Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Handout 1

KINH TEÁ HOÏC VI MOÂ

PHAÂN TÍCH TOAÙN HOÏC VEÀ HAØNH VI NGÖÔØI

TIEÂU DUØNG

1. Ñöôøng ñaúng duïng

Haøm toång thoûa duïng ñöôïc cho bôûi: U(X, Y).

Neân ñöôøng ñaúng duïng ñöôïc cho bôûi: U(X, Y) = C

trong ñoù “C” laø möùc thoûa duïng khoâng ñoåi doïc theo ñöôøng
ñaúng duïng oån ñònh.

Laáy toång ñaïo haøm cuûa ñöôøng ñaúng duïng naøy vaø cho
baèng khoâng (Taïi sao?):

∂U ∂U
dX + dY = 0
∂X ∂Y

(Chuù yù: Baèng caùch laáy toång ñaïo haøm cuûa ñöôøng ñaúng
duïng vaø cho baèng khoâng, ta cho pheùp caû X vaø Y thay ñoåi
ñoàng thôøi, nhöng toång thoûa duïng khoâng thay ñoåi.)

Giaûi ñeå tính ñoä doác cuûa ñöôøng ñaúng duïng, dY/dX:

∂U
dY
− = MRS X ,Y = ∂X
dX ∂U
∂Y
hay

MU X
MRS X ,Y =
MU Y
Ñoä doác cuûa ñöôøng ñaúng duïng laø MRSX,Y baèng vôùi tyû soá
giöõa ñoä thoûa duïng bieân cuûa hai maët haøng ñöôïc tieâu
duøng.

2. Ñöôøng ngaân saùch

Ñöôøng ngaân saùch (hay Ñöôøng giôùi haïn thu nhaäp)

Ñöôøng ngaân saùch laø quyõ tích cuûa taát caû caùc phoái hôïp
haøng hoùa khaùc nhau coù theå mua ñöôïc neáu taát caû tieàn thu
nhaäp ñöôïc chi tieâu heát. Baèng ñaïi soá:

I = Px X + Py Y,

Dennis C. McCornac 1 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
 Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Handout 1

Trong ñoù I laø toång soá thu nhaäp baèng tieàn, Px laø giaù danh
nghóa cuûa maët haøng X, Py laø giaù danh nghóa cuûa maët haøng
Y, X vaø Y laø soá löôïng cuûa hai maët haøng ñöôïc mua.

I P
Giaûi ñeå tính Y: Y   X X (Chuù yù: Ñoä doác ñöôøng
PY PY
ngaân saùch laø tyû soá giaù töông ñoái cuûa maët haøng X.)

Neáu I = $200, PX laø $20, vaøPY laø $10, thì ñöôøng ngaân saùch
hay ñöôøng giôùi haïn thu nhaäp laø:

$200 $20
Y =
$10
−
$10
X hay Y = 20 − 2 X

3. Caân baèng tieâu duøng (toái ña hoaù ñoä thoaû duïng)

Moät ngöôøi tieâu duøng toái ña hoùa toång thoûa duïng töø vieäc
tieâu duøng cuûa mình öùng vôùi giôùi haïn ngaân saùch. Caân
baèng tieâu duøng haøm yù:

1. Ñöôøng ñaúng duïng cao nhaát cuûa ngöôøi tieâu duøng tieáp
xuùc vôùi ñöôøng ngaân saùch. (Taïi sao?)

2. Söï baèng nhau giöõa MRSX,Y vaø tyû soá giaù töông ñoái cuûa
maët haøng X. (Taïi sao?)

3. Nhöõng tyû soá giöõa MU vaø giaù caû thì nhö nhau ñoái vôùi
taát caû moïi maët haøng. (Taïi sao?) (Ngöôøi tieâu duøng
phaân boå chi tieâu sao cho ñoä thoûa duïng bieân cuûa
ñoàng ñoâ la cuoái cuøng tieâu cho moãi maët haøng thì
baèng nhau.)

Ñieåm caân baèng tieâu duøng laø nôi:

PX MU X PX
MRS XforYø  hay 
PY MU Y PY

MU X MU Y
Nhaân cheùo: 
PX PY

Chöùng minh toaùn hoïc veà caân baèng tieâu duøng

(Chuù yù: Phaàn naøy daønh cho caùc hoïc vieân coù haøm thoûa
duïng ñoøi hoûi moät baèng chöùng maïnh hôn!)

Toái ña hoùa: U = U (X, Y)

Dennis C. McCornac 2 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
 Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Handout 1

ÖÙng vôùi raøng buoäc: I = Px X + Py Y,

(Chuù yù: Moät ngöôøi tieâu duøng toái ña hoùa toång thoûa duïng
cuûa mình trong ñieàu kieän giôùi haïn ngaân saùch.)

Ñaây laø vaán ñeà toái ña hoùa coù raøng buoäc, do vaäy, haøm
Lagrangean laø:

L = U ( X , Y ) − λ ( PX X + PY Y − I )
Laáy ñaïo haøm cuûa L theo moãi maët haøng (töùc X vaø Y) vaø
cho baèng khoâng:

L U
   PX  0
X X

L U
   PY  0
Y Y

Giaûi ñeå tìm λ :

MU X MU Y
 vaø 
PX PY

Ñaët hai phöông trình naøy baèng nhau:

MU X MU Y

PX Py

Caân baèng tieâu duøng ñoøi hoûi tyû soá giöõa ñoä thoûa duïng
bieân vaø giaù tieàn cuûa moãi maët haøng phaûi baèng nhau ñoái
vôùi taát caû moïi maët haøng ñöôïc tieâu duøng.

Noùi caùch khaùc:

MU X PX

MU Y Py

Caân baèng tieâu duøng ñoøi hoûi tyû soá giöõa nhöõng ñoä thoûa
duïng bieân cuûa haøng hoùa baèng tyû soá giaù töông ñoái.

Xeùt haøm caàu daãn xuaát

Toái ña hoùa: U = U(X, Y)
ÖÙng vôùi raøng buoäc: PyX + PyY = I

Dennis C. McCornac 3 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
 Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Handout 1

Ví duï: Giaû söû U = XY

Tìm söï löïa choïn nhaèm toái ña hoùa ñoä thoûa duïng vôùi giaù Px ,
Py vaø thu nhaäp I

Ruùt ngaén: Px/Py = MU /MU = Y/X (vì MU = Y vaø MU = X)

x y x Y

do vaäy P X=P Y
x y

Xeùt ñöôøng giôùi haïn ngaân saùch I = 2PxX hay I = 2PYY

Ñöôøng caàu ñoái vôùi X laø X = I/2P vaø ñöôøng caàu ñoái vôùi Y
x
laø Y = I/2Py

Tính ñoái ngaãu trong lyù thuyeát ngöôøi tieâu duøng

Ta coù theå xem xeùt haønh vi theo hai caùch:

1. Toái ña hoùa ñoä thoûa duïng öùng vôùi giôùi haïn ngaân
saùch cho tröôùc

2. Toái thieåu hoùa chi tieâu caàn thieát ñeå ñaït ñöôïc moät
möùc thoûa duïng cho tröôùc (U*)

Keát quaû laø nhö nhau baát keå chuùng ta ñaët vaán ñeà theo
caùch naøo.

Cho E töôïng tröng cho chi tieâu, do vaäy E = Px X + Py Y Haøm

thoûa duïng laø U = U(X, Y)

Toái thieåu hoùa chi tieâu öùng vôùi raøng buoäc laø U* = U(X, Y)

Ñaây laø vaán ñeà toái thieåu hoùa coù raøng buoäc, do vaäy,
haøm Lagrangean laø:

L = ( PX X + PY Y ) − λ (U ( X , Y ) − U * )
Laáy ñaïo haøm cuûa L theo moãi maët haøng (töùc X vaø Y) vaø
cho baèng khoâng:

L U
 PX   0
X X

L U
 PY   0
Y Y
Giaûi ñeå tính λ:

Dennis C. McCornac 4 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
 Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Handout 1

MU X MU Y
 vaø 
PX PY

Cho hai phöông trình naøy baèng nhau ta coù cuøng keát quaû nhö
treân:

MU X MU Y

PX Py

Haõy xem xeùt haøm caàu daãn xuaát moät laàn nöõa

Toái thieåu hoaù chi tieâu: E = PyX + PyY

ÖÙng vôùi raøng buoäc: U(X,Y) = U*

Tìm söï löïa choïn nhaèm toái thieåu hoùa chi tieâu vôùi giaù Px vaø
Py, thu nhaäp I vaø U = XY

Ruùt ngaén: Px/Py = MU /MU = Y/X (vì MU = Y vaø MU = X)

x y x Y

Nhö vaäy P X=P Y

x y

Haõy xeùt giôùi haïn ngaân saùch I = 2PxX hay I =2PYY

Ñöôøng caàu ñoái vôùi X laø X = I/2P vaø ñöôøng caàu ñoái vôùi Y
x
laø Y = I/2Py
Cuøng keát quaû nhö treân.

Haøm thoûa duïng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp

Haøm thoûa duïng tröïc tieáp laø U = U(X, Y).

Haøm thoûa duïng giaùn tieáp ñöôïc ñònh nghóa laø V ( PX , PY , I )

trong ñoù PX , PY , I quyeát ñònh giaù trò toái ña cuûa ñoä thoûa
duïng, U(X, Y), öùng vôùi raøng buoäc.

I I
ÔÛ treân ta ñaõ cho thaáy raèng X  vaø Y 
2 PX 2 PY

Do vaäy, V ( PX , PY , I ) = U [ X ( PX , PY , I ), Y ( PX PY , I )]

I I I2
= 
2 PX 2 PY 4 PX PY

Dennis C. McCornac 5 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
 Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Handout 1

Ñöôøng caàu thoâng thöôøng vaø ñöôøng caàu bu ñaép (Xeùt kyõ
hôn Taùc ñoäng Thay theá vaø Taùc ñoäng Thu nhaäp)

Ñöôøng caàu thoâng thöôøng ñoái vôùi X laø

X  DX ( PX , PY , I )

Ñöôøng caàu buø ñaép ñoái vôùi X giöõ ñoä thoûa duïng khoâng
ñoåi vaø ñöôïc ñònh nghóa laø

X *  hX ( PX , PY ,U )

ÔÛ treân ta ñaõ ruùt ra haøm thoûa duïng giaùn tieáp xem xeùt
giaù trò cuûa PX, PY, vaø I caàn coù ñeå ñaït möùc ñoä thoûa duïng
cho tröôùc. Möùc thu nhaäp ñoù laø chi tieâu toái thieåu caàn phaûi
coù.

Nhö vaäy, ta coù theå bieåu thò giaù trò naøy baèng E  E ( PX , PY ,U )

Ñoà thò beân döôùi minh hoïa caû hai ñöôøng caàu thoâng thöôøng
vaø buø ñaép.

Taïi ñieåm A, löôïng X ñoái vôùi ñöôøng caàu thoâng thöôøng vaø
buø ñaép laø baèng nhau khi thu nhaäp cuûa moät caù nhaân
ñuùng baèng vôùi soá caàn thieát ñeå ñaït ñöôïc möùc thoûa duïng
cho tröôùc.

P
x

A
X  DX ( PX , PY , I )

X *  hX ( PX , PY ,U )
Taïi ñieåm A
X

Dennis C. McCornac 6 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh
 Fulbright Economics Teaching Program Microeconomics Handout 1

hX ( PX , PY ,U )  D X [ PX , PY , E ( PX , PY ,U )]

Thu
Income  E ( PX , PY ,U )
nhaäp
Laáy vi phaân baùn phaàn phöông trình treân theo giaù cuûa X, ta
coù:

hX DX DX E DX hX DX E

  hay  
PX PX E PX PX PX E PX

Neáu ta goïi E = I = PXX PYY vaø ta bieát Dx = hx = X

E
X
X
hX X
 / Ñoä
utility
thoûa
X x duïng

D X X X
 /U  X ñöôïc goïi laø Phöông trình
PX PX I
Slutsky.

DX
 taùc ñoäng thay theá + taùc ñoäng thu nhaäp
PX

Dennis C. McCornac 7 Ngöôøi dòch: Hieáu Haïnh

Ngöôøi hieäu ñính: Vaên Thanh