KINH TEÁ HOÏC VI MOÂ BAØI GIAÛNG 1 – GIÔÙI THIEÄU VEÀ

TÖ DUY KINH TEÁ

KINH TEÁ HOÏC coù theå ñònh nghóa laø moân hoïc nghieân cöùu
caùch thöùc xaõ hoäi phaân boå caùc nguoàn löïc khan hieám (coù
haïn) nhaèm thoûa maõn öôùc muoán voâ haïn.

Ta xem xeùt nhöõng khaû naêng löïa choïn, tìm caùch ñaùnh giaù
lôïi ích vaø chi phí döï kieán, vaø ra quyeát ñònh. Ta cuõng tìm
caùch hieåu haäu quaû cuûa moät soá haønh ñoäng, nhöõng haäu
quaû khoâng ñöôïc hieån nhieân ngay töø ban ñaàu. Haõy xeùt
nhöõng ví duï döôùi ñaây (anh chò haõy nghó ra vaøi ví duï cuûa
mình) veà caùc chính saùch ñöôïc ñeà nghò (vaø ñoâi khi ñöôïc
thöïc hieän) nhaèm khaéc phuïc nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi.

Vaán Chính Nhöõng haäu quaû baát lôïi

ñeà saùch
Giaù Haïn 1. Chuû nhaø seõ khoâng söûa chöõa caên
thueâ ñònh hoä.
nhaø tieàn 2. Veà laâu daøi seõ coù ít coâng trình xaây
quaù thueâ döïng ñeå cho thueâ hôn.
cao 3. Chuû nhaø coù theå duøng phaân bieät
ñoái xöû hoaëc thieân vò nhö nhöõng
coâng cuï ñeå haïn cheá.
4. Seõ coù nhöõng hình thöùc traû tieàn
chui khaùc töø ngöôøi thueâ cho chuû
nhaø.
Löông Ñaët 1. Chuû ñoùng cöûa coâng ty, hoaëc baõi
quaù möùc boû nhöõng quyeàn lôïi khaùc.
thaáp löông 2. Taêng vieäc traû tieàn chui vaø taêng
toái coâng nhaân laäu.
thieåu 3. Taêng söï thieân vò.
OÂ Baét Lôïi ích: moâi tröôøng saïch hôn.
nhieãm buoäc Phí toån: chi phí saûn xuaát taêng, giaù
quaù coù caùc taêng. Khi giaù taêng, seõ baùn ñöôïc ít
nhieàu thieát bò saûn phaåm hôn.
laøm Doanh nghieäp nhoû laø nhöõng doanh
saïch nghieäp ñaàu tieân suït giaûm, caïnh tranh
ít hôn.

Söû duïng lyù thuyeát

Theá giôùi kinh teá raát phöùc taïp: nhieàu quyeát ñònh kinh teá
phaûi ñöôïc ñöa ra vaø baèng caùch naøo ñoù phoái hôïp vôùi nhau.
Ta muoán phaùt trieån nhöõng phöông phaùp nhaèm hieåu ñöôïc cô
cheá phoái hôïp taát caû moïi hoaït ñoäng kinh teá naøy: caàn phaûi
coù söï ñôn giaûn hoùa moät caùch thaän troïng.
Fulbright Economics Teaching ProgramMicroeconomics

Haønh vi kinh teá voâ cuøng phöùc taïp, do vaäy chuùng ta xaây
döïng nhöõng moâ hình lyù thuyeát tieâu bieåu cho söï vaän haønh
cuûa cô cheá kinh teá. Nhöõng lyù thuyeát vaø moâ hình cuûa ta
tieâu bieåu cho “söï ñôn giaûn hoùa moät caùch thaän troïng”
theá giôùi thöïc taïi.

Lyù thuyeát laø söï giaûi thích döï kieán nhöõng moái lieân heä
nhaân quaû giöõa caùc bieán soá maø ta thaáy coù moái lieân heä
veà maët thoáng keâ vôùi nhau. Moâ hình cho pheùp ta tröøu
töôïng hoùa töø thöïc teá vaø do vaäy laøm cho coâng vieäc cuûa ta
ñôn giaûn hôn. Nhöõng moâ hình cuûa chuùng ta seõ cung caáp
khuoân khoå phaân tích ñeå tö duy nhöõng vaán ñeà kinh teá.
Duøng lyù thuyeát vaø moâ hình khieán ta coù theå öùng duïng söï
chính xaùc trong phaân tích vaøo vieäc nghieân cöùu caùc vaán ñeà
trung taâm maø moïi xaõ hoäi ñeàu phaûi ñöông ñaàu.

KINH TEÁ HOÏC THÖÏC CHÖÙNG VAØ KINH TEÁ HOÏC CHUAÅN
TAÉC

Kinh teá hoïc thöïc chöùng baøn veà nhöõng giaûi thích khaùch
quan hay khoa hoïc söï vaän ñoäng cuûa neàn kinh teá. ÔÛ ñaây
chuù troïng veà GIAÛI THÍCH baèng SÖÏ KHAÙCH QUAN.

Kinh teá hoïc chuaån taéc cho ta nhöõng quy ñònh hay ñeà nghò
döïa treân ñaùnh giaù caù nhaân veà giaù trò. ÔÛ ñaây chuù troïng
nhieàu hôn veà CHUÛ QUAN, hay laø ñieàu maø ta cho laø PHAÛI
xaûy ra.

Caùc taùc nhaân kinh teá trong moâ hình cuûa chuùng ta bao
goàm:

A) Ngöôøi tieâu duøng quyeát ñònh moãi moùn haøng hoï muoán
coù bao nhieâu. Caàu cuûa hoï nhieàu hay ít ñöôïc theå hieän baèng
giaù maø hoï saün loøng traû. Ngöôøi saûn xuaát ñaùp öùng vôùi
caùc tín hieäu giaù.
B) Ngöôøi saûn xuaát nhaän ñònh giaù maø ngöôøi tieâu duøng
saün loøng traû (caàu) vaø ñöa nguoàn löïc vaøo saûn xuaát nhöõng
moùn haøng ñoù.
C) Chuû sôû höõu caùc nguoàn löïc baùn nguoàn löïc cuûa hoï
cho ngöôøi saûn xuaát. Vieäc naøy taïo ra thu nhaäp, khieán cho söï
sôû höõu nguoàn löïc vaø giaù caû quyeát ñònh vieäc phaân phoái
thu nhaäp.
D) Chính phuû
- haïn cheá söï löïa choïn cuûa ngöôøi tieâu duøng
- quaûn lyù ngöôøi saûn xuaát baèng quy ñònh
- ñieàu chænh phaân phoái thu nhaäp
- cung caáp khuoân khoå phaùp lyù, cô sôû haï taàng, heä thoáng
baûo veä thích hôïp v.v.

Dennis C. McCornac 2 Hieáu Haïnh, Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching ProgramMicroeconomics

KINH TEÁ HOÏC VI MOÂ hay Lyù thuyeát Giaù caû baøn veà
nhöõng ñôn vò kinh teá rieâng leû nhö ngöôøi tieâu duøng vaø
doanh nghieäp.

KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ baøn veà toång theå neàn kinh teá nhö
taùc ñoäng cuûa chi tieâu chính phuû, thueá vaø chính saùch tieàn
teä.

Moät caùch ñeå deã daøng phaân bieät hai loaïi naøy laø nghó veà
kinh teá hoïc vó moâ nhö moân nghieân cöùu veà röøng vaø kinh
teá hoïc vi moâ laø moân nghieân cöùu veà caây.

YEÁU TOÁ SAÛN XUAÁT laø caùc nhaäp löôïng ñeå saûn xuaát ra
xuaát löôïng cuûa xaõ hoäi.

Tröôùc khi tieáp tuïc nghieân cöùu kinh teá hoïc, ta seõ giôùi thieäu
moät vaøi ñònh nghóa quan troïng ñöôïc söû duïng trong suoát
moân hoïc.

CHI PHÍ CÔ HOÄI – Söï löïa choïn toát keá tieáp phaûi boû qua, hay
chi phí caùc nguoàn löïc ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát moät saûn
phaåm.

COÂNG NGHEÄ – Traïng thaùi cuûa ngheä thuaät saûn xuaát.

KINH TEÁ THÒ TRÖÔØNG – Moät heä thoáng kinh teá trong ñoù
nhöõng quyeát ñònh veà saûn xuaát vaø giaù caû laø do löïc cung,
caàu quyeát ñònh.

POST HOC ERGO PROPTER HOC (söï sai laàm) – Ñuôïc dòch töø
tieáng La-tinh coù nghóa laø theo ñieàu naøy, bôûi vì ñieàu naøy.
Ñaây thöôøng laø moät yù töôûng sai laàm cho raèng vì moät söï
kieän noái tieáp sau moät söï kieän khaùc neân söï kieän thöù nhaát
gaây ra söï kieän thöù hai. Caàn traùnh vaáp phaûi sai laàm naøy
khi giaûi thích caùc söï kieän kinh teá.

SAI LAÀM ÑOÁI VÔÙI SOÁ ÑOÂNG – Ñieàu gì ñuùng cho caù
nhaân hay moät boä phaän thì nhaát thieát ñuùng cho nhoùm hay
cho taát caû. (Ñaây laø moät phaùt bieåu sai laàm.)

CETERIS PARIBUS (giaû ñònh) – Ñöôïc dòch töø tieáng La-tinh, coù
nghóa laø taát caû moïi thöù khaùc baèng nhau, hoaëc giöõ cho
moïi thöù khaùc khoâng ñoåi. Ceteris Paribus – “moïi thöù khaùc
khoâng ñoåi”. Ta tieán haønh phaân tích khi coù moät bieán soá
thay ñoåi coøn taát caû caùc tham soá khaùc ñöôïc giaû ñònh laø
khoâng ñoåi.

Dennis C. McCornac 3 Hieáu Haïnh, Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching ProgramMicroeconomics

GIAÙ TRÒ DANH NGHÓA SO VÔÙI GIAÙ TRÒ THÖÏC – Danh

nghóa ñöôïc ñònh nghóa laø chæ baèng teân. Nhö vaäy, danh
nghóa cuûa moät tôø giaáy baïc 10.000 laø 10.000 ñoàng. Tuy
nhieân, vôùi moät ngöôøi khoâng bieát nhieàu veà Vieät Nam,
10.000 coù veû laø nhieàu tieàn. Chæ coù theå hieåu ñöôïc giaù trò
thöïc, hay söùc mua cuûa 10.000, neáu coù moät tieâu chuaån laøm
caên cöù ño löôøng.

LAÕI SUAÁT DANH NGHÓA SO VÔÙI LAÕI SUAÁT THÖÏC –Laõi

cho vay tính baèng tieàn (hay chi phí vay muôïn) so vôùi laõi cho
vay treân thöïc teá (hay chi phí vay muôïn) . Coâng thöùc xaùc ñònh
laõi suaát thöïc laø:
r = i - p* vôùi, i = laõi suaát danh nghóa r = laõi suaát thöïc
p* = tyû leä laïm phaùt hay tyû leä laïm phaùt kyø
voïng

Ví duï: Haõy thöû töôûng töôïng ta möôïn 50.000 vôùi laõi suaát 10
% trong moät naêm. Sau moät naêm ta coù theå hoaøn traû 50.000
goác coäng vôùi 5.000 laõi cuûa soá tieàn ñaõ möôïn. Laõi suaát
danh nghóa laø 10% hay 5.000. Tuy nhieân, chæ coù theå xaùc
ñònh ñöôïc laõi suaát thöïc khi xem xeùt giaù cuûa haøng hoùa
trong khoaûng thôøi gian ñoù. Ñeå ñôn giaûn ta haõy giaû ñònh
moùn haøng ta quan taâm laø moät taùch traø. Neáu giaù moät
taùch traø laø 500 vaøo thôøi ñieåm vay, nghóa laø thöïc ra ta ñang
vay 100 taùch traø. Laõi suaát thöïc seõ phuï thuoäc vaøo söï thay
ñoåi giaù traø trong suoát khoaûng thôøi gian vay möôïn.

Tröôøng hôïp 1 – Giaù moät taùch traø vaãn khoâng ñoåi ôû Pt =

500. Ngöôøi vay hoaøn traû 55.000 hay 100 taùch traø vay ban
ñaàu, coäng vôùi 10 taùch traø. Laõi suaát thöïc laø 10 taùch traø.
p* = 0%, i = 10%, ta coù r = i - p*, neân r = 10% - 0% hay r = 10%

Tröôøng hôïp 2 – Giaù moät taùch traø taêng leân Pt = 550. Ngöôøi
vay hoaøn traû 55.000 nhöng vì Pt ñaõ taêng leân 550, ngöôøi vay
chæ traû 100 taùch traø laø soá löôïng vay ban ñaàu.
p* = 10%, i = 10%, ta coù r = i - p*, neân r = 10% -10% hay r = 0%

Tröôøng hôïp 3 – Giaù moät taùch traø taêng leân Pt = 525. Ngöôøi
vay hoaøn traû 55.000 nhöng vì Pt ñaõ taêng leân 525, ngöôøi vay
traû ít hôn 105 taùch traø moät chuùt.
p* = 5%, i = 10%, ta coù r = i - p*, neân r = 10% - 5% hay r = 5%

SÖÛ DUÏNG CHÆ SOÁ GIAÙ

Qua thôøi gian, möùc giaù coù theå leân hoaëc xuoáng. Ñieàu
thöôøng hay xaûy ra nhaát laø LAÏM PHAÙT, ñöôïc ñònh nghóa laø
söï taêng möùc giaù. Tuy nhieân, coù nhöõng giai ñoaïn maø maët
baèng giaù chung giaûm xuoáng. Hieän töôïng naøy ñöôïc goïi laø

Dennis C. McCornac 4 Hieáu Haïnh, Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching ProgramMicroeconomics

GIAÛM PHAÙT. Ñoâi khi ta goïi söï suït giaûm tyû leä laïm phaùt
laø GIAÛM LAÏM PHAÙT.

Ñeå ño löôøng ñuùng tyû leä laïm phaùt hay giaûm phaùt, ta caàn
laäp moät naêm goác ñeå töø ñoù so saùnh. Moät khi ñaõ laäp
naêm goác, nhöõng thay ñoåi möùc giaù töông lai (hoaëc quaù
khöù) coù theå ñöôïc so saùnh vôùi naêm goác naøy.

Caùch deã nhaát ñeå hieåu ñieàu naøy laø xem chæ soá giaù tieâu
duøng CPI ñöôïc tính baèng caùch naøo.

Coâng thöùc tính CPI laø: CPI 

 PQ1 0

 0Q0
P
P0 laø giaù moùn haøng taïi thôøi ñieåm 0.
Q0 laø soá löôïng moùn haøng taïi thôøi ñieåm 0.
P1 laø giaù moùn haøng taïi thôøi ñieåm 1.

ÔÛ daïng chung, ñeå tính CPI ôû baát cöù naêm naøo, ngoaøi naêm
goác luoân baèng 100, ta duøng coâng thöùc sau:
CPI = Chi phí cuûa Roå haøng hoaù vaøo naêm xem xeùt X 100.
Chi phí cuûa Roå haøng hoaù vaøo naêm goác

SÖÏ KHAN HIEÁM VAØ NHÖÕNG KHAÛ NAÊNG LÖÏA CHOÏN

Nhöõng löïa choïn kinh teá laø caàn thieát bôûi vì nguoàn löïc laø
khan hieám: chuùng khoâng töï nhieân coù saün vôùi soá löôïng voâ
haïn.

Ta coù theå xaây döïng ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát
cho baát cöù thöïc theå saûn xuaát naøo, keå caû toaøn boä neàn
coâng nghieäp hay kinh teá quoác gia.

Haõy tham khaûo caùc ñoà thò

Nhôù raèng chi phí cô hoäi cuûa moùn haøng X maø ta coù laø soá
löôïng nhöõng ñôn vò Y phaûi boû ñi ñeå coù ñöôïc moät ñôn vò X:
Chi phí cô hoäi cuûa X: ∆Y/∆ X = (YB - YA) / (XB - XA).

TYÛ LEÄ CHUYEÅN ÑOÅI BIEÂN (cuûa x vaø y)

MRTx , y - Soá ñôn vò moät loaïi haøng phaûi maát ñi ñeå taêng
moät ñôn vò cuûa moät loaïi haøng khaùc.

Veà hình hoïc – ñöôïc theå hieän bôûi ñoä doác cuûa ñöôøng PPF
Veà kinh teá – ñoù laø chi phí cô hoäi cuûa moùn haøng X

Quy luaät chi phí töông ñoái taêng leân – Chi phí cô hoäi cuûa
nhöõng ñôn vò taêng theâm cuûa moät loaïi haøng seõ taêng leân
khi xaõ hoäi saûn xuaát loaïi haøng ñoù nhieàu theâm nöõa. Vì sao

Dennis C. McCornac 5 Hieáu Haïnh, Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching ProgramMicroeconomics

ñieàu naøy xaûy ra? Quy luaät chi phí taêng leân döïa treân thöïc
teá laø caùc nguoàn löïc coù khuynh höôùng chuyeân moân hoùa, vì
vaäy moät phaàn naêng suaát seõ bò maát ñi khi caùc nguoàn löïc
ñöôïc chuyeån töø nhöõng hoaït ñoäng maø hoï laøm töông ñoái
toát sang nhöõng hoaït ñoäng maø hoï coù theå laøm khoâng toát
baèng.

MOÂ HÌNH LÖU CHUYEÅN CUÛA NEÀN KINH TEÁ

Neàn kinh teá ôû traïng thaùi ñoäng hay luoân luoân chuyeån
ñoäng. Caùc yeáu toá saûn xuaát löu chuyeån töø khu vöïc ngöôøi
tieâu duøng sang khu vöïc kinh doanh. Roài khu vöïc kinh doanh söû
duïng nhöõng yeáu toá naøy ñeå saûn xuaát haøng hoùa vaø dòch
vuï. Ñoåi laáy vieäc cung caáp yeáu toá saûn xuaát, ngöôøi tieâu
duøng nhaän ñöôïc thu nhaäp döôùi daïng löông, tieàn cho thueâ,
laõi vaø lôïi nhuaän. Thu nhaäp naøy sau ñoù ñöôïc duøng ñeå mua
haøng hoùa vaø dòch vuï do khu vöïc kinh doanh saûn xuaát ra.

Moät moä hình löu chuyeån ñôn giaûn cuûa neàn kinh teá ñöôïc
minh hoïa beân döôùi baèng caùc ñöôøng vaïch.

Moâ hình Löu chuyeån cuûa Neàn kinh teá

Yeáu toá saûn xuaát

Haøng hoùa vaø Dòch vuï

Hoä gia ñình Coâng

ty
hay hay
Ngöôøi tieâu duøng Chi tieâu Thueá
Doanh nghieäp
Chính phuû

Dennis C. McCornac 6 Hieáu Haïnh, Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching ProgramMicroeconomics

löông, tieàn cho thueâ, laõi vaø lôïi nhuaän

Tieàn cuûa ngöôøi tieâu duøng

Tieát kieäm
Ñaàu tö

Trung gian taøi chính

Ñeå thöïc taäp anh chò coù theå theâm khu vöïc quoác teá.

Tuy nhieân, ngöôøi tieâu duøng thöôøng khoâng tieâu heát thu
nhaäp cuûa mình, vaø khu vöïc kinh doanh hay coâng ty thöôøng
tieâu hôn soá tieàn kieám ñöôïc. Ngöôøi tieâu duøng laø KHU VÖÏC
THAËNG DÖ –khoâng phaûi taát caû thu nhaäp cuûa hoï ñeàu ñöôïc
tieâu heát, trong khi coâng ty laø khu vöïc THAÂM HUÏT – chi tieâu
nhieàu hôn thu nhaäp. Löôïng thu nhaäp khoâng ñöôïc ngöôøi tieâu
duøng chi tieâu ñöôïc ñöa vaøo tieát kieäm. Nhöõng nguoàn voán
naøy ñöôïc khu vöïc kinh doanh vay ñeå chi cho ñaàu tö, xaây nhaø
xöôûng hoaëc mua maùy moùc.

Raát tieác laø neàn kinh teá thöïc taïi phöùc taïp hôn nhieàu so vôùi
nhöõng gì ñöôïc moâ taû cho ñeán luùc naøy. Taát caû chuùng ta
ñeàu quaù bieát raèng khoâng phaûi taát caû thu nhaäp coù ñöôïc
ñeàu coù theå tieâu vaøo haøng hoùa, dòch vuï hay tieát kieäm.
Moät phaàn thu nhaäp phaûi ñöôïc duøng ñeå traû thueá. Thueá
ñöôïc duøng ñeå traû cho chi tieâu chính phuû. Thoaït ñaàu vieäc
traû thueá laøm giaûm doøng thu nhaäp baèng caùch giaûm bôùt
soá tieàn maø ngöôøi tieâu duøng coù, nhöng veà sau laïi xuaát
hieän trôû laïi trong doøng thu nhaäp thoâng qua chi tieâu cuûa khu
vöïc chính phuû.

Nhöõng thaønh toá theâm vaøo moâ hình löu chuyeån laø nhaäp
khaåu vaø xuaát khaåu. NHAÄP KHAÅU laø nhöõng khoaûn chi
tieâu cuûa ngöôøi tieâu duøng (vaø coâng ty) vaøo nhöõng saûn
phaåm saûn xuaát ôû thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Nhöõng khoaûn chi
tieâu naøy seõ laøm giaûm doøng thu nhaäp. Tuy nhieân, XUAÁT
KHAÅU, töùc nhöõng khoaûn chi tieâu cuûa caùc thöïc theå nöôùc
ngoaøi vaøo haøng hoùa vaø dòch vuï saûn xuaát ôû neàn kinh teá
trong nöôùc seõ laøm taêng doøng thu nhaäp.

Cuoái cuøng, ta coù theå theâm vai troø cuûa caùc trung gian taøi
chính nhö ngaân haøng hay thò tröôøng chöùng khoaùn. Nhöõng

Dennis C. McCornac 7 Hieáu Haïnh, Vaên Thanh

Fulbright Economics Teaching ProgramMicroeconomics

ñònh cheá naøy taäp hôïp voán cuûa khu vöïc thaëng dö (Tieát
kieäm) vaø cho khu vöïc thaâm huït vay ñeå ñaàu tö.

Hai thöôùc ño thöôøng ñöôïc duøng ñeå bieåu dieãn giaù trò saûn
löôïng trong moät neàn kinh teá. Ñoù laø Toång Saûn phaåm Quoác
daân (GNP) vaø Toång Saûn phaåm Quoác noäi (GDP).

TOÅNG SAÛN PHAÅM QUOÁC DAÂN (GNP) ñöôïc ñònh nghóa laø
giaù trò taát caû haøng hoùa vaø dòch vuï cuoái cuøng ñöôïc saûn
xuaát trong neàn kinh teá bôûi caùc yeáu toá saûn xuaát thuoäc sôû
höõu trong nöôùc trong moät giai ñoaïn cuï theå, ñöôïc ñònh giaù
baèng giaù thò tröôøng.

TOÅNG SAÛN PHAÅM QUOÁC NOÄI (GDP) ñöôïc ñònh nghóa laø
giaù trò taát caû haøng hoùa vaø dòch vuï cuoái cuøng ñöôïc saûn
xuaát trong neàn kinh teá trong moät giai ñoaïn cuï theå, ñöôïc
ñònh giaù baèng giaù thò tröôøng.

Dennis C. McCornac 8 Hieáu Haïnh, Vaên Thanh