s I i partisinin din kar snda tutumu s

Viladimir Ili Lenin

Milletvekili Surkovun Sinod btesi zerine yaplan tart malar srass nda Dumadaki konu mas, ve bu konu ma taslagn ele aldgmz zaman s s (her ikisi de bu sayda yaynlanm tr) Duma grubumuzun ierisinde ortaya s kan tart ma su zel anda ok byk bir nem ve ivediligi olan bir sorun s yaratm tr. Bugn toplumun geni evrelerinde dine ili kin her seye kar s s s s bir ilgi gsterildiginden ku ku yok, bu ilgi i i snf hareketine yakn duran s s aydnlar arasnda oldugu kadar, baz i i evrelerine de szmaktadr. Sosyals demokratlarn din kar sndaki tutumlarn kamuoyuna aklamas onlarn s kesin grevidir. Sosyal-demokrasi, tm dnya gr n bilimsel sosyalizm, yani markss izm temeline dayandrr. Marksizmin felse temeli, Marx ve Engels tarafn dan da birok kez aklandg gibi, Fransadaki 18. yzyl materyalizminin [materyalizmini] ve Almanyada (19. yzyln ilk yars) Feuerbachn tarihsel geleneklerini tmyle devralm olan diyalektik materyalizmdirbu ts myle tanrtanmaz ve tm dine kesenkes d man olan bir materyalizmdir. s Marxn elyazmalarn okudugu Engelsin Anti-Dhringinin tmnn, tutarl bir materyalist olmay ndan tr ve dine ve dinsel felsefeye ak kap s iin materyalist ve tanrtanmaz Dhringin bir sulamas oldubraktg gunu anmsayalm. Engelsin Ludwig Feuerbach zerine denemesinde, Fe uerbachn dini ykmak iin degil de, onu yenilemek, yeni, yceltilmi bir s din bulmak vb. iin dine kar mcadelesinden tr onu sulamasn anms sayalm. Din, halkn afyonudurMarxn bu zdeyi i din konusundaki tm s marksist gr n temel ta dr. Marksizm her zaman btn modern dinlere s s ve kiliselere, ve her dinsel rgt, [rgte] smry savunmaya ve i i ss nfn sarho etmeye yarayan burjuva gericiliginin arac olarak bakm tr. s s Ayn zamanda Engels, sk sk, sosyal-demokratlardan daha solda ya da daha devrimci olmay isteyen kimselerin, i i partisinin,[virgl olmas mal] programna, dine sava ama anlamnda tanrtanmazlgn aka bes lirtilmesini sokma abalarn yermi ti,[nokta] 1874te Londrada srgnde s ya ayan blankici mlteci komnclerin nl bildirilerini yorumlarken Ens 1

gels, onlarn dine kar grltl sava ilann bir aptallk olarak niteledi, ve s s byle bir sava ilannn dine olan ilgiyi canlandrmann ve onun gerekten s lp gitmesini nlemenin en iyi yolu oldugunu syledi. Engels, blankicileri, ancak, proletaryann en geni tabakalarn bilinli ve devrimci toplumsal s pratige kapsaml bir biimde ekerek, al an ygnlarn snf mcadelesinin s ezilen ygnlar dinin boyundurugundan gerekten kurtarabilecegini anlama yeteneginden yoksun olduklar iin sularken, dine kar sava amann i i s s s partisinin siyasal grevi oldugunu ileri srmenin anar iste bir lafebeligi ols dugunu sylemi ti. Ve 1877de de Anti-Dhringinde, idealizme ve dine vers digi pek kk dnlerinden tr lozof Dhringe acmaszca saldrrken Engels, dinin sosyalist toplumda yasaklanmas gerektigi konusundaki Dhringin sahte-devrimci d ncesini daha az bir kararllkla sulamyordu. s Engels, dine bylesine bir sava ilannn, Bismarcktan ok bismark ols mak, yani Bismarckn din adamlarna kar atg aptalca mcadeleyi (nl s Kltr Iin Mcadele, Kulturkampf, yani Bismarckn 1870lerde, katol iklige polis basklar aracyla, Alman katolik partisine, Merkez partisine kar mcadele) yinelemek demek oldugunu sylyor. Bu mcadele ile Biss marck, yalnzca katoliklerin militan papaz yanda lgn canlandrm , ve s s yalnzca gerek kltre zarar vermi tir, nk siyasal blnmelerden ok, s dinsel blnmelerin ne gemesini saglam , ve i i snfnn baz kesimles s rinin ve teki demokratik unsurlarn dikkatini snfn ivedi grevlerinden, devrimci mcadeleden uzakla trarak, en gereksiz ve sahte burjuva papaz s yanda lgna kar ekmi tir. A r devrimci geinen Dhringi, Bismarck aps s s s tallgn bir ba ka biimini yinelemek istegiyle sulayan Engels, i i partisis s nin, dinin giderek yok olmasna yol aacak proletaryay rgtleme ve egitim grevini sabrla yrtecek yetenege sahip olmas ve kendini din konusunda siyasal bir sava teorisine atmamas gerektigini vurguluyordu. Bu gr , s s rnegin cizvitlerin zgrlgn, onlarn Almanyaya kabul edilmesini, ve herhangi bir dine kar polis yntemleriyle sava mann tmyle braklmas s sn savunan Alman sosyal-demokrasisinin esaslarndan biri olmu tur. Din s ki isel bir sorundur; Erfurt programndaki (1891) bu nl madde, sosyals demokrasinin bu siyasal taktiklerini zetlemekteydi. Bu taktikler, simdi bir al kanlk haline gelmi tir; bunlar marksizmin s s ters ynde, oportnizm ynnde yeni bir arptlmasnn dogmasna yolam lardr. Erfurt Programndaki bu madde, biz sosyal-demokratlarn, partims izin, dini ki isel bir sorun olarak degerlendirdigi, dinin, sosyal-demokratlar s olarak bizim iin, bir parti olarak bizim iin, ki isel bir sorun oldugu anlas mnda yorumlanmaya ba lanm tr. Bu oportnist gr lerle dogrudan ats s s maya girmeden Engels, doksanlarda, buna bir polemik biimiyle degil de, s olumlu bir biimde kararl olarak kar durmann gerektigi kansna vard. s 2

Syle ki: Engels, sosyal-demokratlarn dini, kendileriyle ili kili olarak de s gil, marksizmle ili kili olarak degil, ve i i partisiyle ili kili olarak degil de, s s s devletle ili kili olarak, ki isel bir sorun olarak grdkleri yolunda, kasten s s bir aklama biiminde bunu yapt. vurguladg Marx ve Engelsin din sorunundaki sylediklerinin grn teki tarihi s byledir. Marksizme kar savruk bir tutum taknan kimseler iin, d ns s meyen ve d nmeyecek olanlar iin bu tarih, marksist eli ki ve yalpalas s malarn anlamsz bir ilesi, tutarl tanrtanmazlk ve dine verilen sus paylarnn bir orbas, tanrya kar dev-v-v-rimci bir sava la dindar i is s s lere ho grnmek gibi korkaka bir istek arasnda ilkesiz yalpalamalar, s onlar korkutup karma korkusu vb., vb.dir. Anar ist lafebeliginin yazn, s marksizme bu trden bir sr saldr iermektedir. Ama, marksizmle biraz olsun ciddi olarak ilgilenme, onun felse ilkeleri ve uluslararas sosyal-demokrasinin deneyimi zerinde kafa yorma yetene ginde olan herhangi bir kimse, dine ili kin marksist taktiklerin ba tanba a s s s tutarl oldugunu, ve Marx ve Engels tarafndan ok dikkatli bir biimde d nlp ortaya kondugunu; amatrlerin ya da bilisizlerin yalpalama diye s grdkleri seyin, diyalektik materyalizmden dogrudan ve kanlmaz olarak karlan bir vargdan ba ka bir sey olmadgn greceklerdir. Marksizmin s dinle ilgili olarak, bu grnrdeki lmllgnn varsaylan taktiksel en di elerden, hi kimseyi korkutup karmamak isteginden vb. dogdugunu s sanmak, son derece byk bir yanlg olurdu. Tersine bu sorunda da, mark sizmin siyasal izgisi, onun felse ilkeleriyle kopmaz bir bag ierisindedir. Marksizm materyalizmdir. Byle olduguna gre, 18. yzyl Ansiklopedicilerinin materyalizmi ya da Feuerbachn materyalizmi kadar dinin amansz d mandr. Bundan hi ku ku yok. Ama Marx ve Engelsin diyalektik s s materyalizmi, materyalist felsefeyi tarih alanna, toplumsal bilimler alan na uyguladg iin, Ansiklopedicilerden ve Feuerbachtan daha ileri gider. Din ile mcadele etmemiz gerekbu btn materyalizmin ve bu yzden de marksizmin ABCsidir. Ama marksizm, ABCde durup kalm bir maters yalizm degildir. Marksizm daha da ileri gider. Syle der: Dine kar nasl s mcadele edecegimizi bilmek zorundayz, ve bunu yapmak iin ise, ygnlar arasnda inann ve dinin kaynagn materyalist bir yolda aklamak zorun dayz. Din ile mcadele soyut ideolojik gtle snrlandrlamaz, ve bu m cadele bylesine gtlere indirgenmemelidir. Dinin toplumsal kklerini ay klamay amalayan snf hareketinin somut pratigi ile baglanmaldr. Niin din kasaba proletaryasnn geri kesimlerinde, yar-proletaryann geni kess imlerinde ve kyl ygnlar arasnda tutunmaktadr? Halkn bilisizligi y

Lenin, Fransada I Sava a Engelsin Giri ine atfta bulunuyor. s s

znden diye yantlar burjuva ilericisi, radikal ya da burjuva materyalisti. yleyse: Kahrolsun din, ya asn tanrtanmazlk; tanrtanmaz gr leri s s yaygnla trma ba lca grevimizdir! Marksist, bunun dogru olmadgn, s s bunun yzeysel bir gr , dar burjuva ilerlemecilerinin gr oldugunu s s syler. Bu, dinin kklerini yeterince derinlemesine aklamaz; bunlar ma teryalist bir yolda degil de, idealist bir yolda aklar. Modern kapitalist lkelerde bu kkler, esas olarak toplumsaldr. Dinin en derin kkleri bugn, a l an ygnlarn toplumsal olarak ayaklar altna alnm durumunda ve ons s larn, her gn ve her saat sradan al an insanlara, sava lar, depremler vb. s s gibi olaganst olaylarn verdiginden bin kez daha siddetli olarak, aclarn en korkuncunu, i kencelerin en vah isini veren kapitalizmin kr glerinin s s kar snda, grn teki tam aresizliklerindedir. Korku tanrlar yaratt. s s Sermayenin kr gcndenkr, nk halk ygnlar tarafndan nceden grlemezproleterin ve kk mlk sahibinin ya amlarnn her admnda s ani, beklenmedik, raslansal, ykm, yokolma, yoksulluk, fuhu , alktan s lm getirme tehdidinde bulunan ve getiren bir gten korkui te modern s dinin, eger bir anaokulu materyalisti olarak kalmak istemiyorsa materyalistin, her seyden nce, aklndan karmamas gereken bylesine bir kk vardr. Hi bir egitsel kitap, kapitalist zor al ma ko ullaryla ezilen ve kas s pitalizmin kr ykc kuvvetlerinin insafna terkedilmi ygnlarn zihnins den, bu ygnlarn kendileri, birle mi , rgtl, planl ve bilinli bir yoldan s s dinin bu kkne kar sava may, her trl biimleri ierisinde sermayenin s s dzenine kar sava may grenmedike skp karamaz. s s Bu, dine kar egitsel kitaplarn zararl ya da gereksiz oldugu mu des mektir? Hayr, byle bir sey diyen yok. Bu demektir ki, sosyal-demokrasinin tanrtanmaz propagandas, onun temel grevine, smrlen ygnlarn s mrenlere kar snf mcadelelerinin geli mesine bagl klnmaldr. s s Diyalektik materyalizmin ilkeleri zerine, yani Marx ve Engelsin fel sefesi zerine egilmemi bir kimse tarafndan bu nerme anla lmayabilir s s (ya da en azndan hemen anla lmaz). Nasl olur!diyecektir. Ideolojik pros paganda, belirli d ncelerin gtlenmesi, binlerce yldan beri varolagelen s kltr ve ilerlemenin bu d manna (yani dine) kar verilen mcadele, snf s s mcadelesine, yani ekonomik ve siyasal alanda belli pratik amalar ugruna verilen mcadeleye mi bagl klnacaktr? Bu, marksist diyalektigin tmden yanl anla lmasn tantlayan, marks s sizme kar ileri srlen yaygn itirazlardan biridir. Bu itirazclar sa knls s ga d ren bu eli ki, gerek ya amn gerek bir eli kisidir, yani diyaleks s s s tik bir eli kidir, ve lafta kalan ya da uydurma bir eli ki degildir. Tanrtans s mazlgn teorik propagandas, yani proletaryann baz kesimleri arasndaki

dinsel inanlarn yklmas, ve bu kesimlerin snf mcadelesinin ba ars, s ilerlemesi ve ko ullar arasna kesin bir izgi ekmek, diyalektik d nmes s s mek, degi ebilir ve greli bir snr, mutlak bir snra dn trmek demeks tir; gerek ya ama ayrlmaz bir biimde baglanm olan bir seyi zorla kopars s mak demektir. Bir rnek alalm. Belli bir blgede ve belli bir sanayi dalndaki proletarya, tutalm ki, olduka snf bilincine ula m sosyal-demokrat s s ve ku kusuz tanrtanmaz ileri bir kesimle, krlkla ve kyllkle baglars n daha srdrmekte olan, tanrya inanan, kiliseye giden, ya da hatta diyelim bir hristiyan i i sendikasn rgtleyenyerel papazn dogrudan s etkisi altnda olan geri i iler olarak ikiye blnm olsunlar. Ayrca, tutas s lm ki, bu yredeki ekonomik mcadele bir greve yolat. Grev hareketinin ba arsn her seyin stnde tutmak, bu mcadelede i ilerin tanrtanmazs s lar ve hristiyanlar olarak blnmelerine siddetle kar koymak, bylesine s blnmelere kar siddetle direnmek bir marksistin grevidir. Byle durums larda, tanrtanmaz propaganda gereksiz ve zararl olabilirgeri kesimleri rktme, seimlerde bir sandalye yitirme vb. yolunda darkafalca bir korku asndan degil de, modern kapitalist toplum ko ullar altnda, hristiyan s i ileri sosyal-demokrasiye ve tanrtanmazlga ak tanrtanmazlk propas gandasndan yz kere daha iyi dn trecek olan snf mcadelesinin gers ek ileremesi asndan. Byle bir anda ve byle durumlarda tanrtanmazl g gtlemek, yalnzca i ilerin grev hareketine katlp katlmamalar yns nden blnmeleri yerine, tanrya inanp inanmamalarna gre blnmelerini isteyen papazn ve papazlarn ellerine koz vermek olacaktr. Ne pahas na olursa olsun, tanrya kar sava ilann gtleyen bir anar ist, aslnda s s s papazlara ve burjuvaziye yardm ediyor olacaktr (zaten anar istler prats ikte hep burjuvaziye yardm ederler). Bir marksist, materyalist, yani bir din d man olmak zorundadr, ama bir diyalektik materyalist, yani dine kar s s s mcadeleyi, soyut bir yolda degil, yabanc salt teorik, hi bir zaman degi meyen, bir gt temeli zerinde degil de, somut bir yolda, pratikte srdr len ve her seyden daha ok ve daha iyi, ygnlar egitebilen snf mcade lesi temeli zerinde dinle mcadele eden bir kimse olmak zorundadr. Bir marksist, somut durumu bir tm olarak grebilme yeteneginde olmaldr, s anar izmle oportnizm arasndaki snr (bu snr greli, hareketli, ve degi s kendir, ama vardr) her zaman saptama yeteneginde olmaldr. Ve o, ne anar sistin, soyut, szde kalan ama gerekte bo devrimciligine, ne de dine kar s s mcadeleden rken, bunun kendi grevi oldugunu unutan, tanrya inanla uzla an, ve snf mcadelesinin karlar ile degil de, kimseyi incitmeyen, s kimseyi itmeyen, ve kimseyi rktmeyen kk ve yavan endi elerle, ya a s s ve brak ya asnlar seklindeki hikmet dolu bir kuralla yolunu izen vb.,vb. s kk-burjuva oportnizmi ve darkafallgna ya da liberal aydnlara kar s yenik d memelidir. s 5

Sosyal-demokratlarn dine kar tutumlaryla ilgili tm yan sorunlar i te s s bu adan ele alnmaldr. rnegin, bir papazn sosyal-demokrat partisinin yesi olup olamayacag sorusu ok sk olarak ortaya atlmaktadr, ve bu soru, ogunca, Avrupa sosyal-demokrat partilerin deneyimleri tank gsterilerek hi bir kayt konmadan olumlu olarak yantlanr. Ama bu deneyim yalnzca marksist gretinin i i hareketine uygulanmas sonucu degil, ayn s zamanda Rusyada bulunmayan (bu ko ullar zerinde daha sonra duracas gz), Bat Avrupadaki zel tarihsel ko ullarn da bir sonucudur, bu yzden s de hi bir kayt koymadan, olumlu bir yant bu durumda dogru degildir. Papazlarn sosyal-demokrat partisinin yesi olamayacaklarn kestirip at mak da olmaz; ama bunun tersi de bir kural olarak konamaz. Eger bir papaz, siyasal al malarmza katlmak zere bize gelir ve partinin programs na kar kmadan parti grevlerini bilinli olarak yrtrse, bu kimsenin s sosyal-demokratlarn saarna katlmasna izin verilebilir; nk programmzn havas ve ilkeleri ile papazn dinsel inanlar arasndaki eli ki, bu s durumda yalnzca onu ilgilendiren bir sey, onun kendi zel eli kisi olacak s tr; ve siyasal bir rgt, yelerini, parti program ile onlarn ki isel gr s s leri arasnda bir eli ki olup olmadg ynnden bir incelemeden geiremez. s Ama, ku kusuz, byesine bir durum Bat Avrupada bile ok seyrek grlen s bir istisnadr, oysa Rusyada ise tmyle olaslk d dr. Ve eger, rnegin, bir s papaz sosyal-demokrat partiye katldysa ve asl ve hemen hemen tek i ini s aktif olarak dinsel gr leri parti iinde yaymaya yneltmi se, bu, sz gtrs s mez bir biimde onun parti saarndan atlmasna yolaacaktr. Biz, tanrya inancn koruyan i iyi sosyal-demokrat partiye kabul etmekle kalmamal, s onlar zellikle arayp bulmalyz; onlarn dinsel inanlarna kar en kk s bir tecavzn kesinlikle kar sndayz, ama onlar da, parti programmza s kar etkin bir mcadele versinler diye degil, bu programn esaslarna gre s egitmek zere saarmza almaktayz. Biz parti ierisinde kir zgrlgne izin veririz, ama grupla ma zgrlg ile belirlenen belli snrlar ierisinde; s biz, partinin ogunlugu tarafndan reddedilen gr lerin savunucular ile s kolkola yrmek zorunda degiliz. Bir ba ka rnek. Sosyal-demokrat partinin yeleri benim dinim sosyas lizmdir dedikleri iin, ve bu d nceye uyan gr leri savunduklar iin, s s her ko ul altnda, hep knanmal mdr? Hayr! Burada marksizmden (ve s dolaysyla sosyalizmden) sapma su gtrmez; ama bu sapmann niteligi, s greli nemi, deyim yerindeyse, ko ullara gre degi ir. Bir ajitatrn ya da s bir kimsenin, i ilere hitap ederken, kendini anla lr klmak iin, konusuna s s bir giri olarak, gr lerini, en geri ygnlarn en al k olduklar, en canl s s s terimlerle sunmak iin su ya da bu konu ma yolunu semesi ba ka seydir. s s Bir yazarn tanr yapl ya da tanr yapma sosyalizmi gtlerine (rnes 6

 gin bizim Lunaarski ve ortaklarnn havasnda) ba lamas bir ba ka seydir. s s Birinci durumda knama, srf bir yaknma, ya da hatta ajitasyoncunun zg rlgnn, onun egitsel yntemlerini seme zgrlgnn gereksiz snrlamas iken, ikinci durumda partinin knamas gereklidir ve esastr. Kimileri iin sosyalizm bir dindir nermesi, dinden sosyalizme gei in bir biimidir; s kimileri iinse sosyalizmden dine gei in bir biimidir. s Simdi de Batda su tezin oportnist yorumuna yolaan ko ullara gee s lim: din ki isel bir sorundur. Ku kusuz, bunda, oportnizmin bir btn s s olarak ortaya kmasna yol aan, anlk yararlar ugruna, i i snf hares ketinin temel karlarn feda etmek gibi genel etmenlerin bir pay vardr. Proletaryann partisi devletin, dinin ki isel sorun oldugunu ilan etmesini s ister, ama halkn afyonuna kar mcadeleyi, dinsel bo inanlara vb.ye s s kar mcadeleyi ki isel bir sorun olarak grmez. Oportnistler, sosyals s demokrat partinin dini ki isel bir sorun olarak grdg anlamnda konuyu s arptmaktadr! Ama al lm oportnist arptmaya ek olarak (Duma grubumuz din s s konusundaki konu may incelerken yaptg tart mada bu hi de aklga s s kavu turulmam t), bugn Avrupa sosyal-demokratlarn, din sorununda, s s eger deyim yerindeyse, a r bir umursamazlk iine iten, zel tarihsel ko uls s lar vardr. Bu ko ullar iki yanl bir nitelik ta maktadr. Birincisi, dinle sas s va ma grevi tarihsel olarak devrimci burjuvazinin bir grevidir ve Batda s bu grev, byk lde burjuva demokrasisi tarafndan, onun devrimleri d neminde ya da onun feodalizme ve ortaagclga saldrlar dneminde yerine getirmi tir (ya da ele alnm tr). Hem Fransada hem de Almanyada s s dine kar bir burjuva sava gelenegi vardr, ve bu, sosyalizmden ok ns s celeri (Ansiklopediciler, Feuerbach) ba lam tr. Rusyada bizim burjuva des s mokratik devrim ko ullar yznden, bu grev de hemen hemen tmyle as l an snfn omuzlarna yklenmi tir. Kk-burjuva (Narodnik) demokras s sisi lkemizde bu anlamda (Vekhinin yeni tylenen Kara-Yz Kadetlerinin, ya da Kadet Kara-Yzlerinin sandg gibi) pek fazla bir sey yapmam lar, s Avrupada yaplm olanlarla kar la trldgnda ok az sey yapm lardr. s s s s te yandan dine kar burjuva sava gelenegi, Avrupada anar izmki s s s marksistlerin uzun zamandan beri yineleyerek akladklar gibi, burjuvaziye btn iddeti ile saldrmasna kar n, burjuva dnya gr nn yas s s nnda yer alrtarafndan bu sava n zellikle burjuva arptlmasna yos lam tr. Latin lkelerindeki anar istler ve blankiciler, Almanyadaki Most s s (yeri gelmi ken Dhringin bir grencisi oldugunu syleyelim) ve benzerleri, s seksenlerde Avusturyadaki anar istler, bunlarn tm dine kar mcades s lede devrimci lafebeligini nec plus ultraya (son haddine ) kadar gtrm s

lerdir. Anar istlerle kar la trlnca, Avrupa sosyal-demokratlarnn simdi s s s teki uca gitmeleri sa rtc degildir. Bu olduka anla labilir ve bir lye s s kadar hakl bir seydir, ama biz Rus sosyal-demokratlar iin, Batnn zel tarihsel ko ullarn unutmak yanl olur. s s Ikincisi, Batda, ulusal burjuva devrimleri son bulduktan sonra az ya da ok tam bir dinsel zgrlk getirildikten sonra, dine kar demokratik mcas dele sorunu, burjuva demokrasisinin sosyalizme kar mcadelesi ile, tarihs sel olarak ylesine gerilere itilmi tir ki, burjuva hkmetleri papaz yanda s s lgna szde liberal bir saldr dzenleyerek, bilinli olarak ygnlarn dikkatini sosyalizmden teye ekmek istemi tir. Almanyadaki kulturkampf n s ve Fransada papaz yanda lgna kar burjuva cumhuriyetilerin mcas s s delelerinin niteligi budur. I i snf ygnlarnn dikkatlerini sosyalizmden uzakla trma arac olarak burjuva papaz aleyhtarlgi te Batdaki sosyals s demokratlar arasnda, dinle mcadeleye kar modern ilgisizlik havasnn s yaylmasndan nce gelen sey budur. Ve bu da gene olduka anla labilir s ve hakl bir seydir, nk sosyal-demokratlar, burjuva ve bismark papaz aleyhtarlgna kar , dine kar mcadeleyi sosyalizm iin mcadeleye bagl s s klarak kar kmak zorundaydlar. s Rusyada ko ullar olduka farkldr. Proletarya, burjuva demokratik devs rimimizin nderidir. Onun partisi de, eski resmi din ve onu yeniden canlandrma ya da onu yeni ya da farkl bir biimde ortaya koymak vb. yolundaki her trl giri im de dahil olmak zere btn ortaag kalntlarna kar s s mcadelenin ideolojik nderi olmaldr. Bu yzden, i i partisinin devletin s dini ki isel bir sorun olarak ilan etmesi yolundaki istemi yerine, sosyals demokratlarn kendileri iin de, sosyal-demokrat parti iin de, dinin ki is sel bir sorun olarak ilan edilmesi gerektigini koymakta olan Alman sosyaldemokratlarnn oportnizmlerini dzeltirken Engels, nispeten daha yumu sak davrandg halde, aktr ki, bu Alman arptmasnn Rus oportnistler ince ithali, Engelsin yz kez daha siddetli bir azarn haketmi olacaktr. s Duma krssnden dinin halkn afyonu oldugunu aklamakla bizim Duma grubumuz tamamen dogru davranm , ve bylece din sorununda Rus s sosyal-demokratlarnn her trl ifadelerine bir temel hizmeti grecek bir rnek yaratm tr. Daha da ileri giderek, tanrtanmaz tart may daha ges s ni ayrntlar ile geli tirmeleri gerekir miydi? Bizce gerekmezdi. Bu, pros s letaryann siyasal partisinin dine kar mcadelesini abartmas tehlikesini s getirebilirdi; bu, dine kar burjuva ve sosyalist mcadelenin arasndaki ays rmn ortadan kalkmasna yolaabilirdi. Kara Yzler Dumasndaki sosyaldemokrat grubun birinci devi onurla yerine getirilmi tir. s Ikinci devve belki de Sosyal-demokratlar iin en nemli olanyani 8

Kara Yzler hkmetini ve burjuvaziyi i i snfna kar yrtlen kavs s gada desteklemede kilise ve din adamlarnn snfsal roln aklama devi de onurla yerine getirilmi tir. Ku kusuz bu konuda daha pek ok sey sys s lenebilirdi, ve sosyal-demokratlar gelecekteki konu malarnda Yolda Surs s kovun konu masn nasl daha da zenginle tireceklerini bileceklerdir; ama s s gene de konu mas ok gzeldi, ve bunun btn parti rgtlerince dagtls mas partimizin dogrudan devidir. nc dev, Alman oportnistlerince ok sk arptlan din ki isel bir s sorundur nermesinin dogru anlamn btn ayrntsyla aklamakt. Ne yazk ki, Yolda Surkov bunu yapmad. Duma grubunun daha nceki faalis yetinde bu konuda Yolda Belousovun d tg bir yanlg ve bu yanlgnn s s o zaman Proletari tarafndan belirtilmi olmas nedeniyle, bu durum, daha s da znt vericidir. Duma grubundaki tart ma, tanrtanmazlk konusuns daki anla mazlgn, dinin zel bir sorun olmas gerektigi yolundaki nl iss temin dogru yorumu sorununu Duma grubunun gzlerinden gizledigini gstermektedir. Tm Duma grubunun bu yanlgsndan tr, bir tek Yolda s Surkovu sulamayacagz. Ayrca, bu sorunu yeterince aklga kavu turmas dg iin ve sosyal-demokratlarn zihinlerini Engelsin Alman oportnistle rine kar ynelttigi szleri anlayacak biimde yeterince hazrlamam ols s dugu iin, tm partinin kabahatli oldugunu itenlikle kabul edecegiz. Duma grubundaki tart ma, sorunun gerekten de yanl anla ldgn ve Marxn s s s gretilerini grmezlikten gelme konusunda bir istegin olmadgn kantlamaktadr; ve hi ku kumuz yok ki, bu yanlg grubun gelecekteki ifadelers inde dzeltilecektir. Yineleyelim ki, bir btn olarak Yolda Surkovun konu mas kusurs s suzdu, ve bu konu ma, btn rgt tarafndan dagtlmaldr. Bu konu s s mann tart masn yapmakla Duma grubumuz, sosya-demokrat grevini tis tizlikle yerine getirdigini gstermektedir. Geriye, Duma grubu iindeki tart ma raporlarnn parti basnnda daha sk grlmesi ve bylece parti ile s grubun yaknla trlmas, partinin grup iinde yaplmakta olan g i ten s s haberdar olmas ve parti ve Duma grubunun ideolojik birliginin kurulmas dilegini ifade etmek kalyor. Mays 1909 (Marx, Engels, Marksizm, Sol Yaynlar, 1. bask, s.276-289)

Aydnlanma Ktphanesi
http://www.1001001000.org