Taşlikaya Ni̇hai̇ Çed Raporu (Ekler)

EYNER ENERJ RETM VE TC. LTD. T.
TALIKAYA REGLATR VE HES

(22,658 MWm/22,052 MWe), KIRMA-ELEME
NHA ED RAPORU VE HAR NTES TESSLER

TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

370/398
EKLER

EK-1 1/25.000 lekli Proje Alann Gsterir Toporafik Harita
EK-2 1/5.000 lekli Proje Alann Gsterir Toporafik Harita
EK-3 1/25.000 lekli Proje Alann Gsterir Jeolojik Harita
EK-4 1/25.000 lekli Ulam Yollarn Gsteriri Toporafik Harita
EK-5 1/25.000 lekli Proje Etki Alann Gsterir Toporafik Harita
EK-6 1/100.000 lekli Proje Alann Gsterir Arazi Varl Haritas
EK-7 1/25.000 lekli Proje Alann Gsterir Mesere Haritas
EK-8 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Yer Bulduru Haritas
EK-9 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Google Earth Fotoraflar
EK-10 Talkaya Reglatr ve HES Projesine ait Fotoraflar
EK-11 Talkaya Reglatr ve HES Projesine Ait Plan ve Kesitleri
EK-12 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Ekolojik Deerlendirme Raporu
EK-13 Talkaya Reglatr ve HES Projesi Su Kullanm Haklar Raporu
EK-14 Talkaya Reglatr ve HES Projesi SKKY Tablo-1e Gre Su Analiz Raporu
EK-15 Talkaya Reglatr ve HES Su Kullanm Hakk Anlamas ve Lisans
EK-16 Meteoroloji Genel Mdrlnden Alnm Artvin line Ait Meteorolojik Veriler
EK-17 DS Genel Mdrlnden Alnm Onayl Reglatr Yeri Akm Deerleri
EK-18 Talkaya Reglatr ve HES ED nceleme Deerlendirme Formu
EK-19 Protokol anlamas
EK-20 Kaz Fazlas Malzeme Dkm Alanlar in Alnm Kurum Grleri
EK-21 Ball Deresinden Su Kullanm le lgili DS 26. Blge Mdrlnn Gr
EK-22 leksiz keltim Havuzu Plan
EK-23 Halkn Katlm Toplants Gazete lanlar
EK-24 Nihai ED Raporu zleme Raporlar Formu
EK-25 Balk Geidi izimi
EK-26 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan, Lejant ve Plan Hkmleri
EK-27 Topuolu Madencilik San. Ve Tic. Ltd. ti. Adna Bro Tescil Belgesi ve Yeterlilik
Belgesi

EYNER ENERJ RETM VE TC. LTD. T. TALIKAYA REGLATR VE HES

TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

371/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
KIRMA-ELEME VE HAR NTES
TESSLER
Artvin li, Arhavi lesi Snrlar erisi,
Kapistre Deresinin Bir Kolu Olan Ball
Deresi zerinde
EK-1
1/25.000 LEKL PROJE ALANINI GSTERR
TOPORAFK HARTA


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

372/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-2
TOPORAFK HARTA


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

373/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-3
JEOLOJK HARTA


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

374/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-4
1/25.000 LEKL ULAIM YOLLARINI GSTERR
TOPORAFK HARTA


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

375/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-5
1/25.000 LEKL PROJE ETK ALANINI GSTERR
TOPORAFK HARTA


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

376/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-6
1/100.000 LEKL PROJE ALANINI GSTERR ARAZ
VARLII HARTASI


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

377/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-7
MESERE HARTASI


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

378/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-8
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJES YER
BULDURU HARTASI


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

379/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-9
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJES GOOGLE
EARTH FOTORAFLARI

MEVCUT YOL
SANTRAL ALANI
REGLATR ALANI
ULAIM YOLU
YKLEME HAVUZU
ULAIM YOLU
LETM TNEL
CEBR BORU
LETM TNEL CEBR BORU
ANTYE SAHASI
YKLEME HAVUZU
ULAIM YOLU
REGLATR ALANI
MEVCUT YOL
SANTRAL ALANI
REGLATR ALANI
ULAIM YOLU
YKLEME
HAVUZU ULAIM
LETM TNEL
CEBR BORU
LETM TNEL
CEBR BORU
REGLATR ALANI
LETM TNEL
REGLATR ALANI
ULAIM YOLU
DAR VE SOSYAL
TESSLER
BETON SANTRAL
REGLATR ALANI
KIRMA-ELEME TES

TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

380/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-10
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJESNE AT
FOTORAFLAR


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

381/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-11
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJESNE AT
PLAN VE KESTLER

YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RA WN BY
SUNAN
SUBMI TTED BY
K ONTROL
CHECK ED BY
A RSIV NO
D WG FI L E NO
HARITA NO
MAP NO
TARIH
D A TE
LEK
SCALE
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
ENERJI RETIM SIRK ETI /
POWER GEN ERATI ON COMPANY
lIZIBILITE RA PORUNU H AZ I RLA YA N SIRK ET /
COMPA NY PREPA RI NG THE FEA SI BI LI TY REPORT
H .H .A. MHEND ISLIK
ENERJI LTD. S1I.
TA SD IK MERCII / APPROVI NG AUTHORI TY
T.C. EN ERJI V E TA BI K AYNAK LAR BAK ANLI GI
D EVL ET SU ISL ERI GENEL MDRLG
REPUBLI C OF TURK EY MI NI STRY OF EN ERGY & N ATURAL RESOURCES
GENERA L DI RECTORATE OF STA TE HYDRAULI C WORK S
INCEL END I
REV I EWED
TASD IK OL UNUR
A PPROVED
TASLI K AYA YK LEME H AVUZ U,
CEBRI BORU ve HES
GENEL D URUM PLANI
F46-c1
H AZ IRAN 2007
JUN E 2007
011
EYNER AAT GIDA HARF.
TAAHHT TC.LTD
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
01
FR 171 H .17
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RA WN BY
SUNAN
SUBMI TTED BY
K ONTROL
CHECK ED BY
A RSIV NO
D WG FI L E NO
HARITA NO
MAP NO
TARIH
D A TE
LEK
SCALE
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
H .H .A. MHENDISLIK
ENERJI LTD. S1I.
INCEL ENDI
REV I EWED
TASDIK OL UNUR
A PPROVED
TASLI K AYA H ES BOYK EI1I
F46-c1
H AZ IRAN 2007
JUN E 2007
011
TAAHHT TC.LTD
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
HHA
MHEN DSILIK
01
FR 181 H .18
450
500
550
600
650
700
750
800
850
900
950
1000
9
8
0
TASD IK OLUNUR
APPROVED
TASD IK MERCII / APPROVI NG AUTHORI TY
T.C. ENERJI VE TABI K AYNAK LAR BAK ANLI GI
D EVLET SU ISLERI GENEL MDRLG
REPUBL I C OF TURK EY MI N I STRY OF ENERGY & NATURAL RESOURCES
GEN ERAL D I RECTORATE OF STATE HYDRAULI C WORK S
lIZIBILITE RAPORUN U H AZ I RLAYAN SIRK ET /
COMPANY PREPARI N G TH E FEASI BI LI TY REPORT
EN ERJI RETIM SIRK ETI /
011
H AZ IRAN 2007
JUNE 2007
H H A
MHEN D ISLIK
151 FR
001
G46-c1
1/ 500
H H A
MHEN D ISLIK
H H A
MHEN D ISLIK
H H A
MHEN D ISLIK
IN CELENDI
REVI EWED
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
LEK
SCALE
TARIH
D ATE
HARITA NO
MAP NO
ARSIV NO
D WG FI LE NO
K ONTROL
CH ECK ED BY
SUN AN
SUBMI TTED BY
(IZ EN
D RAWN BY
YAPAN
D ESI GN ED BY
H .15
TASLI K AYA REGLATR
GEN EL YERL ESIM PLANI
TAAHHT TC.LTD
H .H .A. MH EN D ISLIK
EN ERJI L TD. S1I.
9
9
0
011
H AZ IRAN 2007
JUNE 2007
TAAHHT TC.LTD
T ASLI K AYA REGLATR
PLAN ve K ESITLERI
H H A
MH EN D ISLIK
161 FR
001
G46-c1
1/ 250
H H A
MH EN D ISLIK
H H A
MH EN D ISLIK
H H A
MH EN D ISLIK
IN CEL ENDI
REVI EWED
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
LEK
SCALE
TARIH
D ATE
H ARITA NO
MAP NO
ARSIV NO
D WG FI LE NO
K ON TROL
CH ECK ED BY
SUN AN
SUBMI TTED BY
(IZ EN
D RAWN BY
YAPAN
D ESI GN ED BY
TASD IK OLUNUR
APPROVED
T.C. EN ERJI VE TABI K AYNAK LAR BAK ANLI GI
REPUBL I C OF TURK EY MI N I STRY O F ENERGY & NATURAL RESOURCES
H .16.a
EN ERJI L TD. S1I.
COMPA N Y PREPARI N G TH E FEASI BI LI TY REPORT
162 FR
ARSIV NO
D WG FI LE NO
H .16.b
H AZ IRAN 2007
JUN E 2007
TASLI K AYA REGLATR
ve K ELTIN K ESITLERI
H H A
MHEN D ISLIK
001
G46-c1
1/ 200
H H A
MHEN D ISLIK
H H A
MHEN D ISLIK
H H A
MHEN D ISLIK
IN CEL ENDI
REVI EWED
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
LEK
SCALE
TARIH
D ATE
H ARITA NO
MAP NO
K ON TROL
CH ECK ED BY
SUN AN
SUBMI TTED BY
(IZ EN
D RAWN BY
YAPAN
D ESI GN ED BY
TASD IK OLUNUR
APPROVED
T.C. EN ERJI VE TABI K AYNAK LAR BAK ANLI GI
REPUBL I C OF TURK EY MI N I STRY O F ENERGY & NATURAL RESOURCES
EN ERJI L TD. S1I.
COMPA NY PREPARI N G TH E FEASI BI LI TY REPORT
191 FR
001
1/ 5000
HHA
MHEN D ISL IK
HHA
MHEN D ISL IK
HHA
MHEN D ISL IK
HARITA NO
MAP NO
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RA WN BY
SUNAN
SUBMI TTED BY
K ONTROL
CHECK ED BY
A RSIV NO
D WG FI L E NO
TARIH
D A TE
LEK
SCALE
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
ENERJI LTD. S1I.
ILETIM TN ELI GZ ERGAHI
JEOLOJI K ESI1I
H .19.a
INCEL END I
REV I EWED
TASD IK OL UNUR
A PPROVED
F46/ c1
001
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
TAAHHT TC.LTD
T
N
E
L

B
A
S
L
A
N
G
I
C
I
K
m

0
+
0
0
0
,0
0
A
K
I
S
M
A
H
A
T
T
I
K
m

1
+
7
3
3
,0
0
HHA
MHEN D ISL IK
6
,
6
2
INCEL ENDI
REV I EWED
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
HARITA NO
MAP NO
A RSIV NO
K ONTROL
CHECK ED BY
SUNAN
SUBMI TTED BY
(IZ EN
D RA WN BY
YAPAN
D ESI GNED BY
TARIH
D A TE
0
LEK
SCALE
TASLI K AYA YK LEME
HAVUZ U
GEN EL YERLESIM PLAN I
011
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
201 FR
001
H.20
TAAHHT TC.LTD
8 10m 6 4 2
HHA
MHEN DISL IK
F46-c1
1/ 200
HHA
MHEN DISL IK
HHA
MHEN DISL IK
HHA
MHEN DISL IK
TASDIK OL UNUR
A PPROVED
H.H.A. MHEND ISLIK
ENERJI LTD. S1I.
YAN DOLU SAVAK
KONTROL VANASI
1
,
1
5
E.J.
A
TASLI K AYA YK LEME
HAVUZ U K ESITLERI
011
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
TAAHHT TC.LTD
8 10m 6 4 2 0
HHA
MHEN DISL IK
211 FR
001
F46-c1
1/ 200
HHA
MHEN DISL IK
HHA
MHEN DISL IK
HHA
MHEN DISL IK
INCEL ENDI
REV I EWED
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
LEK
SCALE
TARIH
D A TE
HARITA NO
MAP NO
A RSIV NO
D WG FI L E NO
K ONTROL
CHECK ED BY
SUNAN
SUBMI TTED BY
(IZ EN
D RA WN BY
YAPAN
D ESI GNED BY
TASDIK OL UNUR
A PPROVED
H.21
H.H.A. MHEND ISLIK
ENERJI LTD. S1I.
A-A KES
CEBR BORU
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RAWN BY
SUN AN
SUBMI TT ED BY
K ON TROL
CHECKED BY
ARSIV NO
D WG FI L E NO
TARIH
D ATE
LEK
SCALE
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
ENERJI RETIM SIRKETI /
lIZIBILITE RAPORUNU HAZ I RLAYAN SIRKET /
COMPANY PREPARI N G THE FEASI BI LI TY REPORT
ENERJI LTD . S1I.
TASLI KAYA H ES TRBIN KAT
PL ANI
H.22
TASDIK MERCII / APPROVI NG AUTHORI TY
T.C. EN ERJI VE TABI KAYNAKLAR BAKANLI GI
D EVLET SU ISL ERI GENEL MDRLG
REPUBL I C OF TURKEY MI NI STRY OF EN ERGY & NATURAL RESOURCES
GENERAL D I RECTORATE OF STATE HYD RAULI C WORKS
INCEL ENDI
REVI EWED
TASDIK OL UNUR
APPROVED
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
H ARITA NO
MAP NO
1/ 200
F46-c1
001
FR 221
HHA
MH EN DSILIK
TAAHHT TC.LTD
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
011
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RAWN BY
SUN AN
SUBMI TT ED BY
K ON TROL
CHECKED BY
ARSIV NO
D WG FI L E NO
TARIH
D ATE
LEK
SCALE
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
ENERJI LTD . S1I.
TASLI K AYA H ES GIRIS K AT
PL ANI
H.23
INCEL ENDI
REVI EWED
TASDIK OL UNUR
APPROVED
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
H ARITA NO
MAP NO
1/ 200
001
FR 231
HHA
MH EN DSILIK
F46-c1
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
011
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RAWN BY
SUN AN
SUBMI TT ED BY
K ON TROL
CHECKED BY
ARSIV NO
D WG FI L E NO
TARIH
D ATE
LEK
SCALE
REVIZ YON NO
REVI SI ON NO
ENERJI LTD . S1I.
TASL I K AYA H ES BOYKEI1I
H.25
INCEL ENDI
REVI EWED
TASDIK OL UNUR
APPROVED
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
HHA
MH EN DSILIK
H ARITA NO
MAP NO
1/ 200
001
FR 251
HHA
MH EN DSILIK
F46-c1
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
011
TAAHHT TC.LTD
G1
3
G3
3
PC1
-UB3
-UB1
-UB2
PC2
-DS
-DS
-EDS
-CB
M
Varh
Wh
51L
-ES
U>
A W
51LN
V
Vk
-EDS
M
-CB
3
DG
Varh Varh
Wh Wh
-LBS
-EDS
M
-CB
-EDS
-DS -DS -DS
M
-CB
KUPLAJ KESNE
A RSIV NO
D WG FI L E NO
TARIH
D A TE
REV IZ YON NO
REVI SI ON NO
FR
HA Z IRA N 2007
JUN E 2007
011
001
261 H .26
H .H .A. MHENDISLIK
ENERJI LTD. S1I.
HHA
MHEN DISL IK
K ONTROL
CHECK ED BY
HARITA NO
MAP NO
LEK
SCALE
SUNAN
SUBMI TTED BY
----
HHA
MHEN DISL IK
----
INCEL ENDI
REV I EWED
YAPAN
D ESI GNED BY
(IZ EN
D RA WN BY
HHA
MHEN DISL IK
HHA
MHEN DISL IK
TASLI K AYA H ES TEK H AT SEMASI
TASDIK OL UNUR
A PPROVED
TAAHHT TC.LTD

TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

382/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-12
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJES EKOLOJK
DEERLENDRME RAPORU

ARTVN, ARHAV
TA$LIKAYA- HES PROJES
EKOSSTEM
DEGERLENDRME RAPORU
NSAN-2011
2
Artvin Ili, Arhavi Ilesi sinirlari ierisinde, Kapistre Deresinin kolu olan Balli Dere
zerinde tesis edilmesi planlanan Taslikaya-HES projesiyle ilgili olarak hazirlanmis
olan bu Ekosistem Degerlendirme Raporu Ekoloji, Hidrobiyoloji ve Hidrojeoloji
kisimlarindan olusmaktadir.
I-EKOLOJ KISMI
Artvin Ili, Arhavi Ilesinde, Kapistre Deresinin kolu olan Balli Dere zerinde tesis
edilmesi planlanan Taslikaya-HES projesi kapsaminda yer alacak yapilarin insa
edilecegi kesimlerden olusan proje alani sinirlari ierisinde ve yakin evrede
yasamakta bitki ve hayvan trlerini belirleyebilmek amaciyla tarafimizdan bir saha
alismasi gereklestirilmistir. Ayrica gereklestirilmesi planlanan faaliyetle ilgili
olarak ekolojik bir degerlendirme yapabilmek amaciyla faaliyet alaninda ve civarda
gereklestirilmis olan alismalara ek olarak tarafimizdan gemis dnemlerde, farkli
projeler kapsaminda bu blgede gereklestirilmis olan saha alismalarinda toplanmis
olan verilerden de istifade edilmistir. Tm bu alismalari destekleyici olmasi aisindan
bazi yre sakinleri ile yz yze grsmeler gereklestirilmis, ayrica literatr
kontrolleri de tamamlanmistir.
Bu alismalar sonucunda Taslikaya-HES proje alani sinirlari ierisinde ve yakin
evrede, ekolojik olarak birbirinin devami niteligindeki kesimlerde yasadigi belirlenen
yabanil fauna bilesenleri; bu trlerin blgedeki statleri ile ulusal ve uluslararasi
koruma statlerini gsteren envanter tablolari olusturulmustur. Bu amala IUCN
tarafindan hazirlanmis olan Avrupa Kirmizi Listesi Bern Szleymesinin fauna iin
hazirlanmis olan ek listeleri; Kus ve memeli hayvan trleri iin Milli Parklar Av ve
Yaban Hayati Genel Mdrlg Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafindan
hazirlanmis ve gncellenmis koruma listelerinden yararlanilmistir.
Proje sahasi kus trleriyle ilgili olarak yapilan degerlendirmelerde Kiziroglu tarafindan
hazirlanmis Trkiye Kuslari Kirmizi Listesi (Species List in Red Data Book=R.D.B)
den de yararlanilmistir.
3
A-FLORA
Materyal ve Metot
Artvin Ili, Arhavi Ilesi sinirlari ierisinde kalan Taslikaya Reglatr ve HES
projesi kapsaminda alanda hakim olan floral yapiyi meydana getiren bitki trlerini,
bu trlerin koruma statlerini ve bu trlerin karsi karsiya bulunduklari riskler ile
alinmasi gereken koruma nlemlerini belirleyebilmek amaciyla 2011 yili ierisinde
tarafimizdan aik alan alismalari gereklestirilmistir. Aik alan alismalari
sirasinda alandan bitki rnekleri toplanmistir. Toplanan bu yas bitki rnekleri
herbaryum teknigine uygun olarak kurutulmustur. Kurutulan bitki rneklerinin
teshis edilmesi asamasinda "Flora of Turkey And East Aegean Islands" adli
kaynaktan yararlanilmistir. Teshis edilen bitkilerin listesi Tablo I de verilmistir.
Olusturulan floristik listede alanda mevcut oldugu belirlenen bitkilerin sistematik
konumlari kontrollerde kolaylik saglamasi bakimindan alfabetik olarak verilmistir.
Birinci stunda familya, Ikinci takson, nc stunda endemizm durumu,
drdnc stunda biliniyor ise fitocografik blgesi, besinci stunda bitkinin Trke
adi verilmistir. Bitkilerin Trke adlarinin belirlenmesinde Sinasi Akalin tarafindan
hazirlanmis olan "Byk Bitkiler Klavuzu" ve Prof. Dr. Turhan Baytop
tarafindan hazirlanmis olan "Trke Bitki adlar" adli kaynaklardan
faydalanilmistir.
Tablonun altinci ve son stununda taksonun tehlike kategorisi verilmektedir.
Bitkilerin tehlike kategorileri IUCN komisyonunun tespit ettigi kriterlere gre ve
Ekim v.d. tarafindan hazirlanmis ve Trkiye Tabiatini Koruma Dernegi tarafindan
yayinlanmis olan "Trkiye Bitkileri Krmz Kitab" adli kaynaktan
faydalanilmistir.
Bitki trlerinin tehlike kategorilerinin tesbitinde kullanilan kisaltmalar ve
aiklamalari:
EX: Tkenmis LC: Az tehdit altinda
EW: Dogada tkenmis DD: Veri yetersiz
CR: ok tehlikede NT: Tehlike altina girmeye aday
EN: Tehlikede
VU: Zarar grebilir
4
Habitat Snflar:
1- Orman
2- Maki
3- Frigana (ogu dikenli, alak boylu ve yumak yastik olusturan bitkiler
4- Kltr alanlari (Bag, bahe v.b.)
5- Kuru ayir
6- Nemli ayir, Bataklik ve Sulak Alan
7- Yol kenari
8- Kayalik
Nisbi Bolluk Snflar:
1- ok nadir
2- Nadir
3- Orta derecede bol
4- Bol
5- ok bol
Endemizm:
L- Lokal endemik
B- Blgesel endemik
Y- Yaygin endemik
Vejetasyon
Taslikaya Reglatr ve HES proje sahasinda; orman vejetasyonu, hidrofit-higrofit
vjetasyon ve orman aikliklari tespit edilmistir.
1- Orman Vejetasyonu
Taslikaya proje sahasinda orman vejetasyonunda, Pinus sylvestris L., Picea
orientalis (L.) Link, Aquilegia olympica Boiss., Helleborus orientalis Lam.,
Ranunculus caucasicus Bieb. subsp. caucasicus, Alliaria petiolata (Bieb.) Cavara
& Grande, Turritis glabra L., Viola alba Beser, Phytolacca americana L.,
Hypericum bithynicum Boiss., Acer campestre L. subsp. leiocarpum (Opiz) Pax,
Acer trautvetteri Medw., Crataegus monogyna Jacq. ve Rosa canina L. gibi trler
tespit edilmistir.
5
2- Riparian Vejetasyon
Taslikaya proje sahasinda riperian vejetasyonda ise; Alchemilla caucasica Buser,
Sibbaldia parviflora Willd. var. parviflora, Lythrum salicaria L., Epilobium
angustifolium L., Juncus atratus Krocker, Juncus effusus L., Luzula forsteri (Sm.)
DC. ve Carex divisa Hudson tespit edilmistir.
FLORSTKANALZ
Artvin ili, Arhavi Ilesi sinirlari ierisinde kalan Taslikaya Reglatr ve HES
proje sahasinda toplanan bitkilerin degerlendirilmesi ve alana yakin yerlerde,
benzer ekolojik yapiyi gsteren yerlerde yapilan floristik alismalardan
faydalanarak olusturulan floristik listede; 59 familyaya ait 169 cins, 212 tr, 19
alttr ve 3 varyete tespit edilmistir. Bu alandan tespit edilen bitkilerin fitocografik
blgelere gre dagilimi ise syledir; Akdeniz elementi 2, Avr.-Sib. elementi 43, Ir.-
Tur. elementi 8 ve ksin elementi 36 seklindedir. 123 tr ise fitocografik blgesi
bilinmeyen ya da birden fazla fitocografik blge elementidir. alisma alanindan
tespit edilen bitki trlerinin 212 side LC (Az tehdit altinda) kategorisindedir. Proje
insaat sahasindan endemik bitki tr bulunmamaktadir. Fakat, BERN szlesmesine
gre koruma altinda bulunan trler listesinde olan; Cyclamen coum Miller var.
coum tr tespit edilmistir. Bu tr iin alinmasi gereken koruma nlemi asagida
detayli olarak verilmistir.
nemli Bitki Trlerine Ynelik Alnmas Gereken Koruma nlemleri
Endemik olmayip, BERN szlesmesi kapsaminda koruma altinda olan Cyclamen
coum Miller var. coum tr iin koruma nlemi alinmasi gerekmektedir. Alinmasi
koruma nlemi; insaat alismalari baslamadan proje alani ierisinde bulunan
Cyclamen coum Miller var. coum populasyonu uygun habitatlara tasinmalidir.
Tasima islemi iin en uygun dnem Haziran-Temmuz aylari arasidir.
Proje Alannn Uluslar aras Szleymeler Asndan ve Milli Parklar Asndan
Degerlendirmesi
Taslikaya Reglatr ve HES proje sahalarinin floristik listeleri
degerlendirildiginde; 3 Mart 1978de Washington da imzalanan CITES (Nesli
tehlikede olan hayvan ve bitki trlerinin uluslararasi ticaretine iliskin szlesme)
geregi koruma altina alinan ve ticareti yasaklanan bitki trlerinin hibiri alanda
bulunmamaktadir. Ayrica 09.01.1984 tarihinde Trkiyenin resmen taraf olarak
6
onayladigi BERN szlesmesi kapsaminda koruma altinda olan Cyclamen coum
Miller var. coum tr iin koruma nlemi alinmasi gerekmektedir. Alinmasi
koruma nlemi; insaat alismalari baslamadan proje alani ierisinde bulunan
Cyclamen coum Miller var. coum populasyonu uygun habitatlara tasinmalidir.
Tasima islemi iin en uygun dnem Haziran-Temmuz aylari arasidir.
Taslikaya proje sahasinda ve evresinde, statl, korunan alan ya da milli park
yoktur.
Flora Asndan nyaat Ayamasndan nce Alnacak nlemler
Proje sahasinda insaat asamasindan nce alinmasi gereken nlemler iki asamada
olmalidir. Birinci asama proje sahasindan tespit edilen endemik bitki trlerinin
hepsi IUCN kriterlerine gre LC kategorisinde oldugundan insaat ncesinde ya da
insaat sonrasinda bu trlerin korunmasina ynelik nlem alinmasina gerek yoktur.
Ikinci asamada ise proje sahasinda topragin verimli tabakasi olan yaklasik ilk 10
cmlik kisminin siyrilmasi ve insaat tamamlandiktan sonra peyzaj alismalarinda
kullanilmasi iin uygun alanlarda depolanmasi. Depolanacak toprak dz bir
zeminde, en fazla 3 m uzunlugunda 1 metre yksekligini gemeyecek sekilde
depolanmalidir. Insaat faaliyetleri tamamlandiktan sonra bu toprak alanin yeniden
eski haline getirilmesinde kullanilmalidir. Depolanan topragin iinde bulunan
tohumlar toprak yeniden serildiginde imlenecek ve alanin eski haline gelmesi daha
kisa zamanda olacaktir.
Flora Asndan nyaat Ayamasnda Alnacak nlemler
Taslikaya Reglatr ve HES sahasinda insaat asamasinda zellikle ikacak toza
karsi nlem alinmasi gerekmektedir. Insaat asamasinda ikan toz, zellikle
bitkilerin yapraklarinin zerinde bir tabaka olusturmakta, bitkilerin stomalarinin
kapanmasina, gaz alis-verisinin engellenmesine neden olmaktadir. Belli bir zaman
sonra bitkinin yapraklarinin prsmesine, kurumasina ve dllenemeden solmasina
neden olmaktadir. Ayrica ieklerin dllenmesin de, zellikle tozlar stamenleri
(erkek reme organlari) zerini kapatarak tozlasmanin olmasini engellemektedir.
Bu olumsuz durumlarin engellenmesi iin zellikle insaat asamasinda sicakliga
bagli olarak toz ikisini engellemek iin arazzlerle sulama yapilmasi
gerekmektedir. Dllenemiyen ieklerin bir sonraki yil ieklenme dnemlerinde
populasyonlarinda azalma olmakta, bu durum eger yapiliyor ise ariciligi byk bir
7
oranda engellemektedir. Bir yillik ya da iki yillik bitkilerde toz bitkilerin
dllenmesinde olumsuz bir rol oynamaktadir. Fakat ok yillik aga ya da ali
trlerinde bu durum biraz daha tolere edilebilmektedir. ok yillik bitkilerin
adaptasyonu bir ya da iki yillik bitkilere gre daha kolay olmaktadir.
8
Tablo-1. Taslikaya Reglatr ve Hes Proje Sahasi Floristik Listesi
Familyalar Takson Trke Ad Fitocografik
Blge
Habitat Nisbi Bolluk ENDE-
MZM
IUCN
PTERIDOPHYTA 1 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 L B Y
Equisetaceae Equisetum ramosissimum
Desf.
At kuyrugu x x LC
Sinopteridaceae Chelianthes marantae
(L.) Domin
__ __ x x LC
Hypolepidaceae Pteridium aquilinum (L.)
Kuhn.
Kartal egrelti __ x x LC
Aspleniaceae Asplenium trichomanes L. Esmer srgnl
serit egrelti
__ x x LC
Athyriaceae Athyrium filix-foemina
(L.) Roth
__ __ x x LC
Polypodiaceae Polypodum vulgare L.
subsp. vulgare
__ __ x x LC
GYMNOSPERMA
E
Pinaceae Pinus sylvestris L. Sari am Avr.-Sib. ele. x x LC
Picea orientalis (L.) Link Dogu ladini __ x x LC
SPERMATOPHYT
A
ANGIOSPERMAE
DICOTYLEDONE
S
Ranunculaceae Aconitum nasutum Fisch.
ex Reichb.
Kaplan bogan ksin ele. x x LC
Anemone caucasica
Willd. ex Rupr.
Anemon __ x x LC
Aquilegia olympica Boiss. Haseki kpesi __ x x LC
9
Caltha polypetala Hochst.
ex Lorent
Nerkiz __ x x LC
Consolida orientalis
(Gay) Schrd
__ __ x x LC
Helleborus orientalis
Lam.
pleme ksin ele. x x LC
Ranunculus cappadocicus
Willd.
Dgn iegi ksin ele. x x LC
Ranunculus caucasicus
Bieb. subsp. caucasicus
Dgn iegi __ x x LC
Ranunculus
constantinopolitanus
(DC.) dUrv.
Dgn iegi __ x x x LC
Brassicaceae Alliaria petiolata (Bieb.)
Cavara & Grande
__ __ x x LC
Alyssum callichorum
Boiss. & Bal.
Kaya teresi __ x x x LC
Barbarea minor C. Koch
var. robusta Cullen &
Coode
Kis teresi __ x x LC
Capsella bursa-pastoris
(L.) Medik.
oban antasi __ x x LC
Cardamine impatiens L.
var. impatiens
Yaban teresi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Cardaria draba (L.)
Desv. subsp. chalepensis
(L.) O.E.Schultz
__ __ x x LC
Draba hispida Willd. Kaya iegi ksin ele. x x LC
Erophila verna (L.)
Chevall. subsp. verna (L.)
Chevall.
irir otu __ x x LC
Sisymbrium loeselii L. Blbl otu __ x x LC
10
Thlaspi arvense L. Aka iegi __ x x LC
Thlaspi perfoliatum L. Aka iegi __ x x LC
Turritis glabra L. __ __ x x LC
Violaceae Viola alba Beser Menekse __ x x LC
Viola arvensis Murray Menekse __ x x LC
Caryophyllaceae Arenaria rotundifolia
Bieb. subsp. rotundifolia
Kum otu,
kanarya otu
__ x x LC
Cerastium cerastioides
(L.) Britt.
Boynuz otu __ x x LC
Dianthus cretaceus Adam Karanfil __ x x LC
Holosteum marginatum
C.A.Meyer
Holosteum __ x x LC
Silene alba (Miller)
Krause subsp.
eriocalycina (Boiss.)
Walter
Nakil __ x x LC
Illecebraceae Herniaria glabra L. Kirik otu __ x x LC
Chenopodiaceae Chenopodium botrys L. Kuzu kulagi __ x x LC
Polygonaceae Polygonum alpinum All. oban degnegi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Polygonum amphibium L. oban degnegi __ x x LC
Rumex acetocella L. Labada __ x x LC
Rumex tuberosus L.
subsp. horizontalis (C.
Koch) Rech.
Labada __ x x x LC
Amaranthaceae Amaranthus albus L. Amarant __ x x LC
Phytolaccaceae Phytolacca americana L. Sekerci boyasi __ x x x LC
Hypericaceae Hypericum bithynicum
Boiss.
Kuzu kiran ksin ele. x x LC
Hypericum fissurale
Woron
Kuzu kiran __ x x LC
Hypericum perforatum L. Kuzu kiran __ x x LC
11
Malvaceae Alcea calvertii (Boiss.)
Boiss.
Hatmi Ir.-Tur.
elementi
x x x LC
Malva neglecta Wallr Hatmi __ x x LC
Geraniaceae Erodium cicutarium (L.)
LHerit. subsp.
cicutarium
Dnbaba __ x x LC
Geranium sylvaticum L. Turna gagasi __ x x LC
Polygalaceae Polygala major Jacq. xxx Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Aceraceae Acer campestre L. subsp.
leiocarpum (Opiz) Pax
Aka aga Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Acer trautvetteri Medw. Aka aga ksin ele. x x LC
Oxalidaceae Oxalis acetocella L. Kuzu kulagi __ x x LC
Fabaceae Anthyllis vulneraria L.
subsp. boissieri (Sag.)
Bornm.
Yara tiIili __ x x LC
Astragalus bicolor Lam. Geven Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Coronilla varia L. subsp.
varia
Koronilla __ x x x LC
Genista tinctoria L. Katir tirnagi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Lathyrus aureus (Stev.)
Brandza
Mrdmk ksin ele. x x LC
Lathyrus laxiflorus
(Desf.) O. Kuntze subsp.
laxiflorus
Mrdmk __ x x LC
Lotus corniculatus L. var.
tenuifolius L.
Gazal boynuzu __ x x LC
Medicago lupilina L. Tas yoncasi __ x x LC
Medicago xvaria Martyn Yonca __ x x LC
Melilotus officinalis (L.) Tas yoncasi __ x x LC
12
Desr.
Psoralea acaulis Stev. Katran Yoncasi ksin ele. x x LC
Trifolium campestre
Schreb.
gl __ x x LC
Trifolium canescens
Willd.
gl ksin ele. x x LC
Trifolium pratense L. var.
pratense
gl __ x x LC
Trifolium repens L. var.
repens
gl __ x x LC
Vicia sepium L. Fig Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Vicia villosa Roth subsp.
villosa
Fig __ x x LC
Rosaceae Agrimonia eupatoria L. Kasik otu __ x x LC
Alchemilla barbatiflora
Juz.
Arslan penesi ksin ele. x x LC
Alchemilla caucasica
Buser
Arslan penesi ksin ele. x x LC
Crataegus monogyna
Jacq.
Ali, Geyik
dikeni
__ x x LC
Fragaria vesca L. ilek __ x x LC
Potentilla reptans L. Besparmak otu __ x x LC
Rosa canina L. Yabani gl
kusburnu
__ x x x LC
Rubus idaeus L. Ahududu __ x x LC
Sibbaldia parviflora
Willd. var. parviflora
Sibbaldya __ x x x LC
Lythraceae Lythrum salicaria L. Kirmizi
Hevhulma
Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Onagraceae Epilobium anatolicum
Hausskn. subsp.
Yaki otu __ x x LC
13
Prionophyllum
(Hausskn.) P.H.Raven
Epilobium angustifolium L. Yaki otu __ x x LC
Thymelaeaceae Daphne glomerata Lam. Yalanci defne ksin ele. x x LC
Datiscaceae Datisca cannabina L. Yabani Kendir __ x x LC
Crassulaceae Sedum album L. Dam korugu __ x x LC
Sedum alpestre Vill. Dam korugu __ x x LC
Saxifragaceae Saxifraga paniculata
Miller subsp. paniculata
Taskiran otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Apiaceae Anthriscus sylvestris (L.)
Hoffm.
Frenk
maydanosu
__ x x LC
Astrantia maxima Pallas
subsp. maxima
Astrasya __ x x LC
Carum carvi L. Kimyon __ x x LC
Eryngium giganteum
Bieb.
Tokuz otu ksin ele. x x LC
Caprifoliaceae Lonicera caucasica Palas
subsp. caucasica
Kafkas
Hanimelisi
__ x x LC
Sambucus ebulus L. Mrver Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Valerianaceae Valeriana alliariifolia
Adams
Kedi otu __ x x LC
Valeriana officinalis L. Kedi otu __ x x LC
Valerianella amblyotis
Fisch. & Mey.
Kedi otu Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Dipsacaceae Cephalaria gigantea
(Ledeb.) Bobrov
Pelemir ksin ele. x x LC
Dipsacus pilosus L. Fira otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Knautia involucrata
Somm. & Lev.
Esek kulagi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Scabiosa crinita Kotschy Uyuz otu Ir.-Tur. x x LC
14
& Boiss. elementi
Asteraceae Achillea millefolium L.
subsp. millefolium
Civan peremi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Anthemis marschalliana
Willd. subsp. pectinata
(Boiss.) Grierson
Kpek
papatyasi
ksin ele.
x x x LC
Anthemis triumfettii (L.)
All.
Papatya __ x x LC
Arctium minus (Hill)
Bernh subsp. minus
__ __ x x x LC
Aster alpinus L. Alp asteri __ x x LC
Bellis perennis L. Bellis Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Centaurea hypoleuca DC. Peygamber
iegi
ksin ele. x x LC
Cichorium intybus L. Hindiba __ x x x LC
Cirsium arvense (L.)
Scop. subsp. arvense
Deve dikeni __ x x LC
Cirsium hypoleucum DC. Deve dikeni ksin ele. x x LC
Cirsium vulgare (Savi)
Ten.
Deve dikeni __ x x LC
Conyza canadensis (L.)
Cronquist
__ __ x x LC
Crepis sancta (L.)
Babcock
Hindiba __ x x LC
Lapsana communis L.
subsp. intemedia (Bieb.)
Hayek
__ __ x x LC
Petasites albus (L.)
Gaertner
Veba kk Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Pilosella auriculoides
(A.F.Lang) Sell & West
__ __ x x LC
15
Scariola viminea (L.)
F.W.Schmidt
__ __ x x LC
Senecio vernalis Waldst.
& Kit.
Kanarya otu __ x x LC
Sonchus oleraceus L. Esek marulu __ x x LC
Tanacetum coccineum
(Willd.) Grierson subsp.
chamaemelifolium
(Somm. & Lev.) Grierson
Gms dgme __ x x LC
Taraxacum bessarabicum
(Hornem.) Hand.-Mazz.
Arslan disi __ x x LC
Tripleurospermum
oreades (Boiss.) Rech.
subsp. oreades
__ __ x x LC
Xanthium spinosum L. Dikenli siraca
otu
ksin ele. x x LC
Campanulaceae Asyneuma amplexicaule
(Willd.) Hand.- Mazz.
subsp. angustifolium
(Boiss.) Bornm.
__ Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Campanula
rapunculoides L. subsp.
rapunculoides
an iegi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Ericaceae Rhododendron
caucasicum Sims.
Kafkas orman
gl
ksin ele. x x LC
Rhododendron luteum
Sweet
Sari iekli
orman gl
ksin ele. x x LC
Rhododendron ponticum L. Mor iekli
orman gl
ksin ele. x x LC
Primulaceae Anagallis arvensis var.
arvensis
Fare kulagi __ x x x LC
Cyclamen coum Miller Siklamen __ x x LC
16
var. coum
Primula vulgaris Hudson.
subsp. sibthorpii
(Hoffmans.) W.W.Sm. &
Forrest
uha iegi ksin ele. x x x LC
Gentianaceae Gentiana asclepiadea L. Mavi gentian Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Convolvulaceae Calystegia silvatica (Kit.)
Griseb
Deniz sarmasigi __ x x LC
Convolvulus arvensis L. Tarla Sarmasigi __ x x LC
Boraginaceae Anchusa azurea var.
azurea
Sigir dili __ x x LC
Echium vulgare L. Engerek otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Myosotis lazica Popov Unutma beni ksin ele. x x LC
Myosotis lithospermifolia
(Willd.) Hornem
Unutma beni __ x x LC
Symphytum asperum
Lepechin
Karakafes otu ksin ele. x x x LC
Symphytum iberucum
Steven
Karakafes otu ksin ele. x x LC
Solanaceae Atropa belladona L. Gzel Avrat
Otu
Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Solanum nigrum L. subsp.
schultesii (Opiz) Wessely
Kpek memesi __ x x LC
Scrophulariaceae Digitalis ferruginea L.
subsp. ferruginea
Yksk otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Digitalis ferruginea L.
subsp. schischkinii (Ivan.)
Werner
Yksk otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Scrophularia chrysantha
Jaub. & Spach
Siraca otu ksin ele. x x LC
17
Verbascum gnaphalodes
Bieb.
Sigir kuyrugu ksin ele. x x LC
Veronica biloba Schreber Yavsan otu Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Veronica filiformis J. E.
Smith
Yavsan otu __ x x LC
Veronica verna L. Yavsan otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Verbanaceae Verbana officinalis L. Mine iegi __ x x LC
Lamiaceae Ajuga orientalis L. Dogu Mayasil
Otu
__ x x LC
Ajuga chamaepitys (L.)
Schreber subsp. chia
(Schreber) Arcangeli
Mayasil otu __ x x LC
Ajuga reptans L. Mayasil otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Clinopodium vulgare L.
subsp. vulgare
Yabani feslegen __ x x LC
Galeopsis bifida Boenn. __ Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Lamium crinitum
Montbret & Aucher ex
Bentham
Balli baba ksin ele. x x LC
Mentha pulegium L. Nane __ x x LC
Prunella vulgaris L. Erik Otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Salvia glutinosa L. Ada ayi ksin ele. x x LC
Scutellaria albida L.
subsp. colchica (Rech.)
Edmond.
Kaside ksin ele. x x LC
Stachys annua (L.) L.
subsp. annua var. annua
Karabas __ x x LC
18
Plantaginaceae Plantago lanceolata L. Damar Otu __ x x LC
Euphorbiaceae Euphorbia oblongifolia
(c. Koch) C. Koch
Stlegen ksin ele. x x LC
Euphorbia squamosa Stlegen ksin ele. x x x LC
Buxaceae Buxus sempervirens L. Adi simsir Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Urticaceae Urtica dioica L. Isirgan Avr.-Sib.
elementi
x x x LC
Fagagceae Castanea sativa Miller Anadolu
kestanesi
Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Fagus orientalis Lipsky Dogu kayini Avr.-Sib
element
x x LC
Quercus infectoria
Olivier subsp. infectoria
Mese Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Corylaceae Carpinus betulus L. Adi Grgen Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Corylus avellana L. var.
pontica
Adi findik ksin ele. x x LC
Ostraya carpinifolia
Scop.
Grgen yaprakli
kayacik
Akdeniz
elementi
x x LC
Salicaceae Populus nigra L Kara kavak __ LC
Salix alba L. Ak sgt Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Salix caprea L. Sgt Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Rubiaceaea Asperula glomerata
(Bieb.) Griseb. subsp.
eriantha (Hausskn. ex
Bornm.) Ehrend.
Asperula __ x x LC
Galium verum L. subsp.
verum
Yogurt otu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
MONOCOTYLEDONES
19
Liliaceae Allium kunthianum Vved. Sogan Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Colchicum speciosum
Steven
Aci igdem ksin ele. x x LC
Gagea luteoides Stapf Altin yildiz __ x x LC
Muscari tenuiflorum
Tausch
Misk __ x x LC
Ornithogalum narbonense
L.
Tkrk otu Akdeniz
elementi
x x LC
Ornithogalum
oligophyllum E.D.Clarke
Tkrk otu __ x x LC
Scilla siberica Haw.
subsp. armena (Grossh.)
Mordak
Ada sogani __ x x LC
Amaryllidaceae Galanthus ikariae Baker Kardelen __ x x LC
Irdaceae
Crocus kotschyanus C.
Koch subsp.
suworowianus (C. Koch)
Mathew
igdem __ x x x LC
Crocus vallicola Herbert igdem ksin ele. x x LC
Gladiolus atroviolaceus
Boiss.
Gladiol __ x x x LC
Juncaceae
Juncus atratus Krocker ayir sazi Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Juncus effusus L. Kofa __ x x LC
Juncus inflexus L. ayir sazi __ x x LC
Luzula forsteri (Sm.) DC. Luzul Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Cyperaceae
Carex divisa Hudson Saparna Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Carex muricata L. Saparna Avr.-Sib.
elementi
x x LC
20
Carex brevicollis DC. Saparna Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Carex orbicularis Boott.
subsp. kotschyana (Boiss.
& Hohen) var. caucasica
. Nilsson
Saparna ksin ele. x x LC
Poaceae Alopecuris aequalis Sobol Tilki kuyrugu Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Bromus hordaeceus L.
subsp. hordaeceus
Brom __ x x LC
Bromus tectorum L. Brom __ x x LC
Calamagrostis
arundinace Tzvelev
__ Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Catabrosella parviflora
(Boiss. & Buhse) Alex. ex
R. Mill subsp. calvertii
(Boiss.) Alex. ex R. Mill
__
Ir.-Tur.
elementi
x x LC
Dactylis glomerata L. Domuz ayrigi
Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Digitaria squinalis (L.)
Scop.
__ __ x x LC
Elymus hispidus (Opiz)
Melderis subsp. podyerae
(Nab.) Melderis
Elim __ x x LC
Elymus repens (L.)
Gould. subsp. repens
Elim __ x x LC
Festuca pratensis Hudson Fetk __ x x LC
Koeleria nitidula Velen. __ __ x x LC
Nardus stricta L. __
Avr.-Sib.
elementi
x x LC
Phleum pratense L. Tilki kuyrugu __ x x
LC
21
Fotograf 1: Rhododendron luteum Sweet Fotograf 2: Polygala alpestris Reichb.
Fotograf 3: Viola arvensis Murray Fotograf 4: Muscari tenuiflorum Tausch
Fotograf 5: Picea orientalis (L.) Link Fotograf 6: Pteridium aquilinum (L.) Kuhn.
22
Fotograf 7: Bellis perennis L. Fotograf 8: Petasites albus (L.) Gaertner
Fotograf 9: Ornithogalum oligophyllum
E.D.Clarke
Fotograf 10: Rhododendron ponticum L. subsp.
ponticum ponticum
Fotograf 11: Colchicum speciosum Steven Fotograf 12: Crocus vallicola Herbert
23
B- FAUNA
Proje alani faunistik yapisiyla ilgili olarak gereklestirilen alismalar sucul ve karasal
fauna basliklari altinda degerlendirilmektedir. Bu amala gereklestirilen saha
alismalarinda sucul fauna hidrobiyolog tarafindan, karasal fauna ise ekolog
tarafindan degerlendirilmistir. alismalarda karasal omurgali faunasi siniflarini
meydana getiren Ikiyasamlilar, Srngenler, Kuslar ve Memeli Hayvanlar siniflariyla
ilgili gzlem, inceleme ve degerlendirmeler yapilmistir. Bu alismalarin sonulari
asagida verilmektedir.
B.1.kiyayamllar
Proje alani sinirlari ierisinde; ayrica proje alanina bitisik tm habitat tiplerinde
tarafimizdan gereklestirilmis alismalar sonucunda yrede 4 Amfibi trnn
yasamakta oldugu belirlenmistir. Grldg gibi sulak ve nemli habitatlarin sz
konusu olmasina karsilik proje sahasi ierisinde yasadigi belirlenen Ikiyasamli tr
sayisi fazla degildir. Bu durumun ilk nedeni Trkiye sinirlari ierisinde bugne kadar
kaydedilmis olan Ikiyasamli tr sayisinin da ok fazla olmamasidir. Ayrica yrede
sulak alan olarak nispeten hizli akan bir akarsu ve yan kollarin mevcudiyeti; blge
genelinde baskin olan yogun bitki rts yaninda gl, glet veya glck gibi amfibiler
tarafindan ncelikle tercih edilen durgun su ortamlarinin fazlaca bulunmamasi ve
proje alaninin da sinirli byklkte olmasi yatmaktadir.
B.I-Srngen Trleri
Proje alani sinirlari ierisinde ve yakin evrede tarafimizdan gereklestirilmis olan
saha gzlemleri ile yrede yasayan srngen trleri ve esitli zellikleri arastirilmistir.
alismalar sonucunda proje alani sinirlari ierisinde ve yakin evrede srngenler
aisindan uygun habitatlarda dokuz srngen trnn yasadigi belirlenmistir. Bu
trlerden drt tanesi kertenkele, 1 tanesi Yilanimsi kertenkele, geriye kalan 4 tanesi
ise yilan trdr.
B.III- Kuy Trleri
Proje Alani ierisinde ve civarda grlebilen kus trlerinin hangileri oldugunun
belirlenebilmesi amaciyla alanda tarafimizdan gereklestirilmis olan ornitolojik
gzlem ve degerlendirmeler sonucunda tcler ve tc Olmayanlar takimlarina
bagli 66 kus tr tespit edilmistir.
24
B.IV- Memeli Hayvan Trleri
Proje alani ierisinde ve komsu alanlarda tarafimizdan gereklestirmis olan faunistik
alismalarda Memeli Hayvanlar siniIina, yani Bcekiller, Yarasalar, Tavsanlar,
Kemiriciler, Yirticilar ve Toynaklilar gruplarina ait olan yabanil formlar, bu formlarin
proje sahasi ile iliskileri ve faaliyetle etkilesimleri degerlendirilmistir.
Gereklestirilmis olan saha gzlemleri, incelemeler ve degerlendirmelerimizin
sonularina gre projeyle ilgili kesimlerde 10 Memeli hayvan trnn yasamakta
oldugu belirlenmistir.
FAUNA BLE$ENELERNN KORUMA STATLER
1.Amfibi Trlerinin Koruma Statleri
Yrede yasadigi belirlenmis olan Amfibi trlerinin koruma statleri ile ilgili olarak
yapilan degerlendirme kapsaminda, Bern Szlesmesi kriterleri baz alinarak yapilan
incelemeye gre envanter listesinde yer alan trler arasinda yer alan ve Ek-IIye giren
Gece Kurbagasi (Pseudepediale viridis) disinda kalan amfibi trlerinin tamaminin
Bern Listesi Ek-IIIde, yani Koruma Altindaki Trler Listesinde yer aldiklari
belirlenmistir.
IUCN tarafindan hazirlanmis olan Avrupa kirmizi Listesi (ERL)ne gre yapilan
degerlendirme sonucunda yrede yasadigi belirlenmis olan Amfibi trleri arasinda yer
alan Kafkas Semenderinin VU, yani Hassas, Zarar Grebilir kategorisinde yer aldigi,
kalan 3 Amfibi trnn ise LC yani en dsk derecede tehdit altinda kategorisinde
yer aldiklari belirlenmistir.
Ulusal Koruma Listesi olan Merkez Av Komisyonu Listelerinde ikiyasamli trleriyle
ilgili herhangi bir degerlendirme bulunmamaktadir.
2.Srngen Trlerinin Koruma Statleri
Bern Szlesmesi ek listelerine gre yrede kaydedilmis olan srngenler arasindan iki
srngen tr Ek-IIde, yani Mutlak Koruma Altindaki Trler listesinde; kalan 7
Srngen tr ise Ek-IIIte, yani Koruma Altindaki Trler listesinde yer
almaktadirlar.
Avrupa kirmizi Listesine gre yapilan degerlendirme sonucunda, alanda ve yakin
evrede kaydedilmis olan Srngen trleri arasindan 1 kertenkele trnn NT yani
Tehlikeye Yakin kategorisinde yer aldigi, geriye kalan 8 srngen trnn ise
25
LC, yani En Dsk Derecede Tehdit Altinda kategorisinde bulunduklari
belirlenmistir.
Merkez Av Komisyonu koruma listelerine gre, yrede yasamakta oldugu belirlenen
dokuz srngen trnn tamaminin Ek-Ide, yani Bakanlik Tarafindan Koruma
Altina Alinmis Olan Yaban Hayvanlari listesinde yer aldiklari belirlenmistir.
3.Kuy Trlerinin Koruma Statleri
Proje alani ierisinde yasadigi belirlenen kus trlerinin ulusal ve uluslar arasi koruma
statlerini ortaya koyabilmek amaciyla gereklestirilen degerlendirme sonulari
asagida verilmektedir. Buna gre sz konusu kus trleri arasindan 56 tr Bern Listesi
Ek-IIde, yani Mutlak Koruma Altindaki Trler listesinde yer alirken 7 kus tr Ek-
IIIte yani Koruma Altindaki Trler listesinde bulunmakta kalan 3 kus tr ise
listelerde yer almamaktadir.
Avrupa Kirmizi Listesi (ERL)ne gre yapilan degerlendirme sonucunda proje alani
ve yakin evresinde kaydedilmis olan kus trlerinden 64nn LC kategorisinde
yer aldigi, kalan trler arasindan 1 trn NT, 1 trn ise EN kategorisinde yer
aldigi belirlenmistir.
evre ve Orman Bakanligi Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg Merkez
Av Komisyonu (MAK) 2010-2011 dnemi koruma listeleri esas alinarak yapilan
degerlendirme sonularina gre proje alaninda yil boyunca bulunan veya geici
sreler iin yasadigi belirlenmis olan kus trleri arasindan 55 kus trnn Ek-Ie, yani
evre ve Orman Bakanligi Tarafindan Koruma Altina Alinan Yaban Hayvanlari
listesine girdigi; 7 kus trnn Ek-IIye, yani Merkez Av Komisyonu Tarafindan
Koruma Altina Alinan Av Hayvanlari Listesi girdigi; 4 kus trnn ise Ek-IIIe,
yani, Belli Edilen Srelerde Avlanmasina Izin Verilen Av Hayvanlari Listesine
girdigi belirlenmistir.
Trkiye kus trleri iin hazirlanmis olan Kirmizi Liste (R.D.B) kriterleri esas
alinarak yapilan degerlendirme sonucuna gre ise, proje alaninda kaydedilmis olan
kus trleri arasindan
A.1.2 kategorisine giren 11 kus tr,
A.2 kategorisine giren 15 kus tr,
A.3.1 kategorisine giren 10 kus tr,
26
A.5 kategorisine giren 7 kus trnn bulundugu belirlenmistir.
Proje alani sinirlari ierisinde ve yakin evrede yasadigi belirlenmis olan kus trleri
arasinda hibir endemik kus tr yer almamaktadir.
4.Memeli Hayvan Trlerinin Koruma Statleri
Gereklestirilecek faaliyet kapsaminda tesis edilecek esitli yapilarin yer alacagi
kesimler ile bu kesimlere yakin habitatlarda kaydedilmis olan memeli hayvan
trlerinin ulusal ve uluslar arasi koruma statlerini ortaya koyabilmek amaciyla
gereklestirilmis olan alismalarin sonularina gre yrede yasadigi belirlenmis olan
memeli hayvan trlerinden 2 tanesinin, Bern Listesi Ek-IIye girdigi; bunun yaninda 4
memeli hayvan trnn de Ek-IIIde yer aldiklari belirlenmistir. Geriye kalan 3
memeli hayvan tr ise Bern Szlesmesi Ek Listelerinde yer almamaktadir.
Uluslararasi Dogayi Koruma Birligi (IUCN) tarafindan hazirlanmis olan Avrupa
Kirmizi Listesi (ERL)ne gre yapilan degerlendirmede proje alani ve yakin
evresinde dogal olarak bulunduklari belirlenen Memeli Hayvan trlerinin tamami ise
LC (=Least Concern), yani En Dsk Derecede Tehdit Altinda kategorisinde yer
almaktadirlar.
T.C evre ve Orman Bakanligi Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg,
Merkez Av Komisyonu (MAK) tarafindan 2010-2011 dnemi iin gncellenmis olan
koruma listelerine gre yapilan degerlendirme sonucuna gre ise:
2 memeli hayvan tr Ek-Ie, yani T.C evre ve Orman Bakanligi Tarafindan
Koruma Altina Alinan Yaban Hayvanlari Listesine girerken 1 memeli hayvan tr
Ek-IIye, yani MAK Tarafindan Koruma Altina Alinmis Av Hayvanlari listesine
girmekte olup kalan memeli hayvan trleri ise Ek-IIIe, yani 2010-2011 Avlanma
Dnemi Iin Belli Edilen Dnemlerde Avlanmasina Izin Verilen Trler listesinde
bulunmakta olup kalan 4 memeli hayvan tr ise listelerde yer almamaktadir.
Bitki Trlerinin Uluslararas Koruma Szleymeleri ve Ynetmelikler
Asndan Degerlendirilmesi
Proje sahasi ierisinde dogal olarak bulundugu belirlenen bitki trleri arasinda
CITES (Nesli tehlikede olan hayvan ve bitki trlerinin uluslararasi ticaretine iliskin
szlesme) geregi koruma altina alinan ve ticareti yasaklanan bitki tr
bulunmamaktadir.
27
Benzer sekilde Avrupanin Yaban Hayati Ve Yasam Ortamlarini Koruma
Szlesmesi (BERN) szlesmesi ek listesinde yer alan herhangi bir bitki tr de
bulunmamaktadir.
28
Tablo-2: Artvin-Arhavi, Taslikaya-HES Proje Alani Ikiyasamli Trleri ve Koruma Statleri
Bilimsel Ad Trke Ad
REG
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL BERN
URODELA KUYRUKLU KURBAGALAR
SALAMANDRIDAE SEMENDERLER
Mertensielle caucasica Kafkas semenderi -- + + VU Ek-III
ANURA KUYRUKSUZ KYA$AMLILAR
BUFONIDAE KARAKURBAGALARI
Pseudepediale viridis Gece Kurbagasi -- + + LC Ek-II
Bufo b. Bufo Karakurbagasi, Sigilli kurbaga -- + + LC Ek-III
RANIDAE OVA VE SU KURBAGALARI
Pelophylax ridibundus Ova/Su kurbagasi + -- + LC Ek-III
29
Tablo-3. Artvin -Arhavi, Taslikaya-HES Proje Alani Srngen Trleri ve Koruma Statleri
Bilimsel Ad Trke Ad
REG
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL BERN
MAK
(2010-2011)
SQUAMATA YILAN VE KERTENKELELER
LACERTIDAE GEREK KERTENKELELER
Darevskia rudis Kaya Kertenkelesi -- + + LC Ek-III Ek-I
Darevskia derjugini Derjugin kertenkelesi + -- + NT Ek-III Ek-I
Lacerta trilineata Iri Yesil kertenkele + -- + LC Ek-II Ek-I
ANGUIDAE YILANIMSI KERTENKELELER
Anguis fragilis Yilanimsi kertenkele + -- + LC Ek-III Ek-I
COLUBRIDAE YILANLAR
Dolichopis schmidti Kirmizi Yilan -- -- + LC Ek-III Ek-I
Eirenis modestus Uysalyilan + -- + LC Ek-III Ek-I
Zamenis hohenackeri Kafkas Yilani -- -- + LC Ek-III Ek-I
Natrix t. tesellata Su yilani + -- + LC Ek-II Ek-I
30
Tablo-4: Artvin-Arhavi, Taslikaya-HES Proje Alani Kus Trleri ve Koruma Statleri.
Bilimsel Ad Trke Ad REG.
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL BERN MAK
(2010-2011)
R.D.B STAT
CICONIIFORMES LEYLEKSLER
ARDEIDAE BALIKILLAR
Botaurus stellaris Balaban + + + LC Ek-II Ek-I A.2 YZ, T
Ardea cinerea Gri balikil -- -- + LC Ek-III Ek-II A.3.1 Y
Egretta garzetta Kk akbalikil -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G, Y
CICONIIDAE LEYLEKLER
Ciconia nigra Karaleylek -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ,T
ACCIPITRIFORMES YIRTICI KU$LAR
ACCIPITRIDAE ATMACA- KARTALLAR
Circus macrourus Bozkir Delicesi -- -- + NT Ek-II Ek-I A.1.2 T
Accipiter nisus Atmaca + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ
Accipiter brevipes Yoz Atmaca -- -- + LC Ek-II Ek-I A.4 Y,T
Circaetus gallicus Yilan Kartali -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ,T
Buteo rufinus Kizil sahin -- -- + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Buteo buteo Sahin + + + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ, T
Pernis apivorus Ari Sahini -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ, T
31
Aquila pomarina Kk Orman Kartali + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ, T
Aquila nipalensis Step Kartali -- -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
Aquila chrysaetos Kaya Kartali + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
Hieraaetus pennatus Kk Kartal -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y,T
Haliaeetus albicilla Akkuyruklu Kartal -- -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
FALCONIFORMES DOGANLAR
FALCONIDAE DOGANGLLER
Falco tinnunculus Kerkenez -- -- + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Falco cherrug Uludogan -- -- + EN Ek-II Ek-I A.1.2 Y,T
LARIDAE MARTIGLLER
Larus cachinnans Sari Ayakli Marti -- + + LC EK-III EK-II A.4 Y
COLUMBIFORMES GVERCNLER
COLUMBIDAE GVERCNGLLER
Columba livia Kaya gvercini -- + + LC Ek-III EK-III A.5 Y
CUCULIFORMES GUGUKKU$UGLLER
CUCULIDAE GUGUKKU$LARI
Cuculus canorus Gugukkusu + + + LC Ek-III EK-I A.2 Y
STRIGIFORMES GECE YIRTICILARI
STRIGIDAE BAYKU$GLLER
32
Athena noctua Kukumav -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
APODIFORMES SAGANLAR
APODIDAE EBABLGLLER
Apus apus Ebabil, Kara sagan -- -- + LC Ek-III Ek-I A.3.1 G, T
CORACIIFORMES KUZGUNKU$LARI
MEROPIDAE ARIKU$UGLLER
Merops apiaster Arikusu + + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G
UPUPIDAE AVU$KU$UGLLER
Upupa epops Ibibik, avuskusu -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 G
PICIFORMES AGAKAKANLAR
PICIDAE AGAKAKANGLLER
Dendrocopus medius Albas agakakan + -- -- LC Ek-II Ek-I A.2 Y
PASSERIFORMES TC KU$LAR
ALAUDIDAE TARLA KU$LARI
Galerida cristata Tepeli toygar + -- + LC Ek-III Ek-II A.3 Y
HIRUNDINIDAE KIRLANGIGLLER
Hirundo rustica Is kirlangici + + + LC Ek-II Ek-I A.5 YZ, T
Riparia riparia Kum Kirlangici + + + LC Ek-II Ek-I A.5 YZ, T
MOTACILLIDAE KUYRUKSALLAYANLAR
33
Motacilla flava Sari kuyruksallayan -- + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 G
Motacilla alba Ak kuyruksallayan + + -- LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Motacilla cinerea Dag Kuyruksallayani -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Anthus spinoletta Dere Incirkusu + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ
CINCLIDAE SU KARATAVUKLARI
Cinclus cinclus Derekusu + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
TROGLODYTIDAE T KU$LARI
Troglodytes troglodytes it Kusu + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
PRUNELLIDAE BOZBOGAZGLLER
Prunella modularis Bozbogaz, it Seresi + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
TURDIDAE ARDIKU$UGLLER
Erithacus rubecula Kizilgerdan + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
Luscinia. megarhynchos Blbl + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 G
Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan + + + LC Ek-II Ek-I A.3 YZ
Phoenicurus phoenicurus Bahe kizilkuyrugu -- -- + LC Ek-II Ek-II A.3 Y
Phoenicurus ochruros Kara Kizilkuyruk + + + LC EK-II EK-I A.2 Y
Turdus merula Karatavuk + + + LC Ek-III Ek-I A.3 Y
Turdus torquatus Sarkici Ardi + + + LC Ek-II Ek-I A.1.2 Y
Turdus philomelos Sarkici Ardi + + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
34
SYLVIDAE TLEGENGLLER
Cettia cetti Setti blbl -- + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Sylvia melanocephala Karabas kk tlegen -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
Phylloscopus collybita Cif caf + -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Phylloscopus trochiloides Yesil Sgtblbl + -- + LC Ek-II Ek-I A.1.2 YZ
MUSCICAPIDAE SNEKKAPANGLLER
Muscicapa striata Gri sinekkapan -- -- + LC Ek-II Ek-I A.3 G
Ficedula parva Cce sinekkapan + + + LC Ek-II Ek-I A.2 T
PARIDAE BA$TANKARALAR
Parus major Byk bastankara + + + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Parus ater am Bastankarasi + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
LANIIDAE EKRGE KU$LARI
Lanius collurio ekirgekusu -- -- + LC Ek-III Ek-I A.3 G
Lanius excubitor Byk ekirgekusu
+ + + LC Ek-III Ek-I A.1.2 G
CORVIDAE KARGAGLLER
Garrulus glandarius Kestane kargasi + + + LC -- EK-III A.3.1 Y
Corvus corone Les kargasi -- + + LC Ek-III EK-III A.5 Y
Corvus corax Kuzgun + + + LC Ek-III Ek-II A.5 Y
PASSERIDAE SEREGLLER
35
Trkiye Kuylar Krmz Liste (RDB) Kategori Aklamalar
A.1.2= Bu kus trlerinin nfuslari Trkiye genelinde ok azalmistir. Izlendikleri blgelerde 1 birey-10 ift( =1-20 birey) ile temsil edilirler.
A.2= Bu kus trlerinin sayilari, gzlendikleri blgelerde 11-25 ift(22-50 birey) arasinda degismektedir.
A.3= Bu kus trlerinin Trkiye genelindeki nfuslari, gzlendikleri blgelerde genel olarak 26-250 ift(52-500 birey) arasinda degismektedir.
A.3.1=Bu kus trlerinin populasyonlarinda, gzlendikleri blgelerde azalma sz konusudur. Bu trlerin nfusu da 251-500 ift (502-1000
birey) arasinda degismektedir.
A.4= Bu trlerin IUCN ve ATS ltlerine gre yogunluklari, gzlendikleri blgelerde henz tkenme tehdidi altina girmemis olmakla birlikte,
populasyonlarinda lokal bir azalma sz konusudur. Ayrica bu egilimin srmesi durumunda zamanla tkenme tehdidi altina girmeye adaydirlar.
Bu trlerin populasyonlari gzlendikleri blgelerde 501-5000 ift (=1002-10 000 birey), arasinda degismektedir.
A.5= Bu kus trlerinin gzlenen populasyonlarinda henz bir azalma veya tkenme tehdidi gibi bir durum sz konusu degildir.
A.6= Bu kategori yeterince arastirilmamis ve haklarinda saglikli veri olmayan trleri ierir. Sadece rastlantisal tr olarak bir veya en fazla iki
gzleme dayandiklari iin, su an gvenilir bir degerlendirme sansi yoktur ve arastirilmalari gerekmektedir.
Passer domesticus Ev seresi + -- + LC -- Ek-I A.5 Y
Passer montanus Dag seresi + -- + LC -- Ek-III A.5 Y
FRINGILLIDAE SPNOZGLLER
Fringilla coelebs Ispinoz + + + LC Ek-III Ek-II A.4 Y
Carduelis chloris Florya + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y
Carduelis carduelis Saka + -- + LC Ek-II Ek-I A.3.1 Y
Carduelis cannabina Keten Kusu + -- + LC Ek-II Ek-I A.3 Y, KZ
Carpodacus erythrinus Karmen Sakragi + + + LC Ek-II Ek-I A.2 Y
Pyrrhula pyrrhula Sakrak + + + LC Ek-II Ek-I A.2 YZ
EMBERIZIDAE KRAZKU$UGLLER
Emberiza hortulana Kirazkusu + + + LC Ek-III Ek-II A.2 G
36
Tablolardaki Kisaltmalar
Y = Dzenli olarak yurdumuzda kulukaya yatan yerli kus trleri,
G = Yurdumuzda kulukaya yattiktan sonra g eden trler,
KZ = Kis aylarini yurdumuzda geiren, kis ziyaretisi trlerdir.
T= Transit
LC = En Dsk Seviyede Kaygi Verici
VU=(Vulmerable) Hassas
ERL=(European Red List) Avrupa Kirmizi Listesi
MAK= Merkez Av Komisyonu Kararlari
37
Tablo-5. Artvin, Arhavi Taslikaya- HES Proje Alani ve Yakin evresinde Belirlenen Memeli Hayvan Trleri ve Koruma Statleri.
Bilimsel Ad Trke Ad
REG.
ALANI
HES
ALANI
YAKIN
EVRE
ERL
(IUCN)
BERN
MAK
(2010-
2011)
INSECTIVORA BCEKLLER
SORICIDAE SVRFARELER
Sorex araneus Orman Sivrifaresi -- -- + LC Ek-III --
MICROCHIROPTERA BCEKL YARASALAR
RHINOLOPHIDAE NALBURUNLUYARASALAR
Rhinolophus ferrumequinum Nalburunlu Bykyarasa + + + LC Ek-II Ek-I
VESPERTILIONIDAE DZBURUNLU YARASALAR
Pipistrellus pipistrellus Cce Yarasa + -- + LC Ek-III --
RODENTIA KEMRCLER
SCIURIDAE SNCAPGLLER
Sciurus anomalus Anadolu Sincabi -- + + LC Ek-II Ek-I
38
MURIDAE FARE VE SIANLAR
Apodemus flavicollis Sariboyunlu Ormanfaresi -- -- + LC -- --
CARNIVORA ETLLER, YIRTICILAR
CANIDAE KPEKGLLER
Vulpes vulpes Kizil tilki -- + + LC -- Ek-III
MUSTELIDAE SANSARGLLER
Martes foina Kayasansari -- -- + LC Ek-III Ek-III
Meles meles Porsuk + -- + LC Ek-III EK-II
ARTIODACTYLA FT TIRNAKLILAR
SUIDAE ESK DNYA DOMUZLARI
Sus scrofa scrofa Yabani domuz + + + LC -- Ek-III
39
Taylkaya-Hes Projesinin Lokal Fauna Bileyenleri zerine Olas Etkileri ve
Alnmas Gereken nlemler
Taslikaya-HES projesinin hayata geirilmesi asamasinda projenin sekillenecegi dogal
alanlarda ve bu alanlari degisik sekillerde kullanan lokal fauna bilesenleri zerinde bazi
etkilerin meydana gelmesi kainilmazdir. Bu etkilerin ortadan kaldirilabilmesi veya en
aza indirilebilmesine ynelik olarak alinmasi gereken nlemler insaat asamasi ncesi
ve Insaat asamasi ile isletme asamasi olmak zere 2 alt baslik altinda
degerlendirilmistir.
1) nyaat Ayamas ncesinde ve nyaat Ayamasnda
Artvin Ili, Arhavi Ilesi sinirlari ierisinde gereklestirilmesi planlanmis olan
Taslikaya-HES Projesi kapsaminda Kapistre Derenin bir kolu olan Balli Dere
zerinde, 983.00 kodunda tesis edilecek Taslikaya Reglatr; akis asagi kesimde,
akarsu kiyisinda tesis edilecek bir hidroelektrik santrali, reglatrde toplanan suyu
hidroelektrik santraline iletmek amaciyla yararlanilacak 3.824 metre uzunlugunda, 3 m
apinda bir iletim tneli; tnel ile tasinan suyun hidroelektrik santraline dsrlmeden
nce tutulacagi bir ykleme havuzu ve buradaki suyun HESe dsrlmesinde
kullanilacak, 750 metre uzunlukta, 1,15 cm apinda bir cebri boru ile olduka sinirli
byklkteki bir santiye alani bulunmaktadir.
Proje bilesenleri arasinda en nemli dnsm reglatr, ykleme havuzu ve santral
binalarinin yer alacagi kesimlerde gereklesecektir. Balli Dere zerinde, derenin
kiyisinda tesis edilecek kalici su toplama yapisi, tnel, ykleme havuzu ve santral
binasi daimi olarak bu kesimlerde kalacak beton yapilardir. Bu kesimde
sekillendirilmis olan santiye alani ise geici mahiyettedir.
Reglatr, Balli Dere zerinde beton zellikte, byke bir havuz seklinde olacaktir.
Insaat zemini olarak akarsu yatagi zerinde sinirli byklkteki bir aiklik seilmistir.
Reglatrn tesis edilecegi kesimin akarsu kiyisinda kendiliginden meydana gelmis,
nispeten dz ve bitkisiz bir alandan seilmesiyle bu kesimlerde dogal bitki rtsne,
zellikle de orman formasyonuna ve bu kesimlerden yararlanan fauna elemanlarina
verilebilecek zararlarin da nne geilmesi hedeflenmistir. Faaliyetle ilgili olarak
gereklestirilen saha alismalarinda zeminde yasamakta olan bazi kemirgen trleri
belirlenmistir. Bu trler habitat olarak genellikle orman alanlarini tercih etmektedirler.
Bu nedenle orman alanlari disinda, iki farkli noktada tesis edilmesi planlanan kalici
40
beton yapilarin insaati srecinde bu trlere bagli bireyler herhangi bir zarar grmesi
beklenmemektedir.
Teorik olarak akarsular zerinde tesis edilecek reglatrlerin tesis edilis ve isletilme
sekilleri yredeki dogal yasamin korunmasi ve srekliligi aisindan byk nem
tasimaktadir. Taslikaya Projesi kapsaminda yer alan reglatr Balli Dereden su alacak
olsa da gerek konumu, gerekse de isletilis sekli akarsu yataginda srekli olarak su
bulunacak sekilde olacaktir. Sadece insaat sresinde degil santralden enerji retimine
geilmesinden sonraki srete de reglatr ve HES arasindaki mesafede Balli Dere
yatagindaki dogal su akisini tamamen engellemeyecek sekilde isletilecektir. Yani
klasik baraj tiplerinde oldugu gibi akarsuyun n tamamen kesilerek bir baraj gl
meydana getirilmeyecektir. Bu durum, planlanmis olan proje nedeniyle akarsu
ortaminin durgun su ortamina dnstrlmeyecegi anlamina gelmektedir. Yani byk
ve kalici evresel dnsme neden olan bir uygulama sz konusu olmayacaktir.
Aksine en az miktari, yilin en sicak dneminde akarsu yataginda bulunan su
miktarindan daha az olmayacak dzeyde ve bu kesimde yasayan yabanil formlarin
rutin yasamsal faaliyetlerini olumsuz etkilemeyecek miktardaki su Balli Dere yatagina
birakilacaktir. Beslenme amaciyla su kiyisina gelen omurgali hayvan trleri yaninda
reme amaciyla zorunlu olarak akarsu kiyisina gelen ikiyasamlilar yumurtalarini
birakacak ve baskalasim sreci tamamlanincaya kadar, hatta erginler karaya
iktiklarinda bile akarsularin yataginda yeterli miktarda su bulunacaktir.
Bilindigi gibi akarsu ortamlarinin en nemli faunal formu balik trleridir. Bu trlerden
sonra akarsu ortamini yasam alani olarak seen gruplar ise sirasiyla ikiyasamlilar, bazi
srngenler, bazi kus trleri ve az sayida da memeli hayvan trdr. Bu nedenle akarsu
yatagina birakilacak suyun miktari ve srekliligi bu gruplar aisindan da nem
tasimaktadir. rnegin Ikiyasamlilarin yasam dnglerinde, zellikle de reme
dneminde mutlaka suya gereksinimleri bulunmaktadir. Bu nedenle en azindan
ilkbahar dneminde akarsu yataginda mutlaka su bulundurulmalidir. Diger gruplar
aisindan ise suyun bulunmasi yil boyunca su gereksinimlerini bu sulardan karsilayan
diger fauna bilesenleri aisindan nemlidir. Balik trleri iin hesaplanacak ve akarsu
yatagina birakilacak su miktarinin diger fauna bilesenlerinin su gereksinimlerini
karsilamak aisindan yeterli olacaktir. Can suyu olarak adlandirilan sz konusu suyun
akarsu yatagina birakilmasi durumunda bu habitat tipindeki dogal yasamin kesintiye
ugramayacagi dsnlmektedir.
41
Bilindigi gibi klasik baraj projelerinde byklkleri olduka farkli olsa da reglatr
havuzlarina gre ok daha genis alanlarda su toplanmaktadir. Baraj gvdesi arkasinda
meydana gelen rezervuarin byklgne bagli olarak biriken su ktlesi blgenin iklimi
zerinde de bazi dnsmlere neden olabilmektedir. rnegin yaz boyunca isinan
sularin kis dneminde aldiklari isiyi evreye yavas yavas vermeleri nedeniyle iklimde
lokal bir iyilesme sz konusu olabilmektedir. Benzer sekilde kis dnemlerinde pus ve
sis olusumu da meydana gelebilmektedir. Taslikaya-HES projesi kapsaminda tesis
edilecek reglatr nedeniyle meydana gelecek havuz ve birikecek su miktari olduka
sinirli olacagindan dolayi bu tip etkiler meydana gelmeyecektir.
Balli Dere zerinde insa edilecek reglatrde toplanacak sular tesis edilecek iletim
kanallariyla akarsuyun akis istikametinde, daha dsk bir ykseltide insa edilecek olan
hidroelektrik santraline iletilecektir. Suyun iletilmesinde kullanilmasi planlanan
tneller, akis ynne gre sag sahilden daglik kesime girecek ve santral alanina yakin
bir kesimde aiga ikacaktir. Tesis edilmesi planlana tnel dogal bitki rtsne zarar
vermeyecek insaat teknigiyle gereklestirilmesi byk nem tasimaktadir. zellikle
tnellerin giris ve ikis noktalarinda gereklestirilecek aga kesimleri esnasinda
olduka zenli olunmasi, mmkn oldugunca az aga ve bitki kesilmesi
nerilmektedir. Bylelikle bu kesimlerdeki sz konusu bitkisel formasyonda yasayan
veya bu kesimlere gelmesi olasi fauna elemanlarinin etkilenme riskini de en aza
indirebilecektir.
Blgedeki bitki rtsnn yogunlugu ve yillik yagis ortalamasinin yksekligi gibi
avantajlar insaat dnemi sonrasinda gereklestirilmesi nerilen peyzaj alismalarini
destekleyici zelliktedir.
Yine, iyilestirme alismalari kapsaminda ali ve agalarin kesilmek zoruna kalindigi
kesimlerde gereklestirilecek bitkilendirme alismalarinda ncelikle yrenin dogal
formlarindan istifade edilmesi fauna bilesenlerinin yeniden bu kesimlere yerlesmesinde
yarar getirecektir.
Insaat asamasinda tnel gzergahinin kazilmasiyla ortaya ikacak malzemenin
degerlendirilme sekli ok byk nem tasimaktadir. Bu malzemenin kesinlikle akarsu
yatagina bosaltilmamasi veya gelisigzel dogal ortamlara tasfiye edilmemesi
gerekmektedir. Eger herhangi bir sekilde, geici olarak bile depolanmasi gerekiyorsa
bu alanlarin dikkatli bir sekilde seilmesi ve dkm srecinde srekli kontrol altinda
42
bulundurulmasi hareketli fauna formlarinin zarar grebilme riskini ortadan
kaldiracaktir.
Bu konuda en iyi zm ikarilan malzemenin es zamanli olarak gereklestirilecek
baska bir faaliyet kapsaminda kullanilmasi imkninin arastirilmasidir.
Proje bilesenlerinden olan reglatr, HES tesisleri, ykleme havuzu, isletme binasi ve
cebri borunun geecegi kesimlerde ve civarinda ibreli ve genis yaprakli aga formlari
ile ali formlari baskin karakterdedir. Projenin gereklestirilmesi asamasinda, sz
konusu binalarin ve tesislerin kurulacagi kesimlerde, zellikle de bitkisel formasyonun
mevcut oldugu alanlarda az sayida da olsa kesim, tiraslama ve isleme faaliyeti
gereklestirilecektir. ncelikle belli sayidaki aga kesilecek, daha kk boylu, ali ve
benzeri bitkiler ise tiraslanarak buradan uzaklastirilacaklardir. Proje sahasinin
tamamina ynelik olarak tarafimizdan gereklestirilmis olan gzlem ve incelemeler
esnasinda kuslar ve srngenler basta olmak zere bazi karasal omurgali hayvan
trlerinin bu bitki formasyonunu ve bu formasyonun bulundugu kesimlerdeki
habitatlari ok yogun olmasa da degisik ihtiyalarini karsilamak amaciyla
kullanabildikleri belirlenmistir. Bu kesimlerdeki aga ve ali formlarinin kesilmesi
srecinde bu kesimleri kullanan fauna bilesenleriyle ilgili olarak bazi nlemlerin
alinmasi gerekecektir. Aksi durumda, yani herhangi bir nlem alinmadigi durumda bu
habitatlari kullanan yabanil formlarin zarar grme, yaralanma veya lme riski
gndeme gelecektir. Risk altinda bulunan yabanil formlar arasinda ulusal ve uluslar
arasi koruma statlerine sahip trler bulunmaktadir. Nadir veya korunan trlere ait
bireylerin zarar grmesine ek olarak bu formlara zarar verilmesi ulusal lekli koruma
nlemleri disinda uluslar arasi szlesmelere de ters dsmektedir. Bu durum lke
bazinda degisik yaptirimlari gndeme getirebilecektir.
Her iki ynyle de istenmeyen bu durumun nne geilebilmesi amaciyla,
kesim/tiraslama ncesinde yabanil fauna bilesenlerinin alanda bulunmadigina, bu
kesimlerden uzaklasmis olduklarina emin olunmalidir. Kesim ncesi gereklestirilecek
grsel kontrollerde rastlanan hayvanlarin kendiliklerinden kaarak uzaklasmalari
beklenmektedir. Aksi takdirde, yani herhangi bir nedenden dolayi bu kesimlerden
uzaklasmamis bireylerin sz konusu oldugu durumlarda bu bireylerin zarar
grmemeleri iin bu kesimlerden uzaklastiracak yntemler kullanilmalidir. Genellikle
kairmaya ynelik olarak seslerden yararlanilmaktadir. Alisilmadik ve yksek tondaki
seslerden meydana gelecek rahatsizlik sonucu bitkilerin iine, arasina veya altina
43
saklanan formlar ortaya ikarak yakin alanlarda, kendilerini daha gvenli
hissedecekleri habitatlara uzaklasmak zorunda kalacaklardir.
Eger kairma uygulamasindan sonu alinamazsa uygun yakalama kepeleri
kullanilarak yakalanan yabanil formlar eldivenlerle dikkatlice tutularak alan disinda,
zarar grmeyecekleri uygun habitatlara tasinarak uzaklastirilmasi gerekmektedir. Bu
uzaklastirma uygun yakalama yntemleri ve donanimlari kullanilarak deneyimli bir
kisi ya da ekip tarafindan gereklestirilebilir. Bu amala faaliyet alanina yakin
evredeki ilgili kisi ve kuruluslardan uzman destegi talep edilebilir.
Yabanil formlarin bu kesimlerden uzaklastigina emin olunduktan sonraki asama
kesimi gereklestirilen tek ve ok yillik bitkisel materyalin bu kesimlerden
uzaklastirilmasidir. Tasima asamasinin hemen ncesinde bu malzeme yeniden gzden
geirilmelidir. iplak elle dokunmaksizin, dogrudan gzle yapilacak kontrollerde
kesilmis materyalin zerinde, altinda veya ierisinde bulunmasi olasi yilan, kertenkele
veya kemirgenler gibi omurgali hayvanlar, yukarida deginildigi sekilde uygun
yakalama donanimi ve yntemleriyle zarar verilmeden yakalanacak ve basit bez
torbalara konularak faaliyetten etkilenmeyecek komsu alanlara tasinarak bu kesimlerde
dikkatli bir sekilde dogal ortamlarina birakilacaklardir.
Bitkisel formasyon ierisinde barinmasi olasi trler yaninda zeminde, toprak altinda da
yasamakta olan yabanil trler sz konusudur. Bu trler arasinda koruma altinda
olmayan trler bulundugu gibi koruma altinda olan birok tr de sz konusudur.
alismalar ncesinde alisma yapilacak kesimler dikkatlice gzden geirilecektir. Bu
kontroller esnasinda, zeminde yasayan ve toprak altina barinan yabanil formlara ait
yuva giris delikleri ve zemin zerindeki tmseklerin yerleri belirlenecektir. Bu
kesimlerde yapilacak alismalarda zellikle dikkatli olunacaktir. nk toprak
ierisinde, yzeye yakin kesimlerde bazi kemirgenler, kurbaga, kertenkele, yilan ve
diger memeli formlarin bulunmasi olasiligi vardir. Bu kesimlerde bu yabanil formlarin
mevcut oldugu durumlarda is makinelerinin faaliyeti esnasinda aiga ikabilecek, hatta
bu esnada esitli derecelerde zarara ugrama riski sz konusudur. Istenmeyen bu
durumun nne geebilmek, yani hayvanlarin is makinelerinden olumsuz
etkilenmesinin nne geebilmek iin ya kendiliklerinden kamalarina msaade
edilecek ya da yine uygun donanim ve yntem ile yakalana bireyler alan disinda uygun
ortamlara tasinacaklardir.
44
Taslikaya-HES Projesi kapsaminda, Balli Dere zerindeki reglatr araciligiyla
toplanan ve iletim kanali araciligiyla ykleme havuzuna aktarilan sular buradan cebri
boru araciligiyla santral bnyesindeki trbinlere dsrlecektir. Ykleme havuzundaki
suyun asagida yer alan HES ile arasindaki ykseklik farki nedeniyle byk bir hizla
santraldeki trbinlere dsrlerek elektrik enerjisi retilecektir. Akarsu akis ynne
gre asagi kesimde Insa edilmesi planlanan HESin kaplayacagi fiziksel alan olduka
sinirli olup hemen hemen bir apartmanin kaplayacagi alan kadardir. HESin yer alacagi
kesim Balli Dere zerinde, akarsu akis ynne gre sag sahilde, ok fazla egimi
olmayan bir topografya zerindedir. Balli Dere bu kesimde nispeten genis ve kiyilari
taslarla kapli bir yatakta akmaktadir. Santral yeri olarak seilen kesimde ok yillik
bitkilerin bulunmamasi bitki rtsne verilebilecek zarar riskini de ortadan
kaldirmaktadir.
Toz Emisyonlar, Etkiler ve nlemler
Dogal ortamlarda gereklestirilen faaliyetler esnasinda en fazla zarar gren kesimler
yollarin genisletilmesi ya da yeni yollarin ailmasi nedeniyle dnsme ugrayan dogal
yasam alanlaridir. Bu kesimlerde gereklestirilecek alismalar nedeniyle dogal bitkisel
doku zarar grmekte, bu kesimlerden istifade eden yabanil formlar ise genellikle yasam
alanlarini kaybetmektedirler. Bu nedenle yol ailmasi veya genisletme alismalari
srecinde yabanil formlarin zarar grmemesi iin dikkatli olunmasinda, alismalar
ncesinde, esnasinda veya sonrasinda ortaya ikabilecek canli trlerinin zarar
grmeden bu kesimlerden uzaklastirilmasinda; alismalar esnasinda ortaya ikmasi
olasi fazla malzemenin gelisigzel dogal ortamlara tasfiye edilmeyip nceden
planlanmis alismalarda kullanilmasi ya da geici veya daimi depolama alanlarina
bosaltilmasinda byk yararlar vardir.
Proje kapsaminda sz konusu yollarin ailmasi veya genisletilmesi; insaat
alismalarinda kullanilacak malzemelerin temin edilmesi, kirilmasi, is makineleriyle
tasiyici aralara yklenmesi, tasinmasi ve kullanilacagi kesimlere bosaltilmasi
asamasinda toz emisyonlari sz konusu olabilecektir. zellikle bu malzemenin elde
edilmesi ve islenmesi asamasinda sulama ve ktrme gibi yntemlerle bu
emisyonlarin nne geilebilmektedir. Bylece bitki rts basta olmak zere yakin
evrede yabanil formlar tarafindan degisik gereksinimlerin karsilanmasi amaciyla
kullanilan habitatlarin ve bu kesimlerde bulunmasi olasi yabanil formlarin aiga ikan
tozdan olumsuz etkilenmelerinin nne geilebilecektir.
45
Grlt, Etkiler ve nlemler
Insaat faaliyetine baslanmasiyla birlikte birok kaynaktan, farkli dzeylerde grltler
ortaya ikacaktir. Bilindigi gibi birok hayvan tr insanlara gre daha dsk
desibeldeki sesten olumsuz etkilenmektedir. Etkilenme sonucunda ya o kesimlerdeki
habitatlarini terk ederler ya da, basta reme olmak zere beslenme, dinlenme, barinma
gibi degisik faaliyetlerine ara verirler veya tamamen vazgeebilirler. Istenmeyen bu
durumun nne geebilmek amaciyla insaat sezonunun kuluka/reme dnemine
rastlayan dilimlerinde grltnn tamamen nlenmesi sz konusu olamayacagina gre
en azindan ynetmelikle belirlenmis olan minimum dzeye indirilmesini saglayacak
nlemler alinarak bu durumun nne geilebilir.
Faaliyet alani sinirlari ierisinde farkli gereksinimlerini karsilayabilmek amaciyla
dogal olarak bulunan yerel fauna bilesenlerinin bazilari insaat asamasinda is
makinelerinden, isletme asamasinda ise degisik kaynaklardan ortaya ikan grltden
rahatsizlik duyabileceklerdir. Bu rahatsizlik nedeniyle bazi trler alandan geici veya
srekli olarak uzaklasabileceklerdir.
Insaat faaliyetinin basladigi zaman diliminde yrede kuluka faaliyetine baslamis
trler ile daha sonra baslayacak trler sz konusu olabilecektir. Aralardan
kaynaklanan grlt seviyesinin yksek olmasi durumunda reme faaliyeti ierisinde
olan trler arasindan kulukayi, hatta yavru bakimini bile yarida birakma riskleri sz
konusu olabilecektir. Alinacak nlemler ile bu grlt dzeyinin, faaliyet alanini yurt
olarak kullanan yabanil fauna bilesenlerini bu kesimlerden g etmeye zorlayan bir
dzeyde olmamasina zen gsterilecektir. Bu yapilamadigi durumlarda, faaliyet
takviminde gereklestirilecek dzenleme ile tr listelerinde yer alan trler arasindan
faaliyet alaninda kulukaya yatan trlerin kuluka dneminde yksek dzeyde grlt
ikaran aralarin alismalarina ara verilebilir. Bu amala faaliyet dneminde konunun
uzmanlarindan yardim alinabilecektir. Bu konuda zerinde durulmasi gereken nokta
kuluka dnemi basladiktan sonra, yani trler reme faaliyetine basladiktan sonra
ortaya ikabilecek yksek desibeldeki grltye izin verilmemesidir. reme dnemi
basinda ortaya ikabilecek rahatsizlik sonucunda bazi bireyler yakin evrede ayni
zellikteki habitatlara g ederek oralarda reme faaliyetlerine devam edebilirler. Bu
trler iin herhangi bir kayip sz konusu olmayabilecektir. Fakat yumurta birakmis,
hatta yavru ikarmis trler bu tip bir rahatsizlikla karsilastiklari zaman yumurta ya da
yavrulari terk edebileceklerdir. Bu da istenmeyen bir durum olarak karsimiza
46
ikacaktir. Bu nedenle insaat faaliyetlerinin tr ve reme takvimi arasinda bir
korelasyon saglanabildigi takdirde insaat faaliyeti sirasinda ortaya ikabilecek sesten
hayvanlarin olumsuz etkilenmesini nne geilebilecektir. Bu korelasyonun
saglanabilmesine ynelik olarak en yakin ilgili kurum ya da kurulustan bu alanda
deneyim sahibi bir uzman destegine de gereksinim duyulabilecektir.
Proje kapsaminda degisik yapilar tesis edilecektir. Tesis edilecek yapinin ve insaatin
trne bagli olarak farkli kesimlerde gereklestirilecek insaat alismalarinda ve
malzeme tasinacak gzerghlarda yogun bir trafik sz konusu olacaktir. rnegin tnel
insaati asamasinda araliksiz alisma kosullari sz konusu olacaktir. Faaliyetle
baglantili olarak yararlanilacak ulasim yollarinin yakinindaki kesimlerde srekli olarak
yasayan veya geici sreler iin buralarda bulunan hayvanlar, ara kaynakli degisik
risklerle karsi karsiya kalacaklardir. Mekanik zararlar disinda bunlardan en nemlileri
kontaminasyon ve eksoz rnlerinin meydana getirebilecegi ldrc olmayan
zehirlenme riskidir. Bilindigi gibi lastik kaplama maddeleri, motorun hareketli
paralari, gvdenin diger paralari, fren izleri ve yaglama yaglarinin yanma rnleri
kontaminasyona yol aan bilesenlerdir. Bu risk sadece yaban hayvanlari iin degil hali
hazirda kullanilmakta olan yollarin civarinda yasayan, yre sakinleri dhil evredeki
tm canlilar iin de geerlidir.
Gn getike evreye daha az emisyon birakan aralarin retilmesi ve kullanilmasi
zorunlulugu ile agir vasitalar gibi grlt ve evre kirliligine yol aan aralarin belli
zaman dilimleri ierisinde kullanimina izin verilmesi gibi gelisen teknolojinin
kullanimi ve ynetimlerce alinan tedbirler ile dzenlemeler karayolu kkenli kirliligin
en aza indirilmesi amacina yneliktir ve ne derece titizlikle uygulanirsa amaca o
derece yaklasilmis olacaktir.
Proje Alan ve Kuy G Yollaryla liykisi
Trkiye konumu itibariyle kuzey-gney enlemleri arasinda uzanan nemli kus g
gzerghlarindan bazilarinin zerinde bulunmaktadir. Ayrica lke ierisinde kuslar
aisindan byk nem tasiyan sulak alanlar arasinda da degisik zelliklerde g
hareketleri sergilenmektedir. Bu g hareketlerinin sekillenmesi srecinde en nemli
etkenlerden birisi de topografik yapidir. zellikle g yollari zerindeki yksek dag
olusumlari ve vadiler g yollarini belirleyen ana olusumlardir. Gmen formlar g
esnasinda karsilarina ikan yksek dag formasyonlari sz konusu oldugunda en yakin
47
vadilere ynelmektedirler. lkemizin diger kesimlerinde oldugu gibi Karadeniz
blgesi zerinde de degisken yogunluklu g hareketleri yasanmaktadir. Proje alanina
yakin olan ve Dogu Karadeniz blgesi zerinden geen g gzergahi proje alanina
yakin degildir. Bu nedenle bu kesimden geis yapan gmen formlar bu kesimleri
kullanmamaktadir. Bu aidan herhangi bir risk sz konusu degildir. Diger taraftan,
zellikle kis dneminde kuzey enlemlerinden gney enlemlerine dogru dzensiz bir
g hareketi sekillenmektedir. Bu hareketin bas aktrleri su kuslaridir. Basta rdekler
ve kazlar lkemiz sinirlari ierisindeki sulak alanlara gelerek kis dnemini geirirler.
Iste bu srete Karadeniz Blgesinde denize dik uzanan akarsu vadilerinin byk bir
kismi kullanilmaktadir. Sonbahar mevsiminde de Taslikaya-HES projesinin hayata
geirilecegi kesimler zerinden g hareketleri gereklesmektedir. Bu g hareketleri
genellikle yirtici kus trlerinin yogunlastigi srler tarafindan gereklestirilmektedir.
Fakat hibir zaman Dogu Karadeniz Blgesinde en yogun g hareketlerinin
sergilendigi oruh Vadisi zerinden gereklesen g hareketlerinin yogunluguna
ulasamamaktadir.
Korunan Fauna Bileyenleriyle lgili Olarak Dikkat Edilmesi Gerekenler
a) Bern Szleymesi Ek Listelerinde Yer Alan Trlerle lgili Olarak;
Hazirlanmis olan fauna envanter tablolarindan da (Tablo: 2-5) grlebilecegi gibi proje
alani ierisinde Bern Szlesmesi ek listelerinde (Ek-II ve Ek-III) giren trler
bulunmaktadir. Bern Szlesmesinin II. Blmnde tm taraf lkelerin EK-II ve EK-
IIIe giren gmen trler aisindan nem tasiyan alanlara zel nem vermek zorunda
olduklari vurgulanmaktadir. Proje alani bu aidan da degerlendirilmis ve alanin
gmen trler aisindan beslenme, dinlenme gibi amalarla kullanilmadigi
belirlenmistir.
Szlesmenin 6. Maddesine gre, zellikle EK-IIde bulunan yabanil fauna trleri iin
yakalama, tutsak etme ve ldrme fiilleri,
bu trlere ait dinlenme ve reme alanlarinin bozulmasi veya tahrip edilmesi,
Yabanil fauna trlerinin zellikle reme, beslenme, kislama periyotlarinda rahatsiz
edilmesi,
bu trlere ait yumurtalara zarar verilmesi, bu yumurtalarin bos bile olsa toplanmamasi
gerekmektedir.
48
Proje alaninda gereklestirilecek her trl faaliyet esnasinda, zellikle Bern
Szlesmesi ekleri EK-II ve EK-IIIe giren yabanil hayvan trleriyle ilgili olarak
yukarida verilen nlemlere titizlikle uyulacaktir.
Szlesmenin EK-IIIe giren yabani fauna trleriyle ilgili olarak dzenlemeleri Madde
7de belirtilmistir. Buna gre tm taraf lkeler EK-IIIe giren yabani fauna trleri iin
uygun ve gerekli yasal ve idari nlemleri almak zorundadir. Bu nlemler EK-IIIte yer
alan trlerle ilgili her trl isletme faaliyetinin yabanil hayvan trlerinin
populasyonlarini tehlikeye dsrmeyecek sekilde dzenlenmesini sart kosmaktadir.
Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg Merkez Av Komisyonu kararlari
dogrultusunda hazirlanan koruma listelerinde bulunan trler iin bu komisyon
kararlarinda belirtilen koruma tedbirlerine uyulmasi gereklidir. Bu trler arasindan EK
LISTE-I de yer alan yaban hayvanlari, 4915 sayili Kara Avciligi Kanunun 4.
maddesinin birinci fikrasi geregince Bakanlik tarafindan koruma altina alinmistir. Bu
listede yer alan yaban hayvanlarinin avlanmasi, l ya da canli bulundurulmasi ve
nakledilmesi yasaktir.
b) Avrupa Krmz Listesinde Yer Alan Trlerle lgili Olarak
Taslikaya-HES proje sahasinda yasadigi veya geici sreler iin bu kesimleri ziyaret
ettigi belirlenen fauna bilesenlerinin byk bir kismi Avrupa Kirmizi Listesi (ERL)
kriterlerine gre LC (=Least Concern) yani En Dsk Derecede Tehdit Altinda
kategorisinde yer almaktadir. Bu kategoriye giren trlerle ilgili olarak ok zel koruma
nlemlerine gereksinim bulunmamaktadir. Bern Szlesmesi ve Merkez Av Komisyonu
koruma listelerinde yer alan trlerle ilgili olarak yapilmasi gerekenler bu kategoride
yer alan trler aisindan yeterli olabilecek nlemlerdir.
Faaliyet sahasi sinirlari ierisinde ve yakin evrede dogal olarak bulunan yabanil fauna
bilesenleri arasinda yer alan trler arasindan Avrupa Kirmizi Listesinde Vu, yani
Hassas, Zarar Grebilir kategorisine giren trler iin yine bu listelerde orta vadeli
bir gelecekte nesli tkenme tehlikesiyle karsi karsiya olan trler tanimlamasi
yapilmaktadir. zellikle bu trler ve habitatlariyla ilgili olarak faaliyetten
kaynaklanabilecek ikabilecek risklerin ortadan kaldirilmasinda ncelikler sz
konusudur.
Doga Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlg, Merkez Av Komisyonu kararlari
dogrultusunda hazirlanan 2011-2012 Av Dnemine ait koruma listelerinde bulunan
trler iin bu komisyon kararlarinda belirtilen koruma tedbirlerine uyulmasi gereklidir.
49
2) yletme Ayamasnda
Taslikaya-HES projesiyle ilgili olarak tesislerin insaat ve ilgili donanimin montaj
alismalarinin tamamlanmasi sonrasinda santralden enerji retilmeye baslanacaktir. Bu
srete akarsu yatagindan evrilerek kisa sreler iin reglatr gvdesi arkasinda
biriktirilmis olan sudan istifade edilecektir. Tesis edilen reglatr gvdesi araciligiyla
akarsu yatagindan evrilecek sular tesis edilecek iletim yapisi araciligiyla nce
ykleme havuzuna iletilecek oradan da santral binasi bnyesindeki trbinlere
dsrlerek elektrik retimi gereklestirilecektir. retim sonrasinda akarsu yatagindan
belli bir mesafe boyunca ayrilmis olan sular yeniden akarsu yatagina desarj edilecektir.
Bu srete zerinde durulmasi gereken en nemli nokta, bu rapor ile nerilen ve yetkili
merciler tarafindan onaylanarak son sekli verilen, miktari belirlenen evresel Akis
Miktari (Can Suyu) olarak tanimlanan su miktarinin akarsu yataginda bulunmasinin
saglanmasidir.
Bilindigi gibi HES projelerinde elektrik retimi sreci, ilgili otorite tarafindan
dzenlenmektedir. Sunuma ve talebe gre bazi zaman dilimlerinde elektrik retimine
ara verilmesi gerekebilecektir. Bu srete akarsu yataginda bulunmasi gereken su
miktariyla ilgili herhangi bir risk sz konusu olmayacaktir. Tersi kabul edildiginde,
Taslikaya-HES projesinde araliksiz olarak elektrik enerjisi retilecegi kabul
edildiginde reglatrden sonra, santralden akarsu yatagina birakilacagi kesime kadar
olan mesafede akarsu yataginda bulunmasi gereken su miktarinin nemi byktr.
Akarsu yatagindaki sucul yasam bilesenleri yaninda karasal ortamlarin sakinleri
olmalarina karsilik degisik amalarla akarsu yatagindaki sudan istifade eden formlarin
blgede bulunmalari aisindan birakilacak suyun yasamsal nemi vardir. Burada temel
prensip, enerji retimi yapilmadigi dnemlerde bile akarsuyun bulundugu blgede
hakim olan ortalama sicakliklar ve ekstrem kosullar gz nne alinarak en sicak
dnemde akarsu yataginda bulunan su miktarinin altinda kalmayacak miktarda suyun
akarsu yataginda bulunmasina zen gsterilmesidir. Bu srete bu amala birakilan su
miktarini dzenli olarak izlemeye ynelik bir donanimin tesis edilecegi de
bilinmektedir. Burada isletmeciye dsen sorumluluk izleme sartlarina gerek olmadan
sz konusu suyun akarsu yatagina birakilmasini kendisinin de istemesi, lokal dogal
yasamin devamliligi aisindan sz konusu suyun akarsu yataginda olmasi gerekliligini
anlamis olmasidir.
50
Isletme asamasinda zerinde durulmasi gereken diger nemli nokta ise alismalar
nedeniyle degisik derecelerde dnsme ugramis kesimler ile esitli amalarla geici
olarak kullanilmis ortamlarin rehabilite edilmesidir. alismalara baslamadan nce
hazirlanmis olan raporlarda vurgulanan ve zmlerine ynelik olarak taahht edilen
rehabilitasyon ve iyilestirme alismalarinin mutlaka, eksiksiz olarak yerine getirilmesi
de byk nem tasimaktadir. Blgede, gerek proje sahasinda, gerekse de diger
kesimlerde alismalar nedeniyle ortaya ikmis, esitli nedenlerden veya aksakliklar
nedeniyle unutulmus veya kaldirilmasi sonraya birakilmis tm olasi atiklarin veya
artikmalzemenin dikkatli bir sekilde uzaklastirilmasi, yasa ve ynetmeliklere gre
tasfiyesi veya depolamasinin gereklestirilmesi ve bu kesimlerin alisma ncesindeki
durumuna getirlmesi de ok nemlidir. Karadeniz Blgesine has iklim ve bitki rts
bu konuda gereken destegi saglayacaktir. Yani kaldirilmasi gereken malzemeler dogal
ortamlardan uzaklastirildiktan sonra dnsme ugramis kesimlerde kisa sre ierisinde
nce tek yillik bitkiler, daha sonra da ok yillik bitkiler birbirini izleyecek, herhangi bir
olumsuz sre yasanmadigi takdirde bu kesimler zaman ierisinde, yavas da olsa eski
konumuna geri dnecektir.
Bu srete katki saglamak amaciyla peyzaj alismalari, bitkilendirme ve agalandirma
alismalari yapilabilir. Bu amala yapilacak alismalarda gelisigzel uygulamalar
yerine yrenin bitkisel formasyonunun ana bilesenlerinin kullanildigi veya bu
formasyon ile uyumlu trlerin tercih edilmesi basari sansini artiracak, iyilestirme
srecini de kisaltacaktir. Bu srete konunun uzmanlarindan veya proje sahasina yakin
kesimlerde bulunan ilgili kuruluslardan destek alinabilecektir.
Bu srete dikkat edilmesi gereken en nemli noktalardan birisi de insaat srecinde
akarsu yatagina yapilan bilinli veya bilinsiz mdahalelerin ortadan kaldirilmasi
konusundadir. Her ne kadar insaat srecinde bu konuda ok zenli olunmasi, akarsu
yatagina herhangi bir desarj veya tasfiye yapilmamasi nerilmis olsa da istenmeyen
nedenlerle bu tip etkiler gereklesebilmektedir. Insaat alismalari sonrasinda, reglatr
insaasi haricinde akarsu yataginin dogal yapisini degistirecek sekilde gelismis tm
mdahalelerin ortadan kaldirilabilmesi nemlidir. Bu nedenle yataga dsms tas ve
kayalarin, eger hafriyat yapilmis ise bu malzemenin zenli bir sekilde bu kesimlerden
uzaklastirilmasi nerilmektedir. Bu alisma srecinde kisa sreli de olsa dogal akisin
kesilmesine; akarsu yataginda uzun sreli bulanikliga neden olabilecek alisma
sekillerinden kainilmasina dikkat edilmelidir.
51
Bu asamada dikkat edilmesi gereken nemli noktalardan birisi de tesis edilen reglatr
gvdesi arkasinda sekillenen su birikintisinin kesinlikle bir retim veya ss havuzu
seklinde kullanilmasinin gndeme gelmemesidir. Benzer sekilde buralara
asilanabilecek farkli balik trleri akarsu sisteminde ok nemli sorunlari da
beraberinde getirebileceginden bu konuda da ok hassas olunmasi gerekmektedir.
Av Hayvanlaryla lgili Degerlendirme
Bilindigi gibi lkemiz gerek flora, gerekse de fauna bilesenleri aisindan bulundugu
cografyada zengin olarak tanimlanabilecek bir konumdadir. Faunanin zenginligi
kaynagi fauna olan av ve avcilik faaliyetlerini de dogrudan ilgilendirmektedir. Bilindigi
gibi av hayvanlarinin tamamina yakinin karasal fauna bilesenlerinden olan kuslar ve
memeli hayvanlar siniflarina bagli trlerdir.
lkemizde av hayvanlarinin belirlenmesi ve avcilik ile ilgili dzenlemeler Su ve
Orman Bakanligi tarafindan dzenlenmektedir. Bakanlik tarafindan her av sezonu iin
av hayvanlari yeniden belirlenmektedir. Iste bu listeler esas alinarak yapilan
degerlendirme sonucunda proje alani sinirlari ierisinde kaydedilen av hayvanlari ile
ilgili bir degerlendirme de yapilmistir. Bu degerlendirme Kuslar ve Memeli Hayvanlar
siniflariyla ilgili olarak hazirlanmis olan envanter tablolarinda ilgili stunlarda
verilmektedir. Bu stunlarda av hayvani konumundaki yabanil trler iin Bakanlik
tarafindan belirlenmis dzenlemeler isiginda gereken bilgilendirmeler yapilmis, trler
Ek-I, Ek-II ve Ek-III gibi kategoriler araciligiyla tablolarda, ilgili stunlarda
degerlendirilmistir. Ayrica metin ierisinde bu kategorilerin aiklamalari da verilmistir.
alismanin sonunda, HES Projesinin Fauna Bilesenlerine Olasi Etkileri ve Alinmasi
Gereken nlemler kisminda ise bu siniflandirmaya giren av hayvanlari ile ilgili
degerlendirmeler yapilarak alinmasi gereken nlemlere de deginilmistir.
52
Tablo-6. Taylkaya-HESProje Alani Sinirlari Ierisinde ve Yakin evrede
Kaydedilmis Olan Trler Arasindan Av Hayvani Statsne Sahip Olan Kus ve
Memeli Hayvan Trleri, MAK Kategorileri ve Populasyon Durumlari
Bilimsel Ad Trke Ad
MAK
Kategorisi
(2011-2012)
Alandaki
Populasyon
Durumlar
KU$LAR AVES
Columba livia Kaya gvercini EK-III Az
Garrulus glandarius Kestane kargasi EK-III Az
Corvus corone Les kargasi EK-III Az
Passer montanus Dag seresi Ek-III Az
MEMEL HAYVANLAR MAMMALIA
Vulpes vulpes Kizil tilki Ek-III Nadir
Martes foina Kaya Sansari Ek-III Nadir
Sus scrofa scrofa Yabani domuz Ek-III Bol
Proje Sahasna Yakn Kesimlerde zel Statl Korunan Alanlarn Mevcudiyeti
Bu alisma kapsaminda Taslikaya-HES projesiyle ilgili olarak tesis edilmesi
planlanmis olan farkli yapilarin yer alacagi degisik kesimlerin herhangi bir koruma
alani ierisinde bulunup bulunmadigi; ayrica sz konusu kesimlere yakin, projeden
etkilenebilecek herhangi bir korunan alan bulunup bulunmadigi; eger varsa sz konusu
projeden etkilenip etkilenmeyecegi konusunda da inceleme ve degerlendirmeler
yapilmistir.
Bu degerlendirme ve incelemeler sonucunda Taslikaya-HES proje sahasinin
tamaminin ya da bir kisminin herhangi bir korunan alanin sinirlari ierisinde yer
almadigi; ayrica proje sahasina yakin kesimlerde Taslikaya-HES bnyesinde
gereklestirilecek alismalardan olumsuz etkilenebilecek bir korunan alanin
bulunmadigi da belirlenmistir.
53
Akarsu Yatagna Braklmas Gereken Su Miktarnn Lokal Fauna Bileyenleri
Asndan Degerlendirilmesi
Bilindigi gibi akarsu ortamlarinin en nemli canli bilesenleri balik trleridir. Bu
formlar disinda birok makroskopik ve mikroskobik sucul form da akarsu ortaminin
vazgeilmez geleridir. Omurgali formu olan balik trlerinden sonra akarsu ortamini
yasam alani olarak seen canli gruplari arasinda yer alan omurgali siniflarindan
ikiyasamlilar, bazi srngenler ve kus trleri yaninda sinirli sayida da memeli hayvan
trdr.
Akarsu ortamlarinda tesis edilen her trl yapi bu ortamlardaki su rejimini, en azindan
belirle mesafeler boyunca etkileyebilmektedir. Bu etkilenme sonucunda dogal yapi ve
bilesenler aisindan bazi riskler ortaya ikmaktadir. Bu risklerin ortadan
kaldirilabilmesi veya en aza indirilebilmesi aisindan reglatr ile santral arasinda
kalan mesafede akarsu yataginda belli miktarda suyun bulunmasi zorunlulugu sz
konusudur. Bu miktar evresel Akis Miktari olarak adlandirilmaktadir. Akarsu
yatagina birakilacak su miktarinin belirlenmesi srecinde hem akarsu yataginin dogal
sakinlerinin gereksinimleri ncelikli olarak gz nnde bulundurulmak hem de sz
konusu kesim boyunca tarimsal faaliyetlerini srdrmekte olan yre sakinlerinin su
kullanim haklarinin da gz nnde tutulmasi zorunlulugu vardir. Yrrlkte olan
ynetmelikler geregi akarsu yatagina birakilmasi gereken su miktarinin yillik ortalama
akis degerinin % 10undan dsk olmamasi zorunlulugunu getirmistir. Sz konusu
miktarin enerji retiminde kullanilmamasi da baska bir zorunluluktur.
Bu nedenle akarsu yatagina birakilmasi gereken su miktari ve srekliligi ncelikle
baliklar, daha sonra da yukarida deginilen diger karasal omurgali faunasinin bazi
bilesenleri aisindan degisen derecelerde nemlidir. Ikiyasamli trleri disinda kalan
omurgali faunasi sakinleri aisindan akarsu yataginda suyun bulunmasi, zellikle su
gereksinimlerini ve kismen de besin ihtiyalarini bu ortamdan karsilayan trler
aisindan nem tasimaktadir. ncelikle Balli Dere sakinleri olan Balik trleri iin
hesaplanan ve akarsu yataginda bulunmasi gereken su miktari diger fauna
bilesenlerinin su gereksinimlerini karsilamak aisindan da yeterli olacaktir.
Resmi Gazete 26.06.2003 tarihinde yayinlanan 25150 sayili Elektrik Piyasasnda
retim Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanm Hakk Anlamas mzalanmasna
likin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik hkm ve bu alisma kapsaminda
54
gereklestirilen hidrojeolojik degerlendirmeler sonucunda Taslikaya Reglatr akarsu
kesit alanindan Balli Dere akarsu yatagina birakilmasi nerilen evresel akis miktarinin
yillik ortalama degerinin yil boyunca % 11inden az olmamasi gerektigi
dsnlmektedir.
evresel Akis veya Can Suyu olarak da adlandirilan sz konusu miktarlardaki suyun
Balli Dere akarsu yatagina birakilmasi durumunda bu habitat tipindeki dogal yasamin
kesintiye ugramayacagi, diger habitatlardan bu kesimlere farkli gereksinimlerini
karsilamak zere gelen yabanil formlar aisindan da nemli bir sorun yasanmayacagi
dsnlmektedir.
55
II-HDROBYOLOJK ALI$MALAR
1. GR$
Taslikaya Reglatr ve HES Projesi, Artvin ili Arhavi ilesinde yer alacaktir. Proje
Kapistre Deresi zerinde gereklestirilecektir. Bu alisma kapsaminda yapimi
planlanan reglatr ve santral alanlarindaki sucul canlilara iliskin rneklemeler
gereklestirilmistir. Koruma altinda bulunan sucul trler belirlenerek planlanan
faaliyetin bu canlilar zerine olasi etkileri ve alinmasi gereken nlemler konusunda
neriler ortaya konulmustur.
Materyal ve Metot
Proje kapsaminda yapilan reglatrn kapsadigi alan itibari ile ekolojik habitatlar
bakimindan degerlendirmeler yapilmis olup faaliyet alanindaki dere ve kollarindaki
habitat yapilari dikkate alinarak iki ayri sucul rnekleme istasyonu seilmistir.
Fitoplanktonik ve zooplanktonik organizmalari tespit etmek amaciyla 55 m por
aikliginda, 60 cm. apinda ve 1,5 m. uzunlugunda plankton kepesi kullanilmistir.
Plankton kepesi ile horizontal olarak suyun akis hizi ynnde 3-4 dakika sre ile
beklenilmis ve rnekler, 250 cc'lik plastik kavanozlara alinmistir. Ayrica tatlisu
alglerinin sucul ortamlarda ok farkli habitatlari isgal etmis olmalarindan dolayi
bitkilerin, taslarin ve sedimenin yzeyinden kazima yapilmak suretiyle rnekler
alinmistir. Planktonik numuneler % 4'lk formaldehit ile tamponlanarak fikse
edilmislerdir.
Laboratuara getirilen rneklerden diyatome disindaki tatlisu alglerin geici preparatlari
hazirlanarak Nikon marka mikroskop altinda teshisleri yapilmistir.
Alglerin teshis islemlerinde asagida belirtilen literatrler kullanilmistir (Krammer and
Lange-Bertalot, 1986; 1988; 1991a; 1991b; Bold and Wynne, 1985; Czernecki and
Blen, 1982; Foged, 1981, 1982; Germain 1981; Hustedt, 1930; Patrick and Reimer,
1966; Sreenivasa and Duthie, 1973; Van Heurck, 1962; Cox, 1996; Huber Pestalozzi,
1938; 1941; 1955; 1961; 1968; 1982; Prescott, 1975, Komarek, 1983).
Zooplanktonik organizmalarin taninmasi iin de, geici ve kalici olmak zere iki esit
preparat hazirlanmistir. Geici preparatlar, alisma sirasinda lam zerine alinan
rneklerin zerine lamel kapatilarak ya da dogrudan incelenmesiyle elde edilmistir.
Daimi preparatlarin yapilmasinda, 0.00 numarali bcek ignesi kullanilmistir. Daimi
56
preparatlarin hazirlanmasinda Euromex arnhem marka binokler mikroskop
kullanilmistir. Alinan organizma lamin tam ortasina gelecek sekilde ayarlanmis ve
organizmanin deforme olmasini engellemek amaciyla, lamelin drtkenarina plastilin
degdirilerek kapatilmis ve gliserin ierisindeki suyun tamamen buharlasmasi
saglandiktan sonra, lamelin kenarlari entellan ile kapatilarak etiketlenmistir.
Rotifera trlerinin tanisinda Hutchinson (1967); Pejler (1962); Kuttikova (1970);
Kolisko (1974); Koste (1978a; 1978b); Ridder (1981) kaynaklarindan yararlanilmistir.
Cladocera ve Copepoda iin Kiefer (1978)'in referansi kullanilmistir. Ayrica tespit
edilen trlerin yayilis alanlari da Illies (1978)'e gre kontrol edilmistir.
Bentik omurgasiz rnekleri belirlenen istasyonlardan bes dakika boyunca dip kepesi
ile akarsu tabaninin taranmasiyla toplanmistir. Toplanan bu rnekler %80'lik alkolde
saklanmis ve daha sonra laboratuarda binokler mikroskop ile incelenip teshisleri
yapilmistir.
Teshisler iin kullanilan literatrler sunlardir; Sennika, 1943; Mann, 1962; Needham
and Needham, 1962; Macan, 1982; Quigley, 1977; Pennak, 1978; Illies, 1978; Elliot
and Mann, 1979; Biro, 1981; Edington, 1981; Bellman, 1988; zesmi, 1988; Gler,
1992; Ludwig, 1993.
Balik rnekleri dip kepesi ile alanin taranmasi yolu ile ve elektro-soker kullanilarak
yakalanmistir. Balikilardan elde edilen farkli trlerde balik rnekleri de alinarak
degerlendirilmistir. Baliklar nce % 4'lk form aldehite alinmis, daha sonra alkolde
muhafaza edilerek balik trlerinin teshisleri yapilmis ve istasyonlara gre dagilimlari
degerlendirilmistir.
BULGULAR
Tatlsu Algleri
Algler su ortaminda primer retici canlilardir. Yapilarindaki pigmentleri sayesinde
karbondioksit ve suyu isigin etkisi ile karbonhidratlara evirirler, bylece su
ortamindaki besin degerinin ve znms oksijen oraninin artmasini saglarlar. Sonuta
kendi gelisimlerini saglayarak besin zincirinin ilk halkasini olustururlar. Bu sekilde
retime olan katkilari ve st basamaktaki canlilarla olan iliskileri aisindan nem
tasimaktadirlar.
57
Algler, gerek yapisal olarak gerekse de dis grnsleri bakimindan olduka farkli
grnmdedirler. Yapisal olarak eukaryotik (gelismis hcre tipi) ve prokaryotik (basit
yapili hcre tipi) olmak zere iki byk gruba ayrilirlar. Buna gre Mavi-Yesil algler
gstermis olduklari hcre organizasyonlari bakimindan prokaryot hcre zelligi
tasimaktadirlar. Belirgin bir hcre ekirdeginin olmamasi ve ok basit olan kromatofor
yapisindaki pigmentlerin dagilimi ve prokaryotik hcre zellikleri bakimindan diger
alglerden ayrilirlar. Dis grnmleri bakimindan tek hcreli ve ipliksi formlardan
karisik olarak gelismis bireylere kadar degisik biimlerde gzlenebilmektedirler
(Round, 1973).
Blgeden tespiti yapilan tatlisu algleri Tablo-7de verilmistir.
Tablo-7. alisma Blgesinin Tatlisu Alg Trleri
BACILLARIOPHYCEAE
Amphora ovalis
Achnanthes lanceolata
Achnanthes minutissima.
Aulacosira varians
Cymbella affinis
Cymbella amphicephala
Cymbella cistula
Cymbellacymbiformis
Cymbella pediculus
Cymbella prostrata
Caloneis silicula
Ceratoneis arcus
Cocconeis placentula
Cyclotella comta
Cyclotella ktzingiana
Cyclotella ocellata
Cymatopleura solea
Diatoma vulgare
Fragilaria acus
Fragilaria ulna
Gomphonema olivaceum
Gyrosigma acuminatum
Hantzschia amphioxys
Navicula bacillum
58
Navicula cryptocephala
Navicula radiosa
Navicula rhynchocephala
Nitzschia sigmoidea
Nitzschia sublinearis
Nitzschia acicularis
Nitzschia constricta
Pinnularia borealis
Pinnularia gibba
Pinnularia maior
Rhoicospheniea curvata
Surirella angustata
Surirella ovata
CHLOROPHYCEAE
Spirogyra spp.
Zygnema spp.
Oocystis sp.
Scenedesmus quadricauda
Ankistrodesmus falcatus
Chlorella elipsoidea
Ulothrix zonata
Ulothrix sp.
Oedogonium sp.
Cladophora sp.
Closterium tumidum
Cosmarium botrytis
Cosmarium blytti
CYANOPHYCEAE
Merismopedia sp.
Anabaena sp.
Oscillatoria agardhii
Oscillatoria formosa
Oscillatoria limosa
EUGLENOPHYCEAE
Euglena sp.
Arastirma alani ierisinde 4 ayri alg siniIina ait toplam 56 takson teshis edilmistir.
zellikle Bacillariophyceae grubu algler esitlilik bakimindan en zengin sinif
olmustur. Bu sinifa ait 37, Chlorophyceae'ya ait 13, Cyanophyceaeya ait 5 ve
Euglenophyceaya ait 1 takson bulunmustur.
59
zellikle Bacillariophyceae siniIi taksonlari bagli algler ierisinde dominant olmustur,
serbest formalari olan fitoplanktondaki tr sayisi ise azdir.
Diger siniflarin baskinlik durumlari Bacillariophyta ile karsilastirildiginda olduka
dsk dzeyde yogunluga sahiptirler.
Genel olarak teshisi yapilan tatlisu alg trlerinin hepsi kozmopolit olup blgeye zg
endemik, nadir ve tehlike altinda olan bir tr bulunmamaktadir.
2. Zooplanktonik Organizmalar
Zooplanktonik organizmalarin nemli bir grubunu olusturan Cladocera ve Copepoda,
olduka kk, ogunlukla mikroskobik hayvanlarin olusturdugu gruplardir. Cladocera
takimina ait trlerin byk bir ogunlugu tatlisularda yayilis gstermektedir.
Tatlisularda yasayan trler genellikle planktonik olup gllerin limnetik ve akarsularin
durgun blgelerinde bulunurlar. Zooplanktonik organizmalarin bir diger grubu ise
Rotifera'dir. Rotifera'ya ait bireylerde olduka kk, mikroskobik canlilardir. Byk
bir ogunlugu tatlisularda yayilis gstermektedir. Trlerin byk bir kismi planktonik
olup, gllerin limnetik ve littoral blgelerinde yasarken bir kismi da dip kesimlerde
sesil olarak yayilis gsterirler. Tatlisu sistemlerinin su kalitesini saptamada, Rotifera
trlerinin indikatr olarak kullanilmalari, sucul ekosistemlerde birok omurgasiz ve
omurgali canlinin besinlerini olusturmalari nedeniyle nem tasimaktadir.
Blgeden tespiti yapilan zooplanktonik organizmalar Tablo-8de verilmistir.
Tablo-8. alisma Blgesinin Zooplanktonik Organizmalari
ROTFERA
Asplanchna priodonta
Brachionus angularis
Brachionus urceolaris
Euchlanis dilatata
Keratella sp.
Synchaeta sp.
Lecane sp.
Lecane hamata
Polyarthra dolichoptera
COPEPODA
Cyclops vicinus
60
Zooplanktonik organizmalar ogunlukla suyun hareketine bagli olarak yer degistirirler
ve durgun su habitatlarinda yasarlar. Akarsularin hizli akintili kisimlarindaki
mevcudiyetleri ok sinirlidir. Ancak bazi gruplarda hizli akan derelerde psammofil
olarak yani taslarin altinda yasayabilen trler olarak grlebilirler. zellikle Rotifera
grubuna bagli trler tas altlarini kullanmakta olup akinti hizinin olumsuz etkisini
bertaraf etmektedirler. alisma alanindaki zooplanktonik organizmalara iliskin
bulgular bu degerlendirmeyi glendirecek yndedir.
alisma taslarin altinda bagli olarak yasayabilen Rotifera trleri iin uygun zemin
yapisina sahiptir. Tm istasyonlarda yapilan rneklemelerde zooplanktonik
organizmalar ierisindeki Rotifera grubundan 10, Copepodadan ise tek bir takson
yakalanmistir. Proje alaninda su akintisinin olduka hizli olmasi ve dar bir dere yatagi
oldugu iin Copepoda grubuna ait trlerin yasamasi iin gerekli durgun alan
olmadigindan rnekler toplanamamistir.
Belirtilen nedenlerden dolayi dere kisimlarindaki tr esitliliginin zengin olmadigi
grlmstr. Tespit edilmis olan trler de kozmopolit olup yaygin trlerdir.
3. Bentik Organizmalar
Bentik hayvanlar ile ilgili alismalar, evresel degiskenlerle iliskili olarak tanimina ve
dagilimina odaklanmistir. Her ne kadar bu gibi incelemeler topluluklarin ilk
degerlendirmeleri iin gerekli olsa da, dzenleyici evresel degiskenlerin fizyolojik
kkenli deneysel incelemeleri, planktonik topluluklar arasindaki alismalarda
kullanildigi kadar bentik topluluklar arasinda kullanilmamistir. Denizlerde, bentik
faunanin populasyon, verimlilik ve beslenme iliskileri ok az anlasilabilmistir;
akarsularda ise biraz daha iyi bilinmektedir.
Bentik hayvanlar son derece esitlidir ve protozoalardan byk makroomurgasizlar ve
omurgalilara kadar neredeyse tm subelerle temsil edilirler. Bu gerek, heterojen
habitat, beslenme, gelisme, reme, lm ve davranis zellikleri ile birlesince bu
hayvanlarin btnsel ve fonksiyonel bir yaklasimla ele alinmalarini son derece
zorlastirmaktadir.
Blgeden tespiti yapilan bentik organizmalar Tablo-9da verilmistir.
61
Tablo-9. alisma Alanindaki Bentik Omurgasiz Trleri
$ube: MOLLUSCA
Snf: Gastropoda
Planorbis planorbis
$ube: ANNELIDA
Snf: CLITELLATA
Hiruido sp.
Lumbricus sp.
$ube: ARTHROPODA
Snf: CRUSTACEA
Gammarus pulex
Potamon sp.
Snf: INSECTA
Takm: HEMPTERA
Corixa sp.
Geris sp.
Notonecta sp.
Takm: DPTERA
Culex sp.
Simulium sp.
Takm: EPHEMEROPTERA
Baetis spp.
Caenis macrura
Rhithrogena spp.
Iron alpestris
Heptagenia sp.
Ephemerella ignita
Takm: PLECOPTERA
Nemoura sp.
Isoperla obscura
Perla sp.
Takm: COLEOPTERA
Hydrobius sp.
Elmis sp.
Takm: TRICHOPTERA
Psychomyia pusilla
Hydropsyche sp.
Takm: ODONATA
Anax sp.
Libellula sp.
Snf: ARACHNIDAE
Aranea gen sp
62
alisma blgesindeki rneklemelere gre byk subeye ait toplam 26 bentik
omurgasiz tr teshis edilmistir. Bunlardan 1'i Mollusca, 2si Annelida ve 23
Artropoda subelerine baglidir. Artropoda iindeki takson dagilimina bakildiginda 2si
Crustacea ve 1i Arachnida siniflarina ait olmakla birlikte digerleri Insectaya bagli
trlerdir. Insecta ierisinde Hemiptera 3, Diptera 2, Ephemeroptera 6, Coleoptera 2,
Plecoptera 3, Trichoptera 2 ve Odonata 2 takson ile temsil edilmektedir.
Sucul ekosistemlerde, bentik organizmalar nemli oranda indikatr trlere sahiplerdir.
Bu canlilar zellikle antropojenik etkiler sonucu kirlenen veya stres altinda olan
komnitelerin de indikatr grubudur. rnekleme sonularina gre kirlilik indikatr
olarak nitelendirilebilecek bir tr bulunamamistir. Bunun yanisira yksek dag sularinda
bulunan ve temiz su indikatr olarak kabul edilen trler baskindir ve temiz su
indikatr olarak bilinmektedirler.
4. Balklar
Ekolojik olarak alg, zooplankton ya da bentik canlilarla beslenen baliklar su
ierisindeki zincirin en st halkasinda yer almaktadirlar. Zincirin daha st halkalarina
da kuslar ve nihayet insanlar tamamlamaktadir. Ekolojik oldugu kadar ekonomik
nemleri bakimindan da nemli bir girdi kaynagini olusturmaktadirlar.
Blgeden tespiti yapilan balik trleri Tablo-10da verilmektedir.
63
Tablo-10. alisma Blgesinin Balik Trleri
Latince Ad Trke Ad Endemik IUCN BERN CITES Kaynak Habitat
Ekonomik
nemi
Cyprinidae
Alburnoides bipunctatus
Noktali Inci
Baligi
- - App. III - Literatr Durgun ve akintili kesimler Yok
Alburnus chalcoides Inci baligi - LC App. III - Gzlem Durgun ve akintili kesimler Yok
Barbus tauricus escherichi Biyikli Balik - - - - Gzlem Durgun ve akintili kesimler Var
Rutilus frisii Levkit Baligi - LC App. III - Literatr Durgun ve akintili kesimler
Squalius cephalus Tatlisu kefali - LC - - Gzlem Durgun ve akintili kesimler Var
Ponticola kessleri Dip Baligi - LC App. III - Literatr Dipte kisimda
Salmonidae
Salmo labrax (dere irki) Alabalik - LC - - Gzlem Temiz ve hizli akintili ortamlarda Var
Onchorynchus mykiss Gkkusagi - - - - Literatr
Temiz ve hizli akintili ortamlarda
Var
64
alisma alanina iliskin olarak 2 ayri familyaya ait 8 balik tr belirlenmistir. Cyprinidae
familyasi en fazla trle (6 tr) temsil edilmektedir. Bu familya ierisinde Squalius cephalus en
nemli tr olarak dikkati ekmektedir..
alisma alaninin en nemli trleri arasinda Salmonidae familyasina bagli Salmo labrax (Dag
Alabaligi) ve Oncorynchus mykiss (Gkkusagi Alabaligi) trleri de bulunmaktadir. Bunlardan
Salmo labrax blgenin dogal tr olmasina karsin Oncorynchus mykiss kltr trdr ve bu
sularin dogal baligi degildir. Bu derenin alt havzasinda bulunan balik iftliklerinden kaan
bireyler bu ortamlara adapte olmuslardir.
Dogu Karadeniz Blgesindeki akarsularda ve Karadenizde, Salmo labrax`in farkli ekotipi
bulunmaktadir. Bunlar, deniz ekotipi, dere ekotipi ve gl ekotipidir. ekotipinde Bunlar
arasinda renk ynnden byk varyasyonlar grlr. rnegin, deniz ekotipi deniz ve tatlisu
arasinda g edici bir form oldugundan, gen yavrularla ergin bireyler arasinda morfolojik
bakimdan ve zellikle renk ve desen ynnden byk farklar grlmektedir. Bu ekotipin gen
yavrulari henz tatlisularda iken vcutlarinin yan taraflarinda daginik siyah benekler ve
kirmizi lekeler tasidiklari halde, denize dndklerinde bu renk ve desenlerini yavas yavas
kaybederek gms beyazi bir renge dnsr ve denizdeki ebeveynlerinin rengini alirlar
(Slastenenko, 1956; Svetovidov, 1984). Deniz ekotipinde byle bir durum grlrken, gl ve
dere ekotiplerinde yavru ve erginler arasinda belirgin bir renk ve desen farki
grlmemektedir. zellikle dere ekotipinde yavrularda ok daha karakteristik olan kirmizi
benekler, bydkleri zamanda ayni kalmakta ve hayatlari boyunca kaybolmamaktadir
(Svetovidov, 1984; elikkale, 1988).
Proje blgesinde sz konusu ekotiplerden yalnizca dere ekotipi alabaliklar bulunmaktadir. Gl
ekotipine benzer sekilde, bazi tatlisu formlari bir akarsuya baslanmis olup, btn yasamlarini
orada srdrmektedirler. Bunlar, deniz ve akarsular arasinda g etmedikleri halde, akarsu
ortaminda, kaynak, yan kollar ve dere agzi arasinda kisa mesafeli gler yapmaktadirlar.
reme periyodu olan kis mevsiminde, yumurtalarini sig ve zemini akilli yerlere birakmak
iin akarsuyun yukari havzalarina yani kaynagina dogru ikarlar (Slastenenko, 1956; Geldiay
ve Balik, 1996).
Trkiyede yapilan dere irki alabalik populasyonlari ile ilgili alismalarda, alabaliklarin
yasayabildigi, reyebildigi ve stok olusturabildigi minimum derinlik 20 cmdir. Bununla
birlikte deniz irki olarak bilinen populasyonlarin yasayabildigi minimum derinlik ise 30 cm
olarak kabul edilmektedir. Yapilan arazi alismalarinda proje blgesinde yalnizca dere irki
alabalik populasyonu bulundugu belirlenmistir.
65
Alandan belirlenen trler arasinda Bern (Ek III) listesine giren drt balik tr
bulunmamaktadir (Alburnoides bipunctatus, Alburnus chalcoides, Rutilus frisii, Ponticola
kessleri). Ayrica European Red List'te gre bes takson da dsk riskli-LC (Rutilus frisii,
Ponticola kesleri, Salmo labrax, Squalius cephalus, Alburnus chalcoides) kategorisindedir.
Projenin nyaat Ayamas ve Sonrasnda Sucul Ekosisteme Olan Etkileri
evre sorunlarina yol ama bakimindan, hidroelektrik santralleri en az zararli etkileri yaratan
enerji retim tesisleridir. Bu tr tesisler hava, su kirliligi, kati atik ve radyoaktif sizinti
tehlikesi yaratmazlar. Bundan dolayi bu tr tesislerin kendileri degil suyun toplandigi
havzalara olan etkileri incelenmektedir.
Baraj yapimi sonucunda, ekosistemde meydana gelebilecek etkiler genel olarak asagidaki
maddeler altinda verilebilir.
Birinci basamakta, suyun fiziksel, kimyasal yapisinin ve jeomorfolojik olarak
meydana gelen degisim ve suyun dogal akintisinda meydana gelen degisim,
Ikinci basamakta, nehir kenarlarindaki bitkiler, su ierisindeki bitkiler ve suyun alt
kisimlarindaki dogal sulakalanlarda, primer prodksiyondaki degisimler,
nc basamakta, baraj gvdesinin olusmasi ile fauna ve florada degisimler
olusabilecektir.
Bu basliklar altinda olabilecek etkiler ve sonulari ve alinabilecek nlemler ise asagida
verilmistir.
a) nyaat Ayamasnda
Reglatr insaatlari sirasinda olusacak fiziksel ve mekanik etkiler (patlatma, nehir sistemine
partikl karisimi gibi) sucul canlilari etkileyebilecektir. Ancak insaat asamasindan sonra
sistem kendini kisa srede toparlayabilecek bir dinamik etkilesim potansiyeline sahiptir.
Bununla birlikte insaat alismalarinin baliklar aisindan nemli olan yumurtlama
dnemlerinde minimum dzeyde yrtlmesi nem tasimaktadir. Alanda yakalanan balik
trlerinin biyolojilerine bakildiginda Nisan ve Temmuz aylari arasinda yumurta biraktiklari
bilinmektedir. Bu sre ierisinde sucul sisteme verilecek maddeler baliklarin yumurtlama
faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecektir. zellikle alabalik trleri iin reme dnemi de
Kasim-Ocak aylari arasindadir. Blgenin en nemli balik tr olarak kabul edilen
alabaliklarin bu dnemdeki remeleri iin birakilacak su miktari nemlidir ve insaat
faaliyetlerinin bu dnemlerde minimum dzeyde tutulmasi nem tasimaktadir.
66
Reglatr gvdesinin insaati sirasinda, kazima alismalari sonucu bazi materyaller su ktlesine
karisarak bulanikligi arttirabilir ve sucul canlilara olumsuz etkisi olabilir. Ayni zamanda akis
asagiya gelen bu materyaller su kalitesinde bazi degisimlere neden olabilmektedir. Bunun iin,
reglatr gvdesinin insaati sirasinda, faaliyetin srdrlecegi kisimda suyun yatagi
degistirilmeli ve olusan hafriyatin, su ile temas edilmeyecek sekilde kazima alismalari
yapilmalidir. Bylece olusacak silt ve malzemenin de akis asagi gitmesi kismen engellenmis
olacaktir. Bunun yani sira sediman tutucu olarak kullanilan bazi jeo tekstil materyalleri
kullanilarak olusabilecek sedimanin akis asagilara gitmesi engellenebilinir.
Faaliyetin gereklestirilecegi alan ve santiye Balli deresinin kenarinda olacagindan, santiyenin
atiklarinin dereye birakilmamasi gerekmektedir. alisan isilerin olusturdugu kanalizasyon ve
diger atiklarin dereye desarj edilmeden bertaraf edilmesi gerekir. Aritilmadan dereye verilecek
sular, derenin organik madde miktarini arttirarak trofikasyon srecini hizlandirabilir. Bunun
iin septik tanklar ya da paket aritma tesisleri kullanilarak pis sular aritilabilinir.
Reglatr ve baraj alanlarinda kalacak karasal ortam ile nehir yatagi, kk bir gl ve glet
ekosistemine dnsecektirAncak insaat asamasinda yikici bir takim etkiler olabilirse de bu
durum kalici olmayip kisa srede sistem kendini toparlayacaktir. Su kalitesinde olumsuz
degisiklikler yaratmamasi iin su tutma alani altinda kalacak ali ve aga gibi organik
maddelerin rmesinin engellenmesi iin siyrilma yapilmalidir. alisma alaninin evresi
aga rts ile kaplidir. Bu alanlarda siyirma isleminin yapilmasi, reglatrn uzun mrl
olmasi aisindan nemlidir. Aksi takdirde kisa srede ayrismaya baslayacak olan bu bitki
topluluklari asiri besin maddesi birikimine neden olabilmektedirler. Bu durum dogal gllerde
grlen trofikasyon srecini hizlandirir. Besin maddesinin artisi fitoplanktonik
organizmalarin zaman zaman patlama dzeyinde artislarina neden olabilir ve bu durum
sistemin ekolojik dengesini tamamen bozmasi anlamina gelmektedir. Bu tr gelismeler baraj
yapilarinin mr ve rekreasyon amali kullanimi iin olumsuz sonular dogurur.
b) yletme Ayamasnda
Reglatr yapimi ile kismen durgunlasan su algler iin yeni habitat olusmasi anlamina
gelmektedir. Akarsu ortaminda, bagli olarak yasayan trler, gl ve glet olusumu ile serbest
yasayan planktonik formlar halinde grlmeye baslayacaklardir. Durgun su ortamlarinda yine
sedimen, tas ve bitkiler zerinde bagli yasayan algler mevcudiyetlerini srdreceklerdir.
Ancak bu kesimde, nceden olduka az bulunan fitoplanktonik formlar olduka artacaktir.
Durgunlasan su askidaki partikllerden kurtulacagi iin isigin derinlere kadar inmesi de
saglanabilecektir. Taslara, bitkilere ve sedimene bagli yasayan trler yasamlarini, gl
67
kenarlarinda ve isigin derinlere girebildigi yere kadar devam ettireceklerdir. Artan
fitoplanktonik (serbest hareket edebilen algler) organizmalar glalani ierisinde
zooplanktonik organizmalara besin kaynagi olacaklardir.
Zooplanktonik organizmalarin yasam ortamlarinin durgun sular oldugu dikkate alinacak
olunursa, yapimi dsnlen reglatr sahalarinda olusacak durgun su ktlesi bu canlilarin
nemli oranda artisi ile sonulanacaktir. Suyun mekanik etkisinin ortadan kalkmasi ve bu
canlilarin besinlerini olusturan fitoplanktonik organizmalarin artislari zooplankton aisindan
olumlu sonu doguracak ve gerek yogunluk gerekse de tr esitliliginde bir artis olacaktir.
Akintili suya adaptasyon gsteren bentik canlilar, durgun su olan reglatr ve baraj gllerinin
kapladigi alanlardan uzaklasacaklardir. Ayrica srklenme davranisi gsteren trlerin
dagiliminda degisiklik ortaya ikabilecektir. Reglatr olusumundan sonra, su toplama
alanindaki bentik tr kompozisyonu nitelik ve nicelik aisindan degistirecektir. Bu alanlardaki
akintinin azalmasi ve hatta yok olmasi ile birlikte dip yapisi da degisecektir. akilli ve byk
kayalikli zemin yapisi yerine, genis olarak amur ve balikli alanlar olusacaktir.
Alanda yasadigi belirlenmis olan balik trlerinin nemli bir kismi, lkemizde yaygin ve
genellikle gl ekosistemine adapte olabilen trleri iermektedir. Durgun su sistemine adapte
olamayacak trlerin ise rezervuar ncesi ve sonrasindaki akintili alanlarda yasamlarini
srdrebileeklerdir.
Alandaki reglatrlerin, durgun su olusumu sonrasinda, baliklarin besinlerini olusturan
fitoplanktonik ve zooplanktonik trlerin nitel ve nicel artislarinin beklenmesi nedeniyle, bu
durumun balik populasyonlarini da olumlu olarak etkileyecegi dsnlmektedir. Ayrica
olusacak rezervuar alani ile; su kuslari aisindan da beslenme, barinma ve konaklama imkani
saglayacagindan dolayi farkli trlerin barinmalarina imkan saglanabilecektir.
Reglatrden tnele alinan su, santralden iktiktan sonra kalitesinde bir miktar degisim
gsterecektir. nk yksekten gelerek ok hizli bir sekilde trbine arptiktan sonra santralden
dsk sicakliklarda ikacaktir. Soguk su, biraz bekleyebilecegi bir kanal sistemine alinip, daha
sonra dere yatagina verilmelidir. Bylece soguk ortamlara adapte olamayacak sucul trler iin
su kalitesi uygun hale gelebilir. Bununla birlikte, isletmede kullanilan su santralden iktiktan
kisa bir sre sonra uygun su kalitesi degerlerine kavusacaktir.
Reglatrlerin yapimindan sonra, akis asagida taskin alanlarindaki dogal besin dngsnde
degisimler olacaktir. Reglatrler, derelerdeki su akisinin dogal miktarini ve sresini ciddi
olarak degistirmektedirler. Dogal sistemlerinde yasayan trlerin mevcudiyetleri akintinin
68
miktari ile yakindan iliskilidir. Dere sistemi boyunca hareketli olan sedimen, derenin dip ve
kiyi yapisini sekillendirmektedir. Bu materyallerin zellikleri sucul canlilar iin hayati neme
sahiptir. Taslikaya reglatrnn yapimindan sonra bu materyal rezervuar alaninda
toplanacak ve alt sistemlere ulasamayacaktir. Bu durum, akis asagidaki sistem iin gerekli
organik materyalin eksilmesine ve dolayisi ile alt kisimdaki sucul ekosistemde belli habitat
kayiplarina yol aabilecektir.
Reglatrlerin gvdelerinde sediment ve besin maddelerinin tutulmasi asagi kisimlardaki dere
yatagi ve taskin alanlar iin bir sorundur. Bu durum basta balik olmak zere birok trn
habitatinin da kaybi anlamina gelmektedir. Su tutma yapilari yoluyla azaltilan sediment
tasinmasi, nehrin alt kisimlarinda kiyilarin bozulmasina ve baliklarin dogal habitatlarinin ve
durgun su vejetasyonun azalmasina, sucul kuslarin ve diger sedimana bagli trlerin (bentik
omurgasizlar) olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Dnyadaki tm su tutma yapilarinda bu
durum kainilmaz bir olgudur. Bu materyal birikimi, yapinin mrn kisaltmakta ve isletme
niteligini bozabilmektedir. Proje alani iin de bu beklenen bir durumdur ve reglatr sonrasi
meydana gelebilecek bu olumsuzluk iin tatmin edici bir nlemin alinmasi sz konusu
degildir. Ancak reglatrde yapilacak olan akil geitleri kismen bu sorunu zebilecek
niteliktedir. Bu geitler hem reglatrn mrn uzatmakta hem de alt havzadaki dere
yataginin dogal yapisini korumasina kismen katki saglamaktadir.
Reglatr sonrasi dere ekosisteminin akis hizindaki degisimlerin biyolojik yasama ve
esitliligine olan etkileri ok nemli bir unsurudur. Akinti miktarinin zamani, sresi ve sikligi
bitki ve hayvan kommniteleri iin kritik neme sahiptir. Dogal sistem ierisinde kk
nitelikteki akintilar balik ve omurgasiz gleri iin biyolojik bir sinyal niteligindedir. Akinti
miktarinin artmasi durumda ise asindirma ya da sedimanin tasinmasi yoluyla habitatlar
dzenlenir ve muhafaza edilir.
Taylkaya Reglatr Balk Geidi Projesinin Degerlendirilmesi
alisma alani ierisinde Salmo labrax ve Cyprinidae familyasindaki bazi trler
bulunmaktadir. zellikle Salmo labrax soguk ve hizli akintili sulari tercih etmektedir ve
reme dnemlerinde nehrin yukari ve asagisina g etmektedir. Balik geitleri, bu tr baraj ve
reglatrlerde, projelendirme yapilirken mutlaka dsnlmesi gereken olusumlardir. Fiziksel
bir engel olarak baraj yapilari nehrin st kisimlari ve alt kisimlari arasinda hareket eden
trlerin geisini engellemektedir. Reglatr gvdeleri bu tr gleri farkli derecelerde
engelleyebilmektedir. Baliklarin glerini engelleyen bir yapi olarak grlen reglatrler
69
yapilarindaki bu olumsuzluklar, balik geitleri ile kismen zmlenebilmektedir. Balik
geitleri, yapimi gereklestirilen barajin konumuna ve zelliklerine gre dzenlenmektedir.
alisma alaninda yakalanan ve g eden alabalik trlerinden Salmo labrax trnn, mevcut
kosullar altindaki yasam sartlarinin devamligini saglamalari aisindan balik geitleri
yapilmalidir. Balik geidi dar bir alana sikismis olan baliklarin asagi ve yukari glerinde
kullanacaklari bir yapi olacaktir.
1380 Sayili Su rnleri kanunun geregince su tutma yapilari zerinde balik geitlerinin
yapilmasi zorunludur. Bu nedenle g eden baliklarin ya da diger sucul organizmalarin nehrin
alt ve st kesimleri arasindaki geislerinin saglanmasi zorunluluktur.
Taslikaya reglatrnde yapilacak balik geidi plani yapilirken, blge baliklarinin biyolojik ve
ekolojik zelliklerinin dikkate alinarak dzenlenmesi gerekmektedir. Baliklarin geide
ynlendirilmesi, basamaklar arasindaki mesafe ve genel egimleri aisindan ynlendirici ve
uygun zelliklere sahip olmalidir. Ayrica balik merdivenlerinin derinligi ve basamaklarin alt
ve st kesimlerindeki geis deliklerinin byklkleri ve konumlarina da dikkat edilmelidir.
Baraj yapisina bagli olarak degisik tiplerde balik geitleri (havuzlu geitler, dikey yarikli
geitler ters akisli geitler, balik asansrleri) bulunmaktadir. Taslikaya reglatr zellikleri
dikkate alindiginda en uygun balik geidi yapisinin havuzlu geitler oldugu grlmektedir. Bu
barajda yapilacak balik geidinin planlari incelendiginde, blge baliklarinin biyolojik ve
ekolojik zelliklerinin dikkate alindigi grlmektedir. Balli deresinin nemli trleri aisindan
yapilan degerlendirmede ortalama uzunlugun 10-15 cm oldugu grlmektedir. Havuzlar
arasindaki geis blmelerinin ykseklik ve enleri 20 cmden byk olup baliklarin bu
blmelerden geebilmesi iin uygun niteliktedir. Ayrica balik merdivenlerinin derinligi ve
basamaklar arasindaki ykseklik standartlara uygundur. Balik geit yapisina iliskin proje,
basamaklar arasindaki mesafe ve genel egimleri aisindan da uygun zelliktedir.
Taslikaya reglatr balik geit projesi, FAOnun ve DSInin ngrdg kosullari tasimakta
olup blge baliklarinin biyolojik ve ekolojik zellikleri aisindan yeterli teknik zelliklere
sahiptir.
Taylkaya Reglatr ve HES Projesi evresel Aky Miktar
Balli deresinin debisi degerlendirildiginde nemli bir akim potansiyeline sahip oldugu
grlmektedir. zellikle bahar aylarinda ok byk miktarlarda su akisi sz konusudur. Proje
tamamlandiktan sonra birakilacak minimum su degerleri gz nne alindiginda, baliklarin bu
ortamda devamliliginin saglanabilmesi iin, ortalama derinligin 15-20 cm, akinti hizinin da
70
ortalama 0.25 m/sden bym bir akim sistemi saglanmasi nemlidir ve bu kosullarin nerilen
minimum akim degerleri ile saglanabilecegi dsnlmektedir.
Taslikaya reglatr iin, yillik ortalama akimin % 12sine karsilik gelen suyun dere yatagina
birakilmasi minimum yasam ortaminin srekliligi aisindan kabul edilebilinir. Balli deresinin
yillik ortalama akim miktari 2.629 m
3
/sn olarak hesaplanmis ve 0.315 m
3
/sn akim yillik
ortalamanin % 12sine karsilik gelmektedir.
71
III. PROJE ALANININ JEOLOJK VE HDROJEOLOJK YAPISI
1. Projenin Yeri ve Topografya
Proje sahasi Karadeniz Blgesinde, Dogu Karadeniz Havzasinda Artvin ili sinirlari iinde
Arhavi ilesi sinirlari ierisinde yer almaktadir. Taslikaya Reglatr yeri 1/25000 lekli
Artvin F46/c1 numarali haritada reglatr yeri 41
0
22 10K ve 41
0
12 50 D, santral yeri de
41
0
21 13 K ve 41
0
14 51 koordinatlarinda kalmaktadir. Arhavi yzey sekilleri
aisindan genel olarak daglik ve engebeli bir grnm arz etmektedir. Ilenin yzey sekilleri
ana hatlariyla Dogu Karadeniz daglari ve Kavak (Kapisre) deresi ile ona baglanan derelerin
derince yardigi vadiler olusturur. Arhavi de 8.km'lik sahil seridi boyunca Kavak deresinin
olusturdugu ova haricinde kiyi olduka dik ve falezlidir. Kiyi dzlgnn byk bir kismi, iri
birikinti malzemeleri ile Rize Hopa karayolu tarafindan kaplanmistir. Ile merkezinde
genisligin artmasi ile yer kum seritleri ve kk apta plajlara da rastlanir. Kiyi boyunca
hakim kiyi sekilleri falezler, taraalar ve girinti ikintilardir. Ancak taraa ve falezler Rize
Hopa karayolu insaati sirasinda genis lde tahrip edildigi iin her yerde belirgin degildir.
En belirginin ile merkezinin hemen kuzey dogusunda yer almaktadir. Artvin Hopa
arasindaki karayolu ulasimi bu taraanin altinda insa edilmis olan tnelden saglanmaktadir.
Genisligi 100 metre civarinda olan bu taraanin hemen eteginde yksekligi 25 30 metre
civarinda olan yrenin en belirgin falezi yer almaktadir. Yredeki tek ova olan ile
merkezinin kuruldugu saha, Kavak deresinin getirdigi alvyonlar ve irili ufakli akil taslari ile
olusmustur. Kiyidan 5 km kadar ieriye girmektedir. Ova bati kesiminde Kavak deresinin
biriktirmesine devam etmesi sonucu denize dogru bir girinti yapmistir (Sekil 1).
Ilenin topografyasinin olduka engebeli ve arizali bir yapi arz etmesinde zellikle Kavak
deresi ve ona baglanan Sahinkaya, Agara, Balikli, ifte kpr ve Lome deresinin araziyi
derince yarmasi ve asindirmasidir. Bu nedenle yreden kiyi dzlg ile kabaca 2000 metre
arasinda basik sirtlara hemen hi rastlanmaz. Kavak deresi ve ona baglanan kollarin amis
oldugu derin vadiler ayni zamanda iledeki en nemli ulasim gzerghlarini olusturur.
Arhavi de en hakim tomografik sekiller olan daglar zellikle gneye dogru 3000 metre- ye
kadar ykselirler. Baslica zirveler Kiziltepe( 3210 m .), at kaya (2985m.), Koyun yaylasi
(2292m.), Mete(2142m.), Dikme (2068m.), Vat ( 1180 m .), Agra ( 1143 m .), Bas tepe ( 1049
m .), Demiraga ( 1013 m .)' dir. Kuzeyden gneye dogru hizla ykselen arazi yapisi ierisinde
yaylalarda gneyde yer tutmaktadir. 30 2000 metre ykseklikte ok sayida yayla
bulunmaktadir. Baslicalari Agara, Soguksu, Sen yurt, Yazlik, Pinarlik, Akincilar, Gnesli,
Mete, Aydinli yaylalaridir. Buzul asindirmasini etkili oldugu bu kesimde irili ufakli birok gl
72
bulunmaktadir. Bunlarin baslica Gadit, Sarigl, Alacal, Bykagara , Kkagara ve
Karagllerdir.
alisma alaninin denizden ortalama yksekligi 2109.47 m. olup maksimum 3404.66 m ve
minimum ise 210 m arasinda degisen bir topografik yapiya sahiptir (Sekil 2).
$ekil-1. Inceleme alanin yer bulduru haritasi
73
$ekil-2. Inceleme alanin topografik yapisi
2. klim
Herhangi bir yrenin ekonomik faaliyetleri zerinde iklimin gerek direk gerekse dolayli
etkileri oldugu tartisilmaz bir gerektir. Gerektende iklim sartlari, toprak zellikleri, bitki
rts, yetistirilen rnler, hayvancilik faaliyetleri, turizm ve sanayi faaliyetleri gibi birok
sahada direk veya dolayli etkiler yapmaktadir. Yayla yasamiyla yrenin ekonomik
faaliyetlerine gemeden nce bu faaliyetler zerinde nemli etkileri olan iklim kosullarinin
74
fazla detaya girmeden incelenmesi gerekmektedir. Ancak iklim basli basina bir inceleme
konusu oldugu iin sadece yrenin sicaklik ve yagisli kosullari ile yil ierisindeki dagilimini
incelemek gerekir. Arhavi ve yakin evresi, Karadeniz kiyi kusaginda oldugu gibi her mevsim
yagisli, ilik kislari ve olduka yksek yillik sicaklik ortalamalari gsteren Karadeniz ikliminin
etkisi altindadir.
Artvin-Arhavi ilesi sinirlari ierisinde yer alan Arhavi meteoroloji istasyonunda 1983-1993
yillari arasinda yapilan uzun yillar aylik ortalama sicaklik degerlerine gre yilin en sicak ayi
olan Agustos ayinin ortalamasi 21.9
0
C, en soguk ayi olan Subat'in ortalamasi ise 5.9
0
C dir
(Tablo 11). alisma alani genelinde Mart ayi itibariyle artmaya baslayan sicaklik Agustos
ayinda maksimum olmakta ve Sonbahar mevesimi ile azalmaya baslayarak Subat ayinda
minimum degerlere dsmektedir (Sekil 3).
Tablo-11. Artvin-Arhavi Meteoroloji Gzlem Istasyonu Aylik Ortalama Sicaklik Degerleri
(
0
C)
Ocak $ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Agustos Eyll Ekim Kasm Aralk
1983 - - - - - - - - - 14.1 11.3 8.5
1984 9.4 6.9 10.1 10.7 15.3 18.2 20.2 19.1 19.7 14.9 11.6 5.8
1985 8.3 2.5 5.9 11.6 16.7 18.9 19.1 21.8 17.6 13.2 13.5 7.3
1986 8.3 8 7 12.5 13.2 19.5 21.9 23.3 20.1 14.5 9.3 7.5
1987 7.4 7.8 5.1 9.6 14.9 18.9 21.91 20.6 17.2 14 10.6 7.2
1988 5 6.8 8.6 10.9 14.6 19.1 22.5 21.7 17.9 15.8 9.3 8.1
1989 4.2 5.8 8.3 13.7 16.6 20.1 22.1 23 18.5 15.2 11.7 7.2
1990 5.2 7.2 8.1 13.5 15.2 20.1 22.7 22 19.7 15.3 13.4 9.4
1991 5.8 5.5 7.4 13 16.3 20.5 23.7 22.4 19.2 18.7 12.8 7.7
1992 3.4 3.4 8 11.6 14.8 21.4 21.6 23.2 18.8 16.8 10.7 5.9
1993 4 5 8.8 11.7 16.4 18.6 19.8 - - - - -
Ortalama 6.1 5.9 7.7 11.9 15.4 19.5 21.6 21.9 18.7 15.3 11.4 7.5
Maksimum 9.4 8.0 10.1 13.7 16.7 21.4 23.7 23.3 20.1 18.7 13.5 9.4
Minimum 3.4 2.5 5.1 9.6 13.2 18.2 19.1 19.1 17.2 13.2 9.3 5.8
Yl
Ay
75
$ekil-3. Aylik ortalama sicaklik parametresinin zamana bagli degisimi
Artvin-Arhavi meteoroloji istasyonu 1983-1993 yillari arasi 11 yillik yagis durumu (Tablo
12) ele alindiginda 11 yillik ortalama yillik toplam yagis degeri 2385.17 mmdir. Arhavi
ilesinde en yagisli mevsim Sonbahar ve en az yagisli mevsim ise Ilkbahardir. Fakat
mevsimler arasinda ok belirgin fark yoktur. Sekil 4 de grldg gibi Temmuz ayindan
itibaren artamayan baslayan yagislar alisma alani genelinde Ekim ayinda en yksek
seviyesine ulasmaktadir. En yagisli ay olan Ekim ayinin yagis ortalamasi 329.13 mm ve en az
yagisli ay olan Nisan ayinin ortalamasi ise 90.57 mmdir. Uzun yillar aylik ortalama yagis
miktari ise yaklasik 198.764 mmdir. Bununla beraber inceleme alani genelinde Agustos-
Subat aylari arasinda aylik ortalama yagisin zerinde yagis dsmekte diger aylarda dsen
yagis miktari ise aylik ortalama degerin altinda gereklesmektedir. Bundan dolayi Agustos-
Subat aylari arasi yagisli, diger aylar ise kurak dnem olarak kabul edilebilir.
0
5
10
15
20
25
c
a
k
l
k

(
o
C
)
Zaman (ay)
Or t alama
Maksimum
Minimum
76
Tablo-12. Artvin-Arhavi Meteoroloji Gzlem Istasyonu Aylik Ortalama Yagis Degerleri
(mm)
$ekil-4. Aylik ortalama yagis miktarlarinin zamana bagli degisimi
Artvin Meteoroloji Istasyonunun 1970-2010 tarihleri arasinda 41 yillik toplam yagis degerleri
Sekil 5 de degerlendirilmistir. Artvin Meteoroloji Istasyonu yagis degerlerinin 41 yillik
ortalamasi 714.022 mm olup maksimum yillik toplam yagis 1992 yilinda (1005.9 mm)
minimum yillik toplam yagis ise 409.4 mm ile 1975 yilinda gereklesmistir. Ortalama 5 yillik
degisim periyotlarina bakildiginda grafik egrisi yaklasik ayni salinimi gstermekte ve dolayisi
ile uzun dnemde iklimin degismedigini gstermektedir (Sekil 6).
Ocak Subat Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Eyll Ekim Kasim Aralik Toplam
1983 - - - - - - - - - 328.6 334.4 294.2
1984 89.8 71.4 118 83.3 144.9 80.2 85.3 238.5 84 371.1 273 193 1832.5
1985 188.7 541.7 115.8 67.6 99.4 183.7 108.5 48.5 297.9 479.2 117.6 396.5 2645.1
1986 270.5 208.6 134.4 72.7 152.9 161.4 42.1 82.7 310.4 384.3 195.4 200.8 2216.2
1987 274 170.1 111.8 200.8 18.7 108.7 434 191.7 272.6 144.4 320.3 2247.1
1988 344.1 72.4 178.9 52.3 208.7 148.2 152 575.4 304.6 372.6 584.5 283.6 3277.3
1989 303.9 125.1 117.4 46.8 112.4 118.9 35.5 21.9 281.5 352.8 391.7 217.2 2125.1
1990 228.1 83.3 98.2 139 66.7 130 80.8 274.6 242 146.7 197.5 1686.9
1991 227.3 179.4 129.9 25.6 224.8 119.1 101.5 194.2 192.7 194.9 51.2 247.1 1887.7
1992 287.1 293.7 95.5 95.3 87.1 378.9 336.5 65.1 344.3 293.2 402.1 320.4 2999.2
1993 443.5 137.6 109.2 122.3 43.7 228.8 107.1 - - - - - -
Ortalama 265.70 188.33 120.91 90.57 115.93 165.79 116.59 207.54 253.52 329.13 264.10 267.06 2385.17
Maksimum 443.50 541.70 178.90 200.80 224.80 378.90 336.50 575.40 344.30 479.20 584.50 396.50
Minimum 89.80 71.40 95.50 25.60 18.70 80.20 35.50 21.90 84.00 194.90 51.20 193.00
Yil
Ay
77
$ekil-5. 1970-2010 yillari arasi Artvin (Merkez) yillik ortalama yagis degerleri.
Yillik yagislarin zamana gre degisiminin ve uzun yillar iinde kurak ve yagisli dnemlerin
belirlenmesi amaciyla ortalama yillik yagistan eklenik sapma analizleri gereklestirilmistir.
Yillik toplam yagislar ve eklenik sapma grafigi incelendiginde, kurak ve yagisli dnemler
belirgin sekilde ayirt edilebilmektedir. 1970-2010 yillari arasinda en belirgin kurak dnemler
1971-1986 ve 1996-2006 , en belirgin yagisli dnemler ise 1970-1971, 1986-1994 ve 1996-
2010 yillari arasidir (Sekil 6).
$ekil-6.1970-2010 yillari arasi eklenik sapma grafigi
78
3. Su Potansiyeli ve Su Bilanosu
Inceleme alanina ait su bilanosu hesabi ise, Solhan meteroloji istasyonunda degisik dnem
araliklarinda gzlemlenen yagis ve sicaklik verilerinin aylik ortalama degerleri kullanilarak,
Thornthwaite Yntemine (1948) gre ikarilmistir (Tablo 13).
Yapilan hesaplamalar sonucunda, yillik potansiyel buharlasma terleme miktari (Etp) , 663.79
mm. ve gerek buharlasmanin (Et
a
) ise, 663.79 mm. olarak gereklestigi belirlenmistir.
Hesap sonularina gre, inceleme alaninda btn aylar boyunca dsen aylik yagis miktari,
potansiyel buharlasmadan fazla olup, bu dnemde potansiyel buharlasmanin (Etp), gerek
buharlasma-terleme (Et
A
) degerine esit oldugu hesaplanmistir.Su fazlasi yillik toplami
1721.38 mm olarak belirlenmistir. Yillik toplam yeraltina sizma miktari yani yeraltisuyuna
girdi 1494.80 mm ve yzeysel akisa geen miktar ise 890.37 mm olarak hesaplanmistir.
Tablo-13. Inceleme alanina iat su btcesi
4. Hidroloji
4.1. Drenaj Alan
Proje sahasinin en nemli su kaynaklari Balli Deresidir. Balli Deresi, ortalama 2109.47 m
kotlarindan bosalan kaynaklarla beslenen Alacagl, Karagl ve Nohadit Dere gibi srekli
akarsularin ve irili ufakli bir ok mevsimsel derelerinin birlesmesinden olusmaktadir. Bu
derelerin birlesmesinden olusan Balli Deresi inceleme alani ierisinden yzeysel akisina
devam ederek Karadenize dklmektedir.
Proje alanindaki havzalar: Taslikaya reglatr ve membasinda kalan kisim yaklasik 68.87
km
2
lik bir drenaj alanina sahip tek bir alt havzadan olusmaktadir (Bkz. Sekil 2). Balli Deresi
genelde bu havza ierisini dsen yagmur-kar gibi yagis sulari ile beslenmektedir.
Ocak Subat Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Eyll Ekim Kasim Aralik Yillik
P
Aylik ortalama
Yagis (mm)
265.7 188.33 120.91 90.57 115.93 165.79 116.59 207.54 253.52 329.13 264.1 267.06 2385.17
T
Aylik ortalama
sicaklik (
o
C) 6.1 5.9 7.7 11.9 15.4 19.5 21.6 21.9 18.7 15.3 11.4 7.5
-
Etp (mm)
Potansiyel
Buharlasma
terleme
17.06 16.28 23.68 43.69 62.79 87.52 101.06 103.04 82.51 62.22 41.13 22.82 663.79
P-Etp 248.64 172.05 97.23 46.88 53.14 78.27 15.53 104.50 171.01 266.91 222.97 244.24 1721.38
Rw Zemin rezervi 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 1200.00
Eta
Gerek
buharlasma-
terleme
17.06 16.28 23.68 43.69 62.79 87.52 101.06 103.04 82.51 62.22 41.13 22.82 663.79
Dw Eksik su 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Ew Fazla su 248.64 172.05 97.23 46.88 53.14 78.27 15.53 104.50 171.01 266.91 222.97 244.24 1721.38
I Sizma 124.32 148.18 122.71 84.80 68.97 73.62 44.57 74.54 122.77 194.84 208.91 226.58 1494.80
P-I Yagis-sizma 141.38 40.15 -1.80 5.77 46.96 92.17 72.02 133.00 130.75 134.29 55.19 40.48 890.37
ANK
Aylik nem
katsayisi
14.57 10.57 4.11 1.07 0.85 0.89 0.15 1.01 2.07 4.29 5.42 10.70 55.72
79
4.1.1. Ball Deresi
Ori deresinin en nemli ana kollarindan biri Balli Deresidir (Foto 1). Balli Deresi inceleme
alani genelinde yagislara bagli olarak gelisen irili ufakli bir ok yzey suyu kaynaklarindan
beslenmektedir (Foto 2). Balli Deresi zerinde yer alan Taslikaya Reglatr yerinde 1982-
2009 yillari arasinda yapilan aylik akim gzlem sonularina gre deredeki ortalama su
miktari yksek kotlara dsen karlarin havalarin isinmasi bagli olarak erimeye baslamasi ile
Subat ayi itibariyle artis gstermekte (Sekil 7) ortalama akim miktari Mayis ayinda
maksimum degere ulasmaktadir (5.339 m
3
/sn) (Tablo 14). Derede llen debi degerindeki
degisim sreci 2-kurak dnem ve 2-yagisli dnemden olmak zere 4 farkli periyottan olusan
heterojen bir salinim sreci gstermektedir. Uzun yillar aylik ortalama debilerine gre
maksimum debi miktari mayis ayinda (9.980 m
3
/sn ) ve minimum debi miktari ise Ocak
ayinda (0.480 m
3
/sn) olarak llmstr.
Fotograf 13. Balli Deresi
Fotograf 14. Balli dereye bosalan esitli yzey suyu kaynaklari
80
$ekil-7. alisma alaninda yer alan Balli deresine ait aylik debi degerinin zamana gre
degisimi (1978-2010)
0
2
4
6
8
10
12
D
e
b
i

(
m
3
/
s
n
)
Zaman (Ay)
Or t alama
Maksimum
Mini mum
81
Tablo-14. ArtvinArhavi Balli Deresinde Taslikaya reglatr yeri aylik dogal akim degerleri
(m
3
/sn)
Proje alaninda, Balli Deresinin akimlarinin 1978-2009 yillari arasindaki uzun yillar yillik
ortalama degerinin zamana bagli olarak degisimi Sekil 8 de verilmistir. Derede uzun yillara
ait ortalama debi degeri ile yillik ortalama degeri arasindaki farklar -0.954 ile 2.081 m
3
/sn
arasinda degisen bir salinim hareketi gstermektedir (Sekil 10). Maksimum fark 1992 yilinda
2.081 m
3
/sn olarak minimum fark ise 0.014 m
3
/sn ile 2005 yilinda gzlenmistir. Bu durum
deredeki debi degerinin yillik bazda homojen bir salinim srecine sahip oldugunu
gstermektedir.
Yil/Ay Ekim Kasim Aralik Ocak Subat Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Eyll Y.Ort
1978 1.67 2.42 2.29 1.65 2.54 3.18 2.36 4.79 3.52 3.08 1.47 1.36 2.528
1979 2.83 2.27 1.72 1.39 1.49 3.86 4.45 3.39 1.83 1.05 1.65 1.36 2.274
1980 2.24 3.72 1.45 1.58 1.75 2.72 2.4 3.44 3.94 2.87 1.64 2.85 2.550
1981 1.65 2.77 1.88 1.79 1.19 1.89 4.8 3.3 2.2 2.01 2.1 1.22 2.233
1982 3.75 2.44 2.05 0.95 1.14 2.63 3.74 3.97 4.23 3.21 1.33 1.23 2.556
1983 1.99 2.14 1.27 1.25 0.76 1.6 1.9 4.4 4.09 2.73 1.74 1.46 2.111
1984 2.9 1.64 0.96 1.32 0.93 0.81 5.26 6.89 4.18 1.81 0.63 3.43 2.563
1985 2.94 1.41 2.27 1.4 1.53 1.97 4.14 5.05 5.92 2.36 0.98 1.8 2.648
1986 2.35 1.24 1.14 1.51 1.21 1.44 3.12 5.55 3.69 2.05 2.9 2.43 2.386
1987 2.91 1.65 1.57 1.34 1.82 2.15 4.32 6.01 6.17 3.43 3.95 2.26 3.132
1988 2.62 2.78 1.33 1.33 2.53 2.25 5.86 8.94 6.37 3.96 1.15 3.78 3.575
1989 1.75 1.94 2.14 1.45 1.55 2.56 3.58 6.64 4.15 5.1 1.97 3.46 3.024
1990 2.37 1.07 0.8 1 1.46 2.96 3.91 4.33 3.34 4.14 3.11 2.08 2.548
1991 2.58 0.69 0.6 0.48 0.52 2.53 5.66 7.12 5.58 2.25 2.72 3.13 2.822
1992 3.76 2.9 1.57 1.21 2.78 5.81 8.03 9.98 7.41 4.89 3.42 4.76 4.710
1993 1.21 3.28 2.03 1.2 1.23 2.32 5.88 4.58 3.58 1.88 1.28 1.23 2.475
1994 2.55 1.95 1.75 1.69 1.1 1.55 2.58 5.78 3.88 1.9 1.28 4.28 2.524
1995 2.5 2.16 1.51 0.99 1.22 0.92 1.95 4.26 3.51 0.85 1.45 2.89 2.018
1996 3.31 1.5 1.84 2.17 1.51 1.29 4.29 5.05 3.58 3.94 2.36 4.71 2.963
1997 2.5 1.98 1.11 0.97 1.44 2.06 5.54 5.37 3.47 2.2 1.84 1.72 2.517
1998 2.85 1.9 1.51 0.83 1.19 1.21 2.67 5.48 3.87 2.82 1.11 2.26 2.308
1999 2.85 1.9 1.51 0.83 1.19 1.2 2.67 5.47 3.66 2.82 1.11 2.26 2.289
2000 2.93 3.92 1.59 0.98 1.35 1.83 6.8 5.66 5.77 2.31 1.93 2.21 3.107
2001 2.47 0.75 0.63 0.49 0.53 1.22 2.43 3.25 3.73 1.34 1.62 1.64 1.675
2002 2.85 4.79 1.65 0.66 1.12 1.93 3.52 5.34 9.22 3.92 1.39 2.4 3.233
2003 4.13 2.24 0.97 1.33 0.91 0.95 4.97 4.85 2.42 1.26 1.44 3.12 2.383
2004 3.16 3.46 1.52 0.81 1.44 2.59 4.01 5.33 5.8 2.24 0.94 1.94 2.770
2005 2.74 2.24 1.44 1.14 1.28 1.95 4 5.49 4.45 2.72 1.81 2.45 2.643
2006 5.44 3.08 1.51 1.22 1.44 2.51 4.18 5.11 3.25 3.25 1.23 1.43 2.804
2007 1.72 2.53 0.88 0.9 0.93 1.08 1.3 8.82 4.58 1.99 1.52 1.35 2.300
2008 1.4 3.36 2.09 0.61 0.55 1.57 2.54 3.07 3.8 2.59 1.31 2.38 2.106
2009 3.38 1.15 0.7 1.19 1.3 1.71 2.43 4.13 3.04 2.78 2.79 3.61 2.351
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453 2.629
82
$ekil-8.Taslikaya reglatr gzlenen uzun yillar yillik ortalama akim grafigi
$ekil-9. Inceleme alaninda yer alan Taslikaya reglatr yerinde Balli Deresi debi miktarinin
yillik ortalamadan sapma grafigi
Balli Deresi zerinde yer alan Taslikaya reglatrnde 1978-2009 yillari arasindaki aylik
ortalama akim degerlerinin mevsimsel dagilimi Sekil 10da verilmektedir. 1978-2009 yillari
arasinda Balli Deresi akim miktarinin yillik toplam akim degerine gre ilkbahar
83
mevsiminde % 35.89u, Yazin % 27.85i, Sonbahar % 23.58i ve Kis mevsiminde ise
%12.67si gereklesmektedir.
$ekil-10. Taslikaya Reglatr yerinde llen uzun yillar aylik ortalama akim degerlerinin
aylik yzde oranlari (%)
5. Genel Jeoloji
Dogu Karadeniz Blgesinde yer alan Artvin Arhavi proje sahasi ve yakin evresinde
Mesozoyik ve Senezoyik yasli kaya birimleri gzlenir. Etkinligini Liyastan baslayarak Eosen
sonlarina kadar araliklar halinde srdren magmatizma ile volkanik etkinligin durakladigi
veya hizinin azaldigi dnemlerde egemen olan tortullasma sonucunda blgede volkanik,
volkano-sedimanter ve intrzif kayalar yaygin hale gelmistir.
Ketin (1966) tarafindan Trkiyenin tektonik birlikleri kuzeyden gneye dogru Pontidler,
Anatolidler, Toridler ve Kenar Kivrimlari Kusagi olarak drt ana tektonik birlige ayrilmistir.
Okay ve Tysz (1999) bu tektonik birlikleri yeniden dzenleyerek jeolojik ve tektonik
zelliklerine dayanarak alti ana tektonik birlige ayirmistir (Sekil 11). Dogu Trkiye ise genel
jeolojik ve tektonik zelliklerine gre bes ana blme (Sekil 12) ayrilmistir (Keskin, 2003).
84
$ekil-11. Trkiyenin tektonik birlikleri ve tektonik yapilari (Okay & Tysz 1999)
$ekil-12. Trkiyenin Dogusunun Tektonik Birlikleri ve basitlestirilmis jeolojik haritasi
(Keskin 2003den degistirilerek alinmistir). I: Rodophe-Pontid Blogu (RDB), II: Kuzeybati
Iran Blogu (KIB), III: Dogu Anadolu Eklenir Prizma Kompleksi (DAEPK), IV: Bitlis-Ptrge
Masifi, V: Arap Levhasi Siniri, KAF: Kuzey Anadolu Fayi, DAF: Dogu Anadolu Fayi,
85
5.1. Jeoloji
alisma alani genelinde jeolojik birimler yaslidan gence dogru syle siralanmaktadir (Sekil
13).
st Kretase
atak formasyonu (K)
Neritik kiretaslari (Berdiga formasyonu) zerine uyumlu olarak gelen bazik karakterli
volkano-tortul istif Maka gneyindeki atak ky civarinda tipik olarak gzlendiginden
Gven (1993) tarafindan atak formasyonu olarak adlandirilmistir. Dogu Pontidler'in kuzey
zonunda ok genis alanlarda yzeylenen volkano-tortul istife ait en gzel kesitler atak
Mevkiinde izlenir.
Bazalt, andezit lav ve piroklastlari ile kumtasi, silttasi, marn, seyl ve kirmizi-bordo renkli killi
kiretasi tabaka veya seviyelerinin ardalanmasindan olusan bazik lavli volkano-tortul istif
karakterindeki atak Formasyonu, Ikizdere kuzeyinde, Gneyce, Hurmalik, Basky
evresinde ve varda yaylada yzeylenir. Genel olarak gri-yesil renkteki birimin lav, tf ve
breslerden olusan volkanik seviyeleri koyu gri, yer yer siyahimsi, ayrismis kesimlerinde ise
kahve renklidir. Bres ve aglomeralar iinde yer yer tortul kaya akil ve bloklari gzlenir.
Grimsi renkli kumtasi, marn ve seyler dzenli ince tabakalanmalardir. Lavlar genel olarak
kirikli, atlakli ve bosluklu olup etkin sekilde ayrismis ve kloritlesmistir. Bres ve aglomeralar
iinde tortul kaya akil ve bloklardi bulunabilir. Kursuni gri renkli kumtasi, marn ve seyler
dzenli ince tabakalanmalidir. Bazi kesimlerde kirmizi-bordo renkli mikritler ve rekristalize
kiretaslari yaygindir. Inceleme alan genelinde genis yayilimli olan atak formasyonunun
kalinligi yaklasik 900 m.dir.
Asidik karakterli lavlardan olusan Kizilkaya formasyonu ile uyumlu olarak rtlen atak
formasyonu tektonik hareketlilige bagli olarak paralanan ve aktivite kazanan karbonat
platformu zerinde kelmistir. Birim ierisindeki kirmizi-bordo renkli kiretaslarindan
alinan rneklerde bulunan fosil formlari Troniyen-Koniasiyen yaslari belirler.
86
$ekil-13. Inceleme alaninin genel jeolojik haritasi
Kzlkaya formasyonu (Kk)
atak formasyonunu stleyen asidik karakterli lav ve piroklastlar Gven (1993) tarafindan
Kizilkaya formasyonu olarak adlandirilmistir. Kizilkaya formasyonu sahanin KBsinda,
Grele-Akky, Tonya-Erikbeli, Torul-Kalkanli ve Zigana Geidi evresinde yaygindir. Birim
Kuzey zonda gzlenir. Formasyonun kalinligi 100-500 m. arasinda degisir.
Kizilkaya formasyonu, ogunlukla riyodasitik, dasitik lav ve piroklastlardan olusur. atak
formasyonu zerine uyumlu olarak gelen lavlar, genellikle sarimsi ayrismali gri renkleri ve
prizmatik kolon yapilari ile dikkati ekerler. Yersel ok iri kuvarsli, porfirin uyumlu porfiritik
dokulu ve akma (flidal) yapilidirlar. Yer yer dzgn tabakalanma gsteren tf, aglomera ve
bres seviyeleri formasyonun st horizonlari iinde daha yaygindir. Yerel alterasyon zonlari
kapsayan Kizilkaya formasyonu inceleme alani ve tm Dogu Karadeniz Blgesi metalojenik
provensi iinde yaygin olarak bulunan volkanojen polimetalik masif slfid yataklarinin
olusumunda rol oynayan nemli bir formasyondur.
Kizilkaya formasyonu iinde paleontolojik yas tayinine yardimci olacak olan veriler yoktur.
Troniyen-Santoniyen yasli birimler zerine gelen ve Kampaniyen-Maastrihtiyen yasli
87
aglayan formasyonu tarafindan uyumlu olarak rtlen dasitik lavlarin Santoniyen yasinda
oldugu kabul edilmistir.
Bakrky Formasyonu ( Kr )
Artvin ilinin Bakirky ( Kuvarshan ) yresinde izlenen Mestristiyen-Paleosen yasli trbiditik
karakterli bir istif Gven (1993) tarafindan Bakirky formasyonu olarak tanimlanmistir.
Inceleme alaninda; Hopa ilesi D ve GD yreleri, Artvin ili Bakirky yresi, Murgul ilesi
KD ve GB yreleri, Borka ilesi Cankurtaran geidi yrelerinde izlenen trbiditik karakterli
birim de Bakirky formasyonu ile benzer litoloji ve stratigrafik konuma sahip bulunmaktadir.
Bu nedenle birime Bakirky formasyonu adi verilmistir.
Formasyon genellikle killi kiretasi, seyl ve az oranda da kumtaslarindan olusmustur. Bu
formasyon Trabzon-Tonya ilesi yresinde kumlu kiretasi ve resifal kiretaslarindan olusan
Agillar formasyonu ile yanal geislidir. Formasyonun kalinligi yaklasik 200 m. kadardir.
Yasi ise Mestristiyen-Paleosen olarak belirlenmistir.
Eosen
Kakar Granitoyidi (Kk) (Granit)
Dogu Karadeniz Blgesinin dogu kesiminde Kakar Daglari'ndan batidaki Canik Daglarina
kadar kus uusu 500 km'ye yakin uzunlukta, KD-GB uzanimli genise bir kusak iinde
yzeylenen irili-ufakli granitoyid ktlelerinin en yogun oldugu alan Kakar Daglaridir. Bu
yrede genis lde st Kretase yasli birimlerin ve daha sonraki yenilenmesi ile de Eosen
yasli birimlerin iine sokulan ve granitten gabroya kadar genis bir yelpaze iinde degisim
gsteren intrzif kompleks Gven (1993) tarafindan, intrzyon yasina bakilmaksizin Kakar
granitoyidleri adi ile tanimlanmistir. Kakar granitoyidleri ogulu (1970)"nun Rize granitinin
karsiligidir.
Kakar granitoyidi alisma sahasi iinde st Kretase yasli birimleri kesen ve Eosen birimleri
tarafindan transgresif olarak rtlmstr. Genellikle gri, yesilimsi gri, yer yer pembemsi
renkte, ok kirikli atlakli olan granitoyidler, taneli veya porfirik dokuludur. Mineral
komposizyonlari ve dokularina gre, granit, granodiyorit, mikrogranit, kuvarsporfir, kuvarsli
diyorit ve diyoritler ayirtlanabilir. st Kretase boyunca gelisimini srdren ve yerlesimlerini
byk lde Paleosen sonunda tamamlayan granitoyidler ile Eosen yasli Kabaky
formasyonu arasinda bir asinma dzlemi bulunur. Eosen dneminde yenilenen granitoyid
intrzyonlari ise Kabaky formasyonunda kontakt etkiler yapmistir. Kakar granitoyitlerinin
88
bir blm olan Rize pltonunun yerlesiminin karmasik olduguna deginen Taner (1977) bu
pltonda Hersiniyen, Ge Kimmeriyen, Laramiyen ve Pireniyen fazlarina iliskin
intrzyonlarin varligini belirlemistir.
Granitoyidleri Pontid yay magmatizmasi iinde irdeleyen Tokel (1981) in bunlari kuzeye
dalan yitim zonunun Oligosen'deki etkinligine baglamasina karsin; granitoyidlerin dalan
okyanus kabugu ve manto kkenli olduklarini (I tipi granitler) kabul eden Bektas (1983),
gneye dogru dalimli bir yitim zonuna bagliligi savunur.
Kuvaterner
Alvyon (Qal)
Reglatr 1in insa edilecegi Oridere, Reglatr 2nin insa edilecegi Sidere ile birleserek
Kapistre Deresi ismini alir. Kapistre Deresi yataginda genel olarak denize yaklastika, akarsu
yataklarinin egiminin azaldigi blmlerde alvyon bulunmaktadir. Kum, akil, blok boyu
malzemeden olusan alvyonun reglatr yerlerinde 1-2 m, cebri boru gzergahi, santral ve
kuyruk suyu kanalinda daha kalin (5-6 m) olmasi beklenmektedir.
6. Hidrojeoloji
atak formasyonu (K)
Bazalt, andezit lav ve piroklastlari ile kumtasi, silttasi, marn, seyl ve kirmizi-bordo renkli killi
kiretasi tabaka veya seviyelerinin ardalanmasindan olusan bazik lavli volkano-tortul istif
karakterindeki atak Formasyonu, Ikizdere kuzeyinde, Gneyce, Hurmalik, Basky
evresinde ve varda yaylada yzeylenir. Genel olarak gri-yesil renkteki birimin lav, tf ve
breslerden olusan volkanik seviyeleri koyu gri, yer yer siyahimsi, ayrismis kesimlerinde ise
kahve renklidir. Bres ve aglomeralar iinde yer yer tortul kaya akil ve bloklari gzlenir.
Grimsi renkli kumtasi, marn ve seyler dzenli ince tabakalanmalardir. Lavlar genel olarak
kirikli, atlakli ve bosluklu olup etkin sekilde ayrismis ve kloritlesmistir. Bres ve aglomeralar
iinde tortul kaya akil ve bloklardi bulunabilir. Kursuni gri renkli kumtasi, marn ve seyler
dzenli ince tabakalanmalidir. Bazi kesimlerde kirmizi-bordo renkli mikritler ve rekristalize
kiretaslari yaygindir. Inceleme alan genelinde genis yayilimli olan atak Formasyonu
genelde geirimliligi dsk bazalt, andezit, silttasi, marn, seyl ve tf gibi birimlerden
olusmaktadir. Bundan dolayi alisma alani genelinde geirimsiz olarak tanimlanmistir.
89
Kzlkaya formasyonu (Kk)
Kizilkaya formasyonu, ogunlukla riyodasitik, dasitik lav ve piroklastlardan olusur. atak
formasyonu zerine uyumlu olarak gelen lavlar, genellikle sarimsi ayrismali gri renkleri ve
prizmatik kolon yapilari ile dikkati ekerler. Inceleme alani genelinde geirimsiz bir zellik
gstermektedir.
Bakrky Formasyonu ( Kr )
Formasyon genellikle killi kiretasi, seyl ve az oranda da kumtaslarindan olusmustur. Bu
formasyon Trabzon-Tonya ilesi yresinde kumlu kiretasi ve resifal kiretaslarindan olusan
Agillar formasyonu ile yanal geislidir. Inceleme alni genelinde akifer zelligi
gstermektedir.
Eosen
Kakar Granitoyidi (Kk) (Granit)
Kakar granitoyidi alisma sahasi iinde st Kretase yasli birimleri kesen ve Eosen birimleri
tarafindan transgresif olarak rtlmstr. Genellikle gri, yesilimsi gri, yer yer pembemsi
renkte, ok kirikli atlakli olan granitoyidler, taneli veya porfirik dokuludur. Kakar
granitoyidi kirikli atlakli bir zellik gsterdiginden yzey suyunun yeraltina iletilmesinde
kpr grevi grmektedir. Bununla beraber bu birim alt taraftan geirimsiz birimler
tarafindan sinirlandirildigindan bu birimde yer yer farkli debilerde kaynak bosalimlari
gzlenmistir.
Kuvaterner
Alvyon (Qal)
Kum, akil, blok boyu malzemeden olusan alvyonun incelme alani genelinde kk
alanlarda mostra verdiginden akifer olarak tanimlanmamistir.
7. Taylkaya HES
Inceleme alaninda kurulmasi planlanan Taslikaya HES ve reglatr projesinde Balli
Deresinden gelen sular kullanilacaktir (Sekil 14). Balli Deresinden aylik bazda ortalama
saniyede yaklasik (1982-2009 ) 2.629 m
3
su gelmekte olup bu su belirli bir yerde
toplandiktan sonra (ykleme havuzu) cebri bir boru ile reglatre verilecektir. Bu dereden
toplanan su miktarinin fazla oldugu aylarda HES projesinde elektrik retimini maksimum
90
olacagi diger aylarda ise toplam debiye bagli olarak elektrik retiminin gereklestirebilecegi
belirtilmistir.
$ekil-14. Taslikaya HES ve reglatr sematik sekli
8. Faaliyetlerin Meteorolojik ve Hidrojeolojik Duruma Etkisi
Taslikaya Reglatr ve HES projesi kapsaminda depolama yapilmayacagindan tesis
faaliyetlerinin yerel meteorolojik kosullar zerinde herhangi bir olumsuz etki yaratmasi
beklenmemektedir. Benzer biimde, reglatrn mansab kesiminde mevcut hidrojeolojik
kosullarin degismesi de beklenen bir durum degildir. Bu kesimde yeraltisuyunca dereye
olduka zayif bir beslenimin saglanmasi olasi grlmektedir.
9. Hidrolojik ve Hidrojeolojik Durum ile Biyolojik ve Ekolojik Yap liykisi
alisma alaninda dere akimlari byk oranda yzeysel ve yzeyalti akistan beslenim ile
saglanmaktadir. Dereye evreleyen jeolojik birimlerin hidrojeolojik zelliklerinden dolayi
dereyi beslenimine katkilari olduka sinirlidir. Inceleme alani ierinde asiri kurak bazi
yillarda Balli Deresine ait yataktaki akim aylik bazda 0.480 m
3
/s ye kadar dsmstr. Bu
deger 32 yillik ortalama akimin (2.629 m
3
/s) yaklasik % 18.26sina karsilik gelmektedir.
Uzun dnemde biyolojik ve ekolojik yapinin sreklilik gstermesi sz konusu kisa sreli
kurakligin tolere edilebildigine isaret etmektedir. Diger bir deyisle, biyolojik ve ekolojik
yapinin hidrolojik ve hidrojeolojik yapi ile uyum iinde gelistigi anlasilmaktadir.
10. Yzey-Yeraltsuyu liykisi ve Projenin Olas Etkileri
alisma alaninda akarsuyu evreleyen volkanik kkenli birimlerin yeraltisuyu depolama ve
iletme zellikler olduka sinirlidir. Bu nedenle, yzey ve yeraltisulari arasinda dikkate deger
bir etkilesim sz konusu degildir. Projenin uygulanmasi ile gerek Taslikaya Reglatr ve
91
gerekse mansabindaki kesimde akarsu ile civar jeolojik birimlerin su seviyeleri arasindaki yk
gradyaninda nemli degisim olmasi sz konusu degildir. Bu srecin projenin uygulamaya
gemesi ile degismesi beklenmemektedir.
11. Optimum evresel Aky Miktarnn Belirlenmesi
Can Suyu (evresel akis, Qe) havza minimum su ihtiyaci ile kullanim ihtiyalarinin (muhtelif
aylarda veya srekli) zerine sadece canli hayat iin eklenmis olan miktardir.
lkemizde can suyu kavrami ve hesaplanmasina ynelik alismalar, 4628 sayili Elektrik
Piyasasi Kanunu sonrasinda ilk kez bu boyutta gndeme gelmistir. Bu kanuna istinaden 2003
yilinda ikarilan Elektrik Piyasasinda retim Faaliyetinde Bulunmak zere Su Kullanim
Hakki Anlasmasi Imzalanmasina Iliskin Usul ve Esaslar Hakkinda Ynetmelik ile tzel
kisiler tarafindan hidroelektrik enerji retim tesisleri kurulmasi ve isletilmesine iliskin DSI ve
tzel kisiler arasinda dzenlenen Su Kullanim Hakki Anlasmasi evrenin krunmasi iin esitli
hkmleri de iermektedir.
Hidroelektrik Santrallardan nehir yataklarinin mansabina dogal hayatin devami iin
birakilmasi gereken su miktarina iliskin dzenleme 18.08.2009 tarih ve 27323 sayili Resmi
Gazetede yayimlanarak yrrlge giren Elektrik Piyasasinda retim Faaliyetinde Bulunmak
zere Su Kullanim Hakki Anlasmasi Imzalanmasina Iliskin Usul ve Esaslar Hakkinda
Ynetmelikte Degisiklik Yapilmasina Dair Ynetmelik Madde 7 ile en gncel halini
almistir. Bu maddede dogal hayatin devami iin mansaba birakilacak su miktari projeye esas
alinan son on yillik ortalama akimin en az %10u olacaktir. ED srecinde ekolojik ihtiyalar
gz nne alindiginda bu miktarin yeterli olmayacaginin belirlenmesi durumunda miktar
artirilabilecektir. Belirlenen bu miktara mansaptaki diger teesss etmis su haklari ayrica ilave
edilecek ve kesin proje alismalari belirlenen toplam bu miktar dikkate alinarak yapilacaktir.
Nehirde son on yillik ortalama akimin %10 undan daha az akim olmasi halinde suyun tamami
dogal hayatin devami iin mansaba birakilacaktir denmektedir. Ayrica, menba ve
mansabinda degisen ve gelisen sartlar erevesinde, havzada ihtiyalarin nceligi, havzanin
gelisim durumu ve menba-mansap iliskisi gz nnde bulundurularak, bu hidroelektrik santral
projesi ile ilgili ilk Su Kullanim Hakki Anlasmasinin imzalandigi tarihten itibaren yirmi yillik
periyotlar sonunda, havzadaki hidrolojik veriler, mevcut ve mutasavver projelerdeki
degisiklikler ile ihtiyalarin gncellestirilmesi geregi zerinde durulmaktadir.
Bu madde ile zerinde hidroelektrik santral planlanan her nehir havzasinda projeye esas
alinan son on yillik ortalama akimin en az %10u olarak belirtilen miktarda suyun can suyu
92
ya da bir baska deyisle evresel akis olarak mansaba birakilmasi bir esasa baglanmis
olmaktadir.
Ynetmelikte nerilen bu yntem, Yillik Ortalama Akimin (YOA) belli yzdeleri ve bu
miktardaki suyun ABDnin Montana eyaletinde bulunan nehir havzalarindaki sucul habitat
zerindeki etkilerinin zayiftan-glye kadar nitel siniflamasina dayanan Montana ya da
diger adiyla Tennat ynteminin lkemize uyarlanmis bir versiyonudur.
4628 Sayili Kanun sonrasinda hidroelektrik santral projelerinin hayata geirilmesinde atilan
hizli adimlar proje bazinda havza ihtiyalarina gre evresel akisin belirlenmesi iin
atilamamistir. lkemizde halen bir ok akarsu havzasi iin ekolojik potansiyelin ihtiyalarini
belirlemeyi hedefleyen esitli sektrler bazinda alinmasi gereken nlemler konusunda
yapilmis kapsamli bir Master Plan alismasi olarak kabul edilecek bir alisma yoktur. Bu
nedenle, HES projeleri hayata geirilirken mansap kadim su haklari haricinde canli hayatin
devamliligini saglamak amaciyla birakilacak su miktarinin hesaplanmasi iin global
yntemler kullanilmaktadir (Tuna ve dig., 2009)
11.1. Montana Yntemi
Montana Yntemi ABDnde akarsular zerinde su yapilarinin yogun biimde insa edildigi
1970li yillarda, sz konusu uygulamalarin ekosistem zerindeki olumsuz etkilerinin
gzlenmesi zerine Tennant (1976) tarafindan gelistirilmistir. Yntem, Montana Eyaletindeki
akarsularda gereklestirilen hidrolik gzlemler (rg. akim hizi, yatak derinligi) ile debi
arasinda kurulan iliskiler temelinde olusturulan genellestirilmis debi oranlari izelgesinin
kullanimina dayanmaktadir. Sz konusu izelge (Tablo 6) esas olarak Islak evre yntemi ile
elde edilen sonularin genellestirilmesi yoluyla olusturulmustur.
93
Tablo-6. Montana (Tennant, 1976) Yntemine gre balik, vahsi yasam ve rekreasyon amali
akarsu i akinti oranlari.
Montana yntemine gre yillik ortalama akimin (YOA) Tablo7de gsterilen yzde
karsiliklari sucul habitat kosullarini ilgili satirlarda belirtilen szel ifadeler dogrultusunda
tanimlamaktadir. rnegin, YOA degeri 100 m
3
/s olan bir akarsuda, debinin Ekim-Mart
dneminde 30 m
3
/s, Nisan-Eyll dneminde ise 50 m
3
/s ve zerinde degerlere sahip olmasi
durumunda sucul habitat aisindan kosullar mkemmel olarak tanimlanmaktadir. Montana
Ynteminde yil iindeki akis yagisli ve kurak aylar ile sucul habitatin su gereksinim dzeyi
dikkate alinarak Ekim-Mart ve Nisan-Eyll dnemleri iin ayri ayri degerlendirilmektedir.
Dnyanin diger yrelerinde kurak ve yagisli aylarda gzlenen kaymalar ve sucul habitattaki
farkli trlerin farkli i akis kosulu (rg. akim hizi, su derinligi) gereksinimlerini dikkate
almamasi yntemin baslica zayifliklaridir. Mann (2003) tarafindan ABDnin diger eyaletlerini
de kapsayan bir degerlendirmede yntemin rettigi debilerin ilgili habitatlar iin gereksinilen
Qe miktarlarini dogru biimde tanimlamadigi saptanmistir.
11.2.Yedi Gnlk Dyk Akm Yntemi
7Q10ve 7Q20 indisi en yaygin kullanilan indistir. 7Q10 indisi,gnlk akis datasini kullanarak
10 yillik periyottaki 7 gnlk dsk akis olarakifade edilir. 7Q20 ise gnlk akis datasini
kullanarak 20 yillik periyottaki 7 gnlk dsk akis olarakifade edilir esitli lkelerde esitli
amalar iin kullanilmistir. Bunlar kabaca su basliklar altinda toplanabilir.
i)Atik sularlailgili alismalar,
ii)Kuraklik sartlarinda habitatlarin korunmasi,
iii)Sucul yasam iin kriter olusturma.
Genel Akim Kosullarin Szel Tanimi
nerilen Akim Rejimi
Yillik Ortalama Akimin
Yzdesi
nerilen Akim Rejimi
Yillik Ortalama Akimin
Yzdesi
Ekim-Mart Dnemi Nisan-Eyll Dnemi
Tasma ya da Maksimum Su Dzeyi 200% 200%
Optimum Su Dzeyi %60-%100 %60-%100
Olduka Iyi 40% 60%
Mkemmel 30% 50%
Iyi 20% 40%
Orta ya da Azalmakta 10% 30%
Zayif ya da Minimum 10% 10%
Asiri Azalma <%10 <%10
94
Ancak bu metodun asil (orijinal) kullanim alanikirlilik kontroliin su kalitesi standartlarinin
belirlenmesine katkida bulunmaktir. Amerikan Balikilik ve Yaban Hayati Servisi 1981
yilinda,gemiste bu metodun sucul yasamin korunmasi iin gerekli minimum akisin
saptanmasinda kullaniminin hatali oldugunu ifade etmistir. Caisseve El-Jabi(1995) yaptigi
alismada bu metodun sucul yasam iin gerekli olan su miktarindan daha az bir miktari isaret
ettigi konusunda uyarida bulunmustur.Massachusetts eyaletinde ekosistemlerin korunmasi
iin gerekli olan su miktariile ilgili alismalar sonucunda da (2004) bu metodun bazen uygun
sonular verse de gerekte daha fazla suya ihtiya oldugu belirtilmistir.
11.3. Debi Sreklilik ndisi veya Egrisi
Debi Sreklilik Indisi yntemi uzun sreli gnlk akim verilerinden hareketle zamanin seilen
belirli bir yzdesinde yataktan geen debi degerlerinin kmlatif frekans dagiliminin
belirlenmesine dayali bir istatistiksel yaklasimdir (Sekil 15).Akarsu debisi genellikle genis
limitler arasinda degismektedir. Kanal santrallerinde enerji retimi su akim rejimi ile ok
degiskenlik gstermektedir. Seilecek olan evrim aksinda Akim Gzlem istasyonu varsa bu
egriyi hazirlamak kolaylikla mmkn olacaktir. Bu yntemde debi sreklilik egrisi
olusturularak bir yil iinde zamanin seilen bir yzdesinde (rg. %0 70i, %99u) gereklesen
minimum debi degeri (rg. Q70, Q99) belirlenmektedir (Smakhtin, 2001). Uygulamada
ogunlukla Q90 ve Q95 degerleri kullanilmakla birlikte Q75, Q97 vb degerlerin kullanildigi
da izlenmektedir. Yedi Gnlk Dsk Akim ynteminde belirtilen zayifliklar bu yntem iin
de geerlidir
95
$ekil-15. Debi sreklilik egrisi
11.4. Islak evre metodu
Dnya genelinde en yaygin biimde uygulanan hidrolik EID analizi yntemi islak evre
yntemi olarak bilinen hesap teknigidir. Bu yntemde akarsu btnlgnn ncelikle islak
evre byklg ile dogrudan iliskili oldugu akarsu sevleri ve yatagindaki kritik biotanin
korunmasi esas alinir. Islak evre ynteminin Avustralya, Avrupa ve ABDnin bazi
blgelerindeki akarsulara uygulandigi bilinmektedir .
Islak evre Metodunda; nehir yataginin genisleyerek su hizinin ve su derinliginin azaldigi
kritik kesitlerde islak evre (akarsu yataginin suyla temas halindeki evresi) ile debi
arasindaki iliskiden yararlanilir. Bu amala boyutsuz debi ve boyutsuz islak evre
byklkleri sz konusu kesite ait esel enkesit parametrelerinden yararlanilarak hesaplanir ve
bu iki parametre Sekil 16da gsterildigi gibi grafige aktarilir. Grafigin kirilma noktasina
karsilik gelen boyutsuz debi degerinden yararlanilarak hesaplanan debi, minimum
evresel/ekosistem su ihtiyaci olarak tanimlanir.
96
$ekil-16. Islak evre-Debi iliskisi
Islak evrenin byk olmasi ekosistemde bulunan sucul canlilarin yasam alanlarinin da byk
oldugu anlamina gelir. Kirilma noktasindan nce debide meydana gelen kk degisimler
islak evrede dolayisi ile sucul canlilarin yasam alanlarinda byk degisimlere neden
olmaktadir. Kirilma noktasindan sonra ise debide meydana gelen byk degisimler islak
evrede ok az degisime (ihmal edilebilir) neden olmaktadir.
Bu yaklasimda kritik kesitte ekosistem iin yeterli yasam alani saglanabiliyor ise (kirilma
noktasindan sonra islak evrede byk bir degisim olmuyor) nehrin diger blmlerinde de
ekosistem iin uygun kosullarin saglanabildigi varsayilir. Bu nedenle ekosistemin srekliligi
iin, en az kirilma noktasina karsilik gelen debi sistemde bulunmalidir. Kirilma noktasi
boyutsuz islak evre-debi egrisinin egiminin bire esit oldugu nokta olarak tanimlanmaktadir.
Islak evre ile debi arasinda matematiksel bir iliski kurulduktan sonra kirilma noktasi ok
kolay bir biimde belirlenmektedir (Marotz ve Muhlfeld, 2000; King ve dig., 1999; HR
Wallingford ve DFID, 2003). Islak evre Metodunun ok kapsamli bir alan alismasini
gerektirmemesi, kullaniminin kolay olmasi ve hizli bir hesaplama yapmaya olanak saglamasi
gibi avantajlari vardir. Metot kapsaminda hidrolik modelleme teknikleri de
kullanilabilmektedir. Bununla birlikte metot ile sadece minimum evresel su ihtiyaci
hesaplanabilmektedir. Bu nedenle nehirden su ekilmesi durumunda ekosistemin nasil
etkilenecegi ve bu etkinin siddetinin ve byklgnn ne olacagi hesaplanamamaktadir
(Marotz ve Muhlfeld, 2000; King ve dig., 1999; HR Wallingford ve DFID, 2003).
97
11.5. ABF metodu
ABF Metodunda (Aquatic Base Flow Metodu) nce aylik ortalama debi degerleri bulunur.
Daha sonra aylik ortalama debisi minimum olan ay belirlenir. Bu aya ait aylik ortalama debi
ABF Metoduna gre minimum evresel/ekosistem su ihtiyaci olarak tanimlanir. Bu
yntemde baliklarin yumurtlama ve kuluka devri sresince ilave suya ihtiya
duymayacaklari varsayilir (HR Wallingford ve DFID, 2003; King ve dig., 1999).
11.6. Baz akm yntemi
Reglatr yerinde llen uzun yillar aylik ortalama debi miktarlarindan yararlanilarak
akarsuya ait birim hidrograf grafigi olusturulmus ve bu grafikten yararlanilarakta baz akim
degeri bulunmustur (Sekil 17).
11.7. Artan aky Yntemi
Bu metot akisin baliklar zerindeki etkisinin ne byklkte oldugunu ve bu etkileri kontrol
edebilmek amaciyla gelistirilmistir. Metodun uygulanmasinda ilk olarak belli bir tr veya
birka anahtar tr seilir. Sonra her bir trn gelisme basamaklarinda gerek duydugu yasam
ortami ihtiyalari belirlenir. Bunun sonucunda da degisik akimlar ile degisik habitatlar
arasindaki iliski bulunur. Bylece dsk akim kosullarinda esitli yasam evrelerinde bir trn
yasam alaninin (habitat) varligini srdrebilmesi iin gerekli minimum akimin ne olacagi
konusunda tavsiyelerde bulunur.
$ekil-17. Baz akim ayirma yntemleri
(1a) constant discharge method
(1b) constant slope method and
(1c) concave method (Linsley et al. 1958)
1a
1b
1c
98
11.8. Sucul Taban Aky Yntemi
Bu yntemde uzun dnemdeki Agustos ayi ortalama debisi bu aydaki akis kosullarinin sucul
habitat aisindan minimum kosullara karsilik geldigi dsncesiyle- Qe miktari olarak
seilmektedir. Uzun sreli Agustos ayi akim verisinin mevcut olmadigi kesitler iin New
Englandda (ABD) gereklestirilen gzlemler temelinde drenaj alaninin kabaca her 2.5
km
2
lik blm iin kabaca 14 l/s dzeyinde Qe miktari nerilmektedir. Baliklarin reme ve
g dnemlerinde ise sonbahar aylari iin nerilen Qe miktari ~30 l/s_2.5 km
2
, kis-ilkbahar
aylari iin nerilen Qe miktari ~60 l/s_2.5 km
2
dzeyindedir. te yandan, Yedi Gnlk Akis
ve Debi Sreklilik Egrisi yntemlerinde oldugu gibi, bu yntemde de sucul habitat
gereksinimleri aisindan nemli akim hizi ve su derinligi gibi degiskenler bu yntemde de
dikkate alinmamaktadir. Yntemin gelistirildigi New England (ABD) disindaki cografi
alanlardaki geerliligi tartismaya aik bir konudur.
12. Hesaplamalar
Bu alisma kapsaminda 6 farkli yntem kullanilmistir
12.1. Islak evre Yntemi
Islak evre Yntemi ile minimum evresel/ ekosistem su ihtiyacinin belirlenmesi amaci ile
Taslikaya reglatrn yer aldigi Balli Deresi zerinde alinan nehire ait kesit parametreleri
kullanilmistir.
Arazide yerinde yapilan alismalar sonucunda reglatr ile hes arasinda yer alan en uygun
lokasyonya dereye ait kesit profili ikarilmistir (Sekil 18).
$ekil-18. Arazide yerinde yapilan lmler sonucunda elde edilen en kesit
99
Sz konusu alan planlanan su alma noktasinin membasinda yer almaktadir. Bu yere ait
hesaplanan esel enkesit parametreleri Tablo 15de gsterilmektedir.
Tablo-15. Taslikaya reglatr yerine ait en kesit parametreleri ve boyutsuz islak evre ve
boyutsuz debi degerleri
Tablo 15de verilen boyutsuz debi ile boyutsuz islak evre arasindaki iliski Sekil 19da
gsterilmistir. Boyutsuz debi ile boyutsuz islak evre arasindaki matematiksel iliski:
Esel seviye
(m)
Q
(m
3
/sn)
Islak evre
(I) (m)
Alan (m2) I/Imaks Q/Qmaks
0.070 0.010 0.830 0.030 0.114 0.001
0.090 0.020 1.070 0.050 0.147 0.003
0.110 0.030 1.300 0.070 0.179 0.004
0.130 0.050 1.540 0.100 0.212 0.007
0.150 0.080 1.780 0.130 0.245 0.011
0.170 0.120 1.930 0.170 0.266 0.017
0.190 0.170 2.090 0.210 0.288 0.023
0.210 0.230 2.210 0.250 0.304 0.032
0.230 0.300 2.310 0.290 0.318 0.041
0.250 0.380 2.410 0.340 0.332 0.052
0.270 0.470 2.510 0.390 0.346 0.065
0.290 0.570 2.610 0.440 0.360 0.079
0.310 0.680 2.710 0.490 0.373 0.094
0.330 0.800 2.810 0.540 0.387 0.110
0.350 0.930 2.900 0.600 0.399 0.128
0.370 1.070 3.000 0.650 0.413 0.148
0.390 1.220 3.100 0.710 0.427 0.169
0.410 1.380 3.200 0.770 0.441 0.191
0.430 1.550 3.300 0.840 0.455 0.214
0.450 1.730 3.400 0.900 0.468 0.239
0.470 1.920 3.500 0.970 0.482 0.265
0.490 2.130 3.590 1.030 0.494 0.294
0.510 2.340 3.690 1.100 0.508 0.323
0.530 2.570 3.790 1.170 0.522 0.355
0.550 2.810 3.890 1.250 0.536 0.388
0.570 3.030 4.040 1.320 0.556 0.419
0.590 3.270 4.180 1.400 0.576 0.452
0.610 3.530 4.330 1.480 0.596 0.488
0.630 3.790 4.480 1.570 0.617 0.523
0.650 4.080 4.620 1.650 0.636 0.564
0.670 4.370 4.770 1.740 0.657 0.604
0.690 4.690 4.920 1.830 0.678 0.648
0.710 4.990 5.110 1.930 0.704 0.689
0.730 5.280 5.350 2.030 0.737 0.729
0.750 5.590 5.580 2.130 0.769 0.772
0.770 5.850 5.920 2.240 0.815 0.808
0.790 6.150 6.250 2.360 0.861 0.849
0.810 6.480 6.590 2.480 0.908 0.895
0.830 6.840 6.930 2.610 0.955 0.945
0.850 7.240 7.260 2.750 1.000 1.000
100
olarak elde edilmistir. Yukaridaki denkleminin boyutsuz debi degerine gre birinci trevinin
1e esitlenmesi ile kirilma noktasina karsilik gelen boyutsuz debi degeri (Q/Qmax) yaklasik
0.118 olarak bulunmustur.Yapilan bu hesaplama sonucunda Taslikaya Reglatrnde Q
e
(ekolojik su miktari ) degeri Tablo 16da hesaplanmistir.
$ekil-19. Islak evre-debi arasindaki iliski
Tablo-16. Taslikaya reglatr iin hesaplanan can suyu miktari (m
3
/sn)
Islak evre yntemine gre deredeki su seviyesi ile debi arasindaki iliski asagidaki Sekil 20 de
ve matematiksel iliski ise asagidaki esitlik ile ifade edilmistir.
IC
IC
mox
= 0 . 7 7 2 6 (

mox
)
0 . 2 8 2 4
y = 0.7726x
0.2824
R = 0.9618
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
0.000 0.400 0.800 1.200
I
/
I
m
a
k
s
Q/ Qmaks
Ekim Kasim Aralik Ocak Subat Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Eyll
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289
Qe (%) 11.8
101
$ekil-20. Deredeki su seviyesi ile debi arasindaki iliski
Yukaridaki deredeki ortalama su seviyesi ile debi arasindaki iliskiyi gsteren esitlikten
yararlanilarak dereye aylik bazda birakilmasi gereken can suyu miktarinin derede meydana
getirecegi su seviyesi asagidaki Tablo 17de verilmistir.
Tablo-17. Hesaplanan aylik bazda can suyu mikatarina gre derede meydana gelebilecek su
seviyesi
Islak evre yntemine gre deredeki su hizi ile debi arasindaki iliski asagidaki Sekil 21 de ve
matematiksel iliski ise asagidaki esitlik ile ifade edilmistir.
Bcrinlik = 0 . 3 7 7 - ( x)
0 . 3 7 6 6
Qort 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289
h(m) 0.24 0.23 0.20 0.18 0.19 0.22 0.28 0.32 0.29 0.24 0.21 0.24
h (cm) 24.49 23.03 19.53 17.92 18.83 22.17 28.19 31.68 29.25 24.44 20.98 23.64
102
Sekil 21. Deredeki su hizi ile debi arasindaki iliski
Yukaridaki deredeki ortalama su hizi ile debi arasindaki iliskiyi gsteren esitlikten
yararlanilarak dereye aylik bazda birakilmasi gereken can suyu miktarinin derede meydana
getirecegi su seviyesi asagidaki Tablo 18 de verilmistir.
Tablo 18. Hesaplanan aylik bazda can suyu miktarina gre derede meydana gelebilecek su
hizi
12.2 ABF Yntemi
ABF yntemine gre Ocak ayinda llen 1.177 m
3
/sn minimum evresel/ekosistem su
ihtiyaci olarak belirlenmistir (Sekil 22).
I( m/ xn) = 1. 5253( Qx)
. 33
Ekim Kasim Aralik Ocak Subat Mart Nisan Mayis Haziran Temmuz Agustos Eyll Ort
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453 2.629
Qe (m3/sn) 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289 0.310
V (m/sn) 1.04 0.98 0.85 0.78 0.82 0.95 1.18 1.31 1.22 1.04 0.90 1.00 1.005
103
$ekil-22. Karatas Reglatr yerinde llen aylik ortalama debi degerinin zaman gre
degisimi
12.3. Debi Sreklilik ndisi
Proje kapsaminda Taslikaya reglatr ait debi sreklilik egrisi uzun yillar aylik ortalama
degerlere gre hazirlanmis ve asagidaki sekilde verilmistir (Sekil 23). Taslikaya reglatr
yerinde llen verilere gre elde edilen debi sreklilik egrisinden Q25, Q50, Q75ve Q95
degerleri belirlenmistir. Elde edilen bu verilen Tablo 19da gsterilmistir.
104
$ekil-23.Taslikaya Reglatr yeri debi sreklilik egrisi
105
Tablo-19. Debi sreklilik indisine gre hesaplanan parametrelere ait degerler
13.4. 7Q10 Dyk Akm Hesaplama Metodu
Taslikaya reglatr yerinde llms olan son 10 yila ait (1995-2004) gnlk
akimlar (Taslikaya Hes Fizibilite raporu) verileri kullanilmistir. Son 10 yil ierisinde
her bir yilda llms ve 7Q10 yntemine gre hesaplanan en dsk akim degerleri
alinarak asagidaki Tablo 11 de gsterilen rakli parametrelere veriler elde edilmistir.
Tablo 20de yer alan veriler kullanilarak grafikte y-eksenine 7 gnlk dsk akim
degerleri ve x-eksenine tekerrr degerleri izilerek Sekil 24 elde edilmistir. Ortaya
ikan bu egri zerinde bir dogru uydurulduktan sonra bu dogru zerinde 10 yillik
tekerrre karsi gelen dsk akim degeri (7Q10) 1.38 m
3
/sn olarak bulunmustur.
Tablo-20. Son 10 yillik gnlk bazda llen akim verilerinden elde edilen ve 7Q10
ynteminde kullanilacak olan veri seti
Debi srekl i l i k
i ndi sl eri
Q25 Q50 Q75 Q95
Qe (m3/ sn)
3.453 2.2 1.43 0.874
lma
Olas
Tekkerrr
Aral
m/n+1 1/m/n+1
2004 0.29 0.09 1 11.00
2001 0.36 0.18 2 5.50
1995 0.39 0.27 3 3.67
2002 0.52 0.36 4 2.75
1998 0.53 0.45 5 2.20
2003 0.57 0.55 6 1.83
2000 0.68 0.64 7 1.57
1999 0.68 0.73 8 1.38
1996
0 . 7 0
0.82 9 1.22
1997 0.75 0.91 10 1.10
ralanm Yl Akm Q7 ra (m)
106
$ekil-24. Akim-tekerrr araligi arasindaki iliski
13.5. $ekil-24. Akim-tekerrr araligi arasindaki iliski
Taslikaya reglatr yerinde llms olan son 20 yila (1985-2004) ait gnlk akim
verileri (Taslikaya Hes Fizibilite raporu) kullanilarak 7Q20 degeri hesaplanmistir.
Son 20 yil ierisinde her bir yilda llms ve 7Q20 yntemine gre hesaplanan en
dsk akim degerleri alinmis ve asagidaki Tablo 21deki farkli parametrelere ait
veriler elde edilmistir. Tablo 21 de yer alan veriler kullanilarak grafikte y-eksenine 7
gnlk dsk akim degerleri ve x-eksenine tekerrr degerleri izilerek Sekil 25 elde
edilmistir. Ortaya ikan bu egri zerinde bir dogru uydurulduktan sonra bu dogru
zerinde 20 yillik tekerrre karsi gelen dsk akim degeri (7Q20) 0.278 m
3
/sn olarak
bulunmustur.
107
Tablo-21. Son 20 yillik gnlk bazda llen akim verilerinden elde edilen ve 7Q20
ynteminde kullanilacak olan veri seti
$ekil-25. Akim-tekerrr araligi arasindaki iliski
lma
Olas
Tekkerrr
Aral
m/n+1 1/m/n+1
2004 0 . 2 9 0.05 1 21.00
2001 0.36 0.10 2 10.50
1995 0.39 0.14 3 7.00
1991 0.41 0.19 4 5.25
1985 0.51 0.24 5 4.20
2002 0.52 0.29 6 3.50
1998 0.53 0.33 7 3.00
1994 0.56 0.38 8 2.63
2003 0.57 0.43 9 2.33
2000 0.68 0.48 10 2.10
1999 0.68 0.52 11 1.91
1993 0.68 0.57 12 1.75
1996 0.7 0.62 13 1.62
1997 0.75 0.67 14 1.50
1990 0.76 0.71 15 1.40
1992 0.77 0.76 16 1.31
1986 0.77 0.81 17 1.24
1988 0.78 0.86 18 1.17
1989 0.79 0.90 19 1.11
1987 0.79 0.95 20 1.05
ralanm Yl Akm Q7 ra (m)
108
13.6. Baz akm yntemi
Reglatr yerinde llen uzun yillar aylik ortalama debi miktarlarindan
yararlanilarak akarsuya ait birim hidrograf grafigi olusturulmus ve bu grafikten
yararlanilarak baz akim degeri 1.467 m
3
/sn olarak belirlenmistir.
109
SONULAR
I-EKOLOJ KISMI
a) Fauna Asndan
Artvin Ili, Arhavi Ilesi sinirlari ierisinde Kapistre Derenin bir kolu olan Balli Dere
zerinde tesis edilmesi planlanan Taslikaya Reglatr ve HES projesinin yer alacagi
kesimlerde tarafimizdan gereklestirilmis olan saha alismalariyla proje sahasinda
sinirlari ve yakin evrede yasayan fauna bilesenleri tespit edilmeye alisilmistir. Bir
sonraki asamada fauna bilesenlerinin koruma statlerine sahip olup olmadiklari ve
populasyon durumlarina ynelik degerlendirmeler yapilmistir. Son asamda ise sz
konusu faaliyetin lokal fauna bilesenleri zerine olasi etkileri; bu etkilerin ortadan
kaldirilip kaldirilamayacagi; ya da bu etkilerin en alt dzeye indirilebilmesi iin
yapilmasi gerekenlerin neler oldugu konusu degerlendirilmistir.
Saha alismalari ve diger degerlendirmeler sonucunda Balli Dere zerinde
gereklestirilecek faaliyetin lokal dogal yapi zerinde bazi dnsmlere neden
olacagi; dogal alanlara tesis edilecek kalici yapilar nedeniyle dnsmlerden
bazilarinin kalici olacagi; bazilarinin ise insaat faaliyetlerinin tamamlanmasi
sonrasinda ya kendiliginden, ya da gereklestirilecek iyilestirme abalari sonucu eski
haline dnebilme sansi sz konusu oldugundan geici zellikte olacaklari
belirlenmistir.
Dogal ortamlarda tesis edilecek kalici yapilarin yredeki dogal yasami tamamen
olumsuz etkileyecek, bazi trlerin yok olmasina neden olabilecek konumda
olmayacaklari belirlenmistir.
Blgede dogal ortamlarda sekillenen sz konusu yapilar disinda blge iin yeni
olarak nitelenebilecek bir durum da Balli Dere kiyisinda insa edilecek olan santralin
isletilme srecidir. Bu srete akarsu yatagindaki su basrolde olacaktir. Akarsu
yatagindaki suyun belli bir kismi yine sinirli bir mesafe iin akarsu yatagindan
uzaklastirilacak, santralde retim sonrasinda yeniden akarsu yatagina verilecektir.
Burada sz konusu olabilecek en nemli risk de akarsu yataginda reglatr ile santral
arasi mesafe iin yetersiz su bulunmasi veya tamamen susuz kalabilme riskidir. Bu
riske karsilik akarsu yataginda bulunmasi gereken su miktari uzun yillara ait yagis ve
iklim verileri yaninda jeolojik yapi, hidrolojik zellikler gibi esitli ve kapsamli
parametreler gz nnde bulundurularak hesaplanmaktadir. Bu sayede ncelikli
110
olarak akarsu yatagindaki sucul yasamin, baglantili olarak da yakin evredeki dogal
yasamin devamliligi garanti altina alinmis olacaktir.
Sucul formlar disinda proje sahasinda tespit edilmis olan diger canli trlerine ynelik
olarak yapilan degerlendirmeler sonucunda sz konusu canlilarin faaliyetten dogrudan
veya dolayli olarak etkilenmemeleri iin dikkat edilmesi gereken noktalar metin
ierisinde detayli olarak irdelenmistir.
Tm bu ifadeler isiginda, Balli Dere zerinde tesis edilmesi planlanan Taslikaya
Reglatr ve HES projesinin,
klasik baraj projelerine kiyasla ok kk lekli olmasi;
akarsu yatagindaki suyun evrilmesiyle reglatr gvdesi arkasinda meydana
gelecek rezervuar yzeyi ve hacminin kk lekli olmasi nedeniyle lokal
iklimsel kosullar zerinde bir farkliliga sebep olmayacak olmasi;
enerji kaynaklari aisindan gnmzde byk lde disa bagimli olan
lkemizin elektrik retimine katki saglanacak olmasi;
lokal dogal yasam bilesenleri ve habitatlar zerinde sekillenecek etkilere karsi
metin ierisinde vurgulanan neri ve tedbirlere uyulmasi;
Reglatr ile santral binasi arasinda kalacak kesim iin taahht edilen evresel
akis miktarinin gvence altina alinmasi;
sz konusu miktarin enerji retiminde kullanilmamasi;
akarsu yataginda son on yillik ortalama akimin %10undan daha az akim
olmasi halinde suyun tamaminin dogal hayatin devami iin mansaba
birakilmasi;
insaat asamasi sonrasinda, zellikle dnsme ugratilmis dogal habitatlar
basta olmak zere mmkn olan en kk boyuttaki yasam alanlarinda
iyilestirme abalarinin gndeme getirilmesi; yrede dogal yasamin korunmasi
alismalarina destek verilmesi gibi noktalara dikkat edilmesi kosuluyla,
hayata geirilmesi sonucunda meydana getirecegi olumsuzluklarin lke
genelinin menfaatine olmak zere elde edilecek getiri nedeniyla tolere
edilebilecek dzeyde olacagi dsnlmektedir.
Proje blgesinde birakilacak karasal fauna aisindan degerlendirildiginde, yillik
ortalama degerin % 11ine karsilik gelen 0.289 m3/sn su yeterli olacaktir. Bu deger
111
blgedeki karasal fauna bilesenlerinin ihtiya duyacaklari su gereksiminin de
zerindedir.
b) Flora Asndan
Dogal bir alanda, zellikle de yogun orman agirlikli bir ortamda gereklestirilmesi
planlanan her trl faaliyetin blgenin dogal bitkisel formasyonu zerine olumsuz
etkileri olmasi kainilmazdir. Bu durum karasal vejetasyon yaninda sucul vejetasyon
iin de geerlidir. Bu durumda zerinde durulmasi gereken en nemli nokta, faaliyet
nedeniyle ortaya ikacak dnsmlerin degerlendirilmesi sreciyle ilgilidir. Bazi
kesimlerde, zellikle de proje kapsaminda tesis edilecek kalici yapilarin yer alacagi
kesimlerde meydana gelecek dnsmn geriye dnme sansi bulunmamaktadir. Bu
nedenle alismalar ncesi burada bulunan meyve, tohum, kozalak, iek sogani gibi
bitkisel materyalin canli olarak veya agalarin en azindan kereste olarak
degerlendirilmesi dsnlmelidir. Geriye kalan kesimlerde ortaya ikacak tahribat
daha sonra, insaat faaliyetlerinin tamamlanmasi sonrasinda gereklestirilecek
rehabilitasyon alismalari, peyzajla ilgili dzenlemeler ve dogal sre ierisinde
kendiliginde de dzelebilecek, bu kesimler eski haline gelebilecektir. Bu durum
zellikle kozmopolit bitkisel bilesenler aisindan geerlidir. Fakat nadir, koruma
altinda olan ve endemik bitkiler aisindan durum biraz daha farklidir. Gerek kalici,
gerekse de geici dnsmlerin meydana gelecegi kesimlerde bulunan sz konusu
bitki trlerinin alandaki, blgedeki hatta lkedeki devamliliginin saglanmasi sansa
birakilamayacak kadar nemlidir. Bu nedenle bu konuya ynelik olarak bazi
uygulamalar yapilmasi gerekecektir. Bu uygulamalar ierisinde en nemlileri
tohumlarin toplanarak saklanmasi veya nadir bitkisel formlarin mdahale edilecek
kesimlerden toplanarak yakin cografyada, faaliyetten etkilenmeyecek kesimlerde, sz
konusu bitki trlerinin tercih ettikleri ortamlara tasinmalaridir. Sz konusu
uygulamanin dogru zamanda, uygun yntemler kullanilarak, deneyim sahibi kisilerce
yapilmasi nemlidir. Bu tip bir uygulamada basari sansi olduka yksektir.
Taslikaya Reglatr ve HES proje sahasinda suda yasayan bitki tr olmadigindan
ve higrofit ve hidrofit vejetasyonu olusturan bitki trleri minimum su miktarinda dahi
kkleri yardimiyla gerekli su miktarini bulabilmektedir. Bu nedenle birakilacak su
miktari bu trler zerinde olumsuz bir etki birakmamaktadir.
112
Taslikaya Reglatr ve HES projesi kapsaminda gereklestirilecek alismalar
ncesinde yukarida vurgulanan noktalara zen gsterilmesi; koruma altinda yer alan
Cyclamen coum Miller var. coum trne ynelik olarak vurgulanan koruma
nlemlerinin alinmasi; alismalarin tamamlanmasi sonrasinda rehabilitasyon ve
peyzaj alismalarina agirlik verilmesi; bu srete yrenin dogal bitki trlerinin tercih
edilmesi gibi noktalara zen gsterilmesiyle meydana gelebilecek dnsmlerin
kabul edilebilir dzeyde olacagi dsnlmektedir.
Proje blgesinde etkilenecek alan dsnldgnde sucul bitkiler aisindan n plana
ikan ve korunmasi gereken bir tr bulunmamaktadir. Bununla birlikte yillik ortalama
degerin % 10luk (0.262 m
3
/sn) can suyu miktari olan blgedeki higrofil vejetasyonun
saglikli olarak yasamasi iin yeterli olacaktir.
II- HDROJEOLOJK AIDAN
Inceleme alaninda yapilan alismalara sonucunda blge genelinde mostra veren
jeolojik birimlerin hidrojeolojik zellikleri ortaya konulmustur. Taslikaya
regltrnn ve HESin yapilacagi alan ierisinde kiretasi birimi hidrojeolojik
ynden en nemli akifer sistemleridir. Inceleme alani genelinde HES projesi iin
gerekli olan su miktarini karsilamak amaci ile kullanilacak olan derede taban
malzemesini genellikle geirimsiz birimlerden olusan atak formasyonu
olusturmaktadir. Bununla beraber inceleme alaninin hidrojeolojik yapisi ve buna
bagli olarak da yeraltisuyuna olan talebi gz nnde bulunduruldugunda yapilan
projenin hidrojeolojik sistemi etkilemeyecegi sonucuna varilmistir. Ayrica Karatas
reglatrnn yer aldigi Balli Deresi etrafinda herhangi bir karstik ve jeomorfolijik
yapi bulunmaktadir.
Inceleme alaninda yer alan Taslikaya reglatr yerinden Balli Deresine aylik bazda
birakilmasi gerekli olan can suyu miktarlari degisik yntemler kullanilarak
belirlenmistir. Bu yntemler sonucunda reglatr tarafindan kullanilacak su verileri
Tablo 22de gsterilmektedir.
113
Tablo-22. Farkli yntemlere gre belirlenen can suyu miktari ve reglatr tarafindan
aylik bazda kullanilacak su miktarlari (m3/sn)
Islak evre yntemi
Diger yntemler
Yukarida Tablo 22de verilen ve farkli yntemlere gre hesaplanan aylik bazda can
suyu miktarinin derede meydana getirecegi su seviyesi ve su hizi Islak evre yntemi
verilerinden yararlanilarak elde edilen seviye-debi ve su hizi- debi arasindaki
esitlikten hesaplanmistir . Bu esitlige gre hesaplanan debi seviye ve su hizi- debi
arasindaki iliskiler Tablo 23 ve Tablo 24 de gsterilmektedir.
Ortalama 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
Qe 0.318 0.270 0.174 0.139 0.158 0.244 0.462 0.630 0.510 0.316 0.211 0.289
Qe (%) 11.8
Qort-Qe 2.379 2.020 1.303 1.038 1.183 1.826 3.453 4.709 3.810 2.363 1.576 2.163
Ortalama
(m3/sn)
2.70 2.29 1.48 1.18 1.34 2.07 3.92 5.34 4.32 2.68 1.79 2.45
ABF (Qe)
Qort-ABF 1.58 1.17 0.36 0.06 0.22 0.95 2.80 4.22 3.20 1.56 0.67 1.34
Q95 (Qe)
Qort-Q95 1.82 1.42 0.60 0.30 0.47 1.20 3.04 4.46 3.45 1.81 0.91 1.58
Q75 (Qe)
Qort-Q75 1.27 0.86 0.05 - - 0.64 2.49 3.91 2.89 1.25 0.36 1.02
Q50 (Qe)
Qort- Q50 0.50 0.09 - - - - 1.72 3.14 2.12 0.48 - -
Q25 (Qe)
Qort-Q25 - - - - - - 0.47 1.89 0.87 - - -
7Q10
Qort-7Q10 1.32 0.91 0.10 -0.20 -0.04 0.69 2.54 3.96 2.94 1.30 0.41 1.07
7Q20
Qort-7Q20 2.42 2.01 1.20 0.90 1.06 1.79 3.64 5.06 4.04 2.40 1.51 2.17
Baz Akim Yntemi
(Qe)
Qort-Baz Akim
Yntemi
1.23 0.82 0.01 - - 0.60 2.45 3.87 2.85 1.21 0.32 0.99
1.117
0.874
1.430
2.200
3.45
1.467
1.38
0.28
114
Tablo-23. Farkli yntemlere gre hesaplanan can suyu mikatarina gre derede olusan
su seviyesi
Tablo 24. Farkli yntemlere gre hesaplanan can suyu mikatarina gre derede olusan
su hizi
Bu durumda dere ve dere etrafindaki ekolojik dengeyi korumak ve ayni zamanda
HESten maksimum verdiye saglamak amaci ile Taslikaya HES alismasi iin
evresel/ekosistem su ihtiyaci belirlemede Islak evre yntemi baz alinmis ve
dereye birakilmasi gereken aylik bazda can suyu miktari Tablo 22de verilmistir.
nk, Tablo 23 ve 24 de grldg gibi Islak evre yntemine gre aylik bazda
hesaplanan can suyu miktarina gre derede olusan su seviyesi 17.92 ile 31.68 cm
arasinda ve buna bagli olarakta deredeki su hizinin ise 078 ile 1.31 m/sn arasinda
Qort 2.697 2.290 1.478 1.177 1.342 2.070 3.915 5.339 4.320 2.680 1.787 2.453
h(m) 0.24 0.23 0.20 0.18 0.19 0.22 0.28 0.32 0.29 0.24 0.21 0.24
h (cm) 24.49 23.03 19.53 17.92 18.83 22.17 28.19 31.68 29.25 24.44 20.98 23.64
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
h (m)
h (cm)
0.36
35.84 Q95
Islak evre
0.44
0.40
40
ABF
7Q10
7Q20
0.43
0.23
42.56
23.28
43.55
Baz Akim Y.
Q25
Q50
Q75
0.43
43.14
0.51
50.73
0.60
60.12
Islak evre V (m/sn) 1.04 0.98 0.85 0.78 0.82 0.95 1.18 1.31 1.22 1.04 0.90 1.00
ABF V (m/sn)
Q95
V (m/sn)
Q75
V (m/sn)
Q50
V (m/sn)
Q25
V (m/sn)
7Q10
V (m/sn)
7Q20
V (m/sn)
Baz Akim Y. V (m/sn)
1.61
1.46
0.99
1.74
2.31
1.70
1.72
1.99
115
degistigi grlmektedir. Yukaridaki bu verilerin Tablo 25 de yer alan balik trlerinin
yasayabilecegi minimum akim hizi ve derinlikleri sagladigi grlmektedir.
Bu alisma kapsaminda yapilan degerlendirmeler, proje alanindaki dogal akim
kosullarini temsil etmektedir. Su kullanim haklari ile ilgili her hangi bir
degerlendirme yapilmamistir.
III-HDROBYOLOJ AISINDAN
Taslikaya Reglatr ve HES projesinin sucul canlilar zerine olasi etkileri ve
alinabilecek nlemlere iliskin degerlendirmeler yukarida verilmistir.
Sucul yasam aisindan kurak ve yagisli dnem olarak iki ayri hesaplama yapilmak
yerine yil boyunca birakilmasi gereken tek bir deger nerilmektedir. Balli deresinde,
kurak dnemler ayrildigi zaman yillik ortalama deger dsk ikmaktadir. Oysa yagisli
dnemler de hesaplamaya dahil edilirse yillik ortalama deger daha yksek olur.
Bylece birakilacak suyun yzde degeri degismese dahi miktarinda bir artis olacaktir.
Yagisli dnemlerde (Mart-Haziran), ayin debisinin fazla olmasindan dolayi dolu
savaktan zaten dere yatagina minimum miktarin ok stnde su verilmek zorunda
kalinacaktir. Bu nedenle kurak dnemlerde verilecek minimum su miktarinda da bir
artis saglayacak sekilde yillik hesaplama yapilmasi ekosistem iin uygun grlmstr.
Taslikaya reglatr ve HES projesinin Balli deresi sucul ekosistemine olan en
nemli etkisi, reglatr ile santral arasinda kalacak blgedeki dere yatagina
birakilacak can suyu miktari olacaktir. Ekolojik olarak yapilan degerlendirmelere gre
yillik ortalama akim olan 2,629 m
3
/snnin % 12lik degerine karsilik gelen 0,315
m
3
/sn can suyu dere yatagina birakilmalidir. Bu minimum akim degerleri saglandigi
takdirde Balli deresinin proje blgesindeki sucul yasamin devamliligi, minimum
seviyenin stnde bir dzeye ulasabilecektir. Buna ilaveten reglatr ile santral
arasinda kalan kesimde bir ok yan kol Balli deresine karismakta olup birakilacak can
suyuna nemli katki saglayacaktir.
Hidrojeoloji raporunda verilen hesaplamalar, reglatr ile santral arasinda kalan Balli
deresi yataginin en genis oldugu ve akintinin nispeten yavasladigi kesitten alinan
verilere gre hesaplanmistir. Buna gre, nerilen can suyu miktarinin birakilmasi
durumunda, belli bir ykselti olusturarak ay akmaya devam edecek ve zellikle balik
116
trlerinin blgedeki mevcudiyetlerini srdrebilecegi bir akim saglanacaktir. Baliklar
ile ilgi olarak yapilan ekolojik degerlendirmelerde, bu canlilarin belli bir stok
olusturmasi ve ryebilmesi iin gerekli kosullar dikkate alindiginda, nerilen yillik
ortalamanin % 12lik su miktarinin sucul yasamin srdrlebilmesi iin yeterli oldugu
dsnlmektedir. Yapilan hesaplamalarda, birakilmasi nerilen 0,315 m
3
/sn can suyu
23 cme yakin bir derinlik olusturarak akacagini gstermektedir. Bu derinlik, basta
alabaliklar olmak zere diger baliklarin stok olusturarak reme ve beslenmeleri iin
kabul edilir sinirlar ierisinde kalmaktadir (Cows and Welcomme, 1998). Hidrojeoloji
raporuna bakildiginda Islak evre Metoduna gre, yillik ortalama degerin % 11.8lik
bir kismi dere yatagina birakildiginda, aylara gre minimum 17.92 ve maksimum
28.19 cm derinlik olusmaktadir. Bununla birlikte tarafimizdan nerilen ve tm yil
boyunca birakilmasi gereken % 12lik 0,315 m
3
/sn miktarindaki su dere yatagina
birakildiginda derinlik 23 cmden fazla olmaktadir. Bu durum ise sucul yasam
aisindan daha iyi kosullarin gelismesine olanak taniyacaktir.
Proje blgesinde bulunan Salmo labrax (dere irki) tr blgede dogal olarak
bulunmaktadir. Tabak ve ark (2001) tarafindan Dogu Karadeniz Blgesindeki Salmo
labrax popuasyonlari ile ilgili biyoekoloji alismalarinda, bu trn dere irki
populasyonlarinin ortalama boylarinin 15.04 cm oldugu ve ventral mesafenin de
ortalama 7.28 cm oldugu bildirilmistir. Ayrica dere ekotipi alabalik populasyonlarinin
% 50si 11-14 cm arasindaki bireylerden olusmaktadir. Buradan proje blgesindeki
dere ekotipi alabalik populasyonlarinin diger deniz ekotipi (ortalama boy: 32.22 cm,
ortalama ventral mesafe 13.01 cm) populasyonlarina gre daha kk boyutlarda
oldugu anlasilmaktadir. Bu durumda dere ekotipi balik trlerinin gelisimlerini
srdrebilmeleri iin gerekli minimum derinligin 15-20 cm olmasi gerekmektedir.
Nitekim proje alaninda birakilmasi gereken % 12lik can suyu ile olusacak derinlik 23
cme yaklasmaktadir. Bu aidan, boyutlari diger ekotiplere gre daha kk olan dere
ekotipi alabaliklarin yasamlarini srdrebilmeleri iin gerekli minimum kosullar ve
sucul ekosistemin srdrebilirligi saglanmis olacaktir (Tablo 25).
117
Tablo-25. Blgedeki balik trlerinin yasayabilecegi minimum akim ve derinlikler
(Cows and Welcomme, 1998)
Balk Tr Yayayabildigi
Minimum Derinlik (m)
Yayayabildigi
Minimum Aknt
(m/sn)
Ponticola kessleri 0,15 0,20
Alburnoides bipunctatus 0,15 0,20
Barbus tauricus 0.15 0.20
Rutilus frisii 0.15 0.20
Squalius cephalus 0.15 0.20
Alburnus chalcoides 0.15 0.20
Onchorynchus mykiss 0.15-0.20 0.25-30
Salmo labrax 0.15-0.20 0.25-30
Birakilacak can suyuna ilaveten reglatr ile santral arasinda kalan kesimde bir ok
yan kol Balli deresine karismakta olup can suyuna nemli katki saglayacaktir. stelik
dere yatagi proje blgesinde ok dar olup, egim fazla ve akinti hizi da yksektir.
Reglatr ve santral arasinda kalacak kesimde, birakilacak evresel akis miktari belli
bir derinlik olusturarak akacaktir. Buna gre, nerilen can suyu miktarinin birakilmasi
durumunda, belli bir ykselti olusturarak dere akmaya devam edecek ve zellikle
balik trlerinin blgedeki mevcudiyetlerini srdrebilecegi bir akim saglanacaktir. Bu
derinlik, baliklarin stok olusturarak reme ve beslenmeleri iin kabul edilebilir sinirlar
ierisinde kalmaktadir.
Hidrojeolojik degerlendirmeler, canli hayatin devami iin birakilacak su miktarini
hesaplarken nehir yataginin genisligi ve jeomorfolojik yapisi, akim hizi, su derinligi
gibi bir ok parametrenin bir arada degerlendirdigi metotlar ile yapilmaktadir. Bu
degerlendirmeler yapilirken blgedeki indikatr balik trlerinin yasayabilecegi
minimum derinlik ve akim hizlari temel alinarak olusabilecek kosullar
degerlendirilmektedir. Bu degerlendirmeler sonunda birakilmasi nerilen can suyu
miktarinin birakilmasi durumunda (% 12lik degerine karsilik gelen 0.315 m
3
/sn)
baliklarin memba ve mansap hareketi iin yeterli kosullar saglanacaktir. Proje
blgesindeki yatak yapisi ve egimin ayni niteliklerda oldugu ve mevcut balik
trlerinin de benzer ekolojik zelliklerde oldugu grlmektedir. Bu aidan
bakildiginda, sucul ekosistem aisindan, V seklinde bir yatak dzenlemesi ya da tersip
bendi seklinde dzenlemelere de gerek olmadigi dsnlmektedir. nk birakilmasi
118
nerilen su miktari, herhangi bir yeni dzenlemeye gerek olmadan mevcut sucul
yasamin srekliligi aisindan yeterli olacaktir.
Proje blgesindeki alabaliklar ile ilgili degerlendirmeler ve Tabak ve ark. (2002)nin
alismasina iliskin veriler de bu rapor kapsaminda sunulmustur. alisma alaninda
yalnizca dere tipi alabaliklar mevcut olup deniz ekotipi bulunmamaktadir. Taslikaya
reglatr zerinde yapilacak olan balik geitleri ile ilgili proje incelendiginde
blgedeki alabaliklarin bu geitleri rahatlikla kullanabilecekleri nitelik ve zelliklere
sahip oldugu bu raporun ilgili basligi altinda degerlendirilmistir.
Yukarida verilen ekolojik, hidrojeolojik ve hidrobiyolojik verilerin isigi altinda
Taslikaya reglatrnden birakilmasi gereken minimum su miktari konusunda
birbirine yakin degerler nerilmistir. Bu faaliyetten etkilenecek en nemli canli grubu
baliklar olacaktir. Blgenin diger sucul trlerinin degisiminden etkilenecek olan ilk
canlilar baliklar olacagindan indikatr tr olarak izlenmeleri gerekmektedir. Bu
aidan blge baliklari iinde en hassas tr olan Salmo labrax (dere irki)in minimum
yasam kosullari (15-20 cm derinlik 0.25 m/sn akim hizi) degerlendirilerek nerilerde
bulunulmustur (Tablo 25). Hidrojeolojik alismalarda ok farkli metotlar uygulanmis
ve bunlar ierisinde Islak evre Metodu sucul yasam canlilarinin gelisimi aisindan
yeterli kosullari saglayacagi dsnldgnden can suyu miktarinin hesaplanmasinda
bu yntemin kullanilmasi uygun bulunmustur. Diger metotlardan bazilarinda ise
yksek miktarda can suyu nermis olmasina karsin projenin uygulanabilirligi ve
srdrlebilir gelisme ilkeleri ile rtsmemektedir. Islak evre Metodunda elde
edilen ve nerilen can suyu miktari (% 12 ve 0.315 m
3
/sn) ile minimum su derinligi
ve akim hizi indikatr tr olan Salmo labrax trnn ryebilmesi ve belli bir
populasyon olusturabilmesi iin gerekli kosullari saglayabilecek olmasindan dolayi
nerilmektedir.
Rapor kapsaminda fauna (yillik ortalamanin % 11i olan 0.289 m
3
/sn) ve flora (yillik
ortalamanin % 10u olan 0.262 m
3
/sn) alismalari sonucunda su miktarinin, karasal
canlilar, su ii bitkileri ve higrofil vejetasyon aisindan yeterli oldugu nerilmektedir.
Hidrojeolojik degerlendirmeler, hidrobiyolog tarafindan verilen ve baliklarin
yasamlarini srdrebilmesi iin gerekli minimum derinlik ve akim hizi temel alinarak
hesaplanmistir. Buna gre blgedeki baliklarin zellikle Salmo labrax (dere irki
alabalik)in yasamini srdrebilecegi ortalama 20 cm derinlik saglayabilecek su
119
miktari hesaplanmis ve bu dogrultuda gerekli kosullarin saglanabilmesi iin %
11.8lik su miktarinin yeterli olacagi belirtilmistir. Sucul ekosistem degerlendirmesi
sonucunda ise, bu ekosistem iin gerekli minimum kosullari saglayacak hidrojeolojik
hesaplamalar temel alinmis ve yillik ortalamanin % 12lik degerine karsilik gelen
0.315 m
3
/sn suyun Taslikaya reglatrnden sonra dere yatagina birakilmasi
nerilmistir.
120
KAYNAKLAR
Akalin,S., 1956. Byk Bitkiler Kilavuzu, Ankara.
Baytop,T.1994:Trke Bitki Adlari Szlg.Trk Dili Kurumu Yayinlari no:578-Trk
Dil Kurumu, Ankara.
Davis, P.H., 1965-1988. Flora of Turkey and East Aegean islands.Vol.1-10, Univ.
Press. Edinburgh.
Ekim, T., M.Koyuncu, M. Vural, H. Duman, Z.Aytac ve N.Adigzel, 2000: Trkiye
Bitkileri Kirmizi Kitabi. Trkiye Tabiatini Koruma Dernegi, Ankara.
Gner,A., zhatay, N., Ekim, T., Baser, K.H.C.2000. Flora of Turkey and the East
Aegean Islands(supplement 2). Edinburgh Uni. Press. Edinburgh.
Davis, P.H. (ed.), Flora of Turkey and yhe East Aegean Islands. Vol. 1-9, 1965-1985
(Edinburgh).
Gner, A., Vural, M., Sorkun, K., Rize Florasi, Vejetasyonu ve Yre Ballarinin Polen
Analizi, Trkiye Bilimsel ve Teknik Arastirma Kurumu, Matematik, Fizik ve Biyoloji
Bilimler Arastirma Grubu, Proje No: T.B.A.G. 650, 1987 (Ankara).
Tutin, T.G. et al. (ed.), Flora Europaea, Vol. 1-5, !964-1979 (Londra)
Ansin, R., Dogu Karadeniz Blgesi florasi ve asal vejetasyon tiplerinin floristik
ierikleri, Doentlik tezi, 1980 (Artvin ).
Davis, P.H., ve Cullen, J., The identification of flowering plant families, 1979
(Londra).
Gner, A., Kakar Daglarinin Kuzey Yamacinin Florasi, TUBITAK, TBAG-463 nolu
proje raporu, 1983 (Ankara).
Pesmen, H., Six nex species from Anatolia, Ibid. 38:435-441, 1980.
Seyhan, S., Rize Ilinin nemli zehirli ve sifali bitkileri, Trk Vet. Hek. Derg. 23:630-
633, 1953 (Ankara).
Gner, A., New records for the Flora of Turkey and two species from Anatolia, Notes
R.B.G. 41(2): 283-288, 1983 (Edinburgh).
Akbulut, A., 1996, Trkiye Tatlisu Algleri, In Demirsoy, Genel ve Trkiye
Zoocografyasi "Hayvan Cografyasi", sf. 405-463, Ankara.
Baglinire, J.L. and Maisse, G. 1999. Biology and Ecology of the Brown and Sea
Trout, Praxis Publishing Ltd, Chichester, UK
Bellmann, H. (1988): Leben in Bach und Teich. Pflanzen und Wirbellose der
Kleingewsser. Steinbach Naturfhrer. 287 s.
Biro, K., 1981, Kleiner Bestimmungsschlssel fr Zuckmckenlarven (Diptera:
Chironomidae). Wien 329 s.
Bold, H.C., Wynne, M.J., 1985, Introduction to the Algae, Structure and
Reproduction, Second Ed., 720 pp., New Jersey
Cox, E.J., 1996, Identification of Freshwater Diatoms From Live Material, Chapman
and Hall, 158 pp., London
121
Cows, I. G. and Welcomme, R. L., 1998; Rehabilitation of Rivers for Fish. FAO.
Czernecki. D. B. and Blinn, D. W., 1978, Diatoms of Colarado River, J. Cramer, 181
p. Germany.
Edington, J. M., A. G. Hildrew (1981): Caseless Caddis larvae of the British Isles.
Freshwater Biological Association Scientific Publication No:43, 92 p.
Edington, J.M., Hildrew A.G., 1981, Caseless Caddis larvae of the British Isles.
Freshwater Biological Association Scientific Publication No:43, 92 p.
Elliot, J. M., K. H. Mann (1979): A key to British Freshwater Leeches. Freshwater
Biological Association Scientific Publication No: 40, 72 s.
Elliot, J.M., 1994. Quantitative ve Ecology and the Brown Trout. Oxford Univ. Press,
Oxford, 286 pp.
Elliot. W., Stoching, C. R., Barbour, M. G., Rost, T. L., 1992, Botany, An
Introduction to Plant Biology, 6 nd. Ed., John Wiley and Sons, Singapure.
Foged, N., 1981, Diyatoms in Alaska, J. Cramer, 310 p., Germany.
Foged, N., 1982, Diyatoms in Bornholm, Denmark, J. Cramer, 174 p., Germany.
Geldiay, R. ve Balik, S., 1999, Trkiye Tatlisu Baliklari, E.. Su rnleri Fakltesi
Yayinlari No:46, Izmir, 532 s.
Germain, H., 1981, Flora Des Diyatoms, Diatomophyces, 441 p., Paris.
Gler, P., Meier Brook, C., Ostermann O., 1992, Ssswasser mollusken: Ein
Bestimmung-sschlssel fr die Bundesrepublic Deutchland. Hamburg. 111 s.
Hellawell, J. M., 1986, Biological Indicators of Freshwater Pollution and
Environmental Management. Elsevier Publishers, London, 546 pp.
Huber Pestalozzi G (1938). Das Phytoplankton des Sswassers, 1. Teil,
Cyanophyceae. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Huber Pestalozzi G (1941). Das Phytoplankton des Sswassers, 2. Teil, 1.
Hlfte,Chrysophyceen. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Euglenophyceen. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Chrysophyceae (Ordung:Volvocales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche
Verlagsbuehhandlung.
Huber Pestalozzi G (1968). Das Phytoplankton des Ssswassers, 3. Teil,
Cryptophyceae, Chloromonadophyceae, Dinophyceae. Stuttgart: E.
Schweizerbart'sche Verlagsbuehhandlung.
Huber Pestalozzi G (1982). Das Phytoplankton des Sswassers, 8. Teil, 1. Hlfte,
Conjugatophyceae (Zynematales und Desmidiales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche
Verlagsbuehhandlung.
Hustedt, 1930, Die Sswasser-Flora Mitteleuropas, 466 pp. Jena
122
Hutchinson, G.E., 1967, A Tereatise on Limnology, Department of Yale University,
1115 P.
Illies, J., 1978, Limnofauna Europea. Gustav Fisher Verlag. 532 s.
Kiefer, F., 1978, Das Zooplankton der Binnengewasser 2. Teil. Freilebende Copepoda.
Die Binnengewasser Band XXVI E. Schweizerbantsche, Verlagbuchhandlung,
Stuttgart. 315 pp.
Kolisko, R.A., 1974, Plankton Rotifers Biology and Taxonomy, Biological Station
Lunz of the Austrian Academy of Science, Stuttgard, 974 p.
Komrek J (1983). Das Phytoplankton des Sswassers, 7. Teil, 1. Hlfte,
Chlorophyceae (Ordung: Chlorococcales). Stuttgart: E. Schweizerbart'sche
Verlagsbuchhandlung.
Koste, W., 1978a, Die Radetiere Mitteleuropas 1. texband Berlin Stutgart 670 P.
Koste, W., 1978b, Die Radertiere Mitteleuropas II. Tafelband Berlin Stutgart, 235 P.
Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1986, Suwasserflora von Mitteleuropa,
Bacillariophyceae, Band 2/1, 1. Teil: Naviculaceae, Gustav Fischer Verlag, 876 pp.,
Stuttgart.
Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1988, Suwasserflora von Mitteleuropa,
Bacillariophyceae, Band 2/2, 2. Teil: Bacillariaceae. Epithemiaceae, Surirellaceae,
Gustav Fischer Verlag, 584 pp., Stuttgart.
Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1991a, Suwasserflora von Mitteleuropa,
Bacillariophyceae, Band 2/3, 3. Teil: Centrales, Fragilariaceae, Gustav Fischer Verlag,
576 pp., Stuttgart.
Krammer, K., Lange-Bertalot, H., 1991b, Suwasserflora von Mitteleuropa,
Bacillariophyceae, Band 2/4, 4. Teil: Achnanthaceae, Kritische Ergnzungen zu
Navicula (Lineolatae) und Gomphonema Gesamtliteraturverzeichnis, Gustav Fischer
Verlag, 436 pp., Stuttgart.
Kuttikova, A., 1970, Rotatoria (The Rotifer fauna of SSCB), 670 P.
Lelek, A., 1980. The occurence taxonomy and Future of trouts in North East Turkey,
Report for European Committee for the Conservation of Nature and Natural
Resources.
Ludwig, H.W., 1993, Tiere in Bach, Fluss, Tmpel, See, Merkmale, biologie,
Lebensraum Gefhrdung BLV Bestimmungsbuch 255 s.
Macan, T.T. 1982 A guide to Freshwater Invertebrate Animals. Longman. 118 p.
Mann, K. H. (1962): Leeches (Hirudinea) Their Structure, Physiology, Ecology and
Embryology. Pergamon Press. 201 p.
Metcalfe, J. L., 1989, Biological water quality assessment of running waters based on
macroinvertebrate communities: History and present status in Europe, Environmental
Pollution, 60, 101-139.
Needham, J.G., Needham P.R., 1962, A guide to the study of Freshwater Biology. San
Francisco 107 p.
123
lmez, M., Korkmaz, I. and Atay, D. 1998. Age and growth of the brown trout (Salmo
trutta magrostigma Dumeril, 1858) population in the Hatilla Brook, the oruh River,
Eastern Turkey, First International Symposium and Ecology, 469-474.
Patrick, R., Reimer, C. W., 1966, The Diatoms of the United States, Vol. 1-2, Part I,
Philadelphia.
Pejler, B., 1962, Taxonomic notes on some planktonic-freswater rotifers, zoologiska
Bidrag Fran Uppsalla, Bond 35, 302-319.
Pennak, R. W. (1978): Freshwater Invertebrates of the United States. John Wiley and
Sons Publication. 803 p.
Prescott, G.W., 1975, Algae of Western Great Lake Area, Brown Comp. Pub., 977 p.
Quigley, M. (1977): Invertebrates of Streams and Rivers. A key to Identification.
London 874 p.
Rider, M. de, 1981, Rotifera, Cercle Hydrobiologique de Bruxelles, 190 P.
Round, F.E., 1973, The Biology of the Algae, Second Ed., Edward Arnold Pub., 278
pp., London.
Sennika, S.A.B. (1943): Contributions to the Ecology and Biology of the Danish
Freshwater Leeches (Hirudirea). Kbenhaum Denmark 109 p.
Sreenivasa, M. R., Duthie, H. C., 1973, Diatom Flora of the Grand River Ontario,
Canada, Hydrobiologia, 42: 161-224.
Tabak, I., Aksungur, M., Zengin, M., Yilmaz, C., Aksungur, N., Alkan, A., Zengin,
B., Misir, S., 2001, Karadeniz Alabaligi (Salmo Trutta Labrax Pallas, 1811)nin
Biyoekolojik zelliklerinin Tespiti ve Kltre Alinabilirliginin Arastirilmasi Projesi,
Sonu Raporu (TAGEM/HAYSUD/98/12/01/007) Su rnleri Merkez Arastirma
Enstits Mdrlg, Trabzon
Van Heurck, H., 1962, A Treatise on the Diatomaceae, J. Cramer, 555 p., London.
Bektas, O.,1983, Kuzeydogu Pontid Magmatik Yayindaki (I) Tipi Granitik Kayalar
ve Jeoteknik Konumlari: Trkiye Jeol. Kur. 37. Bil. ve Tek. Kurultayi, Bildiri zetleri,
49-50.
ogulu, E., 1970, Gmshane ve Rize Granit Pltonlarinin MukayeseliPetrografik ve
Jeokronometrik Etd. Do. Tezi, I.T..Istanbul.
Gven, I.H. 1993, Dogu Pontidlerin Jeolojisi ve 1/250.000 lekli Kompilasyonu
MTA. Ankara ( Yayinlanmamis).
HR Wallingford and DFID, 2003. Handbook For the Assessment of Catchment Water
Demand and Use, Final report, Wallingford, UK.
Keskin, M., 2003. Magma generation by slab steepening and beneath a subduction
accretion complex: an alternative model for collision-related volcanism in Eastern
Anatolia, Turkey. Geophys. Res. Lett. 30, 24, 8046.
Ketin, I., 1966. Umumi Jeoloji, Cilt 1, I.T.. Maden Fak. Yay. 1096 s., Istanbul
124
King., J., Tharme, R.E. and Brown, C., 1999. Definition and Implementation of
Instream flows, World Commission on Dams Final Report, Cape Town, South Africa.
Linsley RK, Kohler MA, Paulhus JLH, Wallace JS, 1958. Hydrology for engineers.
McGraw Hill, New York
Marotz, B. and Muhlfeld C., 2000. Evaluation of minimum flow requirements in the
South Fork Flathead river downstream of Hungry Horse dam, Bonneville Power
Administration Report, 19-19-3, Montana, USA
McKee, T.B., N. J. Doesken, and J. Kleist. 1993. The relationship of drought
frequency and duration to time scales. In Proceedings of the 8th Conference of
Applied Climatology, 17-22 January 1993, Anaheim, CA. American Meterological
Society. pp.179-184
Okay, A.I. ve Tysz, O., 1999. Tethyan sutures of northern Turkey. The
Mediterranean Basin: Tertiary extension within the Alpine orogen'da Geological
Society, London, Special Publication 156, 475-515.
Taner, M.F.. 1977, Etde Geologique et Petrographique de la Region de Gneyce-
Ikizdere, Situee Ausud de Rize (Pontides oriantales, Turquie): Ph.D.Thesis,
niversite de' Geneve, 180 s.
Tennant, D.L., 1976, Instream flow regimens for fish, wildlife, recreation, and related
environmental resources, in Instream flow needs, Volume II: Boise, ID, Proceedings
of the symposium and specialty conference on instream flow needs, May 3-6,
American Fisheries Society, p. 359-373.
Thornthwaite, C.W., 1948, A new and improved classification of climates, The
Geographical Review, 38 p.
Tokel, S. 1981, Plaka Tektoniginde Magmatik Yerlesimler ve Jeokimya: Trkiye'den
rnekler. Yeryuvari ve Insan, 6, 3-4, 53-65.
Pamir, H.N. ve Baykal, F., 1943, Bingl blgesi ile buranin simal ve cenubundaki
jeolojik yapi: MTA Rap., 1447 (yayimlanmamis), Ankara

TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

383/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-13
TALIKAYA REGLATR VE HES PROJES SU
KULLANIM HAKLARI RAPORU


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

384/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-14

TALIKAYA REGLATR VE HES PROJES SKKY
TABLO-1E GRE SU ANALZ RAPORU


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

385/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-15
TALIKAYA REGLATR VE HES SU KULLANIM
HAKKI ANLAMASI VE LSANSI


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

386/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-16
METEOROLOJ GENEL MDRLNDEN ALINMI
ARTVN LNE AT METEOROLOJK VERLER


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

387/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-17
DS GENEL MDRLNDEN ALINMI ONAYLI
REGLATR YER AKIM DEERLER


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

388/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-18
TALIKAYA REGLATR VE HES ED NCELEME
DEERLENDRME FORMU


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

389/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-19
PROTOKOL ANLAMASI


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

390/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-20
KAZI FAZLASI MALZEME DKM ALANLARI N
ALINMI KURUM GRLER


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

391/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-21
BALLI DERESNDEN SU KULLANIMI LE LGL DS 26.
BLGE MDRLNN GR


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

392/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-22
LEKSZ KELTM HAVUZU PLANI


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

393/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-23
HALKIN KATILIM TOPLANTISI GAZETE LANLARI


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

394/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-24
NHA ED RAPORU ZLEME RAPORLARI FORMU

1

ED RAPORLARINDA VERLEN TAAHHTLERE AT
YATIRIMIN NAAT DNEM ZLEME-KONTROL FORMU

ED Raporunu Hazrlayan
Kurum/Kurulu Ad:
TOPUOLU MAD. SAN. TC. LTD. T.
Yeterlik Belge No: 87
ED Olumlu Karar Tarihi:
Proje Ad: TALIKAYA REGLATR VE HES (22,658 MWm/ 22,052
MWe),KIRMA-ELEME VE HAR NTES TESSLER
Proje Adresi: ARTVN L, ARHAV LES, KAPSTRE DERESNN YAN
KOLU OLAN BALLI DERE ZER
Proje Sahibi: EYNER ENERJ RETM VE TC. LTD. T.
Proje Sahibi Tel/ Faks: 0 322 231 06 26-0 322 231 22 12
Proje sahibinin Adresi: Karsllar Mah. 82001 Sok. No:3 Emir Apart. Zemin Kat
ukurova/ADANA
Proje Sahibinin Yetkilendirdii
Kurum/Kurulu Ad:
Yeterlik Belge No:
TOPUOLU MAD. SAN. TC. LTD. T.
87
zleme Raporu Sunum Periyodu: (X) 3 ayda bir ( ) 6 ayda bir ( )Ylda bir ( )
Dier
naat balang tarihi:
naata Balanmam ise
nedeni:

Yatrmn iletmeye gei tarihi:

zleme-Kontrol Tarihleri:
(aklama 1)

Koordinat (2) TAAHHT EDLEN MEVCUT DURUM
Tesise ait koordinatlar
(saat ynnde ve sral)

REGLATR ALANI KOOR. X:
Y:
Y X
1 698619.7659 4565318.4407
2 698647.4520 4565306.8873
3 698674.5425 4565329.8670
4 698716.9724 4565254.4183
5 698616.4504 4565180.3932
6 698559.4465 4565272.7015
LETM TNEL ALANI KOOR.
Y X
1 697787.8966 4568487.8960
2 697802.3912 4568491.7571
3 697816.8857 4568495.6183
4 698655.9046 4565345.9884
5 698659.6171 4565332.0521
6 698647.4520 4565306.8873
7 698633.6090 4565312.6640
8 698619.7659 4565318.4407
9 698626.6984 4565335.0535
10 698626.9156 4565338.2661
2
YKLEME HAVUZU ALANI
KOOR.
Y X
1 697754.3811 4568512.7138
2 697835.4374 4568536.3604
3 697848.9848 4568486.0828
4 697770.4546 4568465.1911
CEBR BORU ALANI KOOR.
Y X
1 507886.0000 4085565.0000
2 507924.0000 4085570.0000
3 507925.0000 4085565.0000
4 507886.0000 4085561.0000
SANTRAL ALANI KOOR.
Y X
1 697237.5418 4568887.2954
2 697194.6730 4568955.4829
3 697203.9288 4569005.6494
4 697236.0804 4569036.8208
5 697314.9975 4569059.2253
6 697372.1242 4569022.0942
7 697327.1488 4568976.3791
8 697307.1312 4568954.0341

TAAHHT EDLEN MEVCUT DURUM
alan Personel Says

Proje kapsamnda inaat
aamasnda 100 personelin,
iletme aamasnda ise 18
personelin altrlmas
planlanmaktadr.

Hafriyat atklar nasl bertaraf
ediliyor? Bertaraf Alanlar ve
Koordinatlar

Sz konusu projenin arazi hazrlk
ve inaat aamasnda karlacak
148.376 m
3
hafriyat malzemesinin
58.843 m
3
proje kapsamnda
yaplacak niteler erevesinde
dolgu malzemesi olarak, 24.715
m
3
ise antiye sahas ierisinde
kurulacak Krma-Eleme Tesisinde
ileme tabi tutularak niteler iin
gerekli olacak beton malzemesi iin
kullanlacaktr. Arta kalan hafriyat
malzemesi ise proje kapsamnda
belirlenen 1 adet kaz fazlas
malzeme dkm alanna sevk
edilecektir.

Sz konusu Kaz Fazlas Malzeme
Dkm Alan iin Artvin l evre ve
ehircilik Mdrlne ve DS 26.
Blge Mdrlne gr
sunularak olumlu yaz alnmtr
(Bkz. Nihai ED Raporu Ek-20).
Kaz Fazlas Dkm Alan Nihai
ED Raporu Ek-1de verilen
1/25.000lik toporafik harita
zerinde gsterilmitir.

3
Bitkisel topran geici
depolanmas ve koordinatlar
Bitkisel Toprak koruma
tedbirleri, Bitkisel toprak
nerede kullanlacak?

Projenin inaat aamasnda
yaplacak almalarda iletim tneli
yer altnda olduundan ve reglatr
yeri nehir yatanda
yaplacandan bitkisel toprak
syrmas sz konusu deildir.
Ancak dier niteler (cebri boru,
santral alan, antiye alan ve
ulam yollar) iin bir miktar bitkisel
toprak syrma ilemi olacaktr. Sz
konusu proje alan ok geni bir
alan kapsamndan tr bitkisel
toprak depo alanlar nite ve
yollarn kenernda uygun yerlerde
belirlenecektir. Syrma ilemi
sonras aa kan bitkisel toprak,
alt topraktan ayr olarak
biriktirilecek ve yeniden kullanlmak
zere dier malzemeden ayr
olarak depolanacaktr. Bitkisel
topran depolanaca yerin
%5den fazla eimli olmamasna
dikkat edilecek ve bitkisel topran
saklanma srecinde olabilecek
kayplar nlenerek, topran kalitesi
korunacaktr. Ayr toplanan bitkisel
toprak sahada rekreasyon ileri ve
evre dzenlemesinde yeil alan
elde etmek amacyla tekrar
kullanlacaktr. Peyzaj aamasna
kadar ise bitkisel toprak hkim
rzgr yn de dikkate alnarak
uygun bir alanda depolanacaktr.
Proje kapsamnda uygun bir alanda
biriktirilecek olan bitkisel toprak
erozyona, kurumaya ve yabani ot
olumasna kar korunacak olup,
topran canlln srdrebilmesi
amac ile im, ayr-mera bitkisi v.b
bitki rts ile kaplanacaktr.

Kullanlacak su miktar
(m
3
/gn) ve nereden temin
ediliyor?
Nerelerde kullanlacak?

Talkaya Reglatr ve HES
(22,658 MWm/22,052 MWe)
kapsamnda gnlk kullanlacak su
miktar; 30 m
3
+ 10 m
3
+30 m
3
+20
m
3
= 90 m
3
olup; personel iin
gerekli ime suyu piyasadan
mevcut olan hijyenik damacana
sularndan damacanalar
vastasyla, personel iin gerekli
olacak kullanma suyu, tozlanmay
nlemek iin kullanlacak su, beton
malzemesi iin gerekli olacak su ve
har nitesi tesisinde kullanlacak
mikserlerin ve pompalarn
ykanmas iin gerekli olacak su
Ball Deresinden salanacaktr.
Konu ile ilgili olarak DS 26. Blge
Mdrlne gr sunulmu ve
kullanlmasnda saknca
olmadna dair yaz alnmtr
(Bkz. Nihai ED Raporu Ek-21).

4
Kullanm
Yeri
Kullanlacak Su
Miktar (gnlk)
Beton
Karma Suyu
30 m
3

Mikserlerin
Ykanmas
10 m
3

Ykama-
Eleme
Tesisi
120 m
3

Spreyleme
Suyu
30 m
3

Personel
in Gerekli
Olan
20 m
3

Aralarn
Ykanmas
Bilinmemekle
birlikte deiiklik
arz edebilir.
Evsel atk su miktar ve
bertaraf yntemi

Faaliyet alan ve yakn evresinde
atksu (kanalizasyon) sistemi
olmadndan; projenin arazi
hazrlk ve inaat aamasnda
oluacak evsel nitelikli atksular,
antiye Sahas ierisinde
kurulacak paket atksu artma
tesisinde artlacaktr. Paket atksu
artma tesisinde artlacak olan
sular ise, 31 Aralk 2004 tarih ve
25687 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrle giren Su
Kirlilii Kontrol Ynetmeliinde
verilen dearj kriterlerini
saladktan sonra Ball Deresine
dearj edilecektir.

Evsel kat atk miktar ve
bertaraf yntemi

Proje kapsamnda arazinin
hazrlanmas ve inaat aamasnda
alacak 100 personelden
kaynakl toplam 134 kg/gn kat
atk oluacaktr.
naat aamasnda oluacak kat
atklarn toplanmas, biriktirilmesi
ve uzaklatrlmas Kat Atklarn
Kontrol Ynetmeliinde belirtildii
zere yaplacaktr. Evsel nitelikli
kat atklarn 14/03/1991 tarih ve
20814 sayl R.G.de yaymlanan
Kat Atklarn Kontrol
Ynetmelii Madde 18de
belirtildii gibi; denizlere, gllere ve
benzeri alc ortamlara, caddelere,
ormanlara ve evrenin olumsuz
ynde etkilenmesine sebep olacak
yerlere dklmesi yasaktr. Bu
dorultuda proje kapsamnda
meydana gelecek kat atklar
antiye sahasnda bulundurulacak
az kapal konteynrlarda
biriktirilecek ve dzenli olarak,
alanlar tarafndan kapal zel
aralarla Arhavi Belediyesi p
Dkm Alanna nakledilecektir.

5
mrn yitirmi, kullanlm
lastiklerin geici depolanmas
ve bertaraf yntemi

Proje kapsamnda atk lastik
olumamas iin kullanlacak olan
i makinelerinin lastik deiimleri
yeterli altyapya sahip olan yetkili
servislerde gerekletirilecektir.

Ancak saha ierisinde lastik
deitirilmesinin zorunlu olduu
durumlarda, ortaya kan
kullanlm lastikler 25.11.2006
tarih ve 26357 sayl Resmi
Gazetede yaymlanarak yrrle
girmi olan ve 30.03.2010 tarih ve
27537 sayl Resmi Gazetede
deiiklii ile yaymlanan mrn
tamamlam Lastiklerin Kontrol
Ynetmelii uyarnca bertaraf
edilecektir.

Saha ierisinde lastik
deitirilmesinin zorunlu olduu
durumlarda, ortaya kan
kullanlm lastikler, mrn
Tamamlam Lastikler (TL)
cretsiz olarak satn ald noktaya
iade edilerek, geri dnmlerine
katkda salanlacaktr.

Alanda oluan tozuma nasl
gideriliyor?

Projenin arazi hazrlk ve inaat
aamas sresince tozumay
engellemek amacyla ulam
yollarnda mevsimsel artlar
dikkate alnarak arazzle sulama
yaplacaktr.

Ayrca Krma-Eleme Tesislerinden
kaynakl toz oluumunun
engellenmesi amacyla ise krma-
eleme tesislerinde kullanlacak
ekipmanlar kapal sistem olarak
tasarlanacak ve torba filtreler
kullanlacaktr.

Projenin malzeme ihtiyac
nereden karlanyor? Kum-
akl, geirimsiz kil- toprak ve
kaya oca var m? Varsa
alnan nlemler

Sz konusu proje kapsamnda
malzeme oca almayacak olup
projenin arazi hazrlk ve inaat
aamasnda karlacak 148.376
m
3
hafriyat malzemesinin 58.843
m
3
proje kapsamnda yaplacak
niteler erevesinde dolgu
malzemesi olarak, 24.715 m
3
ise
antiye sahas ierisinde kurulacak
Krma-Eleme Tesisinde ileme tabi
tutularak niteler iin gerekli olacak
beton malzemesi iin
kullanlacaktr.

Hazr Beton Tesisleri ve
Krma-Eleme Tesisi var m?
Emisyon izin belgesi var m?

aamasnda karlacak 148.376
m
3
hafriyat malzemesinin 58.843
m
3
proje kapsamnda yaplacak
niteler erevesinde dolgu
malzemesi olarak, 24.715 m
3
ise
antiye sahas ierisinde kurulacak
Krma-Eleme Tesisinde ileme tabi

6
tutularak niteler iin gerekli olacak
beton malzemesi iin
kullanlacaktr.

Dolays ile antiye sahas
ierisinde bir adet krma-eleme
tesisi ve bir adet har nitesi
bulunacaktr.
Doal ortamlarda(dere
yataklar, sulak alanlar v.s)
alma esnasnda alnacak
nlemler nelerdir?

Kaz malzemeleri kesinlikle dere
yatana dklmeyecek, takn
annda srklenmesi mmkn
olmayacak ekilde dklecek ve
malzeme dklen yerler istifli
tahkimat ile korunacaktr. Ayrca
09.09.2006 tarih ve 26284 say ile
yrle giren Dere Yataklar ve
Taknlar ad ile yaynlanan
2006/27 nolu Babakanlk
Genelgesine hassasiyetle
uyulacaktr.

Proje alan ve evresinde bulunan
akarsu, mevsimsel ak gsteren
kuru dere yataklarnn zarar
grmemesi iin gerekli zen
gsterilecek ve dere yataklarna
ulamas sz konusu olabilecek
yerlere pasa malzemesi, hafriyat
malzemesi, kat ve sv atklar
atlmayacaktr. Dere yataklar
deitirilmeyecek ve evre
kirliliinin engellenmesi iin gerekli
tm nlemler alnacaktr.

yzey ve yeralt sularna olumsuz
etkide bulunabilecek tm kirletici
unsurlara kar gerekl tm nlemler
Eyner Enerji retim ve Tic. Ltd.
ti. tarafndan alnacak ve
alacak personele kar yeralt ile
yzey sularna kar gerekli
titizliliin gsterilmesi iin
bilgilendirme yaplacaktr.

Proje kapsamnda, iletim tneli,
derivasyon kanal, reglatr alan
ulam yolu, ykleme havuzu
ulam yolu, cebri boru, reglatr
ve dier nitelerin kapsamnda
yaplacak syrma ve kaz
almalar, krma-eleme, har
nitesi ve tnel ii delme patlatma
ve ekipman almalar sonucunda;
dolayl ve dolaysz yollardan
bulankla yol aarak derelerdeki
sucul faunann yaamn ve su
kalitesinin olumsuz etkileyecek ve
faaliyet alanndaki akarsu ve yan
kollarnda srekli bulankla yol
aabilen gereksiz mdahalelerden
kaynaklanabilecek durumlarn,
sucul canllarn yaam ortamlarn

7
ve su kalitesini olumsuz
etkilemeyecek ekilde bertaraf
edilecek ve gerekli nemler
alnacak olup, dere yataklarn
daraltacak malzeme
dklmeyecektir. Suyun santralden
dereye braklmas ileminde yn
ve ak hz da deitirilmeden
reme ve istihsal yerlerine zarar
verilmemesi salanarak, konu ile
ilgili tm kanun, ynetmelik ve
mevzuatlara uyulacaktr.

Proje kapsamnda ina edilecek
Talkaya Reglatr ve HES ile
inaat aamas sresince
kurulacak Krma-Eleme Tesisi ve
Har nitesi Tesisi iin 17.05.2005
girmi olan Sulak Alanlarn
Korunmas Ynetmeliinin 23.
Maddesi kapsamnda Orman ve Su
leri Bakanlna bavuru
yaplarak EK-2 zin Belgesi
alnacaktr.
Atk ya kaynaklar nelerdir,
depolama ve bertaraf yntemi

Projenin inaat faaliyetleri
esnasnda oluabilecek atk yalar,
kullanlan makine ve ekipmandan
kaynaklanabilecek atk motor
yalar ile snrldr. Ekipmanlarn
bakm ve onarm, bu almalar
iin gerekli altyaps salanm olan
yerlerde yaplacaktr. Bylece
inaat dneminde atk ya
olumas beklenmemektedir.

Proje almalarnda kullanlacak i
makinelerinin yakt ikmalleri ve ya
deiimleri sahada yaplmayacak
olup, yakn evredeki ruhsatl
akaryakt istasyonlarnda
yaptrlacaktr. Ruhsatl akaryakt
istasyonlarna gidilememesi halinde
Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii
Madde-18 hkmlerine uyularak
geici depolama yaplacak olup,
atk ya kategori analizi yaplarak
kan analiz dorultusunda lisansl
geri kazanm/bertaraf tesislerine
gnderilecektir. Proje kapsamnda
aa kmas muhtemel atk
yalar; 30.07.2008 tarih ve 26952
sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrle giren Atk
Yalarn Kontrol Ynetmelii
(30.03.2010 tarih ve 27537 sayl
Resmi Gazetede yaymlanarak
yrrle giren Atk Yalarn
Kontrol Ynetmeliinde Deiiklik
Yaplmasna Dair Ynetmelik)
hkmlerine uyularak bertaraf
edilmesi salanacaktr.

8
(22,658MWm/22,052MWe)
projesinin arazi hazrlk ve inaat
aamas ile iletme aamasnda
oluabilecek tm atk yalar ve
trafolarda kulanlan izolasyon
yalarnn dklmemesi,
szmamas, tamamas, yamurdan
etkilenerek akarsulara ulamamas
iin gerekli zen gsterilecek olup
ilgili Kanun, Ynetmelik ve Mevzuat
hkmlerine titizlikle uyulacaktr.
Tehlikeli atk kaynaklar
nelerdir, depolama ve bertaraf
yntemi

(22,658 MWm/22,052 MWe)
projesi kapsamnda patlatma
ilemleri gerekli izinler alnarak ilgili
mevzuat uyarnca yaplacaktr.
Patlayc maddeler proje sahasnda
depolanmayacak, ihtiya duyulduu
zamanlarda sahaya getirilmesi
salanacaktr.

Patlayc maddeler proje sahasnda
depolanmayacak, ihtiya
duyulduu zamanlarda sahaya
getirilmesi salanacaktr.
Patlatmalar srasnda her trl
gvenlik nlemi alnacaktr. Ayrca
24.12.1973 tarih ve 14752 sayl
yrrle giren Parlayc, Patlayc,
Tehlikeli ve Zararl Maddelerle
allan yerlerinde ve lerde
Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk
ve 29.09.1987 tarih ve 12028 sayl
yrrle giren Tekel D Braklan
Patlayc Maddelerle, Av
Malzemesi ve Benzerlerinin
retimi, thali, Tanmas,
Saklanmas, Depolanmas, Sat,
Kullanlmas, Yok Edilmesi,
Denetlenmesi Usul ve Esaslarna
likin Tzke uyulacaktr.

naat dneminde olumas
beklenen stb, florasan gibi
tehlikeli atklar ise beton saha
zerine yerletirilmi salam,
szdrmaz, emniyetli ve uluslararas
kabul grm standartlara uygun
konteynrlar ierisinde geici olarak
muhafaza edilecek ve lisansl
aralar vastasyla lisansl tehlikeli
atk geri kazanm veya bertaraf
tesisine gnderilecektir. Bu atklar,
14.03.2005 tarih ve 25755 sayl
yrrle girmi olan ve 04.09.2009
tarih ve 27339 sayl Resmi Gazete
ile 30.03.2010 tarih ve 27535 sayl
Resmi Gazetede deiiklii ile
yaymlanan Tehlikeli Atklarn

9
Kontrol Ynetmelii uyarnca
bertaraf edilecektir.
Kullanlan i makineleri ve
dier donanmdan
kaynaklanan grlty
nleyici tedbirler

Nihai ED Raporunda
Makinelerinden kaynakl Oluacak
grlt ynnden incelendiinde
grlt hesaplamalar, tm i
makinelerinin bir arada alaca
dnlerek en kt duruma gre
yaplm olup; Talkaya
Reglatr ve HES (22,658
MWm/22,052 MWe) projesinin
arazi hazrlk ve inaat aamas
kapsamnda kullanlacak olan i
makinelerinden kaynakl mesafeye
gre toplam ses dzeyi 100
metreden sonra izin verilen deerin
(70 dBA) altna dmektedir.

Ayrca Nihai ED Raporunda
yaplan hesaplar i makinelerinin
ayn anda alaca kabul ile
yaplmtr. Ancak sz konusu i
makineleri ve nakliye aralar gn
iinde farkl zamanlarda ve farkl
yerlerde kullanlacaktr. Dolaysyla
proje kapsamnda yer alan yerleim
yerlerine olumsuz bir etki sz
konusu olmayacaktr.

Tesiste revir var m, var ise
oluan tbbi atklarn geici
depolanmas ve bertaraf
yntemi

Personelin ilk yardm ihtiyalar iin
hizmet binasnda bir revir
oluturulacak. Personelin salk
durumlarnn denetlenmesi ve acil
tedavi gibi salk hizmetleri ilk
etapta bu revirde giderilecektir.

Proje alannda alacak iiler iin
kurulacak olan revirden kacak
tbbi atklar 22.07.2005 tarih ve
25883 sayl R.G. de yaymlanarak
yrrle yrrle girmi olan ve
30.03.2010 tarih ve 27537 sayl
Resmi Gazetede deiiklii
yaymlanan Tbbi Atklarn
Kontrol Ynetmeliine uygun
olarak dier tm atklardan ayr
olarak toplanacak, Ynetmelie
uygun bertaraf salanacaktr.

Orman, tarm, mera alanlar
kullanlacaksa alanlarn
genilii ne? Alnacak izinler
hakknda bilgi

(22,658 MWm/22,052 MWe) proje
alan orman arazisi vasfndadr.
tarm arazisi olmas durumunda ise
tarm arazilerinin ama d
kullanm iin arazinin en az
1/10.000 lekli kadastral haritas
veya krokisi, zerinde arazinin yeri
iaretli ve koordinat deerlerini
gsteren 1/25.000 lekli haritas,
mlkiyet durumunu gsterir
belgeyle birlikte sz konusu
arazinin mcavir alan snrlar
ierisinde kalmas durumunda

10
Belediye, mucavir alan dnda
kalmas durumunda l zel
daresine veya dier plan yapma
yetkisine sahip kurululara bavuru
yaplarak ve bu kurulular
tarafndan da l Gda, Tarm ve
Hayvanclk Mdrlne intikal
ettirilerek bavuru yaplacaktr. Ve
5403 sayl Toprak Koruma ve Arazi
Kullanm Kanununun 13. Maddesi
gerei, Toprak Koruma projelerine
uymak kaydyla Artvin Valilii veya
Gda, Tarm ve Hayvanclk
Bakanlndan Tarm D Amala
Kullanm zni alnacaktr.

Ayrca l Gda, Tarm ve
Hayvanclk Mdrlnce
hazrlanacak toprak ett raporuna
istinaden Mlga Tarm ve Kyileri
Bakanl Tarmsal retim ve
Gelitirme Genel Mdrlnn
22.12.2010 tarih ve
B.12.0.TU.011.03-010-
07/6163/23303-93574 sayl
talimatlarnn EK-1nde yaynlanan
Kamu Yarar Karar verme yetkisine
sahip kurulularca tanzim edilmi
Kamu Yarar Karar talep edilmesi
durumunda tedarik edilerek l Gda,
Tarm ve Hayvanclk Mdrlne
iletilmesi salanacaktr.

Sz konusu Talkaya
arazi hazrlk ve inaat aamas ile
iletme aamasnda 08.06.2010
giren Toprak Kirliliinin Kontrol
ve Noktasal Kaynakl Kirlenmi
Sahalara Dair Ynetmelik
hkmlerine titizlikle uyulacaktr.

Proje kapsamndaki orman
arazilerinin; 6831 sayl Orman
Kanununun 17 nci Maddesinde
Savunma, ulam, enerji,
haberleme, su, atk su, petrol,
doalgaz, altyap, kat atk bertaraf
ve dzenli depolama tesislerinin;
baraj, glet, sokak hayvanlar
bakmevi ve mezarlklarn; Devlete
ait salk, eitim ve spor tesislerinin
ve bunlarla ilgili her trl yer ve
binann Devlet ormanlar zerinde
bulunmas veya yaplmasnda
kamu yarar ve zaruret olmas
halinde, gerek ve tzel kiilere
bedeli mukabilinde Orman ve Su
leri Bakanlnca izin verilebilir.
Devlete yaplan ve/veya
11
iletilenlerden bedel alnmaz. Bu
izin sresi krkdokuz yl geemez.
Bu alanlarda Devlete yaplanlarn
dndaki her trl bina ve tesisler
iznin sona ermesi halinde eksiksiz
ve bedelsiz olarak Orman Genel
Mdrlnn tasarrufuna geer.
Sz konusu tesisler Orman Genel
Mdrl veya Orman ve Su leri
Bakanl ihtiyacnda kullanlabilir
veya kiraya verilmek suretiyle
deerlendirilebilir. zin ama ve
artlarna uygun olarak faaliyet
gsteren hak sahiplerinin izin
sreleri; yer, bina ve tesislerin rayi
deeri zerinden belirlenecek yllk
bedelle doksandokuz yla kadar
uzatlabilir. Bu durumda devir
ilemleri uzatma sresi sonunda
yaplr. Verilen izinler ama dnda
kullanlamaz. ifadesi
bulunmaktadr. Bu kapsamda
faaliyet gerekletirilirken Orman ve
Su leri Bakanl Orman Genel
Mdrlnden orman alanlar ile
ilgili gerekli izinler alnacaktr.
letmeden kaynakl atk sular
iin arma tesisi inaat
tamamland m?

Sz konusu projede sadece iletme
aamasnda alacak olan
personelin kullanm sonucunda
evsel nitelikli atksu oluacaktr.
letme aamasnda personelin
kulland suyun tamamnn atk su
olarak dnecei kabul edilmesi
halinde aa kacak evsel nitelikli
atk su miktar toplam 3,6 m
3
/gn
olacaktr.

Projenin inaat aamasnda
kullanlan biyolojik paket atksu
artma tesisi iletme aamasnda
da kullanlacaktr. Biyolojik artma
tesisi piyasada satlan TSE onayl
ve uygun kapasiteye sahip olarak
seilecektir. Artma tesisi proje
onay 2005/5 sayl Proje Onay
Genelgesi Kapsamnda yaplacak
olup, gerekli izinler alnacaktr. Sz
konusu atksular 31.12.2004 tarih
ve 25687 sayl Resmi Gazetede
yaymlanarak yrrle giren
(30.03.2010 tarih ve 27537 sayl
yrrle giren Su Kirlilii Kontrol
Ynetmeliinde Deiiklik
Yaplmasna Dair Ynetmelik) Su
Kirlilii Kontrol Ynetmelii Tablo
21.1 ve 1380 Sayl Su rnleri
Kanunu Ynetmelii Ek-5 ve Ek-
6ya uygun olarak artlacaktr.
Artlan atksularn, Ball Deresine
dearj edilmesi planlamaktadr.
Konu ile lgili DS Blge
Mdrlnden gr ve Artvin l

12
evre ve ehircilik Mdrlnden
dearj izni alnacaktr.
Tesisin iletmesi aamasn da
emisyon kaynaklarnda
alnacak tedbirler alnd m?

Projenin iletme aamasnda
snma amal olarak elektrik
enerjisinden faydalanlacak olup;
emisyon olumas
beklenmemektedir.

Tesisin iletmesi aamasnda
oluacak atk yalar ve
tehlikeli atklar iin geici
depolama yapld m?

letme dneminde ise makine ve
ekipmanlarn bakmlar sonucu bir
miktar atk ya olumas
beklenmektedir. Ancak bu yalar,
bakm ve onarmdan sorumlu firma
tarafndan, bakm sonrasnda
sahadan uzaklatrlacak ve
bertaraf edilecektir.

Ayrca, personel yemekhanesinden
oluan bitkisel atk yalar,
19.04.2005 tarih ve 25791 sayl
yrrle girmi olan ve
30.03.2010 tarih 27537 sayl
yaymlanan Bitkisel Atk Yalarn
kontrol Ynetmelii
hkmlerince, szdrmaz, i ve d
yzeyleri korozyona dayankl
kaplarda biriktirilecek ve lisansl
tayclarla lisansl geri kazanm
veya bertaraf tesislerine
gnderilecektir. Proje kapsamnda
19.04.2005 tarih ve 25791 sayl
yrrle girmi olan ve
30.03.2010 tarih 27537 sayl
yaymlanan Bitkisel Atk Yalarn
kontrol Ynetmelii hkmlerine
titizlikle uyulacaktr.

antiyenin skm ve
sonrasnda yaplacak
rehabilitasyon almalar

aamasnda kullanlacak krma-
eleme tesisi ve har nitesi tesisi,
inaat aamas sresince
iletmede kalacak Talkaya
inaat aamas tamamlandktan
sonra almalar durdurulacak ve
makine ve ekipmanlar sklecektir.
Ykm ve skm ilemleri srasnda
ses, trafik ve estetik asndan
olumsuz etkiler oluacaksa da, bu
etkiler geici ve aralkl olacaktr.
Saha zerindeki yaplarn ve
altyapnn sklmesi ve
kaldrlmasndan sonra, ykmla
ilgili btn kalntlar temizlenecek
ve saha eski haline
dndrlecektir. naat
almalarnn tamamlanmasnn
ardndan sahann topografik
yapsna uygun tefsiye almalar


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

395/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-25
BALIKGED ZM

EYNERENERJRETMVETC.LTD.T.


BALIK GED SAYIIMI

AUSTOS-2011

TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

396/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-26
1/100.000 LEKL EVRE DZEN PLANI, LEJANTI VE
PLAN HKMLER


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

397/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
EK-27
TOPUOLU MADENCLK SAN. VE TC. LTD. T.
ADINA BRO TESCL BELGES VE YETERLLK
BELGES


TOPUOLU MADEN. SAN.
VE TC.. LTD. T.

398/398

(22,618 MWm/22,052 MWe),
TESSLER
Deresi zerinde
YETERLLK BELGES TEBL KAPSAMINDA
ALITIRILMASI TAAHHT EDLEN PERSONEL

Taşlikaya Ni̇hai̇ Çed Raporu (Ekler)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Taşlikaya Ni̇hai̇ Çed Raporu (Ekler)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EYNER ENERJ RETM VE TC. LTD. T.

TALIKAYA REGLATR VE HES

You might also like