Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture 11

KINH TEÁ HOÏC VI MOÂ

BAØI GIAÛNG 11

ÑOÄC QUYEÀN BAÙN VAØ ÑOÄC QUYEÀN MUA

Ñònh nghóa Ñoäc quyeàn baùn: Moät thò tröôøng ñoäc quyeàn baùn
goàm moät ngöôøi baùn duy nhaát ñoái dieän tröôùc nhieàu ngöôøi mua.

Vì sao moät nhaø ñoäc quyeàn baùn coù theå toàn taïi?

Toái ña hoùa lôïi nhuaän cuûa Nhaø ñoäc quyeàn baùn

Vaán ñeà toái ña hoùa lôïi nhuaän cuûa nhaø ñoäc quyeàn baùn:

max  (Q )  TR(Q )  TC (Q )  PQ  TC (Q )

Tuy nhieân, nhaø ñoäc quyeàn baùn hieåu raèng mình coù theå baùn
nhöõng gì ngöôøi tieâu duøng saün loøng mua vaø vì treân thò tröôøng
chæ coù rieâng mình neân coù theå aán ñònh caû möùc giaù vaø möùc
xuaát löôïng saûn xuaát:

Ta coù theå giaûi ñeå tìm ñöôïc möùc xuaát löôïng hoaëc möùc giaù toái
ña hoùa lôïi nhuaän.

Ta ñònh nghóa doanh thu trung TR bình laø

AR  P
Q

Ñieàu kieän toái ña hoùa lôïi nhuaän ñoái vôùi moät nhaø ñoäc
quyeàn baùn:  = TR - TC

Theo ñieàu kieän baäc nhaát TR/Q = TC/Q hay MR = MC

Ñeå tìm Q toái-ña-hoùa-lôïi-nhuaän, ta duøng ñaïo haøm giaûi phöông

trình sau.

d dTR dTC hay MR = MC

  0
dQ dQ dQ

Ta cuõng coù theå xeùt ñieàu kieän baäc hai.

d 2π dMR dMC Anh chò coù theå chæ ra phaûi coù yeáu toá gì ñeå
= − < 0 thoûa maõn ñieàu kieän naøy.
dQ 2 dQ dQ
Ñaây cuõng chính laø nhöõng gì ta ñaõ noùi veà caùc coâng ty caïnh tranh
hoaøn haûo. Ñieåm khaùc nhau laø gì?

Dennis C. McCornac 1 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture 11

Haõy nhôù laïi thaûo luaän veà Doanh thu bieân khi ta baøn veà ñoä co
giaõn.

TR Q P P MR  P  Q
dP
MR  P Q  PQ
Q Q Q Q hay duøng ñaïo haøm dQ

Neáu ñöôøng caàu doác xuoáng (moät giaû thieát dP < 0 hoaøn
toaøn hôïp lyù), khi ñoù , hay MR< P dQ

taïi moïi möùc xuaát löôïng. Nhö ta ñaõ noùi tröôùc ñaây, ñeå baùn theâm
moät ñôn vò, nhaø ñoäc quyeàn baùn phaûi giaûm giaù nhöõng ñôn vò
khaùc.

Ví duï toaùn hoïc: Nhaø ñoäc quyeàn baùn coù haøm caàu laø:
Q = 41 - P Haøm chi phí laø TC = 2 + 8Q + ½Q2

Haõy tính möùc giaù vaø saûn löôïng trong caân baèng ñoäc quyeàn.
1
Caàu: P = 41 – Q TC = 2 +8Q π = 41(Q) − (Q) 2 − 2 − 8(Q) − (Q) 2 +
2
½Q2

dπ 3Q = 33 Q = 11 P = 30 TR = 41(11) − (11) 2 = 330

= 41 − 2Q − 8 − Q = 0
dQ
1
TC  2  8(11)  (11) 2  150.5
2
1
  41(11)  (11) 2  2  8(11)  (11) 2  179.5
2

Anh chò coù theå cho thaáy raèng nhaø ñoäc quyeàn baùn seõ luoân hoaït
ñoäng trong khu vöïc co giaõn nhieàu cuûa ñöôøng caàu thò tröôøng, ôû
ñoù MR>0.

Quy taéc ngoùn tay caùi veà MR = P (1 + 1 ) = MC ñònh MC

P=
giaù: hay Ed 1+ ( 1 )
Ed
Ví duï, neáu MC = 10, Ed = - 2, 10 10 khi ñoù
P=
= = 20
1 + ( 1 ) 0.5
Duøng coâng thöùc treân, ta coù −2 theå cho thaáy
Chæ soá Lerner veà Quyeàn löïc Thò tröôøng

Laäp laïi ñieàu kieän toái ña hoùa lôïi nhuaän cuûa nhaø ñoäc quyeàn
baùn, ta coù:

P (1 + 1 ) = MC hay P P − MC 1 hay
Ed P+ = MC =−
Ed P Ed
Do P − MC 1 ñoù . Vì Ed < 0
L= =−
neân P Ed nhaø ñoäc quyeàn baùn aán ñònh giaù cao hôn
Dennis C. McCornac 2 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh
Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture 11

chi phí bieân, vaø khaû naêng ñònh giaù cao hôn chi phí bieân cuûa nhaø
ñoäc quyeàn baùn tuøy thuoäc vaøo ñoä co giaõn cuûa caàu.

Chæ soá Lerner veà quyeàn löïc thò tröôøng (L) dao ñoäng töø 0 (ñoái
vôùi coâng ty caïnh tranh) ñeán 1 ñoái vôùi nhaø ñoäc quyeàn baùn coù
caàu co giaõn ñôn vò.

Taùc ñoäng cuûa thueá ñoái vôùi nhaø ñoäc quyeàn baùn

Giaû söû chính phuû ñaùnh thueá tieâu thuï ñaëc bieät (t) ñoái vôùi nhaø
ñoäc quyeàn baùn.

π = TR − TC − tQ dπ
= MR − MC − t = 0 Coâng ty seõ saûn MR = MC + t
dQ xuaát taïi

Chi phí bieân seõ taêng, P seõ taêng vaø Q seõ giaûm. Phaïm vi taùc
ñoäng cuûa thueá seõ phuï thuoäc vaøo ñoä co giaõn cuûa caàu.

MC MC + t
Giaù cuõ = =
Giaù môùi 1 + ( 1 )
1+ ( 1 )
Ed Ed

Vôùi giaù trò cuûa ñoä co giaõn = -2 (ñoä co giaõn khoâng ñoåi), anh chò
coù theå cho thaáy möùc giaù môùi baèng möùc giaù cuõ + 2t.

Nhaø ñoäc quyeàn baùn coù nhieàu nhaø maùy

Xeùt tröôøng hôïp moät coâng ty coù hai nhaø maùy:

Toång xuaát löôïng = QT = Q1 + Q2

Nhaø maùy 1 saûn xuaát Q1 vaø Nhaø maùy 2 saûn xuaát Q2.

  P (QT )  TC (Q1 )  TC (Q2 )

Ta muoán tìm möùc Q1 vaø Q2 sao cho lôïi nhuaän ñöôïc toái ña.

d dTR dTC d dTR dTC

  0   0
dQ1 dQ1 dQ1 dQ2 dQ2 dQ2

Anh chò coù theå thaáy raèng Doanh thu bieân cuûa caû hai nhaø maùy
laø nhö nhau, cho neân nhaø ñoäc quyeàn baùn seõ saûn xuaát taïi MR
=MC1=MC2

Kinh teá hoïc phuùc lôïi cuûa ñoäc quyeàn baùn

Dennis C. McCornac 3 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture 11

Ta ñaõ thaáy moät soá ñieåm khaùc bieät giöõa ñoäc quyeàn baùn vaø
caïnh tranh hoaøn haûo.

Döôùi ñaây laø toùm taét:

Caïnh tranh hoaøn haûo Ñoäc quyeàn baùn

Chaáp nhaän giaù (P = MR) AÁn ñònh giaù (P > MR)
P = MR = MC P > MR = MC
Xuaát löôïng cao hôn, giaù thaáp hôn Xuaát löôïng thaáp hôn,
giaù cao hôn
Daøi haïn π = 0 Daøi haïn π ≥ 0
P = min ATC trong daøi haïn P ≥ min ATC trong daøi haïn
Caïnh tranh => Hieäu quaû Tình traïng khoâng hieäu quaû
coù theå toàn taïi

Ñoäc quyeàn töï nhieân

Coù bao giôø ta thích ñoäc quyeàn hôn? Coù, neáu nhö coù theå chæ ra
raèng moät ngaønh ñoäc quyeàn seõ coù chi phí thaáp hôn moät ngaønh
caïnh tranh, thì quaû thöïc coù theå toát hôn cho chuùng ta khi chæ coù
moät nhaø saûn xuaát duy nhaát. Khi naøo nhöõng tröôøng hôïp naøy coù
theå toàn taïi?

Chính phuû neân aán ñònh giaù ôû möùc naøo? Haõy xem bieåu ñoà beân
döôùi.

Giaù

Caà
u

PATC ATC

PMC MC

QATC QMC
Löôïng

Hai löïa choïn: ñònh giaù baèng chi phí trung bình vaø ñònh giaù baèng chi
phí bieân.

Vôùi caùch ñònh giaù baèng chi phí trung bình, chính phuû aán ñònh giaù
taïi ñieåm caét giöõa ATC vaø ñöôøng caàu. Taïi ñieåm naøy, nhaø ñoäc
quyeàn baùn chæ hoøa voán (nghóa laø π = 0).

Caùch ñònh giaù naøy coù nhöôïc ñieåm gì? P > MC => vaãn khoâng
hieäu quaû. Coù theå naâng cao toång giaù trò cuûa taát caû haøng hoùa

Dennis C. McCornac 4 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture 11

vaø dòch vuï baèng caùch taêng xuaát löôïng trong ngaønh naøy cho ñeán
khi P = MC.

Vôùi caùch ñònh giaù baèng chi phí bieân, chính phuû aán ñònh giaù taïi
ñieåm caét giöõa ñöôøng MC vaø ñöôøng caàu. Taïi ñieåm naøy P = MC
vaø ta coù hieäu quaû kinh teá.

Caùch ñònh giaù naøy coù nhöôïc ñieåm gì? π < 0. Chính phuû seõ phaûi
trôï caáp cho caùc nhaø saûn xuaát nhaèm baûo ñaûm hoï kieám ñuû lôïi
töùc ñeå tieáp tuïc ôû laïi trong ngaønh.

Ñoäc quyeàn mua

Moät thò tröôøng laø ñoäc quyeàn mua neáu chæ coù moät ngöôøi mua.
Xeùt tröôøng hôïp döôùi ñaây:

Coâng ty laø moät doanh nghieäp caïnh tranh hoaøn haûo trong thò
tröôøng xuaát löôïng (giaù thò tröôøng, P, ñöôïc coi laø cho tröôùc).
Nhöng, coâng ty laø nhaø ñoäc quyeàn mua lao ñoäng.

Nhaø ñoäc quyeàn mua toái ña hoùa lôïi nhuaän baèng caùch lyù giaûi
ñieàu kieän toái öu nhö thöôøng leä (MR = MC). Doanh thu naêng suaát
bieân cuûa lao ñoäng (MRPL) laø doanh thu taêng theâm maø coâng ty coù
ñöôïc khi thueâ theâm moät ñôn vò lao ñoäng:

MRPL = P(MPL) = P(∆Q/∆L) Coâng ty phaûi traû löông cao hôn cho ngöôøi
lao ñoäng cuoái cuøng coäng vôùi taêng löông cho moïi ngöôøi lao ñoäng
khaùc. Neáu MPL giaûm thì MRPL cuõng vaäy.

Ñaët w(L) laø ñöôøng cung lao ñoäng (nghòch ñaûo) (nghóa laø coù
nhieàu “ngöôøi baùn” lao ñoäng) vaø giaû söû raèng moïi ngöôøi lao
ñoäng phaûi ñöôïc traû cuøng möùc löông. (giaû thieát quan troïng!)

Khi ñoù, neáu muoán thueâ theâm moät ngöôøi lao ñoäng nöõa thì coâng
ty phaûi taêng löông. Ñieàu naøy nghóa laø coâng ty phaûi traû möùc
löông cao hôn cho löïc löôïng lao ñoäng.

Keát quaû laø, chi tieâu bieân vaøo ngöôøi lao ñoäng cuoái cuøng cao hôn
chi tieâu ñaõ duøng ñeå traû löông, w.

MEL hay MFCL = ∆TC/∆L = (w∆L + ∆wL)/∆L = w + L(∆w/∆L)

Vaán ñeà cuûa nhaø ñoäc quyeàn mua laø phaûi choïn moät löôïng lao
ñoäng ñeå toái ña hoùa lôïi nhuaän - Xem slide:

Max π = PQ(L) - w(L)L

Ñieàu kieän toái ña hoùa lôïi nhuaän cuûa nhaø ñoäc quyeàn mua laø:
Dennis C. McCornac 5 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh
Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Lecture 11

P∆Q/∆L = w + L(∆w/∆L) hay MRPL = MEL

Söï maát maùt voâ ích do ñoäc quyeàn mua – Xem slide

ÔÛ ñaây, coâng ty laø “ngöôøi tieâu duøng” vaø ngöôøi lao ñoäng laø
“ngöôøi saûn xuaát” khieán cho lôïi nhuaän cuûa coâng ty töông ñöông
vôùi thaëng dö ngöôøi tieâu duøng thoâng thöôøng vaø toång soá tieàn
phaûi traû cho lao ñoäng sau khi tröø chi phí cô hoäi cuûa lao ñoäng töông
ñöông vôùi thaëng dö ngöôøi saûn xuaát thoâng thöôøng.

Dennis C. McCornac 6 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh