcd1(Kzlaa c a snf hakim), Reglatr Inin bulunduu alan OTT(aasz orman topra, kayalk), HES I ve IInin bulunduu alan ise Bkz(Bozuk Kzlaa) orman meseresine sahip olduu grlmektedir. Yatrmn evreye olan etkilerinin deerlendirilmesinde; Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii, evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii, Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii, Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii, Lam Mecras nas Mmkn Olmayan Yerlerde Yaplacak ukurlara Ait Ynetmelik, Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii, Su rnleri Kanunu ve Ynetmelii, Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii, Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii, Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmelii ile ller Bankas deerleri, Dnya Salk rgt (WHO) evre Sal Blm, Trk Standartlar Enstits, Birlemi Milletler evre Program (UNEP)nn deerleri ayrca ulusal ve uluslararas literatrde kabul grm deerler kullanlarak ED almalar srdrlecektir. Projenin inaat ve iletme sreci boyunca uyulacak olan kanun ve ynetmelikler aada sralanmaktadr: o 2872 sayl evre Kanunu ve 5491 sayl evre Kanununda deiiklik yaplmasna dair kanun o o o 4857 sayl Kanunu, 6831 sayl Orman Kanunu, 4342 sayl Mera Kanunu 1380 sayl Su rnleri Kanunu ve Ynetmelii Sal ve Gvenlii Tz (11.01.1974 tarih ve 14765 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii (23.12.2003 tarih ve 25325 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii (04.06.2010 tarih ve 27601 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik (27.04.2011 tarih ve 27917 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii ve Ynetmelikte yaplan deiiklikler (14.03.1991 tarih ve 20814 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Ynetmelikte; 03.04.1991 tarih ve 20834 sayl Resmi Gazetede 22.02.1992 tarih ve 21150 sayl Resmi Gazetede 02.11.1994 tarih ve 22099 sayl Resmi Gazetede 15.09.1998 tarih ve 23464 sayl Resmi Gazetede
52
18.08.1999 tarih ve 23790 sayl Resmi Gazetede 29.04.2000 tarih ve 24034 sayl Resmi Gazetede 25.04.2002 tarih ve 24736 sayl Resmi Gazetede 05.04.2005 tarih ve 25777 sayl Resmi Gazetede yaplan deiiklikler. o Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii (18.03.2004 tarih ve 25406 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii (03.07.2009 tarih ve 27277 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o Sanayi Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o Hava Kalitesi Deerlendirme ve Ynetimi Ynetmelii (06.06.2008 tarih ve 26898 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii ve Ynetmelikte Yaplan Deiiklikler (31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) (Ynetmelikte 13 ubat 2008 tarih ve 26786 sayl Resmi Gazetede ve 30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resm Gazetede yaplan deiiklikler) o Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmelii (17.05.2008 tarih ve 25818 sayl Resmi Gazetede yrrle girmitir.) o Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii (24.06.2007 tarih ve 26562 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii (30.07.2008 tarih ve 26952 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) o Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.)
53
Bitkisel Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii (19.04.2008 tarih ve 25791 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Bitkisel Atk Yalarn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelii (03.05.2007 tarih ve 26511 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) mrn Tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmelii (25.11.2006 tarih ve 26357 Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) mrn Tamamlam Lastiklerin Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Egzoz Gaz Emisyonu Kontrol Ynetmelii (04.04.2009 tarih ve 27190 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii (03.03.2005 tarih ve 25744 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii (14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.) Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik Yaplmasna Dair Ynetmelik (30.03.2010 tarih ve 27537 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir.)
54
EKLER: evresel Etki Deerlendirmesi Bavuru Dosyas Hazrlanmasnda Kullanlan ve eitli Kurululardan Salanan Bilgi ve Belgeler le Raporda Kullanlan Tekniklerden Rapor Metninde Sunulamayan Aadaki Belgeler 1- Proje in Belirlenen Yer ve Alternatiflerinin Varsa; evre Dzeni, Nazm, Uygulama mar Plan, Vaziyet Plan veya Plan Deiiklii Teklifleri Proje alann gsterir 1/25.000 lekli toporafik harita ekte sunulmutur (Bkz. Ek-3). Proje alannn tekabl ettii 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan ED Raporunda verilecektir. 2-Yatrmc in Projesi le lgili Olarak Daha nceden Alnm zin, Onay, Ruhsat veya lgili Kurumlardan Alnm Belgeler ve benzeri. Yatrmc firma tarafndan alnm izin, onay, ruhsat ve ilgili kurumlardan alnm bilgi/belgeler Ek-1de sunulmutur. 3-Proje in Seilen Alana likin Arazi Kullanm Durumu Proje alanna ait arazi kullanm kabiliyet snflar ve imdiki alan kullanm haritas Ek-4te verilmitir. Projeye ait proje alan jeolojisinin gsterildii ayrntl harita almalar halen devam etmekte olup, ED raporunda verilecektir.
55
EKLER
EK-1 RESM YAZILAR VE DOKMANLAR

1. Devlet Su leri Genel Mdrl Etd ve Planlama Dairesi Bakanlnn 28.01.2001 Tarih 33429 Sayl Yazs 2. ED ve Planlama Genel Mdrlnn 21.03.2011 Tarih 23521 Sayl Yazs 3. Artvin l zel daresi 29.07.2011 Tarih 6276 Sayl Yazs 4. ller Bankas A.. Trabzon Blge Mdrlnn 20.07.2011 Tarih 1172 Sayl Yazs 5. Artvin l Tarm Mdrl 13.07.2011 Tarih 959 Sayl Yazs 6.
EK-2 YER BULDURU HARTASI
FAALYET SAHB
MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T
PROJE ADI
SOUKSU HES PROJES
PAFTA ADI
YER BULDURU HARTASI
HAZIRLAYAN KURULU
Ek-2/1
EK-3 PROJE ALANINI GSTERR 1/25.000 LEKL TOPOGRAFK HARTA ZERNDE GENEL YERLEM PLANI
EK-4 PROJE ALANINI GSTERR 1/25.000 LEKL ARAZ VARLII HARTASI
EK-5 PROJE ALANINI GSTERR 1/25.000 LEKL ORMAN MESERE HARTASI ve LEJANTI
EK-6 PROJE ALANINI GSTERR 2 BOYUTLU 1/25.000 LEKL UYDU GRNM VE PROJE NTELERN GSTERR UYDU GRNTLER (QuickBird-2 60 cm Yerel znrlkte, 5 cm Hassasiyette)
ekil Ek-6.1. Proje Alanndan Genel 3 Boyutlu Uydu Grnts
Ek-6/1
ekil Ek-6.2. HES-2 Sahasndan 3 Boyutlu Uydu Grnm Ek-6/2
ekil Ek-6.3. HES-1 ve Reglatr-2 Sahasndan 3 Boyutlu Uydu Grnm
Ek-6/3
ekil Ek-6.4. HES-1 Sahasndan 3 Boyutlu Uydu Grnm Ek-6/4
ekil Ek-6.5. letim Hattnn 3 Boyutlu Uydu Grnm
Ek-6/5
ekil Ek-6.6. Arazinin Genel Grnm Ek-6/6
ekil Ek-6.7. evresel Ett almalarndan ve Dere zerinde Yaplan almalardan Grntler Ek-6/7
NOTLAR ve KAYNAKLAR
NOTLAR VE KAYNAKLAR 1/25.000 lekli Arazi Varl Haritalar, Tarm ve Kyileri Bakanl, 1/25.000 lekli Artvin F 46-b3 ve F 46-c2 Nolu Toporafik Haritalar, Harita Genel Komutanl, Afet leri Genel Mdrl Resmi Web Sayfas (www.deprem.gov.tr), Do.Dr. Levent Ksekahyaolu, Enerji Tketimi ve Byme Arasndaki Nedensizlik likisi, Trkiye zerinde Bir nceleme, Sleyman Demirel niversitesi, Dokuzuncu Kalknma Plan, DPT, MTA Genel Mdrl Resmi Web sayfas (www.mta.gov.tr), Artvin l evre Durum Raporu, 2008 ArtvinValilii Resmi Web sayfas (www.artvin.gov.tr) Souksu HES Projesi, Revize Fizibilite Raporu, Temmuz 2010, Su Temini ve Atksu Uzaklatrlmas Uygulamalar T - 1998, Prof. Dr. Diner TOPACIK, Prof. Dr. Veysel EROLU) Tarm ve Ky leri Bakanl, Artvin li Arazi Varl Kitab, Trkiye statistik Kurumu Resmi Web sayfas (www.tuik.gov.tr)
ED BAVURU DOSYASINI HAZIRLAYANLARIN TANITIMI

Soğuksu ÇBD 10.08

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Soğuksu ÇBD 10.08

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MO ELEKTRK ENERJ RETM A..

ARTVN L, ARHAV LES

ANKARA - AUSTOS 2011

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

Koordinatlar takip eden sayfada sunulmutur.

PROJENN ED YNETMEL KAPSAMINDAK YER (SEKTR, ALT SEKTR)

Rapor Sunum Tarihi

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

BLM 1 PROJENN TANIMI VE GAYES

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

Kaynak: 1987 Ankara, Devlet Su leri Genel Mdrl, Balk Geitleri,

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI

BLM II PROJE N SELEN YERN KONUMU

MO ELEKTRK ENERJ RETM LTD. T.

SOUKSU HES PROJES ED BAVURU DOSYASI