1 Phn II: Cc vn kinh t v kinh doanh

TC NG CA TON CU HO N VAI TR KINH T CA NH NC V GI I VI CC QUC GIA ANG PHT TRIN

ThS. L Vn Anh

t vn
Lch s pht trin ca kinh t th trng t th k XV n nay cho thy lun tn ti mt mi quan h rt c bn gia mt bn l th trng v mt bn l nh nc. Tuy nhin bn thn mi quan h c bn ny khng h tn ti trong trng thi tnh m n lin tc vn ng, bin i trong cc khng gian kinh t cng nh thi gian khc nhau. Trong gn hai thp k va qua, xu th ton cu ha v hi nhp kinh t quc t c s gia tng mnh m, din ra ton din trn nhiu lnh vc: thng mi, ti chnh, u t, cng nh cc lnh vc vn ha, x hi, mi trng vi cc hnh thc a dng v mc khc nhau, to ra nhng mi quan h gn b cht ch, su sc v tc ng qua li ht sc nhanh nhy gia cc nn kinh t trn th gii. Qu trnh ton cu ha hin nay din ra trn nn tng cc cng c mi, vi s xut hin ca nhng nhn vt mi, nhng th trng mi, gi tr mi v vn ng da trn khun kh nhng quy tc iu chnh mi1. Chnh nhng yu t mi ny v ang to ra nhng tc ng, nh hng i vi vai tr kinh t ca nh nc. Trn c s khi qut hng tip cn ca mt s l thuyt kinh t chnh v vai tr ca nh nc, bi vit gp phn lm r tc ng ca xu hng ton cu ha i vi vai tr kinh t ca nh nc trong bi cnh hin nay, t rt ra mt s hm i vi cc quc gia ang pht trin trong vic gii quyt mi quan h gia nh nc v th trng.

1. Khi qut hng tip cn ca cc l thuyt kinh t chnh v vai tr ca nh nc trong nn kinh t th trng
Nhn mt cch khi qut, mc d cc trng phi ln u quan tm n mi quan h gia th trng v nh nc hay vai tr ca nh nc trong nn kinh t th trng, nhng cch tip cn cng nh cc quan im c th ca cc trng phi l rt khc nhau. S khc bit ny thng l do cc iu kin lch s c th ca kinh t th trng trong tng giai on chi phi. Khi kinh t th trng xut hin vi t cch l mt m thc pht trin th lc t duy ca cc nh Trng thng nghing v hng cao mt cch thi qu vai tr ca nh nc, thm ch n mc v sau ny khi nghin cu l thuyt ca cc nh Trng thng, A.Smith cho rng nn t cho trng phi ny tn gi khc l Ch ngha can thip cng cng. Trong giai on k tip bt u t cui th k XVII, th k XVIII, n u th k XIX, khi kinh t th trng c xc lp vi t cch l mt m thc pht trin vn hnh theo c ch mang tnh in hnh ca thi im ny gi l kinh t th trng t do cnh tranh, cch nhn ca phi Trng nng v phi C in Anh v vai tr ca nh nc li thay i cn bn theo hng gim cng nhiu cng tt s can thip trc tip ca nh nc v ni lng cng nhiu cng tt khong khng t do cc quan h th trng pht huy ti a kh nng iu tit ca n. Cho n nhng nm 70 ca th k

IMF, World Economic Outlook, May, 1997.

2 Phn II: Cc vn kinh t v kinh doanh

XIX ko di ti trc cuc i suy thoi 1929 - 1933, khi m kinh t th trng vi t cch l m thc pht trin n su, bm r mt cch vng chc khng ch khu vc Ty u m cn c nhn rng ra cc chu lc khc nh Bc M, c, chu (Nht Bn) th cch nhn ca cc i biu Tn c in v vai tr ca nh nc li thay i khc hn so vi cch nhn ca cc trng phi trc. Tn c in mt mt vn nht qun vi nhng nguyn l ph bin ca ch ngha t do kinh t do A.Smith khi xng, nhng mt khc li tha nhn nhng trc trc, v ln xy ra trong qu trnh pht trin kinh t th trng giai on cn v hin i. Trn c s h a ra nhng ch thuyt mi i su vo nhng chnh sch ca nh nc, c bit l trong lnh vc kch thch s gia tng ca tng cu tiu dng nhm khc phc tnh trng khng hong sn xut tha. V khi h thng kinh t th trng phng Ty vp phi cuc khng hong kinh t 1929 - 1933 chng ta li thy xut hin cch tip cn h thng l thuyt v quan im mi ca J.M. Keynes. T thc t ca cuc i suy thoi ny, Keynes t nhng du hi nghi vn ln v chnh xc ca l thuyt bn tay v hnh v l thuyt t iu tit. ng c ct ngha nhng cn nguyn dn n i khng hong v tm thy cn nguyn t nhng khuyt tt c tht ca th trng. Do vy, ng a ra mt cch thc mi v vai tr ca nh nc thng qua nhng chng trnh, chnh sch cng cng, thng qua vic s dng chnh sch v m, c bit l s iu tit ca nh nc i vi mt s lnh vc quan trng ca nn kinh t. Lun thuyt ca Keynes trn thc t khi ng dng vo cc nc phng Ty c tc dng iu chnh mt cch hiu qu cc hot ng kinh t. Th nhng cho n nhng nm 70 ca th k XX th bn thn cc nc phng Ty li lm vo cuc khng hong mi, c bit l mc lm pht ht sc trm trng. Chnh t y cc nh kinh t hin i i theo khuynh hng t do kinh t mi li cho rng cn gc ca cuc khng hong mi xt v phng din l lun l do Chnh ph cc nc phng Ty lm dng thi qu cch thc iu tit ch quan ca Keynes n mc phnh s can thip ca nh nc qu gii hn cn thit ca n. Hai dng l thuyt kinh t ln theo ch ngha t do mi v theo tro lu chnh hin i gp nhau v giao thoa. Thc ra tro lu chnh hin i, m i din tiu biu l Samuelson, tng xut hin sau Th chin th hai, nhng mc nh hng ca n li ch bt u tng dn k t u thp k 1970, trong t tng tng qut c nhiu nc p dng l phi s dng kt hp c hai bn tay, c bn tay v hnh v bn tay hu hnh. T vic h thng ha cch tip cn ca mt s trng phi kinh t ln v vai tr ca nh nc, c th khng nh rng khng c mt khun mu l thuyt no mang tnh vn nng c th gii quyt trn vn mi tnh hung c th lin quan n s xung t gia th trng v nh nc. Bi l mi quan h gia nh nc v th trng trong bi cnh ng i ca th gii hin nay khi m nn kinh t th trng ph kn trn quy m ton cu cng vi s xut hin ca nhng nhn t mi thay i mt cch cn bn so vi cch y vi chc nm.

2. Ton cu ha vi vai tr kinh t ca nh nc

Xut pht t lch s pht trin ca kinh t th trng t trc n nay c th nhn thy, kinh t th trng d c a dng n my th trn thc t n khng th tch ri vai tr ca nh nc. S khc bit gia cc giai on lch s, gia cc quc gia ch tnh cht ca Nh nc nh th no, mc , phm vi can thip ca nh nc i vi nn kinh t ra sao v h qu t vic can thip trn c s chc nng c bn ca nh nc: m bo tnh hiu qu (m thc cht l sa cha cc tht bi ca th trng), bo m tnh cng bng v s n nh v m2.

Martin Wolf (2002), Liu Nh nc quc gia c th tn ti cng vi ton cu ho khng?, Chu M ngy

3 Phn II: Cc vn kinh t v kinh doanh

V vy, lm tt 3 chc nng ny cng c ngha l Nh nc thc hin tt vai tr ca mnh trong vic iu tit nn kinh t. Qu trnh ton cu ha v xu hng hi nhp kinh t quc t ang din ra mnh m, cng vi n l s xut hin v pht trin ca nn kinh t tri thc v cuc cch mng khoa hc cng ngh v ang to ra nhng tc ng su sc ti vai tr kinh t ca nh nc theo hai kha cnh: Th nht, nhng iu kin kinh t mi, iu kin th trng v cng ngh mi v ang lm thay i tnh cht ca nhng tht bi ca th trng, t ra nhng vn mi v phm vi v mc can thip ca nh nc trong vic gii quyt cc tht bi ca th trng. Nhng thnh tu trong lnh vc cng ngh ngy nay lm cho khi nim c quyn t nhin tr nn khng cn ngha trong lnh vc sn xut in, cc loi hnh giao thng vn ti (ng st, hng khng), dch v vin thng (in thoi, in bo), v trong nhiu lnh vc khc. Trc y, vn c quyn t nhin n nh cho khu vc cng cng nhim v chnh v ch yu trong cc lnh vc ny. Ngy nay, ti nhiu quc gia, chnh ph bt u rt dn khi mt s hot ng, nhng ch cho cc th trng hot ng tng i hiu qu pht trin trong cc khu vc ny. Trong ngnh vin thng, hng chc nc khp chu M, chu u v chu , v mt vi nc chu Phi, k c Gana v Nam Phi, thc hin cnh tranh trong cc dch v vin thng ng di, di ng v gi tr gia tng (fax, chuyn d liu, hi ngh qua video). Thm ch mt s nc nh Chil v En Xanvao thm d cc gii php cnh tranh v cc mng li kt ni c nh a phng. Pht in (khng bao gm chuyn ti in v phn phi in) gi y cng c coi l lnh vc cnh tranh. Ti Trung Quc, Malaysia v Philipin, cc nh u t t nhn lp cc d n pht in c lp v lm tng thm cng sut pht in, gp phn lm gim nh nhng thiu thn nghim trng v in v khin cc ngun ti chnh t nhn c th b p cho s thiu ht ca ngun lc nh nc. S tham gia ca t nhn vo u t xy dng kt cu h tng ang m rng nhanh chng. Ngi ta c lng rng trn ton cu, cc doanh nghip t nhn u t 352 t USD vo kt cu h tng t nm 1990 n nm 1997, trong hn 36% l u t vo cc quc gia ng Nam 3. Qu trnh ton cu ha cng vi nhng kha cnh a dng ca n ang m ra nhng thay i to ln v cch thc m th trng hot ng hoc c th hot ng. S cnh tranh t bn ngoi c th lm cho cc th trng trong nc tr nn hiu qu hn bng cch tng cng sc p cnh tranh i vi nhng ci m trc y l c quyn ni a. Bn cnh , qu trnh ton cu ha lm cho ng bin gii gia cc quc gia m i v t b gii hn hn, t m ra cho cc c nhn cng nh cho nh nc nhiu kh nng la chn hn. Cc c nhn c nhiu c hi d dng hn so vi trc y trong vic tip cn v s dng cc dch v chm sc y t v gio dc nc ngoi. mt vi kha cnh nht nh, cc dch v ny tr thnh hng ha mu dch. Khu vc cng cng cng c th gim c cc khon chi ph bng vic tip nhn ngun u t t bn ngoi. Trong mt s lnh vc, vic tip cn vi cc th trng nc ngoi m ra nhiu c hi la chn mi bn cnh nhng ci trc y theo truyn thng l do th trng ni a cung cp hoc ch yu do khu vc cng cng cung cp. Ngy nay, mt chnh ph khng cn thit phi can thip vo th trng vi t cch l nh cung cp mt hng ha hoc dch v no khi m cc c nhn trong nc c th tip cn vi nhiu s la chn t bn ngoi mt cch d dng hn v vi gi r hn. V d, ngi dn c th mua bo him phng ri ro t cc nh cung cp nc ngoi vi gi r hn v tin cy

nay, 2002 (1), tr.62-68. 3 UNDP (2001), Vit Nam hng ti 2010, tp 1, NXB CTQG, H Ni.

4 Phn II: Cc vn kinh t v kinh doanh

cao hn. Cc khon tit kim v ti sn tch lu ca cc qu hu tr t nhn c th c u t nc ngoi. Nhng bc pht trin ny ang lm gim ng k s bin h cho vic can thip ca nh nc vo th trng vi vai tr mt nh cung cp hay vi t cch l mt nh c quyn trong rt nhiu lnh vc. Tuy nhin, trong nhiu lnh vc, nh nc vn ng vai tr quan trng trong vic tng cng s cnh tranh, bo v ngi tiu dng, m bo tnh minh bch, kh nng c th kim sot v ngha v cung cp cc thng tin ng tin cy ca th trng. S pht trin ln mnh ca cc th trng ti chnh, bao gm s vn ng ngy cng gia tng ca cc lung vn quc t, cng ang dn loi b c s l l cho rng nh nc cn m ng cng vic phn b cc khon tit kim v tn dng t nhn nh vn thng din ra nhiu quc gia cho n mt vi thp k gn y. Trong mt nn kinh t th trng, s khng c ch cho ci m cc nh kinh t gi l "cc khon cho vay chnh sch" hoc "s kim ch ti chnh". Trong cc th trng ti chnh cng nh trong cc khu vc cp, nh nc phi thc hin mt chc nng c bit quan trng l gim st v iu chnh. Chc nng ny khng th hoc khng nn cho khu vc t nhn m nhn m nh nc cn thc hin n mt cch nghim tc. y phi c coi l mt trong nhng hot ng trng tm ca nh nc. Th hai, ton cu ha ang lm gia tng mnh m s m ca, an xen v tu thuc ln nhau gia cc nn kinh t. Qu trnh ny ang dn n vic xem xt li khi nim v vai tr ca nh nc, vn theo truyn thng da trn ba nguyn tc cu thnh: ch quyn, lnh th v an ninh. S pht trin nhanh chng v s bnh trng mnh m ca cc cng ty xuyn quc gia, s vn ng lin tc ca cc lung ti chnh, sc p cnh tranh, vai tr ca cc t chc phi chnh ph, cng nhng quy tc, lut l ca cc t chc kinh t, ti chnh quc t v khu vc ang to ra nhng tc ng, nh hng mnh m lm thay i v th v vai tr ca nh nc quc gia. Hin nay, cc cng ty xuyn quc gia, cc tp on ti chnh khng l ang chi phi cc hot ng kinh t ton cu. Bng sc mnh ca mnh, chng ang thao tng, khng ch, thu hp quyn lc, phm vi v hiu qu tc dng ca cc chnh sch kinh t ca cc nh nc quc gia ring r. Bn cnh , s can thip v nhng iu kin ca cc t chc kinh t, ti chnh quc t v khu vc, s chi phi, khng ch ca cc cng quc ln (ch yu l cc nc G7), s vn ng, gy sc p ca cc t chc phi chnh ph cng ang to ra nhng p lc, nh hng, lm gim st vai tr ca nh nc, gy nn s bt lc ca nhiu chnh ph trc s vn ng ca qu trnh ton cu ha. Qu trnh ton cu ha cn lm cho tnh c lp ca cc chnh sch quc gia b gim st. N rng buc cc chnh ph quc gia trc nhng la chn v chnh sch trong nc ca h, hng ti mt s hi t chnh sch trong mt th gii c nhiu iu kin cc k a dng. Ngy nay, khng mt quc gia no trn th gii c th ng c lp, tch bit khi h thng kinh t, chnh tr ton cu. Sc p quc t ang ngy cng i hi mi quc gia phi c nhng chnh sch khng ch ph hp vi iu kin trong nc m cn phi tnh n nhng yu t quc t. Mi chnh sch, mi chin lc pht trin m mt quc gia a ra u phi c xem xt, cn nhc trong s ph thuc, rng buc cht ch vi cc thng l quc t, vi cc ng li, chnh sch ca nhiu quc gia khc, v vi din bin ca cc qu trnh vn ng trn phm vi ton cu. Trong lnh vc ti chnh tin t, kh nng kim sot v iu tit cp v m, ci vn c coi l c quyn ca nh nc, cng ang b suy gim nghim trng. Nhng thch thc mi y m cc nc ang pht trin phi i mt trong vic tng ngun thu t thu cho thy s

5 Phn II: Cc vn kinh t v kinh doanh

hi nhp ton cu mnh m c th nh hng n cc chnh sch ca mt quc gia nh th no. Ngy nay, cc c nhn, nhng ngi np thu c nhiu s la chn, do , h c th d dng hn trong vic trnh nhng khon thu cao. Cc kh nng la chn a dng, nh thng mi in t, tin in t, gi c chuyn nhng c s dng bi nhiu tp on a quc gia, cc iu kin xut khu vn ti chnh thun li, mua sm nc ngoi v.v. ang dn ti "s bin mt ca nhng ngi np thu", to ra ngy cng nhiu kh khn i vi cc nh qun l thu trong vic tip tc tng cc mc thu sut ln cao. Vic quc t ha kinh doanh v s cnh tranh gay gt ginh git u t nc ngoi, cng vi s hin din ca nhng quc gia v vng lnh th c mc thu thp cng khin cho nh nc khng th hy vng nh thu thu nhp c nhn v cng ty theo cc thu sut cao hn nhiu mc chun mc ton cu m vn thu ht c u t. Bn cnh , cc hng ro thu quan ang dn b d b bi cc hip nh song phng v a phng gy ra p lc i vi vic thu cc loi thu xut, nhp khu, m trc y tng l ngun thu ch yu i vi cc nc ang pht trin. iu ny cng cho thy vic iu tit nn kinh t quc dn ca nh nc bng chnh sch bo h mu dch v thu quan gim hiu lc ng k. Vi nhng kim ch mi ny i vi cc ngun thu truyn thng, nhiu nc ang xy dng v pht trin cc h thng thu hin i hn v t c tc ng ph hn vi mt c s thu rng ri hn nhiu. V d, nhiu nc ang chuyn sang cc loi thu nh vo tiu dng nh l thu gi tr gia tng (VAT). Vic gim cc ngun thu t thu ang lm gim kh nng ca nh nc trong vic thc hin nhiu hot ng i hi ngun chi tiu cng cng ln. Chnh iu ny ang t ra p lc i hi cc chnh ph phi gn nh hn v hiu qu hn, ng thi cc chng trnh hnh ng ca chnh ph phi c cn nhc k cng v tp trung vo cc chc nng thc s c bn v chnh ng ca nh nc. Ngy nay, cng vi s pht trin ca qu trnh ton cu ha, s ph thuc ln nhau gia cc quc gia ngy cng tng ln, mt s hng ha cng cng v dch v cn thit ch c th c bo m thng qua hp tc quc t. Vic xy dng nng lc ca nh nc c ngha l xy dng s cng tc v nhng th ch t chc c hiu qu hn trn phm vi quc t cng nh trong nc. Ho bnh th gii, mt mi trng ton cu bn vng, mt th trng ton cu v hng ha dch v v tri thc c bn l nhng v d v hng ha cng cng ton cu. Cc vn ton cu nh nhim mi trng, ti phm, bng n dn s, HIV/AIDS v cc chnh sch kinh t v m..., m mt quc gia ring l khng th gii quyt c, i hi mi quan tm, s ph thuc ln nhau v s phi hp ca nhiu quc gia trn th gii c th i ti mt gii php hu hiu. Khng ch chu sc p cnh tranh v s tu thuc ln nhau trn phm vi quc t, ngay trong phm vi quc gia, nh nc cng ang gp nhiu kh khn trong vic m ng vai tr iu tit ca mnh. Nh nc ang ngy cng phi chng kin nhiu lung chu chuyn loi i qua lnh th nc mnh, trong khi bn thn Nh nc th ngy cng mt dn kh nng thc hin nhim v kim sot, phn lung v khi cn th ngn chn: l cc lung di c, lung hng ha, tin t, v c bit l lung thng tin. Nh chng ta bit, nhng thnh tu vt bc v cng ngh thng tin, truyn thng, c bit s xut hin v pht trin nhanh chng ca mng li thng tin ton cu (www), vi dung lng khng l, m mi ngi khp ni trn tri t mt khi kt ni u c truy cp thng tin, lin lc, tho lun v c kh nng truyn ti t bt c ni no n mi ni trn hnh tinh bt k loi thng tin m ha no (ting ni, m thanh, vn bn, hnh nh...). Lng thng tin c trao i mi ngy trn Internet tng ng vi hng ngn trang bo kh ln, iu cho thy vic cc quc gia hin ang tm cch kim sot ni dung nhng thng tin ny

6 Phn II: Cc vn kinh t v kinh doanh

ri s phi b cuc. Internet hin nay tr thnh mt sn phm khng ca ring quc gia no, n t vn ng v pht trin theo nhng nguyn tc ring, vt ra ngoi s chi phi, ngn tr ca bt c mt t chc hay chnh ph no. S pht trin ca cng ngh thng tin to ra nhng tc ng to ln, gip nng cao nhn thc v to iu kin cho mi tng lp dn c trong x hi c kh nng tip cn vi cc ngun thng tin, ng thi a ra cc thng tin v hnh ng phn hi tc ng ngc tr li cc ng li, chnh sch ca cc chnh quyn trung ng v a phng. Vic dn ch ha i sng kinh t - x hi nng cao v th v ting ni ca ngi dn v cc cng ng dn s. Ngy nay, mt chnh sch m mt quc gia a ra, khng nhng phi ph hp vi cc quy tc v lut l quc t, hay phi t trong mi tng quan vi cc yu t mang tm c th gii, m ngay trong ni b mi nc, cc chnh sch cng phi chu tc ng v nh hng ca cc c nhn v cc cng ng dn s. Nh vy, vai tr ca nh nc quc gia, tnh c lp ca cc chnh sch quc gia ang c s thay i ng k trong bi cnh ton cu ha hin nay. Hn lc no ht, vai tr ca nh nc phi tr nn tinh vi hn, v t n mt tnh cht mi. Nh nc phi l ngi to ra v m bo nhng iu kin cn thit cho cc ch th ca nn kinh t hot ng hiu qu.

3. Mt s gi v chnh sch i vi cc nc ang pht trin trong vic x l mi quan h gia nh nc v th trng
Trong bi cnh ton cu ha v hi nhp kinh t quc t pht trin mnh m, cng vi n l tc bin i, vn ng nhanh chng ca cc qu trnh kinh t - x hi, s thay i v th, vai tr ca cc nhn t trong nc v quc t, nh nc ti cc quc gia, c bit l cc quc gia ang pht trin ang phi i mt vi mt lot cc vn nh s ph bin nhanh chng ca cng ngh, p lc v dn s ngy cng tng, nhim mi trng, pht trin bn vng, gim ngho kh hay s hi nhp ton cu ngy cng su sc ca cc th trng v vic chuyn sang nhng hnh thc chnh ph dn ch hn4. Vn c t ra hin nay l cn xc nh mi tng quan gia nh nc v th trng, trong nh nc ng vai tr nh th no. Trc ht cn phi khng nh, khng th c s pht trin kinh t - x hi bn vng nu khng c mt nh nc hot ng c hiu qu. Mt nh nc c hiu qu, ch khng phi mt nh nc vi vai tr chi phi nn kinh t. Hay ni cch khc, nh nc phi hot ng b sung cho cc th trng ch khng phi l thay th cho cc th trng . Do vy, trong bi cnh hin nay, cc quc gia trn th gii cn n mt kiu nh nc c kh nng linh hot cao hn. Tuy nhin, s la chn v s u tin cho chc nng ny hay chc nng khc ca nh nc i vi tng x hi l khc nhau, tu thuc vo trnh pht trin, vo hon cnh c th ca tng quc gia. i vi cc nc pht trin, qu trnh gim iu tit ca nh nc bng cch a dng ha h thng dch v cng cng, chuyn dn h thng vo tay khu vc t nhn l mt i hi tt yu. Thay vo , vai tr an ninh, vai tr tin phong trong lnh vc nghin cu v th nghim, vai tr dn dt u t trong cc lnh vc mi, nht l u t mo him v.v. ca nh nc li tng ln ng k. Trong khi , vi cc nc ang pht trin, vn t ra i vi vai tr ca Nh nc ti cc nc ny tr nn phc tp hn nhiu. Hu ht cc nc ang pht trin u ang trong mt qu trnh kp: va tin hnh xy dng v hon thin nn kinh t th trng, va

Ngn hng Th gii (2003), Pht trin bn vng trong mt Th gii nng ng - Thay i Th ch, Tng trng v Cht lng cuc sng, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni.
4

7 Phn II: Cc vn kinh t v kinh doanh

tham gia vo qu trnh hi nhp kinh t quc t trong mt th gii bin i nhanh. y l hai nhim v quan trng, i hi nh nc cc quc gia ny phi c nhng chc nng nhy bn, uyn chuyn cao hn trc. Th nht, nh nc phi xy dng v hon thin h thng th ch kinh t th trng, thc y s hnh thnh v pht trin ca cc quan h th trng: - Nh nc cn cung cp cho th trng mt khung php l vng chc, khng ch bao gm h thng lut v quy nh, m cn bao hm cc nh ch cn thit thc hin v cng ch thi hnh lut, gii quyt tranh chp nh: to n; c quan cng ch thi hnh lut; c quan ng k t ai, doanh nghip v ti sn th chp... Mt khc, trong qu trnh hi nhp vo nn kinh t th gii, nh nc phi ti cu trc, tc l phi bin i sao cho c mt c ch hot ng tng ng vi h thng php lut v thng l quc t thng qua cc rng buc trong cc hip nh song phng, a phng v vi nhng yu cu chung t pha cc nc pht trin. - Nh nc cng cn m bo n nh kinh t v m v n nh ti chnh, cng c khu vc ti chnh trong nc, trnh bp mo gi c, thc y t do ha thng mi v u t. S n nh kinh t v m c quan h mt thit vi tng trng. Hn ch s bp mo gi c cng l mt thnh phn thit yu ca cc chnh sch tt, bi v nhng bp mo gi c c th gy cn tr cho tng trng, lm nn nh ca cc nh u t, bin nhng c gng thnh hot ng phi sn xut, gy ra tnh trng s dng km hiu qu cc ngun ti nguyn thin nhin. Vic duy tr thng mi t do, th trng vn v cc quy nh u t cng l nhng yu cu t ra i vi nh nc. Cc th trng m cung cp nhng c hi tt cho ngi dn v doanh nghip trong vic tng kh nng tip cn vi ngun cung ng thit b, cng ngh, ti chnh cng nh trnh qun l hin i. Tuy nhin, mt nn kinh t m hn cng i lin vi vic phi tip xc nhiu hn vi nhng ri ro t bn ngoi, lm cho cc chnh ph theo ui nhng chnh sch khng nht qun cng phi tr gi nhiu hn. iu ny t ra yu cu i vi Nh nc trong vic phi thit lp v duy tr mt h thng chnh sch ph hp, nht qun nhng phi bo m tnh linh hot sn sng i ph vi nhiu thay i v ri ro c th xy ra. i vi cc nc ang pht trin hin nay, vic cho th trng vn hnh hiu qu chim v tr u tin so vi vic lm cho th trng vn hnh hiu qu. i vi Nh nc, vic gii to nhng bin dng th trng do chnh sch ca nh nc gy ra v xy dng nn tng nh ch ca nn kinh t th trng l quan trng hn nhiu so vi vic tm kim v sa cha nhng tht bi c hu ca th trng. Th hai, nh nc can thip vo th trng trong bi cnh hin nay cn phi tnh n cc tnh cht mi ca cc tht bi th trng: - Trc ht, nh nc khng cn tham gia trc tip vo hot ng sn xut hng ha v dch v m th trng c kh nng cung cp hoc c th nhp khu. Tuy nhin, Nh nc cn huy ng thm ngun lc cn thit thc hin bng cch gii phng tim nng ca khu vc t nhn, khng phi thay th m l b sung cho khu vc nh nc trong vic cung cp cc hng ha v dch v ny. - Cc tin b cng ngh cho php cc cng ty t nhn cnh tranh trong cc lnh vc trc y vn b coi l "c quyn t nhin" lm thay i quan h gia Nh nc v th trng. i vi cc ngnh ny, vai tr ca Nh nc l to iu kin cho doanh nghip hot ng

8 Phn II: Cc vn kinh t v kinh doanh

hiu qu, bng cch tng cng tnh minh bch, to mi trng cnh tranh v bo m quyn s hu cng nh tnh n nh. - Cc th trng nc ngoi tr nn d tip cn hn, ngy cng minh bch nh vo s pht trin ca cng ngh thng tin, mng Internet v s vn ng t do ca cc lung vn. Qu trnh hi nhp kinh t quc t ang m ra cho cc Chnh ph cng nh ngi dn nhiu c hi la chn hng ha v dch v m trc y khng c hoc rt t trong th trng ni a. Do , nh nc cn tnh n cc yu t ny trong qu trnh can thip v a ra chnh sch ph hp i vi cc lnh vc ny, bao gm c gio dc, y t v lng hu. - Vn nhim mi trng, mt trong cc tht bi ca th trng vn cn n s can thip v kim sot ca Nh nc. C ch th trng khng nh gi cc ngun ti nguyn mi trng mt cch tho ng, cc nh gi v mi trng khng c xem xt y trong nhng quyt nh v sn xut v tiu dng. Do , nu khng c mt s hnh thc bo v c tnh iu tit th mi trng c th tr thnh mt nn nhn trong qu trnh theo ui mc tiu li nhun ca doanh nghip. Mt khc, cc nc ang pht trin ang trong qu trnh hi nhp kinh t, do , nn kinh t ca cc quc gia ny cng phi tin gn hn n chun mc quc t, trong c tiu chun v mi trng. Tuy nhin, vic iu tit cc vn mi trng da trn bin php k tr thun tu thng t c kh nng thnh cng, c bit l cc nc ang pht trin, ni m c s th ch v iu tit cn nhiu yu km. Do , Nh nc ti cc quc gia ny s c kh nng thnh cng cao hn trong vic ngn chn s ph hoi mi trng ca cc th trng t nhn t do nu da vo cc thng tin cng cng, s tham gia ca ngi dn v nhng quy nh php lut.